Devlet Denetleme Kurulu-Nun - Madımak Olayı - Na Ilişkin Raporu

GZL
T.C.
CUMHURBAKANLII
Devlet Denetleme Kurulu
ARATIRMA VE NCELEME RAPORU
RAPORUN KONUSU
1-2 Temmuz 1993 Tarihlerinde Sivas linde Meydana Gelen
Madmak Olaynn Olu ekli, Amac, Sonu ve Tesirleri tibaryla
ncelenmesi.
4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanunu kapsamnda yer alan

snrlamalar ile kiilerin konuyla ilgili ifadelerinin varl nedeniyle
internet sayfamzda Raporun yalnzca Sonu Blmne yer
verilmitir.
Tarihi : 24 / 03 / 2014
Says : 2014 / 5
GZL
GZL
Aratrma ve nceleme Raporu
1326
SONU
Pir Sultan Abdal Kltr Etkinlikleri 1979, 1980 ve 1992 yllarnda Sivasn Yldzeli ilesi
Banaz Kynde yaplmtr. IV. Pir Sultan Abdal Kltr Etkinlikleri ise 1993 ylnda Pir Sultan
Abdal Kltr ve Tantma Dernei tarafndan Kltr Bakanl ile Sivas Valiliinin katksyla ilk
defa Sivas merkezde dzenlenmitir. Etkinliin, 1-4 Temmuz 1993 tarihlerinde ilk iki gnnn
Sivas merkezde, dier iki gnnn ise Yldzeli ilesinin Banaz Kynde yaplmas planlanmtr.
1 Temmuz 1993 tarihinde etkinliklerin program dhilinde al yaplmtr. 2 Temmuz
1993 tarihinde ise Cuma namaz sonras balayan olaylar nce Valilik nnde, daha sonra Kltr
Merkezinde devam etmi, saat 16.30-17.00 civarnda ise gsterici kalabalk Madmak Otelinin
nnde toplanmtr. Saat 20.00 sralarnda otelin nnde yer alan arabalarn ters evrilerek
yaklmas sonucu balayan yangn, gerek arabalardan kan alevlerin otele sramas gerekse
gstericilerin benzine batrlm stpleri atmalar neticesinde otele sirayet etmitir. Yangnn
balamasyla birlikte gvenlik kuvvetleri tarafndan havaya ate edilmek suretiyle kalabalk
datlmtr. Bu arada itfaiye engellemeler nedeniyle gecikmeli olarak otelin nne gelebilmi
ve yangna mdahale ederek sndrmtr. Etkinlik katlmclarnn bir ksm otelden Byk
Birlik Partisi il bakanl brosuna geerek, bir ksm ise yangna mdahale eden ekipler
tarafndan otelden karlmak suretiyle kurtulmutur. Ancak, gstericilerce karlan yangn,
otelde bulunan etkinlik katlmclar ve otel personelinden olmak zere toplam 35 kiinin
lmne yol amtr. Ayrca gstericilerin datlmas srasnda gvenlik kuvvetlerinin ate
amas neticesinde 2 kii vurularak hayatn kaybetmitir.
Sivas olaylar nedeniyle yarg makamlarnca hakknda ilem yaplan kii says 197dir.
67 kii hakknda takipsizlik karar verilmitir. Ankara 1 Nolu Devlet Gvenlik Mahkemesinde
130 sank yarglanmtr. Yarglama sonucunda; mlga 765 sayl Trk Ceza Kanununun
anayasal dzeni bozmaya kalkma suunu dzenleyen 146/1. maddesi uyarnca 34 kii
arlatrlm mebbet hapis cezasna, ayn Kanunun 146/3. maddesi uyarnca 38 kii de ar
hapis cezalarna (7 yl 6 ay) arptrlmtr. Ayrca, ya kkl veya ksmi akl hastal gibi
indirim nedenleriyle 9 kii de ayn sulardan 5 ila 20 yl arasnda deien ar hapis cezalar
almtr. 2 kiinin lm nedeniyle, yarglanan 5 kiinin ise zamanam nedeniyle davas
dmtr. Halen yakalama karar devam eden 3 sank hakknda ise dava devam etmektedir.
Yarglama sonucunda toplam 39 kii beraat etmitir.
Toplumsal sorunlarn gerekte var olmadklarn savunmak ve bunu srekli
tekrarlayarak iselletirmek toplumlarn bir sre rahatlamalarna yol aan bir olgudur. Ancak,
sz konusu iselletirme; bir taraftan toplumun bir blmnn var olmayan bir gereklie
ynelik inan gelitirmesine neden olurken, br taraftan da varl inkr olunan "sorunun"
GZL
GZL
1327
temsilcilerinin radikallemesine yol amaktadr. te yandan, toplumsal sorunlarn varln

reddetmeyle birlikte bunlarn olmadna inanma ve inandrma" siyasetlerin uygulanmas ise
sorunlar; kronik hale getirerek bsbtn iinden klmaz bir duruma gelinmesine sebep
olabilmektedir.
Gnmz Trkiyesinde son yllarda gerekletirilen mevzuat ayklamasna ynelik
demokratikleme paketleri ve etnik ve dini farkllklar kapsamaya ynelik demokratik alm
abalar ve uygulamalar, kaynam bir toplum iselletirmesinin aslnda fazlaca gerek
olmadn gstermitir. Yaplan her reform veya alm esnasnda, farkllklarmza ilikin
tahamml ve hogr kltrnn yeniden inasna ynelik gl bir gelime kendisini
gstermekle birlikte, teden beri rtbas ettiimiz veya grmezden geldiimiz farkllklarmzn
farkna vardka tedirgin ya da endieli bir ruh hali yaamaya baladmza ilikin emareler de
grlmektedir. Baka bir deyile, birbirimizin Dindar, Ateist, Alevi, Snni, Caferi, Sryani,
Hristiyan, Yahudi, Trk, Krt, Arap, erkez, Ermeni, Rum, Solcu, Kemalist, Muhafazakar,
Demokrat, Ulusalc, Marksist, Milliyeti gibi siyasal, etnik, dini ve dier aidiyetlerimizi zgrce
yaayabildiimiz zaman tedirginlik ve aknlk yaamakla birlikte, birbirimizle tanmay ve
tekiletirmeden iletiim kurmay baarabildiimiz gerei de net bir ekilde ortaya
kmaktadr.
Bu adan, 2 Temmuz 1993 tarihinde Sivasta dzenlenen etkinlik nedeniyle oluan bir
toplumsal kriz ve neticesinde 37 kiinin lm ile sonulanan hadisenin; mnferit bir hadise
olarak grlerek unutulmaya terk edilmemesi gerekmektedir. Olayn olu ekli, idari ve yargsal
sreler itibariyle yrtlen ilemlerin incelenmesi dnda benzer dier olaylar ile birlikte,
Sivas olaylarnn yaratt sonu ve tesirlerin; toplumda var olan bir sorunun tehis edilmesi ve
kavranmas cihetinden de ayrca irdelenmesi ve tahlil edilmesi icap etmektedir.
Srekli olarak gerilim ve atma reten Alevi-Snni farkllndan doan bir fay hattnn
varlnn kabul; bir taraftan toplumsal mutluluun ve barn yakalanmasna ynelik olarak
toplumsal sorunun zm dorultusunda doru admlar atmamz ve bir yandan da sorunun
temsilcilerinin radikallemesinin nlenmesini ve bu fay hatt zerinde derin illegal yaplarn
ajandalar retme kapasitesini yok etmeyi salayacak bir ortam tesis edecektir.
Nitekim, gnmzde sorunun radikal temsilcilerince veya derin illegal yaplarca
gerekletirildii kamuoyuna eitli ekillerde yansyan; alevi vatandalarn mahallelerinde baz
kaplara iaret konulmas, bildiriler datlmas, duvarlara yazlar yazlmas, etkinlik ve
toplantlarda protestolar organize edilmesi ve farkl kimliklere sahip katlmclara ynelik fiili
tacizlerde bulunulmas gibi gerekletirilen baz eylemlerin yneldii ve amalad husus, sz
konusu fay hattndan yeni orumlar, Maralar, Sivaslar, Babalarlar, Yaviler, Gazi Mahallesi ve
Reyhanl olaylar yaratma gayretinden baka bir ey deildir. Yeni olaylar yaratlmasa bile, sz
GZL
GZL
1328
konusu olaylarn ve benzerlerinin yl dnmlerinde dzenlenen etkinliklerde bile ayn fay

hattnda gerilimler retilebilmekte ve potansiyel toplumsal krizlerin eiinden dnlmektedir.
Bu itibarla, sorunun gerekte var olmadn savunmak ve bunu srekli kardeiz diye
tekrarlayarak iselletirmek; bir taraftan toplumun bir blmnn var olmayan bir gereklie
ynelik inan gelitirmesine neden olurken, br taraftan da varl inkr olunan "sorunun"
temsilcilerini radikalletirmektedir.
Sivas Olaylar da yukarda erevesi izilen ve toplumun ou zaman unutmak istedii
tipik toplumsal krizlerin bir rnei olup olaylarda yaamn yitiren, yaralanan, soruturma ve
kovuturmaya urayan kiiler ve/veya yaknlar ile sivil toplum kurulular ve deiik toplum
kesimleri tarafndan olayn meydana geliindeki sebepler ile olay esnasnda ve akabinde
yaanan srece dair elikiler/iddialar srekli olarak gndeme getirilmektedir. Bu kapsamda,
Sivas olaylarnn ayrntl olarak aratrlmas ve incelenmesi talebi kamuoyunda birok defa dile
getirilmitir. Bu balamda, Sivas ilinin mlki ve mahalli yneticilerinin nderliinde 114 sivil
toplum kuruluu tarafndan da konunun Devlet Denetleme Kurulu tarafndan incelenmesine
ynelik bir talepte bulunulmutur.
Bu kapsamda, 1-2 Temmuz 1993 tarihlerinde meydana gelen Sivas Olaylarnn gerek
olu ekli, amac, sonu ve tesirleri itibaryla gerekse dnem ierisinde yaanan dier baz
olaylarla irtibatlar itibaryla bir btnlk ierisinde aratrlmas ve incelenmesi grevi
Cumhurbakanl Yce Kat tarafndan Devlet Denetleme Kuruluna tevdi edilmitir.
Yrtlen almada aada belirtilen yntem ve sreler izlenmitir.
- 1-2 Temmuz 1993 tarihlerinde meydana gelen Sivas olaylar ile ilgili eitli iddialarn
yer ald gazete haberleri, makale, dergi ve kitaplar taranarak ilgili blmleri derlenmitir.
- 1-2 Temmuz 1993 tarihlerinde meydana gelen Sivas olaylarnn ele alnd televizyon
programlarnn birer kopyas temin edilmi ve izlenerek programlarda yer verilen iddia ve
aklamalar tespit edilmitir.
- Aratrma ve inceleme konusuyla ilgili bilgi ve belgeye sahip olduu deerlendirilen
Genelkurmay Bakanl, ileri Bakanl, Dileri Bakanl, Kltr ve Turizm Bakanl, Salk
Bakanl, TBMM Genel Sekreterlii, Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii, Babakanlk
Kanunlar ve Kararlar Genel Mdrl, Milli stihbarat Tekilat Mstearl, Diyanet leri
Bakanl, Vakflar Genel Mdrl, Emniyet Genel Mdrl, Adli Tp Kurumu Bakanl,
Sivas Valilii, 5. Er Eitim Tugay Komutanl, Sivas Belediye Bakanl ve Sivas l Kltr ve
Turizm Mdrl ile Sivas Cumhuriyet niversitesi Hastanesi, Sivas Numune Hastanesi ve
Sivas Devlet Hastanesi Bahekimliklerinden her trl bilgi, belge ve raporlarn birer rnei
istenilmitir.
GZL
GZL
1329
- hlas Haber Ajans A.. Genel Mdrlnden olaylarla ilgili kayda alnan grntlerin
(ham grntler dhil) bir kopyasnn gnderilmesi istenilmitir.
- Sivas Olaylar ile ilgili konunun tm ynlerini ve/veya kiilerini ilgilendiren adli sreci
belirleyebilmek iin; Ankara 11. Ar Ceza Mahkemesi Bakanl, Ankara Cumhuriyet
Basavcl, Sivas Cumhuriyet Basavcl, Sivas dare Mahkemesi Bakanl ve ili (stanbul)
2. Asliye Ceza Mahkemesinden gerekli belgelerin birer rnei temin edilmitir.
- Olaylarda gzaltna alnan kiiler hakknda bal olduklar kamu kurumu ve kurulular
tarafndan idari inceleme ve soruturma yaplp yaplmadnn tespiti amacyla; Babakanlk
zelletirme daresi Bakanl, MTA 1. Blge Mdrl, Sivas Cumhuriyet niversitesi
Hastanesi, PTT Blge Bamdrl, PTT Merkez Mdrl, DDY 4. letme Bamdrl,
TDEMSA Genel Mdrl, Sivas Defterdarl, EDA A. Genel Mdrl, Sivas Orman
Fidanl Mdrl, l zel daresi Mdrl ve Karayollar 16. Blge Mdrlnden bilgi
toplanlmtr.
- Sivas ilinde olaylar ncesi eytan Ayetleri kitab ve Aziz Nesin aleyhine datlan
bildirilerin benzerlerinin dier ehirlerde de datlp datlmadnn bilinmesi, varsa
rneklerinin temin edilmesi ve yaplan ilemlerin tespiti iin Ankara, Batman, Bursa, orum,
Diyarbakr, Erzincan, Erzurum, stanbul, zmir, Kahramanmara, Kayseri, Konya, Malatya,
anlurfa, Trabzon ve Yozgat Valiliklerinden bilgi istenilmitir.
- Sivas Olaylar sonras meydana gelen lmlere ilikin yaplan l muayene ve otopsi
ilemlerinin bilimsellii ve hukukiliinin irdelenmesi, kaytlarda gsterilen lm sebeplerinin
deerlendirilmesi, eldeki bulgular nda bakaca lm sebepleri ihtimalinin aratrlmas ile
l muayene/otopsilerin yapld dnem ve ncesinde yaynlanm olan literatre, ilgili
mevzuata, l muayenesi ve otopsi prosedrlerine, karbonmonoksit zehirlenmeleri ile yanklara
bal lmlerle ilgili almalar yannda gncel literatr eliinde karbonmonoksit ve yanklarla
ilgi bilgilerin tespiti amacyla, Ankara Adli Tp Grup Bakanlna Bilimsel Mtala almas
yaptrlmtr.
- Sivas Olaylaryla ilgisi olduu iddiasna muhatap kamu kurumlarda grevli olan
ve/veya konuya ilikin bilgisi olabilecei dnlen personel ile dier kiilerin bilgisine
bavurulmutur.
- Pir Sultan Abdal Kltr Derneinin mevcut ynetimi ile yazl talepleri zerine 9.4.2013
tarihinde Devlet Denetleme Kurulunun toplant salonunda grme yaplmtr.
Bu erevede, ncelikle Sivas olaylarnn olu ekline ilikin tespit ve deerlendirmelere;
olayn kronolojik geliimi ve olayla ilgili zaman ierisinde ortaya kan eitli iddialar
GZL
GZL
1330
kapsayacak bir biimde aada yer verilmi ve akabinde de olayn tahliline ilikin tespit ve
deerlendirmelerde bulunulmutur.
A) OLAYIN OLU EKLNE LKN TESPT VE DEERLENDRMELER

2 Temmuz 1993 gn Sivasta yaanan olaylar pek ok kesim tarafndan balangta bir
Alevi-Snni atmas niteliinde deerlendirilmemitir. Olaylar daha ziyade yarglamalarda ne
kan Devlet ve Alevi kolektif hafzalarna ilikin Cumhuriyet kart, eriat bir kalkma
ve/veya Snni kolektif hafzaya ilikin provokasyon ve komplo sonucunda gerekleen bir
karanlk olay gibi bir nitelendirmelere maruz kalmtr. Ancak, yllar ierisinde olayn
mahiyetine ilikin nitelendirmelerde nemli farkllklar gereklemitir. Bu erevede, Alevi
kolektif hafzas tarafndan Sivas Olaylar; Sivas/Madmak Olaylarnn gerekte kendilerine kar
sistematik olarak srdrlen bir dlama ve asimilasyon stratejisinin nemli bir paras olduu
eklinde alglanmaya balanmtr. Baz radikal alevi unsurlar tarafndan sz konusu alglama
daha da teye tanarak Sivas olaylar Binlerce eriat yobaz ve Trk rksnn ei grlmedik
bir vahetle alevileri yok etmek iin saldrd terrist ve gerici bir iddet hareketi olarak
nitelendirilmitir. Snni kolektif hafzann arlkl blmnde ise bandan itibaren Sivas
olaylar; etkinliin dzenlenmesi nedeniyle, Aziz Nesine ve Valiye kar yaplan bir protesto
eylemi eklinde balayan ve daha sonra derin baz glerin devreye girmek suretiyle
gerekletirdii ve insanlarn lmne yol at bir olay olarak grlmtr. Baz radikal
unsurlar tarafndan da Sivas olaylar ile ilgili olarak slam dman Bat smrgeciliine ve onun
yerli ibirlikilerine kar yaplan bir ayaklanma, anl kyam gibi nitelendirmeler yaplmtr.
Sivas olaylar ile ilgili olarak kolektif hafzlarda yllar ierisinde meydana gelen yaklam
ve alg farkllklar; Raporun ilgili blmnde ayrntl olarak gsterildii zere, olayn
balangcndan gnmze kadar alnan ifadelerden, yazlan kitaplara ve televizyon
programlarna kadar tm dokmanlarda ok net bir ekilde grlmektedir.
rnein, Pir Sultan Abdal Kltr Dernei Genel Bakan Murtaza Demir 1993 ylnda
TBMM Sivas Olaylar Aratrma Komisyonuna verdii beyanda Sivas olaylar elbette bir AleviSnni sorunu deildir. Deildir nk; eriatn ncelikli hedefi Laiklerdir de ondan. Trkiyede
Laikliin bitirilmesinden sonra Aleviler kolay lokmadr eriatlar asndan eklinde; 1994
ylnda yaymlanan Sivas Katliam ve eriat adl kitapta yer alan yazsnda Kabul edelim ki
Sivas Katliam tmyle bir Alevi-Snni olay deildir. Her ne kadar bu katliamda geleneksel olarak
pompalanan Alevi-Snni dmanlnn belli llerde etkisi varsa da bu etkeni fazla abartmak
yerinde olmaz. Katliam rgtleyenlerin camileri kullanmalar; Cuma gnn semeleri, daha
nceden ABD bayran hazrlayarak yakmalar, kullandklar eriat yanls sloganlar ve katliam
iin yedi saat boyunca srar etmeleri gibi olgular irdelendiinde mezhep kavgasndan teye ciddi
bir eriat Provas yaptklar ve baar kazandklar grlr. Sivas Katliam bu yn ile daha nce
GZL
GZL
1331
yaanan orum ve Mara katliamlarndan ayr bir zellik tar. Hatrlanaca gibi orum ve
Marata Alevilerin evleri daha nceden iaretlenmi ve yalnzca iaretli evler katliam yaamtr.
Oysa Sivasta Alevi-Snni btn aydnlar, sanatlar ayrm gzetmeksizin yaklmlardr eklinde
yorumlamtr. Nitekim, Sivas olaylarnda hayatn kaybedenlerin yaknlar ile sa kurtulan
Murtaza Demir ve arkadalarnn avukatlar tarafndan 1 Nolu Devlet Gvenlik Mahkemesi
Bakanlna verilen 03.09.1997 havale tarihli dilekede de Sivas Olaylar rgtl, planl,
eriat bir kalkma olarak nitelendirilmitir.
Sivas olaylarnn hemen ertesinde olaylarn nitelendirilmesi yukardaki rnekte yer
verildii ekilde yaplrken zaman iinde bu olaylarn toplumda yer alan Alevi-Snni kartlnn
bir sonucu olarak gerekleen toplumsal iddet olay olduu kabul grmeye balamtr.
rnein, yukarda dnemin balangcndaki gr ve beyanlar verilen Pir Sultan Abdal Kltr
Dernei Genel Bakan Murtaza Demir 2013 ylnda Ate-i Ak: Sivas Katliamnn Gerek
Hikyesi adl kitabnda Sivas Katliamn bir Alevi Katliam olarak nitelendirmekte ve Sivas
Katliam bir kez daha gstermitir ki Trkiye toplumunun en derin yaras, tarihi Alevi-Snni
elikisidir demektedir.
1993 Sivas Olaylar zaman ierisinde Alevi kesimlerin kolektif hafzalarnn oluumunda
nemli bir yer edinmitir. Bu yer edinmede gemite yaanan siyasi ve dini eksenli travmatik
baz vakalarn yaratt Alevi-Snni farkllklarnn birer atma alan olarak formle edilmesi
nemli rol oynamtr. Bu erevede, 1993 Sivas Olaylar da benzer yaklamlarla ele alnp
Snnilerin Alevileri acmaszca katlettii bir olay olarak deerlendirilmeye balanlmtr.
Snni kolektif hafza gruplar tarafndan ise olayn gerek mahiyetinin anlalmas ve
kavranmas anlamnda esasl bir gayret gsterilmemitir. Snni kolektif hafzann balangta
gelitirdii alg ve yaklamlar neredeyse gnmze kadar ayn kalmtr. Gnmzde de Sivas
Olaylar; Aziz Nesine kar yaplan bir protesto eylemi eklinde balayan ve daha sonra derin
baz glerin devreye girmek suretiyle gerekletirdii ve insanlarn lmne yol at bir olay
olarak savunulmaktadr.
te yandan, alevi-snni fay hatt eksenini harekete geirmek amacyla Sivas olaylarndan
sonra, bu olaylarnn intikamnn alnmas amacyla baz gruplar/rgtlerce gerekletirilen
katliamlar da kolektif hafzalarca kartlklar temelinde Sivas olaynn yorumlanmasnn nn
aan bir durum olmutur. Bu kapsamda, Sivas olaylarnn hemen akabinde 3 gn sonra, Erzincan
iline bal tmyle snni vatandalarn yaad Babalar ky, silahl gruplar tarafndan
baslm ve 33 kii ldrlmtr. Ayn ekilde, Erzurum iline bal bir dier snni yerleim yeri
olan Yavide de benzer bir saldr sonucu 32 vatandamz katledilmitir.
GZL
GZL
1332
Grlecei zere bandan itibaren Sivas olaylar gnmze kadar farkl biim ve
nitelendirmelere brnmtr. zetle Sivas olaylarnn gerekletii 2 Temmuz 1993 tarihinden
beri Sivas olaylarnn gerek mahiyetinin kavranmas ve alglanmasnda herhangi bir olumlu
aba ve seyir grlmemitir. Sivas olaylar btnyle kolektif hafzalar tarafndan; kendi kabul
ve alglamalaryla, bu alglar pekitirmeye ynelik retilen bahane ve iddialarla ve kolektif
hafzalar etkileyen baz eylemlerle tarihselletirilmitir. Nitekim, bu durumu 2010 ylnda
toplam 304 kiinin katlmyla dzenlenen Alevi altaylarnn Nihai Raporunda da grmek
mmkndr. Sz konusu Raporun, 1993 Sivas Olaylarnn deerlendirildii blmnde tm
kolektif hafzalardaki yansmalar ve olayn gerek mahiyetinin kavranmasna ynelik beklenti ve
ihtiyalar ile geleneksel yaklamlar;
Olayn provokatif eler tad, o dnemde (1993) hazrlanan TBMM raporuna da net
bir ekilde yanstlm olmakla beraber pek ok Alevi, Madmak olaynn gerekte kendilerine kar
sistematik olarak srdrlen bir dlama ve asimilasyon stratejisinin nemli bir paras olduu
kanaatini tamaktadr. Buna karlk olayn kriminal boyutlar ise ok boyutlu ve ok katmanldr.
zerinden 17 yl gemesine ramen Madmak olay hl yeterince aydnlatlabilmi deildir. Bu
belirsizlikler, olayn karlkl nyarg, nefret ve dmanlklara zemin hazrlayc bir erevede
deerlendirilmesine frsat vermektedir. Nihayet olay bal bana trajiktir ve hem Alevi hem de
Snni vatandalarn bu konudaki belli bal ezberlerinden vazgemelerini zorunlu klabilecek pek
ok srl boyutuyla zmlenmeyi beklemektedir.() Madmak Oteli, ac hatrasyla giderek
sembolik bir deer kazanm ve tabiri caizse Aleviler arasnda srekli gncellenen bir yas
merkezine dntrlmtr. Aleviler artk tarihe mal olduuna inandklar aclarn bu otelin
brakt miras zerinden gncellemekte ve burada yaanan olaylar her frsatta lanetleyip
knayarak da kendilerini yeniden ina etmektedirler. ()Bu olay ve bu olayn sk sk
tekrarlanmasyla oluturulan siyasal dil, yaanan trajedinin acsn her geen gn daha da
derinletirmektedir. Gerekte Alevi-Snni elikilerden beslenmeyen bir olayn, sonular itibaryla
mevcut ihtilaflar oaltan bir mecraya srklenmesi kayg vericidir. Ortaya kan ve her vesileyle
kanatlmaya allan bu yara, sadece ilgili taraflarn iyi niyetli ve incelikli admlaryla deil ayn
zamanda da devletin hibir ekilde taviz vermeyecei salam bir hukuk dzenine sahip kmasyla
ancak kurutulabilecektir. ()Olayn basitletirilmi haliyle bir Alevi-Snni atmas olmad ak
olmakla birlikte, topluluun teden beri yaad travmalar, konunun belli birtakm adreslerle
ilikilendirilmesini kolaylatrmaktadr. Her eyden nce taraflar tehlikeli bir ekilde, mevcut
pozisyonlarn hakllatracak aklamalara bel balamaktadr. Hlbuki olayn bir provokasyon
olduunda taraflar aka hemfikirdirler. Ancak burada hibir ekilde kabullenilemeyecek husus,
Alevi ve Snnilerin bu provokasyona alet olmalarn salayan potansiyellerinin varl ve
kullanllnn aa kmasdr. Hem Alevilerin hem de Snnilerin onarlmas olduka zaman
alacak bu kumpasn uygun birer paras olma potansiyelleri kayg vericidir ve bu durum hibir
GZL
GZL
1333
ekilde gz ard edilmemelidir. Provokatrleri deifre edip bunlar aa karmak kadar, bu

oyunlara alet olma potansiyelini de sorgulamak gerekir. Birlikte yaamann uygun formllerinin
deiik mahfillerde tartld bir srete, gerek Madmak gerekse Babalar olay, usta ii bir
kkrtma olarak toplumsal farkllklarn birbirine yaknlama enerjisini tketmi, karlkl
konuma ve dil bulma araylarn da imha etmitir. Gerekte ne Aleviler ne de Snniler bu olayn
aktif birer parasdr. Ancak u ya da bu ekilde alet edildikleri kkrtma, tek tek her birinin sahip
olduu roller dikkate alndnda eldeki resim bir hayli rktc hale dnmtr...
eklinde yer almtr.
Bu itibarla, aada ncelikle almann yrtlmesinde karlalan kstlar ile Sivas
olaylarnn gerekletii lke ve Sivas iline ilikin bir atmosferin belirginletirilmesi yaplmaya
allm; akabinde de olaylarn kronolojik incelemesi ile olaylar hakknda zaman ierisinde
kolektif hafzalarn oluumuna katk salayan eitli iddialar incelenmitir.
TESPT 1- Sivas olaylar srasnda delillerin toplanmas ve muhafazasnda gerekli
hassasiyetin gsterilmemi olmas ile Sivas olaylarnn zerinden 20 yl gibi uzun bir srenin
gemi olmas baz bilgi ve verilere ulalmasnda glk yaratmtr. Bu kapsamda, soruturma
safhalarnda delillerin toplanmasna ilikin yetersiz uygulamalar, bilgisine bavurulan kiilerin
olaylar hatrlamakta glk ekmesi, srece tanklk eden baz kiilerin vefat etmi olmas ve
ariv mevzuat gerei saklama ykmllnn sona ermi olmas gibi nedenler sz konusu
dnemde yaananlarn tam olarak tespit edilememesine ve bir ksm bilgi ve belgeye
eriilememesine sebep olmutur. te yandan, Sivas Olaylarnn taraf durumunda olan baz
kesimlerin Devlet Denetleme Kurulu tarafndan yrtlen incelemeye kar eitli biimlerde
tezahr eden direnleri ile karlalmtr
Sivas olaylar sonrasnda yasama, yrtme ve yarg organlarnca yrtlen inceleme,
aratrma ve soruturmalarda her kurum; kendi zaviyesinden olaya yaklam ve yaananlarn
btnne (kiilere/yere/zamana/olaylara) ilikin yeterli/zenli bir tespite ulalmamtr.
Baka bir deyile, konunun btncl olarak ele alnmas hibir zaman gereklememitir.
Bu nedenle, gerek inanlar ve etnik kimlikler gerekse siyasi grler istikametinde
olaylarn sbjektif deerlendirmelerle ele alnmas ve tanmlanmasnn yolu almtr. Bylece,
Sivas Olaylar; hem kolektif hafzalardan beslenilmesine ve olaylardaki gereklerin
belirsizlemesine/gizlenmesine hem de kolektif hafzalarn tahkimine ve baz hususlarn gerek
olarak kabulne ynelik bir ara hline getirilmitir. Oluan bu durum, alma boyunca
karlalan en nemli zorluk olmutur.
te yandan, Sivas olaylarnn zerinden 20 yl gibi uzun bir srenin gemi olmas da
baz bilgi ve verilere ulalmasnda glk yaratmtr. Bu kapsamda, soruturma safhalarnda
GZL
GZL
1334
delillerin toplanmasna ilikin yetersiz uygulamalar, bilgisine bavurulan kiilerin olaylar

hatrlamakta glk ekmesi, srece tanklk eden baz kiilerin vefat etmi olmas ve ariv
mevzuat gerei saklama ykmllnn sona ermi olmas gibi nedenler sz konusu dnemde
yaananlarn tam olarak tespit edilememesine ve bir ksm bilgi ve belgeye eriilememesine
sebep olmutur.
alma boyunca karlalan bir deer zorluk alann da bizatihi Devlet Denetleme
Kurulunun yetki kstllna ilikin kapasitesi oluturmutur. Anayasann 108. maddesi uyarnca
Devlet Denetleme Kurulu; kamu kurum ve kurulularnn hukuka uygunluk denetimini ve kamu
hizmetlerinin etkin ve dzenli olarak yrtlmesine ve gelitirilmesine ynelik aratrma ve
inceleme faaliyetlerini yapmak zere kurulmutur. Kurulun yetkileri de 2443 sayl Devlet
Denetleme Kurulu Kurulmas Hakknda Kanun ile sadece kapsamdaki ilgili kurum ve kiilerden
bilgi ve belge isteme ve uzman altrabilme imkn ile snrl tutulmutur Devlet Denetleme
Kurulu, tank dinleme veya bunlar getirtme, iletiim bilgilerini alma ve bunlar inceleme ya da
ceza soruturmalarnda delil tespitine ynelik getirilen dier aralarn hi birisine sahip deildir.
Bu itibarla, zellikle baz kritik madur ve tanklarn ifadesine bavurulmas konusunda
yetersiz kalnmtr. Nitekim, Pir Sultan Abdal Kltr Dernei yneticilerinin almaya ve
almann yrtlmesine kar gstermi olduklar diren nedeniyle baz kiilerin bilgisine
bavurulamamtr.
Sivas Olaylar ile ilgili iddialarn nemli bir blmn kamuoyunda dile getiren Pir
Sultan Abdal Kltr Dernei yneticileri yazl olarak grme isteklerini Devlet Denetleme
Kuruluna iletmilerdir. Bunun zerine, 09.04.2013 tarihinde Pir Sultan Abdal Kltr Dernei
Genel Bakan, Yardmcs ve Genel Sekreterinin katlm ile Devlet Denetleme Kurulunun
toplant salonunda yaplan grmede; Dernek yetkilileri sz konusu olaya ilikin iddialarn ve
bu iddialara mesnet tekil edebilecek ve olaylarn aydnlatlmasna katk salayabilecek bilgi, belge
ve dokmanlar Devlet Denetleme Kuruluna yazl olarak iletebileceklerini ifade etmilerdir.
Mezkr Dernek tarafndan herhangi bir belge sunulmamas zerine, 06.11.2013 tarih ve
996 sayl yaz ile kendilerinden Dernek kaytlarnda ve/veya arivlerinde bulunan; IV. Pir Sultan
Abdal Kltr Etkinliklerine ve Madmak Olayna ilikin her trl bilgi ve belgenin onayl birer
suretinin gnderilmesi istenilmitir. Pir Sultan Abdal Kltr Dernei 15.11.2013 tarih ve 216
sayl yazs ile Madmak Katliam ile ilgili olarak kamuoyunun bilmedii, Devletin idari ve adli
Makamlarnn elinde olmayan hibir belge tarafmzda da yoktur. Hatta Derneimizde daha ok
basndan ve adli makamlardan edinilmi belge ve bilgilerin ou eksiktir. Bu konuda dzenli bir
arivimiz de yoktur. Bu nedenle yaplacak aratrmada tarafnza ulatrabileceimiz ve sizde
olmayan hibir belge, bilgi, dokmantasyon yoktur eklinde cevap vermitir.
GZL
GZL
1335
Sivas Olaylarn bir btn olarak deerlendirebilmek ve salkl sonular retebilmek

