184

S. Akkoyunlu ve ark./Bilisel Davran Psikoterapi ve Aratrmalar Dergisi 1(2012) 184-190

TECHNICAL NOTES/TEKNK NOT

Bir Teknik: Kant nceleme

Serkan AKKOYUNLU1, M. Hakan TRKAPAR2
1

Konya Beyhekim Devlet Hastanesi Psikiyatri

2
Hasan Kalyoncu niversitesi Psikoloji

zet
Giri: Bilisel terapi insan deneyiminden bamsz olarak nesnel bir gerekliin olduunu ne sren gereki bir
epistemolojiye dayanmaktadr. Mental bozukluklarn bilisel modellerine gre dsal olaylarn veya isel uyaranlarn
ilenmesinde olumsuz bir nyarg mevcuttur ve bu, sistematik olarak bireyin deneyimlerini anlamlandrmasn arptarak
eitli bilisel hatalara sebep olur. Bu da bozukluklarn olumasna zemin hazrlar, srmesine katkda bulunur. Kendisini
kiinin yaad durumdaki otomatik dncelerde de gsteren bu yanllk, bu dncelere olan inanlarn sarslmas ve
azaltlmas ile krlabilirse ilikili duygu ve ilevsel olmayan davranta da deiiklik salanacaktr.
Ama: Bu gzden geirmenin amac bilisel terapinin temel teknii olan kant incelemenin tanmlanmas ve uygulamasnn
aktarlmasdr. Kant incelemenin yaplabilmesi iin ncelikle hastann yaad durumun tanmlanmas, hissettii duygunun
iddetinin puanlanmas, o andaki ykl otomatik dncenin tespit edilerek uygun ekilde ifade edilmesi, buna olan
inancn puanlanmas gerekmektedir. Sonrasnda lehine ve aleyhine olan delillerin uygun sorularla karlmas, elde edilen
kantlar eliinde incelenen otomatik dnceye olan inancn ve duygunun tekrar deerlendirilmesi yaplr. Ayrca kant
inceleme seanslar arasnda hasta tarafndan dev olarak da yaplabilmektedir. Bu yazda kant incelemenin basamaklar,
nasl yapld, ne gibi sorular sorulabilecei ve hangi noktalara dikkat edilmesi gerektii tartlm ve rnek bir grme
sunulmutur.
Sonu: Kant inceleme bilisel terapinin en nemli tekniklerindendir ve doru biimde uygulandnda dananlarda kalc
deiiklikler oluturabilir.
Anahtar Kelimeler: Bilisel terapi, bili, psikoterapi

Abstract
A Technique: Examining the Evidence
Introduction: Cognitive therapy is based on the realistic epistemology which exerts that there is an objective reality
beyond human experience. Cognitive models of psychopathology stipulate that the processing of external event or
internal stimuli is biased and therefore systematically distorts the individuals construction of his or her experiences,
leading to a variety of cognitive errors. These distorted cognitions predispose or perpetuates mental disorders. If this bias
that is also manifested in the automatic thoughts during specific instances can be attenuated by weakening the belief in
these thoughts, it may lead into change in the accompanying emotion and dysfunctional behaviour.
Objective: The aim of this review is to describe the basic technique of cognitive therapy namely examining the evidence
and also present the clinical application of this technique. In order to perform this technique, first situation must be
detailed. Then assessed emotion is graded according to its severity. After that, key automatic thought must be identified
and phrased accordingly. After grading belief in the thought, evidence for and against the thought can be generated using
appropriate questioning. In the end by using this evidence, the belief in the automatic thought and the emotion must be
reviewed. Examining the evidence can also be used as a homework assignment to be done between sessions. In this text,
steps of examining the evidence, which questions to be asked, and the points that must be attendant is reviewed and a
sample interview is included.
Conclusion: By its empirical nature examining the evidence is the most valuable technique of cognitive therapy and
when it is applied properly long lasting change can occur in clients.
Key Words: Cognitive therapy, cognition, behavior therapy

