Prmbledhje e shkurtr nga lnda Menaxhmenti i Bankave

1.Banka- eshte nje institucion i posam financiar i sistemit monetar-kreditor

qe merret me marrjen dhe dhnjen e kredive ne menyre profesionale si dhe
me ndermjetesimin ne qarkullimin e pagesave te komuniteteve.
2.Bankat jane paraqitur per her te par para 3000 vjetesh ne Babiloni ne
kuader te pallateve mbretrore ne te cilat jane kryer punet depozitare dhe jane
dhene hua.
Tezaurt-kan qene shtepi private te cilat kane grumbulluar ushqimin, parat etj,
te cilat ia kan dhene hua me kamate.
Tezaurimi-do te thot terheqja e ndonje malli apo te parave nga qarkullimi.
3.Banka perfshin dy veprimtari kryesore:Punet e krijimit te parave dhe punet e
ndermjetesimit financiar.
4.Funksioni i krijimit te parave- nenekupton emitimin e kartmonedhave dhe
krijimin e depozitave bankare gjithashtu perfshihet krijimi i parave nga ana e
bankes qendrore,dmth. krijimi i bazes monetare apo paras primare.
5.Funksioni i ndermjetesimit financiar-konsiston ne ndermjetesimin ne mes te
sektoreve te ndryshem(ekonomia,shteti,popullsia),te cilt disponojn me sufiqit
financiar,dmth,akumulimi ose kursimi i te cilve eshte me i madhe se
investimet e tyre reale dhe te sektoreve, te cilet kane defiqit te mjeteve
financiare, dmth kursimi i te cileve eshte me i vogel se investimet e tyre reale.
6.Funksioni i ndermjetesimit permban kater komponenete te pavarura:
a) Grumbullimi i mjeteve disponuese ne kuader te nje ekonomie kombetare,
b) Transformimi i struktures se afatit te depozitave,
c) Krijimi i metodave sa me efikase dhe racionale te grumbullimit e te lejimit te
mjeteve monetare.
d) Sigurimi i koncentrimit optimal te rrjedhave monetare me qellim te tejkalimit te
kufizimeve territoriale,kohore dhe kufizimeve te destinimit.

7.Rolet kryesore te bankave te sotme jane:

a) roli i intermediatorit - qe konsiston ne shndrrimin e kursimeve te popullsis ne
kredi per firma dhe institucione tjera, ne menyre qe te investohet ne ndertesa,pajime,
etj.
b) roli i kryesit te pagesave- qe nenkupton kryerjen e pagesave per klientet e vet,
c) roli i garantuesit- qe konsiston ne garantimin per klientet e vet dhe pagimin e
borxheve te tyre nese ata vet nuk jan ne gjendje ti paguajn,
1

d) roli i agjensis-qe konsiston ne kujdesin per pasurin e klienteve te vet

e) roli politik-qe konsiston ne ate qe bankat sherbejn si kanal per politiken e qeverise
ne perpjekjet e saj qe te rregullohet rritja ekonomike,si dhe te realizohen qellimet
shoqerore.

8.Ne te kaluaren bankat ofronin keto sherbime: kmbimi i

kartmonedhave,marrja e depozitave te kursimit,ruajtaja e gjerave te
qmuara,perkrahja e aktiviteteve te qeverise me ane te kredive,hapja e
llogarive rrjedhese,kryerja e sherbimeve te besueshme, etj.
Kembimi i kartmonedhave-kembimi i nje lloji te kartmonedhes per nje tjeter
duke perfituar nje shperblim per sherbimin e kryer.
Marrja e depozitave te kursimit-dhenja e kredive ne baze te depozitave,
pagimi i kamates per te terhequr depozitat.
Ruajtja e gjerave te qmuara-ruajtja e arit,letrave me vlere ne arka te
sigurta.Kjo gje behet edhe sot.
Perkrahja e aktiviteteve te qeverise me ane te kredive-sigurimi i mjeteve te
nevojshme per qellimet e qeverise per zhvillimin e vendit.
Hapja e llogarive rrjedhese- jane sherbime qe sherbejn per kryerjen e
pagesave ne menyre efikase dhe te shpjet.
Kryerja e sherbimeve te besueshme-qeverisja e puneve financiare si dhe
pasurin e individeve dhe te firmave per nje shperblim ne vleren e pasurise ose
mjeteve qe duheshin qeverisur.
9.Sherbimet qe ofrojne bankat e sotme jane: dhenja e kredive
konsumuese,dhenja e keshillave financiare,menaxhimi i parave te
gatshme,dhenja e pajimeve me qira,financimi i kompanive te reja,sigurimi dhe
ruajtja,ofrimi i polisave te sigurimit,ofrimi i planeve per pensionim,kryerja e
sherbimeve te brokereve,kryerja e sherbimeve lidhur me investimet dhe punet
tregtare,etj.
Dhenja e kredive konsumuese-eshte burimi kryesor i mjeteve dhe
njekohesisht burimi me i rendesishem i te ardhurave te bankes.

Dhenja e keshilave financiare-dhenja e keshillave lidhur me shfrytzimin e

kredive dhe investimin ne mjete monetare,etj.
Menaxhimi i parave te gatshme-menaxhimi i parave per firmat dhe individeve
qe parat e tyre ti investojn ne pune me profitabile.
Dhenja e pajimeve me qira-dhenja me qira e mjeteve transportuese,te
makinave te renda,ne disa raste edhe vetura permes kompanive holding te
tyre.
Financimi i kompanive te reja-financimi i shpenzimeve fillestare te kompanive
te reja, te cilat merren me prodhimin e teknologjis me te re,ku per shkak te
rrezikut te shtuar per keto kredi banka bene financimin ne bashkpunim me
kompanin ne menyre qe rrezikun ta ndajn bashkarisht.
Sigurimi dhe ruajta-aplikimi i sistemeve te sigurimit per te ruajtur parane e
gatshme,letrat me vlere dhe instrumentat tjere financiar.Keto sherbime mund
te jene dy lloje:dhenja e sejfave me qira(kutia metalike per vendosjen e
gjerave te qmuara) dhe sigurimi(ruajtja).
Ofrimi i polisave te sigurimit-shitja e polises se sigurimit klienteve me rastin e
dhenjes se kredis ne menyre qe te sigurohen qe kredia do te kthehet edhe
nese klienti vdes ose lendohet rende.Bankat bashkkohore shpresojn te japin
polisa te sigurimit edhe per pasuri,automobila dhe per shtepit.
Ofrimi i planeve per pensionim-hartimi i planeve te pensionimit duke u
kujdesur per pagimin e shumave te caktuara ne fondet e pensionimit.
Kryerja e sherbimeve te brokereve-ofrimi i sherbimeve te brokereve per ti
mundesuar klienteve te vet per te blere fletobligacione,aksione dhe letra me
vlere pa shkuar fare te brokeret e dileret.
Kryerja e sherbimeve lidhur me investimet dhe punet tregtare-keto sherbime
perfshijn identifikimin e caqeve te mundshme te bashkimit me kompanit
tjera,financimin e bashkimit te kompanive tjera,shitblerjen e letrave me vlere
per klientet e vet,ofrimin e sherbimeve nga lemia e marketingut,si dhe
sherbimet qe kan te bejne me mbrojtjen e klienteve nga fluktimi i vleres se
valutave te huaja dhe ndryshimi i normes se kamatave.
Sherbimet tjera-qe ofron banka jane:kredit karta,ee te vertetuar dhe ee te
udhetareve,e-banking etj.

10.Trendet me te reja te afarizmit bankar jane: ekspansioni i sherbimeve,rritja

e konkurrences,derregullimi,rritja e shpenzimeve te depozitave,revolucioni
teknologjik ndaj aplikimit te shtuar te automatizimit,konsolidimi dhe
ekspansioni gjeografik,globalizimi i afarizmit bankar, rreziku i shtuar nga
deshtimi.
Ekspansioni i sherbimeve-ka te beje me zgjerimin e sherbimeve bankare per
shkak te presionit te konkurrences.Nder sherbimet me te reja jane:sherbimet e
brokereve,planifikimi udhetimeve,keshillat tatimore,ofrimi i kredive locale per
zhvillim etj.
Rritja e konkurrences-me rritjen e konkurrences bankat lokale dhe bakat tjera
te cilat ofrojne sherbime te njejta do te fillojn zgjerimin e sherbimeve ne
menyre qe tu sjellin atyre fitim dhe treg me te madh.Ne kete situate bankat
marrin rrezik plotesues per te ruajtur fitimin qe kan.
Derregullimi-paraqet rrethin afarist ne te cilin konkurrentet e tregut jan te
kontrolluar me teper nga forcat e tregut sesa nga rreguallat e qeverise,me
qellim qe te krijohet tregu sa me efikas.
Rritja e shpenzimeve te depozitave-derregullimi ne kombinim me
konkurrencen e rritur ne menyre dramatike,i rriti edhe shpenzimet per
depozita qe paraqet burimin kryesor te mjeteve te bankes,keshtu bankat u
detyruan te paguajn kamatat me qmimin qe mbizotronte ne treg,kjo gje u
shkaktonte bakave shpenzime te teperta.Per tu tejkaluar kjo gjendje bankat
filluan zvoglimin e shpenzimeve duke reduktuar numrin e punetoreve,aplikimin
e kompjutereve dhe sherbimeve me sisteme moderne elektronike.
Revolucioni teknologjik ndaj aplikimit te shtuar te automatizimit-per shkak te
shpenzimeve te larta te punes bankat u orjentuan kah automatizimi ku
sistemet e bazuara ne punen e njeriut i zevendesuan me makina elektronike
duke perfituar nga arritjet teknologjike.
Konsolidimi dhe ekspansioni gjeografik-shfrytezimi i inovacioneve te reja
teknologjike i shtyne bankat ta zgjerojne tregun e tyre brenda dhe jasht kufijve
shtetror ne menyr qe te zgjerojn vellimin e llogarive te tyre.Psh. degezimi i
bankave afariste dhe formimi i kompanive holding te cilat i blejen bankat me te
vogla dhe i fusin ne institucionet bankare me te medha.
Globalizimi i afarizmit bankar-ekspansioni i shpejt gjeografik i njesive bankare
beri qe ato te perhapen dhe te perfshijn tere globin tokesore ne nje
konkurrenc globale.
4

