NGERMEL BETONARME KPR KR MODELLENMES

MOHAMMED KAMAL AL

YKSEK LSANS TEZ

NAAT MHENDSL

GAZ NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS

HAZRAN 2010
ANKARA

Mohammed KAMAL AL tarafndan hazrlanan NGERMEL BETONARME

KPR KR MODELLENMES adl bu tezin Yksek Lisans tezi olarak
uygun olduunu onaylarm.

Yrd. Do. Dr. Meral BEGMGL

Tez Danman, naat Mhendislii Anabilim Dal

Bu alma, jrimiz tarafndan oy birlii ile naat Mhendislii Anabilim

Dalnda Yksek Lisans tezi olarak kabul edilmitir.

Do. Dr. Uur POLAT

naat Mhendislii Anabilim Dal, ODT

Do. Dr. Kurtulu SOYLUK

naat Mhendislii Anabilim Dal, Gazi niversitesi

.

Yrd. Do. Dr. Meral BEGMGL

naat Mhendislii Anabilim Dal, Gazi niversitesi

Tarih:

16/06/2010

Bu tez ile G.. Fen Bilimleri Enstits Ynetim Kurulu Yksek Lisans
derecesini onamtr.

Prof. Dr. Bilal TOKLU

Fen Bilimleri Enstits Mdr

TEZ BLDRM
Tez iindeki btn bilgilerin etik davran ve akademik kurallar erevesinde elde
edilerek sunulduunu, ayrca tez yazm kurallarna uygun olarak hazrlanan bu
almada bana ait olmayan her trl ifade ve bilginin kaynana eksiksiz atf
yapldn bildiririm.

Mohammed KAMAL AL

iv

NGERMEL BETONARME KPR KR MODELLENMES

(Yksek Lisans Tezi)
Mohammed KAMAL AL
GAZ NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS
Haziran 2010

ZET
Gnmzde ok yaygn bir kullanm alanna sahip olan ngermeli betonarme
kiriin maksimum tama ykn ve bu yke kar gelen maksimum
deplasman bulmak iin iki yntem vardr: birincisi laboratuar koullar altnda
deneysel alma, ikincisi analitik modellemedir. Deney seenei, elemann
bykl, mesnetlenme artlar, ykleme durumu, ngerme kuvveti vb. ile
snrldr. Bu almada, daha nce deneysel almas yaplm dikdrtgen
kesitli, drt noktal ykleme altnda tek aklkl 3 adet ngermeli betonarme
basit kiriin ANSYS paket program ile nonlineer sonlu elemanlar modelleme
(FEM) ve analizi yaplmtr. Modellemede Solid65, Solid45 ve Link8 elemanlar
kullanlmtr.

Bylece

gerek

davrana

yakn

bir

bilgisayar

modeli

oluturulmaya allmtr. Elde edilen sonular deneyden elde edilen sonular

ile karlatrlmtr.

Bilim Kodu
Anahtar Kelimeler
Sayfa Adedi
Tez Yneticisi

: 911.1.144
: ngerme, beton, kiri, FEM
: 111
: Yrd. Do. Dr. Meral BEGMGL

PRESTRESSED CONCRETE BRDGE FRAME MODELLNG

(M. Sc. Thesis)
Mohammed KAMAL AL

GAZI UNIVERSITY
INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY
June 2010

ABSTRACT

Two alternative methods exists to find the maximum load carrying prestressed
reinforced concrete members and the corresponding maximum displacement of
the load that are widely used in todays construction industry, namely, having
the laboratory testing of 3 sample members and analysis by analytical modeling.
Laboratory testing is limited and often costly considering the member sizes,
support conditions, loading, prestress force etc. This study aims to compare the
actual laboratory test results of simply supported prestressed concrete beams
having rectangular cross-section subjected to two symmetrical quarter-point
loads with the results of the nonlinear finite element model (FEM) developed for
ANSYS structural analysis software. Thus, a computer model that can best
represent the actual behaviour tried to be achieved.

Science Code
Key Words
Page Number
Adviser

: 911.1.144
: prestressed, concrete, beam, FEM
: 111
: Yrd. Do. Dr. Meral BEGMGL

vi

TEEKKR
Tez almalarm srecinde deerli zamann benim iin ayrarak yardmlarn
esirgemeyen, yapc nerileriyle deerli katklarda bulunarak beni ynlendiren
deerli hocam Yrd. Do. Dr. Meral BEGMGLe en derin sevgi ve sayg
duygularmla teekkr bir bor bilirim.
Yaamm boyunca her tr maddi ve manevi destei esirgemeyen, her zaman
yanmda olan, bu zorlu sreci uzakta olmama ramen benimle birlikte yaayan
sevgili nianlma ve aileme ok teekkr ediyorum.

vii

NDEKLER
Sayfa
ZET........................................................................................................................... iv
ABSTRACT ................................................................................................................. v
TEEKKR ................................................................................................................ vi
NDEKLER .......................................................................................................... vii
ZELGELERN LSTES ......................................................................................... xi
EKLLERN LSTES ............................................................................................. xii
RESMLERN LSTES ............................................................................................ xv
SMGELER VE KISALTMALAR ........................................................................... xvi
1. GR ....................................................................................................................... 1
2. NGERLMEL BETON KRL KPRLER ................................................... 3
2.1. Genel ................................................................................................................ 3
2.2. ngerilmeli Betonarme Kirili Kprler le lgili Dier almalar ............... 5
3. KPRLERE GELEN YKLER ........................................................................... 8
3.1. A Grubu Ykler ................................................................................................ 8
3.1.1. Zati yk (Sabit yk) ............................................................................... 8
3.1.2. Hareketli ykler ...................................................................................... 8
3.1.3. Boyuna kuvvetler ................................................................................. 16
3.1.4. Mesnet artlarndaki deime ............................................................... 16
3.1.5. Merkezka kuvvet ................................................................................ 17
3.1.6. Rzgr yk ......................................................................................... 17
3.1.7. Is tesiri ................................................................................................. 18
3.1.8. Kar yk ............................................................................................... 18

viii

3.1.9. Rtre ..................................................................................................... 19

3.1.10. Snme ................................................................................................. 19
3.1.11. Zemin itkisi ........................................................................................ 19
3.1.12. Suyun kaldrma kuvveti ..................................................................... 20
3.1.13. Su akntsnn etkisi ............................................................................ 20
3.1.14. Buz itkisi ............................................................................................ 20
3.1.15. Atalet etkisi ........................................................................................ 21
3.1.16. ngerilme etkisi ................................................................................. 21
3.2. B Grubu Ykleri ............................................................................................. 21
3.2.1. Yapm safhalarndan tr etkiler ........................................................ 21
3.2.2. Deprem etkisi ....................................................................................... 21
3.2.3. arpma ................................................................................................. 22
4. MODELLEME VE ANALZ TEKNKLER ........................................................ 23
4.1.Katlanm Plak Yntemi ................................................................................. 23
4.2. Sonlu Bantlar Yntemi ( FSM - Finite Strip Method ) ................................. 23
4.3. Sonlu Elemanlar Yntemi .............................................................................. 24
4.3.1. Betonarme elemanlarn sonlu eleman modeli ...................................... 24
4.3.2. Sonlu elemanlar ynteminde kullanlan baz terimler.......................... 26
4.3.3. Sonlu elemanlar ynteminin hesap basamaklar .................................. 27
4.3.4. Sonlu elemanlar ynteminde kullanlan eleman tipleri ........................ 28
4.3.5. Sonlu elemanlar ynteminin avantajlar ............................................... 29
4.3.6. Sonlu elemanlar ynteminin dezavantajlar ......................................... 30
5. NGERLMEL BETON ...................................................................................... 31
5.1. Genel .............................................................................................................. 31

ix

5.2. ngerilmeli Betonda Daha nceki almalar .............................................. 33

5.3. ngerilmeli Betonun Tanm ve Snflamas.................................................. 34
5.4. ngerme Yntemleri ...................................................................................... 35
5.4.1. ngerme ............................................................................................... 35
5.4.2. Ard germe ............................................................................................. 36
5.4.3. Kimyasal ngerilme ............................................................................. 36
5.5. ngerilmeli Beton Snflar ............................................................................ 37
5.6. ngermeli Betonarme Malzemesi .................................................................. 37
5.6.1. Beton .................................................................................................... 37
5.6.2. ngerme donatlar ............................................................................... 38
5.6.3. ngerilmeli betonda malzeme zellikleri ve dayanmlar ................... 39
5.7. ngerilme Hesabnn Temel lkeleri .............................................................. 40
5.8. ngerilme Kayplarnn Hesab...................................................................... 40
5.8.1. Srtnme kayb .................................................................................... 41
5.8.2. Ankraj kaa kayb ............................................................................. 41
5.8.3. Geveme (Relaksasyon) kayplar ........................................................ 42
5.8.4. Betonun ani elastik ksalmasna bal ngerilme kayb ....................... 43
5.8.5. Snme ve bzlme (rtre) kayb .......................................................... 44
5.9. ngerilme Kuvvetinin Hesabnn Temel lkeleri ........................................... 45
6. MODELLEMES YAPILAN KRLERN TANITILMASI............................... 48
6.1. Deneysel alma ........................................................................................... 48
6.2. Kesme Donats (Etriyeler)in Detaylar ........................................................ 51
6.3. Deneyde Kullanlan Malzemeler .................................................................... 52
6.3.1. imento ................................................................................................ 52

6.3.2. nce agrega (fine aggregate) ................................................................ 52