184

S. Akkoyunlu ve ark./Bilisel Davran Psikoterapi ve Aratrmalar Dergisi 1(2012) 184-190

Giri ve Tanmlama
Bilisel model insan deneyiminden bamsz olarak
nesnel bir gerekliin var olduunu ne sren
gereki bir epistemolojiye dayanmaktadr (Dobson
2008). nsanlar doa bilimciler gibi bilisel yaplarn
gelitirilmesi yoluyla dnyay ve kendi deneyimlerini
anlamaya alrlar. Kiisel deneyim, ebeveyn
tutumlar, akran ilikileri, miza zellikleri, popler
kltr ve medya gibi glerin birleimi yoluyla
kendileri, evrelerindeki insanlar ve dnyann ileyi
biimi hakknda genel ve kalc sonulara ularlar
yani emalar oluur. emalar araclyla da iinde
bulunduklar durumlar ve yaadklar olaylar, hem
nesnel gereklii bir lde kavrar hem de emalarnn
etkisiyle znel bir biimde deerlendirirler. Bu
deerlendirmeler anlk olarak kendisini zihin ak
iinde ortaya karan otomatik dnceler olarak
gsterir ve bunlar kiinin ne hissettii ve nasl
davrand zerine etkilidir.
Ruhsal bozukluklarn bilisel modellerine gre d
olaylarn veya i uyaranlarn ilenmesinde olumsuz
bir nyarg mevcuttur ve bu sistematik olarak
bireyin yaantlarn deerlendirip yaplandrmasn
arptarak eitli bilisel hatalara sebep olur (Beck
2005a). Bundan dolay otomatik dnceler
gerekliin her ynn yanstmamaktadr. Ruhsal
sknt durumunda bu skntya elik veya nclk
eden dnceler ve inanlar genellikle (her zaman
deil) gerekd, uygunsuz ve ilevsizdir. Bilisel
mdahalelerde temel hedef kiinin bu bilisel
tablosunun yerini, daha gereki, uygun ve ilevsel
olan dnce ve inanlarn almasna araclk etmektir.
rnein depresyonda kii kendisini, evresini ve
gelecei olumsuz olarak deerlendirir. Anksiyete
bozukluklarnda ise tehlike ynelimli inanlar ieren
emalar aktif durumdadr ve bunlar bireyin dikkatini
tehlikeye yneltmesine, ilevsel olmayan gvenlik
salayc davranlar gerekletirmelerine ve tam
olarak ne olduu bilinemeyen uyaranlar felakete
dnk olarak anlamlandrmalarna sebep olur (Beck
2005a).
Bilisel terapide bir durumda yaanan duygu
ve sonrasndaki davran belirleyen bililerin yani
otomatik dncelerin ele alnmas en temel yntemdir
(Trkapar 2009). Eer hasta/danan gereklii daha
geni bir ereveden grr, otomatik dncelere
olan inan sarslabilirse, bunlara bal olan ruhsal
sknt ve uyumsuz davranlar da azalacaktr. Kant
inceleme tam bu noktada kullandmz deneysel
kkenli bir teknik olup dnceyi geree uygunluk
asndan irdelemeye dayaldr.

185

Tek bana kant incelemenin etkinliini

gsteren bir alma olmamasna karn bu yntemi
sklkla kullanan bilisel terapinin eitli psikiyatrik
bozukluklardaki etkinliine ynelik ok sayda alma
mevcuttur (Butler ve ark. 2006, Beck 2005a).
Kant incelemenin kullanlabilmesi iin seans
ierisinde hastann sknt yaad olumsuz bir
durumun tanmlanmas, duygusunun ve bu duygunun
iddetinin saptanmas, ykl otomatik dncesinin
tespiti ve buna olan inancnn bir skalada puanlanm
olmas gerekmektedir. Bundan sonra otomatik
dnceyi ele alan dnce hatalarn tespit etmek,
dncenin ilevselliini deerlendirmek, alternatif
aklamalar yapmak gibi dier teknikler ile beraber
kant inceleme kullanlabilir. En son olarak da
otomatik dnceye olan inan ve duygu tekrar
puanlanr, alternatif dnce oluturulur. Btn bu
sreler iin de ynlendirilmi keif kullanlr.
Kant nceleme Sreci: (Trkapar 2008, Trkapar
2009, Beck 2005b, Beck 2011, Leahy 2003)
Kant nceleme baz basamaklara blnebilir:
1. lgili durumdaki ykl otomatik dncenin
seilmesi
2. Otomatik dnceye olan inancn ve duygunun bir skalada deerlendirilmesi
3. Dnce ile duygu arasndaki ilikinin
kurulmas, kant incelemenin sunulmas
4. Otomatik dnce lehine olan kantlarn
karlmas
5. Otomatik dnce aleyhine olan kantlarn
karlmas*
6. Kantlarn tartlarak otomatik dnceye olan
inancn tekrar deerlendirilmesi, duygudaki
deiimin deerlendirilmesi**
*

Bu aamada otomatik dnce ile ilgili dier teknikler de

kullanlabilir

** Bu aamada Geree Yakn/Dengelenmi Dnce de

oluturulabilir.