Rreziku i shtuar nga deshtimi-megjithese konsolidimi dhe ekspansioni

gjeografik ndihmoj qe bankat te mos jete te varura vetem nga tregu
vendor,rritja e konkurrences ne mes bankave dhe institucioneve tjera
jobankare beri qe numri i deshtimve te rritet dita dites.
11.Ndikimi i politikes dhe i rregullave te qeverise ne afarizmin bankar-qdo
banke bashkohore eshte nen ndikimin e politikes dhe te rregullave te
qeverise sipas te cilave ajo duhet te punoj.Bankat ne qdo vend duhet te
pajtohen me rregullimin e ashper,rregulla te caktuara nga shteti me te cilat
rregullohen operacionet e tyre, sherbimet e ofruara,kualiteti dhe kuantiteti i
kredive ,normat e kamatave, zgjerimi i kapitalit,menyra e raportimit si dhe me
shum kujdes per kualitetin e kredive.
12.Afarizmi bankar nderkombetar- bankat qe ne fillim kan ofruar sherbime
edhe jashta kufijve shtetror te cilat jane te koncentruara ne tregjet me te
rendeshime nderkombetare duke ndihmuar ne financimin e transporit te
lendeve te para e te mallrave per shitje,duke bere kembimin e valutes se nje
vendi me ato te nje vendi tjeter.Forma me e shpesht e afarizmit bankar
nderkombetare eshte themelimi i filialeve te shumta neper qendrat me
rendesishme ne bote.
13.Trendet kryesore ne afarizmin bankar te sotem nderkombetare jane: tregjet
financiare te cilat zgjerohen ne menyre rapide ne institucione botrore dhe
shumica e ketyre tregjeve(siq jane tregjet e depozitave te eurovalutave, te
kembimit nderkombetare dhe te letrave me vlere) jane bere tregje qe e lidhin
boten ne nje zinxhir te tregtise kontinuele.Gjdo banke kerkon te gjeje burimet
me te lira te mjeteve financiare, kudo qe eshte e mundur te gjenden ne mbare
rruzullin tokesor.
14.Llojet e organizatave bankare nderkombetare jane:
perfaqesite,filialet(deget),korporatat e pavarura,deponimet e
perbashketa,filialet guaca,kompanit eksportuese tregtare(etc).
Prfaqesit(zyret perfaqesuese)-jane prezenca me e thjeshte organizative per
nje banke, qe eshte aktive ne tregjet e jashtme dhe qe paraqet nje form te
kufizuar te ofrimit te lehtesive ne kryerjen e sherbimeve.Me ane te perfaqesive
klientet mund te njihen me sherbimet qe i ofrojne zyrat am.
Filialet(deget)-jane njesi organizative te bankave nderkombetare te cilat jane
te afta te kryejne te gjitha sherbimet njesoj si ne banken am.Mirepo keto
forma ballafaqohen me rregulla te ndryshme varesisht nga vendi ku operojn.

Korporatat e pavarura-jane korporata te ndara te cilat posedojne kapitalin e

vet dhe ne qoftese banka ame deshton keto korporata mund te vazhdojne
afarizimin.
Deponimet e perbashketa-bankat bashkohen me bankat tjera apo me ndonje
firme jobankare per shkak te rezikut te cilit i nenshtrohet ne tregun e huaj ose
sepse i mungojne ekspertet.
Filialet guaca-jane filiale te posaqme te cilat jane themeluar me qellim te
shmangjies se rregullave sidomos atyre qe kufizojne marrjen e depozitave si
dhe tatimeve ne depozita dhe shpenzime te tjera.
Kompanite eksportuese tregtare(etc)- jane firma te specializuara te cilat
marrin nje perqindje te te ardhurave te bankes per shkak te rolit te tyre ne
rritjen e eksportit.Keto kompani ofrojne sherbime te ndryshme si:sherbime
marketingu dhe dizajn te produkteve, hulumtime te trgut, te menaxhmentit ,
ndihme ne transportin e mallrave dhe financimin e tregtise.
15.Rregullimi i afarizmit bankar nderkombetar-aktivitetet e bankave
nderkombetare u nenshtrohen rregullave te caktuara sepse ekziston nevoja
universale per mbrojtjen e mjeteve te deponuara nga rreziqet eventuale, gj
qe kerkon nxjerrjen e ligjeve dhe te rregullave qe e reduktojne ne mase te
madhe eksponimin e bankes ne pune te rrezikshme financiare, gjithashtu per
te siguruar rritje stabile te parave dhe te kredive, etj.
16.Multiplikimi(shumzimi) i kredive dhe i depozitave eshte proces permes te
cilit sistemi bankar bene emisionin e parase ne ekonomi.
17.Ne teori dallojme dy forma te multiplikimit :
a) makro-multiplikimi apo krijimi i parave ne kuader te nje sistemi bankar
dhe
b) mikro-multiplikimi-apo krijimi i parave nga ana e nje banke individuale.

18.Dallojme dy forma te krijimit te parase ne sistemin bankar :

a) multiplikimi pozitiv ( krijimi i parave ) dhe
b) multiplikimi negativ(terheqja, anulimi i parave) ne kuader te sistemit bankar
apo te nje banke ne veqanti.

19. Te gjitha pagesat mund te kryhen ne keto menyra :

6

a) ne dobi te organizates tjeter, e cila ka gjirollogari te banka e njejt,

b) ne dobi te organizates tjeter e cila ka xhirollogari ne nje banke tjeter,
c) pagesat ne para te gatshme per punetoret,
d) depozitimi i parave te bankave afariste ne llogarit e klienteve te bankes
qendrore,
e) konversioni i parave te vendit ne mjete devizore dhe
f) depozitimi i parave ne trajta te ndryshme jo likuide.

20.Parate e bankes qendrore paraqiten ne dy forma :

a) si depozita te bankave afariste te banka qendrore dhe
b) si para te gatshme ne qarkullim.

21.Procesi i multiplikimit fillon posa bankat afariste te marrin nga banka

qendrore impulsin fillestar prej 100 njesish dhe procesi vazhdon derisa shuma
e impulsit fillestar prej 100 njesish te ndahet ne rezreva.
22.Faktoret kufizues te multiplikimita) konversioni i parave depozitare ne para te gatshme dhe mbajtja e parave ne
duart e popullsise,
b) derdhja e parave nga klientet e bankes ne llogari te klienteve te bankes
qendrore,
c) perqindja e monetizimit te depozitave
d) perqindja e potencialit te pashfrytezuar,
e) koha qe perfshin shtyerjen e veprimit te faktoreve te caktuar.

23.Multiplikatori monetar-tregon aftesin e sistemit bankar qe ne baze te

parase primare dhe shtese te krijoj masen me te madhe apo me te vogel te
parase depozitare. m= M1 / MC
24.Ne formimin e multiplikatorit monetare ndikojne keta faktore :
a)
b)
c)
d)
e)
f)

baza monetare
formimi i parase depozitare,
rritja apo zvoglimi i parave te gatshme,
rezervat te banka qendrore,
pjesemarrja e parave te gatshme ne parate depozitare dhe
perqindja dhe masa e depozitave te kufizuara ne krahasim me depozitat me te
pare.
7

25.Bankat afariste kryejne keto funksione :

a) krijimi i parave,
b) mbajtja e depozitave dhe
c) kryerja e pagesave dhe transferi i mjeteve financiare.

Krijimi i parave-nenkuptone aftesine e bankes per te krijuar para sepse

bankat kur japin kredi, ato krijojn depozita qe rezultojne ne rritjen e ofertes se
parave.Ketu rol te veqant ka banka qendrore ne mirembajtjen e politikes
monetare qe bazohet ne qmime stabile,rritje ekonomike dhe papunesi
minimale.
Pagesat dhe transferi i mjeteve financiare-si funksion me rendesi qe bankat
afariste kane eshte edhe provisioni per mekanizimin e pagesave dhe
transferin e mjeteve financiare.Menaxhmenti financiar i bankave kerkon
mbajtjen e parave aq sa i nevojiten per shpenzimet rrjedhese dhe per
mbajtjen e likuditetit,ne menyre qe banka tu pergjigjet ne gjdo kohe kerkesave
te saj.Rol te veqant ne kryerjen e pagesave dhe transferin e mjeteve
financiare ne menyre efikase ka zhvillimi i hovshem i teknologjise
kompjuterike, psh, futja e makinave auotmatike per terheqjen e parave dhe
sherbimet bankare 24 ore permes sistemeve te kompjuterizuara.
Dhenia e kredive-paraqet aktivitetin qendror te bankes afariste sepse kredite
jane burimi kryesor i te ardhuarve te bankes. Permes kredive mund te
financohen te gjitha aktivitetet prodhuese ne tere ekonomine.
26.Menaxhmenti financiar i nje banke afariste eshte nje proces ne te cilin
menaxheri financiar i nje banke percjelle tregjet e kapitalit dhe operacionet
financiare te bankes duke blere dhe shitur pasuri dhe aktiv me qellim te
rritjes se vleres se pasurise se bankes.
27.Qdo vendim financiar permban ne vete tre faktor te rendesishem:
a) parat
b) kohen dhe
c) rrezikun
28.Menaxheri financiar duhet te marre tri vendime me rendesi:

a) Vendimi investiv- i cili ka te beje me vendimin sesa duhet te investohet

dhe ne cilat mjete specifike, keto vendime percaktohen ne baze te

madhesis dhe struktures se mjeteve
b) Vendimi financiar-ka te beje me vendimet qe sigurojn parat e nevojshme
per investime,
c) Vendimi i dividentes-ka te beje me vendimet per shperndarjen e
dividentes apo te investimit te saj ne operacionet e firmes.Menaxhmenti
kerkon ta investoj ate per te siguruar fitim me te madhe, kurse
aksionaret kerkojn ta marrin si rezultat i investimeve te bera ne aksione.
29.sht menaxheri financiar ? Menaxheri financiar eshte nje person i cili
merr vendime investive ose financiare me qellim te rritjes se vleres se firmes.
30.Banka afariste ka ne dispozicion tri burime te mjeteve financiare:
kapitalin,depozitat dhe kredit.
31.Llojet e kapitalit te bankes afariste klasifikohen ne dy grupe:
kaptali aksionar dhe kapitali i huazuar.Ekziston edhe lloji i trete i kapitalitrezervat ne kredi dhe letrat me vlere.
Kapitali aksionar-paraqet vleren e aksionareve qe kan investuar ne
afarizem.Ky kapital perbehet nga keto lloje te llogarive: aksioneve,
teprics, fitimi i pashperndar, dhe rezrevat e jashtzakonshme.Ky kapital eshte
vendimtar gjat themelimit te bankave dhe mbeshtetjes se afarizmit te
tyre.Bankat e rrisin kaptalin e tyre duke shitur aksione dhe letra te tjera me
vlere.
Kapitali i huazuar-paraqet obligime fikse te kapitalit qe sjellin kamate dhe i
mundesojn bankes qe ta rris kapitalin e saj.Keto jan te pasiguruara dhe varen
nga kerkesat e deponuesve dhe kreditoreve te tjere.Obligacionet e kapitalit
jan instrumente mjaft terheqese per bankat per shkak te afatit te gjate te
skadimit te tyre gje qe i minimizon nevojat e bankes per mbajtjen e rezervave
te likuiditetit kundrejt tyre.
Rezervat per humbjet nga kredit e lejuara-keto rezerva ndahen per ti mbuluar
humbjet gjate kthimit te kredive.
32.Kostoja e kapitalit- tregon se cilat jane metodat me te pershtatshme ne
kalkulimin e kostos se mjeteve financiare.Metoda me e thjesht eshte kalkulimi
i kostes se mjeteve financiare qe bazohet ne normen e kamates se
qertifikatave mbi depzitat(CD) me afate te skadimit prej 90 dite. Metoda me e
pershtatshme e caktimit te kostes se kapitalit eshte perfshierja e kostes t t
gjitha llojeve te mjeteve dhe kosten agregate t t gjtha mjeteve te bankes.
9