6.3.3. Kaba agrega (Coarse aggregate) .......................................................... 53
6.3.4.Su ........................................................................................................... 53
6.3.5. elik donatlar (ngerme elii (7 telli toronlar) ve normal elik
donat) .................................................................................................. 54
6.4. Deneyde Modellenen ngermeli Betonarme Kirilerin zellikleri ............... 55
6.5. Deneysel almann Program ...................................................................... 58
6.6. ngermeli Kirilerde atlamalar (Crackings) .............................................. 58
7. ANSYS SONLU ELEMANLAR PROGRAMI .................................................... 59
7.1. ANSYS Yazlmnda Main Men .................................................................. 59
7.2. ANSYS Program le Analizin Basamaklar .................................................. 61
7.2.1. Model geometrisinin oluturulmas ...................................................... 62
7.2.2. Malzeme zelliklerinin girilmesi.......................................................... 63
7.2.3. Eleman seimi ...................................................................................... 80
7.2.4. Modelin sonlu eleman ann oluturulmas ........................................ 84
7.2.5. Snr artlarn dzenlenmesi ................................................................. 85
7.2.6. Ykleme ve analiz ................................................................................ 94
8. ANALZ SONULARI LE DENEYSEL ALIMANIN
KARILATIRILMASI ..................................................................................... 100
9. SONULAR VE NERLER ............................................................................. 105
9.1. Sonular ........................................................................................................ 105
9.2. neriler ......................................................................................................... 107
KAYNAKLAR ........................................................................................................ 108
ZGEM ............................................................................................................. 111

xi

ZELGELERN LSTES

izelge

Sayfa

izelge 3.1 Malzemeler ve hesap arlklar ................................................................ 9

izelge 3.2 Standart Kamyon Ykleri ....................................................................... 10
izelge 3.3 Yol genilikleri ve trafik eritlerinin says ............................................. 11
izelge 3.4 Trafik cinsine gre yk snfnn belirlenmesi ........................................ 14
izelge 6.1 nce agregann snflandrlmas .............................................................. 52
izelge 6.2 Kaba agregann snflandrlmas ............................................................ 53
izelge 6.3 Kiri 1 iin malzeme zellikleri .............................................................. 55
izelge 6.4 kiri 2 iin malzeme zellikleri .............................................................. 56
izelge 6.5 kiri 3 iin malzeme zellikleri .............................................................. 57
izelge 7.1 ngerme Toronu Mekanik zellikleri.................................................... 78
izelge 7.2 ANSYSte eleman tiple........................................................................... 83
izelge 7.3 ANSYSte modellenen yarm kirilerin detaylar ................................... 86
izelge 7.4 ANSYSte elemanlarn keypointler ile girilmesi .................................... 87
izelge 7.5 ANSYSte elmanlarn material, real constantlar ve type girdileri ......... 87
izelge 8.1 kirilerde gme yklerinin ve deplasmanlarn karlatrlmas.......... 104

xii

EKLLLERN LSTES
ekil

Sayfa

ekil 3.1 Standart Kamyon ve erit ykleri ............................................................... 10

ekil 3.2 Ar ykleme .............................................................................................. 15
ekil 5.1 ngerilmeli basit kiri aklk ortasnda gerilme dalm ........................ 32
ekil 5.2 eliin gevemesi sonucu elikte gerilme kayb ........................................ 42
ekil 5.3 Dikdrtgen Bir Kesitte, Kablosu Dorusal Olarak Gerilmi Bir
Kirie Ait Gerilmelerin Yayl.................................................................. 47
ekil 6.1 Birinci tip kiri ............................................................................................ 49
ekil 6.2 kinci tip kiri .............................................................................................. 50
ekil 6.3 nc tip kiri ........................................................................................... 51
ekil 6.4 Kesme Donatlar (Etriyelerin) Detaylar.................................................... 51
ekil 6.5 ngermeli kirilere drt noktal ykleme uygulamas................................ 58
ekil 7.1 ANSYS yazlmnn penceresi .................................................................... 59
ekil 7.2 ANSYS yazlmnda main menu................................................................. 60
ekil 7.3 ANSYS sonlu elemanlar program ile analizin basamaklar ...................... 62
ekil 7.4 ANSYS model oluturma nesneleri ............................................................ 63
ekil 7.5 Beton basn dayanm ................................................................................ 65
ekil 7.6 Beton elastisite modl. ............................................................................. 67
ekil 7.7 Hognestad beton modeli. ........................................................................... 68
ekil 7.8 betonun modellemesinde kullanlan erisi .......................................... 69
ekil 7.9 Von-Mises akma yzeyleri ......................................................................... 71
ekil 7.10 Hidrostatik eksen zerinde bir A noktasnn yeri ..................................... 73
ekil 7.11 ANSYSte concrete alt mens ................................................................ 73

xiii

ekil 7.12 ANSYSte beton malzeme zellikleri (kiri1,2,3) ................................... 75

ekil 7.13 Donat iin tipik gerilme-birim ekil deitirme erisi ............................. 76
ekil 7.14 malzeme 2 girdileri ................................................................................... 77
ekil 7.15 malzeme 3 girdileri ................................................................................... 77
ekil 7.16 ngerme eliinde gerilme-birim deformasyon erisi ............................. 78
ekil 7.17 Normal Toron ve Sktrlm Toron Kesitleri ......................................... 79
ekil 7.18 ANSYSte ngerme eliinin malzeme zellikleri................................... 79
ekil 7.19 ANSYS'te beton modellemesi iin kullanlan eleman tipi (Solid65) ...... 80
ekil 7.20 Sparlar iin kullanlan LINK8 elemannn geometrik yaps .................... 81
ekil 7.21 LNK8 spar eleman iin eksenel deformasyon durumu .......................... 82
ekil 7.22 ANSYS'te elik ykleme plakas iin ve mesnetler iin kullanlan
eleman tipi (Solid45) ............................................................................... 83
ekil 7.23 Mesh edilmi ve mesnet koullar oluturulmu ve yk basn olarak
uygulanm kiri modeli (kiri 1) ............................................................. 85
ekil 7.24 kiri 1de 3-boyutlu volume elemanlar .................................................... 88
ekil 7.25 kiri 1de mesnet blgesindeki keypointlerin numaralandrma tarz ........ 88
ekil 7.26 kiri 1de ykleme plakas blgesindeki keypointlerin
numaralandrma tarz ................................................................................. 89
ekil 7.27 (kiri 1) yarm kirite snr artlarnda simetrinin uygulamas ................ 89
ekil 7.28 kiri 2de 3-boyutlu volume elemanlar ..................................................... 90
ekil 7.29 kiri 2de mesnet blgesindeki keypointlerin numaralandrma tarz ........ 90
ekil 7.30 kiri 2de ykleme plakas blgesindeki keypointlerin
numaralandrma tarz ................................................................................ 91
ekil 7.31 (kiri 2) yarm kirite snr artlarnda simetrinin uygulamas ................ 91
ekil 7.32 kiri 3te 3-boyutlu volume elemanlar .................................................... 92
ekil 7.33 kiri 3te mesnet blgesindeki keypointlerin numaralandrma tarz ......... 92

xiv

ekil 7.34 kiri 3te ykleme plakas blgesindeki keypointlerin

numaralandrma tarz ................................................................................ 93
ekil 7.35 (kiri 3) yarm kirite snr artlarnda simetrinin uygulamas ................ 93
ekil 7.36 kiri modelin ngerme donatsnn ve dier donatlarn ve etriyenin
dalm ..................................................................................................... 94
ekil 7.37 Ykn bas olarak uygulanmas (yakndan) ........................................... 95
ekil 7.38 ANSYSte nonlineer analiz admlar ....................................................... 97
ekil 7.39 Newton - Raphson nonlineer analiz tipleri ............................................... 98
ekil 8.1 kiri 1 iin yk - deplasman grafikleri ..................................................... 101
ekil 8.2 kiri 2 iin yk - deplasman grafikleri ...................................................... 102
ekil 8.3 kiri 3 iin yk -deplasman grafikleri ....................................................... 103

xv

RESMLERN LSTES

Resim

Sayfa

Resim 6.1 Eilme momentinden dolay kirite oluan tipik atlaklar ....................... 58

xvi

SMGELER VE KISALTMALAR
Bu almada kullanlm baz simgeler ve ksaltmalar, aklamalar ile birlikte
aada sunulmutur.

Simgeler

Aklama

Ac

Beton brt kesit alan

Kenara olan uzaklk

[d]

Bilinmeyenler matrisi(yerdeitirme matrisi)

dx

Yatay yerdeitirme

dy

Dey yerdeitirme

dz

Dzleme dik yerdeitirme

Logaritma taban (2.7182)

Ec

Betonun elastisite modl

Eps

ngerme Kablosunun elastisite modl

Es

Donat eliinin elastisite modl

[F]

Yk matrisi

f0

Balang kesitinde kablodaki gerilme

fb

Kesitin alt kenarndaki gerilme

fc`

Beton basn dayanm

fctk

Beton karakteristik eksenel ekme dayanm

f c

ngerilme kablolar arasnda kalan beton kesitinin

arlk merkezindeki sabit basn gerilmesi

Fm

Kablonun kopma yk

fpc

Tahmini ngerilme kayplar dtkten sonra ngerilme

kablolar arasnda kalan ksmn arlk merkezindeki,
sabit beton gerilmesidir.

fpu

Kablonun karakteristik ekme dayanmdr.

ft

Kesitin st kenarndaki gerilme

fx

Ankrajdan (x) uzaklnda kablodaki gerilme

xvii

Ig

Kesitin brt atalet momenti

J2

kinci deviatorik gerilme invariant

Dzensizlik katsaysdr

[K]

Sistem rijitlik matrisi

Von-Mises akma kriterinde kritik deer

ngermeli kablo boyu

Serbestlik derecesi

P0

Balang ngerme kuvveti

itki, N/m2 (kg/m2)

kurb yarap (m)'dr.