amacyla olayn madurlaryla grmek istenmitir. Bu kapsamda nce 23 kiiye telefon ile
grme talebimiz iletilmi, ancak grmek istemiyorum, salk durumum elverili deil,
grmeyi reddediyorum ve benzeri gerekelerle grme talebi reddedilmi; bunun zerine
46 kii grmek iin yaz ile davet edilmitir. Ancak Sivas olaylar madurlarnn telefon ve yaz
ile yaptmz grme davetimize, kahir ekseriyeti grmek istemedikleri konusunda
aldklar ortak karar gereke gstererek icabet etmemitir.
TESPT 2- Sivas, pek ok topluluun, kavimlerin yerletii ve dinleri, inanlar, rf ve
adetleriyle kltr eitlilii oluturduu bir yerleim merkezi olmutur. Bu erevede, Sivasta
Alevi ve Snni nfus yzyllardan beri bir arada yaam olup zaman zaman 1978 Sivas Olaylar
gibi mezhep farkllnn n plana karld toplumsal olaylar meydana gelmitir. Bu itibarla,
gerek 1993 ylnn ilk yarsnda lke genelinde yaanan baz hadiselerin gerekse IV. Pir Sultan
Abdal Etkinliklerinin hazrlk ve balang safahatnda yaanan gerginlii artrc gelimelerin
kronolojik
olarak
deerlendirilmesini
zorunlu
klmaktadr.
Zira,
Sivas
Olaylarnn
gereklemesinden nce oluan ortam ve olaylarn kronolojik geliimi bile tek bana; kamu
ynetiminin sz konusu olaylardaki roln ve oluan toplumsal krizi alglama ve ynetmedeki
basiretsiz uygulamalarn ve Sivas olaylarna ilikin kolektif hafza gruplarnn tutum ve
yaklamlarn aklayc niteliktedir.
Sivas olaylarnn gerekletii 1993 yl ve takip eden yllar; Trkiye tarihinde sonraki
dnemleri de ekillendiren nemli hadiselerin cereyan ettii yllar olmutur. Sivas olaylarnn
gerekletii 1993 yl ve yarglamalarn yapld yllar; bir yandan sosyolojik fay hatlarnn
harekete geirilmeye bir yandan da siyasi tasavvurlarn gerekletirilmeye alld bir dnem
hviyetini tamaktadr. Bu adan, hem Sivas olaylarnn gerekletii dneme ilikin gerilim
ortamnn ve sosyolojik fay hatlarnda grlen hareketliliin kavranmas hem de Sivas
olaylarnn yarglanmasna ilikin srelerde egemen olan siyasal ve toplumsal pozisyon ve
yaklamlarn kavranmas asndan Trkiyede meydana gelen nemli olaylar kronolojik olarak
aada verilmitir.
- 24 Ocak 1993: Cumhuriyet Gazetesi yazar Uur Mumcu, Ankarada evinin nnde
bulunan arabasna konan bomba ile ldrld.
- 28 Ocak 1993: adam Jak Kamhiye suikast dzenlendi.
- 5 ubat 1993: ANAP stanbul Milletvekili ve eski Bakanlarndan Adnan Kahveci, ei ve
iki ocuu ile birlikte Bolu-Gerede yaknlarnda yeni yaplan otobanda ters yola girerek trafik
kazas geirdi. Adnan Kahveci ve ei olay annda hayatlarn kaybetti. ocuklarndan 17
yandaki Aslhan Kahveci de 10 gn sonra vefat etti.
GZL
GZL
1336
- 17 ubat 1993: Jandarma Genel Komutan Org. Eref Bitlisin bindii askeri uak,
Ankara yaknlarnda dt. Uakta bulunanlardan kurtulan olmad.
- 7 Mart 1993: DEV-SOL terr rgtnn Trkiyedeki lideri olarak kabul edilen Bedri
Yaan, stanbuldaki bir hcre evinde polisin dzenledii baskn sonucu 4 militan arkada ile
birlikte l olarak ele geirildi.
- 21 Mart 1993: Nevruz kutlamalar nedeniyle kan olaylarda Trkiye genelinde
yaklak 400 kii gzaltna alnd. Balkesir, Tunceli ve stanbulda kan atmalarda 11 kii
yaraland.
- 25 Mart 1993: stanbul Bahelievlerde, DEV-SOLa ait bir hcre evine baskn
dzenleyen polis, 3 rgt yesini l olarak ele geirdi.
- 17 Nisan 1993: Trkiyenin 8. Cumhurbakan Turgut zal vefat etti. Yaplan
aklamada kalp yetmezliinden dolay sabah saatlerinde vefat ettii ifade edildi.
- 16 Mays 1993: Trkiye Byk Millet Meclisi tarafndan Trkiyenin 9. Cumhurbakan
olarak Sleyman Demirel seildi.
- 28 Mays 1993: Salman Rdinin yazd eytan Ayetleri adl kitabn Aydnlk
Gazetesinde yaynlanmas eitli illerde Cuma Namaz sonrasnda protesto edildi. Polis ile
gstericiler arasnda kan atmalarda 25 kii yaraland. 17 kii gzaltna alnd ve bu
kiilerden 10u tutukland.
- 25 Haziran 1993: Tansu illerin kurduu Trkiyenin 50. Hkmeti, Cumhurbakan
Sleyman Demirel tarafndan onayland. 5 Temmuzda gvenoyu alnd. Doru Yol Partisi ile
Sosyal Demokrat Halk Parti (18 ubat 1995 tarihi itibariyle Cumhuriyet Halk Partisi) arasnda
kurulan koalisyon hkmeti, 5 Ekim 1995 tarihine kadar grev yapt.
- 2 Temmuz 1993: Sivasta Cuma namaz sonrasnda kan ve akama kadar sren
olaylarda Madmak Oteli yakld ve toplam 37 kii ldrld.
- 5 Temmuz 1993: Erzincan Babalar ky basld. Sivas'n intikamn aldklarn
syleyen kimlii belirsiz kiiler tarafndan 33 kii ldrld.
- 4 Eyll 1993: Batmanda meydana gelen olaylarda DEP Milletvekili Mehmet Sincar ile
DEP Batman l Ynetim Kurulu yesi Metin zdemir ldrld.
- 10 Eyll 1993: 1. Ordu ve stanbul Skynetim eski Komutanlarndan emekli Org.
Hseyin Doan zgmen, urad silahl saldrdan yaral olarak kurtuldu.
- 22 Ekim 1993: Diyarbakr Jandarma Blge Komutan Tugeneral Bahtiyar Aydn,
Diyarbakrn Lice ilesinde alan ate sonucu ehit oldu.
- 25 Ekim 1993: Silahl 5 PKKl terrist, Erzurum li at lesi Yavi Kasabas'na baskn
dzenledi. Kahvehanede bulunan halk rastgele tarayarak; 32 kiiyi ldrd ve 10 kiiyi yaralad.
- 4 Kasm 1993: Eski Diyarbakr JTEM Grup Komutan emekli Binba Ahmet Cem
Ersever, duruma iin gittii Ankara'da ldrld.
GZL
GZL
1337
- 30 Ekim 1995: Trkiye Cumhuriyeti 52. Hkmeti, Doru Yol Partisi Genel Bakan ve
stanbul Milletvekili Tansu iller'in bakanlnda, 30 Ekim 1995 tarihinde kuruldu. Doru Yol
Partisi ile Cumhuriyet Halk Partisi arasnda kurulan koalisyon hkmeti, 5 Kasm 1995 tarihinde
TBMM'deki gven oylamasnda, 243 kabul, 174 ret oyuyla gvenoyu ald. 26 Aralk 1995'te
yaplan milletvekillii erken seimleriyle, 52. Hkmet istifa etti.
- 5 Kasm 1995: 1995 Trkiye genel seimleri sonrasnda 20. dnem TBMM olutu.
Cumhurbakan Sleyman Demirel hkmeti kurma grevini ilk olarak seimden birinci olarak
kan Refah Partisi'nin Genel Bakan ve Konya Milletvekili Necmettin Erbakan'a verdi. Ancak
Refah Partisi'nin mecliste gvenoyu almak iin yeterli milletvekiline sahip olmamas ve mecliste
yesi bulunan dier partilerin destekte bulunmamas nedeniyle hkmeti kuramad. Bunun
zerine Cumhurbakan Demirel seimde ikinci gelen Anavatan Partisi Genel Bakan Mesut
Ylmaz'a hkmet kurma grevini verdi ve Anavatan Partisi ile Doru Yol Partisi ortaklaa 53.
Trkiye Cumhuriyeti Hkmetini kurdu. Ancak bu hkmet yalnzca ay srd.
- 28 Haziran 1996: Cumhurbakan Demirel, hkmet kurma grevini ikinci kez
Necmettin Erbakan'a verdi ve Refah Partisi ile Doru Yol Partisi'nin oluturduu koalisyon
hkmeti 28 Haziran 1996 tarihinde Cumhurbakan Sleyman Demirel'in grevlendirmesiyle
kuruldu. 54. Trkiye Cumhuriyeti Hkmetinin kurulmas zerinden bir yl gemeden muhalefet
partilerinden ve Cumhurbakan Demirel tarafndan siyasi krizin son bulmas iin erken seim
gerektiine dair aklamalar yapld.
- 28 ubat 1997: 54. Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti dneminde 28 ubat Sreci yaand.
Bu sre 54. hkmetin sonunu getirdi. 28 ubat 1997 tarihinde "irtica ve buna kar alnacak
tedbirler" gndemiyle toplanan Milli Gvenlik Kurulu baz kararlar ald.
- 21 Mays 1997: Yargtay Cumhuriyet Basavcl, "yasad baz eylemlerin oda
olmaya balad ve baz yelerinin laik rejimi hedef alan giriimleri" nedeniyle Refah partisi'nin
kapatlmas iin Anayasa Mahkemesi'ne dava at. Basavc Vural Sava, dava ile ilgili yapt
aklamada partinin "laiklie aykr eylemlerin oda hline geldiini ve lkeyi giderek bir i
sava ortamna srklediini" belirtti. Dava devam ederken Erbakan, babakanlk grevini
Tansu iller'e devretmek amacyla 18 Haziran 1997'de Cumhurbakan Demirel'e istifasn
sundu.
- 20 Haziran 1997: Cumhurbakan Demirel ise yeni hkmeti kurma grevini mecliste
ounlua sahip Doru Yol Partisi'nin Genel Bakan Tansu iller'e deil, Mesut Ylmaz'a verdi.
30 Haziran 1997'de 54. hkmet son buldu. 55. Hkmet (ANASOL-D) Mesut Ylmaz'n
liderliinde Anavatan Partisi, Demokratik Sol Parti, Demokrat Trkiye Partisi koalisyonu ile
kuruldu.
Toplumsal olaylar aniden ortaya kmamaktadr. Aniden ortaya km gibi gzken her
olayn bir hazrlk ve olgunlama safhas cereyan etmektedir. Olaylarn hazrlk ve olgunlama
GZL
GZL
1338
safhasna tesir eden nemli faktrler Raporun ilgili blmlerinde ayrntl olarak incelenmitir.
Buna gre, bir toplumsal olay ve krizde aadaki durumlar grlr.
- Hedeflenen yasa d toplumsal olay konusunda nceden eitli propaganda
metotlaryla (yazl, szl vs.) propaganda yaplr. Propagandann geni bir kitleye hitap etmesi,
srekli ve etkili olmas gerekir. Propagandayla olayn fikri temelleri atlm olur. Bu devre,
zellikle krize ilikin ilk tehisin konulduu evredir.
- Yasal olmayan bir toplumsal olayn amacna ulaabilmesi iin nceden plnlanm
grevliler veya kkrtclar olayn balayacan, hatta balamak zere olduunu yaymaya
balarlar. Bu konuda topluluklar arasnda eitli sylentiler ve yorumlar konuulmaya balanr.
- Liderler veya hatipler topluluun zlemleri dorultusunda etkili konumalar yaparlar.
Daha nceleri propaganda vastasyla da hazrlanan kitle, istenilen yolda yrme durumuna
getirilmitir.
- Yasal olmayan bir toplumsal olayda nder denilen kiiler, etkileyici konumasyla
cazibe ve heyecan uyandran sloganlar ve hareketleriyle huzursuzluu artrc, sinirli ve gergin
bir havann olumasna alrlar.
- nsanlar kalabalklatka matematiksel ve doal olarak glenir, cesaretlenir ve
davranlar da o lde serbest bir hl alr. Ancak duygu, dnce ve karar verme yetenekleri
ise ayn lde karmak ve belirsiz bir izgiye ynelir.
- Tek bana iken tepki gsteremeyen kiiler topluluk halindeyken birbirlerinden g
alarak kendilerini daha kuvvetli grmeye balarlar. Tabiri caiz ise, horozlanmaya, kabarmaya,
taknla ksaca kavgaya hazr hale gelirler. Horozlanma devresinin kolluk asndan nemi; bu
duruma gelmi bir topluluun yasal olmayan hareketler iin nemli bir risk unsuru olacadr.
Bu durum, polis tarafndan artlara gre kontrol altna alnmadka, daha kt olaylara
dnebilir, ilerleyebilir.
- Kalabalkta insanlarn heyecan artar ve duygusallk hkim olur. Bilinli dnmek
bazen tamamen ortadan kalkabilir. Bu durumu bilen ynlendirici grup, konuma, alk, slogan
vs. ile heyecan daha da artrr. Kalabalk iinde bazlar nerede alklanaca, slogan atlacan
organize etmektedirler. nlem alnmad takdirde, kalabalk giderek artar, byk kalabalk
arttka sylentiler geliir, heyecan artar, artk topluluk uursuzlamtr. Bylece cesareti de
artan topluluun tehlikeli, yasa d hareketlere ynelme creti artar. Bu tr yava yava gelien
topluluklarda kolluk, bu bymeyi nlemeye almaldr.
- Heyecan iyice artan insanlar artk eyleme gemeye hazrdrlar. Ynetici gruptan
birilerinin maksatl bir hareketiyle eylem balar. Toplu hareketin iddeti artp kontrol d
kaldka zorbalk hareketlerinin hedefi bir olmaktan karak, yaygnlar ve genelleir.
GZL
GZL
1339
Sivas olaylarnda, yukarda erevesi izilen bir toplumsal kriz oluumuna ilikin
srelerin tm gzlemlenmektedir. 1-4 Temmuz 1993 tarihlerinde drdncs yaplan Pir
Sultan Abdal Kltr Etkinliklerinin ilk iki gn Sivas il merkezinde, dier iki gnnn Yldzeli
lesi Banaz Kynde yaplmas planlanm ve kamuoyuna duyurulmutur. Etkinlik srecinde
yaanan olaylarn deerlendirilebilmesi iin ncesinde gerekleen baz olaylarn bilinmesinde
fayda bulunmaktadr.
- Bakanlar Kurulunun 1989 ylndaki kararyla yurda girii yasaklanan Hint asll ngiliz
yazar Salman Rdiye ait eytan Ayetleri kitabnn evirisinin, Aziz Nesin tarafndan
yaymlanacann ilan edilmesi ve daha sonra bayazar olduu Aydnlk Gazetesinde 1993
ylnn Mays aynda tefrika edilmeye balamasna lke genelinde tepkiler olumu, Trkiyenin
muhtelif illerinde (stanbul, zmir, Konya, Yozgat, Mardin, Batman, Gaziantep, Malatya)
gsteriler yaplm ve/veya bildiriler datlmtr.
- eytan Ayetleri kitabnn evirisinin yaymland Aydnlk Gazetesinin btn nshalar
hakknda ili Sulh Ceza Mahkemesince toplatma karar verilmitir.
- Bu ortamda Aziz Nesinin etkinlikler kapsamnda Sivasa davet edilmesi tepkilere yol
am ve Sivasta Mslman Kamuoyuna balkl eytan Ayetleri kitab ve Aziz Nesin aleyhine
etkinlikler ncesinde bildiriler datlmtr.
- lk Sivasn Yldzeli lesinin Banaz Kynde dzenlenen etkinliklerin ilk defa 1993
ylnda ilk iki gn Sivas merkezde olacak ekilde planlanmas tepkilere yol amtr.
- Kltr Bakanl tarafndan yaptrlp halk ozanlarn temsil ettii belirtilen insan figr
ve yannda kangal kpei bulunan bir heykel Kltr Merkezi nne etkinliklerden bir gn nce
dikilmitir.
- Emniyet zel Harekat birimi ile Jandarma Komanda Blne bal birlikler
etkinliklerin balad gn Zara ve Divrii krsalnda grevlendirilmitir.
- Etkinlikler 01.07.1993 Perembe gn balam; al treninde "Devrim ehitleri"
ansna sayg duruuyla balad ve Valinin de bu sayg duruuna itirak ettii eklindeki
haberler Sivas mahalli basnnda yer almtr.
- Kltr Merkezindeki al programndaki konumasnda Aziz Nesin'in "....Zaten Trk
Milleti korkak bir millettir. Alevisi de snnisi de ounlukla korkaktr. O da ok belli. nk bana
ne zaman kabaday gelirse sesini karmaz, itaat eder. nk, o da mslmandr eninde sonunda",
"...ben mslman deilim. Yoksa, Kur'an'da da gzel szler var, ama 1300-1400 yl nceki szlerin
kimin sz olursa olsun eskiyeceine inanyorum. Bu szler eskimitir" gibi ifadeleri ertesi gn
mahalli basn ve dier kanallarla kamuoyuna ulamtr.
GZL
GZL
1340
- Etkinliklerin ilk gn olan 1 Temmuz 1993 tarihinde, Sivas Emniyet Mdrl

stihbarat ube Mdrl yukarda bahsedilen bildiriden ve Aziz Nesine kar protesto eylemi
yaplacana ilikin istihbari bilgi edinmi ve ayn gn Emniyet Genel Mdrlne bildirmitir.
- Tunceli ilinde yaplan gsteri sonras Sivasa gelen ancak henz resmi kurulu aamas
gereklemeyen kamu alanlar sendikas mensuplar; gsteri yapmalarna ynelik izin
talepleri Valilike 2911 sayl Kanuna uygun olmad gerekesi ile reddedilmesine ramen, ehir
merkezinde gsteri yry yapmtr.
2 Temmuz 1993 Cuma gn Sivasta yaananlara; alma srasnda bilgisine bavurulan
kiilerin beyan ve dier almalardaki tespitler erevesinde kronolojik olarak aada yer
verilmitir.
- Saat 11.00de Sivas il merkezindeki 5. Piyade Er Eitim Tugay Komutanlnda acemi
erlerin yemin treni nedeniyle Vali ve l Emniyet Mdr Tugay Komutanlna gitmitir. Bu
srada etkinlik iin Sivasa gelen Aziz Nesin ve Cevat Geray Zara ilesindeki Tdrge Glne
gitmek iin Vali Yardmcsndan ara istemi, ancak ara temin noktasnda yaanan aksaklklar
nedeniyle yaplmas dnlen gezi gerekletirilememitir.
- Saat 11.00 sralarnda Milli stihbarat Tekilat Sivas Blge Mdrlne 2.7.1993
Cuma gn "baz kiilerin kendi aralarnda Vali ve Aziz Nesin'e kar protesto eylemi yapmak
zerine konutuklarna dair" bir istihbar bilgi gelmi; Milli stihbarat Blge Bakan Yardmcs
saat 11.30 sralarnda bu bilgiyi baka kimseyi bulamad iin Terrle Mcadele ube
Mdrlnde grevli Ramazan isimli bir polis memuruna ifahi olarak ilettiini, Mstearla
da bildirildiini sylemitir.
- Saat 11.00 sralarnda Buruciye Medresesinde saat 10.00da balam olan yazar ve
airlerin imza ve syleileri etkinlii kapsamnda kitaplarn ve Aydnlk Gazetesinin baz
nshalarn imzalayan Aziz Nesin'e TGRT/HA muhabiriyle rportaj esnasnda bir vatanda
tepki gstermi, polis marifetiyle bu kii uzaklatrlmtr.
- Saat 13.00 sralarnda Cuma namaz srasnda Kale Camiinin hemen yanndaki Buruciye
Medresesinde, etkinlie katlan Can enlii Tiyatro Grubunca sergilenen bir oyun esnasnda
davul ve tef alnmas namaza gelenlerin tepkisini ekmitir.
- Saat 13:30 Paa Camii, Meydan Camii ve Kale Camiinden cuma namazndan kan
saylar deiik kesimlerce yaklak 100-500 arasnda tahmin edilen grup, bir Amerikan
Bayrann yakm, "Trkiye'de PKK, Dnyada ABD" yazl bez pankart ap sloganlar atarak
Valilie doru yrmeye balamtr.
- Saat 13.40 civarnda gstericiler Vilayet binasnn nnde toplanm, Aziz Nesin ve Vali
aleyhinde slogan atmaya balamtr.
GZL
GZL
1341
- Saat 13.45 sralarnda l Turizm Mdr Yardmcs Durbaba Kesim olaylarn byyecei
endiesiyle ile l Mdrne durumu arz etmi, Madmak Otelinin sahibi Yaar t ile Valilie
gelmi, Vali Yardmcs Bekir ahin Ttnc ile grmlerdir.
- Saat 13.45te Vali, Tugay Komutann telefonla arayarak yardm istemitir.
- Saat 14.00 sralarnda etkinlie katlan kiiler yemek yedikleri ar iindeki
Cumhuriyet Lokantas civarnda bir ksm olaylara ahit olmalar zerine Madmak Otelinde
toplanmaya balamtr.
- Saat 14.10 sralarnda Valilik ve Buruciye Medresesi nnde polisle karlaan grup
Kltr Merkezine ynelmi ve Kltr Merkezinin nnde toplanmtr. Kltr Merkezi iindeki
baz etkinlik katlmclarnn karlk vermesi zerine arbede kmtr.
- Saat 14.30 sonrasnda ileri Bakanna ve ileri Bakanl Mstearna Vali
tarafndan telefonla ve faksla gelimeler bildirilmitir.
- Saat 14.30 da l Turizm Mdr Yardmcs Durbaba Kesim ve Madmak Otelinin sahibi
Yaar t oteldekilerin tahliyesi iin otele gitmi, oteldekilerle grm, belli bir sre otelde
bekledikten sonra Dernek Bakan Murtaza Demir ile Durbaba Kesim birlikte Valilie gelmi,
Murtaza Demir Vali ile ba baa grtkten sonra otele geri dnmtr.
- Saat 14:40 civarnda Vali, ileri Bakanl Mstear ile grm, Tokat ve Kayseri
Valiliinden kuvvet istenilmesine karar verilmi, bu srada ile Kaymakamlklarndan polis ve
jandarma takviyesi istenilmi, Tugay Komutanlnn askeri birlik sevk etmesi konusunda
giriimlere devam edilmitir.
- Saat 15.00 e kadar Kltr Merkezi nnde bulunan grup polisin mdahalesi zerine
tekrar Hkmet Meydan nne gelmi ve burada eylemini srdrmtr.
- Saat 15.10dan itibaren gstericiler, polisin mdahalesi zerine Hkmet Meydanndan
tekrar Kltr Merkezine ynelmi ve burada gstericiler ile baz etkinlik katlmclar arasnda
arbede yaanmtr.
- Saat 15.30-16.00 sralarnda Emniyet Mdrnn istei zerine Valilik Makamna gelen
Belediye Bakannn topluluu teskin etmek iin konuma yapmasna karar verilmi ve Belediye
Bakan Kltr Merkezi nnde bir konuma yapmtr. Bu konuma zerine gstericilerden bir
ksm ayrlmtr.
- Saat 16.00-16.30 sralarnda Kltr Merkezi nnden ayrlan grup Madmak Oteli
nne gelmi ve burada slogan atmaya devam etmitir.
- Saat 16.30-17.00 sralarnda saylar daha da artan grup Aziz Nesin'in Madmak
otelinde bulunduunu rendii iin otelin nnde toplanmaya balamtr.
GZL
GZL
1342
- Saat 17.30 sonras kamu kurumlarnn (TDEMSA, Karayollar, DS, DDY gibi)
mesaisinin bitmesiyle birlikte Madmak Oteli nndeki kalabalk hzla artmaya balamtr.
- Saat 18.00-18.20 civarnda Belediye Bakannn tekrar konuma yapmas salanm,
Belediye Bakan ksa aralklarla iki konuma yapm, ancak bu konumalardan sonu
alnamamtr.
- Saat 18.00-18.30 sralarnda Kltr Merkezi nne dikilen Pir Sultan Abdal Heykelinin
kaldrlmasna ve gstericilerin dalmasnda etkili olabilecei dncesiyle Hkmet
Meydanna getirilmesine karar verilmitir.
- Saat 19.00 sralarnda Heykel, Kltr Merkezi nnden kaldrlm, topluluun grp
peinden giderler dncesi ile Emniyet Mdr Doukan nerin emriyle Valiliin nne
getirilmi, bu srada gstericiler tarafndan heykel aratan indirilerek paralanm ve daha sonra
yaklmtr. Ayrca etkinliklerin iptal edildii karar gstericilere duyurulmutur.
- Saat 19.10 da Genelkurmay Bakan, Vali'yi telefonla arayarak Tugay Komutanlnn
btn gcyle olaylar nlemek iin yardmc olmasn istemitir.
- Saat 19.45-20.00 civarnda, topluluk, toplumsal kriz ynetimlerinde belirtilen
kalabalklarn tmyle uursuz hale gelme durumuna ulamtr. Kalabalklar, eytan Aziz,
Vali istifa, Ya Allah Bismillah, Allahekber gibi sloganlar atm ve Madmak Oteline girmek
iin bask yapmaya balamtr. Bu arada otel nndeki aralar ters evrilerek yaklmtr.
Gstericiler itfaiye aralarnn geiini eitli ekillerdeki eylemleriyle engellemitir. Bu arada
otelde bulunan etkinlik katlmclarndan 3 kii Madmak Otelinin arkasndaki BBP il merkezine
geerek yangndan kurtulmutur.
- Saat 20.00-20.10 civarnda Tugay Komutan, sevk edilen acemi erlerle beraber
topluluun bulunduu blgeye gelmi; topluluk tarafndan asker lehine tezahrat yaplm;
Tugay Komutan olay yerinden ayrlm, ancak erler topluluun arka tarafnda beklemeye
balamtr. te yandan, otelde bulunan gvenlik mensuplarndan Aziz Nesinin yakn korumas
hari dierleri tmyle otelden ayrlmtr.
- Saat 20.10 sralarnda yangn otele sirayet etmi, kalabalktan gelen oteli yakmaya
ynelik yak yak sloganlar eliinde de baz kiilerce benzine batrlm stp ve aputlar
tututurularak otele atlmtr. Kalabalka engellenen itfaiye, gvenlik kuvvetlerinin yardmlar
neticesinde yolun almas ile otele ulam ve saat 20.20 de yangna mdahaleye balamtr. Bu
arada otelde bulunan etkinlik katlmclarndan yaklak 30-35 kii Madmak Otelinin
arkasndaki BBP il merkezine geerek yangndan kurtulmutur.
GZL
GZL
1343
- Saat 20.20 sralarnda Madmak Otelinin nnde gvenlik kuvvetlerinin havaya ate
amas zerine dalan gstericilerin bir ksm slogan atarak Hkmet Konann nne gelmi
ve Hkmet Konan talamaya balamtr.
- Saat 20.30 sralarnda Aziz Nesin, Madmak Otelinden kurtarlarak polis arac ile
ksmen ehir dnda olan ve gvenlik altnda bulunan Sivas Cumhuriyet niversitesi
Hastanesine gtrlmtr.
- Saat 20.35 de Hkmet Konann nnde bulunan gstericiler l Jandarma Alay
Komutanl birlikleri tarafndan datlmtr.
- Saat 22.00 de Valilike il merkezinde, ikinci bir emre kadar sokaa kma yasa karar
alnmtr. Bu saate kadar ehrin eitli yerlerine kaan kk gruplar tamamen datlm ve
olaya kart iddia edilen baz kiiler gzaltna alnmaya balanmtr.
- Saat 22.30 sularnda ileri Bakan ve Emniyet Genel Mdr Sivasa gelmitir.
- Saat 23.00 de sokaa kma yasa karar ilan edilmitir.
- Saat 23.00-24.00 sralarnda deiik hastanelere sevk edilmi bulunan cenazeler
zerinde l muayene ve otopsi ilemleri yaplmak zere iki Cumhuriyet savcs ve iki adli tp
uzman ve otopsi yardmcs ile zabt katibinden oluan ekip grevlendirilmi, bir ekip Sivas
Cumhuriyet niversitesi Hastanesinde dier ekip Sivas Numune Hastanesinde sz konusu
ilemlere balamtr.
Valiliin 03.07.1993 tarihli Olay Durum Raporunda, meydana gelen olaylar sonrasnda
36 l, 8i ar toplam 24 yaralnn olduu belirtilmitir. Olaylarda ar yaralanan Metin Altok,
tedavisine devam edilen Ankara GATAda 09.07.1993 tarihinde vefat etmitir.
TESPT 3- Sivas olaylarndan sonra olaylarn olu ekli ve mahiyetine ilikin olarak ok
sayda iddia gndeme getirilmitir. Sz konusu iddialardan ska kamuoyunda tartlanlar
Raporun Beinci Blmnde balklar hlinde incelenmi olup ounluu kolektif hafzalarn
ekillendirdii hususlardr. Bu hususlarn tmnde; toplumsal bellekler ve Devlet hafzasn
oluturan tm tarihi tecrbedeki sorunlu yaklamlarn ve iktidar ilikilerinin izlerini bulmak
mmkndr. 2 Temmuz 1993 tarihinde Sivasta yaanan olay; farkllklara ilikin nyarglarmz,
tahamml ve hogr eksikliimiz, tekine zarar vermek amacyla hegemonik g ile
kurduumuz iktidar ilikileri, tektipletirme ve tekiletirmeye dair siyasetlerimiz ve
toplumsallatrma
abalarmz,
tm
yaanan
tecrbeleri
tarihselletirmedeki,
gemii
gnmzde yaatmaya ynelik abalarmz neticesinde hep birlikte oluumuna katkda

bulunduumuz bir olaydr. Bu adan, esas itibariyle sz konusu olaydaki sebep ve failleri; kamu
ynetiminin sz konusu olaylardaki rolnde ve oluan toplumsal krizi ynetmedeki basiretsiz
GZL
GZL
1344
uygulamalarnda ve Sivas olaylarna ilikin kolektif hafza gruplarnn tutum ve yaklamlarnda

aramak gerekmektedir.
Pir Sultan Abdal Dernei tarafndan organize edilmi olan IV. Pir Sultan Abdal
Etkinliklerinin; Kltr Bakanl, Sivas Valilii ve dier kamu kurumlarnn aktif katlm ve
katks altnda (etkinliklerin ilk iki gnnn Sivas merkezine alnmas, ozanlar antnn
yaptrlmas, maddi destek verilmesi, tehizat gnderilmesi, baz katlmclarn kamu
misafirhanelerinde kalmas gibi) dzenlendii anlalmaktadr. Kamu ynetiminin nemli
katklar ile dzenlenen etkinlik ncesinde alnmas gereken tedbirler noktasnda; olaylarn
ncesinde istihbari bilgi eksiklii, bir gn nce alnan istihbari bilginin ve Aziz Nesin aleyhine
datlan bildirilerin yeteri kadar deerlendirilmemesi, etkinliklerin balang gnnde polis
zel harekt ve jandarma komando birliklerinin alnan bir ihbara istinaden krsalda
grevlendirilmesi ve toplumsal olaylara mdahale plannn hazrlanmamas gibi nemli eksiklik
ve zafiyetler yaand anlalmaktadr.
Olaylar ktktan sonraki sreci idare etmede ise; olaylarn balad saatte sayca az olan
ve silah veya benzeri saldr aleti bulunmayan kalabaln datlmayarak bymesine sebebiyet
verilmesi, yeterli gvenlik personeli bulunmasna ramen toplumsal olaylara mdahale
esaslarna (uyar, kuvvet gsterisi, orantl g kullanma, liderlerin uzaklatrlarak gzaltna
alnmas gibi) uyulmamas, zor kullanma yetkisine sahip olan l Emniyet Mdrnn bu yetkiyi
kullanmak iin Valinin talimatn beklemesi, polisin gstericilere mdahale etmek iin askerden
yardm gelecei beklentisine girmesi, Madmak Oteli nnde kademeli olarak zor kullanma
yntemlerinin (ikaz, ihtar ve kuvvet gsterisi, bedeni kuvvet, kelepe, cop, sis bombas ve havaya
ate etme gibi) uygulanmamas, mesai sonras kalabaln artabileceinin dikkate alnmamas,
asayi toplantlarnda etkinliklerle ilgili ayrntl bir mzakerenin yaplmamas, emniyetjandarma ve askeri kuvvetlerin aralarnda koordinasyonun salanmasna ynelik Asayi Harekt
Merkezinin kurulmamas, Vali tarafndan yaplan szl ve yazl askeri kuvvet taleplerinin
hibirinde, grevin ifasna ilikin hususlarn (talep edilen askeri kuvvetin says, nerede
konulanaca, grevin kapsam, emir-komuta ve koordinasyonun nasl salanaca gibi)
belirtilmemesi, sevk edilen askerlerin gstericilere mdahale ve otelin korunmas yerine pasif ve
lokal risk algs ieren uygulamalarda kullanlmas, dier illerden takviye kuvvet istenmesi
hususunun yeterince analiz edilmemesi, Madmak Otelinde kalan etkinlik katlmclarnn tahliye
edilmesinde planl, kararl ve istekli bir tutum sergilenmemesi, kolluk kuvvetlerince gerekli
destein verilerek itfaiyenin yangna zamannda ve yerinde mdahalesinin salanamamas,
toplumsal kriz riskine ramen etkinlik ncesinde ve esnasnda salk hizmetleri alannda gerekli
ve yeterli idari tedbirlerin alnmamas gibi sorunlarn yaand anlalmaktadr.
te yandan, adli ve idari mercilerce her trl hukuki delilin toplanmas, muhafaza
edilmesi ve deerlendirilmesinde gereken zenin gsterilmemesi, l muayene ve otopsi
GZL
GZL
1345
ilemlerinin asgari bilimsel standartlar karlayacak ekilde yaplmam olmas, Cumhuriyet ve