Kostoja e depozitave-Burimin kryesor te mjeteve te bankes e sajojne

depozitat.Depozitat klasifikohen ne:
a) depozita me te pare,
b) depzita te afatizuara dhe
c) depozita kursimi
Kostoja e kapitalit te huazuar-eshte e barabart me normen e kthimit te fituar
nga investuesit ne instrumentet e jashtme te huase, te cilen banka duhet ta
paguaj per ti shitur letrat e tilla me vlere.
CAPM metoda-kjo metode bazohet ne konceptin e rrezikut te kthimit te huas.
33.Funksionet e kapitalit te bankes afariste klasifikohen ne kater grupe:
a) ti siguroj mundesit fizike, nepermjet te cilave banka do te behet e afte te
veproj,
b) te mbroj kreditoret,
c) te krijoj nje norme konkurrente te kthimit per aksionaret, dhe
d) ti plotesoj kerkesat e agjensive(organeve)mbikqyrese.
Sigurimi i mjeteve financiare per fillimin e punes-para se te filloj punen
banka afariste duhet ti shese aksionet ne menyre qe ta rrise kapitalin, qe i
nevojitet per investime fikse, siq jan toka, ndertesa etj, dhe mjete plotesuese
siq jane aplikimi i teknologjise bashkohore si dhe financimi i mjeteve fikse per
te ndihmuar rritjen.
Mbrojtja e kreditoreve-te bankata e sotme pjesa me e madhe e mjeteve e
financohet nga huate(rreth 94 %), kurse nje pjese e vogel nga kapitali
aksionar(6%).Kjo pjesemarrje kaq e madhe e huave ne mjetet e bankes e rrite
edhe me teper rendesine e mbrojtejs se interesave te kreditorve te bankes.Rol
te rendesishem ne mbrojtejen e intresave te kreditoreve ka kaptali i bankes
nepermjet te cilit deponuesit dhe kreditoret sigurohen ne rast
likuidimi.Gjithashtu kapitali ofron nje lloj garancie dhe sigurie te mjeteve nga
humbjet qe mund te shkaktohen nga aktivitetet qe i kryen banka.
Krijimi i normes konkurrenete te kthimit per aksionaret-furnizuesit e
bankes me mjete financiare te cilet jan te motivuar nga deshira per te bere
investime te mira jan te interesuar ta mbrojne investimin e tyre dhe te kene
norme te kthimit te njejte me ate qe do ta kishin sikur ate kapital ta investonin
diku tjeter.Aksionaret kerkojne te sigurojne kthim konkurrent te mjeteve te tyre
duke shpresuar ne rritjene e vleres se aksioneve te tyre.Prandaj nese nje
10

banke nuk siguron te ardhura dhe kthim te mjaftueshem per aksionaret ata
nuk kan arsye te vazhdojne ta furnizojne banken me kapital.
Permbushja e rregullave dhe ligjeve-aktiviteti i bankave afariste u
nenshtrohet ligjeve dhe rregullave te caktuara,ne menyre qe te sigurohet
kryerja me rregull dhe e sigurt e operacioneve bankare.Psh: percaktohet qfare
kapitali duhet te disponoj banka qe te mund te themelohet, limitet e kreditimit
etj.
34.Mjaftueshmeria e kapitalit-nenkupton kur banka bene percaktimin e
normave dhe rregullave te posaqme ne menyre qe kapitali i bankes te mbahet
brenda kufijve normal ne te cilen banka mund te kryej afarizmin e saj.Pra nuk
duhet te ket munges dhe as teprice te kapitalit sepse rrezikohet likuiditeti i
biznesit.Matja e mjaftueshmeris se kapialit- behet ne shum forma psh:
raporti ne mes te kapialit dhe te depzitave te tersishme, raporti i kapitalit ndaj
mjeteve te tersishme te bankes afariste etj.
35.Trendet kryesore ne rregullimin e kapitalit bankes afariste-jan
marrveshja e Bazelit e arritur me 11 korrik 1988 nga 12 shtete te
industrializuara te cilat u pajtuan qe norma unike prej 8 % per kerkesat e
kapitalit me rrezik te caktuar per bankat te aplikohet deri ne vitin 1993.Pra
qellimi themelor i kesaj marrveshje ishte unifikimi i rregullave qe mbulojn
fushen e mjaftueshmerise se kapitalit.Marrveshja e Bazelit u ofroj vendeve
nenshkruese nje fleksibilitet te dukshem ne fushen e aplikimit te standardeve
te reja te kaptalit.Per shkak te varietetit me te cilin bankat afariste i
ekspozohen rrezikut sipas udhezimeve te reja te gjitha mjetet ndahen ne 5
grupe kryesore,varesisht nga shkalla e rrezikut: 1-mjetet me pak te rrezikuara
siq jan parate e gatshme dhe letrat me vlere afatshkurtera.
2-mjetet me rrezik minimal siq jan letrat me vlere afatgjate te Qeverise dhe te
agjesive te saj,3-obligimet e pergjithshme te shtetit, 4-fletobligacionet dhe
kredite ne baze te hipotekes, 5-ketu hyjne mjetet te cilat e kan shkallen e
rrezikut me te larte, siq jane kredite e ekonomise,kredite konsumuese,kredite
e jashtme,letrat me vlere te korporatave dhe mjetet fikse.
36.ka duhet te ndermarre banka afariste nese nuk ka kapital te mjaftueshem
? Ne kete rast banka duhet te ndermarre keto aksione:
a) te beje ristrukturimin e mjeteve per te minimizuar rrezikun, pra per te
zvogluar edhe kapitalin e kerkuar,
b) te ristrukturoj burimet e mjeteve per ti plotesuar kerkesat e reja,
c) ti shes mjetet,
d) te shkrihet me ndonje banke tjeter apo te marre ndonje banke per ti
plotesuar kerkesat dhe
11

e) te krijoj kapital te ri
37.Me likuiditet kuptojme aftesin e bankes per te siguruar mjete te
mjaftueshme financiare per ti kryer obligimet me nje qmim te arsyeshem ne
do kohe.
38.Funksionet kryesore te likuiditetit jane:
a)
b)
c)
d)

siguria dhe besimi i kreditoreve,

aftesia per pagimin e borgjeve,
sigurimi i aftesis per te dhene hua dhe
shmangia nga shitja e detyruar e mjeteve

Siguria dhe besimi i kreditoreve-ka te beje kur banka ofron kushte ne te

cilat kreditoret do te jene plotesisht te sigurt se depozitat apo parate e tyre qe
ia kan dhene bankes do tu kthehen.
Aftesisa per pagimin e borgjeve-eshte nje funksion i likuiditetit ne te cilin
banka duhet te jete e afte dhe ne gjendje ti paguaj te gjitha borgjet e saj pa
kerkuar shtyerjen e afatit te pageses.
Sigurimi i aftesise per te dhene hua me qellim te kryerjes se obligimeve
financiare prioritare-banka duhet te jete e gatshme te te jap kredi per klientet
e saj edhe ne rast te rritjes se papritur te kerkesave per kredi.qe te jete e
gatshme per nje gje te tille ajo duhet te kete likuiditetin adekuat.
Shmangia nga shitja e detyruar e mjeteve-Nese banka bie ne pozite
jolikuide dhe nuk eshte ne gjendje ti kryej obligimet me kohe ateher banka
eshte e detyruar te shes nje pjese te pasurise se saj.Per te mos ardhe deri te
kjo gjendje banka duhet te hartoj politika dhe te orjentohet ne sigurimin e te
ardhurave plotesuese ne portofoloin e bankes per ti mbulluar shpenzimet e
veprimtarise.Gjithashtu banka duhet te beje strukturimin e mjeteve te bankes
per te siguruar nje baraspeshe delikate midis likuiditetit, solventitetit dhe te
ardhurave.
39.Gjate kategorizimit te mjeteve financiare ne grupe te ndryshme mjetesh, na
paraqiten tri qasje te ndryshme:
a) grumbullimi i mjeteve,
b) alokacioni i mjeteve,
c) shkenca e menaxhmentit

12

Grumbullimi i mjeteve-nenkupton alokacionin e mjeteve ne grupe te ndryshme

te mjeteve financiare ne baze te disa prioriteteve te caktuara.Pra
menaxhmenti i bankes duhet te krijoj rregulla te caktuara mbi prioritetet per
perdorimin e mjeteve te bankes.Kjo do te thote se nese banka afariste
deshiron qe ti kryej obligimet e saj ndaj bashkesise ne menyre te kenaqshme
dhe vazhdimisht ateher mjetet financiare ne disponim duhet te alokohen ne
baze te kerkesave anticipative te shkalleve te ndryshme te urgjences.Lista e
prioriteteve tregon se mjetet e bankes perdoren ne kater menyra:
a) per ti mirembajtur rezervat primare,
b) per ti siguruar rezervat sekondare,
c) per ti plotesuar kerkesat kreditore klienteve te vet dhe
d) per ti blere letrat me vlere.
40.Mjetet ne pergjithesi percaktohen si rezerva primare dhe rezerva
sekondare
Rezervat primare-jane mjete jofitimprurese te bankes qe jane ne forme te
parave te gatshme ose jane te konvertueshme sipas kerkeses.Keto mjete u
japin mundesi bankave afariste ti plotesojn kerkesat ligjore per te mbajtur
rezerva ne para te gatshme kundrejt depozitave.Pra banka duhet te kete
rezerva primare edhe per shak se nese deponuesit deshirojn ti terheqin parat
e tyre banka duhet te jete ne gjendje ti plotesoj kerkesat e tyre.
Rezervat sekondare-jane mjete te cilat i sjellin bankes te ardhura
fitimprurese.Keto rezerva paraqesin burimin kryesor te likuiditetit te bankes
afariste.Ato krijojn nje rezervuar te mjeteve te aferta me parate e gatshme te
cilat terhiqen per ti plotesuar( rimbushur )serish rezervat primare pasi te jene
shpenzuar ato.
Plotesimi i kerkesave kreditore per klientet e vet-banka duhet te ndaj
rezerva te mjaftueshme te mjeteve per te plotesuar kerkesat kreditore per
klientet e vet.
Blerja e letrave me vlere-nese tri rezervat e para nuk i kan shterr plotesisht
mjetet e bankes ateher mjetet e pashfrytezuara mund te perdoren per te blere
letra afategjate me vlere ne treguan e hapur.
Alokacioni i mjeteve-Kjo metode dallon likuiditetin e ndryshem te llojeve te
ndryshme te mjeteve dhe i ndan ato ne kategori varsisht nga shpejtesia e
qarkullimit te tyre.Gjithashtu kjo metode perfshin udhezimet mbi perqindjen e
mjeteve qe duhet te alokohen ne grupe te ndryshme te mjeteve.Perparesi e
kesaj metode eshte thjeshtesia e saj relative dhe zotrimin e lehte, gj qe e
bene ate relativisht jo te shtrejt per aplikim dhe aftesin e saj qe ti rrise fitimet
13