Birinci Basamak: lgili durumdaki ykl

otomatik dncenin seilmesi
Otomatik dnce zerinde alrken ele alnan
dncenin mevcut durum ile ilgili hastann gerek
olduuna inand bir nerme olmas gerekmektedir.
Hastann duygusunu gsteren Kendimi zgn
hissediyorum., Buna inanamyorum. gibi
vurgulama cmleleri incelenebilecek nermeler
deildir. Kii duygusunu ifade ettiinde bunu
tartmak, nlem veya duygunun iddetini tartmak

186

S. Akkoyunlu ve ark./Bilisel Davran Psikoterapi ve Aratrmalar Dergisi 1(2012) 184-190

anlamszdr nk hasta zaten bunlar yaam ve

gerekten hissetmitir. Yine ayn ekilde Snavdan
kalr mym acaba., Panik nbeti geirebilirim. gibi
olaslk ifade eden dnceleri de incelemek uygun
olmaz nk olaslklar her zaman iin vardr. Bunlarn
ncelikle incelenebilecek Snavdan kalacam.
gibi nermelere evrilmesi gerekir. Bir baka
dikkat edilmesi gereken de Konuurken ya yzm
kzarrsa. gibi ya yle olur ise ifadeleridir. Bu tip
ifadeler de yarg belirtmedii iin incelenemezler ve
ncelikle Yzm kzaracak ve bana glecekler. gibi
incelenebilir nermelere evrilmeleri gerekir.
Hasta ayn durum iin birden fazla otomatik
dnce getirirse bunlarn arasnda ykl dncenin
(hot thoughts) yani duygu ile en ilintili dncenin
seilerek kant incelemenin yaplmas gerekir. Hastann
ok inanmad veya ilikisiz bir dncenin seilmesi
fayda gstermeyecei gibi hastann terapiste olan
gvenini sarsarak teraptik ilikiye de zarar verecektir.
Hasta iin sonradan nemini kaybeden dncenin
deerlendirilmesi de zaman kaybna yol aacaktr.
Hangi dncenin ykl dnce olduunun tespiti
iin Sizce bu dncelerden hangisi hissettikleriniz
ile en balantl olandr?, Sizi en ok rahatsz eden
dnceniz hangisi? diye hastaya sorulabilir.

kinci Basamak: Otomatik dnceye olan

inancn tespiti
Otomatik dnceye olan inancn ve elik eden
duygunun bir skalada saptanmas bize hastann sknt
dzeyini ve inancn ne kadar gl olduunu gsterecek
hem de bylece incelenmesi planlanan otomatik
dncenin ykl dnce olup olmad bir kez
daha kontrol edilmi olacaktr. Duygunun iddetinin
deerlendirilmesi otomatik dncenin tespitinden
nce yaplabilecei gibi bu aamada da yaplabilir.
Bu puanlamalar hastann kant inceleme sonrasnda
durumu daha nesnel olarak deerlendirebilmesine
yardmc olur. Burada danann elik eden
duyguyu daha kolay derecelendirebileceinden
hareketle sadece duygunun derecelendirilmesiyle
de yetinilebilir. Dnceye olan inancn younluu
duygu younluunun iddetine paralele gittii iin
duygu puanlamas ayn zamanda dnceye olan
inanc da yanstabilir.

nc Basamak: Dnce ile duygu

arasndaki ilikinin kurulmas, kant
incelemenin sunulmas
zellikle ilk seanslarda kantlarn tartlmasndan
nce bilisel modele olan inancn pekitirilmesi