laiklik aleyhine atld iddia edilen baz sloganlarn soruturma ve yarglama aamasnda
sonradan ilave edilmesi, Atatrk bstnn kimler tarafndan, ne amala ve ne zaman skld
hususunda kesin bir tespitin yaplmam olmasna ramen yarglama srecinde hkm
kurulurken Atatrk bstnn tahrip edildiinin kabul edilmesi, Ankara Devlet Gvenlik
Mahkemesi Cumhuriyet Basavclnca Dnce rnei balyla kaleme alnan yaznn ilgili
mahkemelere gnderilerek yarg bamszlnn zedelenmesi, olaylarn nlenmesi konusunda
grev ve sorumluluu bulunan hibir kamu grevlisinin adli kovuturma srecinden gememesi
gibi hususlar da iyi ynetilmeyen bir toplumsal krizdeki kamu ynetimi sorumluluklarnn acilen
gizlenmesine/rtlmesine ve/veya geleneksel olarak farkllklarla yzlemekten kanlmasna
ynelik tutum ve davranlar olduu anlalmaktadr.
Sz konusu iddialar bir btn olarak deerlendirildiinde; Sivas Olaylarnn bir komplo
ve/veya provokasyona bal olarak gelimi olabilecei izlenimini uyandrmakla birlikte ibu
Raporun ilgili blmnde belirtilen kstlar erevesinde yrtlen almalar neticesinde;
iddialarda belirtilen olaylarn bir btnn paralarn oluturduuna ve Sivas Olaylarnn bir
komplo ve/veya provokasyonun neticesinde gerekletiine dair herhangi bir illiyet ba
kurulamamtr.
Nitekim, Madmak Otelinin yaklmas esnasnda; perdeleri tututuranlar, atletini benzine
bulayp tututurmak suretiyle otele atanlar, otel eyalarn tahrip edip alevlere atanlar, yak yak
eklinde kalabal tahrik edici slogan atanlar, oteli yakmak iin kullanlan benzini olay
mahalline getirenler, aralara benzine batrlm stp ve benzeri malzeme atanlar, Pir Sultan
Abdal Heykelini paralayan ve yakanlar ile sz konusu eylemlere eitli ekillerde itirak edenler
gibi dorudan katliamda sorumlu tutulanlarn (toplam 81 kii) yakalanp yarglanm ve
mahkum olmu olmalar da komplo teorisine ynelik iddialar zayflatt anlalmaktadr. Zira,
yarglanan ve mahkum olan olaylardaki baat kiilerin hibirisi ile ilgili herhangi bir illegal rgt
ya da yap arasnda balant kurulamamtr.
Sivas olaylarna dair iddialar Raporun Beinci Blmnde ayrntl olarak incelenmi
olup ulalan sonulara ana hatlaryla aada yer verilmitir.
DDA 1 - IV. Pir Sultan Abdal Kltr Etkinliklerinin dzenlenme srecinde; Kltr
Bakanlnn, Valiliin ve l Kltr Mdrlnn, etkinliklerin Sivas il merkezine alnmas,
programn hazrlanmas, davetlilerin belirlenmesi ve konaklama ihtiyalarnn karlanmas gibi
konularda aktif rol ald ve etkinliin Kltr Bakanlnn desteinde ve himayesinde yapld,
etkinliklerin bir blmnn Sivas merkezine alnmasnn sorgulanmas gerektii, bu kararn
verilmesiyle ehirde muhtemel olaylar kmasna zemin hazrland iddia edilmektedir.
GZL
GZL
1346
Sz konusu iddialarla ilgili olarak gerek Kltr Bakanl gerekse Valilik ve l Kltr
Mdrl yetkilileri Kltr Bakanl Yerel, Ulusal ve Uluslararas Kltr Etkinliklerine Yardm
Ynetmelii hkmleri gereince yaplan maddi yardm haricinde Kltr Bakanl, Valilik ve l
Kltr Mdrlnn etkinliklere herhangi bir katksnn olmadn ve etkinliklerin
dzenlenme srecinde aktif bir ekilde yer almadn ileri srmektedir.
Sz konusu iddialarla ilgili olarak;
- 1-4 Temmuz 1993 tarihlerinde yaplmas planlanan IV. Pir Sultan Abdal Kltr
Etkinliklerinin ilk iki gnnn Sivas Merkezinde dzenlenmesi kararnn Pir Sultan Abdal Kltr
Dernei tarafndan alnd ve Kltr Bakanlnn bu karar destekledii,
- Etkinliklerin Sivas Merkezine alnmas kararnn arkasnda, Pir Sultan Abdal Kltr
Dernei Yneticilerinin Sivas Merkezinde Ali Balkzn ifadesiyle Alevilerin ve sosyal
demokratlarn, devrimcilerin, sol eilimli kesimlerin yalnz olmadn gsterme ve bu etkinlikler
araclyla kar grte olan kesimlere ynelik bir nevi meydan okuma ve gvde gsterisinde
bulunma isteinin yatt,
- Pir Sultan Abdal Kltr Dernei yetkilileri ile Kltr Bakanl st ynetimi arasnda
etkinliklerin Sivas merkezinde ve Banazda dzenlenmesi konusunda varlan mutabakattan,
Sivas Valilii yetkililerince (Vali, Vali Yardmcs, Kltr Mdr) resmi olarak Nisan ay
ierisinde haberdar olunduu,
- Etkinliklerin dzenlenmesi iin anlan Dernee parasal yardm yapld ve ayrca
Banazda Pir Sultan Abdal Heykelinin evre dzenlemesinin yaplmas ve mevcut altyapnn
iyiletirilmesi almalarnn finanse edildii,
- Banaz Ky iin yeni yaptrlan Pir Sultan Abdal Heykelinin son anda Sivas il merkezine
gnderildii,
- Sivasta Kltr Mdrl bata olmak zere kamu kurumlarnn tesisleri, salonlar ve
misafirhanelerinin etkinlikler iin tahsis edildii,
- Kltr Bakanlnca etkinlikler kapsamnda yaplacak film gsterimleri iin ekipman,
kamera ve personel gnderildii,
- Kltr Bakanl, Sivas Valilii ve l Kltr Mdrlnn etkinliklere youn desteinin
olduu ve bu kapsamda baz kamu grevlilerinin etkinliklerde grevlendirildii
kanaatine varlmtr.
DDA 2 - Sivas Olaylar ncesinde Kltr Bakanl tarafndan Sivasa gnderilen
Ozanlar Antnn aslnda Pir Sultan Abdal Heykeli olduu, Sivas Valiliinin anta ilikin bir talebi
olmad hlde Kltr Bakanl tarafndan Valiliin bilgisi olmadan Sivasa gnderildii, antn
GZL
GZL
1347
Kltr Merkezinin nne acele olarak bir gecede dikildii, Sivas halk tarafndan ant Pir Sultan
Abdal heykeli olarak, antta bulunan kpek ise Pir Sultan Abdaln haram yemez kpei olarak
alglandndan anta kar bir tepki olutuu ve Sivas Olaylarnn en nemli tahrik
unsurlarndan biri hline geldii, Sivas ile ve kylerinden gelen baz alevi vatandalarn anta
kutsiyet atfettii, gsteriler esnasnda kalabal tahrik etmek maksadyla antn kaldrlarak
Hkmet Meydanna getirildii, antn gstericilere taviz vermek iin kaldrld gibi hususlarn
kamuoyunda tartlan iddialar arasnda olduu tespit edilmitir.
Sz konusu iddialarla ilgili olarak aadaki sonulara ulalmtr.
- Sivas olaylarnda kalabal en ok tahrik eden ve/veya kalabaln tahrik edilmesinde
kullanlan unsurlardan birisinin, Kltr Merkezi nne etkinliklerden bir gn nce Ozanlar
Ant yerine Pir Sultan Abdal Heykelinin dikilmesi hususunun olduu kanaati edinilmitir. 30
Haziran 1993 tarihinde Sivas Kltr Merkezinin nne dikilen antn, Sivas Valiliinin
12.04.1993 ve 21.06.1993 tarihli yazlaryla Kltr Bakanlndan talep ettii Halk Ozanlar
Ant deil, Kltr Bakanlnca 16.02.1993 tarihinde Sivas-Banaz Ky iin yaplmasna karar
verilen Pir Sultan Abdal Ant olduu tespit edilmitir.
- Valiliin Ozanlar Ant talebinin reddedilmesi ve bu durumun Vali Yardmcs Mesut
enol tarafndan Mstear Yardmcs Glen Karakadoluna iletilmesi zerine, Kltr
Bakanlnca Ozanlar Antnn yerine, Sivas-Yldzeli lesi Banaz Ky iin yaptrlan ve elde
hazr bulunan Pir Sultan Abdal Antnn gnderilmesine ve Kltr Bakan Fikri Salar
tarafndan da alnn yaplmasna karar verilmitir. Vali Yardmcsnn yazs zerine Gzel
Sanatlar Genel Mdr tarafndan dlen nottan da bu kararn ve talimatn Kltr Bakan
tarafndan verildii, en azndan bilgisinin olduu anlalmtr.
- Ant dikildikten sonra baz alevi vatandalarn gelerek antn etrafnda dolama ve anta
el srme gibi anta bir kutsiyet atfetmeye ynelik ritel ve davranlarda bulunduklar
ynndeki ifadelerden antn Pir Sultan Abdal Ant olarak kabul edildii anlalmaktadr.
- Dikilen heykelin Pir Sultan Abdal Heykeli olarak alglanmasnn ve antn bir gecede
dikilmesinin, toplumsal bir tepkinin oluumuna yol at anlalmaktadr. Nitekim olaylar
esnasnda olaylar yattrmak amacyla mezkr heykelin Belediye Bakannn nerisi, Emniyet
Mdrnn teklifi dorultusunda Valinin kararyla kaldrlmas bu hususu dorulamaktadr.
- Belediye personeli Valinin heykelin kaldrlmasna ynelik kararn uygulamtr. Antn
gstericilerin iinden geirilerek Valiliin nne getirilmesi talimatn Emniyet Mdr
vermitir. Ancak kaldrlan Antn gstericilerin iinden geirilmek suretiyle gstericilerin
dalmasnn salanaca zannedilirken, tam tersi gereklemi olup kalabalklarn kabarmasna
yol amtr.
GZL
GZL
1348
DDA 3 - eytan Ayetleri kitabnn ngilterede yaynlanmas ile zellikle slam lkeleri
bata olmak zere btn dnyada tepkiler yaanmasna ve Bakanlar Kurulu Kararyla kitabn
yurda girii yasaklanmasna ramen sz konusu kitabn Aydnlk Gazetesinin yeniden yayna
balad 1 Mays 1993 tarihinden itibaren Trkeye tercme edilerek yaynlanaca konusunda
lke genelindeki medya kurulularnda haber yaplmasnn ve bu konuya ilikin Aydnlk
Gazetesi
Bayazar
Aziz
Nesinin
srarla
kitabn
evirisinin
yaynlanmasna
ilikin
aklamalarnn Sivas olaylarnn meydana gelmesinde etkili olduu iddias kamuoyunda sklkla
dile getirilmitir. Bu nedenle, etkinliklere Aziz Nesinin davet edilmesinin halk tahrik ettii; Aziz
Nesinin Sivasa gelmek istememesine ramen Pir Sultan Abdal Dernei, Kltr Bakanl ve
Sivas Valisi tarafndan srarla davet edilmesi zerine etkinliklere katld ve Aziz Nesinin 1
Temmuz 1993 gn etkinliklerin alnda Kltr Merkezinde yapt konumann tepkilere yol
at iddia edilmektedir.
Sz konusu iddia ile ilgili olarak aadaki kanaatlere varlmtr.
- eytan Ayetleri kitabnn ngilterede yaynlanmas ile birlikte bata slam lkeleri
olmak zere btn dnyada tepkiler ortaya kmtr. Sz konusu kitabn Trkiyede
yaymlanmas ile ilgili olarak da Aziz Nesine kar lkemizde eitli tepkiler gsterilmitir.
- eytan Ayetleri kitabnn tercmesinin yaplarak Trkiyede yaynlanacann
duyurulmas zerine Cuma Dergisinin 19-25.02.1993 tarihli 135. saysnn kapak konusu olarak
Aziz Nesin seilmitir. Bu sayda Aziz Nesin ve bir ylann resmine kapakta yer verilmi ve Aziz
Nesin aleyhine aalayc ifadeler kullanlm olup Aziz Nesin hakknda ran tarafndan verilen
lm fetvas duyurulmutur.
- 20.02.1993 tarihli Milli Gazetede Cuma Dergisinin 136. saysnn reklamnn yapld
metinde AZZ NESNE LM FERMANI!.. Uyuz bir kpek mahallede masum insanlara havlayacak,
saldracak, mahallenin huzurunu karacak. Birisi bu kpei u veya bu ekilde susturunca Vay!..
Hayvan haklar diye kyamet kopacak. Hayvan haklar uruna ihlal edilen insan haklar. Evet
beyler!.. Havlamak hayvan hakk ise, gerektiinde onu susturmak daha mukaddes bir insanlk
hakkdr eklinde ifadeler yer almtr.
- Pir Sultan Abdal Kltr ve Sanat Dergisinin Nisan 1993 saysnda Milli Gazetede yer
alan Cuma Dergisine ait reklam metnine yer verilmi ve Pir Sultan Abdal Kltr Dernei Genel
Bakan Murtaza Demir ayn sayda sz konusu reklam metnine de atfta bulunarak Babakan ve
dier yetkililer ile DGM savclarn greve armtr.
- Aziz Nesin etkinliklere Pir Sultan Abdal Kltr Dernei tarafndan davet edilmitir.
Kltr Bakanl ve Sivas Valiliinin Aziz Nesinin etkinliklere davetine dorudan mdahil olup
olmad konusunda somut bir bilgi ve belgeye ulalamamtr. Ancak, etkinlik programnn
GZL
GZL
1349
Kltr Bakanl, Sivas Valisi ve Pir Sultan Abdal Kltr Derneinin grmeleri ile ekillendii
anlalmtr.
- Aziz Nesinin eytan Ayetleri kitabn Trkeye tercme ettirerek yaynlatmasnn bir
kesim tarafndan kutsala saldr olarak algland ve bu algdan kaynaklanan bir tepkinin
oluturulmaya alld, buna mukabil olarak baka bir kesim tarafndan da Aziz Nesine sahip
kld ve destek verildii anlalmaktadr.
- eytan Ayetleri kitabnn bir bat lkesinde yaymlanmas ve yazarnn da bat
lkelerinde korunduuna ilikin alglar ile Aziz Nesinin eytan Ayetleri kitabnn lkemizde
yaym konusundaki srarl tavr ve Trk halk ve slamiyetle ilgili kamuoyunun tepkisini eken
aklamalarnn bulunduu bir ortamda Aziz Nesinin etkinliklere davet edilmesi Sivas halknda
hem dini hem de milliyeti geler tayan bir tepki oluturmutur. Bu erevede Aziz Nesini
hedef alan bildirilerin halka datld tespit edilmitir. Ayrca, Aziz Nesinin etkinliin al
konumasnda dile getirdii Trk Milletinin aptal, korkak olduu, kutsal metinlerin eskidii
gibi bilindik szleri yerel basnda yer almtr. Aziz Nesinin 1 Temmuz 1993 gn Kltr
Merkezinde etkinliklerin alnda yapt konumann baz blmlerinin toplum iinde
kulaktan kulaa yayld ve ehirdeki gerginlii artrd anlalmtr.
DDA 4 - 2 Temmuz 1993 gn Sivasta meydana gelen olaylarda, o dnem Sivasta
yaym yapan mahalli basnda, etkinliklerden gnler nce etkinlikler aleyhinde haberlerin
kmaya balad, 2 Temmuz 1993 tarihinde bu olumsuz haberlerin dozunun artarak verilmeye
devam edildii, bu suretle mahalli basnn olaylarn kmasnda tahrik edici rol olduu iddias
dile getirilmektedir.
Yrtlen alma neticesinde sz konusu iddia ile ilgili olarak aadaki sonulara
ulalmtr.
- Etkinlikler ncesi mahalli gazetelerin son 15 gnlk nshalarnda ne Pir Sultan Abdal
Kltr Etkinlikleri ne de Aziz Nesin aleyhine herhangi bir haber ve yorumun kmad,
dolaysyla kamuoyunun yerel basn tarafndan uzun sreden beri etkinlikler aleyhine
hazrland iddiasn teyit edecek herhangi bir durum tespit edilmemitir.
- Olaylarn olduu 2 Temmuz 1993 gn ise kan baz haber ve yorumlarda; arlkl
olarak Aziz Nesin ve Vali Ahmet Karabilgin merkezli grlere yer verilmi olup (Mslman
Mahallesinde Salyangoz Satyorlar, Rezaletin Daniskas! gibi manetlerle) bu haberlerin
kamuoyunu ve kalabalklar etkilemi olabilecei kanaati edinilmitir. Sz konusu haberlerin
bazlarnda Aziz Nesinin beyanlarnn da arptlm olduu grlmtr.
DDA 5 - IV. Pir Sultan Abdal Kltr Etkinlikleri balamadan birka gn nce Hicret
Kousu ad altnda bir etkinlik dzenlendii, bu etkinlie Sivas iinden ve dndan birok
GZL
GZL
1350
kiinin katld, gerek Hicret Kousu gerekse olaylar iin dardan gelenlerin Belediye ve Milli
Genlik Vakfna ait renci yurtlarnda kald, bu yurtlarda din eitimi ad altnda eriat
dzenini kurma hazrlklarnn yapld ve bu kiilerin 2 Temmuz 1993 gn olaylara aktif
olarak katld, ayrca etkinliklerden birka gn nce Sivasa il dndan deiik kyafet ve
grnmde olan kiilerin geldii ve bunlarn olaylar ynlendirdii iddia edilmektedir.
Yrtlen alma neticesinde sz konusu iddialarla ilgili olarak;
- Sivasta 26 Haziran 1993 Cumartesi gn organize edilen Hicret Kousunun iddia
edildii gibi Sivas Belediyesince dzenlenen bir etkinlik olmad; etkinliin Milli Genlik Vakf
tarafndan dzenlendii,
- Hicri ylba mnasebetiyle Hicret Kousu ve sohbet toplants yapld, ancak hem
Vali hem Emniyet Mdr bata olmak zere Valilik yetkililerinin bu organizasyon hakknda
yapld dnemde nemli bir gzlemlerinin/bilgilerinin olmad,
- Anlan kouya halkn katlmnn dikkat ekici boyutta olduuna ynelik herhangi bir
tespite ulalamad,
- Hicret Kousuna ehir dndan gelenler olduu ve yurtlarda kald, bu kiilerin 2
Temmuz 1993 gn Olaylara kart ve Sivasta yllardan beri baz yurtlarda Cumhuriyet
kart din eitimi verilen militanlar yetitirildii ynnde dile getirilen iddialarn genellikle
soyut nitelikte kald, somut bilgi ve belgeye ulalamad ve bu ynde yaplm herhangi bir
tespitin olmad,
- Olaylardan sonra Vali Ahmet Karabilginin Sabah Gazetesinde kan beyan zerine
inceleme yapmak zere grevlendirilen Vakflar Genel Mdrl Mfettilerinin Sivas il
merkezinde bulunan ve iddialarn odandaki yurtlarn denetiminde; herhangi bir disiplin
olayna ve ykc/blc unsurlarn faaliyetlerine rastlanlmad, sz konusu pansiyon ve
vakflarda din eitimi ad altnda eriat dzenini kurma hazrlklar yaptrld iddiasnn sbut
bulmad kanaatine ulald,
- 2 Temmuz 1993 tarihi itibaryla, Tugay Komutanlndaki yemin treni iin Sivasa
asker yaknlarnn gelmesi ve yaz tatili mnasebetiyle gerek yurtiinde gerek yurtdnda
bulunan gurbeti ailelerin Sivasta bulunmas neticesinde ehir dndan gelen insan saysnda
anlan dnemde art olduu; olaylardan birka gn nce kk bir Aczmendi grubunun Sivasa
geldii ancak bu kiilerin olaylarda aktif rol ald ynnde bir tespitin olmad; olaylardan
sonra yarglanan kiilerin birka haricinde hepsinin ikametghnn Sivas olduu; saylan
nedenlerle iddia edenlerce herhangi bir bilgi ve belge verilmedii grlen, etkinliklerden birka
gn nce Sivasa il dndan deiik kyafet ve grnmde olan kiilerin geldii ve bunlarn
olaylar ynlendirdii iddiasnn soyut nitelikte kald
GZL
GZL
1351
anlalmtr.
DDA 6 - 1 Temmuz 1993 Perembe gn leden sonra sol grl Eitim-Sen, Tm
Salk-Sen, Ener-Sen ve Demiryol-Sen isimli sendikalarn idari makamlardan istedikleri izinlerin
yasal artlar karlamad iin reddedilmesi nedeniyle yaptklar yasa d yry sonras, bu
yrye katlan kiilerin Sivasta kalarak toplumu tahrik ettikleri, olaylara aktif olarak
katldklar iddias gndeme getirilmektedir.
Sz konusu iddia ile ilgili olarak; Sivas il merkezinde ilk kez dzenlenen Pir Sultan Abdal
Kltr Etkinliklerinin ilk gn olan 1 Temmuz 1993 tarihinde Sivas ilinde bulunan baz kamu
sendika temsilcilerinin o dnem meri mevzuata aykr olarak toplant ve gsteri yaptklar
sabittir. Ancak, sendika temsilcilerinin ve beraberindekilerin 2 Temmuz 1993 Cuma gn
Sivasta kaldklar ve olaylara aktif katlmlarnn olduu ynnde somut herhangi bir bilgi ve
belgeye ulalamamtr. Ayrca Sendika yrynn Sivas Olaylarnn oluu, devam ve
sonucuna dair bir etkisinin olduuna ynelik resmi makamlarca da somut bir belirlemede
bulunulmad grlmtr. Bununla birlikte, sendikalarn yry ile ilgili olarak Sivas
olaylarnn cereyan ettii 2 Temmuz 1993 tarihli yerel gazetelerde konuyla ilgili yer alan haber
ve yorumlarn verili biiminin; etkinlik ve katlmc profili nedeniyle oluan mevcut milliyeti ve
dini tepkileri artran ya da pekitiren ilave bir unsur olabilecei deerlendirilmitir.
rnein, Bizim Sivas Gazetesinde sendikalarn yry birinci sayfada Rezaletin
Daniskas: Pir Sultan Abdal Kltr enlikleri ad altnda dn sergilenenler enliin amacn ortaya
koydu. enlik ad altnda Sivasta toplanan sosyalistler kanunsuz yry ve gsteriler
dzenlediler balyla manete tanmtr. Sz konusu manetin haber metni aynen aadadr:
Geleneksel Pir Sultan Abdal Kltr Etkinliklerinin drdncs dn ehrimizde balad.
Trkiyenin drt bir yanndan gelen alevi vatandalarmzn doldurduu Kltr Merkezinde daha
ilk gnden enliin amacnn dnda yaplaca mesaj verildi. Gerek komite bakan ve gerekse
Aziz Nesinin konumalarnda kltr etkinlikleri hakknda herhangi bir bilgi verilmezken sadece
slam dinine aykr konumalar yapld gzlendi. Gne Buruciye Medresesindeki syleilerle
devam edildi. Burada ehrimize gelen yazar ve sanatlar imza dattlar. Bu arada eitli kitap
sergilerinin ald da gzlendi. DGM tarafndan toplatlma karar olan Bir Direni Oda-Metris
adl kitabn Mcadele Dergisi kitap standnda satld gzlendi. Bunu anlayan emniyet grevlileri
yasal haklarn kullanmak isterken orada toplanan kalabalk tarafndan kitap teslim edilmek
istenmedi. Ancak tutanak tutan ve bir rneini de kitap sergisini aan Mcadele Dergisi
muhabirlerine veren emniyet yetkilileri kitabn bir rneini alarak DGMye gnderdiler. Bu arada
Kamu alanlar Sendikalarndan bir grup Mevlana Caddesinden Buruciye Medresesine kadar
yrye getiler. Polis arabalarndaki yetkililerin uyarmalarna kar yrylerinden
vazgemeyen kiiler Buruciye Medresesi giriinde bir konuma yaparak Ankaraya hareket ettiler.
GZL
GZL
1352
Devletin ve milletin blnmez btnl ilkesine aykr devam eden konumann yarsnda Emniyet
Mdr Doukan ner konumacya mdahale ederek uyard. Bu olay karsnda oturma eylemine
girien gstericiler yetkililerin konumann bir ksmna izin vermesinden sonra dzen aleyhine
slogan atarak daldlar. Tm bu olanlar kltr enlikleri maskesi altnda oynanmak istenen
oyunlar sergiledi. Bunlara tepki gsteren vatandalarmz Biz bu kiilerin hibirini Sivasta
grmek istemiyoruz. Kltr Etkinlikleri byle yasak kitap satmakla, kanunsuz yry ve gsteriler
dzenlemekle olmaz. Bu kiiler bu tr olaylara bizleri ve Sivas alet etmesinler dediler.
Mezkr yryn; baz gazetelerde yukardaki ve buna benzer ekilde verilmesi ve Pir
Sultan Abdal Etkinlii ile sendikalarn yry arasnda balant kurulmas suretiyle, etkinlie
ynelik oluan mevcut toplumsal tepkiyi etkileyecek nitelikte haberletirildii anlalmtr.
DDA 7 - 2 Temmuz 1993 gn Sivasta meydana gelen olaylarda gsterici
topluluunun Kltr Merkezine ve Madmak Oteline saldrmalarnda, camilerde grev yapan
imam, vaiz ve dier din grevlilerinin vaazlaryla halk Pir Sultan Abdal Etkinlikleri ve Aziz Nesin
aleyhinde kkrtmalarnn da etkili olduu iddia edilmektedir.
Sivas olaylarna kartklar gerekesiyle sadece drt din grevlisi gzaltna alnm,
bunlardan ikisi soruturma safhasnda serbest braklrken tutuklanan dier iki din grevlisi
yarglanm ve bu yarglamalar sonucunda da beraat etmilerdir. Soruturulan din grevlileri
hakknda inceleme yapan Diyanet leri Bakanl Mfettileri de ilgililer hakknda herhangi bir
su unsuruna rastlamamlardr. Esas itibaryla, bu iddialarn teyit edilmesinin ancak o dnem
vaaz ve hutbeleri dinleyen cami cemaatinden kiiler vastasyla olabilecei ve aradan yaklak 20
yl gibi uzun bir zaman gemesi nedeniyle byle bir tespiti yapmann da zorluklar ortadadr.
Buna ramen, yrtlen alma esnasnda ifadelerine bavurulan baz kamu grevlilerine bu
konuyla ilgili sorular yneltilmitir. Alnan beyanlarda, 2 Temmuz 1993 gn Cuma namazna
gittikleri camilerde imamlarn hutbelerde halk kkrtc tarzda konutuklarna ahit
olmadklar ifade edilmitir.
DDA 8 - IV. Pir Sultan Abdal Kltr Etkinliklerine davet edilen, etkinlik programnda
Kltr Merkezindeki alta konuma yapaca belirtilen ve ayrca Kltr Merkezi nne dikilen
Ozanlar Ant/Pir Sultan Abdal Heykelinin aln yapacak olan Kltr Bakan Fikri Salarn
geliini 03.07.1993 tarihine ertelemesi ve daha sonra 02.07.1993 tarihinde olaylarn kmas
zerine etkinliklerin Sivasta yaplan ilk iki gnne gelmemesi kamuoyunca sorgulanm, hatta
Sivasta olaylarn kabilecei ynnde kendisine haber verildii ve bu yzden Sivasa gelmedii
iddialar sklkla dile getirilmitir.
Kltr Bakan Fikri Salarn etkinliklere katlmamas konusu kamuoyuna yansyan
bilgiler kapsamnda snrl olarak incelenmi; Kltr Bakan Fikri Salarn program
GZL
GZL
1353
davetiyesinde 1 Temmuz 1993 tarihinde etkinliklere katlaca grlmekle birlikte kendisinin