Deviatorik dzlemde yarap

Kprden gei proje hz (km/saat)

suyun hz, m/san

Srtnme kayb aranan kesitin mesnede olan uzakldr

Kama miktar,

fCR+SH

Snme ve rtreye bal n gerilme kuvveti kayb

fpA

Ankraj kaandan doan gerilme kayb

fpR

Gevemeye bal gerilme kayb

fpR (t)

(t) zaman sonra kablodaki geveme kayb

Radyan cinsinden asal sapma

0.2 olarak alnabilecek bir geveme katsaysdr

Titreim katsays (maksimum deeri 1,30'dur)

Betonun ekil deitirmesi

co

Betonun gme anndaki ekil deitirmesi

cu

Betonda maksimum ekil deitirme

CR

Betondaki bzlmeye bal birim deformasyon

SH

Betondaki snmeye bal birim deformasyon

Donat ap

Snme katsays

Yatay ynde dnme

xviii

Dey ynde dnme

Dzleme dik ynde dnme

Srtnme katsays

Meridyen as

Yzde cinsinden nominal geveme yzdesi

Beton basn gerilmesi

Akma gerilmesi

1,2,3

Asal gerilmeler

11,22,33

Asal gerilme bileenleri

Von-Mises gerilmeleri

Ksaltmalar

Aklama

ASTM

American Society for Testing and Materials

ACI

American Concrete Institute

BS

Biritish Standard

IOS

Iraqi Organization Standard

N-R

Newton - Raphson

TS

Trk Standard

1. GR
Teknolojik gelimelerin hzla artt gnmzde insan hayatn etkileyecek bir ok
projede emniyet en nemli konu olmaktadr. Bunun yannda malzeme ve i gc
maliyetinin giderek artmasyla birlikte optimum artlar elde etmek mhendislik
alannda ayrca nem arz etmeye balamtr. Modelleme gerek bir sistemin
bilgisayar ortamnda oluturularak davrannn ve zelliklerinin incelenmesidir.
Bylece oluturulan model zerinde almalar yaplarak istenen optimum zellikleri
elde etmek, ilerde oluabilecek aksaklklar nceden grmek ve nlem almak
mmkndr. Mhendislik, tp, ulatrma, uzay ve astronomi gibi birok alanda
modelleme almalar yaplmaktadr.
Bir yap eleman ilevine uygun, emniyetli ve ekonomik olmaldr. Ancak yap
elemannn yaplaca yere ve kullanm amacna uygun olmas, yapda ilerde
oluabilecek aksaklklarn nne geebilmesi iin bu gibi etkilerin neler
olabileceinin nceden bilinmesi gerekir. Modelleme almalarnn nemi bu
noktada ortaya kmaktadr.
Yap elemannn bilgisayar ortamnda modellenmesi ile yap davran eitli yk
durumlar

altnda

gzlemlenebilmektedir.

Modellemeyle

yapda

sorun

oluturabilecek ksmlar daha detayl ekilde incelemek ve gerekli grlmesi

durumunda da deiikliklere gitmek mmkndr. Bu almalar ile yap iin en
ekonomik kesitler de belirlenmektedir. Modelleme almalar ile analitik zm
sonularna veya deneysel analiz sonularna gre daha yaklak sonular elde edilse
de deneysel almalar ile karlatrldklarnda daha az zaman alan, daha ekonomik
almalardr.
Tez almas kapsamnda ngermeli betonarme kpr kiriinin yk altnda
davrann ve zelliini incelemek amacyla, laboratuar deneysel almasndan
alnan 3 adet ngermeli betonarme kiri numunelerinin modellemesi yaplacaktr.
Malzeme zellii gerei kirilere nonlineer analiz yaplacaktr. ngermeli betonarme
kiriin davrann geree en yakn ekilde gzlemleyebilmek iin bnyesinde

nonlineer elemanlar bulunduran ve nonlineer analizlerin yapabildii bir sonlu

elemanlar program olan ANSYS kullanlacaktr.
Deneysel almas yaplan dikdrtgen kesitli 3 adet ngermeli betonarme kiri
bilgisayar ortamnda modellemesi ve nonlineer sonlu elemanlar yntemi ile analizi
yaplacak, elde edilen sonular deneysel almadan elde edilen sonularla
karlatrlacaktr.
Bu almann birinci blme konuyla ilgili bir giri yaplmtr. Blm 2de
ngermeli betonarme kirili kprler genel olarak anlatlmtr, daha nceki
almalara deinilmitir. Blm 3te kprlere gelen yk eit ve snflar Trk
Standardna gre aklanmtr. Blm 4te modelleme ve analiz tekniklerinden
bahsedilmitir, sonlu elemanlar yntemi aklanmtr. Blm 5te ngermeli beton
ile ilgili bilgiler verilmitir. Blm 6da modellemesi yaplan kirilerin tantlmas
yaplmtr ve deneysel almann program anlatlmtr. Blm 7de ANSYS sonlu
elemanlar programna giri yaplmtr daha sonra tez almasnda incelenen
ngermeli betonarme kiriin ANSYS program ile modellemesi yaplmtr. Blm
8de oluturulan ANSYS modellerinin analiz sonular ile deneysel almann
karlatrlmas yaplmtr. Blm 9da almada elde edilen sonular tartlmtr
ve neriler yazlmtr.

2. NGERLMEL BETON KRL KPRLER

2.1. Genel
Kprler, vadi, nehir, otoyol veya benzer bir nedenle ayrlm iki noktay
birletirmek gibi tek ancak ok nemli bir ama iin ina edilen yaplardr.
ngerilmeli betonun kprlerde kullanlmas pek ok stnlk salamaktadr. Bunlar
arasnda, fazla bakm gerektirmemesi, uzun mrl olusu, estetik olusu ve prefabrike
elemanlar kullanld takdirde gvenilir retim kalitesi, hzl ve kolay inaat, dk
ilk maliyet saylabilir.
Kprler, tek ve genel bir ama iin yaplmalarna karsn, ina edilecekleri arazi
zelliklerine ve dier baz faktrlere gre her biri ayr karakteristikler gsterir. Bu
faktrler arasnda toplam geilecek aklk ve yapnn boyutu, ykleme eitleri, tek
seferde geilecek maksimum aklk, fabrikasyon ya da inaat iin kullanlabilecek
teknolojiler, arazinin ekli, kprnn nemi ve maliyet saylabilir. Bu faktrler ayn
zamanda tasarm tr ve inaat ynteminin seimini de belirlerler.
Kprler aklk

mesafelerine gre, ksa orta ve uzun aklkl

olarak

Snflandrlabilirler. Bu snflandrma iin kesin bir ayrm noktas bulunmamakla

birlikte, ngerilmeli beton kprler iin 15 m den kk aklkl olanlar ksa, 15 m
~ 30 m arasnda olanlar orta ve 30 m den byk aklkl olanlar ise uzun aklkl
olarak adlandrlabilir. nekim ngerilmeli kiriler kullanlan orta aklkl
kprler, kiriler birbirine bititik olacak ekilde ya da tabliyenin de enine dorultuda
almas suretiyle kiriler ayrk olacak ekilde ina edilmektedirler.
Dnyann eitli blgelerinde u ana kadar yaplm orta aklkl kprler
incelendii zaman tarih boyunca kullanlan malzeme ynnden nemli bir aama
geirdikleri grlebilmektedir. Gerek anlamda bir mhendislik eseri olarak yaplm
ilk orta aklkl kprlerin kargir ve kemerli olduklar grlmektedir. Bu yzden
kemer kprlerin tama gcn belirlemek iin pek ok deneyler yaplmtr
bunlardan BEGMGL, M. Tarafndan yaplan "Behaviour of Restrained 1.25 m.

Span Model Masonry Arch Bridge " adl almas [1],ve MELBOURNE, C.,
BEGIMGIL, M., GILBERT, M. tarafndan yaplan "The Load Test to Collapse of 5
m Span Brickwork Arch Bridge with tied Spandrel Walls" adl [2] almalar eitli
akllarda kemer kprlerin gme yk deneysel olarak incelenmitir.
Bunu izleyen dnemlerde, zellikle getiimiz yzyln bandan ortalarna kadar
olan blmde ina edilen kprlerde ise inaat malzemesi olarak eliin n plana
kt aktr. Bu dnemdeki ok akl kprlerde elik malzeme, hem kafes kiriler
ve hem de dolu gvdeli kiriler olarak yaygn bir ekilde kullanlmtr. Geride
braktmz yzyln ortalarndan sonra yap mhendisliinde betonarme tekniinin
yaygnlamasnn ardndan dier birok yap trnde olduu gibi orta aklkl
kprlerde de betonarme en ok kullanlan bir malzeme olmaya balamtr. nceleri
kpr tasarmnda betonarme, basit yerinde dkme olarak kullanlmakta ve
dolaysyla ok uzun aklkl kiriler yaplamamaktayd. Ancak daha sonralar
prefabrike beton ve ngerilmeli beton tekniklerinin ortaya kmasyla betonarmenin
ok akl kpr tasarmlarndaki yeri ok daha nem kazanmtr. Bu teknikler
sayesinde normal yerinde dkme betonarmeye oranla ok daha uzun aklklar tek
kirile tasarlanabilmektedir. Ancak betonarme tekniklerindeki btn bu gelimelere
ramen, elik malzemesi eski nemini yitirmekle birlikte hala kullanlmaya devam
edilmektedir.
Orta aklkl kprlerin tayc sistemi altyap ve styap olarak iki snfa ayrlabilir.
Altyap temeller, kpr ayaklar ve tayc duvarlardan olumaktadr. styapy
oluturan balca yap elemanlar ise boylama kirileri ve tabliyedir. Kpr ayaklar
pratikteki uygulamalarn ounda kpr eksenine dik perde, daire veya dikdrtgen
kesitli kolonlardan tekil edilmektedir. Kpr kirilerinin enkesitleri iin uygulamada
ok eitli ekiller kullanlmasna ramen bunlardan en yaygn olarak kullanlanlar
ii bo kutu kesit ve dolu gvdeli profil kesitlerdir.

2.2. ngerilmeli Betonarme Kirili Kprler le lgili Dier almalar

Yap sanat insanlk tarihi ile balar. 20. yzyl balarna kadar ta ve ahap gibi
doal malzemelerle sregelen yap sanat bu yzyln balarnda beton ve eliin
birlikte kullanlmasyla baka bir boyut kazanmtr. Beton ve elikten oluan bileik
yap malzemesine betonarme denir. Gelien yap ve malzeme teknolojisiyle daha
yksek mukavemete sahip beton ve elik malzemeleri elde edilebilmektedir. Bu
durum ngerilmeli beton dediimiz d yklere kar eliin istenilen dzeyde
gerilmesiyle dengelendii bir malzeme teknolojisi elde edilmesini salamtr [3].
Literatrde ngerilmeli beton kirili kprler ile ilgili olarak yaynlanm pek ok
yayn bulunmaktadr. Aada bu yaynlardan birkana deinilmitir.
Barr v.d. (2001) yaptklar almada ngerilmeli beton kirili kprler iin yk
datma faktrlerinin bir deerlendirmesini yapmlardr. Bu ilem iin sonlu
elemanlar ynteminin gvenilirliini belirlemek iin statik ykleme testleri sonular
llerek belirlenmi bir kpr davran kullanlmtr. Ayrca sonlu elemanlar
yntemini kullanarak kpr styapsnn eitli karakteristiklerinin yk dalm
katsaylarn nasl etkilediklerini aratrmlardr. Bulduklar sonular kpr tasarm
ile