ilerideki mdahalelere hastay hazrlar. Bu durumda

da bunu uygulamak kantlar tartmadan nce
yntemi daha anlaml hale getirir. Hastaya Sizin
hissettiklerinizin (znt, fke vb.) sebebi bu
durum mu yoksa . . . . . . eklinde dnmeniz
mi? diye sorularak yaplabilir, Peki bunun tersini
dnseydiniz farkl nasl hissederdiniz?, O zaman
hissettikleriniz dncelerinizle balantl m? diye
sorularak daha da pekitirilebilir.
Bu ilikiyi kurduktan sonra zellikle ilk
seanslarda kant inceleme hakknda hastaya aklama
da yaplabilir. Otomatik dncelerimiz bazen
gerektir, bazen yle olmadklar ortaya kar, bezen
de gerekliin tamamn deil kk bir ksmn
yanstrlar; imdi bu dncenin ne kadar geerli
olduunu inceleyelim mi?, Depresyonda sklkla
dncelerimizin olumsuz olduundan daha nce
bahsetmitik, isterseniz bu dncenizi de geerlilik
asndan deerlendirelim. denilebilir. Ya da ksaca
Bu dncenizin karsnda olan veya dorulayan
kantlara bakalm. denebilir.
Dikkat edilmesi gereken bir baka nokta da
yaplan ilemi otomatik dncelerin yanl ya da
doru olduunu bulmak olarak adlandrmamaktr.
Hasta bu kavramlar ahlaki olarak alabilir kendisini
yargladmz sonucuna ulaabilir, fkelenebilir ya
da kendisinin kt olduuna kant olarak grebilir.
Sonuta teraptik iliki zarar grr. Bu nedenle
doru yanl yerine, ncelikle hastaya/danana
hibir insann gereklii btnyle ve olduu gibi
alglayamayacandan bahsedip ardndan dncenin
gereklie uygunluunun irdelenecei biiminde
yansz bir adlandrma yapmak daha uygun olur.
Btn bu aklamalara karn hastann kant
incelemeyi anlamsz bulma, dlanma, yadrganma
veya kmseme olarak grme ihtimali vardr. Bu
durumda terapist, amacnn basite kantlar hastann
gznden, onun dnceleri asndan incelemek
olduunu aklayabilir ya da nce dncenin yarar
zarar analizi yaplp hastaya dncenin etkisi
gsterildikten sonra kant incelemeye geilebilir. Bir
olaslk da kant incelemeyle ilgili sayltlar gzden
geirmektir.

Drdnc Basamak: Otomatik dnce lehine

olan kantlarn karlmas
Kant inceleme otomatik dnceyi destekleyen ve
desteklemeyen nesnel verilerin soruturulmas yoluyla
yaplr. ncelikle danann inancn/dncesini
destekleyen veriler ve durumlar sorulmal, kant
incelemeye bununla balanmaldr. Klasik olarak Size

S. Akkoyunlu ve ark./Bilisel Davran Psikoterapi ve Aratrmalar Dergisi 1(2012) 184-190

bunun byle olduunu gsteren ne (gibi kantlarnz)

var? diye sormaktr. Bu tekniin iyi olan yan
otomatik dnceye direkt olarak kar klmamas
ve bir hipotez gibi destekleyen ve desteklemeyen
verilerin incelenmesidir. Bunun nedeni otomatik
dncenin doru olma ihtimali ile beraber hastann
var olan dncesine direkt olarak kar klmas
durumunda nemsenmedii, deer grmedii,
terapist tarafndan hatal olduunun kendisine
sylendii eklinde alglayabilmesidir. Bu durum
hasta ile terapist arasndaki teraptik ilikiyi bozacak,
bilisel davran terapinin temel ilkelerinden olan
yardmlamac deneycilikle de uyumayacaktr.
Psikiyatrik
bozukluklarda,
dncelerin
olumsuz nyarg iermesinden ve kiinin sklkla
bunlarla megul olmasndan dolay hastann
otomatik dnceleri lehine kantlar bulunmas zor
olmayacaktr, hasta zaten bunlar sralayacaktr.
Terapist bu noktada hastann getirdikleriyle yetinmeli
olumsuz dnceyi destekleyen ama hastann
bulamad eyleri ona buldurmak ve gstermek gibi
ar bir abaya girimemelidir. Terapistin bu konuda
ok zorlamas, srar etmesi hastann ruh halinde daha
da ktlemeye neden olabilir.
Hastaya destekleyen kantlar ararken/sorarken
ilk aamada hastann bu konuda aklna gelen her ey
sorulmal ve uygunluuna kalitesine baklmakszn
her delili, veriyi getirmesi istenmelidir. Bu aamada
sorulabilecek baz rnek sorular:
Bu dncenizi destekleyen ne gibi kantlarnz
var?
Byle dnmenize yol aan neler var?
Sizi byle dndren ne oldu?
Nasl oldu da bu sonuca ulatnz?
Sizin bu tahmininiz nelere dayanyor?
Ardndan destekleyen kantlarn kalitesini ve
geerliliini sorgulayan sorular sorulabilir:
Pekala, nesnel olarak yargsna gvendiimiz,
olaylar en iyi biimde deerlendiren bir kiiye
bu dncenizin doru olduunu kantlamak, ona
bu dncenin gerei yansttn gsterebilmek
amacyla neler sylerdiniz?
Beinci basamak: Otomatik dnce aleyhine olan
kantlarn karlmas
Hastann en ok zorlanmasn beklediimiz
basamak bu basamaktr. Kar kantlarn incelenmesi
sklkla Bu dncenizi desteklemeyen herhangi bir
veri var m? ya da Bu dnceye kar bir kant var
m?diye sorularak balanabilir.