etkinliklere katlmnn Kltr Bakanlndan Sivas Valiliine gnderilen faks ile 3 Temmuz 1993
tarihinde olacann bildirildii tespit edilmitir. te yandan, Fikri Salar tarafndan bir
televizyon programnda stanbuldaki Trksoy Toplantsna katlm nedeniyle Pir Sultan Abdal
Etkinliklerine katlnmad ifade edilmitir. Sz konusu iddialarn soyut olmas nedeniyle,
herhangi bir ilave aratrma yapmaya da ihtiya duyulmamtr.
DDA 9 - Sivas Olaylar ncesinde Jandarma komanda bl ve Emniyet zel harekt
timinin, gerek olmayan ihbarlarla Divrii, Zara ve mranl yresinde PKK ile ilgili bir
operasyona gnderilerek Sivas merkezdeki kuvvetlerin zayflatld ve bu durum Valiye
aktarld hlde Valinin dikkate almad gibi hususlarn kamuoyunda tartlan iddialar
arasnda olduu tespit edilmitir.
Yaplan incelemede, emniyet zel harekt personeli ile Sivas ve Divriide bulunan
jandarma komando birliklerinin 1 Temmuz 1993 gn Zara ve Divrii krsalna operasyon iin
gnderildii ve gnderilme nedeni ile ilgili ihbarn aslsz kt anlalmtr. Ancak, aslsz
kan mezkur ihbarn; 2 Temmuz 1993 tarihinde Sivasta gvenlik unsurlarnn zafiyete
uratlmas amacyla m yoksa ihbar messesesinden kaynaklanan dier hususlardan m (terr
rgtlerinin artma amal ihbarlar veya olay mahalline varldnda ihbara konu hususlarn
ortadan kalkmas gibi) yapldn ortaya karacak herhangi bir bilgi veya belgeye
ulalamamtr.
DDA 10 - IV. Pir Sultan Abdal Kltr Etkinliklerinin Sivas l merkezine alnmas,
programn drt gne yaylmas, etkinliklere Aziz Nesinin davet edilmesi, Pir Sultan Abdal
heykelinin kltr merkezinin nne dikilmesi, Kltr Bakanl ve Valiliin etkinliklere dier
dernek etkinliklerinden dikkat ekici bir ekilde daha fazla destek vermesi, Aziz Nesine kar
bildirilerin datlm olmas gibi sebeplerden etkinlikler srasnda bir gerginliin olabilecei, en
azndan etkinliklere kar kanunsuz gsteri yrynn yaplabilecei, provokasyona msait
bir ortamn oluabilecei ihtimali karsnda MT, Emniyet ve Jandarma istihbarat birimlerince
bu ynde bir bilgiye ulalamam olmasnn Sivas Olaylar ncesinde byk bir istihbarat
zafiyetini oluturduu kamuoyunda yaygn bir kanaat olarak iddia edilmektedir.
Sz konusu iddia ile ilgili olarak aada belirtilen sonulara ulalmtr.
- Sivas olaylarndan bir gn nce 1 Temmuz 1993 gn; Aziz Nesinin hedef alnd ve
kamuoyunun tahrik edilmesine ynelik Mslman Kamuoyuna balkl bildirinin datldna
dair istihbarat bilgisi, Sivas Emniyet Mdrl stihbarat ube Mdrlnce alnmtr. Ayn
gn itibaryla, sz konusu istihbarat bilgisi istihbarat ile ilgili olarak gerekli btn emniyet
GZL
GZL
1354
tedbirlerinin alnm olduu aklamas ile Emniyet Genel Mdrlne (stihbarat Daire
Bakanlna) yaz ile bildirilmitir.
- Yrtlen alma esnasnda, eitli inceleme ve soruturma raporlarnda yer verilen
sz konusu yaz rneklerinin (fotokopilerinin) farkllklar arz ettii tespit edilmitir. Olayn
hemen akabinde Mlkiye Mfettilerince dzenlenen 13.07.1993 tarihli nceleme Raporunda
yer verilen mezkur yaz rneinin zerinde elle dlen herhangi bir not bulunmad ve yaz
ekinde Mslman Kamuoyuna Bildiri dnda herhangi bir deerlendirme notu bulunmad;
daha sonra Polis Mfettilerince yaplan soruturma sonucunda dzenlenen 22.12.1993 tarihli
Raporda yer alan yaz rneinde ise elle dlen bir not olduu (Ayn gn mesai balangcnda
Sn. Em. Mdrmze bilgi sunulmutur. 01.07.1993 b. Md. V. eklinde) ve ekinde de
deerlendirme notuna yer verildii tespit edilmitir.
- Bahsedilen deerlendirme notunda limizde 1-2 Temmuz 1993 tarihinde Yldzeli lesi
Banaz kynde ise 3-4 Temmuz 1993 tarihlerinde kutlanacak olan Geleneksel IV. Pir Sultan Abdal
Kltr Etkinliklerine katlacak olan AZZ NESNe kar bir kamuoyu oluturmak maksadyla ekte
sunulan bildirinin datld, bildirinin RP ve MLL GENLK Vakfnca hazrland ve zellikle
Aziz Nesine saldr yaplaca, dolaysyla bir ALEV-SNN atmasnn meydana getirmek
istendii eitli kaynaklardan bilgiler intikal etmitir. Arz ederim. 01.07.1993 eklinde ifadelere
yer verildii ve sz konusu bilgi notunun zerinde Sn. Emniyet Mdrmze sunuldu. 01.7.1993
b. Md. V. imzasyla kaydnn dld grlmtr.
- Tespit edilen elikilerin gerek mahiyetinin (stihbarat ubesinin zafiyetlerini
gizlemeye mi yoksa soruturma srelerini etkilemeye ynelik mi olduu) kavranmasna ynelik
olarak, herhangi bir tespitte bulunulamamtr. Zira, sz konusu yazlar ve zerindeki notlar
imzalayan dnemin Sivas stihbarat ube Mdr Osman Bayrakn vefat etmi olmas nedeniyle
ifadesine bavurulamamtr. Ancak, Aziz Nesine ynelik Sivasta oluan tepkinin ve tehlikenin
Sivas Emniyetinin bilgisi dahilinde olduu kesin olup bu konuda gerekli her trl tedbirin
alnd da Emniyet Genel Mdrlne bildirilmitir.
- Emniyet Genel Mdrl tarafndan 2 Temmuz 1993 tarih ve 990062 sayl yazyla
Pir Sultan Abdal anma trenleri iin Sivas iline giden gazeteci-yazar Aziz Nesinin sz konusu
ilimizde 2 Temmuz 1993 gn konumas esnasnda bulunduu yere saldran grubun protestosuna
neden olan eytan Ayetleri kitabn dilimize eviren yazarn bu hareketini protesto eden grup ile
kar gruplar arasnda atmaya neden olabilecei, hatta alevi-snni atmasna da
dnebilecei de deerlendirilmektedir. Bu hususta iliniz ve mlhakatnda gerekli gvenlik
nlemlerinin aldrlmasnn, olabilecek gelimelerden annda bilgi verilmesini rica eklinde tm
illere gnderilen yldrm-telsiz ifre kodlu faks notundan da bu durum net olarak
anlalmaktadr.
GZL
GZL
1355
- Bakanlar Kurulu Karar ile yasaklanan eytan Ayetleri kitabn Aydnlk gazetesinde
tefrika eden, eletiri snrlarnn tesine geerek alevi inanc da dhil halkn inanlar hakknda
eitli nitelendirmelerde bulunan Aziz Nesinin, alevi inancn kendisine rehber edinmi Pir
Sultan Abdal Kltr Dernei tarafndan etkinlie davet edilmesi, Pir Sultan Abdal Etkinliklerinin
Sivas l merkezine alnmas ve programnn drt gne yaylmas, Pir Sultan Abdal heykelinin
kltr merkezinin nne dikilmesi, Kltr Bakanl ve Valiliin etkinliklere dier dernek
etkinliklerinden dikkat ekici bir ekilde daha fazla destek vermesi, eytan Ayetleri kitabnn
Aydnlk Gazetesinde evirisinin yaynlanmas, eytan Ayetleri kitab ve Aziz Nesin aleyhinde
gerek Trkiyenin muhtelif ehirlerinde bildiriler datlmas/gsteriler yaplmas gerekse
Sivasta Etkinliklerden hemen nce benzer ierikte iki kez bildiri datlmas, ulusal ve yerel
basnda eytan Ayetleri kitab ve Aziz Nesin hakknda olumsuz haber ve yorumlarn yer almas,
baz siyasi parti ve sivil toplum kurulular temsilcilerince etkinliklerden nce Valiliin ve
Emniyet Mdrlnn uyarldnn ifade edilmesi, mahalli basnda 1 Temmuz 1993 tarihinde
Sivasl Dikkatli Ol Tahriklere Kaplma! balkl bir yaznn kmas gibi sebeplerden etkinlikler
srasnda bir gerginliin oluabilecei, en azndan etkinliklere kar kanunsuz gsteri
yrynn gerekleebilecei tahmin edilebilir bir durum oluturmaktadr. Ancak, Emniyet
Genel Mdrlne yazlan yazda gerekli her trl tedbirin alnd ifade edilmesine ramen,
yeterli bir planlamaya dayal uygun tedbirler alnmam olup bu nedenle, kalabalklarn
oalmas, kalabalk ierisinde liderlerin faaliyet ve kkrtmalar, kalabalklarn uursuz hale
gelmesi, hedef belirlemesi ve hedef zerinde younlamas ve eyleme gemesi nlenememitir.
DDA 11 - Olaylarn gelitii gn ierisinde Aziz Nesin ile beraberinde Prof. Dr. Cevat
Geray ve arkadalarnn Zara Tdrge Glne gitmek istedii, ancak eitli nedenlerle
gidemedii, olaylarn balad ve devam ettii srete il yneticilerinin Aziz Nesini Zaraya gitti
diye bildii, Aziz Nesinin Madmak Otelinde olduuna ilikin haberlerin gstericiler arasnda
duyulmasndan sonra kalabaln artt ve tepkilerin Madmak Oteline yneldii, Aziz Nesinin
otelde olduu bilgisinin emniyet birimlerinin aralarndaki konumalar srasnda gstericiler
tarafndan duyulduu iddialar yer almaktadr.
alma srasnda bilgisine bavurulan kiilerin beyanlarndan; Aziz Nesin ve
arkadalarnn Tdrge Glne gezmeye gitmek istedikleri, fakat Valilike ara temin
edilemedii iin gidemedikleri, Vali Ahmet Karabilginin Aziz Nesinin Zaraya gidemediini saat
15.00-16.00 sralarnda rendii anlalmakta olup Madmak Otelinin nndeki kalabaln
artmaya balamasnda Aziz Nesinin Madmak Otelinde olduunun gstericiler tarafndan
renilmesinin etkisi olduu kanaati edinilmitir.
Bu durum, bir anlamda etkinlikler nedeniyle oluan toplumsal tepkinin oda/hedefi
hline gelmi olan Aziz Nesin ile ilgili alnan gvenlik tedbirlerinin kalitesini ve niteliini de
GZL
GZL
1356
gsterdii kanaatine varlmtr. Baka bir deyile, Aziz Nesine kar ynelen ak tehditler
olmasna ve kalabalklarn toplanmasna ramen her iki durumu da birlikte gzeten bir gvenlik
uygulamas (Aziz Nesinin nerede olduunun bilinmesi, hangi tr tehlikelerle karlaacann
ngrlmesi, bireysel veya kalabalk hlinde saldrya maruz kalma ihtimalinde uygulanacak
yntem ve sreler gibi) yerine sadece Aziz Nesinin bireysel saldrlara kar yakn korunmasna
ilikin gvenlik tedbiri tr uygulanmtr.
DDA 12 - Madmak Otelinin nnde gstericiler toplanmaya baladktan sonra
etkinlik katlmclarnn otelden tahliye edilip daha gvenli blgelere gtrlmesi nerisine kar
etkinlik katlmclarnn otelde kalmak istedii, polisin ve askerin onlar korumak zorunda
olduu, Sivasa devlet davet etti ve devletin korumas lazm gibi gerekelerle tahliye taleplerini
reddettikleri, katlmclar arasnda otelin tahliye edilip edilmemesine ilikin deerlendirmelerin
olduu iddia edilmektedir. Ayrca Valilik ve Emniyet yetkililerinin otelin tahliyesi iin yeterli
gvenlik nlemlerini alarak giriimde bulunmad, hatta Valinin en gvenli yerin otel olduunu
ve darda gvenlii salamakta zorluk ekileceini, bu sebeple katlmclarn otelde kalmalarn
syledii iddialar da bulunmaktadr.
Sz konusu iddiaya ilikin olarak aada belirtilen tespit ve sonulara ulalmtr:
- 2 Temmuz 1993 Cuma gn Sivas Olaylar srasnda Madmak Otelinde bulunan
etkinlik katlmclarnn tahliye edilmesinin gndeme geldii anlalmaktadr. Her ne kadar Pir
Sultan Abdal Kltr Dernei Genel Bakan Murtaza Demir bu talebin kendilerinden geldiini
belirtse de dier beyanlarn tamam bu talebin otel sahibinden geldiini gstermektedir.
- Bu talebe ramen Valilike oteldeki etkinlik katlmclarnn tahliyesi hususunda yeterli
kararllk gsterilmedii gibi bizzat Vali Ahmet Karabilginin istenilen takviye kuvvetlerin
gelecei beklentisi nedeniyle otelde kalnmasnn gvenlik asndan daha doru olaca
ynnde telkinlerinin bulunduu kanaati edinilmitir.
- Otelin olaylar srasnda her an tahliye edilme imknnn bulunduu, en azndan otelin
nndeki kalabaln artmaya balad 17.00-18.00 saatlerine kadar rahatlkla tahliye
edilebilecei anlalmaktadr. Hatta Pir Sultan Abdal Kltr Dernei Genel Bakan Murtaza
Demirin otelden karak Valilie gidip geldii, Pir Sultan Abdal Kltr Dernei Genel Bakan
Yardmcs Rza Aydomuun ise otelin nnde kalabalk olutuktan sonra ve yangnn
kmasndan ksa bir sre nce bile otelin n kapsndan kt ve kalabaln arasna kararak
ayrld bizzat kendileri tarafndan ifade edilmitir.
- Madmak Otelinde bulunan etkinlik katlmclarnn kendi aralarnda oluturduklar bir
grup ile otelin tahliye edilmesine ynelik talebi deerlendirdikleri ve bu deerlendirme
sonucunda; darda gvenliklerinin salanamayaca, devletin kendilerini otelde korumak
GZL
GZL
1357
zorunda olduu, otelde kalp mcadele etmelerinin uygun olaca, gstericilere kar aciz
duruma dmeyip direnmeleri gerektii gibi saiklerle, oteli tahliye etme talebini kabul
etmedikleri anlalmaktadr. Ancak bu belirtilen saiklerden hangisinin baskn olduu noktasnda
net bir kanaat edinilememekle birlikte, etkinlik katlmclarnn (en azndan katlmclar adna
hareket eden grubun) olaylardan sonra eitli yaynlardaki beyanlarndan; otelde kalp
mcadele etmeyi tercih ettikleri ve bu tercihleriyle dier katlmclar da etki altna aldklar
kanaati edinilmitir.
- te yandan, Valilik ve Emniyet Mdrlnn herhangi bir tahliye planlamas
olmamasna ramen, Aziz Nesini korumakla grevli olan komiser Mehmet Krkbakan
tarafndan otelle BBP binas arasndaki gei imknnn deerlendirildii, BBP Sivas l Bakan
Ahmet Yldz tarafndan Yangn kmadan nce saat 19.00 civar Mehmet adnda sivil kyafetli bir
polis otelden geerek parti binasna geldi, bize otelde kalanlar parti binasndan geirerek
kurtaralm diye teklif etti. Ben partimizin bu olaylara karmasn istemediimizi, bizim bu
olaylara karmamak iin kararmz olduunu syledim. Mehmet isimli polis bunun zerine gitti.
Ancak tekrar otele mi dnd, n kapdan m kp gitti hatrlamyorum. Yangndan sonra otelden
geen kalabalk grup ierisinde bu Mehmet isimli polis memuru da vard. Ancak ne yangndan nce
ne yangn esnasnda ne de yangn sonrasnda emniyet mdrlnden, valilikten ve baka birim ve
kiilerden oteldekilerin partimiz binasndan tahliyesiyle ilgili herhangi bir talebi olmad. denilmek
suretiyle yukarda ifade edilen hususlar teyit edilmitir. te yandan, sz konusu ifadede ad
geen emekli kamu grevlisi gerek telefonla gerekse yaz ile Sivas olaylar ile ilgili olarak
bildiklerini anlatmak zere Kurulumuza arlmtr. Yaz adresinde bulunamad iin
tarafmza iade edilmi, ad geen ile telefonla yaplan grmede de Bildiklerimi anlatmak
istemiyorum eklinde cevap alnmtr.
DDA 13 - 2 Temmuz 1993 gn Madmak Otelinde kan yangndan otelde bulunan bir
ksm etkinlik katlmcs (yaklak 30-35 kii), otelin bitiiinde bulunan Byk Birlik Partisi
Sivas l Merkezi Binasna geerek kurtulmutur. Yangndan kaan bu grubun ilk bata BBP
mensuplarnca ieriye alnmak istenmedii, szl ve fiili mdahalelerle katlmclarn kovulduu,
ancak BBP Sivas l Bakannn parti mensuplarna mdahale etmesi zerine ieriye alndklar
iddia edilmektedir. Buna karlk BBP mensuplar da etkinlik katlmclarnn parti binalarna
geii srasnda ksa bir an tereddt yaandn ancak ieri almama, kt muamelede bulunma
gibi bir durumun olmadn ifade etmektedirler. Ayrca Madmak Otelinden BBP l Merkezi
binasna geiin olduunun yangndan nce bilinip bilinmediine ilikin tereddtler
bulunmaktadr.
Madmak Otelinde yangn balayp ieride kalan insanlarn can havliyle bir k yolu
olarak grdkleri BBP l Merkezine girileri srasnda ilk bata ieri alnmak istenmedikleri
GZL
GZL
1358
konusuyla ilgili yaplan aratrmalar neticesinde; BBP mensuplarnn ilk bata yukarda yer
verilen BBP Sivas l Bakan tarafndan ifade edilen tutum nedeniyle bir tereddt geirdikleri ve
yangn ktktan sonra otelden kaan etkinlik katlmclarn -dardaki gstericilerin
kendilerine de saldrabilecei dncesiyle- ieri almak istemedikleri, ancak ksa bir sre iinde
bu tereddd atp ieri aldklar kanaati edinilmekle birlikte, bu tereddt esnasnda kar tarafa
szl ve fiziki mdahalede bulunulup bulunulmad konusunda taraflarn farkl beyanlar ve bu
beyanlar teyit edebilecek bakaca bir somut bilgi ve belgeye ulalamamas nedeniyle herhangi
bir kanaate varlamamtr.
Bu kapsamda, zellikle tartma konusu zaman aral ile ilgili olarak taraflarn ifadeleri
arasnda ok nemli ztlklar bulunduu; bir taraf hibir olumsuz tavr gsterilmeden gei
noktasna ulaabilen herkesin kurtarldn sylerken dier taraf ise otelde lme
terkedilmelerine yol aacak nitelikte BBP binasna geile ilgili kar koyma ve diren
yaadklarn beyan ettikleri grlmtr. Bu durum, zm zor ve netletirilmesi mmkn
grlmeyen ayn olay grme ve alglamaya ynelik tipik bir kolektif hafza davran/refleksi
olarak yorumlanmtr.
Ayrca, yangn emarelerinin grld srada ve toplu olarak geenlerden nce Madmak
Otelinden BBP l Merkezi binasna geen kiinin olduu anlalmakla birlikte yangndan nce
etkinlik katlmclar ve oteldeki polislerce ve/veya emniyet birimlerince, otelden BBP binasna
bir geiin olduunun bilinip bilinmedii hususunda kesin bir kanaat edinilememitir. Bununla
beraber, gvenlik planlamalar kapsamnda emniyet birimlerince otelden farkl bir k yolu
olup olmadnn aratrldna ynelik bir tespite de ulalamamtr.
DDA 14 - Sivas Olaylar esnasnda gstericiler tarafndan en ok atlan sloganlardan
birinin "Vali istifa" slogannn olduu video kasetlerinin izlenmesinden anlalmaktadr. Sivas
Valisi Ahmet Karabilginin gstericiler nezdinde istenmeyen kii durumuna dmesinin
sebepleri arasnda; Aziz Nesin'in Vali tarafndan davet edilmesi, Babakan Yardmcs Erdal
nnnn danmanlndan gelmesi, sokakta gezen bir vatandaa devrim kanunlarna
aykrlkta ilem yaptrmas, muhtarlar dinlememesi, grme taleplerine olumlu cevap
vermemesi, baz mesleki kurulu bakanlarna grlerinden dolay hakarete varan szler
sylemesi, 1 Temmuz gn etkinliklerin alnda devrim ehitleri adna sayg duruu
yaplmasna itirak etmesi gibi hususlar iddia edilmektedir.
Sivas Valisi Ahmet Karabilgine kar gsteriler srasnda kalabalklarca ok ciddi tepkiler
gsterildii ve Valinin etkinliklerin dzenlenmesi ile Aziz Nesinin etkinliklere katlmnn
neredeyse tek msebbibi olarak grld anlalmaktadr. Gerek atlan sloganlar gerekse
Valilik binasna ynelik kalabalklarn eylemleri, bu durumu net bir ekilde gstermektedir.
Valiye kar gsterilen tepkilerin ortaya kmasnda, etkinlik ve Aziz Nesin ile ilgili oluan alglar
GZL
GZL
1359
kadar dnemin politik gelimeleri ve Valilik davran ve uygulamalarnn da pay olduu

deerlendirilmektedir. Baka bir deyile, dnemin politik tutumlar erevesinde oluan tepki ve
alglar, etkinliin dzenlenmesi ve Aziz Nesinin davet edilmesi sonucunda iddetlenmitir.
DDA 15 - Sivas Belediyesi, Belediye Bakan ve itfaiye tekilat hakknda; Sivas
Belediye Bakan Temel Karamollaolunun olaylar srasnda tahrik edici davranlarda
bulunduu, gstericilere hitaben yapt konumalarda gazanz mbarek olsun, ruhuna el
Fatiha gibi szlerle gstericileri tevik edici beyanlar olduu, program iin gelenlerin ehri terk
edecei ve antn kaldrlacana ynelik son konumasnn yattrc olmad, bilakis ierik ve
slup olarak tahrik edici olduu, gstericilerin datlmas iin Vali Ahmet Karabilgin tarafndan
verilen itfaiye aralar ile tazyikli su sklmas talimatna uyulmad, Madmak Oteli nnde
bulunan ve olayda kullanlan kaldrm talarnn daha nceden de skld ve o gne kadar
bekletildii, kaldrm almasnn yaplmas ve bu alana ta ylmasnn otelin talanmasnda
nemli rol oynad, kaldrm almasnn kastl olarak yapld, bylece otele atlacak talar
iin zemin hazrland, itfaiye aralarnn yangna zamannda mdahale etmedii, itfaiyenin
mdahalede isteksiz ve yetersiz kald ve Madmak Otelinin yangndan korunma mevzuatnda
belirtilen artlar tamad gibi hususlarn kamuoyunda tartlan iddialar arasnda yer ald
anlalmtr.
Sz konusu iddialarla ilgili aadaki sonulara ulalmtr.
- Sivas Belediye Bakan Temel Karamollaolu'nun Emniyet Mdr ve dier yetkililerin
nerisi ve l Valisinin uygun grmesiyle, mevzuatla belirlenmi asayie ynelik byle bir grev
ve sorumluluu olmamasna ramen olayn mahiyeti itibaryla kitlesel olmas sebebiyle Kltr
Merkezi, Madmak Oteli (Zabta Mdrl ve PTT) nnde ve Belediye hoparlrnden gsterici
gruba kar drt defa konuma yapt, konumalarnn genel itibaryla gsterici grubu
sakinletirerek dalmalarn salamaya ynelik olduu, olaylar srasnda Belediye Bakannn
olaylarn cereyan ettii ortamda bulunmasnn kendisinden talep edilmesi zerine konuma
yapmak amacyla olduu kanaatine varlmtr.
- Kaldrm talarnn yenileme ii 15.01.1993 tarihinde ihale edilmi ve kaldrm talarn
yenileme faaliyeti olaylardan birka ay nce balatlmtr. Bu husus alma srasnda bilgisine
bavurulan kiiler tarafndan da beyan edilmitir. Bu nedenle, zellikle 2 Temmuz 1993
gnnden hemen nce kaldrm talarnn otelin nne dklerek otelde kalanlarn
talanmasnn saland iddias doru olmad gibi Madmak Oteli nnde bulunan ve olayda
kullanlan kaldrm talarnn daha nceden skld ve o gne kadar bekletildii, kaldrm
almasnn kastl olarak yapld, bylece otele atlacak talar iin zemin hazrland gibi
iddialar dorulayacak bir bilgi ve belgeye de rastlanlmamtr.
GZL
GZL
1360
- Sivas olaylarnda gerek olaylarn balayp devam ettii srete gerek Madmak Otelinde
yangn olduu srete gerekse yangndan sonraki srete itfaiyenin yetersiz kald, yangna
mdahalede isteksiz davrand ve ihmalinin bulunduu iddialarna ilikin somut herhangi bir
bilgi ve belgeye rastlanmamtr. tfaiyenin otelin nne ulamasndaki gecikmenin itfaiyeden
kaynaklanmad, itfaiyenin hareket ettii 19.40 ile otele ulat 20.20 arasnda geen yaklak
40 dakika boyunca kolluk kuvvetlerinin itfaiye aralarnn Madmak Oteline ulamalarn
salamada yetersiz kald kanaatine varlmtr.
- Sivas Belediyesince Madmak Oteline yap ruhsat ve yap kullanm ruhsat verilmesi ile
Turizm Bakanlnca turizm iletme belgesi verilmesi aamalarnda yangn merdiveninin
standartlara uygunluunu gzetilmemesi, yangn merdiveninin sokakla irtibat bulunmad
hlde yap ruhsat, yap kullanm ruhsat ve turizm iletme belgesi verilmesi anlan kurumlarn
bir ihmali olarak deerlendirilmektedir.
DDA 16 - Sivas olaylarnda polisin yeterli nlemi almayarak olaylara zemin
hazrlad, olaylara zamannda mdahale edilmedii, zamannda nlem alnsayd bu olaylarn
yaanmayabilecei, Emniyet Mdrnn mdahale iin Validen izin istedii ancak Valinin izin
vermedii, istenseydi kalabaln datlabilecei, kolluk kuvvetlerinin olaylar nleme yerine
gstericileri tevik edici bir tutum ve davran iinde olduu gibi hususlarn kamuoyunda
tartlan iddialar arasnda yer ald tespit edilmitir.
Sz konusu iddia ile ilgili olarak;
- Polisin topluluu datmaya kararl ve muktedir olduunu, gerekirse bu topluluu
datmak iin her areye bavurulacann toplulua gsterilmesi amacyla yaplmas gereken
kuvvet gsterisi taktiinin uygulanmad,
- Sivas Olaylar srasnda kolluk kuvvetlerinin Kltr Merkezi nndeki gsteriler
dnda, 2911 sayl Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununa aykr olarak yasa d gsteri
yapanlar Kanunda belirtilen usule gre datmak yerine, gstericilerin ehir ierisine dalaca
ve bir Alevi-Snni atmas kabilecei gerekesiyle gstericilerin datlmayp toplu olarak
kalmalar iin zellikle gayret gsterildii,
- Kltr Merkezi nnde kolluk kuvvetlerinin zor kullanma esaslarn ve yntemlerini
uygulamak suretiyle gstericileri datmas ve etkinlik katlmclarnn tahliye edilmesi ile daha
byk olaylarn kmasnn nlendii,
- lgili mevzuata gre Sivas Olaylar srasnda gstericilere zor kullanmak suretiyle
mdahale etme yetki ve sorumluluunun Emniyet Mdrne ait olduu, bu yetkinin kullanm
iin Validen talimat beklemesi gerekmedii, kald ki Kltr Merkezinin nnde zor kullanma
yetkisinin Valinin talimat beklenmeden kullanld,
GZL
GZL
1361
- Olaylarn balad saatte gstericilerin saysnn en fazla 500 kii (200-300 olarak da
ifade edilmektedir) olduu, herhangi bir silah veya benzeri saldr aletinin bulunmad ve kolluk
kuvvetlerinin saysnn yeterli olduu dikkate alndnda polisin zor kullanarak gstericileri ok
rahat bir ekilde, zorlanmadan databilecei,
- Bilgisine bavurulan kiilerin beyanlarndan ve telsiz konumalarndan, Madmak Oteli
nnde gstericilere zor kullanlmamasnn bir nedeninin de polisin mdahale etmek iin
askerden yardm gelecei beklentisine girmesi olduu,
- Mesai saatinin bitmesinden sonra kalabaln artaca konusunda yaplan uyarlar
dikkate alnmayp gsterici saysnn artmasna gz yumulduu,
- Polisin Madmak Oteli nnde gstericileri datmak iin tam anlamyla zor kullanma
usul ve esaslarna gre hareket etmedii, gstericilere zor kullanldnda byk bir karmaa
olaca ve daha fazla can kaybna sebebiyet verilebilecei gerekesinin de yangndan sonra
havaya ate etmek suretiyle yaplan mdahale sonucunda gstericilerin dalmasyla elitii
kanaatine varlmtr.
DDA 17 - Sivas olaylarnda gvenlik kuvvetlerinin (polis, jandarma ve asker) olaya
zamannda ve uygun olan yntemle mdahale etseydi ve ngrl davransayd olaylarn bu
noktaya gelmeyecei, olaylara mdahalenin ynetildii kriz merkezi gibi bir organizasyonun
bulunmad ve bunun mdahalede zafiyet yaratt gibi hususlarn kamuoyunda tartlan
iddialar arasnda yer ald grlmektedir.
bu Raporun Toplumsal Olaylar ve Kriz Ynetimi blmnde yer alan teorik bilgilerle
kolluk kuvvetlerinin olaylar srasndaki harekt ve eylemlerinin birlikte deerlendirilmesi
sonucunda;
- Kolluk kuvvetlerinin toplumsal olaylara mdahalesine ilikin 3201 Sayl Emniyet
Tekilat Kanunu, 2559 sayl Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu, 30.12.1982 tarihinde yrrle
giren Polis evik Kuvvet Ynetmelii, 2911 sayl Toplant ve Gsteri Yryleri Kanunu ve
2911 sayl Kanunun Uygulanmasna Dair Ynetmelikte belirtilen grev yetkilerini
kullanmad,
- Olay ncesi ve olaylar devam ederken istihbarat toplama grevini yerine getirmedii,
- Planlama grevi kapsamnda; olay yerinin harita zerinde iaretlenmesi, olayn
kayna olabilecek bina kurum ve kurulularn tespit edilmesi, hassas blge, nokta, kurum,
kurulu ve kiilerin belirlenmesi, koordinasyonun salanmas, olaylara mdahalede lojistik
ynden ihtiyalarn tespit ve karlanmas, amir ve memurlarla muhaberenin salkl bir ekilde
temin edilmesi, personel durumunun gzden geirilerek gerekirse zamannda takviye istenmesi,
GZL
GZL
1362
trafik dzeninin salanmas, fotoraf ve film ekmenin profesyonel bir ekilde yaplmas,
sanklarn yakalanmas, sevki ve soruturulmalar gibi hususlarda titiz ve itinal bir alma
yapmad,
- Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununa gre; mevcut imknlarla gerekli tedbirleri
alp olaya mdahale etmeleri ve toplulua dalmalar aksi hlde zor kullanlarak datlacaklar
ihtarnda bulunmas gerektii hlde gstericilere bu ynde bir mdahale ve ikaz yapmad,
- Gstericileri datmaya kararl ve azimli olduunu toplulua hissettirme kapsamnda,
kuvvet gsterisinde bulunmad,
- Toplumsal olay esnasnda hedef olabilecek Aziz Nesin gibi kiileri ve Pir Sultan Ant
gibi unsurlar, tekrar tahrike sebep olmayacak uygun bir yntemle gstericilerden
uzaklatrmad,
- Gstericilere liderlik yapan ve gsteriyi idare eden kiileri tespit etmedii ve bu kiileri
kalabalktan ayrmad,
- zellikle Valilik ve Madmak Oteli nnde gstericilerin datlmas iin toplu hareketin
niteliine veya datma srasnda vuku bulan cebir, iddet, tehdit, taarruz veya mukavemetin
derecesine gre kademeli ekilde artan nispette bedeni kuvvet kullanmad
anlalmaktadr.
DDA 18 - Sivas Olaylar srasnda mlki idare amirlerinin emniyet ve asayi
faaliyetlerindeki rolleri kapsamnda; Valinin olay ynetemedii, bylesi bir sonucun ortaya
kmasnda yneticilerin byk sorumluluunun olduu, Valinin olaylarn nlenmesi ve kontrol
altna alnmasna ynelik talep ve talimatlarnn ilgili birimler tarafndan yerine getirilmedii,
olaylarn kacana ilikin emareler olmasna ramen Valinin bakanlnda yaplan asayi
saatinde konunun ayrntl olarak deerlendirilmedii, olaylar ncesinde hazrlanmas gereken
emniyet asayi planlarnn yetersiz olduu ve olaylarda gvenlik glerinin koordinasyonunda
zafiyet yaand gibi hususlarn kamuoyunda tartlan iddialar arasnda olduu tespit
edilmitir.
Sz konusu iddialarn esas itibaryla emniyet ve asayie ilikin planlama faaliyetleri ve
bunlarn uygulanmasna ynelik idari ilem ve tasarruflarla ilgili olduu anlalmtr. Baka bir
deyile, olaylar baladktan sonra retilen kararlardaki ekingenlikler/isabetsizlikler, mevcut
gvenlik unsurlarnn etkin bir ekilde ynlendirilememesi, verilen emirlerin gvenlik
birimlerince mahiyetinin kavranamamas, olaylarn ihtiya duyduu kapasite ve takviyelerin
belirlenememesi ve kentte bulunan mevcut gvenlik kapasitesinin etkin kullanlamamas gibi
hususlarn tm bu tr olaylara ilikin risklerin belirlenmediini, risklere kar hazrlkl
GZL
GZL
1363
olunmadn ve buna ilikin planlama faaliyetlerinin eksik yapldn gstermektedir. Bu