ilgili

eitli

ynetmeliklerde

sunulan

yk

datma

katsaylar

ile

karlatrmlardr [4].
Onyemelukwe v.d. (2003) uygulanm nekim ngerilmeli beton bir kpr kirii
zerinden llen ngerilme kayplar miktar ile baz ynetmeliklerde nerilen
yntemlerle hesaplanan ngerilme kayplar miktarnn bir karlatrmasn
yapmlardr. Kiri zerindeki zamana bal ngerilme kayplarnn deiimi ve
yaylmn belirlemek iin eksenel ekil deitirme verileri kullanlmtr. alma
sonucunda ngerilme kayplarnn PCI ve AASHTO ynetmeliklerinde tarif edildii
gibi kesit boyunca dzenli olmad tespit edilitir. almada kiri farkl
derinliklerindeki

gerilmeler,

llm

ngerilme

deiimleri

kullanlarak

hesaplanmtr. Bu gerilmeler PCI ve AASHTO ynetmelikleri tarafndan nerilen

ngerilme kayplar ile hesaplanan gerilmelere oranla ou durumda daha fazla

bulunmutur [5].
Akgl ve Frangopol (2004) tarafndan yaplan almada mevcut ngerilmeli beton
kprlerin kullanm sresi boyunca performans analizini gerekletirmek zere bir
genel metodoloji sunmulardr. almada sadece styap elemanlar (kiriler ve
tabliye)

dikkate alnmtr. Metodolojinin erevesi

drt ayr

kategorinin

tanmlanmasyla kurulmutur. Bunlar, snr durum denklemleri, rastgele deikenler,

gerek belirleyici parametreler ve sabit katsaylardr. Gelitirilen metodoloji mevcut
yedi adet kprye uygulanmtr [6].
Du ve Au (2005) yaptklar almada ngerilmeli beton kirili kprlerin tasarm
iin Hong Kong, in ve AASHTO LRFD ynetmeliklerinin karlatrmasn
yapmlardr. almada ardekim ngerilmeli beton kirili, akl 25 m ~ 40 m
arasnda deien kpr styaps dikkate alnmtr. alma sonucunda bu
ynetmelik ile yaplan tasarm neticesinde bulunan sonular yorumlanmtr [7].
Fanning (2001) yapt almada betonarme ve sonradan gerilmeli kirileri
laboratuarda test etmi ve ANSYS sonlu elemanlar program ile modellemitir.
alma kapsamnda iki adet 3,0 m uzunluunda dikdrtgen kesitli betonarme kiri
ve 9,0 m uzunluunda T kesitli sonradan germeli kiri retilmitir. Betonarme
kiriler simetrik ve mono tonik olarak yklenmitir. Deneyler drt nokta yklemesi
altnda yerdeitirme kontroll olarak yaplmtr. Sonradan germeli kirilerin
krlma deneyleri ise dnme ve birim ekil deitirme kontroll olarak yaplmtr.
Ykleme dzgn yayl olarak iki noktadan uygulanm olup kiriler tama gcne
ulancaya kadar devam edilmitir. Kirilerin modellemesi ANSYS 5.5 program ile
yaplmtr. Beton iin Solid65, donat iin Link8 elemanlar kullanlmtr.
Modellemede betonarme sistemin gme anna kadar nonlineer eilme davrann
tam olarak gsteren beton eleman kullanlmtr. Bu elemanda donatnn ayrk ya da
dal olarak modellendii durumlarda betondaki atlaklara izin veren smeared atlak
modeli kullanlmtr. Modellemede optimum stratejinin mesh younluunun kontrol
edilmesi ve balangta donatnn ayrk modelleme ile kiriteki yerine yerletirilmesi

olduu bulunmutur. Bu nedenle hem betonarme kirilerde hem de sonradan germeli

kirite donat ayrk usulde modellenmi, sonradan germeli kiriteki dier donatlar ise
betona dal olarak modellenmitir. Sonuta ayrk atlak modelinin eilmeden
gen betonarme sistemlerin modellenmesinde uygun bir nmerik model olduu
grlmtr. zellikle verilen ykleme altnda tama gcne kadar dnmelerin tam
olarak hesaplanmas istenen betonarme sistemler iin tasarmclarn dikkatini
ekmektedir [8].

3. KPRLERE GELEN YKLER

Yaplarn boyutlandrlmasnda, aada gsteriler, yk ve etkilerden var olanlar gz
nnde bulundurulmal ve her yk veya etki altnda bulunacak gerilmeler hesaplarda
ayr ayr gsterilmelidir [9].

3.1. A Grubu Ykler

3.1.1. Zati yk (Sabit yk)
Zati yk, yapnn her bir ksmnn, yol, tranvay raylar, korkuluklar st yap
kasmlar, mesnetler, orta ve kenar ayaklar, borular, kablolar ve yapya iliik her eit
tesisat v.s.nin kendi arldr.
Yol kaplamasnn ve bir anma tabakasnn sonradan yaplmas dnlyorsa, zati
yk hesabnda, bunun arln karlamak zere yeter pay braklmaldr. Geici
olarak uzaklatrlmas mmkn olan yap elemanlar, tesisat ve teferruatn
arlklarnn eksilmesinin yarataca etki ayrca incelenmelidir.
Zati yklerin hesabnda, daha kesin bilgi var olmad durumda, izelge 3,1de
verilen arlklardan yararlanlabilir.

3.1.2. Hareketli ykler

Hareketli ykler, tatlarn ve yayalarn arlklarn temsil etmek zere kabul edilmi
yklerdir.
Tat Ykleri
Yaplarn zerindeki yoldan geen hareketli ykler "Standart kamyon"lardan veya
standart kamyon katarna edeer olan "erit Ykleri"nden ibarettir.

izelge 3.1 Malzemeler ve hesap arlklar.

Malzeme

Hesap Arl

elik

78,500 kN/m3

( 7850 kg/m3)

Demir dkm
Kurun
Alminyum alamlar
Bakr
Bronz
Pirin
Beton
Betonarme
Betonarme (vibre edilmi)
Granit, porfirden
Kalker ta, dolamitten
Gre, kum tandan
ne yaprakl aalar
Yaprakl aalar
Kontraplak (1 cm kalnlk iin)
Silindirilenmi makadam veya akl
Asfalt tabaka (1 cm kalnlk iin)

72,500 kN/m3
114,000 kN/m3
28,000 kN/m3
89,000 kN/m3
85,000 kN/m3
85,000 kN/m3
23,000 kN/m3
24, 000 kN/m3
25,000 kN/m3
28,000 kN/m3
27,000 kN/m3
26,000 kN/m3
6.-500 kN/m3
B.500 kN/m3
0,100 kN/m2
16,000 kN/m3
0,200 kN/m2

Asbest levha (1 cm kalnlk iin)

0,210 kN/m2

( 7250 kg/m3)
(11400 kg/m3)
( 2800 kg/m3)
( 8900 kg/m3)
( 8500 kg/m3)
( 8500 kg/m3)
( 2300 kg/m3)
( 2400 kg/m3)
( 2500 kg/m3)
( 2800 kg/m3)
( 2700 kg/m3)
( 2600 kg/m3)
( 650 kg/m3)
( 850 kg/m3)
( 10 kg/m2)
( 1600 kg/m3)
( 20 kg/m2)
( 21 kg/m2)

nemli yaplarn
Yk snflar izelge 3.2de gsterilmitir. Yk snfn belirten
simgelerden
iki
tatbikat
projeleri H
iin,
dingilli bir kamyona, S ise ona bal bir yarm treylere denk
gelmektedir.
kullanlacak
agregaH
harfinden sonra gelen rakam kamyonun iki dingilinden gelen
W arln,
ve skt:
yntemine S
harfinden sonra gelen rakam ise yarm treylerin tek dingilinden
gelen
arl
gre, bu
deerlerin
vermektedir.
kesin olarak
saptanmas tavsiye
D deiken dingil aral, kullanlmakta olan yarm treylerli kamyonlarn
olunur. dingil
aralklarna daha yakndan uyabilmek gayesi ile kabul edilmitir. En byk negatif
'Ahabn cinsine ve
moment elde etmek zere ar dingil yklerinin komu aklklara en elverisiz
rutubetin miktarna
ekilde yerletirilmesini salamak sureti ile de, deiken dingil aral, srekli
gre bu deerlerde
kiriler iin de uygun bir yklemedir.
nemli deiik, ler
olabilir.
nemli yaplarn
tatbikat projeleri iin,
kullanlacak agrega

10

ekil 3.1 Standart Kamyon ve erit ykleri

izelge 3.2 Standart Kamyon Ykleri

Yk snf

H30 - S24

H20 S16

H15 S12

H10

W Arl, KN (ton)

300 ( 30)

200 ( 20)

150 ( 15)

100 (10)

90 (9,00)

67,5 (6,75)

90 (9,00)

135 (13,50)

97,5 (9,75)

130

Eilme etkisi iin

135 (13,50)

(x)
KN
(ton)

Kesme etkisi iin

195 (19,50)

(13,00)
q kN/m (t/m)

15 (1,50)

10 (1.00)

7,5 (0,75)

5 (0,50)

s (cm)

75

50

38

25

Trafik eritleri
Gerek standart kamyonlarn gerekse erit yklerinin 3,00m'lik bir genilii
kapladklar varsaylr. Hesaplarda bu ykleri yerletirmek zere kullanlacak
birbirine eit genilikteki trafik eritlerinin says izelge 3.3te gsterilmitir.

11

izelge 3.3 Yol genilikleri ve trafik eritlerinin says

Yol genilii (ortada bir rfj varsa bunun
genilii hari olmak zere)
6,00 m il 9,00 m

Trafik eridi says

2

9,01 m il 13,00m

13,01 m ila 16,50 m

Standart kamyon veya erit yklerinin, en byk gerilmeleri douracak ekilde,

kendi trafik eritleri iinde herhangi bir konumda olduklar varsaylmaldr.
Standart Kamyonlar ve erit Ykleri
Tekerlek aral, arlk dalm ve yk gabarileri izelge 3.2deki ekillerde
gsterilmitir.
Her bir erit yk, trafik eridinin birim boyu bana dzgn yayl bir q yk ile bir
tek tekil Q yknden (veya srekli aklklar iin iki tekil ykten ibaret olup, bunlar
en byk etki douracak ekilde yerletirilmelidir. Gerek tekil yk gerekse dzgn
yayl ykn, eridin 3,00 m geniliince dzgn olarak yayld varsaylmaldr.
Eilme momenti ve kesme kuvvetlerinin hesab iin, izelge 3.2'de gsterildii gibi
farkl tekil ykler kullanlmaldr. Bu tekil yklerden kk olan gerilmelerin
zellikle eilmeden, byk olan, ise gerilmelerin zellikle kesme kuvvetlerinden
doduu durumlarda kullanlmaldr.