duke eleminuar likuiditetin e tepert te llojeve te ndryshme te mjeteve. E meta

kryesore e kesaj metode qendron ne ate se eshte jofleksibile dhe nuk i merr
parasysh levizjet sezonale ne derdhjen e depozitave dhe kerkesat per kredi.
Shkenca e menaxhmentit-paraqet nje qasje te nderlikuar duke perdor modele
matematikore dhe teknika statistikore per te bere analiza me ndihmen e
kompjutereve dhe ndervartesine e komplikuar te komponenteve te bilancit te
bankes.Metodat e tilla aplikohen ne tri raste:
a) per te percaktuar numrin optimal te arketareve ne sportele dhe
perdorimin e teoris se radhitjes,
b) per te treguar bilancin e bankes dhe operacionet e saj si dhe per te
percaktuar numrin e qendrave kompjuterike me perdorimin e simulimit
dhe
c) per te zgjedhur problemin e alokacionit te mjeteve ne menaxhmentin e
mjeteve me perdorimin e programit linear.
Per ti perdorur teknikat dhe shkencen mbi menaxhmentin duhet te ekzistoj
pikesynimi i qarte,identifikimi i vartesise ne mes elementeve te problemit dhe
variablave qe jane apo nuk jan te kontrolluara nga ana e
menaxhmentit,vleresimi i sjelljes se variablave te pakontrolluara si dhe
identifikimi i detyrave te menaxhmentit.
E meta serioze e perdorimit te shkences se menaxhmentit sidomos
modeli i programimit linear eshte se ai nuk aplikohet ne banka te vogla sepse
ketyre bankave kompjuteret dhe personeli i ushtruar mire do tu kushtonin
shum shtrenjte ne krahasim me benificionet qe priten.
41.Identifikimi i nevojave per mjete likuide dhe percaktimi i kerkesave per
likuiditetin e depozitave dhe te kredivePer te siguruar alokacionin optimal te mjeteve menaxhmenti konfrontohet
perher me qeshtjen e sigurimit te sasise adekuate te mjeteve likuide pe te
plotesuar kerkesat e klienteve per mjete.Banka afariste duhet te jete a afte qe
te siguroj nje shume te mjaftueshme te mjeteve tejet likuide ose qe ato ti rrise
shpejte nga tregu i parave ne rast te terheqjes se depozitave, si dhe per
kerkesa ligjore te kredive.
Faktoret qe ndikojne ne punen e ekonomise ndikojne edhe ne kerkesat e
komitentve per mjete financiare, gj qe ushtron ndikim ne menyre direkte ne
poziten likuide te bankes afarsite.Keto forca jane:
a)
b)
c)
d)

te jashtezakonshem,
sezonal,
ciklik,
sekular
14

Faktoret e jashtezakonshem-jane te papritur dhe te paparashikueshem qe

ndikojne ne ekonomine e nje vendi.Ato perfshijn katastrofat natyrore ( siq
jane: termetet dhe fortunat) dhe aksionet njerezore te paparashikueshme( siq
jane: grevat e punetoreve apo rreziku i papritur nga lufta ).Kta faktore eshte
shum veshtire te llogariten dhe te futen ne planifikimin e likuiditetit.
Faktoret sezonal-shfaqen ne nje kohe te caktuar per do vit,prandaj ata mund
te parashihen dhe jan te determinuar nga zhvillimet e tilla si mbjellja dhe korrja
e drithrave, shitja me pakice gjat pushimeve etj.Pra keta faktore jane mjafte te
parashikueshem dhe mund te perdoren ne menyre efektive gjate planifikimit
te likuiditetit te tyre.
Levzijet ciklike-jane me pak te parashikueshme prandaj edhe me pak te
perdorshme per planifikimin e likuiditetit.Pasi qe ciklet nuk shfaqen ne
intervale te rregullta, eshte veshtire te parashikohen nevojat ciklike
likuide.Psh: rritja dhe zvogelimi i aktivitetit ekonomik.
Forcat sekulare-ushtrojn ndikimin e vet ne ekonomi per nje periudhe te gjate
sesa ciklet e afarizmit.Ndryshimet ne manjituda te tilla si: kursimet ,konsumi
investimet , perparimi i teknologjise dhe popullsia jane shembuj te forcave
sekulare.Keto forca ndikojne ne likuiditetin e bankes.
Percaktimi i kerkesave per likuiditetin e depozitave-Fakti se banka duhet
patjeter te plotesoje kerkesat e deponuesve per terheqjen e mjeteve ne
menyre efikase dikton llojin e politikes se likuiditetit.Pra natyra e burimeve te
mjeteve te bankes mundeson qe burimet e bankes te qeverisen ne ate
menyre qe te behet i mundur plotesimi i kerksave per mjete sipas menyres se
krijimit te tyre.Maksimumi i likuiditetit arrihet duke i mbajtur te gjitha mjetet e
bankes ne forme parash te gatshme.Ne percaktimin e politikes se bankes per
ruajtjen e likuiditetit menaxhmenti duhet te marre parasyshe sjelljen e llogarive
depozitare.
Percaktimi i kerkesave per likuiditetin e kredive- detyre e menaxhmentit te
bankes afariste eshte qe te rregulloj politiken e lejimit te kredive ose te refuzoj
qe te jap disa kredi.Pra rritja e kerkesave per kredi mund te mbahet nen
kontroll te menaxhmentit.Kerkesat per likuiditetin e kredive mund te
plotesohen me mjete likuide plotesuese,si mbrojtja nga zhvillimet e
paparashikuara te kredive.Pra menaxhmenti mund te caktoj kufirin e sigurise
per te plotesuar kerkesat kreditore te papritura.
Kekesat agregate te likuiditetit-paraqiten kur behet mbledhja e shumave midis
kerkesave likuide per depozita dhe kerkesave likuide per kredi.Keto kerkesa
15

do te jene maksimale nese kredite e bankes jane me te uleta kurse depozitat

me te larta.Pra me rastin e rritjes se kredive dhe zvoglimit te depozitave,
likuiditeti duhet te jete maksimal ne menyre qe te perdoret per rritjen e kredive
dhe zvoglimin e depozitave.Nga ana tjeter kerkesa do te jete ne minimum
nese pozita e kredive dhe e depozitave eshte e kundert.
Pasurimi i statistikes me vleresim te arsyeshem-edhe pse studimi i pervojave
nga e kaluara jep pasqyren themelore te kerkesave agregate te likuiditetit te
bankes, jan te mundur pasurimet e konsiderushme te kesaj pasqyre.Veshtrimi
i afert i rrethanave ekonomike dhe marrja ne konsiderim e trendeve globale
mund te sigurojne bazen per parashikimin me te mire te nevojave likuide sesa
ate qe bene statistika.Banka mund te nxjerre informata te vlefshme permes
marredhenjeve me klientet e vet si dhe bashkesin e gjere.
42.Menaxhmenti i pozites likuide-nevojat e bankes per mjete likuide mund te
klasifikohen si: te shpejta-, per afarizmin e perditshem, sezonale- per per
terheqjet e depozitave dhe kerkesat kreditore qe parashihen ne te ardhmen,
ciklike ose te paparashikueshme-, per ndryshimet afatgjate te depozitave
dhe kerkesat kreditore te shoqeruara me ciklet afariste dhe zhvillimet e
jashtzakonshme.Likuiditeti per nevojat e shpejta mund te sigyrohet vetem nga
parate e gatshme te cilat jane forma me likuide e mjeteve qe sherbejne per te
plotesuar kerkesat e perditshme per bankat afariste per mjete financiare.
Menaxhmenti i rezervave sekondare-rezervat sekondare per behen nga :
letrat me vlere dhe kredite.Keto rezerva dallojn nga mjetet e tjera te bankes
nga fakti se keto krijojne te ardhura per te plotesuar nevojat likuide.Pra
rezervat sekondare jane ato qe plotesojne rezervat primare kur ato te jene
sosur.Likuiditeti i karakterit sezonal mund te sigurohet me mjetet qe kane
atribute te rendesishme:
a) kualitet primar(rrezik minimal),
b) afat skadimi me te vogel se nje vjet,
c) shkalle e lart kembyeshmerie
Rezervat sekondare te tipit jo sezonal ( ciklik)-formohen per te plotesuar
rezervat e tipit sezonal dhe te ndihmojne procesin e pershtatjes ndaj
kerkesave te paparashikueshme dmth: ato jane te dizajnuara per te mbrojtur
banken nga kerkesat kreditore te natyres ciklike.
43.Likuiditeti optimal i bankes afariste-ka te beje me ate se a eshte likuiditeti i
mjaftueshem per te mundesuar tejkalimin e ndryshimeve te papritura ne
nevojat likuide dhe burimet.Ne anen tjeter likuiditeti nuk duhet te jete teper i
larte ngase likuiditeti i tepruar i shkakton shpenzime te kota bankes.
16

Menaxhmenti i solventitetit-ka per qellim sigurimin se vlera e mjeteve do te

jete e mjaftueshme per ti mbuluar obligimet ne afat te gjate.
Gjate kryerjes se afarizmit te tyre , bankat u ekspozohen rreziqeve te
ndryshme siq jane:
a)
b)
c)
d)

rrezikun nga humbjet,

rrezikun nga terheqjet e depozitave,
rrezikun e normes se kamates dhe
fluktuimet e pavolitshme te kurseve devizore te jashtme.

Rreziku nga humbjet-rreziku me i shpeshte ne afarizmin bankar eshte

mundesia qe mjetet e huazuara apo te investuara te mos kthehen,kjo gj do
tu shkaktonte hubje te caktuara bankes.Psh; ndodhite e papritura per
huamarresin(vershimet,termetet) mund te pengojne huamarresin qe ti kryej
obligimet, faktore tjeter eshte edhe ndryshimi i shijes se konsumatoreve etj.Qe
te parandalohen dhe kontrollohen humbjet per shkak te moskthimit te mjeteve
te huazuara dhe te investuara banka duhet te ket standarde te larta per
dhenien e kredive, te njohe mire huamarresin dhe afarizmin e tij si dhe te ket
politike aktive per kthimin e mjeteve te saj.
Rreziku nga terheqjet e depozitave-vjen kryesisht gjate periudhave te renies
se aktivitetit ekonomik( reqesionit) keshtu deponuesit do te kerkojne terheqjen
e depozitave te tyre, nese banka nuk do te jete ne gjendje tu pergjigjet
kerkesave te tyre ateher rrezikohet ekzistenca e bankes.
Rreziku i normes se kamates-sa here qe banka detyrohet te shese letrat me
vlere afategjate ne periudhat e rritjes se aktivitetit ekonomik ajo i ekspozohet
rrezikut te normave te kamates, gj qe paraqet rrezikun se shitja e ketyre
letrave me vlere do te realizohet vetem me zbritjen nga vlera e tyre
nominale.Niveli i normave te kamates qe mbizotron ne treg ne kohen e
shitjes, eshte faktor kritik qe ndikon ne humbjet e bankes.
Strategjite me te rendesishme per menaxhmentin e mjeteve dhe te burimeve
te mjeteve jane:
a)
b)
c)
d)
e)

menaxhmenti i distances(largesise),
harmonizimi i rrjedhes se mjeteve,
menaxhmenti i ndryshimit,
zgjatja kohore dhe
kembimi i normave te kamates