kapsamda:
- Emniyet ve Asayi Planlar Hazrlama ve Uygulama Ynergesine (JGY:117-1) gre;
hazrlanmas gereken Toplant ve Gsteri Yryleri nleme ve Mdahale Plan ile evik
Kuvvet Ynetmeliinin 20. maddesi gereince hazrlanmas gereken Toplumsal Olaylara Kar
nleme ve Mdahale Plannn bulunmad; toplanma yeri, yry gzergh, miting alan ve
dalma yeri ile afi ve pankart asma yerlerinin ilannn yaplmad; Asayi Alarm tedbirlerinin
alnmad ve uygulanmad,
- Emniyet ve Asayi Planlar Hazrlama ve Uygulama Ynergesine (JGY:117-1) gre;
hazrlanm olan nleme Plan ile Harekt Plannn ise usulne uygun olmad, toplumsal bir
olayda uygulanma kabiliyetinin bulunmad, planlarn yasak savma kabilinden yapld,
- Hazrlanan nleme Plannda; Sivas li dhilinde gvenlik kuvvetlerinin byk apta
mdahalesini gerektirecek bir olayn olmayaca farz ve kabul olunur ifadesinin yer ald,
halbuki Sivas linde 1967 ylnda Kayserispor-Sivasspor ma sonras yaananlar ve 1978 ylnda
meydana gelen Alevi-Snni atmas gz nne alndnda planlarn, byk apta mdahale
gerektirecek olay gerekleebilecei farz ve kabulne gre yaplmas gerektii,
- Vali tarafndan krmz alarm verilmedii gibi alarm verilmesi durumunda yaplmas
gerekenlerin usulne uygun olarak yaplmad ve olaylarn bilinen ekilde sonulanmasna
sebebiyet verildii,
- Asayi toplantlarnda etkinliklerle ilgili ayrntl bir mzakerenin yaplmad ve
Asayi Harekt Merkezinin kurulmad
tespit edilmitir.
DDA 19 - Sivas olaylar srasnda askeri kuvvetlerden yardm talep edilmesi ve
toplumsal olaylarda grevlendirilmesi kapsamnda, Valinin Tugay Komutanndan yardm talep
etmesine ramen Tugay Komutannn asker gndermedii, yardma gelen askerin kendini riske
etmeyecek yerlerde konulanmay tercih ettii, gerekli yerlerde tedbir almad, olaylara
mdahalede yetersiz kald, yardma arlan askeri birliklerin olaylar nleme yerine
gstericileri tevik edici bir tutum ve davran iinde olduu, yardma gelen askeri kuvvetlerle
kolluk kuvvetleri arasnda ibirlii ve koordinasyon sorununun bulunduu gibi hususlarn
kamuoyunda tartlan iddialar arasnda yer ald tespit edilmitir.
Sz konusu iddialar ile ilgili olarak;
- l Valisi tarafndan yaplan szl ve yazl asker taleplerinin hibirinde, talep edilen
askeri kuvvetin says, nerede konulanaca, grevin kapsam, emir-komuta ve koordinasyonun
GZL
GZL
1364
nasl salanaca gibi grevin ifasna ilikin hususlarn belirtilmedii ve tmyle Garnizon
Komutannn inisiyatifine brakld,
- Tugay Komutannca Valilikten gelen taleplerin belirsizlii ve toplumsal krize
mdahalede askerin kullanlmasna ynelik isteksizlik nedeniyle, emrinde bulunan 13.481
askerden (4.195i usta asker ve rtbeli personel olmak zere) peyderpey yaklak 370inin sevk
edildii ve olaylarla ilgili risk alglamasnn yaplmam olmas nedeniyle sevk edilen askerlerin
gstericilere mdahale ve otelin korunmas yerine hkmet meydan ve istasyon caddesinde
konulandrlarak kuyumcularn korunmas gibi pasif ve lokal risk algs ieren uygulamalarda
kullanld,
- Valilike kolluk kuvvetleri ile askeri kuvvetler arasnda yeterli ve gerekli
koordinasyonun salanmad, bir yandan bu durum mevcut kuvvetlerin etkinliini zayflatrken
dier yandan da yardmc askeri kuvvet gelmesi beklentisi yaratlarak mevcut 500 civarndaki
polis ve jandarma ile Tugay Komutanlnca salanan askerlerin, gstericilerin datlmasna
ynelik esasl bir mdahalede kullanlamamasna neden olunduu,
- Olaylara ilikin risk ve tehdit belirlemesinin yanl yaplmas ve buna bal olarak
gvenlik unsurlarnn edilgen mdahale ierisine girmesi, bir yandan kalabaln artmas ve
kabarmasna dier yandan da gvenlik unsurlarnn caydrclnn anmasna (gvenlik
kuvvetlerince Valilik ile Kltr Merkezi arasnda oluturulan koridorda kalabalklarn serbeste
hareket etmesi, kalabalklarn En Byk Asker Bizim Asker slogan atarak gvenlik kuvveti ile
kalabalk arasndaki ilikinin deimesi, otele zorla giren gstericilerin gzaltna alnmak yerine
tekrar kalabalklar arasna braklmas gibi hususlara bal olarak kalabalkta gvenlik
unsurlarnn caydrclnn kaybolduuna ilikin inan gelimesi) neden olunduu
kanaatine varlmtr.
DDA 20 - Sivas olaylar srasnda Valinin dier illerden kuvveti ge talep ettii, olaylar
balamadan nce takviye kuvvet isteminde bulunulmamasnn olaylarn deerlendirmesinde
yetersizliin mevcudiyetini gsterdii, talep edilen kuvvetlerin Sivasa ge intikal ettii, takviye
kuvvetlerin evik kuvvet polisi olmad gibi hususlarn kamuoyunda tartlan iddialar arasnda
olduu tespit edilmitir.
Sz konusu iddialar ile ilgili olarak aadaki tespitlere ulalmtr:
- Sivas Valisi Ahmet Karabilgin, saat 13.30da Cuma namazndan kan saylar yaklak
500 (baz kaynaklara gre 200-300) civarnda Hkmet binasnn nnde toplanan gstericilere
kar kendi emrinde bulunan emniyet ve Jandarma kuvvetinin bu kalabala yeterli olup
olmayacan yeterince deerlendirmemitir. Jandarma Komutan, Emniyet Mdr ve Askeri
Birlik temsilcisini bir araya getirecek ekilde asayi harekt merkezi oluturulmam
GZL
GZL
1365
olduundan, dier illerden takviye kuvvet istenmesi kararnn yeterince analiz edilmeden
alnd kanaatine varlmtr.
- Saat 14.30 civarnda gelimelerden bilgi vermek amacyla ileri Bakan, Mstear ve
Babakana faks gndermitir. Faksta ak olarak takviye kuvvet istenmemekte ancak yaplan
telefon grmelerinde takviye kuvvet istendii Vali tarafndan beyan edilmitir.
- Bunun zerine Saat 16.00 itibar ile Tokattan 25, Kayseriden 31 polis takviye olarak
gelmitir. Emniyet Genel Mdr Ylmaz Ergunun ifadesinden de dier illerden gelen 500 civar
takviye kuvvetin ise saat 17.00 civarnda yola ktklar ve saat 24.00 - 05.00 arasnda Sivasa
ulatklar anlalmaktadr.
- Saat 18.15 civarnda Vali tarafndan ileri Bakan, Mstear ve Babakana gnderilen
faksta takviye kuvvetlerin uak ve helikopterle gnderilmesi talep edilmitir. Valinin
beyanlarndan, takviye kuvvetlerin uak ve helikopterle Sivasa gelebilmeleri iin havaalan ve
ehir stadyumunun hazrlanma talimatnn verildii anlalmaktadr.
- Otelde yangnn balamasna kadar dier illerden sadece 50 civarnda takviye kuvvet
Sivasa gelmitir. Emniyet Mdr Doukan nerin ifadesiyle gelen 50 civarndaki takviye
kuvvetin yaklak 20si de evik kuvvet polisi olmayp karakol ve bro hizmetlerinde istihdam
edilen polistir.
- Vali tarafndan Bakanla gnderilen fakslarda takviye kuvvet istenmesine ilikin evik
Kuvvet Ynetmeliinin 13. maddesinin olayn bastrlmas veya nlenmesi iin Mahalli
kuvvetlerden azami yararlanma imknnn aratrlp aratrlmad, istenilen kuvvetin miktar ve
o ilde kalaca srenin ak olarak belirtilecei hkmne uyulmad grlmtr.
DDA 21 - Sivas Olaylar sonrasnda otelde yaralanan ve Sivastaki deiik kamu
hastanelerine kaldrlan kiilerin yeterli salk yardm alamad, lmlerin bir ksmnn
personel ve ara-gere yetersizliinden meydana geldii basn yayn organlarnda ve
kamuoyunda dile getirilmi ve zellikle konunun taraflarnca iddia edilmitir.
- 2 Temmuz 1993 tarihinde apak gerekletii/olutuu grlen toplumsal kriz riskine
ramen salk hizmetleri alannda gerekli/yeterli idari tedbirlerin alnmad,
- Valilie ve katlmc profiline ynelik olarak ciddi protestolarn yaanmasna ve
tehlikenin oluumuna ramen, otelin talanmas ve akabinde otelin nndeki aralarn yaklmas
giriimleri srasnda dahi salk tekilatnn alarm durumuna geirilmedii,
GZL
GZL
1366
- Dumandan etkilenenler arasndan, olay yeri acil mdahale esnasnda ve/veya derhal
salk kurulularna sevk edilerek oksijen verilmesi gibi basit tbbi mdahale ile kurtarlmalar
imkan dahilinde olabilecek baz kiilerin lmlerinin gereklemi olabilecei
kanaati edinilmitir.
DDA 22 - Sivas olaylarndan sonra gerekletirilen adli soruturmalar kapsamnda;
delillerin toplanmas ve otopsi yaplmas gibi hususlarda yarglamalarn sonucunu ve kalitesini
etkileyen nemli hatalar yapld iddia edilmektedir.
1) Delillerin toplanmasna ilikin iddialar hakknda yaplan tespitler aada yer
almaktadr.
Sivas olaylar sonrasnda resmi veya zel kii ve kurumlarn kamera ekimlerinin
bulunduu kasetlerin, telsiz konumalarnn kaydedildii kasetlerin orijinallerinin, olay yerinde,
otel iinde, otopsi ve l muayene ilemleri ile keif ve tespitler srasnda ekilen fotoraflarn ve
negatiflerinin, Kltr Bakanl ile dier kiilere ait kameralarn kaybolmas ve ateli silah ile
veya baka nedenler ile len/ldrlen kiilerin lm yerinin belirlenmesi gibi adli ve idari
mercilerce olaylarn aydnlatlmasna yarayacak her trl hukuki delilin tespitinde zen
gsterilmedii, bu durumun soruturma ve yarglama aamasnda salkl karar verilmesini
engelledii, bir ksm delillerin deiiklie/eklemeye uramasnn adli sreci etkiledii
kamuoyunca ve zellikle konunun taraflarnca dile getirilmektedir.
- Sivas olaylar srasnda polis ve haber ajanslarnca ekilen ve olaylarn olu eklini
tespite ynelik olarak kullanlan kamera kaytlarnn mevzuatta belirtilen ekilde adli emanete
alnmad,
- Kltr Bakanl kameramanlar tarafndan Madmak Otelinin ierisinde yaplan
ekimler ile otelin nndeki kalabalklarn otel ierisinden alnan grntlerini ihtiva eden
kamera ve dolu kasetlerin kaybolduu; sz konusu kamera ve kasetlerin yandna dair bir tespit
olmad, yangn sonrasnda olay yerinde herhangi bir kalntsnn bulunmad ve
kameramanlarn alnan ifadelerinde de mezkr kamera ve kasetlerin otelin yangnn sirayet
etmedii drdnc katta brakldnn ve baz grg tanklarnca kendilerine sivil grnml
polis olduu iddia edilen baz kiiler tarafndan kameralarn yangndan sonra alndnn
belirtildii, Kltr Bakanl kameramanlar tarafndan polise yaplan mracaata ramen,
kamera ve kasetlerin akbeti konusunda herhangi bir soruturma yaplmad,
- Olaylar srasnda emniyet mensuplarnn kendi aralarnda ve dier kurumlar ile yapt
grmelere dair polis telsiz konumalarna ilikin kaytlarn derhal temin edilerek muhafaza
altna alnmad,
GZL
GZL
1367
- Mevcut telsiz kaytlarnn ise saat 19.00dan sonraki elektrik kesintisi ve/veya olaylar
srasnda bir kanaln arzal olmas gerekesiyle tam olmad,
- Olaylarn soruturulmas srasnda lm yerlerinin net olarak ortaya konulmad,
- lgili dnemde yrrlkte bulunan Ceza Muhakemeleri Usul Kanunu, Su Eyas
Ynetmelii ve Polisin Adli Grevlerinin Yerine Getirilmesinde Delillerin Toplanmas,
Muhafazas ve lgili Yerlere Gnderilmesi Hakknda Ynetmeliin olay yeri inceleme ve delil
toplama hkmlerine uyulmad,
- Daha sonra yarglanan itfaiye mdr Remzi ahinin olay yeri incelemede Cumhuriyet
Savclnca oluturulan bilirkii heyetinde grevlendirildii
anlalmtr.
2) l muayene ve otopsi ilemlerinin mevzuata uygun yaplmadna ilikin iddialar
hakknda yaplan tespitler aada yer almaktadr.
Sivas Olaylar sonrasnda adli ve idari mercilerce olaylarn aydnlatlmasna yarayacak en
nemli delillerden l muayene ve otopsi ilemlerinin mevzuata uygun yaplmad, yarglama
sonucunu deitirecek bir ksm bulgularn gz ard edildii kamuoyunca ve zellikle konunun
taraflarnca iddia edilmitir.
Sz konusu iddia ile ilgili yaplan inceleme neticesinde;
- Sivas Olaylar gibi nemli bir adli vakada l muayene ve otopsi ilemi yaplan 36
kiiden 24 kiinin naalar zerinde sadece l muayenesi ile yetinilerek klasik otopsi
yaplmamasnn kanun hkmne, genelgelere ve Yargtay ve AHM kararlarna uygun olmad,
- l muayene ve otopsi tutanaklarnda, mzekkerelerde, durum raporunda,
yazmalarda ve yaplan ilemlerde elikili durumlar ile izahnda glk ekilen ve tutanaklarn
shhati konusunda phe uyandran hususlar olduu,
- Cumhuriyet niversitesi Hastanesinde l muayene ve otopsi ilemi yaplan, sekiz
kiinin (Ahmet ztrk, Serpil Canik, Huriye zkan, Uur Kaynar, Sait Metin, Erdal Ayranc,
Sehergl Ate ve Asaf Koak) kesin lm sebebinin belirlenmedii, Cumhuriyet Savclnca
sekiz kiiyle ilgili olarak talep edilen lm sebebinin aratrlmasna ynelik istemlerin Adli Tp
Kurumu Bakanlnca tam olarak karlanmad ve kesin lm nedenlerinin muallakta
brakld, mahkemece lm nedeninin belirlenmesine ynelik herhangi bir otopsi ve benzeri
ilem yaplmakszn mezkur sekiz kiinin karbonmonoksit zehirlenmesinden ldnn kabul
edildii,
- Cumhuriyet niversitesi Hastanesine getirilen ve ayn olaya maruz kalm bulunan 17
kiinin (ateli silah ile vurulan bir kii hari) cesedi zerinde ayn ekip tarafndan farkl
GZL
GZL
1368
uygulama (l muayenesi, l muayenesi ve klasik otopsi, l muayenesi ve klasik otopsi sonras

kan rnei alnarak toksikolojik inceleme yaplmas) icrasnn tatmin edici bilimsel bir
aklamasnn bulunmad,
- Ankara Adli Tp Grup Bakanlnn Bilimsel Mtalasna gre Sivas Olaylar sonras
yaplan l muayene ve otopsi ilemlerinin asgari bilimsel standartlar karlamad
kanaatine varlmtr.
Ayrca, anlan Bilimsel Mtalada; sz konusu olayn toplumsal infial oluturan bir olay
olmas, l muayeneleri ve otopsi aamasnda adli tp uzman saysnn yetersiz olmas, otopsilere
yeterli zaman ayrlmam/ayrlamam olmas, soruturma evresinde gerekli bir ksm
incelemelerin yaplmam olmas, yaplan incelemelerin bir ksmnda ise tespit ve bulgularn
kaydedilmesinde eksiklikler olmas, eksikliklerin olayn geriye dnk deerlendirilmesine olanak
vermemesi, olgularn l muayene ve otopsi ilemlerinde herhangi bir bilimsel lt olmakszn
farkl yaklam sergilenmesi gibi hususlar ve eksiklikler dikkate alndnda tespit edilen bulgulara
ihtiyatla yaklama bilimsel bir gereklilik olarak deerlendirilmektedir.
3) Otopsilerin yaplmas esnasnda, ilerleyen saate ramen baz cesetlerin vcut ssn
koruduunun grldne ve baz lmlerin yanktan olduuna ilikin iddialar hakknda
yaplan tespitler aada yer almaktadr.
Sivas olaylar sonras Cumhuriyet niversitesi Hastanesinde yaplan l muayene ve
otopsi ilemlerine ilikin dzenlenen tutanakta, ilerleyen saate ramen baz cesetlerin vcut
ssn koruduu ynnde kaydn olduu, bu durumun kiilerin hastaneye getirildiklerinde sa
olduklar anlamna geldii ve hastanede yeterli mdahale yaplmad iin bu kiilerin ld
iddias zellikle etkinlik katlmclar tarafndan eitli yaynlarda dile getirilmektedir. Ayrca, bir
ksm yaynlarda da olaylar srasnda otelin ierisinde bulunan kiilerin yanarak ld
iddiasna yer verilmektedir.
Ankara Adli Tp Grup Bakanlnn hazrlad Bilimsel Mtala dikkate alndnda;
- Madmak Otelinin yaklmas ile vefat eden kiilerin l muayene ve otopsi
tutanaklarndaki vcut ssndan hareketle lm zaman ve yeri konusunda kesin bir tespit
yapabilmenin mmkn olmad,
- Madmak Otelinin yanmas ile vefat eden kiilerin bir ksmnn vcutlarnn muhtelif
blgelerde eitli derecelerde yank olmakla birlikte, lm sebebinin tek bana yanktan
kaynaklanm olacan sylemenin eldeki verilere gre mmkn olmad,
- Kesin lm sebebi tespit edilmeyen 8 kiinin kan rneklerinin analizi sonucu belirlenen
%20 ila %36 arasndaki karboksihemoglobin dzeylerinin greceli olarak dk olduu
belirtilmekle birlikte kan karboksihemoglobin dzeylerini etkileyen durumlar bilinmeksizin
GZL
GZL
1369
saptanan kan karboksihemoglobin dzeylerinin kiilerin lmnde ne lde etkin olduu

hususunda kesin sonu verilemeyecei
anlalmaktadr.
Ayrca, anlan 8 kiinin 19 il 37 yalarnda olmas, l muayene ve otopsi tutanana
gre vcutlarnda yank olduuna ilikin emarelerin bulunmamas ve %20 ile %36 arasnda
deien karboksihemoglobin dzeylerinin greceli olarak dk olmas hususlar gz nne
alndnda gerek Madmak Otelinde gerekse hastanelerde kendilerine etkin bir acil mdahalede
bulunulmu olmas hlinde kayplarn azaltlabilecei hususu da kabul edilmesi gereken gl
bir ihtimal olarak deerlendirilmektedir.
4) Madmak Oteli iinde baz kiilerin silahla vurularak ldrldne ilikin iddialar
Sivas Olaylar srasnda Madmak Oteli iinde baz kiilerin silahla vurularak
ldrld, ldrld iddia edilenlerden birisinin de otel alan Ahmet ztrk olduu, bu
konunun tespiti iin bir almann yaplmad, mevcut taleplerin yetkililerce grmezden
gelindii, soruturma ve yarglama aamasnda iddiann dile getirilmesine ramen dikkate
alnmad, bu iddiann adli sreci etkileyecek bir mevzu olduu basnda ve kamuoyunda
zellikle konunun taraflarnca iddia edilmitir.
Sz konusu iddia ile ilgili olarak aadaki tespitlerde bulunulmutur:
- Madmak Oteli grevlisi Ahmet ztrkn kesin lm sebebi l muayene ve otopsi
tutananda belirtilmemi olup bu dorultuda Cumhuriyet Savclnca talep edilen lm
sebebinin aratrlmasna ynelik istemler; Adli Tp Kurumu Bakanlnca tam olarak
karlanmam ve kesin lm nedenleri muallakta braklmtr. Mahkeme kararnda ise kesin
lm sebebi olarak karbonmonoksit gaz zehirlenmesi sonucu lm eklinde kabul edilmitir.
- alma esnasnda bilgisine bavurulan otopsi yardmcs ve zabt katibinin beyanlar
ile Vali Yardmcs Bekir ahin Ttncnn len kiinin ailesini ziyaretle ilgili anlatmlar da
Ahmet ztrkn otel iinde ateli silahla vurularak ldrlm olma ihtimalini glendirmitir.
- Ahmet ztrk dnda kiilerin de Madmak Oteli ierisinde ateli silahla ldrld
ynndeki iddialar dorulayacak herhangi bir bilgi ve belgeye ulalamamtr.
5) Baz kiilerin gvenlik kuvvetlerince silahla vurularak ldrldne ilikin iddialar
Sivas olaylarnda gstericilerin datlmasna ynelik Madmak Otelinde yangnn
balamas ile ezamanl olarak balayan mdahalede, baz kiilerin gvenlik kuvvetlerince
silahla vurularak ldrld/yaraland, bu konunun tespiti iin usul ve yasaya uygun bir
GZL
GZL
1370
alma yaplmad, soruturma ve yarglama aamasnda bu iddialarn dile getirilmesine

ramen ve iddialar mevcut adli sreci etkileyecek bir mevzu olduu hlde dikkate alnmad
hususlar konunun taraflarnca ve kamuoyunda sklkla gndeme getirilmektedir.
Sz konusu iddialar ile ilgili olarak aadaki hususlar tespit edilmitir:
- Sivas olaylarnda gstericilerin datlmas srasnda gvenlik kuvvetlerince silah
kullanlmas sonucunda 2 kiinin lmne, 9 kiinin yaralanmasna yol almtr. Sz konusu
ldrme yaralama olaynn, 1481 sayl Asayie Messir Baz Fiillerin nlenmesi Hakknda
Kanunun 3. maddesi, 2559 sayl Polis Vazife ve Salahiyet Kanununun ek 8. maddesi ve 1412
sayl Ceza Muhakemeleri Usul Kanununun 154/3. maddesine gre Cumhuriyet Savcsnca
dorudan soruturulmas icap ederken soruturma yaplmayarak grevsizlik karar verilmi ve
konunun memur yarglamasna ilikin usuller (MMHK) erevesinde Valilike soruturulmas
talep edilmitir.
- Gvenlik kuvvetlerinin anlan eylemine ilikin olarak Valilik tarafndan l Emniyet
Mdrlnden MMHK kapsamnda muhakkik tayin edilerek soruturulmas istenilmitir.
Herhangi bir fezleke dzenlenmeksizin, Polis Bamfettilerince Sivas Olaylaryla ilgili olarak
tanzim edilen genel mahiyetteki inceleme raporuna istinaden dosya, Valilik oluru ile ilemden
kaldrlmtr. Sz konusu Olur ile, daha nce Savclka istenen soruturmaya ilikin olarak
yaplacak herhangi bir adli veya idari ilemin olmad sonucuna varld ifade edilmitir.
- Sivas Cumhuriyet Basavclnn grevsizlik kararnda Jandarma ile ilgili de ilem
yaplmas talep edilmesine ramen konu ile ilgili dosyalarn tetkikinde, Valilike bu ynde bir
ilem balatldna dair herhangi bir bilgi veya belgeye rastlanlmamtr.
- zetle, Sivas olaylarnda mdahale srasnda gerekleen mezkr lm ve
yaralanmalara ilikin herhangi bir fail tespit edilmemi, idari bir soruturma almam ve
Savclka da dorudan soruturma konusu edilmemitir.
DDA 23 - Sivas Olaylar sonrasnda Sivas ve Kayseri illerindeki adli makamlarca
yaplan yarglamann kamu gvenlii nedeniyle Ankara iline alnmas ile balayan srete;
Ankara DGM Cumhuriyet Basavclnn yaynlad Dnce rnei yazs ile yarglama yeri
ile su vasfn deitirmek maksadyla yargya ak mdahalelerde bulunulduu, ancak tm
davalarn topland Ankara 1 Nolu Devlet Gvenlik Mahkemesinden istenilen sonu elde
edilemedii iin bu kez Sivas olaylarn; Cumhuriyetilik ve Laiklik aleyhine eyleme
dntrmek ve suun vasfn deitirmek maksadyla Yargtay safhasnda kalabalka
sylenmemi baz sloganlarn dosyaya ilave edildii ve Atatrk bstnn tahrip edilmesi gibi
Valilike kurgulanm fiillerin varlnn kabul edildii ve bu suretle 28 ubat dneminin
GZL
GZL
1371
koullar ierisinde oluan siyasal ve ideolojik atmosfer ierisinde yarglamalar yapld gibi
hususlar kamuoyuna yansyan deiik iddialara konu olmutur.
Yukarda yer verilen 2 numaral tespitte; gerek Sivas olaylarnn gerekletii 1993 yl
gerekse yarglamalarn yapld dneme ilikin siyasal ve toplumsal iklim zetlenmitir. Bu
dnemde yaanan sosyolojik fay hatlarndaki hareketlilik (kolektif hafzalar) ile siyasi
gelimelerin ve kartlklarn da Sivas olaylarnn soruturulmas ve yarglamasna ilikin
srelere dair etkilerinin zerinde durulmas gerekmektedir. Baka bir deyile, yrtlen
yarglamalarn kapasite ve kalitesinin tam olarak anlalabilmesi asndan dnemin
yarglamalarna ve yarg erkine egemen olan siyasal irade ve niyetlerin kavranmasnn gerekli
olduu dnlmektedir. Zira, lkemizin hukuk devleti pratikleri ska bu alardan tartma ve
eletirilerin odanda yer almtr. Bu kapsamda, yarg erkinin; hegemonik anlaylara payanda
ilevi grmek zere tasarland ve zaman zaman buna ilikin uygulama ve kararlar rettii
teden beri iddia edilmektedir.
Modern siyasi sistemlerde kuvvetler ayrlnn ayaklarndan birisi olan yargnn;
lkemizde, kuvvetler ayrlnn paras olmann ok tesinde uzunca bir sre devlet
brokrasisinin yapsal ayaklarndan birisini oluturan bir ara konumunda kald, ou zaman
adalet misyonu yerine hegemonik misyonu gerekletiren bir organ gibi hareket ettii ve zaman
zaman devlet kolektif hafzasnn oluumunda tarihselletirme arac olarak kullanld ne
srlmektedir. Nitekim, Sivas davas yannda ok sayda dava, gnmzde bile sz konusu
tanmlamalar ve nitelendirmeler perspektifinde tartlmaktadr. Bu itibarla, gerek yukarda yer
verilen
baz
tespitlerde
iaret
edilen
soruturma/kovuturma
aamalarna
dair
eksiklikler/hatalarn gerekse aada zetlenen yarglama faaliyetlerinde ortaya kan karar ve

uygulamalarn, yarg organlarnda grlen genel yapsal ve ileyie ilikin sorunlar yannda,
bahsedilen erevede de siyasal ve toplumsal zeletirisinin yaplmasnn icap ettii
dnlmektedir.
Bu amala, gerek yarglama yeri ve su vasf deiikliklerine ilikin faaliyet ve kararlara
gerekse delillerin deerlendirilmesine ynelik faaliyet ve kararlara dair tespitlere aada zet
hlinde yer verilmitir.
1) Yarglama yeri ve su vasfnn deiimine ilikin olarak yaanan sre kronolojik
olarak aada yer almaktadr.
- Sivas Cumhuriyet Basavclnca, yakarak adam ldrmekten TCK'nn 450/6. maddesi
uyarnca 78 sank aleyhinde Sivas Ar Ceza Mahkemesi nezdinde; yine, ayn savclk tarafndan,
2911 sayl Toplant ve Gsteri Yryleri Kanunu'na aykr davran nedeniyle 102 sank
hakknda, Sivas Asliye Ceza Mahkemesi nezdinde kamu davalar almtr.
GZL
GZL
1372
- Kayseri DGM Cumhuriyet Basavclnca, 3713 sayl Terrle Mcadele Kanunu'nun

"Terr rgtleri" balkl 7/1 maddesi gereince cezalandrlmalar istemiyle 94 sank hakknda,
Kayseri DGM nezdinde kamu davas almtr.
- Trkiye Barolar Birlii, davalarn kamu gvenlii nedeniyle Ankara'ya naklinin
salanmas iin giriimlerde bulunmutur. Bu amala, 17.08.1993 tarihli kamuoyu duyurusu
yaymlanm olup sz konusu duyuru Trkiye Barolar Birlii Bakan nder Sav imzasyla ayn
tarihte yaz ile Adalet Bakanlna gnderilmitir. Bahsi geen yazda ve ekindeki kamuoyu
duyurusunda zetle; 2 Temmuz 1993 tarihinde Sivas'ta cereyan eden ve 37 vatandamzn lm
ile sonulanan olaylarla ilgili olarak birliimizin dnce ve giriimlerini ieren Kamuoyu
Duyurusu iliikte sunulmutur. () Trkiye Barolar Birlii Sivas'taki Kltr Etkinliklerini
dzenleyen Pir Sultan Abdal Kltr ve Tantma Derneinin ve lenlerin yaknlarnn da isteklerini
gz nnde bulundurarak 2 Temmuz Sivas Olaylar ile ilgili alm ve alacak davalarda her trl
hukuki yardm ve danmanl yapmaya karar vermitir. Davalar nedeni ile ilk yaplmas gereken
ey, tahkikatn her trl etki ve phe sylentilerinden uzak, zgrce, hukukun stnlne ve
yargnn bamszlna yakr bir ekilde yaplmasn salamaktr. Bu konu hem dava emniyeti,
hem yarg, savc ve avukatlar, hem sanklar, hem de lenlerin yaknlar ynnden fevkalade
nemlidir. Bunun iin yetkili hakim veya mahkemelerin, davalarn baka yerde grlmesi iin
nakline karar vermelerini beklemeden Adalet Bakanl, sr'atle "Amme Emniyeti" iin davalarn
naklini istemelidir. denildii grlmtr.
17.08.1993 tarihli Trkiye Barolar Birlii kamuoyu duyurusunda 2 Temmuz Sivas
olaylar ile ilgili alm ve alacak davalarda her trl hukuki yardm ve danmanl yapmaya
karar verildii ve bu amala bir komisyon kurduu ifade edilerek Sivas olaylarnn Olaylarn
temelinde, deiik nedenler, bahaneler, tahliller aramak yanltr, bounadr. Olaylar Cumhuriyetin
70. ylnda, onun temel ilkesi olan laikliin kimi evrelerce ve kiilerce hl zmsenemediini
kantlamaktadr. Sokaklara dklenler, eriat isteriz diye baranlar ve onlar kkrtanlar, laiklik
ilkesini geriletip dlamay, ulusumuzu ortaa karanlna ekmeyi, mmet yapmay dlemekte,
demokratik hukuk devletini ykp teokratik devlet kurmay amalamaktadrlar. Cumhuriyetin
balangcnda Kubilay kesenler, Muammer Aksoy, etin Eme, Bahriye ok, Uur Mumcuyu
ldrenler, Sivasta 37 kiiyi yakanlar, ayn zincirin halkalardr. Bu zincir krlmadka lkemiz
daha vahim olaylara gebedir. eklinde nitelendirildii anlalmtr.
- Adalet Bakanl Ceza leri Genel Mdrlnn 17.08.1993 tarih ve 33852 sayl
Dava Nakli konulu yazs ile dnemin Adalet Bakan Seyfi Oktay tarafndan Yargtay
Cumhuriyet Basavclndan Sivasta grlmekte olan davalarn amme emniyetinin muhafazas
ynnden baka bir yer Ar ve Asliye Ceza Mahkemesi'ne nakledilmeleri istenmitir. Ayn ilem
Kayseri DGMde grlmekte olan dava iin de yaplmtr.
GZL
GZL
1373
- Adalet Bakanlnn Yargtay Cumhuriyet Basavclna yapt mezkr bavurular