12

Yklerin Uygulanmas
1) Trafik erit Birimleri
Gerilmeler hesap edilirken, her 3,00 m'lik erit yk veya tek standart kamyon bir
birim olarak alnmal ve kesirli erit genilikleri veya kesirli kamyon says
kullanlmamaldr.
2) Srekli Aklklar in erit Ykleri
Srekli aklklar iin erit ykleri u ekilde kullanlmaldr: En byk pozitif
moment elde etmek iin, erit bana yalnzca bir tek tekil Q yk alnr ve dzgn
yayl q yk, momenti arttracak biimde, aklklara uygulanr. En byk negatif
moment elde etmek iin ise, ilaveten bir Q yk daha, momenti arttracak biimde,
baka bir akla uygulanr. Gerek pozitif gerekse negatif momentlerin en byk
deerlerinin hesabnda, dzgn yayl q yk, gereine gre, srekli veya kesintili
alnmaldr.
3) Srekli Aklklarda Standart Kamyon Yk
Srekli aklklarda, erit bana yalnzca bir standart kamyon yk kullanlmaldr.
4) En byk Etki in Ykleme
Gerek basit gerekse srekli aklklarda, standart kamyon veya erit yknden, daima
en byk etki douran kullanlmaldr.
Yk Deerlerinin Azaltlmas
En byk etkilerin, birok trafik eridinin ayn zamanda yklenmesi ile elde edildii
durumlarda, tam yk ihtimalinin ok zayf olduu gz nnde bulundurarak,
hareketli ykten doan etkilerin aadaki yzdeleri alnmaldr:
Bir veya iki erit iin

%100

erit iin

% 90

Drt veya daha fazla erit iin

% 75

13

Dinamik Etki
Kprlerden geen tatlarn dinamik etkisini hesaba katmak amac ile standart
kamyon veya erit yklerinden elde edilen gerilmeler "dinamik etki (titreim)
katsays" ile arplrlar.
st yapnn yaya kaldrm hari, btn ksmlarnda, mesnetlerde ve st yap ile
balants olan betonarme veya elik kazklarn zemin seviyesi stnde kalan
ksmlar iin titreim katsays kullanlmaldr.
Yaya kaldrmlarnda, kenar ve orta ayaklarda, istinat duvarlarnda ve yukarda
belirtilen durumlar dndaki kazklarda, temellerde ve zemin itkisi hesaplarnda,
ahap yaplarda ve zerinde en az 1,00 m dolgu malzemesi bulunan menfez ve
yaplarda titreim katsays kullanlmaz. Titreim katsays (E. 3.1) ile hesaplanr:

15
L 37

(3.1)

(L) hesap uzunluu Aklk momentleri iin, teorik akla, konsollarda, mesnetten
en uzak kuvvete olan uzakla, kesme kuvvetleri iin, incelenen kesitten, uzaktaki
mesnede (konsollarda kesme kuvveti iin = 1,30 alnr) olan uzakla, srekli
aklklardaki mesnet momentleri iin komu iki akln ortalamasna eit alnr.
1,00 m'den az dolgu altndaki menfezlerde ise 'nin, azalan dolgu kalnlna gre,
1,30 ile 1,00 arasnda lineer deitii varsaylr.
Yk Snfnn Seilmesi
Aksi belirtilmedike, yk snf, izelge 3.4'deki gibi olmaldr.

14

izelge 3.4 Trafik cinsine gre yk snfnn belirlenmesi.

Trafik Cinsi

Yk Snf

H30 - S12

Karayollar

Genel

Mdrl

Kprler

Dairesi

Bakanl'nca gerekli grlen durumlarda

H20 - S16

Proje saatlik trafii 100-400 tat ise veya ar sanayi

merkezlerine giden yollarda

H15 - S12
H10

Proje saatlik trafii 100 tattan az ise

Ky yollarnda

Seime esas tutulan trafik tahminleri, yol yapmnn bitimini takip eden 20 yl sonras
iin yaplmaldr.
Ar Ykleme
Kprden seyrek geen ar ykleri karlamak amac ile ekil 3.1'de verilen ar
ykleme tahkiki yaplmaldr.
Kprnn stndeki yolun herhangi bir eridinde ekil 3.1'deki yk katarnn tek
bana getii ve dier hibir eritte trafik bulunmad varsaylr. Ayrca, tatlarn
yaya kaldrmlar veya emniyet bordrne kmasna bir engel bulunmad
durumlarda, kprnn hesabna esas alnm olan yk snfna ait en ar tekerlek
yknn tekil olarak yaya kaldrmna veya emniyet bordrne ve bunlar tayan
elemanlara etkisi gz nnde bulundurulmaldr.

15

ekil 3.2 Ar ykleme.

Karma Ykleme

Kprden, tramvay veya demiryolu gemesi durumunda, bunlara ait yk ve etkiler

de gz nnde bulundurul

Yaya Ykleri

1) Yaya Yolu Ykleri

Yaya kprlerinde, hareketli yk olarak, 4,00 kN/m2 (0,400 t/m2) dzgn yayal bir
yk alnmaldr.
Tat kprlerinin yaya kaldrmlarnda, hareketli yk olarak 3,00 kN/m2 (0,300 t/m2)
dzgn yayl bir yk alnmal ve yapnn yalnz bir tarafndaki yaya kaldrmnn
ykl olmas durumu da incelenmelidir. Genilii 0,60 m'den fazla olan emniyet
bordrlerine de ayn esaslar uygulanmaldr. Genilii 0,60 ve daha az olan emniyet
bordr ve bordrlerde yaya yk alnmaz. ehir iinde veya insan kalabalnn
fazla olduu yerlerde, gerekiyorsa yaya yk arttrlmaldr.

16

2) Korkuluk Ykleri
Kprlerin korkuluklarnn st kpetesine 1,500 kN/m (0,150 t/m) dey bir yk ile
birlikte 2,250 kN/m (0,225 t/m) yatay bir ykn etkidii varsaylr.

3.1.3. Boyuna kuvvetler

Fren Kuvveti
Tatlarn fren yapmas veya harekete gemesi gibi etkileri hesaba katabilmek iin,
kpr zerindeki btn trafik eritlerinin ykl olduu ve hepsinin ayn ynde
hareket ettii varsaylarak, toplam ykn (titreim katsays ile arplmakszn)
1/20'si iddetinde ve yatay olarak, yol yznden 1,80 m ykseklikte, kuvvet etkidii
ve kuvvetin alt yapya kadar getii gz nne alnmaldr. Burada kullanlan yk
izelge 3.2'de moment iin verilen yklerdir. Ayrca yk azaltlmas da gz nne
alnmaldr.

Mesnet Srtnme Kuvveti

Deme yzeyleri elik olan hareketli mesnetlerde mesnet srtnme kuvveti, zati yk
hareketli ykten (titreim katsays ile arplmakszn) doan toplam reaksiyonun
kayc mesnet durumunda %20'si, yuvarlanan (rulolu) mesnet durumunda %3' kabul
edilmelidir.
3.1.4. Mesnet artlarndaki deime

Temel zeminindeki hareketten tr mesnetlerde meydana gelebilecek teleme ve

dnmeler, beklenen byklkleri ile gz nnde bulundurulmaldr. Mesnet
artlarnn eski haline getirilmesi ngrlen durumlarda teleme ve dnme iin, izin
verilebilecek en byk deerler gz nnde bulundurulabilir. Temel zemininde
beklenen hareket byk olmasa bile, hiperstatik sistemlerin hesabnda, mesnetlerin
her birinde dey veya yatay dorultuda 1 cmlik bir teleme ve gerekiyorsa 1 grad

17

bir dnme olabilecei varsaylarak mesnet reaksiyonlar ve kesit tesirleri

incelenmelidir. Ancak, yap rijit mesnetlendirilmi olduu (rnein kaya zerine)
veya mesnet artlarndaki deiikliklere az hassas olduu durumlarda, bu tahkik
yaplmayabilir.

3.1.5. Merkezka kuvvet

Kurbda bulunan kprlerde, hareketli ykn geiinden ileri gelen merkezka
kuvvetin etkisi gz nnde bulundurulmaldr. Bu kuvvet, kprnn herhangi bir
enkesitinde (E. 3.2) ile verilir.

FM

V
Q
127 R

N (ton) veya KN/m (t/m)

(3.2)

V hz, yolun standartlarna ve verilen devere uygun olarak saptanmaldr. Merkezka

kuvvetin hesabnda, trafik eritlerinde yk azaltmalar gz nne alnarak yklenir ve
hareketli ykler titreim katsays ile arplmaz. Merkezka kuvvetin, yatay olarak
ve yol yznn 1,80 m stnde etkidii varsaylr. Bu uzaklk, yol ekseninden
itibaren ve yol yzne dik olarak llr.

3.1.6. Rzgr yk
Genellikle, rzgr yknn yatay ve kpr eksenine dik dorultuda ve sabit iddette
etkidii varsaylr. Ancak rzgrn dinamik etkisinin nemli olduu durumlarda
(rnein asma kprlerde) bu varsayma balanmamaldr. Rzgr yk, kpr
yksz iken 2,500 KN/m2 (0,250 t/m2)alnmaldr. Corafi konumun gerektirdii
zel durumlarda bu deer arttrlmaldr.
Rzgr yk ykl kprlerde 1,250 KN/m2 (0,125 t/m2), ykl yaya kprlerinde
0,750 KN/m2 (0,075 t/m2) alnmaldr.

18

Bu deerler orta ayaklara uygulanmakla beraber, yksek orta ayaklarda, eitli

dorultulardan gelebilecek rzgrn etkisi incelenmelidir.
3.1.7. Is tesiri
Is gerilmeleri sonucu olarak ortaya kan gerilme ve deformasyonlar hesaplarda gz
nne alnacaktr. Isda ykselme ve azalma miktar, yapm srasnda kabul edilen bir
s derecesine bal olarak ve yapnn bulunduu blgeye gre saptanacaktr.
Havadaki s ile ktle beton elemanlar veya yaplarda mevcut isel s arasndaki
uyumazlk gz nnde bulundurulacaktr. Is deiim alan genellikle aadaki gibi
alnacaktr:
Metal Yaplarda:
Mutedil iklim

-15 il 50

Souk klim

-30 il 50

Beton yaplarda:

Isda ykselme

Isda azalma

Mutedil iklim

15

20

Souk iklim

20

25

3.1.8. Kar yk

Kar ve buz yk, hareketli ykler (ve dinamik etki) de meydana gelecek azalma ile
karlanm olaca dnlerek, genellikle hesaba katlmaz.
Ancak, hareketli kprlerin (baskl kprler hari) ak durumlarnda muhtemel kar
ve buz yknn etkisi gz nnde bulundurulmaldr.