17

Menaxhmenti i distances-paraqet nje qasje te rendesishme ne izolimin e nje

institucioni nga rreziku i normes se kamates dhe perqendrimin ne
shperndarjen e bruto fitimit.
Harmonizimi i rrjedhes se mjeteve-kjo strategji sherben per mbrojtejen e
bankes nga rreziku i normes se kamates dhe perqendrimin e saj ne barazimin
e skadimit te mjeteve dhe te burimeve te mjeteve.
Menaxhmenti i ndryshimit-kjo eshte nje strategji relativisht e re e cila perfshin
nje koleksion analitik qe i v ne raport kamatat dhe karakteristikat e skadimit
te mjeteve dhe te burimeve.Pra menaxhmenti i ndryshimit paraqet kornizen
per rregullimin e ketyre raporteve.
Koheve te fundit jane zhvilluar teknika te ndryshme qe kan per qellim ta
ndihmojn banken ne menaxhmentin e diferences, nder te cilat jane:
a) mbajtja e diferences mbi ciklin e normes se kamates,
b) arritja e objketivave te diferences me perdorimin e kontratave financiare,
c) arritja e objektivave te diferences me ane te opcioneve.
Mbajtja e diferences mbi ciklin e normes se kamates-kjo strategji nenkupton
ruajtjen e diferences pozitive dhe madhesis se kesaj diference qe eshte e
lidhur me manipulimet ndaj ciklit te normave te kamates.Kryesisht aplikohet te
bankat e medha afarsiste.
Kontratat financiare dhe menaxhmenti i ndryshimit-Bleresit dhe shitesit lidhin
kontrata per tu mbrojtur nga levizjet e normave te kamatave dhe qmimeve ne
afate te caktuara.Bankat do ti mbrojne normat e kamates duke transferuar
pjesen me te madhe te rrezikut ne qmimet e letrave me vlere ne nje
pjesmarres tjeter ne tregun e puneve me afat i cili eshte i gatshem qe ta
pranoj kete rrezik.
Opcionet dhe menaxhmenti i ndryshimit-opcionet paraqesin nje strategji tjeter
te rendesishme per menaxhmentin e rrezikut te cilat i japin te drejt pronarit ti
bleje ose ti shes letrat me vlere me nje qmim te caktuar ose para dates se
caktuar.Ekzistojn dy lloje te opcioneve:
1. opcioni i blerjes dhe 2. opcioni i shitjes
Opcioni i blerjes-eshte opcion per blerjen e letrave me vlere, kurse
Opcioni i shitjes eshte opcion per shitjen e letrave me vlere.
Kembimi i normave te kamates-eshte nje nga mjetet me te reja te menaxhimit
te mjeteve e te burimeve me ane te cilit institucionet financiare me
18

joperputhshmeri te afatit te skadimit te mjeteve dhe te burimeve te tyre mund

te hyjne ne kembimin e normave te kamates per te izoluar operacionet e tyre
nga fluktuimet e normave te kamates.
Rreziku nga kurset devizore te jashtme-bankat te cilat kryejn transaksione
jashta kufijve shtetror u nevojitet te bejne kembimin e parave.Per te kryer
sherbimet e kembimit te huaj bankat afariste duhet te kene rezerva te
mjaftuesjme te valutave te huaja.Ndersa per te ruajtur pozicionin e tyre ne
valuta te veqanta bankat i angazhojne bokeret e pavarur qe ti kryejn punet e
kembimit nderkombetrar.Kurset devizore levizin varesisht nga oferta dhe
kerkesa ne treg.Vlera e valutes se nje vendi varet nga shum faktore si psh:
kushtet ekonomike financiare te nje vendi, jo stabiliteti politik si dhe aktiviteti i
bankave qendrore te cilat intervenojne per te stabilizuar vleren e valutave te
vendeve te tyre.Bankat afariste do te kene humbje te konsiderueshme nese
mbajne shuma te medha te valutave qmimet e te cilave bien dukshem.Bankat
per tu mbrojtur nga humbjet ne afarizmin devizor realizojne diferencen midis
qmimit te blerjes dhe shitjes se valutave.
Shperdorimi dhe vjedhja-shperdorimi ka te beje me pervetesimin e mjeteve
financiare te bankes nga te punsuarit kurse vjedhja u referohet akteve te tilla
siq jane: falsifikimi, vjedhja dhe plaqkita e armatosur e cila behet nga te huajt.
Menaxhmenti i te ardhurave-perveq mirembajtjes se likuiditetit dhe te
solventitetit banka duhet te realizoj te ardhura plotesuese per ti paguar
shpenzimet e afarizmit dhe per te siguruar kthim profitabil te kapitalit te
investuar ne ndonje ndermarrje.Shfrutezimi i mjteve financiare te bankes
duhet te jete konsistent me nevojat likuide te bankes dhe te jete brenda kufijve
te rrezikut.Menaxhmenti vendos sesi do te kerkohen te ardhurat dhe si do te
perdoren fitimet.
43.Profitabiliteti i nje banke afaristeFaktoret qe ndikojne ne profitabilitetin e bankes-ne baze te disa studiuesve
,shkalla e profitabilitetit te bankes varet prej ketyre faktoreve:
madhesia,pronsia,koncentrimi i tregut,struktura e bankes,shpenzimet e
propagandes, si dhe karakteristikat e menaxhmentit.Nga te gjitha rastet
hulumtuesit kan ardhe ne perfundim se faktori primar i cili i dallon bankat e
sukseshme nga bankat tjera eshte menaxhmenti efektiv.
Vleresimi i suksesit(efikasitetit) te bankes-efikasiteti i tanishem i nje banke
vleresohet duke bere krahasimin e saj me efikasitetin e kaluar te bankes ose
me shenimet e bankave te tjera te cilat kane madhesi dhe fushe te ngjashme
aktiviteti.
19

Aplikimi i analizes se shpenzimeve-analiza e shpenzimeve nuk e perparon

vetvetiu efikasitetin e bankes afariste.Ajo mund te identifikoj ato fusha ku
efikasiteti mbetet pas synimeve dhe parashikimeve te menaxhmentit kurse
perparimi i profitabilitetit ne ato fusha shtron nevojen e analizes se metejshme
per te percaktuar keshtu shkaqet e efikasitetit te ulet.
Planifikimi i fitimit mund te behet ne dy menyra:
a) ne forme te buxhetit dhe
b) ne forme te planifikimit afategjate
Planifikimi ne forme te buxhetit-buxheti eshte nje plan financiar i cili
parashikon rezultatet e operacioneve te bankes afariste per vitin e
ardhshem.Ai perfshin te ardhurat, shpenzimet dhe fitimet e pritura duke u
bazuar ne objektivat e menduara mire te menaxhmentit per do z te bilancit
te mjeteve dhe te burimeve.
Planifikimi afategjate-zakonisht mbulon nje periudhe pese vjeqare procesi i te
cilit fillon me dhenien e synimeve te pergjithshme te bankes ne periudhen e
caktuar, si psh: - te beje ekspansionin e sherbimeve te saj ne nje hapsire me
te gjere gjeografike,- te afirmoj veten me perparimin e sherbimeve dhe ofrimin
e sherbimeve te specializuara, - te ushtroj dhe te perparoj kuadrin udheheqes
per te siguruar vazhdimsin e plotikes se saj afariste,- te kontriboj ne
prosperitetin e rrethines ne te cilen vepron,- te rrise fitimin vjetor se paku 10 %
ne vit gjate pese viteve te ardheshme.
Matesit e profitabilitetit dhe trendet me te reja-matesit qe perdoren me se
shpeshti per percaktimin e profitabilitetit te bankave afariste jane; norma e
kthimit te mjeteve dhe norma e kthimit te kapitalit aksionar.
44.Veprimtaria kreditore e bankave afaristeEvolucioni dhe fushveprimtaria e tashme-funksioni me i rendesishem i
bankave eshte dhenia e kredive.Bankat kan pervoj dhe fleksibilitet ne lejimin e
kredive prandaj kjo gje u jep atyre perparsi te dukshme ne krahasim me
institucionet tjera financiare.Kredite bankare kan rol te veqant ne zhvillimin
dhe rritjen e shum ndermarrjeve te vogla dhe te mesme, ne zhvillimin e rrethit
te tyre dhe ne permiresimin e mireqenies ekonomike ne pergjithesi.
Evolucioni i kredive bankare-kater teorite me kryesore te likuiditetit jane:
a) teoria e kredive komerciale,
b) teoria e transferimit,
c) teoria e te ardhurave te planifikuara dhe
20

d) teoria e qeverisjes te burimeve te mjeteve

Teoria e kredive komerciale-kjo teori ndryshe njihet edhe si doktrine
kambialesh te verteta e formuluar nga Adam Smithi.Sipas kesaj teorie,
mjetet fitimprurese te bankave duhet te jene ne form te kredive afatshkurter
vetlikuiduese, qe u lejohen ndermarrjeve per financimin e nevojave te
tyre.Jane quajtur kredi vetelikuiduese ngase ato i kan krijuar mjetet per
kthimin e tyre , qe do te thot mallrat e prodhuara me kredi , kur jan shitur , kan
siguruar mjete financiare per pagimin e kredise.Kjo teori ka tri dobsi kryesore:
se pari- ajo injoron nevojat e tjera kreditore siq jan kredit per financimin e
blerjes se paisjeve dhe makinave ose blerjes se pasurise se patundshe, se
dyti-kjo teori supozon se te gjitha depozitat me te pare do te terhiqen ne te
njejten kohe , ndersa praktika tregon se depozitat me te pare kan shkall me te
larte stabiliteti sesa qe supozon teoria, se treti- ne periudhat e reqesionit
kredite nuk do te jen vetelikuiduese ngase shum debitore do te kene veshtiresi
qe ti kthejn ato.
Teoria e transferimit-kjo teori supozon se derisa mjetet e bankes do te jen te
transferueshme, likuiditeti i saj duhet te ruhet.Psh: letrat me vlere mund te
nxirren ne treg dhe te shndrrohen ne para te gatshme, prandaj kan nje shkall
te lart likuiditeti.
Teoria e te ardhurave te planifikuara-kjo teori pohon se banka mund ta ruaj
likuiditetin e saj nese kthimi i kredive eshte parashikiar ne baze te te
ardhurave te planifikuara te huamarresit.Prandaj per krijimin e kredive te ketij
lloji, kjo teori sugjeron qe bankat te mbeshtetn ne te ardhurat e debitoreve dhe
mbulesen nga keto te ardhura te kerkesave per kthimin e kredive.
Teoria e qeverisjes se burimeve te mjteve-sipas kesaj teorie nuk eshte e
nevojshme qe banka afariste tu permbahet standardeve tradicionale per
likuiditetin qe kan te bejen me kredite vetlikuiduese, pasi ajo mund te dal ne
treg dhe te furnizohet me mjetet e nevojshme sa her qe balafaqohet me
mungesen e likuiditetit.