zerine Yargtayn ilgili ceza daireleri tarafndan 18.08.1993 ve 23.08.1993 gnl kararlar ile
mezkur kamu davalarnn Ankara Devlet Gvenlik, Ar Ceza ve Asliye Ceza Mahkemelerine
nakledilmelerine karar verilmitir.
- Mezkr dava dosyalar Ankara Devlet Gvenlik, Ankara 19. Asliye Ceza ve 3. Ar Ceza
Mahkemelerine intikal etmitir. Bu srete 20.09.1993 tarihinde DGM Cumhuriyet Basavcs
Nusret Demiral ve ayn yer Cumhuriyet Savclar Tevfik Hanclar, Talat alk, Kemal Ayhan, Nuh
Mete Yksel, lk Cokun ve Dilaver Kahveci Dnce rnei balkl bir yaz kaleme alm ve
bu yazy Ankara DGM, 3. Ar Ceza ve 19. Asliye Ceza Mahkemelerine gndermitir. Kamuoyuna
da yansyan sz konusu yazda; olayn genel anlatm yaplarak, datlan bildiriler, atlan
sloganlar, laiklik konularnda bilgi ve dnceler ortaya konulduktan sonra olayn yasal
grnts ile ilgili olarak: ayr Mahkemede alan ve ayr ayr maddeler erevesinde
davalarn zlmesi ve sonuca gidilmesi nerilen davalardan vazgeilerek bu davalarn yani
Ankara Asliye Ceza ve Ar Ceza Mahkemelerine naklen gelen davalarn Ankara Devlet Gvenlik
Mahkemesine ayn mlahaza ile naklen gnderilen dava ile birletirilerek sanklarn eylemlerinin
TCKnn 146/1 ve son maddeleri iinde aratrlmas ve sonuca gidilmesi usul ve yasalara uygun
olacaktr. Bu nedenlerle davalarn ncelikle birletirilmesi ve durumaya bu durumuyla
balanlmasn kamu adna talep ederiz. eklinde deerlendirme yaplmtr.
- Dnce rnei yazs zerine Ankara 19. Asliye Ceza Mahkemesi ve 3. Ar Ceza
Mahkemesi davalarn Devlet Gvenlik Mahkemesi'nin grev alanna girdiinden bahisle
grevsizlik kararlarna hkmetmitir.
- Ankara 1 No'lu Devlet Gvenlik Mahkemesi de kendisini adam ldrme ve izinsiz
gsteri sular ynnden grevli saymam ve 26.10.1993 tarih ve 1993/128-108 E-K sayl
kararnda Davamzda sank olmayan kiilerin dahi su vasfnn deitirilmesi suretiyle 146nc
maddeden yarglanmas dnlemeyeceinden mahkememizin CMUK 7 ve 263nc maddesi
gereince grevsizliine eklinde Ankara 19. Asliye Ceza Mahkemesine kar grevsizlik karar
vermitir. Ayn ekilde 27.10.1993 tarih ve 1993/129-109 E-K sayl karar ile Ankara 3. Ar
Ceza Mahkemesine kar grevsizlik karar vermitir.
- Bu suretle ortaya kan olumsuz grev uyumazl Yargtay 10. Ceza Dairesi tarafndan
zmlenmitir. Anlan Daire, delillerin bir btn olarak tartlmas, suun niteliine ve olayn
anlatl biimine gre Ankara 1 No'lu Devlet Gvenlik Mahkemesinin grevsizlik kararlarn
kaldrarak, davalarn btnnn Ankara Devlet Gvenlik Mahkemesinde grlmesini karara
balamtr.
GZL
GZL
1374
- Yargtay 10. Ceza Dairesi (Bakan Hamdi Doan ve yeler ener Gngr, M. . nal, Il
Kohisarlolu), 08.11.1993 tarihli ve 1993/11824-11804 E-K sayl kararnda; () 2.7.1993
tarihinde meydana gelen ve 35 kiinin yanarak lm, bir ok kiinin yaralanmas, binalarn ve
heykellerin krlp tahrip edilmesi olaylarnn balang, gelime biimi ve sonular itibaryla bir
btn tekil ettii ounluunun Ankara Devlet Gvenlik Mahkemesi'ne alan kamu davasnn
sanklarn
oluturan
kiiler
haklarnda
3713
sayl
kanunun
7/1-2.
maddeleri
ile
cezalandrlmalar iin ayr bir davann alm olmasna, kantlarn tartlmas, su niteliinin
belirlenmesi, eylemlerin TCKnun 146, 313, 3713 sayl kanunun 7/1-2, 2/2. maddelerine uygun
olup olmadnn Devlet Gvenlik Mahkemesi'nce deerlendirilmesi gerekmesine, Ankara 3. Ar
Ceza Mahkemesi kararndaki gerekeye gre yerinde grlmeyen Ankara Devlet Gvenlik
Mahkemesi'nin 27.10.1993 gn ve 1993/129-109 sayl grevsizlik kararnn istem gibi
kaldrlmasna, dosyann mahalline gnderilmesi iin Yargtay C. Basavclna tevdiine
oybirliiyle karar vermitir.
- Yargtay 10. Ceza Dairesi, 09.11.1993 tarih ve 1993/11856-12102 E-K sayl kararnda
benzer gerekeler ile; () Ankara Devlet Gvenlik Mahkemesi'nin 26.10.1993 gn ve 1993/128108 sayl grevsizlik kararnn istem gibi kaldrlmasna, dosyann mahalline gnderilmesi iin
Yargtay C. Basavclna tevdiine 9.11.1993 gnnde oybirliiyle karar verildi. eklinde Ankara
1 Nolu DGMnin Ankara 19. Asliye Ceza Mahkemesine kar verdii grevsizlik kararnn
kaldrlmasna hkmetmitir.
- Yukarda yer verilen srecin sonucunda Sivas Olaylaryla ilgili alan tm dava
dosyalar; hem yarglama yeri ve grevli mahkemenin hem de su vasfnn deiimini salayacak
bir sre sonunda Yargtay tarafndan Ankara 1 Nolu Devlet Gvenlik Mahkemesinde
birletirilmitir.
- Ankara DGM Cumhuriyet Basavclnn yarglamann sonucu iin hazrlad esas
hakkndaki 09.08.1994 tarihli mtalaasnda; Sivas linde bulunan vatandalarn, inanlar
asndan son derece hassas olduu zellikle, gnn de cuma oluu gibi nedenlerle 02.07.1993
tarihinde bebin veya onbin kiinin meydana getirdii topluluk "eriat dzeni fikirleri slam
Dininin erevesinde gelitirmeyi dleyen ve topluluk iinde bulunan bir grup ahsn"
ynlendirmesiyle eyleme gemi olduuna deinilmi ve
Sonu olarak, deerlendirmesi yaplan ve elde edilen bulgular, tank beyanlar, videokaset
iindeki grntler, ekilen resimler, tehis tutanaklar, olay tutanaklar, sanklarn samimi olan
beyanlar, tevilli ikrarlar, kabule ayan olmayan inkara varan aklamalar dolaysyla,
GZL
GZL
1375
29 sank hakknda Olayda asli fail olduklar saptanmakla, ayr ayr hareketlerine uyan
TCK'nn 146/1, 38 sank hakknda, Olayda feri fail olduklar saptanmakla ayr ayr hareketlerine
uyan TCK'nn 146/3., Sanklardan su tarihinde 15 yan bitirip, 18 yan doldurmayan 9 sank
hakknda ayrca TCK'nn 55/3 maddeleri ile cezalandrlmalarna, 53 sank hakknda, Olayda asli
ve feri fail olmadklar, haklarnda mahkumiyetlerine yetecek delil ve emare de bulunmad
saptanmakla beraatlerine, Olay iinde olup da, yakalanamayan ve haklarnda kamu davas alm
bulunan gyabi tutuklu sanklardan ikisi ile Adli Tp Kurumu'na sevk edilen sanklar ikisi
hakkndaki kamu davasnn tefrik olunarak sanklarn yakalandnda ve ilemleri bitiminde
dosyann ayrca ele alnmasna,
Gerek gerekede, gerek olayn seyri iinde olaylarn tahrikisi olduklar anlalan enlii
tertip eden grevliler ve ynetim kurulundaki kiiler ile, olayn seyri iinde enlie davet edilmi
olup da, nceki durumu ile enlik iindeki durumu ve tank Demet Ik'n yeminli beyan
erevesinde Aziz Nesin iin mahalli Cumhuriyet Basavclna ve soruturmaya yetkili mercilere
su duyurusunda bulunulmasna,
Cezalandrlmalar isteminde bulunulan ve hl serbest olan sanklarn tutuklanmalarna,
tutuklu sanklarn tutukluluk hallerinin devamna karar verilmesi
talep edilmitir.
- Yarglama sonunda Ankara 1 Nolu Devlet Gvenlik Mahkemesince (Bakan Muammer
nsoy ve yeler etin Gvener ile . Ylmaz amlbel) verilen 26.12.1994 tarihli (Esas
No:1993/106 Karar No:1994/190) Kararda; sanklara msnet suun tarifi, tartmas ve su
vasfnn tayini balnda, devlet kuvvetleri aleyhindeki crmlerin akademik seviyede tarifi
yaplarak, Suun Mahiyeti, Faili, Mevzuu, Manevi Unsurlar ynnden aklama yaplarak deiik
lkelerin uygulamalarna yer verilmi, doktriner ynden atflar yaplmtr.
Netice ve kanaat blmnde; Cumhuriyet Savcl ve mdahil taraf vekillerinin TCK'nn
146. maddesi ile ilgili iddialarnn mesnedini tekil eden delillerin bir kez daha deerlendirilmesi
ve bu kanun hkmne uygunluu tartlm, 02.07.1993 gn sabah ev ve iyerleri kap
nlerine braklan "Mslman Kamuoyuna" balkl bildirinin tam metnine yer verilmi,
Videokaset zlenim Raporlarnn Deerlendirilmesi yaplm, 03.07.1993 tarihinde Sivas
Emniyet Mdrlnde, Emniyet mensuplar tarafndan dzenlenen olay tutananda tespit
edilen sloganlara iaret edilmi, Yukardaki blmlerde Devlet kuvvetleri aleyhine ilenen
crmlerin tarifi yaplrken bu suun faillerinin, Devletin Anayasas'na ynelik eylemlerin
amalanmas gerektii belirtilmi ve bu suun unsurlar ayr ayr belirtilmitir. Sloganlarn sadece
eylemcilerin kastn ortaya koyan bir ifade tarzdr. Sloganlar suun btnn tarif eden bir unsur
GZL
GZL
1376
saylamaz. Bu nedenle sadece sloganlardan hareketle suu tarif etmek mmkn deildir. Kald ki,
tespit edilen sloganlarn laiklik aleyhinde bir ifade iermedii de ayr bir gerekliktir. Bu nedenle
sanklarn fiili esas alnmak suretiyle su tarif edilmitir. Ferdi sloganlar eylemcilerin tmne
temili suretiyle ceza tayinini doru bulmuyoruz. Bu nedenle Cumhuriyet Savclnn ve mdahil
tarafn grlerine katlamyoruz. eklinde deerlendirmeye gidilmitir.
Bina yakmak suretiyle birden ok kiinin lmne sebebiyet vermek fiili, haksz tahrik
durumu ile unsurlar, bu konudaki doktrinleri, olaya uygulanmasn, kiide yanlma - hedeften
sapma konusunu, uygulama eklini, faili bilinmeyen adam ldrme fiilini, 2911 sayl Toplant ve
Gsteri Yryleri Kanununa muhalefet etmek suunu irdeledikten sonra,
Aziz Nesin'in 1993 yl bandan itibaren basna da intikal eden aklamalarnda yazar
Salman RD olan eytan Ayetleri isimli kitab tercme ettirerek yaynlamak istediim beyan
etmi olmas ve bayazar bulunduu Aydnlk Gazetesi'nde yaynlamaya balad, yaynlanan
blmlerin ili Sulh Ceza Mahkemeleri'nce toplatlmasna karar verildii, yukardaki blmlerde
etraflca izah edilmitir.
Telif hakk dahi almadan srarla yaynlamak istedii eytan Ayetleri isimli kitapta,
Mslmanlarn Peygamberi, eleri ve ashabnn aaland, tm Mslman kamuoyunca
bilinmesi ve bu kitabn bir blmnn tercme edilerek, Aziz Nesin tarafndan yaynlanmas,
Mslman topluluk tarafndan byk tepki ile karlanmtr.
02.07.1993 tarihinde Sivas'ta bulunan Aziz Nesin'in, protesto edilmesi amacyla, gsterilere
baland evvela Vilayet Binas nnde daha sonra Kltr Merkezi nnde ve en son olarak da,
Madmak Oteli nnde gsteriler yapld onbe bine yaklaan gstericilerin Emniyet mensuplar
tarafndan kontrol edilemedii ve Madmak Oteli nnde bulunan otomobillerin tahribi ile
balayan daha sonra da temin edilen benzinlerle, snger, bez, kat gibi cisimleri ateleyerek
otomobillere ve Otel'e attklar kan yangn sonucu 35 kiinin karbonmonoksit gazndan
zehirlenerek ld 2. kiinin de faili bilinmeyen ateli silah yarasndan ld anlalmtr.
Sivas olaylarnn Devlet'e ve laik dzene ynelik olmad Aziz Nesin'in, eytan Ayetleri
kitabn yaynlamasna duyulan fke, kin ve nefretin oluturduu tahrik sonucu ve Aziz Nesin'e
ynelik bir eylem olduu kast edilen Aziz Nesin olmasna ramen hedef de sapma sonucu 37.
masum insann lm ile sonulanan bu olaylarn, Laik-anti-laik veya mezhep atmas olmad
sadece slam dinince mukaddes saylan deerlerin aalanmasna tepki gsterildii, Aziz Nesin'in
Anadolu'nun her hangi bir vilayetinde de ayn tepkiyi grebilecei dolaysyla ahsa ynelik
eylemin bir baka mecraya ekilerek kamplama ve kutuplama yaratmann hukuki ve sosyal bir
yarar olmad kanaatindeyiz.
GZL
GZL
1377
eklinde sonuca varlmtr.

Mezkr Kararn hkm blmnde; a) Sanklardan dokuzunun olaylarn balad andan
itibaren topluluu ynlendiren, slogan atan, sevk ve idare eden, Madmak Oteli nnde halk
galeyana getiren, Emniyet kuvvetlerinin oluturduu barikatlar aarak otomobilleri tahrip edip
ters evirerek benzin deposunu paralayp benzinin akmasn salayan Otel ierisine girerek
Otel'i tahrip edip yanabilecek eyalar dar frlatan, benzin getiren ve Emniyet glerince yere
dklen benzini bez ve kauuk gibi emici, yanc cisimlere yedirerek ateleyip Otel'e ve
otomobillere atan bylece otomobillerin ve binann yanmasnda birinci derecede sorumlu
olduklar, bina yakmak suretiyle kasten adam ldrmek suunu iledikleri ak ve kesin olarak
sbuta erdiinden ibu sanklarn eylemlerine uyan TCKnn 450/6. maddesi gereince her
birinin DAM CEZASI ile cezalandrlmalarna; b) Sanklardan 17sinin olaylarn balad andan
itibaren topluluu ynlendiren, slogan atan, sevk ve idare eden Madmak Oteli nnde halk
galeyana getiren Emniyet kuvvetlerinin oluturduu barikatlar zorlayarak amaya alan,
maktullerin kald otelin nnde asli failleri su ilemeye ve binann yaklmasna "Sivas Aziz'e
Mezar Olacak, eytan Aziz, Kafirleri yakalm, Yak-Yak ve Tekbir" getirerek itfaiyenin olay yerine
gelmesini ve hareketini engelleyerek suun ilendii srada mzaheret ve muavenetle filin
icrasn kolaylatrarak sua itirak ettikleri ak ve kesin olarak anlaldndan bu sanklarn
eylemlerine uyan bina yakmak suretiyle birden ok kiinin lmne sebep olduklar
anlaldndan eylemlerine uyan TCK'nn 450/6. Maddesi uyarnca idam cezas ile
cezalandrlmalarna; c) Sanklardan 60nn eylemlerinin 2911 sayl Toplant ve Gsteri
Yryleri Kanununun 32/3. Maddesi uyarnca er yl hapis cezas ile cezalandrlmalarna; )
Sanklardan 37sinin zerlerine atl sulardan mahkmiyetlerine yeterli kesin ve inandrc delil
elde edilemediinden beraatlerine karar verilmitir. Sz konusu cezalar hakknda feran itirak,
tahrik, 18 yandan kk olma ve dier sebeplerle Trk Ceza Kanununun ilgili maddeleri
uyarnca sanklarn cezalarnda indirim hkmleri uygulanmtr.
- 1 Nolu Devlet Gvenlik Mahkemesince verilen 26.12.1994 gn ve E.1993/106 sayl
Karar; sank vekillerince sbut ynnden, mdahil vekilleri ile DGM Basavcl tarafndan da
suun niteliinin tayinindeki hata, bir ksm sanklar hakkndaki beraat kararlarnn isabetsizlii
ve haksz tahrik hkmlerinin uygulanmasna yer olmadna ilikin hususlardan temyiz
edilmitir. Ankara Devlet Gvenlik Mahkemesi Cumhuriyet Basavcl 1994/21 temyiz
dilekesi ile karar Yargtaya tamtr.
- Temyiz safahat ierisinde verilen Yargtay 9. Ceza Dairesinin (Bakan Demirel Tavil ve
yeler Mater Kaban, erif Erol, Sleyman Erkan, Hasan Gereker) 30.09.1996 tarihli (Esas No:
1996/688 Karar No:1996/4716) kararnda yer alan aadaki gibi gerekelerle;
GZL
GZL
1378
TCK'nn 146. maddesindeki suun kasten ilenmesi zorunluluunda ise kuku yoktur. Bu
belirleme, failin Anayasa'da deiiklik yaratmak irade ve istei ile hareket etmesini zorunlu
klmaktadr. Burada kastn hukuka aykr vastalar kullanlmasn da kapsadn belirtmek
gerekir. Ancak failin gerekletirmek istedii sonucun Anayasa'ya aykr olup olmadn bilip
bilmemesi, bu konuda decei yanlg su kastna ve dolaysyla sonuca etkili deildir.
Somut olayda 7-8 saatlik uzun bir zaman sreci ieriinde, gvelik grevlilerince yaplm
olan eitli uyarlara ramen datmayarak Hkmet Kona'nn nnde bulunan gvenlik
grevlilerinin kurduu barikatn da zorlanp Devlet ve Hkmetin l'de temsilcisi olan Vali'ye,
"erefsiz Vali", "Vali istifa" eklinde yryler ve toplanmalar srasnda, Cumhuriyetilik ve Laiklik
ilkelerine aykr biimde, "eriat gelecek zlm bitecek", "Cumhuriyeti burada kurduk, burada
ykacaz", "yaasn eriat", "kahrolsun laiklik", "eriat isteriz", "dinsiz laikler" sloganlarnn
atlmas, bir ksm iyeri mesken ve aralarn yaklmas, "yak yak" sloganlar altnda, gvenlik
grevlilerinin kurduu barikatn cebir kullanlmak suretiyle alp, Otel'in yaklmas suretiyle 35
kiinin ldrlm ve ok sayda kii ile gvenlik grevlisinin yaralanm bulunmas ve nihayet
Trk nklabnn temel talarndan birisi olan Sivas Kongresi'nin imzaland ve sonradan mzeye
dntrlm bulunan bina ile nndeki Atatrk Heykeli'nin tahrip edilmi olmas, olayda
kullanlan cebri, bir ksm icra hareketlerinin TCKnn 146. maddesinde belirtilen sonucu
yaratmaya elverililiini ve Aziz Nesin'in dnce ve davranlar bahane edilmek suretiyle
Anayasal Dzenin en nemli ilkelerinden olan "Cumhuriyetilik" ve "Laiklik" ilkelerinin ortadan
kaldrlmasna ynelik bulunduunu tm akl ile ortaya koymaktadr.
1 Nolu Devlet Gvenlik Mahkemesince verilen karar bozulmu ve sonu itibariyle Sivas
olaylar ile ilgili yarglama Mlga Trk Ceza Kanununun 146. maddesinde dzenlenen su olarak
ele alnp yarglanm ve sonulandrlmtr. Bylece, sanklar artla tahliye hkmlerinin
geerli olmad Devletin gvenliine ve Anayasal Dzene kar ilenen sulardan dolay
arlatrlm mebbet hapis cezasna mahkm olmulardr.
Bu erevede, yaplan yarglamalar sonucunda; mlga 765 sayl Trk Ceza Kanununun
anayasal dzeni bozmaya kalkma suunu dzenleyen 146/1. maddesi uyarnca 34 kii
arlatrlm mebbet hapis cezasna, ayn Kanunun 146/3. maddesi uyarnca da 38 kii de ar
hapis cezalarna (7 yl 6 ay) arptrlmtr. Ayrca, ya kkl veya ksmi akl hastal gibi
indirim nedenleriyle 9 kii de ayn sulardan 5 ila 20 yl arasnda deien ar hapis cezalar
almtr. 2 kiinin lm nedeniyle, yarglanan 5 kiinin ise zamanam nedeniyle davas
dmtr. Halen yakalama karar devam eden 3 sank hakknda ise dava devam etmektedir.
GZL
GZL
1379
Yargtay 9. Ceza Dairesinin bozma karar sonucunda Ankara 1 No'lu Devlet Gvenlik
Mahkemesince (Bakan Mehmet Orhan Karadeniz ve yeler Erman Baol ile smail Tiryaki)
27.11.1997 tarihli (Esas No:1996/84, Karar No:1997/199) gerekeli karar, Yargtay tarafndan
yaplan yorum ve delil deerlendirmesi erevesinde ekillenmitir. Kararn ilgili blm aynen
aaya alnmtr.
Sanklara isnat olunan olaylarn balamas, gelimesi ve sonucu, Yargtay bozma ilamnda
da belirtildii gibi Kltr Bakanl ve Sivas Valiliinin katklaryla Pir Sultan Abdal Kltr Dernei
tarafndan 1-4 Temmuz 1993 tarihleri arasnda Sivas il merkezinde dzenlenen Pir Sultan Abdal
Kltr Etkinliklerine il dndan da birok sanat, yannda yazar Aziz Nesin'in de davet edildii, l
Valisi ile birlikte 01.07.1993 gn Kltr Merkezi'nde konuma yapan Aziz Nesin'in bir ksm
davetli ve izleyicilerle Madmak Oteli'nde kaldklar, gerek olaydan birka gn nce gerekse
etkinliin devam ettii 2 Temmuz 1993 gn sabah erken saatlerde kimlii belirlenemeyen
kiilerce ehrin baz semtlerinde Salman Rdi tarafndan yazlp Aziz Nesin tarafndan da Aydnlk
Gazetesi'nde ksmen yaynland ileri srlen 'eytan Ayetleri' isimli kitapta slam'a ve
peygamberine dil uzatldna deinildikten sonra, "Ne yazk ki, laik ve iki yzl TC devleti", "gn
Mslmanlarn yerine getirme gndr", "iman edenler Allah yolunda savarlar, o hlde eytann
dostlar ile savan" eklinde cmlelerinde yer ald 'Mslman kamuoyuna' balkl bildirilerin
datld,
Ayn gn saat 13.30 sularnda Sivas Paa ve Meydan Camilerinden cuma namazn klp
kan topluluklarn gvenlik glerinin ihtarna ramen Kale Camisi'nden gelen toplulukla da
birleerek, "Zafer slamn, eytan Aziz, Sivas Aziz'e mezar olacak, Vali istifa, erefsiz Vali" eklinde
sloganlar da atp Vilayet nne geldikleri, laiklie aykr ve ilden devlet ve hkmetin temsilcisi
olan valinin tahkir ve tezyifine ynelik slogan atmay orada da srdrdkleri, gvenlik glerinin
mdahalesi ile sakinletirilip dalmaya balayan topluluun tahrik ve tevik sonucu tekrar
toplanarak ayn sloganlarla Kltr Merkezi'ne yrd, buraya girmelerinin engellenmesi
zerine, topluluun tekrar Vilayet nne geldii, yeni katlmlarla gittike kalabalklaan
topluluun benzer sloganlar atarak yeniden geldikleri Kltr Merkezi'ni taladklar, bir gn nce
dikilmi bulunan Ozanlar Ant'n tahrip ettii, alnan nlemler sonucu buradaki topluluun
16.05'te dalmaya balad, ancak baz gruplarn saat 18.00 sralarnda Madmak Otel'i nnde
toplanan gruba katld, gvenlik grevlilerinin etkinliklerin iptal edildiini, Ozanlar Ant'nn
kaldrlacan duyurmalarna ve antn da yerinden sklerek gtrldnn grlmesine
ramen dalmayarak yeni katlmlarla 10-15 bin kiiye ulaan topluluk tarafndan "Allahu ekber,
la ilahe illallah, Sivas Aziz'e mezar olacak, eriat gelecek zulm bitecek, Cumhuriyeti burada
kurduk, burada ykacaz, yaasn eriat, Muhammed'in ordusu kafirlerin korkusu, yaasn
GZL
GZL
1380
Hizbullah, kahrolsun laiklik, yaasn eriat, lmeye geldik Aziz'i gmmeye geldik, eriat isteriz,
dinsiz laikler" eklinde sloganlarn atld, saat 18.00 sralarnda topluluk iinden baz kiilerce
otelin taland, nndeki arabalarn ters evrilerek tahrip edildii, gvenlik glerince
oluturulan barikatn zor kullanlarak yarlp otele girildii, otel ierisindeki koltuk, masa, perde vs.
eyann darya atld, "yak yak" sloganlar altnda tahrip edilen aralarn depolarndan akan ve
olay yerine dardan getirilen benzine bulatrlan bez ve perde paralarnn tututurulmas
suretiyle arabalarn ve otelin atee verildii,
Yangn sndrmek zere olay yerine gelen itfaiyenin yangna mdahale abalarnn ve bu
ekilde otelde bulunanlarn kurtarlmalarnn engellendii, olayn ok vahim boyuta ulatn
nihayet farkeden gvenlik grevlilerinin havaya ate etmesi sonucu topluluun datlp yangna
mdahale edilebildii, ancak karlan bu yangn sonucu otelde bulunan 35 kiinin yanma ve
karbondioksit zehirlenmesi, 2 kiinin ise ateli silah yaras ile ld, olaylar engelleme abasnda
bulunan 14 gvenlik grevlisi ile otelde bulunan baz kiilerin yaralandklar, topluluk ierisindeki
baz kiilerin zel ahslara ait bir ksm iyerlerini, evleri, aralar ve stasyon Caddesi'ndeki Sivas
Kongresi'nin yaplm olmas nedeniyle sonradan mze haline getirilmi bulunan Atatrk Kongre
Etnografya Mzesi'ni talayarak tahrip ettikleri, mze nnde bulunan Atatrk Bstn boyundan
kopararak yere attklar, saatler boyu sren bu eylemlere sanklardan bir ksmnn batan sona,
dierlerinin ise blmler hlinde katldklar dosyada mevcut delillerle sabittir.
2) Sivas olaylar srasnda Atatrk Kongre ve Etnografya Mzesinin nnde bulunan

Atatrk bstnn gstericiler tarafndan kaidesinden sklerek tahrip edildiine ilikin iddialar
Sivas olaylar srasnda Atatrk Kongre ve Etnografya Mzesinin nnde bulunan
Atatrk bstnn gstericiler tarafndan kaidesinden sklerek tahrip edildii, Atatrk
bstnn gece sokaa kma yasandan sonra Silahl Kuvvetlerin kaldrd, bst normal
olarak gstericilerin skmesinin mmkn olamayaca, sadece olayn seyrini deitirmek iin
polisin kaldrd gibi hususlarn kamuoyunda tartlan iddialar arasnda olduu tespit
edilmitir.
- Ankara 1 Nolu Devlet Gvenlik Mahkemesince verilen 26.12.1994 gn ve E.1993/106
sayl Kararn D)Netice ve Kanaat Blmnde; Cumhuriyet Savcl ve mdahil vekillerinin
Trk Ceza Kanununun 146. maddesi ile ilgili iddialarnn mesnedini tekil eden deliller
deerlendirilmitir. Bunlar; Mslman Kamuoyuna balkl bildiri ve ierii, sloganlarn
belirlenmesine ynelik video izlenim raporlar ve atlan sloganlar ve Sivas Emniyet
Mdrlnn 03.07.1993 tarihli olay tutananda yer alan sloganlarn deerlendirilmesidir.
GZL
GZL
1381
- Ankara 1 Nolu Devlet Gvenlik Mahkemesince verilen mezkr Kararn D)Netice ve

Kanaat Blmnde, Atatrk Kongre ve Etnografya Mzesinin nnde bulunan Atatrk
bstnn tahrip edilmesi ile ilgili herhangi bir delil deerlendirmesi bulunmamaktadr.
- Atatrk Kongre ve Etnografya Mzesinin nnde bulunan Atatrk bstnn tahrip
edilmesi fiili, temyiz safahat ierisinde Yargtay 9. Ceza Dairesince ihdas edilen ve yukarda
geni bir biimde verilen 30.09.1996 tarihli (Esas No 1996/688 Karar No:1996/4716) kararda;
Ve nihayet Trk nklabnn temel talarndan birisi olan Sivas Kongresi'nin imzaland ve
sonradan mzeye dntrlm bulunan bina ile nndeki Atatrk Heykeli'nin tahrip edilmi
olmas, olayda kullanlan cebri, bir ksm icra hareketlerinin TCKnn 146. maddesinde belirtilen
sonucu yaratmaya elverililiini ve Aziz Nesin'in dnce ve davranlar bahane edilmek suretiyle
Anayasal Dzenin en nemli ilkelerinden olan "Cumhuriyetilik" ve "Laiklik" ilkelerinin ortadan
kaldrlmasna ynelik bulunduunu tm akl ile ortaya koymaktadr.
eklinde yer almtr.

- Yargtay 9. Ceza Dairesinin bozma karar sonucunda Ankara 1 No'lu Devlet Gvenlik
Mahkemesince verilen Esas No, 1996/84 Karar No, 1997/199 sayl gerekeli kararda ise,
Atatrk bstnn tahrip edilmesi ile ilgili Yargtay tarafndan yaplan tespit ve delil
deerlendirmesi aynen kabul edilmi olup anlan mahkemece Mlga Trk Ceza Kanununun 146.
maddesi uyarnca hkm tesis edilmesinin ana unsurlarndan birisini oluturmutur.
- Atatrk Kongre ve Etnografya Mzesinin nnde bulunan Atatrk bstnn bulunduu
yer ana cadde olan istasyon caddesinin kenarndadr. Orduevi, Jandarma Komutanl ve Valilie
ok yakndr. Valiliin nndeki meydandan ok rahat grlebilmektedir. Ayrca Tugay
komutannn ifadesiyle saat 18.00den sonra istasyon caddesinde 140 asker tertibat almtr.
Valilik nnde olaylarn balad saat 13.30dan itibaren polis ve asker devaml emniyet tedbiri
almtr.
- Atatrk bst, yaklak 90 kg arlndadr. Bstn konulduu kaide 2.30 metredir.
Bstn kaideye balantsn salayan cvatalar 17 cmdir. Bstn yklmasndan/krlmasndan
dolay gerek bstte bir hasarn (bstn vidaya baland yer hari) olduuna gerekse yerde
dmeden kaynaklanan bir iz kaldna ilikin herhangi bir tespit bulunmamaktadr. Bstn
cvatayla bal olduu kaidede de herhangi bir hasar bulunmamaktadr. Ayrca, sz konusu
bstn 15-20 metre yaknnda yer alan Atatrk Heykeline herhangi bir saldr olmam ve zarar
verilmemitir.
GZL
GZL
1382
- Atatrk bstnn yklmas ile ilgili olarak tek resmi evrak ve tespit Sivas Valilii zel
Kalem Mdrlnn 06.07.1993 tarihli yazs ekinde Emniyet Mdrlne intikal ettirilen
Kongre mzesinde grevli olan arkeolog, hizmetli ve bekilerin birlikte dzenlemi olduklar
02.07.1993 tarihli tutanaktr. Ayrca, ayn konu ile ilgili olarak daha sonra dzenlenen komiser
yardmcs, polis memurlar ile mze gece bekileri tarafndan tutulan Grg ve Tespit Tutana
ile 06.07.1993 tarihli Vali yardmclar ve Mze Mdr ile Mimar tarafndan tutulan tutanaklar
bulunmaktadr. Sz konusu tutanaklarda bstn nasl, ne zaman ve kimler tarafndan krldna
ilikin herhangi bir tanklk bulunmamaktadr.
- Sivas ve DGM Savclklarnca bstn tahrip edenlerin belirlenmesi amacyla Emniyet
Mdrlne vaki talepler olmu ancak bstn ne zaman ve nasl krld ile kimler tarafndan
krld hususunda herhangi bir grnt kayd bulunamam ve/veya grg tanklar marifetiyle
de herhangi bir sonuca ulalamamtr. Yukarda bahsedilen tutanaklarda da olayn nasl ve ne
zaman olduuna ilikin herhangi bir somut tanklk bulunmamaktadr.
- Atatrk bstnn tahrip edilmesi hususu ile ilgili olarak yrtlen alma esnasnda
yaplan inceleme ve alnan beyanlar neticesinde;
a) Bstn gvenlik kuvvetlerinin kontrol ve gzetimi altnda yer alan bir yerde
bulunduu,
b) Bstn konulduu kaidenin ykseklii, kaideye baland cvatalarn uzunluu,
bstn arl dikkate alndnda sklmesinin/krlmasnn zel bir gayret gerektirecei,
c) Mze grevlilerinin anlatmlarna gre, 02.07.1993 gn Madmak Oteli yangnndan
sonra dalan gstericilerden bir ksmnn Kongre Mzesini talad ve bu esnada mze
grevlilerince bstn tahrip edildiinin grlmedii,
) 03.07.1993 gn sabah saatlerinde gelen asker ve/veya polis memurlarnn sylemesi
zerine mze grevlilerince bstn krldnn fark edildii ve tutanak tanzim edildii,
d) 02.07.1993 tarihinde arkeolog ve mze bekileri tarafndan dzenlenen tutanan,
tutanakta belirtilen saat ve tarihte dzenlenmedii,
e) Mzeye ait nbet devir teslim izelgelerinde 2 Temmuz 1993 gn yaananlarn
Haziran 1993 ayna ait olan nbet devir teslim izelgesinin stndeki bolua 02.07.1993 saat
19.10da mzede Musa Trnk, Sddk Demir, Nurettin Polat, Ali Ger ve Abdullah Saygil ile
Hseyin Dal ve TRT ekim grevlilerinden 3 grevli ile saat 22.00ye kadar beklendi. stasyon
Caddesi ynnde ve bahe ynndeki zemin kat camlar krlmtr. eklinde not dlmek
suretiyle kaydedildii ve bstn zarar grdne ilikin herhangi bir kaydn bulunmad,
f) Atatrk bstnn tahrip edildiine dair emniyet grevlilerince dzenlenen Grg ve
Tespit Tutanann 02.07.1993 tarihinde tanzim edilmedii,
GZL
GZL
1383
g) Sivas Valisi Ahmet Karabilgin tarafndan 03.07.1993 tarihinde tanzim edilen ve ileri
Bakanlna sunulan 02.07.1993 gn Sivasta Meydana Gelen Toplumsal Olaylarla lgili Durum
Raporunda bstn tahrip edilmesi ile ilgili herhangi bir bilgi bulunmazken, 04.07.1993 tarihinde
Mlkiye Bamfettiinin sorularna verilen yazl cevapta mezkur Durum Raporu aynen
tekrarlanm olup saat 17.00de gsterilen blme Belediye Bakannn topluluu yattrma
konumalar da sonu vermemitir ifadesinden sonra Kanunsuz gstericiler 4 Eyll Atatrk ve
Kongre Mzesine saldrm, bina nndeki Atatrk bstn tahrip etmi, binaya girme abalar
glkle nlenmitir. Atatrkn Cumhuriyetin temelini burada attk dedii tarihi binann camlar
talarla krlmtr. ifadelerinin ilave edildii,
) Emniyet Mdrlnn yrttn belirttii Atatrk bstyle ilgili soruturmann
sadece Kltr Mdrl personeli, Emniyet Mdrl personeli ve Valilik tarafndan
dzenlenen tutanaklardan ibaret olduu,
h) TBMM Sivas Olaylar Aratrma Komisyonu raporunda zellikle muhalefet erhlerinde
belirtilen iddialarn aratrldna ilikin bir kaydn bulunmad
) Adli ve idari soruturma ve yrtlen yarglama srecinde Atatrk bstnn
kim/kimler tarafndan skld/krld hususunun vuzuha kavumad ve Atatrk bstnn
tahrip edilmesi ile ilgili tutulan tm tutanaklarda da bstn kim tarafndan ne ekilde ve ne
zaman skld/krld ynnde herhangi bir tespitte bulunulmad
anlalmtr.
3) Sivas Olaylar srasnda atlan sloganlarn soruturma ve yarglama aamasnda
deiiklie/eklemeye urad ve bu deiikliklerin/eklemelerin devam eden adli sreci
etkilediine ilikin iddialar hakknda yaplan tespitler aada yer almaktadr.
- Sivas Olaylarndan sonra Emniyet Mdrlnce gsterilerde atlan sloganlara ilikin
dzenlenen listede, TBMM Sivas Olaylar Aratrma Komisyonu Raporunda ve Mlkiye
Mfettilerince hazrlanan raporda Sivas olaylarnda atlan tm sloganlar tespit edilmi ve
listelenmitir.
- Ankara 1 Nolu Devlet Gvenlik Mahkemesince verilen 26.12.1994 gn ve E.1993/106
sayl Kararda da gerek Sivas Emniyet Mdrlnn 03.07.1993 tarihli olay tutanandaki
slogan listesi (Zafer slamn, Allahu Ekber, Vali istifa, eytan Aziz, erefsiz Vali istifa,
Hkmet istifa, Mslman Trkiye) ve gsterilerin kaydedildii video kasetlerin mahkeme
heyetiyle birlikte bilirkiiler tarafndan izlenerek yaplan zmnde atlan sloganlar (Sivas
Azize mezar olacak, slama uzanan eller krlsn, Vali stifa, Kanmz aksa da Zafer slamn,
Tekbir Ya Allah Bismillah Allahu Ekber, En byk asker bizim asker) eklinde tespit
edilmitir.
GZL
GZL
1384
- Sz konusu Kararda, kalabalklarca toplu hlde Cumhuriyet veya Laiklik aleyhinde