19

3.1.9. Rtre
Hiperstatik tayc sistemlerin hesabnda ve ekme elemanlarnda rtrenin etkisi
scaklk d eklinde gz nne alnmaldr. Rtre iin 20C'lk scaklk d
kabul edilebilir. Bu deer srekli olarak su veya nemli toprak iinde kalan yap
elemanlar iin 0C, ok rutubetli evrede 10C ye indirilebilecei gibi ok kuru
evrelerde 30C'ye kadar arttrlmaldr.
Rtrenin etkilerini yok etmek iin yap ksm ksm tamamlanr. Aralarnda geici
derz braklr ve bu derzler betonun ya en az bir ay olduktan sonra kapatlrsa,
bitmi yap zerinde esas rtre etkilerinin %25'i alnmaldr. Toprak, su veya her
zaman doygun rutubetli hava ile temasta bulunan betonlarda rtre olmad kabul
edilmelidir.

3.1.10. Snme
Beton ve betonarme yap elemanlarnda uzun sreli yklerden meydana gelen
deformasyonlarn zamanla ilintili deiimlerin hesab, gereken yerlerde yaplmal ve
bu deiimlerin hiperstatik bilinmeyenler zerindeki etkileri aratrlmaldr.

3.1.11. Zemin itkisi

Zemin itkisinin hesabnda, mmkn olan her durumda, zemin hakkndaki bilgi zemin
mekanii bilimi bakmndan deerlendirilmelidir.
Bu itibarla, zemin itkisinin hesabnda, hakikate en uygun sonucu verecek forml
kullanlmal ve yapnn veya yap elemanlarnn deformasyonu ve muhtemel hareketi
gz nnde bulundurulmaldr. Hi bir yap 5,000 KN/m3 (0,500 t/m3)'e tekabl
eden bir sv basncndan daha az basnca gre hesaplanmamaldr. Zemin itkisinin
hesabnda, dolgu st yznn yatayla tekil edebilecei ann en uygunsuz deeri
alnmaldr.

20

Rijit erevelerde, ayn zamanda etkiyen dier ykler veya yk bileimlerinden

doan momentler, zemin itkisi ayn kesitte zt iaretli moment douruyorsa, bu son
momentin en ok yars kadar ve zemin itkisinin varl muhakkak olan hallerde,
azaltlabilirler.
ev iinde bulunan narin yap elemanlarna, sade, geniliklerince etkiyen bir zemin
itkisine gre hesab kabul edilebilir. Fakat bu elemanlarn dier taraflarndaki pasif
basn hesaba katlmaz.
Menfezlere gelen zemin itkisi, dorudan doruya, menfezin stndeki dolgu zeminin
arl olarak kabul edilebilir.
3.1.12. Suyun kaldrma kuvveti
Suyun kaldrma kuvveti, gerek kazklar dhil olmak zere alt yapnn, gerekse st
yapnn projelendirilmesinde etkisine gre gz nnde bulundurulmaldr.
3.1.13. Su akntsnn etkisi
Su akntsndan tr orta ayaklara gelen itki (E. 3.3) ile hesap edilebilir.
q = Kv2

(3.3)

Burada, K says, orta ayan ekline bal olup, dikdrtgen kesitli orta ayaklar iin
0,70, 30 veya daha sivri ulu orta ayaklar iin 0,25 ve dairesel orta ayaklar iin 0,35
deerleri kullanlabilir.

3.1.14. Buz itkisi

Orta ayaklara gelen buz itkisi olarak 300 N/cm2 (30 kg/cm2) alnmaldr. Buzun
kalnl ve hangi seviyede etkidii, kpr yerinde inceleme yaparak tespit
edilmelidir.

21

3.1.15. Atalet etkisi

Hareketli kprlerde, kitlelerin hzlanmasndan veya yavalamasndan doan atalet
etkileri incelenmelidir.

3.1.16. ngerilme etkisi

Her eit ngerilme, ilkel ykleme ve benzeri yap ilemlerinden doan etkiler gz
nnde bulundurulmaldr.

3.2. B Grubu Ykleri

3.2.1. Yapm safhalarndan tr etkiler
Yapm srasnda etkiyebilecek btn ykler ve bu meyanda: montaj, betonlama,
ngerilme ve iskelelerin alnmas gibi ilemlerden doan ykler ile yapm
gerelerinin ve yap malzemesi ynlarnn ykleri, geici dayanaklardan gelen
dey ve yatay reaksiyonlar, ayr ayr ve yapm srasna gre gz nnde
bulundurulmaldr.

3.2.2. Deprem etkisi

Deprem olaylarnn beklendii blgelerde, aadaki deerde deprem yatay
kuvvetlerinin etkileri gz nne alnacaktr.

F = C.G

(3.4)

F, yap zati yknn arlk merkezinden geen ve her ynde etkidii kabul edilen
yatay kuvvet, G, yap zati arl ve C, deprem katsays olup u deerlerde
alnabilir:

22

Tama gc 40-50 N/cm2 (4-5 kg/cm2) ve daha yksek olarak bilinen zeminlere
normal temellerle oturan yaplarda C =0,020. Tama gc 40-50 N/cm2 (4-5
kg/cm2)'den daha az olarak bilinen zeminlere, normal temellerle oturan yaplarda C =
0,04. Temelleri kazkl olan yaplarda C = 0,06. Hareketli ykler hesap d
braklabilir.

3.2.3. arpma
Kprlerin pandl ayak, kafes kiri u dikmesi ve benzeri nemli tayc elemanlar,
bulunduklar

yer

veya

zel

tedbirler

sayesinde,

tatlarn

arpmasndan

korunmamlar ise, dier ykler ile birlikte en elverisiz yklemeyi dourmak zere,
gidi dorultusunda 1000 KN (100 ton) veya gidi dorultusuna dik olarak 500 KN
(50 ton) tek bir kuvvetin yol yzeyinden 1,20 m de etkidii varsaymna gre tahkik
edilmelidirler. Bu tahkik ancak gz nnde bulundurulan para ve onun u
birleimleri veya mesnetleri iin yaplmaldr.
Bordrler, st kenarna yatay olarak etkiyen ve 7,500 KN/m (0,750 t/m) den az
olmayan bir yanal yke dayanabilmelidirler. Bordr toplam ykseklii 25 cm'den
fazla ise, bu kuvvetin yol yznden 0,25 m'de etkidii varsaylr.
Bordr ykseklii 25 cm'den az olmad takdirde, korkuluklarn alt kpetesi 4,500
KN/m (0,450 t/m) yatay bir yanal yke dayanabilmelidir. Bordr ykseklii 25
cm'den az olduu takdirde, bu kuvvet, bordr yksekliinin 25 cmden eksik her
cm'si iin 0,250 KN/m (0,025 t/m) artrlmaldr. Fakat bu eklide art, l,250 KN/m
(0,125) t/m)'den fazla olamaz. Alt kpete yoksa" korkuluun parmaklar, yerden 50
cm uzaklkta etkiyen ayn kuvvete dayanabilmelidir. Yaya kaldrm korkuluuna bir
arpma etkisi olmas, yapnn tekili bakmndan mmkn deilse, bu tahkik
yaplmaz.

23

4. MODELLEME VE ANALZ TEKNKLER

Dikdrtgen kesitli Kpr kirilerinin Balca Analiz Yntemleri:
1) Katlanm Plak Yntemi,
2) Sonlu Bantlar Yntemi (Finite Strip Method),
3) Sonlu Elemanlar Yntemi (Finite Elements Method),
Olarak sralanabilir [10,11].
4.1. Katlanm Plak Yntemi
Bu yntem, sistemlerin analizinde hem tekil yk ve hem de yayl yk iin fourier
serisinden meydana gelen harmonik zm kullanldnda, iki ucu basit mesnetli
dikdrtgen kirili kprlerde ideal olarak uygulanabilir. Kpr boyuna gzler
boyunca rijit baml dikdrtgen plak serileri olarak dnlr. Her plak, nce
bamsz olarak plak dzlemine dik ykler iin elastik ince plak teorisi ile ve plak
dzlemindeki ykler iin levha teorisi ile zmlenir. Bu durumda tek plak iin
fourier serisi terimlerini kapsayan rijitlik matrisi elde edilir. Her harmonik zm
iin plakn her kenarnda drt serbestlik derecesi vardr. Rijit plaklar ihtiva eden tm
sistemin analizinde dorudan rijitlik zm kullanlr. Bu yntem saysal zm
iin bilgisayar gerektirir.
Fourier serileri ile gsterilebilen ok sayda ykleme tipi dnlebilir. zm
elastik teorinin kabulleri ile tam uyuur [10,11].

4.2. Sonlu Bantlar Yntemi ( FSM - Finite Strip Method )

Bu yntem iki ucu da keyfi snr artlar bulunan sistemlere uygulanabilir. Kullanlan
esas sistem eleman boyuna dorultuda her kiri elemann sonlu sayda bantlara
blnmesiyle elde edilen bir Sonlu banttr. Bu sonlu bantlarn her biri kiriin boyuna
ayrtlar arasndaki enine aral eit bir geniliktedir. zm, aklk boyunca bir

24

enine bandn kprnn bir ucundan dier ucuna kadar baml olduu esasna
dayanan bir yntem ile salanr. Kprnn iki ucu ve ara mesnetlerdeki snr artlar
problemin zmnde gerekli tm bilinmeyenleri zmek iin yeteri kadar denklemi
salar [10,11].

