Professional Documents
Culture Documents
1.
Kapak
Gelibolulu Mustafa l
RYZ'S-SLKN
Sivas: 1998.
T. C. KLTR VE TURZM BAKANLII
KTPHANELER VE YAYIMLAR GENEL MDRL
3205
KLTR ESERLER
456
ISBN 978-975-17-3425-9
www.kulturturizm.gov.tr
e-posta: yayimlar@kulturturizm.gov.tr
2.
z Gemi
3.
zet (Trke)
4.
indekiler
1.KAPAK
2.ZGEM
3.zet (Trke)
4.NSZ
5. Gelibolulu Mustafa l hayat ve eserleri
6.SONU
7. KAYNAKA
8. METN
9. DZN
4.N SZ
Gelibolulu Mustafa l (1541-1600), yetmiten fazla eser
vermi tarihi ve edebiyatdr. Gnmze gelinceye kadar
edebi kiiliinden daha ok tarihilii ile tannmtr.
Eserlerine bir btn olarak bakldnda, drd Trke biri
Farsa olmak zere be divanndan baka, Mihr Mh,
Tuhfetl-uk, Riyazs-slikn, Cmil-buhr ve Mihr
Vef adl mesnevileri bulunmaktadr.
Bu almamzda lnin Riyzs-slikn mesnevisinin
metnin sunmay amaladk. airin nc mesnevisi olan
2384
beyittir. Eser ravzaa ayrlmtr. Her ravzada 10 konu
bulunmaktadr.
Gelibolulu Mustafa lnin hayat, eserleri ve edeb
kiilii hakknda kaynaklarn verdii bilgileri bir araya
getirdikten sonra Riyzs-sliknin metnin metnini sunduk
Metin,
Bayezit
Ktphanesindeki,
Veliyddin
Efendi,
nr:1916da
kaytl
tek
nshadan
verildi.
Daha
nce
risalelerini (Prof. Dr. Mehmet Arslan-. Hakk AKSOYAK)
Tuhfetl-uk
(. Hakk AKSOYAK) ve (Cmil-buhr Prof.
Dr.
Mehmet
Arslan)
mesnevisini,
mektuplarndan
oluan
Menel-insn (. Hakk AKSOYAK) ve Divanlarn (. Hakk
AKSOYAK)
yaynlamtk.
Bu
eserin
elektronik
ortamda
yaynlanmas ile brokrat entelektel, aydn ve de air
Gelibolulu Mustafa lnin hayat ve eserlerinde bir boluu
daha doldurduumuza inanyoruz.
4.
mezar imdiye kadar bulunamamtr. Nerede ve kiminle evlendii hakknda bilinmiyor; bir
ktasnda 984 (1577) ylnda bir olu olduunu ve ismini Fazlullah koyduunu anlatyor.
B. ESERLER
Gelibolulu Mustafa l, edebiyattan tarihe, maliyeden fkh ve manta kadar pek ok
konuda eserler vermitir.
Bedir-rukm: Trk ve Fars iirlerinden paralar ve lnin bunlara nazireleri vardr.
Cmnin bir beytinin erhi
Cmil-kemlt:III. Murat vmek iin yazlmtr.
Cmil-buhr Der-meclis-i Sr: Manzum Surnamedir.
Dakikut-tevhd:III. Muratn bir gazelinin erhidir.
Divanlar: Arapa bir, Farsa 1 ve Trke drt divan vardr.
Enisl-kulb:lnin Sadef-i Sad-Gherde adn verdii eser mensur olup
Hmayunnme tarzndadr.
Eyyhel-veled Tercmesi: Gazalnin ahlka dair risalesinin Arapa metinle birlikte
cmle cmle tercmesidir.
Feridl-vilde:III. Muratn olu Osmann doumunun eref saate tesadf ettiine dair
bir eserdir.
Fursatnme:Nusretnmede anlatlan olaylarn devam niteliindedir.
Fusll-halli vel-akd ve Uslil-harci ven-nakd:slm devletlerinin ykseli ve k
sebeplerini anlatr.
Gl-i Sad-berg:Gazellerinden seme 100 matla ierir.
Hakkul-eklim: III. Muratn lkesinde kullanlacak memurlarn vasflarn anlatr.
Hltl-Khire Minel-dtiz-zhire:Msra ait hatra ve gzlemleridir.
Heft Meclis:Kanun Sultan Sleymann son seferi olan Sigetvar seferinin tarihidir.
Hilyetr-ricl: Mutasavvflar anlatr.
Hulsatl-ahvl: Sosyal konulu bir tercibenttir.
stidnme: Sultan III. Murat adna kaleme alnmtr.
zzetl-asr fi-Tefsri Sretn-nasr:Nasr Suresinin tefsidir.
Kavidl-meclis:Grgye dair bir eserdir.
Knhl-ahbr:Eser, dnya tarihidir.
Malimt-tevhd:III. Muratn bir gazelinin erhidir.