187

Psikiyatrik
bozukluklarda
ounlukla
dncelerde olumsuz bir yarg bulunmas sebebiyle
hastalar bu aamada sorulara cevap bulamayabilir,
bu nedenle terapistin bu aamada ilk aamann, yani
destekleyen kantlarn karlmasnn tersine daha
aktif olarak hastann fark etmedii kantlar sorduu
sorularla bulmasna yardmc olmas gerekir. Baka
deyile terapist sorularla hastann resmin/gerekliin
btnne bakmasn salamas gerekebilir.
Hastaya Bu durumu yaayan, byle dnen
sevdiiniz nem verdiiniz birisi olsayd ona ne
sylerdiniz? diye sorarak hastann perspektif
deitirmesi salanabilir. ounlukla hastalar
kendileri iin gsterdikleri olumsuz yanll
evresindeki dier kiiler iin gstermeyeceklerdir.
Yakn bir arkada ya da sayg duyduu birisinin bu
hastaya ne diyebilecei, byle bir durumda kalsa ne
dnebileceini sormak da faydal olabilir. Benzer bir
ekilde baka bir ruh halindeyken ne dnecei Eer
depresyonda olmasaydnz/byle hissetmeseydiniz,
bu durumla ilgili farkl dnr mydnz? veya
baka bir zamanda geri dnp bu dncesine baksa
ne dnecei Be yl sonra geriye dnp bu duruma
baktnzda neler dnrdnz? Yaadklarnzn
daha farkl ne gibi ynleri dikkatinizi ekerdi? diye
sorularak incelenebilir.
Hastann daha ncesinde benzer durumlarda
karlap karlamad, sonucunun ne olduu, o
zaman farkl dnp dnmedii, farkl dnd ise
niye farkl dnd, farkl dnmesinden ne gibi
sonular kard sorulabilir. Eer hastann, korktuu
olumsuz sonucu yaadysa baa kp kamad, nasl
baa kt ve bunun ne anlama geldii sorulabilir.
Bu iki basamak duruma benzetmesi ile de
yaplabilir. Hastadan nce savc olarak otomatik
dncenin yani iddiann delilerini sunmas sonrasnda
da kendisini avukat yerine koymas aleyhine kantlarla
jriyi ikna etmesi istenebilir. Otomatik dnce lehine
olan kantlarn ne kadar geerli olduu, ilgisiz ya da
mantksz olup olmayaca, mahkeme, jri tarafndan
kabul edilip edilemeyecei, sorularak kant inceleme
devam edilebilir.
Bu sorular dnda ynlendirilmi keif kullanarak
farkl yollardan da hastann daha geni bir perspektifte
dnmesi, aleyhte kantlarn farkna varmas
salanabilir.
rnek Kar Kant Bulma sorular: (Trkapar
2008, Beck 2005b, Leahy 2003, Trkapar 2009,
Beck 2011)
Diyelim ki size bu sonucun dncenin doru
olmadn veya gerei yanstmadn kantlamak
gibi bir grev verilse bu amala neler sylerdiniz?

188

S. Akkoyunlu ve ark./Bilisel Davran Psikoterapi ve Aratrmalar Dergisi 1(2012) 184-190

Bu durum gze alndnda, yani orada olup

bitenler, bu ulatnz sonu durumu en gereki ve
en iyi ekilde yanstan sonu mu?
Sevdiiniz ve nem verdiiniz bir arkadanz
byle bir durumda byle dnseydi ona ne derdiniz?
Niye byle sylerdiniz? Byle dnmeniz sizin
durumunuz hakknda ne gsteriyor?
Sevdiiniz, nem verdiiniz kiiler bu durumla
ilgili size ne derlerdi? Kendileri bu durumda kalsa
byle mi dnrd?
Bundan 10 yl sonra bu durumu dnecek
olsaydnz ne hissederdiniz, farkl ne dnrdnz?
Niye byle dnrdnz?
Eer bu ekilde hissetmeseydiniz bu durumla
ilgili deiik dnr mydnz? Deiik dnmeniz
ne anlama geliyor? Niye byle dndnz? Bu
imdiki durum iin ne anlama geliyor?
Daha nce de benzer durumlar yaadnz m?
Ne olmutu? Ne dndnz? Nasl sonuland? O
zaman byle dnmemeniz, sonucun farkl kmas
imdisi iin ne gsteriyor?
Mahkemede bir jri karsnda olduunuzu
dnn, savc olarak bu dnceyi/iddianz nasl
savunursunuz? Eer avukat olsaydnz nasl kar
kardnz, ne gibi deliller gsterirdiniz? ddia lehine
olan deliller jriye inandrc gelir miydi? Bu deliller
mahkemede kabul edilir miydi?