4.3. Sonlu Elemanlar Yntemi

Sonlu elemanlar yntemi saysal bir yntem olup eitli mhendislik problemlerinin
bilgisayar yardmyla zm iin gelitirilmitir. Mekanik, akkanlar mekanii. Is
transferi, elektromanyetizma, lineer, lineer olmayan durumlar iin gerilme analizi,
ekil deitirme analizinde, havaclk, otomotiv gibi birok mhendislik alannda
kullanlmaktadr [12].
Sonlu elemanlar ynteminin esaslar havaclk ile balamtr. 1941 ylnda Hrenikoff
elastisite problemlerinin zmnde kullanlan (frame work method) sunmutur.
1943 ylnda Courant burulma problemlerini modellemek iin paral polinom
interpolasyonunu gensel alt blgeler (triangular subregion) zerinde kullanmtr.
Courant'tan sonra sonlu elemanlarn kullanld dier nemli adm Boeignin
1950lerde uak kanatlar modellemek iin gen gerilim elemanlar kullanlmasyla
atlmtr. 1956 ylnda ubuk, kiri ve dier elemanlarn rijitlik matrisleri bulunmu,
1960da ise Clough tarafndan ilk defa sonlu eleman tanm yaplmtr. Yine bu
dnemde mhendisler tarafndan gerilme analizi, akkanlar mekanii, s transferi
gibi alanlarda problemlerin yaklak zm iin kullanlmtr. lk sonlu elemanlar
kitab ise 1967de Zienkiewicz ve Chung tarafndan yaynlanmtr.1960l yllarn
sonu ve 1970li yllarn banda nonlineer problemlerle byk deformasyonlara
uygulanmtr [12].
4.3.1. Betonarme elemanlarn sonlu eleman modeli
Betonarme yaplarn sonlu elemanlar analizinde en byk engel malzeme
zelliklerini tanmlamaktaki zorluklardr. Betonarme yaplarn davrann nceden
belirlemek iin geree uygun modellemelerin aratrlmas konusunda ok aba

25

harcanmtr. Sonlu eleman ynteminin betonarmeye ilk uygulan Ngo ve Scordelis

tarafndan 1967de gerekletirilmitir (Wasti,1990). Bu almada betonarme
kiriler incelenerek beton ve donat iki boyutlu gen elemanlarla lineer elastik
olarak modellenmitir. Donat ile beton arasndaki aderans modellenmi, bunun
yannda atlaklarn olumas ile ilgili varsaymlar yaplmtr.
Wastinin (1990) almasnda [13] sonlu eleman yntemi hakknda ksa bilgiler
verilmi, yntemin matrissel formlasyonu gsterilmitir. Nonlineer malzeme,
aderans ve artan ykler altnda malzemenin davran, oluan atlaklar ve yap
geometrisindeki deiikliklerin nasl modellendii aklanmtr. Betonun davran
dorusal

bantlarla

ifade

edilemeyeceinden

bilgisayar

program

gerekli

grlmtr. FEARCM (Finite Element Analysis of Reinforced Concrete Members)

ve FINEARCS (Finite Element Analysis of Reinforced Concrete Structures) adl iki
bilgisayar programndan bahsedilmitir.
Lundgren ve ark.nn (2002) almasnda beton ve donat arasndaki aderans
modellemek iin nonlineer sonlu eleman modeli kullanlarak boyutlu bir model
oluturulmutur. Aderans, srtnme, kaymaya sebep olabilen normal gerilmeler ve
donatlar arasndaki betonun gmesine gre hesaplanan st snr gerilme dikkate
alnarak sonlu eleman analizi yaplmtr. DIANA sonlu eleman bilgisayar program
kullanlmtr. Bu programda beton ve donat arasndaki aderans tanmlayabilecek
ara yz elemanlar mevcuttur. Beton ve donat solid elemanlarla modellenmitir.
Yaplan deney ve analizler sonucunda, gelitirilen aderans modelinin boyuna donat
ve etriye demirinin her ikisi iinde kullanlabilecei ifade edilmitir.
Hamil ve ark.nn (2000) almasnda [14] betonarme kolon-kiri birleim blgeleri
iin bir nonlineer sonlu eleman modeli gelitirilmitir. Analiz sonularnn doruluu
16 adet deney sonucu ile karlatrma yaplarak sunulmutur. Btn modellerin
oluturulmas iin SBETA nonlineer sonlu eleman program kullanlmtr.
SBETAnn beton ve elik malzemelerinin zelliklerini tanmlarken ve eleman sonlu
elemanlara blerken kullanc dostu olduu ifade edilmitir. Deneysel sonulardan
elde edilen verilere dayanarak malzeme zellikleri tanmlanmtr. farkl model

26

kullanlmtr. Modeller, dm noktalarnda ekme donats bulunup bulunmamas

ve beton dayanmndaki farkllklara gre deiiklik gstermektedirler. Betonarme
kolon-kiri birleim noktas modeli nonlineer sonlu eleman yntemi ile baaryla
modellenmitir.
Arslann (2004) almasnda [15], betonarme kirilerin yk tama kapasitesinin
analitik hesabnda sonlu eleman boyut etkisi aratrlmtr. Hesab yaplan
betonarme kirite yalnz iki sra ekme donats bulunmaktadr. Aklk ortasnda
tekil ykle yklenmi kirite beton iin iki farkl krlma kriteri seilmi (DruckerPrager ve atlak modeli) analitik zmler buna gre yaplmtr. Drucker-Prager
matematiksel modeli betonun mekanik davrann, plastik ve visko plastik teoriler
yardmyla ifade etmektedir. Akma kriteri von-Mises kriterinin genelletirilmi
eklidir. atlak modelinde ise gelien atlakla malzemenin yumuamad ve yk
artm sonunda mukavemetini kaybettii farz edilmitir. Analizler LUSAS bilgisayar
program kullanlarak yaplm ve sonular deneysel almalarla karlatrlmtr.
4.3.2. Sonlu elemanlar ynteminde kullanlan baz terimler
Eleman: Srekli ortamn ayrld basit geometrik ekilli paralar olarak tanmlanr.
Dm noktas(node): Elemanlarn birbiriyle kesiim noktalardr. Dm noktalar
mutlaka belirli noktalardan hareketsiz bir ekilde sabitlenmelidir.
Serbestlik Derecesi: Bir dm noktasnda elemann yapabilecei deformasyonlar
serbestlik derecesi olarak tanmlanr. Bir elemann serbestlik derecesi elemann btn
dm noktalarndaki serbestliklerin toplam kadardr. Dm noktalarndaki
serbestliklerin says problemin tek boyutta ya da iki veya boyutta dikkate
alnmasna gre deimektedir, "n" adet serbestliin olduu bir sistemde sistem
rijitlik matrisinin [K] boyutu [n x n] kadardr. Dm noktalarndaki serbestlikler
eleman tiplerinin zelliklerine gre deimektedir.

27

ki boyutlu srekli elemanlarda; yatay (dx) ve dey (dy) ynde yerdeitirme olmak
zere her dm noktasnda iki adet ki boyutlu yapsal elemanlarda yatay(dx) ve
dey(dy) ynde yerdeitirme ile dzleme dik ynde dnme ( z ) olmak zere her
dm noktasnda adet boyutlu srekli elemanlarda yatay (dx) ,dey (dy) ve
dzleme dik ynde (dz) yerdeitirme olmak zere her dm noktasnda adet
boyutlu yapsal elemanlarda ise yatay, dey ve dzleme dik ynde yerdeitirmeler
(dx, dy, dz) ile yine yatay, dey ve dzleme dik ynde dnmeler ( x , y , z ) olmak
zere her dm noktasnda alt adet serbestlik vardr.
4.3.3. Sonlu elemanlar ynteminin hesap basamaklar
Sonlu elemanlar yntemiyle bir problemin zmndeki hesap basamaklar u
ekilde sralanabilmektedir.

1)

Srekli ortamn elamanlara ayrlarak, eleman tipinin belirlenmesi.

2)

Her bir eleman iin eleman rijitlik matrisinin oluturulmas.

3)

Global rijitlik matrisinin elde edilmesi.

4) Snr artlar gz nne alnarak deplasmanlarn zlmesi.

Bu admlar ksaca u ekilde aklanabilir.
1) Srekli ortamn elemanlara blnmesi sonlu elemanlar ynteminde en kilit
noktalardan biridir. Mesh etme olarak da isimlendirilen srekli ortamn daha kk
elemanlara blnmesi ileminde analiz sonularnn hassasl asndan mmkn
olduunca ok sayda eleman kullanlmas gerekse de belirli bir deerden sonra mesh
younluunu artrmak sonular etkilememekte bilgisayara ayrca yk getirmektedir.
Bu nedenle elemanlara blme ileminin dikkatle yaplmas, gerekli olduu
durumlarda da yeniden mesh edilmesi gerekmektedir. Sistemin elemanlara
ayrlmasnda geometriye uygun ekilde eleman seilmeli, ayrca yk ve geometrik
deiimler de gz ard edilmemelidir.

28

2) Sistemin elemanlara blnmesinden sonra her eleman iin lokal eksen

takmlarnda eleman rijitlik matrisleri hesaplanmaktadr. Eleman rijitlik matrisi [K]
elemann geometrik ve elastik zelliklerinden elde edilir [16]. "n" tane serbestlik
derecesine sahip bir elemanda eleman rijitlik matrisi [n x n] boyutunda olmaktadr.
3) Srekli ortam oluturan her eleman iin elemanlarn lokal eksen takmlarnda elde
edilmi olan rijitlik matrisleri sistem iin seilmi global eksen takmnda her bir
dm noktasna balanan elemanlar gz nne alnarak birletirilir ve sistemin
global rijitlik matrisi oluturulur.
4) Srekli ortamn snr artlan gz nne alnarak sistem iin (E.4.1) yazlarak
deplasmanlar hesaplanr.

{F} = [K].{d}

(4.1)

Deplasmanlar elde edildikten sonra da ekil deitirmeler ve gerilmeler

hesaplanabilir. Sonlu elemanlar yntemi dm noktasna bal bir yntem olup
kuvvetler dm noktalarna etki ettirilir ve hesaplar sonucunda da bulunan
yerdeitirmeler dm noktalar yerdeitirmeleridir.
4.3.4. Sonlu elemanlar ynteminde kullanlan eleman tipleri
Srekli ortam yapsna uygun olacak ekilde sonlu elemanlar ynteminde eitli
tiplerde elemanlar kullanlr. Elemanlar srekli (kat, iki boyutlu yzey) elemanlar ve
yapsal (kiriler, kolonlar) elemanlar olmak zere iki ana kategoriye ayrlr.
Elemanlar boyutlarna gre ise tek boyutlu, iki boyutlu, boyutlu, dnel eleman ve
izoparametrik elemanlar (e parametreli elemanlar) olmak zere snflandrlabilir.
"Tek boyutlu elemanlar: Tek boyutta incelemenin yeterli olaca problemlerin
zmnde kullanlrlar. rnein; yay problemi gibi.