herhangi bir slogann atlmad; kiisel olarak veya ok az bir grup tarafndan atlm olabilecek
benzer mahiyetteki sloganlarn da olaydan alt ay sonra baz polis ve mtekiler tarafndan ifade
edildii tespiti yaplmtr.
- Sivas Emniyet Mdrlnn 03.07.1993 tarihli olay tutana, deiik aamalarda
yrtlen almalarda ve Ankara 1 Nolu Devlet Gvenlik Mahkemesinin mezkr kararnda yer
alan slogan listelerinin hibirinde; Cumhuriyeti burada kurduk, burada ykacaz", Cumhuriyet
burada kuruldu, burada yklacak, Cumhuriyetin temeli burada yklacak, Cumhuriyet Sivasta
kuruldu, Sivasta yklacak, Atatrk Cumhuriyeti burada kurdu, burada ykacaz gibi
sloganlarn atldna dair herhangi bir tespitte bulunulmamtr.
- Sivas Olaylar srasnda atldna ilikin somut herhangi bir grnt ve tespit
bulunmayan cumhuriyet kart sloganlar; yarglama safhalarnda baz polis, mteki ve
avukatlar tarafndan dile getirilmitir. te yandan, mteki ve tanklarn olaydan hemen sonra
emniyet ve savclk soruturmalarnda verdikleri ifadelerde de sz konusu sloganlara
rastlanlmamtr.
- Sz konusu cumhuriyet kart sloganlar daha ziyade davann Yargtay safahatnda
nemli bulunmu ve Sivas olaylarnn (Mlga) Trk Ceza Kanununun 146. maddesinden
yarglanmasna ynelik ana unsurlardan birisi hline gelmitir.
DDA 24 - Sivas olaylar srasnda Sivasta grevli olan kiilerden Vali, Tugay Komutan,
l Emniyet Mdr, l Jandarma Komutan veya vekili ile Belediye Bakannn geirdii idari ve
adli
soruturma
ve
incelemeler
ile
bunun
sonucunda
ortaya
kan
sorumlu
bulunmadklar/grevlerini ihmal etmedikleri kararlar ile kamu kurum ve kurulularnda

grev yapanlarn olaylar srasnda ve/veya olaylardan sonra grevleri yapmakta kaytsz
davrandklar, baz kamu grevlilerin olaylara itirak ettii kamuoyunda tartma konusu olmu,
gerek adli ve idari soruturmalarn gerekse yarglamann salkl yaplmad ynnde iddialar
sklkla dile getirilmitir.
- Sivas Olaylar sonras l Valisi, l Emniyet Mdr, l Jandarma Komutan ve ilgili dier
kamu grevlileri hakknda dnemin meri mevzuat gerei idari soruturma yaplmas iin
ileri Bakanl Tefti Kurulu Bakanlnca grevlendirme yaplmtr. Mlkiye Mfettilerince
sadece l Valisi, Emniyet Mdr ve l Jandarma Alay Komutan hakknda inceleme ve
soruturma yaplmtr. Olaylarla ilgisi olabilecek dier kamu grevlileri hakknda herhangi bir
inceleme yaplmamtr. Fezlekede l Jandarma Komutan dndaki grevliler iin Lzumu
Muhakeme karar verilmesi nerilmi, ancak MMHKya gre karar mercii olan Dantay 2.
GZL
GZL
Dairesi
tarafndan
mfettilerin
nerisi
kabul
grmemi
1385
ve
kamu
grevlilerinin
yarglanmalarna yer olmadna (men-i muhakeme) karar verilmitir. Sz konusu men-i

muhakeme kararnn anlan yasa gerei kendiliinden incelendii yer olan Dantay dari ler
Kurulu tarafndan da men-i muhakeme karar onanmtr.
- Sz konusu srelerde Vali Ahmet Karabilgin ile l Emniyet Mdr Doukan ner'e
Mahalli basnda olaylar kabilecei yolunda haberler kmasna ramen, Sivas'n sosyal ve etnik
yapsn gz nnde tutmak suretiyle ek tedbirler almamak fiili; Doukan nere buna ilaveten
Sivas ilinde srdrlen Pir Sultan Abdal enlikleri srasnda meydana gelen toplumsal olayda;
Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun 24 nc maddesini uygulamamak fiili isnat edilmitir.
- Belediye Bakan Temel Karamollaolu ve personeli hakknda Mlkiye Mfettii
tarafndan dzenlenen fezlekede; Belediye Bakan Temel Karamollaolunun olaylar tahrik
ettii iddiasyla ilgili men-i muhakeme, Belediye Bakan ve tfaiye Mdr Remzi ahin
tarafndan olaylar srasnda itfaiyenin etkin kullanmnn nlenmesi iddias ile ilgili lzumu
muhakeme ve Belediye Bakan Vekili Osman Seilmi ve 8 Belediye Encmeni yesi hakknda
Madmak Oteli nnde bulunan ve gstericilerce atld iddia edilen kaldrm talarnn yapm
ihalesi srecinde usulszlk yapld iddiasyla ilgili lzumu muhakeme istenmitir.
- Sz konusu fezleke zerine l dare Kurulu tarafndan fezlekede yer alan neriler
dorultusunda karar alnmtr. Bu karara istinaden yaplan yarglama sonucunda Belediye
Bakan dndaki kiilerin tamam beraat etmitir. Belediye Bakannn ise 1995 yl genel
seimlerinde milletvekili olmas nedeniyle dosyas ayrlm, milletvekilliinin sona ermesinden
sonra yarglama sreci yeniden balam, ancak 20.12.2000 tarihinde kabul edilen 4616 sayl
23 Nisan 1999 Tarihine Kadar lenen Sulardan Dolay artla Salverilmeye, Dava ve Cezalarn
Ertelenmesine Dair Kanun gereince davann ertelenmesine hkmedilmi ve sonu bu ekilde
kesinlemitir.
- Baz kaynaklarda Genelkurmay Bakanlnca Tugay Komutan Ahmet Ycetrk
hakknda soruturma yapld belirtilmitir. Bunun zerine Genelkurmay Bakanlndan hem
Sivas Olaylaryla ilgili hem de o dnem grevli bulunan kiilerle ilgili yaplan ilemlere ilikin her
trl bilgi ve belge istenmitir. Genelkurmay Bakanl, bu konuda herhangi bir bilgi ve belge
olmadn ifade etmitir.
- Kltr Bakanl Tefti Kurulu Bakanl etkinlikler srasnda kan olaylarda l Kltr
Mdrl personelinin sorumluluunun bulunup bulunmadnn tespitine ynelik bir
inceleme yaptrmtr. Bu inceleme sonucunda Kltr Bakanl Mfettilerince dzenlenen
raporda ()Kltr Mdrl, Kltr Merkezi Mdrl ve Mze Mdrl elemanlarnn
olaylarda herhangi bir sorumluluklar bulunmad gibi yerinde mdahaleleriyle olumsuzluklarn
GZL
GZL
1386
asgaride tutulmasn saladklar anlaldndan konuyla ilgili olarak Bakanlmz elemanlar

hakknda herhangi bir ilem yaplmasna yer olmad sonu ve kanaatine varld belirtilmitir.
Anlan rapora istinaden Kltr Mdrl personeline herhangi bir kusur atfedilmedii iin
idari ve cezai yaptrm uygulanmamtr.
- alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlndan; 24.06.2013 tarih ve 585 sayl yaz ile ()
kamuoyuna yansyan bilgiler nda (SSK Hastanesinde salk personeli ve ara/gere yetersizlii
gibi) konuya ilikin Bakanlnz merkez veya tara birimlerince yrtlm olan herhangi bir
aratrma, inceleme ve soruturma olup olmad, varsa her trl bilgi ve belge ile raporlarn
onayl birer suretlerinin ekleriyle birlikte gnderilmesi istenmi ancak herhangi bir inceleme ve
soruturma yaplmad bilgisi verilmitir.
- Salk Bakanlndan; 24.06.2013 tarih ve 588 sayl yaz ile () yrtlen almalar
srasnda, 02 Temmuz 1993 tarihinde Sivas linde meydana gelen ve 37 kiinin ld Madmak
Olaynda l ve yarallarn ildeki muhtelif hastanelere getirildii anlalmtr. Bu nedenle konuya
ilikin Bakanlnz merkez veya tara birimlerince yrtlm olan herhangi bir aratrma,
inceleme ve soruturma olup olmad, varsa her trl bilgi ve belge ile raporlarn onayl birer
suretlerinin ekleriyle birlikte gnderilmesi talep edilmitir. Bakanlk tarafndan verilen cevapta
herhangi bir bilgi ve/veya belgeye rastlanlmad ifade edilmitir.
- Devletin Yaam koruma ykmllne istinaden olayda len ve lmden
kurtulanlar adna ileri Bakanl aleyhine, ar hizmet kusuru sebebiyle, Sivas dare
Mahkemesi nezdinde tam yarg davalar almtr. Anlan mahkemenin 1994/617 ila 657 ve 803
ila 807 esas numaralarna kaytl 46 dava sonunda idarenin hizmet kusurunun bulunduu
gerekesiyle ileri Bakanl maddi ve manevi tazminat demeye mahkm edilmitir.
DDA 25 - TBMM Sivas Olaylar Aratrma Komisyonunun birok bilgi ve belgeye
ulamasna ramen olaylar derinlemesine incelemesinin engellendii, Komisyonun alma
sresi ok ksa tutulduundan olayn detayl olarak aratrlmasnn istenmedii gibi hususlarn
bata komisyon yeleri olmak zere kamuoyunda tartlan iddialar arasnda olduu tespit
edilmitir.
- TBMMde 06 Temmuz 1993 tarihinde 2 Temmuz 1993 Gn Sivas'ta Meydana Gelen
Olaylarn Sebep ve Sorumlular ile Olaylarn Olu eklinin Ortaya karlmas ve Maddi
Zararlarn Tespiti Amacyla Kurulan Meclis Aratrmas Komisyonu ad altnda bir komisyon
oluturulmu ve 08.07.1993 tarihinde almalarna balamtr.
- Komisyonun grev sresi 15 gn olarak belirlenmitir. Hazrlanan Rapor ise 16 Kasm
1993 tarihinde, olaylardan yaklak 4 ay sonra TBMM genel kurulunda grlmtr.
GZL
GZL
1387
- Sz konusu raporun kar oy yazlarnda komisyona tayin edilen 15 gnlk alma

sresi eletiri konusu yaplmtr.
B) OLAYIN TAHLLNE LKN TESPT VE DEERLENDRMELER

Trkiye Cumhuriyeti, ok uluslu ve ok dinli bir imparatorluun temel mirass olan bir
lkedir. Osmanl mparatorluunun ok kltrl yapsn oluturan farkllklarn nemli bir
ksm yeni Devlete intikal etmitir. st kimlik siyasetlerimizin tarihi geliimi, hegemonik ve
hiyerarik iliki biimleri yaratan bir seyir izlemitir. Bu durum, farkllklara ilikin muhafaza,
gelitirme, tahamml, hogr ve kabullenme ile ilgili temel yaklamlarmzn zaman ierisinde
oluumunu dorudan etkilemitir.211
Farkll zararl grerek onu tektipletirme siyasetleriyle ortadan kaldrmak ve bunun
toplum iin "gerekli" ve "yararl" olduunu savunmak eklinde zetlenebilecek olan
tektipletirme, toplumumuzda yaygn kabul gren bir siyaset olmutur.
Osmanl mparatorluu dnemini de kapsayan tarihsel tecrbemize bakld zaman,
kimlikler ve kltrler arasndaki ilikinin; uzun sre "millet-i hkime" paradigmas araclyla
ekillendii grlecektir. ok uluslu ve dinli hiyerarik imparatorluk gereklii iinde
"tekiletirme"; iktidar ilikisinin belirleyicisi olmu ve hkim unsur tarafndan egemenlik
kullanmnn fikri altyapsn oluturmutur.
Hiyerarik ok kltrlle dayanan geleneksel Osmanl yapsnda; mslmanlar (zelde
snni mslmanlk) "hkim millet"i oluturmu ve dier inan sistemlerinin mensuplaryla
hiyerarik bir iliki srdrlmtr. Osmanl klsik dnemindeki dnya ile kyaslandnda;
gerek teorik kurgusu gerekse uygulamadaki biimiyle hiyerarinin alt katmanlarnda bulunanlar
tarafndan bu durum kabullenilmi ve adil bir yntem olarak iselletirilmitir. Dnemin artlar
ierisinde olduka liberal saylabilecek sz konusu kavramsallatrma, Osmanl toplumunda
uzun sreli var olan hogrl toplum davranlarnn da kaynan oluturmutur.
te yandan, on sekizinci asr sonunda global lekte yaanan milliyeti deiim ve
talepler, hogr temelli hiyerarik yapnn srdrlmesini zor hale getirmeye balamtr.
Ortaya kan sorunlar ve ihtiyalar giderebilmek maksadyla Tanzimat siyasetleri ile "eitlik"
temelli yeni bir yap kurma abalar balamtr. 1856 Islahat Ferman ve 1869 Ta'biyet-i
Osmaniye Kanunu ile "hiyerarisiz" bir toplum tasavvurunun hukuki zemini oluturulmutur.
Ancak, gerek asrlarca hiyerarik ilikinin toplumun tm katmanlarnca deiik biim
ve derecelerde iselletirilmi olmas gerekse milliyetilik ann rn olan farkl bir
Bu blmde yer alan st kimlik oluumuna ynelik tarihi tecrbe ile ilgili aklamalar ve kavramsallatrmalarda,
Prof. Dr. M. kr HANOLUnun 2010-2014 tarihleri arasnda Sabah Gazetesinde yaymlanan yazlarndan geni
lde yararlanlmtr
211
GZL
GZL
1388
hiyerariye dayanan yeni bir "millet-i hakime" paradigmasnn gelimesi arzulanan yapnn
ortaya kmasna engel olmutur. Baka bir deyile, dinler aras eitliin salanarak
"hiyerarisiz" bir toplum yaratlacan, bununla da zamann sorunlarnn zlebileceini
ngren mezkur abalar; din temelli (Mslmanlk) bir hkim milletin yerini etnik temelli bir
dierinin almasyla neticelenmitir.
Srecin ilerleyen dnemlerinde ttihat ve Terakki tarafndan mevcut durum formlze
edilerek yeni bir toplumsal tasavvura dntrlmtr. ttihatlar idareyi ellerine aldklarnda
gerekte ulus-devlet refleksleriyle hareket eden bir imparatorluk yaratmaya almlardr.
ttihat ve Terakki tarafndan formlze edilen milliyetilik, "unsur-i asli" olarak nitelendirdii
Trklere "hkim millet" stats vermek suretiyle imparatorluu oluturan dier unsurlarla bu
etnik grup arasnda "hiyerarik" bir iliki ngrmtr. Bylece, Trk ideoloji erevesinde
kat bir biimde uygulanacak tektipletirme siyasetinin n alm ve nceki aamalarda vcut
bulan farkl olana tahamml ve hogrnn yeerebilecei toplumsal snrlar daha da
daralmtr. Artk, tektipletirmenin "nizam," farklln ise "anari ve blnme" olarak
kavramsallatrlmas yaplmtr. Tektipletirmenin milliyeti bir sylemle yaplmas, nceki
safhalara gre tahamml edilen farkllklarn gitgide azalmasna ve atmann iddetlenmesine
yol amtr.
Osmanl k sonrasnda Trkiye Cumhuriyeti kurucu kadrosu da ulus-devlet inaas
srecinde tektipletirmeyi yeni devletin temel siyasetlerinden birisi hline getirmitir. Ancak,
sz konusu tektipletirme siyaseti artk sadece milliyetilik temelli deil neredeyse tm kimlik
ve alt kimlikleri kapsayacak bir biime dnmtr. Baka bir deyile, "Cumhuriyet kadn,"
"Cumhuriyet retmeni" benzeri "ideal tipler" araclyla toplumun deiik katmanlarna nfuz
etmeyi amalayan ve dorudan bireyleri de hedef alan bir "tektipletirme" siyaseti dindarlktan
kimlie, giyiniten dile ulaan bir alanda "tek tip" vatandalar yaratmay hedeflemitir.
te yandan, ok partili hayata geilmesi, temsilin nndeki vesayet sistemlerinin
trplenmesi ile hak ve zgrlklerin geniletilmesine ve tektipletirme aralarn ayklamaya
ynelik demokratikleme paketleri toplumdaki tekiletirme geleneinin neredeyse doal
snrlarna gelindiine ilikin emarelerin ortaya kmasna yol amtr. Bu durum, geleneksel
olarak teden beri tekiletirilen ve hl tektipletirme siyasetlerine maruz kalan kesimlere
ilaveten; ortadan kaldrlmaya allan tektipletirme uygulamalarndan dolay rahatszlk ve
endie duyan yeni tekilerin ortaya kmas (endieli modernler, laikler, hayat tarzna mdahale
edildiini dnenler, ulusal bayram kutlamas yapmalarna dahi izin verilmediini dnenler)
sonucunu dourmutur.
GZL
GZL
1389
Bu ise tekiletirmenin neredeyse son safhasna gelindiini gstermektedir. Bylece,

adeta, herkesin kendisini "zayf," "ezilen" olarak tekiletirdii ve bundan duyulan "maduriyet"
zerinden kavramsallatrd bir toplumsal yap domutur.
TESPT 4- Osmanl mparatorluu dneminde balayan kimlik oluturma abalar
gitgide ok kltrll reddeden bir kavramsallatrmaya ve ilerlemeci bir toplumsal
tasavvura kaymtr. Akabinde cereyan eden tektipletirmeye ynelik tm uygulamalar ve
toplumsallatrma
abalar;
dindarlar,
Alevileri,
Krtleri,
sol
dnce
sahiplerini,
gayrimslimleri ve farkllklarn muhafaza etmeye alan dier topluluklar tekiletirmitir.

Alevi ve Snni kimlikleri ile st kimlik arasndaki ilikinin oluumu hem tarihsel sre ierisinde
cereyan eden baz siyasi ve dini mcadelelerin byk lde kolektif hafzalarla
tarihselletirmesi hem de asrlar boyunca devam eden hegemonik ve hiyerarik iliki
biimlerinin izlerini tamaktadr.
Farkllklarmz grme, kabullenme ve ynetme ile ilgili ciddi zihniyet sorunlarmz ve
tarihi bagajlarmz bulunmaktadr. Farkllklara kar gsterilen hogr ve tahamml
eksikliinin temel nedeni; kimlikler ve kltrler arasndaki ilikiyi formle edi biimimize
ilikin tarihi tecrbe iinde yaanmlklar ve bunlarn gerek resmi tarih gerekse kolektif
hafzlardaki karlklardr.
Bugn yaadmz temel sorun; tarihi srelerin retmi olduu ve srekli biimde de
yeniden retilen farkllklar alglama ile ilgili bireysel ve grupsal tutumlardr. Farkllklardan
korkmak ve farkl olana tahamml edememek gibi ksmen ie kapanmac, dlayc ve edilgen
tutum ve davranlardan; her trl farkll tekiletiren, tehdit, blc ve anari olarak
nitelendiren ve farkllklar yok etmeye eilimli eitli dzeylerde bireysel ve grupsal aktif tutum
ve davranlar silsilesi ile karlalmaktadr. Kolektif hafzalar etrafnda ekillenen gruplar,
zaman zaman gc eline geirdii anda da kendisi gibi olmayan yok etmeye ynelik olarak
hegemonik g ile ibirlii yapmaktan ekinmeyen ve bunu merulatran bir zihniyet yaps
ierisinde olmutur.
zellikle, 1900l yllarn bandan itibaren balayan toplum mhendislii projeleri;
bireyleri dntrmeyi, inan ve geleneklerini andrarak tektipletirmeyi hedeflemi olup bu
durum var olan farkllklara sayg ve tahamml geleneinin bile Osmanlnn son dnemlerinden
itibaren kaybolmasna ve gnmze kadar sirayet eden farkllklara ilikin nyarglarn
olumasna ve hogr zihniyetinin yaayabilecei ortamn yok olmasna yol amtr.
Baka bir deyile, Osmanl imparatorluu dneminde balayan kimlik oluturma
abalar gitgide tek kimlikli ve ok kltrll reddeden bir kavramsallatrma ve ilerlemeci
bir toplumsal tasavvura kaymtr. Akabinde cereyan eden tektipletirmeye ynelik tm
GZL
GZL
1390
uygulamalar ve toplumsallatrma abalar; hedeflenen kaynam bir toplum oluturmann

tesinde tamamyla farkl bir sosyolojik yapnn ortaya kmasna yol amtr. Tarihi
tecrbemizin miras mezkr "tekiletirme" gelenei; dindarlar, Alevileri, Krtleri, sol dnce
sahiplerini, gayrimslimleri ve farkllklarn muhafaza etmeye alan dier topluluklar
tekiletirmitir. Sz konusu gruplar, marjinalletirilmi ve "ideal toplum"a uyumsuzluklar
vurgulanarak tehdit unsurlar olarak kavramsallatrlmtr.
Bylece, ideal tek tip vatanda oluturma amacna ynelik tektipletirme siyasetleri
toplumda daha geni bir erevede tekiletirme kltrnn geliimine ve bunun da tesine
geilerek herkesin tekiletirildii ve birbiriyle atma ierisinde olan gruplar ve hafzalar
ortaya kmtr. Baka bir deyile, hiyerarik bir ilikisi olmayan, yekdierini tekiletiren,
dierine tahamml azalan, yeri geldiinde hkim stat kitlesiyle amaca ynelik ilkesel olmayan
ibirliklerine girilerek tekine zarar verici davranlar gsteren ve bu erevede atma
kltrnden beslenen kolektif hafzalar ina eden sosyolojik bir yap ortaya kmtr.
Tektipletirme ve toplumsallatrma abalarnn en youn olarak grld alanlardan
birisi de inan alan olmutur. Tektipletirme siyasetleri erevesinde, bir yandan Snni slm
dindarl "tehdit" olarak grlm ve bunun ideal tek tip vatandalk tanmna gre yeniden
tanmlanmas ve dntrlmesine allm; dier yandan da yeni "tek tip" vatandan Snni
olmas arzulanm ve aleviler gibi dier inan gruplarna ynelik tektipletirme (snniletirme
amal) siyasetleri yrtlmtr. Baka bir deyile, hem Alevileri hem de Snnileri hedef alan
ve inancn bireyselletirilerek sosyal alann dna karld bir toplumsal tasavvur
gerekletirilmeye allmtr. Bu bir anlamda, gerek Snniliin gerekse Aleviliin siyasi boyutu
fazlasyla baskn muhalif yaplar biimine dnmesine yol amtr.
Bu kapsamda, Snnilii arzu edilen biime sokabilmek iin ezann ve ibadetin Trke
okutulmasndan/yaplmasndan, barts yasaklar ve dini yaplarn ortadan kaldrlmasna ve
aleviler iin de zorunlu din dersinden, dini ritellerin mekanlarnn ortadan kaldrlarak alevi
kylerde cami yapm ve ibadet mekan olarak caminin benimsetilmesi siyasetlerine kadar bir
dizi tektipletirme program uygulanmtr. Bir bakma, alevi-snni atmasnn zaman
ierisinde yerini hogrye brakmamasnn sebebi de elikili tektipletirme siyasetleri ve buna
bal hegemonik g ile ittifak araylar ve bunlarn yaratt sonulardr. Bu olaylar, gemiin
travmatik toplumsal belleklerini gnmze tayan ve srekli canl tutan bir ilev grmtr. Bu
kapsamda, Alevi-Snni kolektif hafzasn kart kutuplarda etkileyen ok sayda olay ve
uygulama gstermek mmkndr.
Bylece, farkl kutsallar, kahramanlar, dorular, tasalar, sevinleri, sembolleri ve
tarihleri olan, toplumdaki gelimelere kimlikleri ve bellekleri zerinden tepkiler veren, nefret
sylemi kullanarak dier toplumsal kesitleri tekiletiren bir yap ortaya kmtr. Kutsallara
GZL
GZL
1391
saldrlarn gerekletii ve nefret sylemlerinin vuku bulduu anlarda gerek farkl

kutsallklarnn olmas gerekse dier kutsallklar ve deerleri zaten olmamas gereken bir
durum olarak telakki eden bir amala hareket eden Devletin tepkileri ya hareketsiz kalmak ya
da kendi ajandasna uygun konjonktrel tepkiler gstermesine ve tutum belirlemesine yol
amtr. Bu durumun yansmasn Anayasal ve yasal dzenlemelerden; bireysel ve toplumsal
tm krizlerde gstermi olduu reflekslerde net olarak grmek mmkndr.
Bu nedenle, dini inan ve dier deerleri hedef alan tektipletirme ve toplumsallatrma
uygulamalarna, kutsallara saldrlara, nefret sylemlerine ve toplumsal kriz ve olaylara verilen
gerek Devlet gerekse dier toplum kesitlerinin tepkileri; birbirine gven duyulmasna ve
hogr ortamnn yeermesine engel olduu gibi eitli paranoya inaatlarnn yapmnda da
har olarak kullanlmtr. Bu balamda, yekdierinin hak ve hukukuna ynelen herhangi bir
tecavz annda sessiz kalnmasna veya onun zararna olduu iin bizatihi destek olunmasna
ynelik tutumlar arlk kazanmaya balamtr.
TESPT 5- Tektipletirme siyasetleri neticesinde, ekillenen alglar ve yaanan
atmalar, dmanlklar, sylemler, eylemler bir yandan olmas gereken tarih yaratmn dier
yandan da hem buna hem de yekdierine ilikin tekiletirmeyi ama edinen tarihselletirme
gayretlerini tetiklemitir. Tarihselletirmeye ilikin biim ve yntemler, gemiin gnmz
belirlemesine ou zamanda bunun da tesine giderek gncelde yaamasna yol amtr.
Tarihselletirme, tektipletirme siyasetleri ve bu siyasetlere ynelik tepkilerden doan
kolektif hafzalarn hem kendilerini bir merulatrma arac hem de bizatihi tektipletirme
siyasetlerinin bir arac olarak kullanlan unsurlardan birisi olmutur. Bu kapsamda, tarih yazm;
gerek gemite yaanan siyasi ve dini eksenli travmatik baz vakalarn Alevi-Snni
farkllklarnn birer atma alan olarak formle edilmesinde gerekse resmi tarih tezlerinin
kendi kutsallklarnn yaratm ve alt kimliklere ynelik tekiletirme geleneinin savunumu
alannda nemli bir ilev grmtr.
Bylece,
"tarih"
gemii
anlama
arac
olmaktan
kp
gncel
yaamn
tarihselletirilmesinde kullanlan bir enstrman hline getirilmitir. Tarihilik, iinde yaanlan

gereklik
ile
deiik
bir
gerekliin
"farkllklarn"
balamlarndan
koparmadan
karlatrabilmek faaliyeti olarak grlmemi ve aksine, tarihin gnmz ve gelecei

belirlediine duyulan inan nedeniyle tarih yazm devlet ve dier kolektif hafzalar tarafndan
hem bir ina faaliyeti hem de bahane bulucu abalarn formle edildii bir ara olarak
grlmtr.
Bu nedenle, bir yandan tarihin alabildiine arptlmasnda saknca grlmezken, te
yandan da ona byk bir nem atfedilerek resmen retilmesi gerekli bulunmutur. Toplumun
GZL
GZL
1392
azmsanmayacak bir kesiminin gnmz kendi balamnda deerlendirmeyerek ancak tarihi

envanter ierisindeki baz tarihi olaylarn koullaryla karlatrarak anlamlandrabilmesinin
nedeni de mezkur tarihilik geleneimizdir. Baka bir deyile, gemii; farkl kolektif hafzalarn
oulcu bir ortamda uzlatrlmas yoluyla deil ya hegemonik bir g tarafndan retilen bir
tarih ya da kolektif hafzalar rn olan bir formlasyon ierisinde hazrlanan bir tarih ile
kavramsallatrarak gnmz de bu tarihi paradigmalar erevesinde tarihselletirmeye
allmaktadr. Adeta, bata Devlet olmak zere tm kolektif hafza gruplar tarafndan hereyi
ile iyi olan monolitik tarihler yaratlarak kutsanmakta ve bu tarihlerin sorgulanmas imknsz
hale gelmektedir.
Bu durum, fasit bir daireye dnerek srekli olarak atma kltr reten bir
kutuplamaya ve toplumda hassasiyet alanlarnn derinlemesine yol amaktadr. Her bir olay,
adeta kolektif hafzalarn tahkimine yarayacak bir perspektifte yeniden yorumlanarak;
farkllklara ilikin hogr ortamnn olumasndan da te snrl olan tahamml kapasitenin
bile anmasna neden olmaktadr.
TESPT 6- 2 Temmuz 1993 tarihinde Sivasta dzenlenen etkinlik nedeniyle oluan bir
toplumsal kriz ve neticesinde 37 kiinin lm ile sonulanan bir katliam ile ilgili olarak
taraflarca gelitirilen tutum ve davranlarda yukarda bahsedilen tarihsel tecrbe ve toplumsal
yapmzdaki krlmalarn ve mcadelelerin tm izlerini grmek mmkndr.
Madmak olaynn tarihselletirilmesi byk lde kolektif hafzalar tarafndan
geleneksel nyarglarn ve gvensizliklerin tahkim edilmesinde kullanlmtr. Devlet asndan
da, Alevi toplumsal bellei ve Snni kolektif hafzas asndan da Sivas Olaylar farkl farkl
biimlerde tanmlanmtr.
Herhangi
bir
kolektif
hafza
bagaj
tamakszn Sivasta
gerekleen olayn
nitelendirilmesi udur:
Sivasta cereyan eden olay; 2 Temmuz 1993 tarihinde dzenlenen etkinlik nedeniyle
oluan bir toplumsal krizin balangcndan sonuna kadar ynetilmesinde; gerek etkinliin
dzenlenme yerinin belirlenmesi gerekse katlmc profilinin oluturulmasnda Devletin aktif
katlmna ve apak gerekletii/olutuu grlen toplumsal kriz riskine ramen, gerek yeterli
gvenlik nlemleri alnmadan etkinliin yaplmasna Devlet tarafndan n ayak olunmas
gerekse etkinlii dzenlemeye aktif olarak katlan Valilie ve katlmc profiline ynelik olarak
ciddi protestolarn yaanmasna ramen; ortam soutmaya ve can gvenliini salamaya
ynelik olarak etkinliin iptali, kalabaln datlmas, katlmclarn otelden tahliyesinin
salanmas, sokaa kma yasa uygulanmas gibi tedbirleri almakta ciddi ihmal ve zafiyetler
gsterilmesi neticesinde kontrolden kan ve kutsalna hakaret edildiine ilikin nefret
GZL
GZL
1393
duygularyla hareket eden uursuz hale gelmi kalabalklarca otelde bulunan 35 kiinin lmne
yol almas ile sonulanan ve katliam olarak nitelendirilmesi gereken bir toplumsal olaydr.
Sivas olaylarnda yarglanarak eitli cezalara mahkum edilen toplam 81 kii; otelde
ldrlen 35 kiinin grnen, temas edilebilen ve yarglama srelerinin tespit ettii
sorumlulardr. Yukarda yer verilen tespit ve aklamalarn da gsterdii zere, olaylarn olu
ekli ve mahiyeti, bunlarn yannda, baka faillerin ve sorumlularn da varlna iaret
etmektedir. Bu adan, esas itibariyle sz konusu olaydaki sebep ve failleri; kamu ynetiminin
sz konusu olaylardaki rolnde ve oluan toplumsal krizi ynetmedeki basiretsiz
uygulamalarnda ve Sivas olaylarna ilikin kolektif hafza gruplarnn tutum ve yaklamlarnda
aramak gerekmektedir. Baka bir deyile, kolektif hafzalar arasnda atmal bir alana girip bir
baka kolektif hafzay tekiletiren ve tarafszln yitirecek nitelikte baka bir kolektif hafzaya
ait bir etkinlii dzenleme ve heykel dikimi gibi sair ilere girien ve gvenlii salamakla ilgili
temel grevine ilikin gereklerden hibirisini yerine getirmeyen ve olaylar srasnda da ayn
zafiyeti gsteren ve olaylarda kontrol yitiren ve bylece 37 kiinin ldrlmesine seyirci kalan
ve sebep olan dnemin kamu ynetimi unsurlar ile kamu ynetimine hakim olan paradigma ve
yaklamlar da olayn esas failleri olarak grlmelidir.
Ayn ekilde, yargya mdahale nitelii tayan vastalarla olayn gerek mahiyetini
kavramaya ynelik abalarn sonusuz kalmasnn; adli ve idari soruturmalarn kamu vicdann
tatmin etmeyen bir biimde sonulanmasnn ve bylece olayn tmyle kolektif hafzalar
tarafndan tarihselletirilmesine yol almasnn da temel msebbibi Devletin sz konusu
olaylarda taraf hline gelmesi ve geleneksel tarihselletirme aralarna bavurmasna ilikin
uygulama ve yaklamlardr.
Bu
nedenle,
olayn
soruturulmasnda/yarglanmasnda
ortaya
Devlete
kmasnda,
terettp
eden
nlenememesinde
ar
bir
hizmet
ve
kusuru
bulunmaktadr. Bu adan, Sivas olaylarnda hem ynetsel hem de siyasal organlar itibariyle
olayn temas ettii dnemin tm Devlet ricali ile yaklamlar, 37 kiinin lmnden dolay; en
az kalabalklar uursuz hale getiren ve kolayca tahrike kaplan Snni kolektif hafzaya ait baz
alg ve yaklamlar ile snni kolektif hafzann tahrikine yol at kanaati edinilen baz
davranlar kadar sorumludur. Ne yazk ki, gerek kamu grevlileri ile ilgili etkin bir adli ve idari
soruturma ve yaptrm kapasitemizin olmamas gerekse siyasal sorumluluk alglamas ile ilgili
yetersiz demokratik standartlarmz nedeniyle herkes tm suu kalabalklarn ve toplumun
zerine ykma kolaycln tercih etmitir. Sorumluluklarn byle bir perspektifte belirlenmesi;
hibir ekilde oteli yakan ve 35 kiinin lmne yol aan kiilerin ve anlaylarn suunu
hafifletmeye ynelik bir tavr olmayp; tam aksine, Sivas olaylarnda sz konusu kiiler ve
GZL
GZL
1394
anlaylar dnda da faillerin ve sorumluluklarn olduu gereinin kavranlmasna ve topluma