Altnc Basamak: Kantlarn tartlarak otomatik

dnceye olan inancn tekrar deerlendirilmesi
Bu aamada hastadan ulalan kantlara bakarak
ilk dncesine imdi ne kadar inand irdelenir. Bu,
uyguladmz yntemin ne kadar etkili olduunu
lmemizi salarken, hastann da deiimi grmesine
yardmc olur. Eer istenirse kantlar nda durumu
daha iyi yanstan bir dengelenmi/geree yakn
dnce de oluturulabilir ve bu dnceye inan da
puanlanabilir. Gereki veya dengelenmi dnce
hem destekleyen hem de desteklemeyen kantlar
dikkate alan ve gerei en iyi biimde yanstmaya
alan bir cmle veya ifadedir. Bunun hastaya da
inandrc gelecek bir ifade olmas nemlidir. Bunun
ardndan duygudaki deiim de not edildikten sonra
sre tamamlanm olur.
Eer dnce tarz, entelektel seviyede deiir
buna karn duygusal dzeyde deimezse hastalar
kendilerini daha iyi hissetmeyebilirler. Bu durum
hastalarn Evet dncemin tam doru olmadn
gryorum ama yrekten byle hissetmiyor, Bunun
sama olduunu biliyorum ama doru olduunu

hissediyorum gibi ifadelerden anlalabilir. Hastann

yapt duygusal karsamadr. Bu durumda hastann
entelektel yan ile yrekten/iinden gelen yan
arasnda karlkl diyalog kurmas, ifte standart,
yarar zarar analizi, korkulan fantezi, dnce
hatalarnn tespit edilmesi gibi dier yntemleri
kullanmak faydal olabilecektir. Ayrca bu durum
otomatik dncenin kiinin temel inanc olduunu da
gsterebilir ve davran deneyleri, olumlu veri kayd
gibi emalara ynelik giriimlerin kullanlmasn
gerektirebilir.
Dk bir ihtimalle olsa da incelenen otomatik
dncenin doru kmas durumunda sorun zme
mdahalelerinin kullanlmas uygun olacaktr.

dev Olarak Kant nceleme:

Bilisel terapide dev, seans dnda da hastann
terapiye devam etmesini salar. dev uyumunun
tedavi baarsn arttrd gsterilmitir (Mausbach
ve ark. 2010). Kant inceleme otomatik dnce
inceleme formlarnn hasta tarafndan seans dnda
doldurulmas ile yaplm olur. Bu formlara eitli
kaynaklardan ulalabilir. (Trkapar 2008, 2009)
Burada dikkat edilmesi gereken zellikle ilk seanslarda
hastann otomatik dncelere cevap vermekte
zorlanabilmesi sebebiyle olumsuz etki yapabileceidir.
Bunun yerine daha sonra da tekrarlama ihtimali
yksek olan otomatik dncelerle ilgili seansta
ulalan sonucu hatrlatc baa kma kartlarnn
yazlmas ve hastadan benzer durumlarda okumasnn
istenmesi daha yerinde olacaktr. Ayrca hastann
kant incelemeyi bir kompulsiyon ya da gvenlik
salayc davran haline getirerek ar miktarda
kullanmas ve dier etkin yntemleri engellemesine
dikkat edilmelidir (Beck 2011).

rnek Grme
TERAPST: Peki o anda olduunuzu dnn. Einiz
telefonda dedi ki Bizim olan 8 yl hapis cezas
alrm. O anda ne hissettiniz?
HASTA: zldm.
TERAPST: u anda da kt oldunuz sanki.
HASTA: Evet imdi de zldm.
TERAPST: u anda aklnzdan ne geiyor? (Otomatik
dncenin tespiti)
HASTA: Ben ocuumun yannda bulunamadm.
TERAPST: Sululuk.
HASTA: Yani ocuuma yeterli olamadm diye ara ara
sululuk ekiyorum, benim yzmden byle birisi
oldu.