Manzum Krk Hadis Tercmesi
Mecmaul-bahreyn: lnin ran airi Hafza nazirelerinden oluur.
Mehsinl-db:Bir tr siyaset name ve grg kitabdr.
Menkb- Halil Paa
Menkb- Hnervern: Hat tarihinden, nl hattatlar, nakkalar ve dier sanatkrlardan
bahseder.
Menakb- eyh Mehmedd-Dag:
Menel-ina:Mektuplardan oluur.
Mevidn-nefis Fi-kavidil-meclis
Mihr Mh: Klasik mesnevi konularndan biridir.
Mihr Vef: Mesnevidir.
Mirtl-avlim:Dnyann yaratlmasna dairdir.
Mirktl-cihd:Daniment Gazden bahseden destan bir tarihtir.
Mneat:Trke mektup rnekleridir .
Ndirl-mehrib: II. Selim ile Bayeztn Konya savan anlatan bir eserdir.
Nashats-seltin:Padiahlara yol gsterici ahlk ve siyaset kitabdr.
Nevdirl-hikem:Her asrda yetimi olan baz bilgin ve mutasavvflardan, halifeler ve
hilfet meselesinden bahseder.
5.
Sonu
hamse
sahibi
olarak
gstermemitir.
Yine
ayn
biimde
kaynaklarn hi biri onu hamse sahibi saymamtr. Ancak l,
be mesnevi kaleme alarak XVI. yzyn mesnevi airleri
arasnda kendine nemli bir yer edinmitir.
7. KAYNAKA
Ahd, Glen-i u'ar, Millet Ktphanesi, Ali Emiri
nr:774, yk. 45 b.
Aksoyak, Hakk, Gelibolulu Mustafa l ve Tuhfet'l-uk
Mesnevisi, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
(Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi), Ankara 1995.
Aksoyak, . Hakk, "Mahzen'l-esrr Geleneine Bal
Mesnevilerdeki Ortak Hikyeler", Bilig, Ankara Gz 1996, S. 3,
s. 182-189.
Aksoyak, . Hakk, "Gelibolulu Mustafa l'nin Gelibolu
ehrengizi", Trklk Bilimi Aratrmalar, S. 3, Sivas 1996.
Aksoyak, . Hakk, "Gelibolulu Mustafa l'nin Gl-i Sad
Berg'i", Trklk Bilimi Aratrmalar, S. 4, Sivas 1996, s.
163-175.
Aksoyak, . Hakk, "Gelibolulu Mustafa l'nin Sadef-i Sad
Gher
Adl
Antolojisinin
n
Sz",
Trklk
Bilimi
Aratrmalar, S. 5. Sivas 1997, s. 283-310.
Aksoyak, . Hakk, "Gelibolulu Mustafa l'ye Atfedilen ve
"Devriye" zellii Tayan Bir Manzume: "Sbhat'l-nbe"
Cumhuriyet
niversitesi
Fen-Edebiyat
Fakltesi,
Sosyal
Bilimler Dergisi, S. 21, Sivas 1998, s. 217-228.
Akn, mer Faruk, "l Mustafa Efendi (Edeb yn)",
Trkiye Diyanet Vakf slm Ansiklopedisi, stanbul 1989, C.
II, s. 416-421.
Arslan, Mehmet, Divan Edebiyatnda Manzum Sr-nmeler
(nceleme-Metinler), Gazi niversitesi, Doktora Tezi, Ankara
1990, 900 s.
Arslan,
Mehmet-Aksoyak,
.Hakk,
"Gelibolulu
Mustafa
Al'nin Dalkavukluk rnei Bir Risalesi, Risale-i Zrgmiyye",
Trklk Bilimi Aratrmalar, S. 1, Sivas 1996, s. 209-226.
Arslan,
Mehmet-Aksoyak,
.Hakk,
"Gelibolulu
Mustafa
l'nin Kerbel Mersiyelerini Muhtevi Bir Risalesi: Subhat'lAbdl", Trklk Bilimi Aratrmalar, S. 2, Sivas 1996, s. 4967
Arslan, Mehmet-Aksoyak, .Hakk, "Gelibolulu Al'nin erh
Muhteval Drt Risalesi: "Me'lim't-Tevhd", "Dak'iku'tTevhd", "Nikt'l-Kl F Tazmni'l-Makl", "Cm'nin Bir
Beytinin erhi", Trklk Bilimi Aratrmalar, S. 6, Sivas
1998, s. 263-288.
Arslan, Mehmet, "Edeb Hviyet Tayan Bir Vakfiye rnei:
Gelibolulu l'nin "Vakfname"si", Cumhuriyet niversitesi
Fen-Edebiyat Fakltesi, Sosyal Bilimler Dergisi, S. 21, Sivas
1998, s. 17-40.
Atsz, Nihal, l Bibliyografyas, stanbul 1968.
Bekir, Ktkolu, "l Mustafa Efendi (Hayat)" Trkiye
Diyanet Vakf islm Ansiklopedisi, stanbul 1989, C. II, s.