bu gerein gsterilmesine ynelik bir yaklam ifade etmektedir.
Yukarda kronolojik olarak verilen olaylarda ortaya kan ve yukarda ifade edilen resmi
pekitiren tespitlere; sorumluluklarn her kesim tarafndan yeniden idrak edilmesi ve yeniden
tarihselletirilmesi imkn salanmas amacyla bir kez daha aada yer verilmitir.
- eytan Ayetleri kitab ile ilgili olarak hem dnyada hem de Trkiyede slamofobi
kayglarnn olutuu bir zamanda ve Sivas gibi benzer hadiseler yaanm bir ehirde, daha
nce Banaz kynde yaplan bir etkinliin ilk iki gnnn ehir merkezine tanmas ve bir Alevi
etkinliine eytan Ayetleri kitabnn evirisinin Aydnlk Gazetesinde tefrika edilmesi ile
gndeme gelmi Aziz Nesinin onur konuu olarak davet edilmesi neticesinde milliyeti ve dini
reflekslerle bir protesto gereklemitir.
- Ancak, bu protestolarn olacann bilinmesine ramen yeterli gvenlik nlemleri
alnmamtr. Toplanan kalabal datmaya ynelik herhangi bir etkili aba gsterilmemitir.
Protestolarn iddetlenmesine ve kalabaln Madmak Oteli nnde toplanmasna izin
verilmitir.
- Uzunca bir sre otelin nndeki kalabaln datlmas ya da otelde kalanlarn
boaltlmasna ynelik herhangi bir tedbire bavurulmamtr. 500 civarnda polis ve
jandarmadan oluan gvenlik grevlisi ile yangndan nce grevlendirilen ilave 370 kiilik
askeri personel, kalabalklar soutmaya ve datmaya veya otelde kalanlarn tahliyesine ynelik
herhangi bir faaliyette kullanlmamtr.
- Olaylara ilikin risk ve tehdit belirlemesinin yanl yaplmas ve buna bal olarak
gvenlik unsurlarnn edilgen mdahale ierisine girmesi, bir yandan kalabaln artmas ve
kabarmasna dier yandan da gvenlik unsurlarnn caydrclnn anmasna neden olmutur.
Bylece, uzun sre otelin nnde bekletilen kalabala adeta her trl eylemi yapma imkn
verilmi ve kalabalka tm protesto eylem ve sylemlerinin tketilmesine ve nihayetinde otelin
yaklmasna kadar gidecek bir ortam yaratlmtr.
- Otelde bulunanlardan bir ksm yangndan ksa bir sre nce tehlikeyi grerek otelden
eitli yntemlerle ayrlmlardr. Ancak, idare tarafndan clz bir biimde otelden ayrlmaya
ynelik ikna abalar dnda zorunlu tahliye seenei dnlmemitir. Otelde kalanlar adna
karar verenler tarafndan da otelde kalmann daha gvenli olduu ve/veya oteli terk etmenin
mevzii kaybetmek ve irticaya geit vermek olarak telakki edildii iin srarla otelde kalnmaya
devam edilmitir.
- Kitle psikolojisiyle uurunu kaybetmi/gz dnm ve tm protesto aralar tkenmi
kalabalka nce otelin nndeki aralar yaklm, daha sonra da otel atee verilmitir.
GZL
GZL
1395
- Otelde vuku bulan lmler, arlkl olarak yangn nedeniyle oluan dumandan
gereklemi olup, baz lmler ise dumanla birlikte yanmadan kaynaklanmtr.
- Valilie ve katlmc profiline ynelik olarak ciddi protestolarn yaanmasna ve
tehlikenin oluumuna ramen, otelin talanmas ve akabinde otelin nndeki aralarn yaklmas
giriimleri srasnda dahi salk tekilat alarm durumuna geirilmemitir. Bu nedenle,
dumandan etkilenenlere ynelik olay yerinde acil mdahalede bulunulamam veya derhal
salk kurulularna sevkleri salanamamtr.
- l muayene ve otopsi ilemleri dnemin mevzuat ve bilimsel standartlarna uygun
olarak yaplmamtr. yle ki, cesetler zerinde istikrarl olmayan farkl farkl yntemler
kullanlmak suretiyle otopsi ilemleri gerekletirilmitir. Baz cesetlerde sadece l muayenesi
ile yetinilmi, bazlarnda klasik otopsi ilemi yaplm, dier bazlarnda ise klasik otopsi
yannda kan rnekleri alnarak Adli Tp Kurumu Bakanlna gr sorulmutur. Otelde
lenlerden sekiz kiinin kesin lm nedeni belirlenmemitir.
- Otelde ldrlen 35 kii dnda 2 kii daha hayatn kaybetmitir. Sz konusu 2 kii
gvenlik
grevlilerince
gstericilerin
datlmas
srasnda
ateli
silahla
vurularak
ldrlmtr. Sz konusu olayn faillerinin tespitine ynelik herhangi bir adli sre
iletilmemitir.
- Ceza Muhakemeleri Usul Kanunu, Su Eyas Ynetmelii ve Polisin Adli Grevlerinin
Yerine Getirilmesinde Delillerin Toplanmas, Muhafazas ve lgili Yerlere Gnderilmesi Hakknda
Ynetmeliin olay yeri inceleme ve delil toplama hkmlerine uyulmam, delillerin
toplanmasnda ve muhafazasnda yeterli ve gerekli zen gsterilmemitir.
- Suun tipini ve vasfn dorudan etkileyen; bir ksm sloganlarn eklenmi olmas ve
Kongre
Mzesi
netletirilmeden
nndeki
Atatrk bstnn sklmesi/tahrip edilmesinin faillerinin
yarglananlarn
yaptna
karar
verilmesi
gibi
yarg
srelerinde
eksiklikler/hatalar olumutur.
- Soruturma ve yarglamalar esnasnda, baz yarg mensuplarnca Dnce rnei
yazsnn ilgili mahkemelere gnderilmesi suretiyle yarglama yeri ve grevli mahkeme ile su
vasfn deitirmeye ynelik yarglamaya mdahale nitelii tayan baz hususlar vuku
bulmutur.
- Sivas olaylarnda ortaya kan kamu ynetimi zafiyetleri ve hizmet kusurlarna ynelik
ilgili kamu grevlileri hakknda etkin bir adli ve idari soruturma ve yaptrm kapasitesi
olumamtr. Olaylarla ilgili olarak adli takibata maruz kalan kamu grevlilerinin fiilleri sadece,
belediye grevlileri tarafndan ilendii iddia edilen, kalabaln engellemesi ve gvenlik
kuvvetlerinin engellemeleri bertaraf edememesi sonucu kalabalk ierisinde skan itfaiyenin
GZL
GZL
1396
etkin kullanlmamas (gstericilere tazyikli su sklamamas) ile otele atlan talarn aylar nce
yaplan ihale sreciyle ilgili olarak tespit edilen usulszle ynelik fiillerdir. zetle, 37 kiinin
lmyle sonulanan bir olay ve ar ihmaller zincirinde; ilin emniyet, asayi ve genel
ynetiminden sorumlu tek bir kamu grevlisi bile herhangi bir adli takibata (kovuturmaya)
maruz kalmad gibi en hafif bir disiplin cezas bile almamtr.
Yukarda yaplan tanmn dndaki yorum ve grnmler, tmyle kolektif hafzalarn
ekillendirdii biimler olarak grlmelidir. Zira, bu biimlerin tmnde; toplumsal bellekler ve
Devlet hafzasn oluturan tm tarihi tecrbedeki sorunlu yaklamlarmz ve iktidar ilikilerini
bulmak mmkndr. Ne sz konusu olaylarn etkisini ve insanlarn acsn hafife almaya ynelik
bahane bulucu (olaylarn arkasnda karanlk odaklarn bulunduu ve komplo olduu gibi) snni
kolektif hafza yaklamlar ne olaylar sadece Kerbela travmas ile aklamaya alan Alevi
kolektif hafza yaklamlar ne de olay Cumhuriyete ve Laiklie Kalkma eklinde resmi tarih
tezi oluturmaya abalayarak savuturmaya kalkan Devlet kolektif hafzasnn abalar ahlaki
tutumlar olarak grlebilir.
Bu adan, 2010 ylnda Alevi altaylar sonucunda tanzim edilen Nihai Raporda; Her
eyden nce taraflar tehlikeli bir ekilde, mevcut pozisyonlarn hakllatracak aklamalara bel
balamaktadr. Hlbuki olayn bir provokasyon olduunda taraflar aka hemfikirdirler. Ancak
burada hibir ekilde kabullenilemeyecek husus, Alevi ve Snnilerin bu provokasyona alet
olmalarn salayan potansiyellerinin varl ve kullanllnn aa kmasdr. Hem Alevilerin
hem de Snnilerin onarlmas olduka zaman alacak bu kumpasn uygun birer paras olma
potansiyelleri kayg vericidir ve bu durum hibir ekilde gz ard edilmemelidir. Provokatrleri
deifre edip bunlar aa karmak kadar, bu oyunlara alet olma potansiyelini de sorgulamak
gerekir... eklinde formle edilen tespitlerin bir anlamda doru olduu ama temel baz
eksiklikler ierdii deerlendirilmektedir.
Zira sorun; sadece Alevi ve Snni kolektif hafzalarn teden beri provokasyona msait
bir potansiyel tayor olmalar deil, sz konusu potansiyeli srekli olarak besleyen ve canl
tutan Devlet kolektif hafzasna ilikin zihniyetin ve mezkr kolektif hafzalar radikallemeye
iten kamu ynetimi siyasetlerinin ve uygulamalarnn varldr. Baka bir deyile, Sivas
olaylarnn gereklemesine yol aan ve bugn de yaadmz temel sorun; tarihi tecrbemizin
miras olan "tekiletirme" geleneinin, kolektif hafzalar beslemekle kalmayp mevcut ortak
tasavvurumuzu
ve
hukuk
dzenimizi
de
buna
gre
ekillendirmi
olmasndan
kaynaklanmaktadr.
Bu erevede, kutsaln korunmas, nefret suu ve ifade zgrl alanlarnda yaanan
duruma zellikle temas edilmesi gerekmektedir. Tektipletirme ve tekiletirme siyasetleri
sonucunda; farkl kutsallar, deerleri ve tarihleri olan ve her trl gelimeye kimlikleri ve
GZL
GZL
1397
bellekleri zerinden tepkiler veren bir siyasal ve sosyolojik yap ierisinde kutsaln korunmas,
nefret suu ve ifade zgrl alanlarnda toplumsal krizleri ve atmalar nleyecek hukuk
normlar oluturulamamtr. Bu durum, Devlete kabul edilen kutsal ve deerler ile dier kutsal
ve deerler arasnda hiyerarik bir iliki trnn olumasna ve farkllklarn, varln korumak
ve meruiyetini salamak (tekiletirilmemek) gayesiyle pozisyon gelitirmelerine neden
olmutur. Bylece, hem nefret sularnn yaygnlamasna hem de ifade zgrl alannn
daralmasna yol almtr. Kutsallara saldrlarn gerekletii ve nefret sylemlerinin vuku
bulduu anlarda ise Devletin tepkisi; kendi kutsal ve deerleriyle ilgili olmad srece
hareketsiz kalmak veya kendi kutsal ve deerleriyle uyumlu konjonktrel taraf tutmak
biiminde tezahr etmitir.
Bu adan, 2 Temmuz 1993 tarihinde Sivasta yaanan olaylar ve sonucunda ortaya kan
tablo; kutsal koruma, nefret sular ve ifade zgrl alannn hukuk dzeni ierisinde iyi
tanmlanmam olmasnn ve/veya kutsallklarn hegemonik ve/veya hiyerarik bir anlayla
ynetilmeye allmasnn ne tr sonulara yol atn net bir ekilde gstermitir. Baka bir
deyile, kutsaln korunmas, nefret suu ve ifade zgrl alanndaki evrensel standart ve
uygulamalarn olduka uzanda konumlanm olan hukuk normlarmz; Sivas olaylarnn ortaya
kmasn engelleyemedii gibi bizatihi toplumsal dzeni tesis ile ykml olan Devlet aygtn,
sz konusu olaylarn ana aktr ve sorumlusu hline getirmitir.
Ayn ekilde, olayn taraf olan tm kesimlerce yarglamalardan dolay tatmin olunmam
olmasnn sebebi de; sz konusu olaylarn ana aktr ve sorumlusu olarak Devletin grlmesi ve
yarglamalarn da Devlete ait kutsallara kalkma biiminde yaplm olmas olarak
grlmektedir. Zira, olaylar nlemekte yetersiz kalan kutsaln korunmas, nefret suu ve ifade
zgrl alanlarna ilikin hukuki dzenleme noksanlklar/yetersizlikleri ile bunun dourduu
alglama, uygulama ve sonular; olaylardan sonra ortaya kan ac bilanonun kavranmasnda,
Ceza Hukukunun geleneksel normlarn yetersiz hale getirmektedir. Olaylar gerekleip ar ve
katlanlmas zor sonular ortaya ktktan sonra; toplumsal sorun derinlemekte ve olayn
balangc, olu ekli ve olaya etki eden unsurlar gibi hususlarn Ceza Hukuku tarafndan
kavranmas ve bunun da toplumsal bellekler tarafndan hazmedilmesi zor hale gelmektedir.
Nitekim, olayn maduru konumundaki toplumsal bellee mensup olanlarca dile getirilen
Devletin olaylara gz yumduu ve gstermelik olarak baz kiileri yarglad ileri srlerek
yarglanp hkm giyen sulu saysnn yeterli grlmeyerek gsterilere katlan herkesin tmnn
ayn sutan yarglanmas gerektii hususuna ynelik talepler ile olayn faili konumunda yer alan
kolektif hafza grubuna mensup olanlarca dile getirilen Sivas Olaylarnn, dnemin irtica
tehdidine ynelik alglar kuvvetlendirmek amacyla kalabalklar arasna karm bulunan derin
Devlet unsurlar tarafndan gerekletirildii ve daha sonra da yarglamalarda su vasfnn
GZL
GZL
1398
deitirilmi olmas ve delil deerlendirmelerinde yaanan eitli sakillikler neticesinde

kalabalklar arasnda bulunan sradan insanlarn da yargland ileri srlerek ar derecede bir
cezalandrma ve haksz nitelendirmelerde bulunulduuna ilikin ikayetler de bu durumu tm
aklyla gstermektedir.
Bu itibarla, hep birlikte oluumuna katkda bulunduumuz Madmak katliamnda;
farkllklara ilikin nyarglarmz, tahamml ve hogr eksikliimiz, tektipletirme ve
tekiletirmeye dair siyasetlerimiz ve toplumsallatrma abalarmz, tm yaanan tecrbeleri
tarihselletirmedeki gemii gnmzde yaatmaya ynelik abalarmz, tekine zarar vermek
amacyla hegemonik g ile kurduumuz iktidar ilikileri ve kutsaln korunmas, nefret suu ve
ifade zgrl alanndaki evrensel standartlarla rtmeyen hukuki norm ve yaklamlarmz
gibi temel zihniyet sorunlarmz ve uygulamalarmz ile yzleilmesi ve bunlardan kaynaklanan
mterek sorumluluumuzun idrak edilmesi ve kabullenilmesi icap etmektedir.
C) NERLER
Tektipletirme siyasetleri ve kutuplamaya kadar giden tekiletirme gelenei; zellikle
kutsallklar ve dier deerler zerinden atmal bir nefret dilinin gelitirilmesine ve farkl
toplumsal gettolarn oluumuna yol amtr. Yukarda ksaca zetlenen tarihi serven,
yekdierini nefret sylemi kullanarak "tekiletiren," farkl kutsallar, sembolleri, tarihleri, rol
modelleri olan, dnyadaki ve evresindeki gelimelere kimlikleri zerinden tepkiler veren,
tekiletirdiinin "kvan" duyduu gelimeden zntye gark olan, onun "tasasndan ise
mutluluk karan toplumsal belleklerin oluumuna yol amtr.
Ciddi bir blnmeye iaret eden sz konusu kutuplama; teknolojik gelimeler
erevesinde artan yeni iletiim ara ve yntemlerinin yaygn bir ekilde kullanm, kutsal
koruma ve nefret sylemlerini cezalandrma ve ayrmcl nlemeye ynelik mevzuat ve
kurumsal altyaplarn yetersizlikleri gibi hususlar, kolektif hafza gruplarnn gettolamasndan
te var olan dzeni de andrarak hegemonik g hline gelmeye dnk davranlarnn ortaya
kmasna ciddi katklarda bulunmutur.
Bu srete, yasak yaklama sahip egemen paradigma nedeniyle kimlik yaplar hem
daha da sertleerek dlayc karakter kazanm hem de eitlenmitir. Tektipletirme siyasetleri
ile geleneksel yaplarn tahrip edilmesi ve siyaset dilinin ve programlarnn dar bir alana
skm olmas, siyasetin total ve kapsayc bir iktidar ele geirme ve tm toplumsal alanlar tek
bana belirleme vastas olarak grlmesi nedeniyle, mikro dzeylerde bile eitlenen alt
kimlikler, dorudan g retmeye ynelik araylar ierisine girmitir.
Bir bakma, tektipletirmeyi nleyemeyen, bireysel hak ve zgrlkleri eitlik temelinde
salayamayan ve buna ynelen her eit ayrmclk ile mcadele etmeyen ve legal rgtlenme
GZL
GZL
1399
taleplerini karlayamayan demokratik standartlarmz; tekiletirme siyasetleri ile dlanan ve

krlmaya urayan her dzeydeki toplumsal kesitleri, nce ie kapank bir getto eklinde
yaayan organizmalara dntrm ve daha sonra da g oluturmaya ve yeni bir g merkezi
tanmlamaya dair siyasetler izleyen yaplar hline getirmitir.
Bylece, byk lde sylem dzeyinde (logokrasi) varln devam ettiren hegemonik
g paradigmas yerine birbirini tekiletirme konsepti erevesinde rgtlenen birden fazla
muhtemel paradigma gelimi ve bunlar tarafndan gc ele geirmeye ve tanmlamaya dnk
olarak atmalarn daha da yaygnlatrld bir toplumsal yap ekillenmitir.
Bu durum, birlikte yaama alannn tahrip edilmesine neden olduu gibi siyasal bir krize
de sebep olmaktadr. Bylece, farkllklarn oulculuk ve eitlikilik temelinde yararlanabilecei
ekilde iktidarn bir paylam alanna dntrlememesi, uzlamaya zorlayc kontrol ve denge
yaplarnn snrl olmas, siyasetin total ve kapsayc bir iktidar ele geirme ve tm toplumsal
alanlar tek bana belirleme vastas olarak grlmesi ve siyaset dilinin ve programlarnn dar
bir alana skm olmas neticesinde siyaset d aktrlerin farkl mekanizma, ara ve ittifaklarla
bu alana mdahalelerine ak bir zemin oluturmaktadr.
Yukarda yer alan tespitler ve aklamalar, aslnda soruna ilikin zm reetelerini de
gstermektedir. Tarihi tecrbe; farkllklarmza karn toplumu beraber klan unsurlar ile
yrtlen siyasetlerin yaratt sorunlar ve atmay grerek ve bunlardan dersler kararak,
gerek anlamda oulcu bir yaklamn retilmesini zorunlu klmaktadr. Bu ise, bir yandan
ortak bir tasavvurun oluturulmasn dier yandan da altm yl akn sredir yaplan
"ayklamalara", gerekletirilen "reformlara" ve alan "demokratikleme paketlerine" devam
edilerek sistemin demokrasiye dntrlmesi abalarnn srdrlmesini gerektirmektedir.
Bunlar esas itibariyle gerekletirmeye baladmz demokratik dnme ilikin
hususlardr. Bu hususlarn nasl yaplaca ile ilgili ayrntl olarak konularn irdelenmesine ve
aklanmasna gereklilik bulunmamaktadr. ncelikle, yaplmas gerekli hususlar ve atlmas
gereken admlarn gereklilii konusunda yeterli derecede sorunlarn yaanml gereklii
ortadadr. Bu sorunlara ilikin derslerin karld ve sorunlarn farknda olunduu da ortadadr
ve bu alanda toplumun nemli bir tartma ve hazrlk aamasn da geirdii grlmektedir.
Sivil bir anayasa yapm faaliyetlerinden, Alevi altaylarna kadar yrtlen almalara;
alt kimlikleri ve farkllklar kavramaya ynelik son yllarda atlan demokratik admlardan,
ilkokullarda okutulan andmz ve zorunlu din dersi uygulamalarnda ortaya kan sapmalar
gibi toplumsallatrma aralarnn kaldrlmasna/tadiline (semeli derslerle ihtiyalarn
karlanmas suretiyle) kadar; Trk Ceza Kanununun 301. maddesindeki mulaklklarn
giderilmeye allmasndan kutsaln korunmasna ilikin uluslararas dzeyde abalar
GZL
GZL
1400
gsterilmesine kadar; nefret sularnn tanmlanmasna ilikin Ceza Kanunu deiikliinden,

ayrmcln nlenmesine ilikin getirilen dzenlemelere kadar; idarenin hukuka uygunluunun
salanmasndan yargsal hizmetlerin gelitirilmesine kadar bir dizi demokratikleme adm
gerekletirilmi ya da gerekletirilme aamasndadr.
Bu itibarla, Sivas Olaylar benzeri olaylarn tekrarnn nlenmesi iin ncelikle, sz
konusu trdeki olaylarn ortaya kmasna yol aan evre ile ilgili hususlarn bertaraf edilmesi ve
olaylar olduu zaman da olaylarn hukuka uygun bir idari anlayla ynetilmesi ve akabinde de
herkesin vicdann rahatlatacak bir ekilde adli ve idari srelerin icra edilmesi gereklidir.
Bu erevede, yaplmas gereken hususlar ve zerinde aba gsterilmesi gereken alanlar
aada balklar hlinde sralanmtr.
- Ortak tasavvur oluturulmas ve yeni anayasa yapm.
- Tektipletirme ve tekiletirmeye matuf siyasetler ile bu amala yrtlen
toplumsallatrma uygulamalarna son verilmesi.
- Gemiin gnmzde de yaamasna yol aan tarihilik anlaylarnn rn olan
tarihselletirmelerin gzden geirilmesi
ve
travmatik gemiin kolektif
hafzalardan
arndrlmas.
- Alevi altaylar ve demokratik alm toplantlar gibi kolektif hafzalarn oulcu bir
ortamda uzlatrlmasna ynelik aba ve uygulamalarn yaygnlatrlmas.
- Toplumu oluturan tm birey ve topluluklarn inan, ibadet ve dini ritel farkllklarna
ilikin hak ve zgrlklerinin anayasal eitlik temelinde hem tannmas hem de fiili gvence
altna alnmas.
- Toplumda var olan farkl kutsallklarn korunmasna ynelik ihtiyalar ile ifade
zgrl arasnda uygun bir dengenin oluturulmas.
- Nefret sular ile mcadele alannn iyiletirilmesi ve gelitirilmesi.
- Ayrmcln nlenmesi ve buna ilikin kurumsal kapasitenin oluturulmas.
- Toplumsal krizlere mdahale ve nleme ile ilgili idari kapasitenin gelitirilmesi.
- Kitlesel eylemlerin yarglanmasna ilikin srelerin iyiletirilmesi.
- Toplumsal krizler sonras aclarn paylam ve zeletiriye ynelik olarak baz
lkelerde grlen trden toplumsal yzlemeye frsat salayan imkn ve mekanizmalarn
gelitirilmesi.
Yukarda yer verilen tespitler/hususlar, toplumun neredeyse tamamnn kendisini
tekiletirdii ve maduriyet zerinden kavramsallatrd bir duruma tekabl etmektedir. Bu
GZL
GZL
1401
aama, birlikte yaamn devam ile bireysel ve toplumsal mutluluk ve refahn salanmas
asndan; tekiletirmenin tek bir grup tarafndan ve merkezden yapld nceki
tecrbelerimiz kadar tehlikeli ve sorunludur.
Bu kapsamda, ortak bir tasavvurun yaratlmas konusunda deerlendirilecek/heba
edilecek toplumun nnde hem bir frsat alan hem de bir risk alan bulunmaktadr.
Herkesin kendisini teki olarak grd, maduriyet zerinden siyaset rettii bir
toplumda iktidar ilikilerinin farkl biimlerde ekillenmesi mmkndr. Bu tr ekillenmelere
ilikin eitli tezahrler de bulunmaktadr. Bu ise, vesayeti merkezin iktidarn yeniden tesis
etmesi ihtimali ile birlikte farkl tekelci zihniyetlerin hegemonik g hline gelmesine uygun bir
ortam hazrlamaktadr. Baka bir deyile, yeni bir tekelci zihniyetin kendisini yeni g merkezi
olarak rgtlerken, ideolojisini iselletirenler dnda kalan deiik toplumsal gruplar
tekiletirmeye tabi tutarak marjinalletirme ve tehdit unsuru hline getirme ihtimali
mevcuttur.
Bu nedenle, gerek yeni bir anayasa yapm ynteminin izlenmesi gerekse son altm yldr
yapmakta olduumuz anti-demokratik dzenleme ve uygulamalarn ayklanmas stratejisinin
uygulanmasnn tercih edilmesi noktasnda temel perspektifimiz demokratik ortak paydalar
yaratlarak ortak bir tasavvurun oluturulmas olmaldr.
Bu kapsamda, geleneksel hastalmz olan kendine zg koullarmz paradigmasnn
snrlandrma ve saptrma semptomlarna ve kendi tarihsel tecrbemizin zel ve biricik olduu
yanlgsna
dmeden;
dier
toplumlarn
tecrbelerinin
benzer
olduunu
grerek
demokratikleme ve ortak tasavvur oluturmaya ynelik abalarmz evrensel standartlar

esas alacak bir biimde dnmemiz gerekmektedir. Bu durum, bata alevi-snni fay hatt olmak
zere dier tm fay hatlarndaki biriken ve zaman zaman toplumsal krizlere sebep olan
gerilimleri tmyle yok edebilecektir. Bu itibarla, gelinen aamada en iyi seeneimiz; ortak bir
tasavvur erevesinde yeni demokratik standartlar belirlemektir. Sz konusu ortak
tasavvurumuz; demokratik ortak paydalar oluturularak tekiletirmeye yol aan tektipletirme
ve toplumsallatrma siyasetlerinin varlna yol aan ortamlarn yok edilmesini salayan ve
bylece, kapsayc, eitliki bir toplumun yaratlmas olmaldr. Baka bir deyile, bu tasavvur;
toplumun byk bir blmnn maduriyet zerinden siyaset retmesine ve atmalarn
yaanmasna engel olacak ve herkesin kendisi olarak katlabilecei ve aidiyet duyabilecei
oulcu bir tasavvur olmaldr.
GZL
GZL
1402
Bu kapsamda, 13.03.2014 tarih ve 28940 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle

giren 6529 sayl Temel Hak ve Hrriyetlerin Gelitirilmesi Amacyla eitli Kanunlarda
Deiiklik Yaplmasna Dair Kanunda nefret sularnn ve ayrmcln nlenmesi ve frsat
eitliinin salanmas ile farkllklarn korunmas konusunda somut meyyideler ve
dzenlemeler getirilmesi evrensel standartlara ynelik esasl bir yaklam deiikliine yol aan
nemli bir adm olarak grlmtr.
Yukarda zetlenen ve ayrntlar Raporun ilgili blmlerinde yer alan tespit,
deerlendirme ve nerilerin gereinin yaplmasn teminen ibu Raporun, 2443 sayl Devlet
Denetleme Kurulu Kurulmas Hakknda Kanunun 6. maddesi uyarnca Babakanla
gnderilmesinin uygun olaca deerlendirilmektedir.
Sayglarmzla arz ederiz. 24.03.2014
Cemal BOYALI
Faik CECEL
Mehmet LHAN
Mehmet Ali ZKILIN
Bakan
ye
ye
ye
Metin ARSLANBA
Dr. Hasan AYKIN
Abdlkadir DERE
Abdurrahman ZELK
ye
ye
ye
ye
GZL

Devlet Denetleme Kurulu-Nun - Madımak Olayı - Na Ilişkin Raporu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Devlet Denetleme Kurulu-Nun - Madımak Olayı - Na Ilişkin Raporu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GZL

ARATIRMA VE NCELEME RAPORU

4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanunu kapsamnda yer alan

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

temsilcilerinin radikallemesine yol amaktadr. te yandan, toplumsal sorunlarn varln

Aratrma ve nceleme Raporu

konusu olaylarn ve benzerlerinin yl dnmlerinde dzenlenen etkinliklerde bile ayn fay

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

A) OLAYIN OLU EKLNE LKN TESPT VE DEERLENDRMELER

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

ekilde gz ard edilmemelidir. Provokatrleri deifre edip bunlar aa karmak kadar, bu

Aratrma ve nceleme Raporu

delillerin toplanmasna ilikin yetersiz uygulamalar, bilgisine bavurulan kiilerin olaylar

Aratrma ve nceleme Raporu

Sivas Olaylarn bir btn olarak deerlendirebilmek ve salkl sonular retebilmek

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

- Etkinliklerin ilk gn olan 1 Temmuz 1993 tarihinde, Sivas Emniyet Mdrl

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

gnmzde yaatmaya ynelik abalarmz neticesinde hep birlikte oluumuna katkda

Aratrma ve nceleme Raporu

uygulamalarnda ve Sivas olaylarna ilikin kolektif hafza gruplarnn tutum ve yaklamlarnda

Aratrma ve nceleme Raporu

ilemlerinin asgari bilimsel standartlar karlayacak ekilde yaplmam olmas, Cumhuriyet ve

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

davetiyesinde 1 Temmuz 1993 tarihinde etkinliklere katlaca grlmekle birlikte kendisinin

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

kadar dnemin politik gelimeleri ve Valilik davran ve uygulamalarnn da pay olduu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

olunmadn ve buna ilikin planlama faaliyetlerinin eksik yapldn gstermektedir. Bu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

Aratrma ve nceleme Raporu

uygulama (l muayenesi, l muayenesi ve klasik otopsi, l muayenesi ve klasik otopsi sonras

Aratrma ve nceleme Raporu

saptanan kan karboksihemoglobin dzeylerinin kiilerin lmnde ne lde etkin olduu

Aratrma ve nceleme Raporu