S. Akkoyunlu ve ark./Bilisel Davran Psikoterapi ve Aratrmalar Dergisi 1(2012) 184-190

TERAPST: Olumun bu davrannn sulusu benim,

benim yzmden byle oldu. diyorsunuz.
HASTA: Evet sulusu benim.
TERAPST: znt hissi ne kadar youn? (Duygunun
puanlanmas)
HASTA: 80 puan verebilirim.
TERAPST: Peki sizde sknt yaratan olunuzun
davran m, ceza alacak olmas m yoksa Benim
yzmden byle oldu. diye dnmeniz mi?
HASTA: Evet benim yzmden byle oldu, sknt
veren bu.
TERAPST: yle diyebilir miyiz Benim yzmden
byle oldu. diye dndnz iin zntl
hissediyorsunuz. (Dnce duygu balantsnn
kurulmas)
HASTA: Evet byle dndm iin.
TERAPST: Ne kadar inanyorsunuz bu dnceye?
(Dnceye inancn puanlanmas)

189

HASTA: Yazalm.
TERAPST: Bunun dnda aklnza gelen eyler var
m?
HASTA: Hmm yok.
TERAPST: Sizin dnzda evrenizde olu hapse giren
birisi var m? (Perspektif Deitirme)
HASTA: Evet Aye var, olu gasp yapm.
TERAPST: O nasl bir tepki vermiti?
HASTA: O da zld.
TERAPST: Peki size gelseydi ve deseydi ki Olum
benim yzmden hapse girdi ona ne derdiniz?
HASTA: yle bir ey olur mu, kendisi yapt kendisi
buldu. derdim.
TERAPST: Niye byle bir ey derdiniz?
HASTA: nk insanlar
sorumludurlar.

kendi

yaptklarndan

HASTA: Tamamen.

TERAPST: Bu olunuz iin de geerli mi bunu da delil

olarak yazalm m?

TERAPST: Yzde yz diyelim mi?

HASTA: Evet geerli.

HASTA: Evet yzde yz.

TERAPST: Peki bir insann davranlarn, nasl birisi

olduunu ne belirler?

TERAPST: Peki tam tersini dnseydiniz Benimle

alakas yok. diye o znty hisseder miydiniz?
HASTA: Bu kadar deil.
TERAPST: Daha ncesinde depresyon hakknda
konutuumuzda dncelerimizi olumsuz olarak
etkilediinden bahsetmitik, bu dncenize de
bir bakalm, bu dncenizin doru olabileceine
dair ne gibi kantlarnz var? (otomatik dnce
lehine kantlarn sorulmas)
HASTA: ocuumu kkken psikoloa gtrmedim,
psikoloa gtrp... kkken asabi sinirli
olmasayd ocuumla iletiim kurabilseydim,
kuramadm, ocuuma arkada olamamak . . .
TERAPST: Bunun dnda?
HASTA: Yani ocuumuza bir arkada olup da
ocuumuza bir arkada evresi yaratamadk,
yapamadk, darlk fakirlik yaadk ocuumuza
gelecek yapamadk altnda bu yatyor.
TERAPST: Peki bunlar yazyorum, baka bir ey
aklnza geliyor mu?
HASTA: u an iin hayr.
TERAPST: Peki tam tersini, sizin
olmadn gsteren deliller var m?

yznzden

HASTA: Nasl yetitirildii.

TERAPST: ocuunuzun davrann konumasn,
toplum iinde davranmasn, kadnlarla nasl
ilikiye girdiini, rnein okulda hocalar ile nasl
iliki kurduunu bunlar belirleyen ey ne?
HASTA: . . .
TERAPST: Mesela gz renginiz ne?
HASTA: Ak kahverengi.
TERAPST: Olunuzun?
HASTA: Ela.
TERAPST: Einizin gz ne renk?
HASTA: Koyu ela.
TERAPST: Koyu. ocuunuzun gz niye ela renkli
oldu?
HASTA: O da byk babasna benziyor soydan geliyor
dediler.
TERAPST: Soydan geliyor, byle bakarsak siz nasl
bir kiisiniz?
HASTA: ine kapank, hakkn savunamayan, ok
konuamayan, vicdanl merhametli bir kii.

HASTA: Aslnda onun kendi eyi. ok gstermeye

altk kt arkadalara gitme diye fakat
ocuumuzla arkada olamadk...

TERAPST: Einiz?

TERAPST: Yol gstermeye uramanz aleyhine kant

olarak yazalm m?

TERAPST: O zaman olunuza benzeyen zellikleri var

m veya tersi?

HASTA: Asabi, hakkn savunan, iradesi kuvvetli, hayr

dediine evet edemeyen birisi.