414-416.
Beyan,
Beyn
Tezkiresi,
stanbul
niversitesi
Ktphanesi. Ty. nr: 2568, yk. 52 a.
8.METN
RYZ'S-SLKN
(Mfteiln Mfteiln Filn)
1
Bismillhirrahmnirrahm
Devha-i bustn- Kelm- Kadm
10
11
12
Kld rubbiyyetine an dl
Mve-i hikmetle pr old nihl
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
EZ-
VE
F-TLVET'L- KUR'N
MNE'R-
EZ-
hrriyyet ile ragbet-ir eyledkden m-ad bzevyid-i avyk ve zevyid-i b-alyk, her harf-i
hidyet-zarf, sbha-i hviyyeti gerdn ve vka-i
gayr-i mahsseyi ayn nmyn itmesi mukarrerdr.
(Filtn Filtn Filn)
1883 Dniem yne-gete der-dern
Mncel der-vey heyl-y heme
1884 Nkte-h drem zi-esrr- Hud
Der-yek pde knh-i simsime
ayn ve ufk-
bilmilerdr.
ebhde
ms-
marifi
nmayn
F'T-
VE
VE
VE
VE-
EL-
EL-
b u felak
BZAFI'Z-
9. DZN
Acem 206, 2766
dem (A.S) 208
Aden 1053, 1741
l-i Bermik 2771
l (mellif) 356, 532, 1887, 2804, 2833
Arab 206, 366, 376, 2655
Aras 1130
Arnavud 829
Arz- Rm (Erzurum) 2754
Bg- rem 1533
Bagdd 286, 2361, 2377, 2702
Baht 376
Bedahan 1505
Bermik 2771
Beyt-i zzet 408
Beyt-i Makdis 408
Beytullh (Kabe) 694
Bjen 801
Bistm (Byezd) 1970
Boztag 308
Bzrcimhir 2764
Cebril 202
Cem 1953, 2332
Dr 270, 1321
Dvud (A.S) 1262, 2282
Deylem 206
Dmk (m) 1442
Ebu Amr 673
Ebul-Feth (Ftih) 2781
Efrsiyb 802
Fahr- Cihn (Hz. Muhammed) 133, 989
Fahr- Rsul (Hz. Muhammed) 184
Firenk 819, 823
Habe 375
Habb (Hz. Muhammed) 559
Haleb 376, 2754, 2782
Hall (brahim A.S) 1158
Htime-i Enbiy (Hz. Muhammed) 184
Ht 714
Hzr (AS) 2084
Hicz 376
Hind 877
Irak 376
skender 263, 269, 1092
stanbul 961, 1091
Kabe 116, 117, 119, 120, 124, 126, 130, 698, 709, 727, 751,
1591, 1643, 1754, 2798
Kf (Da) 2694
Karadeniz 1025
Krn 1409, 1573
Kvs 795
Kelm (Hz. Musa) 216, 1654
Ktmr 2302
Kzlrmak 1734
Kisr 270, 2764
Kuran 2, 622, 623, 628, 673, 682, 1059
Mahdm 2361
Mahmd (Fatih devrinde vezir) 2781
Mlik (Msr azizi) 1178, 1989, 2043
Mlik-i Dnr 2045, 2046
Manav 2746
Mansr (Hallc) 1173, 2285
Mekke 695, 2806
Menbir-i Agsn II. Ravzann dbcesi
Merve 730
Mevl (air) 2502
Msr 375, 744, 2086, 2753, 2782
Mrz 2361
Mirsdl-bd: I. Ravzann dbcesi
Muhammed (AS) 203, II. Ravzann dbcesi
Murd (Sultan III.) 271
Ms 215, 1654
Neb (Hz. Muhammed) 932
Necef 1165
Necmddn mm Rz I. Ravzann dbcesi, II. Ravzann
dbcesi, III. Ravzann dbcesi
Necmddn Kbr I. Ravzann dbcesi, II. Ravzann dbcesi
Nizml-Mlk 2776
Nh (AS) 1606
Osmn (Gzi) 302
Osmniyn 272, 1092, 2779
Pr Muhammed (II. Selm devrinde vezir) 2784
Resl (Hz. Muhammed) 139, 181, 839, 1060
Riyzs-Slikn I. Ravzann bal
Rm 206, 286, 2361, 2754
Rstem 801
Selk 2777
Selm (Sultan II.) 388, 2782
Sencer 269
Sddk (Hz. Ebu Bekir) 2783
Sidre 211
Sultn- Rsul (Hz Muhammed) 210, 852
Sleymn (Kann Sultan) 367, 387
h u Ged 726
h- Rsul (Hz Muhammed) 195, 1426
m 368, 375 757, 2753
m 759
Tehemten 801
Tr (da) 177
Trk 206, 2746
Yahy (Talcal) 825
Yemen 375
Yesrib 376
Ysuf (AS) 1178, 1989, 2043, 2086
Zl 804