Ekzistojn burime te shumta ne te cilat bankat mund te mbeshteten gjate

sigurimit te likuiditetit te tyre:
a)
b)
c)
d)

sigurimi i depozitave te paafatizuara,

shitja e qertifikatave te afatizuara te depozites,
huazimi i mjeteve nga banka qendrore dhe
shitja e letrave me vlere afatshkurter.
21

Llojet me te shpeshta te kredive te cilat i lejojn bankat e sotme afariste jane:

a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)

kredite komerciale dhe industriale,

kredite konsumuese,
kredite per pasuri te patundshme,
kredite per institucionet financiare,
kredite per prodhuesit bujqesor,
kredite per blerjen e letrave me vlere dhe
kredite tjera.

Kredite komerciale dhe industriale-keto kredi sherbejn per te financuar rritjen e

ndermarrjeve ose nevojave te firmave per kapital qarkullues te cilat jan te
vendosura ne vendet jo mjaft te zhvilluara ku ka ekzistuar restriksioni i kredise
dhe ku ajo ka qene relativisht e shtrejt.
Linja e hapur kreditore-ka te beje me dhenien e kredive per klinetet e rregullt
te cilet kan pasur nje sezon te deshtuar te afarzimit.Banka mund tu lejoj atyre
kredi sezonale ne form te linjes kreditore per nje periudhe qe zakonisht nuk i
kalon 90 dite duke i bashkangjitur kerkeses dokumentet mbi gjendjen e
tanishme dhe planet e ardhme te tyre.
Standby marrveshjet-eshte nje marrveshje me formale e lidhur me shkrim me
ane te se ciles banka hyn ne kontakt formal me huamarresin dhe obligohet qe
te lejoj nje shum te caktuar per nje periudhe te caktuar kohore.
Kredite per kapital qarkullues-jane kredi te cilat jipen per nje periudhe me te
gjate se je sezon sepse disa ndermarrje kane nje cikel te gjate te prodhimit te
cilat mund te kene nevoj te huazojne mjete qarkulluese per tu furnizuar me
lende te para dhe per te financuar proqesin e prodhimit derisa te shiten
produktet e prodhuara.Kthimi i kredise do te behet nga shitjet rrjedhese te
atyre ndermarrjeve.
Kredite per transaksion-jane kredi afatshkurter te cilat lejohen per financimin e
nje transaksioni te caktuar, psh; blerja e makinave.
Kredite revolving-jane te ngjashme me standby marrveshjet .Pra kemi te
bejme me nje marrveshje formale dhe kontraktuale e cila e obligon banken qe
tia siguroj mjetet huamarresit sipas kerkeses se tij.Keto kredi jepen per
periudha prej 3-5 vjetesh dhe paraqesin nje form te ndermjetme te kredive.

22

Kredit me afat-jane kredi te cilat u jepen firmave per nje periudhe me te gjate
se nje vit.Keto kredi lejohen per te financuar rritjen e kapitalit qarkullues apo
per blerjen ose perparimin e mjeteve fikse(fabrika, makina) etj.
Kredite per financimin e projekteve te medha-jane kredi me profitabile per
banken te cilat zakonisht financojn projektet me rrezik te madh dhe shpenzime
te larta qe tejkalojn kapacitetin financiar te nje kreditori te vetem.Psh; projekte
te tilla qe mund te kushtojn miliarda euro bie fjala ndertimi i rafinerive,
naftsjellseve etj.
Letrat kreditore-perdoren ne aktivitet nderkombetare te cilat mund te jene ne
form te letres kreditore komerciale dhe standby.
Letra komerciale
kreditore mbeshtet ne ate qe banka e shfrytezon reputacionin e vet per
bleresin i cili eshte i panjohur per shitesin.
Standby letra kreditore- paraqet garantimin e bankes per kryerjen e pageses
ndaj pales se trete, nese klienti nuk eshte ne gjendie qe ti permbush obligimet
e veta financiare.
Kredite konsumuese-perfshijne kredite qe u lejohen individeve per
familje,amvisni apo shpenzime personale.
Kredite per pasuri te patundshsme-jepen per financimin e
pronsise,ndertimit,rindetimin e objekteve per banim dhe atyre industriale si
dhe prodhuesve bujqesore per blerjen e tokes.Keto kredi hyjne ne radhen e
kredive afatgjate dhe jepen per 10 dei 30 vjet.
Kredite hipotekare-lejohen duke lene peng nje pasuri te patundshme.
Ngarkesa e pasurise se patundshme zgjat derisa te kthehet kredia e
dhene.Hipoteka i jep te drjete kreditorit qe me ane te shitjes se pasurise te
lene penge te arketoj borxhin, nese debitori nuk e paguan obligimin e vet me
kohe.
Kredite per instucionet financiare-u lejohen institucioneve te ndrysjme
financiare siq jane : bankat korrespodente,bankat e jashtme,bankat investive,
kursimoret dhe bankat industriale.
Kredite per prodhuesit bujqesor-jepen per te financuar prodhuesit bujqesor
lidhur me shpenzimet e tyre sezonale dhe investimet e
kohepaskoheshme.Psh: blerja e makinave dhe paisjeve bujqesore etj.
Kredite per blerjen e letrave me vlere-u lejohen individeve me qellim qe te
blejne aksione apo letra te tjera me vlere.Per shkak te rrezikut nga spekulimet
ne bursat e aksioneve bakat shpesh aplikojne kontrollin sellektiv kreditor te
ketyre kredive.
23

Kredite tjera-jane faktoringu, forfetimi etj.

Faktoringu-eshte form e financimit afatshkurter ne tregtine e jashtme
nepermjet institucioneve te posaqme-kompanite faktoring.
Forfetimi-ka te beje me blerjen e kerkesave afatshkurter nga eksportuese dhe
eshte e lidhur me kerkesat afatshkurter ndaj botes se jashtme gjithashtu
forfetimi ka te beje me blerjen e kerkesave afatgjate ndaj personit te trete.
Karta kreditore-eshte nje instrument i pagesave me te cilin mundesohet
kreditimi afatshkurter i blerjes me pakice.Dallojm tri kategori kartash kreditore:
kartat kreditore universale, kartat kreditore speciale dhe karata si garance per
qekat e leshuar.
Sigurimi i kredise-sigurimi ka te beje me transferimin e mjeteve financiare ne
letra me vlere te cilat mund te kembehen ne treg.Sigurimi pershine gjashte
funksione: krijimi i kredise,sevisimi i kredise,krijimi i potencialit kreditor,
garantimi i rrjedhes se parave nga keto letra me vlere,shitja e letrave me vlere
investuesve,mirembajtja e trgut sekondar te ketyre letrave me vlere.
Krijimi i kredise-ka te beje me krijimin fillestar te kredise dmth: me hapat qe i
ndermerr banka derisa kredia te regjistrohet ne librat e saj.
Servisimi i kredise-perfshine arketimin e pagesave te huamarresit ashtu si
arrijne per pagese.
Krijimi i potencialit kreditor-kredite individuale mblidhen per te formuar
potencialin kreditor perkundrejt te cilit emitohen letrat me vlere.
Garantimi i rrjedhes se parave nga keto letra me vlere-ka te beje me
garantimin nga pale te treta( kompanit e sigurimit apo banka te medha) qe te
vazhdojne pagimin investues nese huamarresi origjinal deshton.
Shitja e letrave me vlere investuesve-letrat me vlere shperndahen ose u
shiten investuesve me ndihmen e bankave investive.
Mirembajtja e tregut sekondar te ketyre letrave me vlere-ky eshte nje funksion
tradicional i dilerit i cili siguron likuiditetin e ketyre instrumenteve.
Sado aktive qe te jete banka ne treg kredia e siguruar eshte superiore ne
krahasim me kredite tradicionale per keto shkaqe:
a) ajo ka me pak shpenzime,
24

b)
c)
d)
e)

siguron likuiditetin me te lart te mjeteve,

krijon shumllojshmerin e roleve per pjesemarresit e tregut,
eshte shperndaresi me i mire i rrezikut kreditor dhe
ajo transferon rrezikun e normes se kamates tek investuesit

Procedurat per zbatimin e politikes kreditore-menaxhmenti i do banke

afariste mundohet te percaktoj kornizat per kreditim te sigurt, te shendosh dhe
fitimprures.eshtjet me te rendesishme qe percaktohen me ane te kesaj
politike jane :
a) madhesia e llogarise kreditore,
b) afatet e deshiruara te skadimit,
c) llojet e kredive dhe
d) kushtet sipas te cilave do te lejohen kredite.
Madhesia e llogarise kreditore-bankat vazhdimisht ballafaqohen me qeshtjen
se ne fare madhesie duhet ta kene potencialin kreditor te tyre,eshtie kjo qe
ka rendesi specifike pasi kredite paraqesin aktivitetin me fitimprures te
bankes.Bankat mund ta rrisin potencialin kreditor, mirepo kreditimi tejet liberal
mund te qoj drejt humbjeve per shkak te moskthimit te kredive.
Kriteret qe vleresojne zotimet e teresishme kreditore ne krahasim me
kapacitetin kreditor jane: raporti i kredive ndaj depozitave dhe raporti i
kredive ndaj kapitalit.
Afatet e skadimit-pasi afatet e skadimit kane implikime si ne likuiditetin e
bankes afariste ashtu edhe ne rrezikun te cilit i ekspozohet eshte me rendesi
qe te formulohet nje politike e qart qe do te percaktonte shperndarjen e
pranueshme te afteve te skadimit te kredive te bankes.Sipas afatit te skadimit
kredite e bankes klasifikohen ne:
a) kredi afatshkurter,
b) kredi afatmesem dhe
c) kredi afatgjate
Kredite afatshkurter-konsiderohen ato kredi afati i skadimit tet te cilave eshte
nje vit apo me pak.Ato mund te jene dy tipesh:sipas kerkeses dhe sipas
kohes.Sipas kerkeses jane ato te cilat huamarresi mund ti kthej apo kreditori
mund te kerkoj pagimin ne qdo kohe.
Sipas kohes kredite jepen per nje periudhe te percaktuar deri ne nje vit.
Kredite afatmesem-jane kredi qe e kan afatin e skadimit prej 8 deri ne 10
vjet.Nje nga llojet e kredive te tilla jan kredite konsumuese.
Kredite afatgjate-jane ato qe kane afat skadimi mbi 10 vjet.Lloji me i
zakonshem i ketyre kredive jane kredia per pasuri te patundshme.
25

Llojet e kredive- nderyshojne sipas bankave per shkak te ketyre faktoreve:

a)
b)
c)
d)

karakterin ekonomik te hapsires ne te cilen eshte vendosur banka,

llojin dhe stabilitetin e depozitave te cilat i mban banka,
te kaluaren dhe evolucionin e bankes dhe
preferencat e menaxhmentit brenda kornizave te mundesive dhe
presioneve rrjedhese.