S. Akkoyunlu ve ark./Bilisel Davran Psikoterapi ve Aratrmalar Dergisi 1(2012) 184-190

190

HASTA: Babasndan ald babasndan daha asabi,

sabrsz herkese inanmay benden alm akl ile
deil de yrei ile hareket etmeyi benden alm.

HASTA: Olumun yaptklar tamamen bana bal

deil, kendi sorumluluu, yaradl dahil bir ok
farkl etmen var.

TERAPST: Biraz nce gz ela soya ekmi dediniz

davran iin byle bir ey geerli olabilir mi?

TERAPST: Buna ne kadar inanyorsunuz?

HASTA: Davran evet ok asabi olabilmesi ayn byk

babas, benim babam, bir de kzlara ok dkn
olmas byk babas o da benziyor tabi soydan da
geliyor baz eyler.
TERAPST: Bu elinizde mi?

HASTA: % 80.
TERAPST: imdi nasl hissediyorsunuz? (Duygudaki
deiimin sorgulanmas)
HASTA: Daha iyi.

Sonu

HASTA: Tabii ki hayr.

TERAPST: O zaman bunu da aleyhine kantlara
yazalm m?
HASTA: Evet.
TERAPST: Peki yetitirme demitiniz.
HASTA: Evet televizyonda izlemitim ocuk bo bir
kaset gibidir anne baba doldurur.
TERAPST: Anne baba dnda, evresindeki dier
etmenler?
HASTA: Evet kalabalk ailede yetiti, baba, dede,
amcalar.
TERAPST: Peki dier etmenler?
HASTA: Arkada ortam, okul, dedesinin dvmesi, sert
tavrlar, mahalle ktyd onlardan da etkilendi,
televizyondan dizilerden.
TERAPST: Bunu da yazalm m, yetimesinde evresi,
okul, arkada ortam ve medyadan aldklar da
etkili idi.
HASTA: Yazalm.
TERAPST: O zaman aleyhine olarak da insanlarn
kendi yaptklarndan sorumlu olmas, soya ekimin
davranlarda belirleyici olmas, arkada, okul
ortam, medya gibi birok farkl etkenin davranta
belirleyici olmas. Peki tekrar baktnzda her iki
taraftaki kantlara bakn, ilk bataki dnceye
imdi ne kadar inanyorsunuz? (Dnceye
inancn tekrar sorgulanmas)
HASTA: % 30
TERAPST: Peki bu konutuklarmz,
zetleyecek bir cmle oluturabilir
(Dengelenmi Dnce)

kantlar
misiniz?

Kant inceleme olumsuz otomatik dnceleri

incelemek ve bunlara olan inanc azaltmak iin
uygulanabilecek en temel yntemdir. Etkili olmasnn
yan sra seans iinde uygulamas kolay olduu gibi
seans dnda dev olarak hasta tarafndan da yaplabilir
ve bu tekniin bu ekilde giderek isellemesi ruhsal
skntlar azaltmada temel bir aracn renilmesini
salayabilir.

KAYNAKLAR
Beck AT (2005a) The current state of cognitive therapy: A 40year retrospective. Arch Gen Psychiatry, 62:953-959
Beck JS (2011) Cognitive behavior therapy: Basics and beyond,
New York, ABD: Guilford Press, s. 166-197
Beck JS (2005b) Cognitive therapy for challenging problems:
What to do when basics dont work. New York, ABD:
Guilford Press, s. 223-250
Butler AC, Chapman JE, Forman EM ve ark. (2006) The
empirical status of cognitive-behavioral therapy: A review
of meta-analyses. Clinical Psychology Review, 26:1731
Dobson KS (2008) Cognitive therapy of depression. Adapting
cognitive therapy for depression: Managing complexity
and comorbidity, Editr: Whisman MA, New York, ABD:
Guilford Press, s.25-50
Leahy LH (2003) Bilisel terapi yntemleri (ev. Ed. Trkapar
M, Krolu E) Ankara: HYB, s. 31-61
Mausbach BT, Moore R, Roesch S ve ark. (2010) The
relationship between homework compliance and therapy
outcome: An updated meta-analysis. Cogn Ther Res,
34:429438
Trkapar H (2008) Bilisel terapi: Temel ilkeler ve uygulama,
5. bask, Ankara: HYB, s. 264-287
Trkapar H (2009) Klinik uygulamada depresyon, Ankara,
HYB, s. 163-192

Yazma adresi/Address for correspondence:

e-mail: sakkoyunlu@gmail.com
Alnma Tarihi: 09.10.2012

Kabul Tarihi: 25.10.2012

Received: 09.10.2012

Accepted: 25.10.2012