Karakteri ekonomik i hapsires-ne te cilen eshte vendosur banka ndikon

dukshem ne percaktimin e fushave te kreditimit ne te cilat ajo do te
specializohet.
Stabiliteti i depozitave-bankat jan munduar qe te pershtasin afatet e skadimit
te burimeve me mjetet e skadimit perkates per te krijuar stabilitet te
depozitave.
E kaluara dhe evolucioni i bankes-perveq karakteristikave themelore te tregut
dhe stabilitetit te depozitave te saj, mundesite e bankes per te dhene kredi
varen nga modelet ekzistuese te kontratave per ndermarrjet dhe praktikat
kreditore qe jan zhvilluar nga e kaluara.
Preferencat e menaxhmentit-sa i perket struktures se kredive te cilat varen
nga te hyrat, rreziku nga humbja dhe likuiditeti ndikojne fuqishem ne
strukturen aktuale ne qdo kohe.Menaxhmenti ushtron ndikim vendimtar mbi
llojet dhe vellimin e kredive qe lejohen nga ana e bankes.Preferencat e
menaxhmentit per te siguruar bilancimin e drejte ndermjet llojeve te ndryshme
te kredive shprehen permes limiteve per katgorit e ndryshme te kredive.Keto
limite nuk jan fikse ne qdo kohe por jan fleksibile(mund tu pershtaten
ndryshimit te rrethanave ekzistuese).
Kushtet per lejimin e kredive-me te rendesishme jane:
a)
b)
c)
d)

norma e kamates,
kompenzimi i saldos,
provizioni per mbrojtjen nga humbjet dhe
plani i kthimit te kredise.

Norma e kamates-per kredi ne qfaredo kohe tregon gjendjen e nje ekonomie

dmth; politiken monetare dhe fiskale si dhe kerkesen per kredi.Banka duhet te
vendos norme te arsyeshme te kamates sepse norma e ulet e kamtes nuk do
ti krijonte fitim te mjaftueshem asaj ndersa norma teper e larte do te largonte
klientet .
26

Roli i normes primare-norma primare paraqet ate norme te cilen banka e e

arketon nga klientet e vet me te medhenje dhe me te rendesishem.
Kalimi ne normat notuese- per te siguruar ndryshim pozitiv midis te ardhurave
dhe shpenzimeve te mjeteve ,bankat kalojne ne normat notuese te cilat jane
te lidhura me normat ne tregun e parave.Me shfaqjen e ketyre normave
profitabiliteti i bankave erdh duke u rritur.
Kompenzimi i saldos-banka e obligon huamarresin qe ti mbaje depzitat me te
pare dhe te afatizuara ne banke nga te cilat merr kredi.Sepse saldoja e
huamarresit nuk duhet te bjere nen shumen e kredise se kerkuar.
Caktimi i qmimit te kredise-qe nje kredi te jete fitimprurese ajo duhet te sjelle
nje norme me te lart te kamates sesa qe jane shpenzimet e mjeteve per
banken.
Mbrojtja nga humbjet-forma me e shpesht per mbrojtjen e bankes nga
humbjet nga kredit eshte lnia peng e pasurise, garantimi i nje pale te trete,
futja e neneve te posaqme ne kontarten mbi kredine etj.
Amortizimi(kthimi) i kredise-behet me marrveshje para dhenies se kredise qe
duhet te jete rezultat i aftesise se klientit pe te kthyer kredine.
Qeverisja e politikes kreditore-per sendertimin me sukses te funksionit kreditor
eshte i domosdoshem organizimi efikas i kreditimit si dhe aplikimi i
procedurave te posaqme.Menaxhmenti i bankes duhet te siguroj qe kredite te
lejohen ne pajtim me dispozitat ligjore dhe politiken kreditore te bankes.
Vleresimi i kerkesave kreditore-para se te vendose per kerkesat kreditore
banka duhet ti ket te gjitha informatat relevante per kerkuesin e kredise per te
ditur potencialin real te tyre per kthimin e kredise.
Fusha e analizes kreditore-perfshine shqyrtimin e ktyre faktoreve:
karakterin,kapacitetin,kaptalin,pengun dhe kushtet.
Karakteri-nuk ka te beje vetem me gadishmerin per te paguar borxhet por
edhe me deshiren qe te permbushen obligimet kontraktuese ashtu si
parashihen ne kontrate.Psh; nese huamarresi eshte individ karakteri eshte
funksion i kualiteteve morale ndersa kur huamrresi eshte ndermarrje ateher
karakteri eshte funksion i integritetit menaxherial, i reputacionit dhe gjendjes
afariste e financiare.
27

Kapaciteti-ka te beje me ate se a ka huamarresi te drejt ligjore dhe aftesine e

nevojshme per te kthyer kredine.
Kapitali-aftesia e huamarresit per te marre kredi varet nga shuma dhe kualiteti
i kapitalit te cilin e posedon.
Pengu-ka te beje me nje garance nga ana e huamarresit per te terhequr
kredine.
Kushtet-kane te bejen me vleresimin e kushteve ekonomike mbi veprimtarin e
huamarresit.Psh; informatat mbi strukturen e tregut,ndikimin e teknologjise ne
kerkesen per produkte te industrise se caktuar,metodat e distribuimit etj.
Burimet e informatave kreditore-banka duhet te mbledhe informata te cilat
perdoren per te vleresuar karakterin e huamarresit,kapacitetin,garancen dhe
karakteristikat e industrise.Format kryesore per burimin e informatave jane:
dokumentacionet kreditore, intervistat dhe shenimet e bankes,raportet
financiare te kerkesit te kredise etj.
Kontrolli i kredive-ka te beje me mbikqyrejen e vazhdueshme te kredive te
dhena duke mbajtur kontakte te ngushta me huamarresin.
Cilet jane shkaktaret me te shpeshte te problemeve me kredite?
Shkaktaret me te shpesht jane:
a) katastrofat natyrore ( termetet,vershimet ),
b) kushtet ekonomike,
c) rrjedhat ne politikat dhe praktiken kreditore te bankave afariste,
d) veshtiresite e huamarresit te cilat rezultojne nga paaftesia e kthimit te
kredise sipas marrveshjes dhe
e) malverzimet e huamarresit apo te kreditorit.
Nese huamarresi nuk u permbahet afateve te parashtruara ne kontrate, banka
ka dy alternativa te ndryshme:
a) zgjidhja e problemit dhe
b) likuidimi
Zgjidhja e problemit -eshte nje proces i punes me huamarresin per te
mundesuar kthimin e nje pjese te kredise apo te shumen e saj.
Likuidimi-eshte proces i perdorimit te te gjitha mjeteve ligjore per ta detyruar
huamarresin qe ta kthej kredine.

28

Teknikat e analizes-paraqesin metodat te cilat perdoren nga analiza financiare

siq jane; rrjedha e parave,raportet,metoda e trendit(perqindjes), burimet dhe
perdorimi i mjeteve dhe analiza e madhesise se zakonshme.Me perdorimin e
ketyre metodave nenpunesi i bankes do te verej shpejt dhe qarte situatat e
veqanta si dhe do te kerkoj informata plotesuese nga huamarresi.
Analiza e madhesise se zakonshme-paraqet njeren nga metodat me te
thjeshta qe mund te perdoren per analizen e raporteve financiare, ne te cilen
te gjitha zerat shprehen si perqindie e manjitudes themelore.
Metoda e trendit-shitjes-kjo metode merr si vit baze vitin me te hershem per te
cilin eshte dorzuar raporti financiar dhe do zeri ia cakton vleren 100 %.
Burimet dhe perdorimi i mjeteve-kjo metode bazohet ne llogaritjen e
ndryshimeve neto te mjeteve,burimeve dhe te llogarive te vleres neto ne
bilancet e datave te ndryshme.
Rrjedha e parase-eshte nje teknike e vlefshme per analizen kreditore e cila
bazohet ne te ardhurat e planifikuara.
Analiza e raporteve-qellimi i kesaj analize eshte qe te ndriqoj marrdhenjet e
brendshme ne mes te shifrave te prezantuara ne raportet financiare.

V. Ndertimi i sistemit informativ per menaxhmentin e bankes afariste

Informata si burim-informata eshte nje burim i pazevendesueshem ne
afarizmin e bankave.Ndryshimet teknologjike ne komunikacion,ne mjetet e
komunikimit dhe ne sistemet informative kan ndikuar dukshem ne perballimin
e konkurrences.Me rendesi te madhe ne afarizmin bankar eshte qe ta kemi
informaten e duhur, ne formen e duhur dhe ne kohen e duhur.
Epoka e informatave-periudha ne te cilen ndodhemi shpeshher ne menyre te
popullarizuar quhet epoke e informatave.Informatat mbi klientet,konkurrentet,
si dhe faktoret e jashtem ekonomik dhe politik se bashku me te dhenat e
hollsishme mbi shpenzimet e afarizmit jane bere te domosdoshme per
afarizmin e sukseshem.Ne revolucionin e informatave ka ndikuar dukshem
afrimi i teknologjise se kompjutereve me tekonologjine e komunikimit.
Nevojat e menaxhmentit per informata-ne procesin e marrjes se vendimit
eshte me rendesi qe te kemi informaten e duhur ne kohen e
29

duhur.Menaxhmenti duhet ta konsideroj informaten si burim te rendesishem te

afarizmit dhe asaj ti kushtoj kujdes paresor.
Sipas disa autoreve mjetet me te cilat drejtohet nje organizate behen ne kete
forme:
a) Strategjia-duhet siguruar qe organizata ndermerr hapat e duhur.
b) Struktura- organizimi i afarizmit eshte menyra me efikase per
permbushjen e qellimeve.
c) Sistemet-mekanizmat me te cilat oraganizata i kryen operacionet e veta
jane qeshtje me rendesi.
d) Shkathtesia-me to organizata punon si duhet.
e) Sjellja-menyra se si sillet menaxhmenti.
f) Personeli-paraqet njerezit me ane te te cileve nje organizt permbush
qellimet.
g) Kultura-paraqet besimin dhe ndjenjat e thella te cilat sqarojne kuturen e
organizates.
Informatat qe jane te nevojshme per afarizmin e sukseshem te nje banke
afariste mund te kategorizohen ne 7 grupe:
a) Informatat mbi afarizmin e pergjithshem-paraqesin te dhenat mbi
afarizmin dhe zhvillimet ekonomike kombetare e nderkombetare.
b) Informatat financiare-informatat mbi zhvillimet ne fushen e shebimeve
financiare.
c) Informatat afariste lokale-informatat mbi afarizmin ne pergjithesi dhe
afarizmin e firmave te veqanta ne hapsiren ku vepron banka.
d) Informatat mbi klientet-informatat e detajizuara mbi transaksionet me
secilin klient te bankes si dhe te dhenat analitike mbi segmentet e
ndryshme te afarizmit te klienteve.
e) Informatat mbi afarizmin e brendshem-te dhenat financiare dhe
statistikore mbi te gjitha aspektet e operacioneve te bankes.
f) Informatat mbi konkurrentet-informatat komperative mbi afarizmin e
konkurrenteve te bankes.
g) Informatat per distribuim -ekstern-nganjeher autoritetet regullatore
kerkojne qe per to te pergaditen informata specifike.
Ndertimi i bazes informative te menaxhmentit-sistemi informativ i
menaxhmentit qe do te pershkruhet, nuk eshte ndonje sistem i thjeshte por
ai eshte para se gjithash nje proces i cili kerkon qasje te planifikuar dhe te
koordinuar drejt ndertimit dhe shfrytezimit te burimeve informative.
Struktura e informatave-Burimet themelore te informatave te nje institucioni
financiar mund te klasifikohen ne disa grupe :
a) shenimet mbi klientet individual dhe grupet e klienteve te ngjashem,
30

b) shenimet lidhur me produktet dhe sherbimet e ndryshme te cilat i ofron

banka sikurse jane: llogarite e transaksioneve,instrumentet e
kursimit,kredite e llojve te ndryshme etj. Dhe
c) shenimet lidhur me deget dhe njesite afariste te bankes.
Perdorimi i kopjuterit per nevojat e menaxhmentit-sot pothuajse te gjitha
bankat i perdorin kompjuteret per perpunimin e te dhenave dhe mbajtjen e
llogarive kontabile mbi depozitat, kredite.etj.
eshte afarizmi bankar me vlere te larte kualitative ?
Krijimi i kualitetit ne banka varet nga struktura organizative.Organizimi
eshte kusht i nevojshem por jo edhe i mjaftueshem per sherbime, produkte
dhe procese kualitative.Kualiteti i afarizmit bankar perbehet nga 3
komponente: persosmeria e brendshme, efektiviteti dhe efikasiteti, sherbimi
superior dhe struktura organizative per orjentim drejt kualitetit.
Bankat dhe strategjia e kualitetit- per bankat strategjia me e sukseshme
eshte kualiteti.Duke i dhene prioritet kesaj strategjie automatikisht do te
sigurohet se shpenzimet do te zvoglohen dhe do te krijohen sherbime tjera.
eshte QVE qasja ?
QVE eshte nje qasje sistematike drejt menaxhmentiti kualitativ. Pra QVE
eshte nje program i plote i kualitetit dhe perfshin ne vete te gjitha
operacionet e bankes si dhe metodologjine per zgjidhjen e problemeve.
Ekzistojne 3 komponente kryesore te QVE-s :
a) kostoja e kualitetit,
b) organizimi i kualitetit dhe
c) kualiteti i sherbimeve per klientet.
Kostoja e kualitetit-ekzistojne dy lloje te kostos se kualitetit;kostoja e mire
dhe kostoja e keqe.Kostoja e keqe ka te beje me kryerjen e puneve ne
menyre te gabueshme dhe te serishme, inspektimi dhe korrigjimi i
defekteve etj.Shpenzimet e mira paraqesin shumen qe eshte shpenzuar
per tu siguruar se shpenzimet e ofruara jane ne pajtim me kerkesat e
klienteve.
Organizimi per kualitet-gjate organizimit per kualitet duhet pasur parasysh
3 nivele te organizimit:
a) strukturen organizative te bankes,
b) infrastrukturen e programit te kualitetit dhe
c) strukturen e kualitetit.
31

Struktura organizative-ka te beje me menyren se si eshte e organizuar nje

banke, pra a ka ajo strukture vertikale apo horizontale.
Infrastruktura e QVE perfshine formimin e ekipeve te specializuara te
menaxhereve per te krijuar kualitet dhe satisfaksion per klientet.
Struktura e kualitetit- perfshine tere banken dhe ne te inkuadrohen te gjithe
per te hartuar programin per perparimin e kualitetit dhe sherbimit per
klientet.
Kualiteti i sherbimeve per klientet-perfishne kujdesin e vazhdueshem dhe
te tersishem per permiresimin e produkteve dhe sherbimeve kualitative per
klientet.
Strategjia e sherbimeve-nevojitet per dy arsye:
a) per ti parashikuar ndryshimet ne treg dhe
b) per tiu pershtatur krizes.
Strategjine e sherbimeve e perbejne;
a) hulumtimi i tregut,
b) qellimi afarist dhe
c) vlerat e bankes- qe kan te bjene me kuturen e te punsuarve dhe
gadishmerin e tyre per te zbatuar kualitetin.
Sipas Valerie Zeithamt jane pese karakteristka te sherbimeve kualitative:
a) besueshmeria-mbajtja e premtimeve te dhena per sherbime,
b) pergjegjesia-parapergaditja dhe deshura per ti kryer sherbimet ne
menyre te shpejte dhe efikase,
c) siguria-kompetenca e miresjelljes,
d) kujdesi-interesimi per klientet dhe
e) pershtypja-siq jane mjetet ndihmese, miresjellja e personelit.
Per tu arritur kualiteti ne afarizmin bankar duhet te plotesohen keto kushte:
a) pranimi i palekunder i orjentimit drejt kualitetit nga ana e te gjithe te
punesuarve,
b) perqendrimi ne klient,
c) rialokacioni i resurseve,
d) percjellja e perhershme e kerkesave te klienteve ,
e) gadishmeria per te pranuar efektet e ndryshimet dhe
f) sistemi per veshtrimin e efikasitetit dhe shperblimin e personelit
Arritja e afarizmit me vlere kualitative mund te behet me 10 hapa:
organizimi,pergaditja,te mbledhurit e shenimeve,analiza,ekipet per krijim e
32

vleres,planet e aksioneve,zbatimi,veshtrimi,shperblimet dhe mirenjohjet

dhe vazhdimi i proqesit.
VII. Marketingu financiar dhe menaxhmenti i financave te bankave afariste
Marketingu financiar-duhet te niset nga funksioni i parase dhe i kapitalit
duke u bere pjese integrale e funksionit te teresishem financiar dhe
politikes zhvillimore ne sistemin bankar,modernizimit dhe efikasitetit.
Marketingu bankar- paraqet nje qasje moderne ndaj afarizmit te bankes
sipas modelit te tregut,si institucion financiar per financimin e zhvillimit
ekonomik dhe rritjes se ndermarrjeve.Qellimi kryesor i marketingut bankar
eshte perparimi i vazhdueshem i funksionit depozitar te bankes me qellim
te rritjes se potencialit kreditor.
Formulimi i strategjise se marketingut sipas struktures organizative
perfshine keto segmente:
a)
b)
c)
d)

grumbullimi i mjeteve te ekonomise(funksioni depozitar)

plasmani i mjeteve ne ekonomi(funksioni kreditor),
afarizmi me boten e jashtme(funksioni devizor) dhe
afarizmi me popullsine( funksioni depozitar dhe kreditor)

Qellimet e marketingut te bankes jane:

a) rritja e fitimit te bankes afariste,
b) investimi ne rritjen e bankes,
c) rritja e kvantumit te depozitave te bankes afariste,
d) racionalizimi i plasmaneve kreditore,
e) ngritja e imazhit te bankes,
f) zgjerimi i tregut te bankes afariste,
g) prezantimi nderkombetar i bankes afariste,
h) ekspansioni i asortimentit te produkteve dhe sherbimeve bankare,
i) zgjerimi i rrjetit te filialave,
j) ndertimi i qendrave te reja te fitimit te bankes ne krahasim me
konkurrencen.
Forcat e ndryshimit-me perparimin e telekomunikacionit,te informimit dhe te
teknologjise, me shfaqjen e marketingut te drejtperdrejte dhe teknikave per
hulumtimin e tregut,derregullimi,normave fluktuive te kamates,tregjeve me
te nderlikuara financiare u shfaq nevoja per kryerjen e sherbimeve ne
menyre efikase dhe me qmim me te ulet.
Porteri thekson se ekzistojne 5 forca kryesore te cilat e percaktojne fitimin e
nje veprimtarie:
33

a)
b)
c)
d)
e)

rreziku nga hyrjet e reja ne ate veprimtari,

rreziku nga zevendesimi i produkteve,
forca negociatore e furnizuesve,
forca negociatore e bleresve dhe
intenziteti i rivalitetit.

Gjashte hapat kyqe ne procesin e ndrrimeve strategjike jane:

a) krijimi i mendimit te ri dinamik,inovativ,te orjentuar drejt ndryshimeve,
b) duhet te krijohet vizioni strategjik me ane te udheheqjes se drejt,
c) duhet arritur marrveshja e pergjithshme mbi ate se ne qfare afarizmi
eshte banka aktualisht dhe si duhet definuar ate afarizem,
d) planifikimi strategjik vjetor duhet te ngritet ne nje shkalle me te larte,
e) fokusi strategjik duhet te orjentohet drejt udheheqjes ne te gjitha nivelet,
f) kultura ekzistuese e bankes duhet ti nenshtrohet nje analize te thelle.
Planifikimi strategjik-eles per eksistence-planifikimi strategjik eshte qeles
per ekzistence ngase ndihmon te planifikohet e ardhmja ne menyre qe
banka te mbijetoj si organizat e pavarur.
Qellimi i planifikimit strategjik- eshte inkuadrimi i plote i udheheqjes dhe i
keshillit drejtues ne planifikimin e ardhmerise se bankes afariste.
Komponentet me te rendesishem ne planifikimin strategjik te bakave
afariste jane:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)

analiza e situates,
perpilimi i projektiti te misionit te bankes afariste,
percaktimi i synimeve dhe i objektivave organizative,
propozimi i strategjive per arritjen e synimeve dhe te objektivave te
percaktuara me pare,
identifikimi i aksioneve dhe i hapave per ekzekutimin e strategjive te
ndryshme,
emrimi i individeve te cilet do ti zbatojne planet e aksioneve,
caktimi i afateve te fundit per komletim te planeve te ndryshme te
aksioneve dhe
veshtrimi dhe revizionimi i komponenteve te planit.

Percaktimi i objektivave dhe synimeve-duhet te orjentohemi ne ato synime

dhe objektiva qe jane me prioritare.Synimet dhe objektivat ndahen ne 3
kategori:
a) financiare,
34

b) menaxheriale dhe
c) te tregut.
Analiza e situates-eshte nje hulumtim i thuket i tere veprimtarise se bankes
afariste dhe te karakteristikave te saj,te problemeve si dhe te
mundesive.Analiza e situates paraqetkomponentin me te rendesishem ne
procesin e planifikimit strategjik.
Rritja e rendesise se tregut per bankat afariste eshte rezultat i ndikimit te
forcave te ndryshme si: konkurrenca,tekonologjia,legjislacioni et.
Teknologjia-ndikon ne rritjen e gjasave te bankave afariste per te mbijetuar.
Ndikimi rregullator-forca e fundit qe ndikon ne bankat afariste eshte
problemi i rregullimit nga ana e qeverise dhe legjislacionit.
Caktimi i qmimeve per produkte dhe sherbime-strategjia per percaktimin e
qmimeve varet nga perceptimet e klienteve per produktet dhe sherbimet e
caktuara.Gjithashtu aftesia per ti paguar provizionet dhe shpenzimet ndikon
gjithmon ne strategjin e qmimeve.
Promovimi dhe imazhi publik-bankat zakonisht perdorin televizionin dhe
mediumet tjera per promovimin e tyre ne publik.

35