29

ki boyutlu elemanlar: ki boyutlu problemlerin zmnde kullanlrlar. Bu grubun

temel eleman dml gen elemandr. gen elemann alt, dokuz ve daha
fazla dm ihtiva eden eitleri de vardr. Dm says seilecek interpolasyon
fonksiyonunun derecesine gre belirlenir.

Dnel elemanlar: Eksenel simetrik zellik gsteren problemlerin zmnde dnel

elemanlar kullanlr. Bu elemanlar bir veya iki boyutlu elemanlarn simetri ekseni
etrafnda bir tam dnme yapmasyla oluurlar.
boyutlu elemanlar: Bu grupta en temel eleman gen piramittir. Bunun dnda
dikdrtgenler prizmas ve daha genel olarak alt yzl elemanlar boyutlu
problemlerin zmnde kullanlan eleman tipleridir.
zoparametrik sonlu elemanlar: zm blgesinin snrlar eri denklemleri ile
tanmlanm blgelerin zmnde kullanlrlar. Bu elemanlar zerindeki dm
noktalar bir fonksiyon ile tanmlanr. zoparametrik sonlu elemann zellii, her
noktasnn konumunun ve yer deitirmesinin ayn mertebeden ayn ekil
(interpolasyon) fonksiyonu ile tanmlanabiliyor olmasdr. zoparametrik elemanlara
eparametreli elemanlar da denir".
4.3.5. Sonlu elemanlar ynteminin avantajlar
Sonlu elemanlar ynteminin avantajlar u ekilde sralanabilmektedir:
1) Betonarme yaplan nonlineer analizle zmlemeye imkn salayarak yap
davrann geree daha uygun ekilde anlalmasna yardmc olmaktadr.
2) Henz tasarm aamasndaki projelerin bilgisayar ortamnda simle edilmesini
salayarak ilerde ortaya kabilecek problemler hakknda fikir vermektedir.
3) Maliyeti olduka yksek olabilen deneysel almalar sonlu elemanlar ile
modellenerek maliyetten kazan salanmaktadr.
4) Kompleks yapl betonarme sistemlerin analizine olanak salanmaktadr.

30

5) Malzemenin zamana bal olarak deien zellikleri kolaylkla gz nne

alnabilmektedir.
6) Kullanlan sonlu elemanlarn boyutlarnn ve ekillerinin deikenlii nedeniyle
ele alnan bir cismin geometrisi tam olarak temsil edilebilir.
7) Bir veya birden ok delik veya keleri olan blgeler kolaylkla incelenebilir.
8) Deiik malzeme ve geometrik zellikleri bulunan cisimler incelenebilir.
9) Snr koullar kolaylkla uygulanabilir bir yntemdir.
4.3.6. Sonlu elemanlar ynteminin dezavantajlar
Sonlu elemanlar ynteminin dezavantajlar u ekilde sralanabilmektedir:
1) Malzeme ve geometriye uygun elemanlarn seilmemesi durumunda gerek
sonulardan olduka farkl sonularla karlalabilmektedir.
2) A younluunun az tutulmas durumunda sonular deneysel sonulardan olduka
farkl olmaktadr. A younluunu fazla tutulmas durumunda ise bilgisayar
kapasitesi analizi yapmada yetersiz kalabilmektedir.
3) Programn almas iyi bir donanmn olmasna bal olmaktadr.
4) Dm noktalarna bal bir yntemdir.
5) Yap elemanna uygulanan ykler dm noktalarna uygulanmakta olup, analiz
sonucu elde edilen deplasman ve gerilmeler de dm noktalarnn deplasman ve
gerilmeleridir.

31

5. NGERLMEL BETON
5.1. Genel
ngerilme, bir yap ya da sistemde, performans artrm iin kalc i kuvvetlerin
oluturulmasdr. Bu kuvvetlerin uygulanmasndaki ama d yklerin neden olduu
i kuvvetleri azaltmaktr.
lk ngerilmeli beton uygulamas P. H. Jackson tarafndan Kaliforniyada 1886da
yaplmtr. Ancak gnmzdeki anlamyla ngerilmeli beton tekniini ilk kullanan
kii 1900l yllarn banda Eugene Freyssinet olmu ve 1928 ylnda da patent
almtr. Eugene Freyssinet ngerilme kayplarnn nemini ve onlar nlemenin
yollarn ilk belirleyen kiidir. lki 1941 ylnda olmak zere, Eugene Freyssinet
tarafndan, ngerilmeli beton tekniinin kullanld birok kpr tasarlanmtr [17].
Bilindii zere beton, ekme dayanm basn dayanmna oranla ok daha dk
olan bir malzemedir. Betonun bu eksiklii, tayc bir elemann kesitinde meydana
gelen ekme gerilmelerini alacak ekilde ekme blgelerini elik ubuklarla
donatmak suretiyle giderilmi ve betonarme teknii olumutur. Ancak betonarme de
baz eksiklikleri nedeniyle ihtiyalar tam olarak karlayamamaktadr. Betonarme
yap elamanlarnda ou kez, donat hesap ekme dayanmnn yarsna ulamadan
beton ekme dayanmnn dkl nedeniyle atlamaktadr. Eilmeye alan bir
betonarme elemanda kesitin sadece bir blm basn gerilmesi tamakta, geri kalan
ksm ise kiriin tamas gereken toplam yk artracak ynde etki etmektedir.
Bu sebeple aklk bydke betonarme kiriler kendi arl nedeniyle artk
ekonomik olmamaktadrlar. Ayrca deprem ykleri de yine bu arla bal olarak
artmaktadr.
Betonarme bir kesitte atlaklar kabul edilebilir snrlar iinde kalsalar bile, bu
atlaklar nedeniyle donat korozyona urayabilmektedir [18].

32

Yukarda sralanan sebeplerden grlebilecei zere betonarmenin eksiklikleri

ekme

gerilmelerinin

oluumundan

kaynaklanmaktadr.

Betonarmenin

bu

eksikliklerinin giderilmesi iin, kesitte hi ekme gerilmesi olmamasn veya

oluacak ekme gerilmelerinin atlama olmayacak kadar kk kalmasn salamak
gerekmektedir. Bunu salamak zere kesitin ekme gerilmesi oluumu beklenen
blmne bir n ykleme ile basn gerilmesi verilmesi ve oluacak ekme
gerilmelerinin dengelenmesi mmkndr [18].
Bu dnceden hareketle ngerilmeli beton, d yklerin etkimesinden nce
yaratlan, tayc sistemde d yklerden gelecek gerilmeleri amaca uygun ekilde
deitiren yapay ve srekli bir gerilmenin verildii beton olarak tanmlanabilir.
Aada ekil 5.1de basit mesnetli bir kiriin aklk ortasnda d ykler nedeniyle
oluan ekme gerilmelerinin kirie ngerilme vermek suretiyle yok edilmesi basit
olarak ifade edilmitir. Bu ekilden de grlebilecei zere basit kiri aklk
ortasnda d ykler nedeniyle kesit alt blgesinde ekme gerilmeleri olumaktadr.
Bu kesite ekilde gerilme dal verilen, kiri st ucunda sfr gerilme ve kiri alt
ucunda ise d ykler nedeniyle oluan ekme gerilmesine mutlak deerce eit bir
basn gerilmesi oluturacak ekilde eksantrik bir ngerilme verildii dnlsn. Bu
durumda yine ekilde grld zere ngerilme ve d ykler nedeniyle oluan
gerilmeler sperpoze edildii takdirde kesitte ekme gerilmesi sfr olurken
maksimum basn gerilmesi ise d ykler nedeniyle oluan basn gerilmesine eit
olmaktadr [18].

ekil 5.1 ngerilmeli basit kiri aklk ortasnda gerilme dalm

33

ngerilmeli betonun pek ok stnl bulunmaktadr. ngerilmeli betonda yksek

kalitede elik ve beton beraber kullanlmakta, bu sayede arlk azaltlarak byk
aklklarn

ekonomik

yksekliinin

almas

olarak
temin

geilebilmesi
edilmekte

ve

salanmaktadr.
bu

sayede

Kesitin
narin

btn

elemanlar

yaplabilmektedir. kuvvetlerin istenilen seviyede olmas salanabilmekte, sehimler

istenilen mertebede tutulmakta ve atlama durumuna hkim olunabilmektedir.
5.2. ngerilmeli Betonda Daha nceki almalar
lk ngerilmeli beton uygulamas P. H. Jackson tarafndan Kaliforniyada 1886da
yaplmtr. Ancak gnmzdeki anlamyla ngerilmeli beton tekniini ilk kullanan
kii 1900l yllarn banda Eugene Freyssinet olmu ve 1928 ylnda da patent
almtr.
Eugene Freyssinet ngerilme kayplarnn nemini ve onlar nlemenin yollarn ilk
belirleyen kiidir. lki 1941 ylnda olmak zere, Eugene Freyssinet tarafndan,
ngerilmeli beton tekniinin kullanld birok kpr tasarlanmtr.
Literatrde ngerilmeli beton zerine yazlm ve ngerilmeli beton hakknda daha
geni bilgi alnabilecek nemli yaynlar bulunmaktadr. Bunlar arasnda Wilby
(1969), Raju (1986), Nawy (1996), Preston (1964), Komendant (1952), Bilge (1981),
Gilbert ve Micklebrough (1990), Nilson (1987), saylabilir [17].
Gnmzde birok ngerme sistemi ve teknii gelitirilmi, ngerilmeli beton
teknii yaygn olarak kabul grm ve uygulanmaktadr. ngerilmeli beton teknii,
kprler bata olmak zere, kiri, deme ve kolon gibi bina elemanlarnda,
borularda,

kazklarda,

tanklarda,

tnellerde,

stadyumlarda,

nkleer

enerji

santrallerinde, televizyon kulelerinde, deniz yaplarnda ve daha birok yapda

kullanlmaktadr. Birok ngerilme teknii kullanlmakla birlikte kimyasal
ngerilmenin dndakiler, nekim ve ardekim olmak zere iki balk altnda
snflandrlabilmektedir.

34

5.3. ngerilmeli Betonun Tanm ve Snflamas

ngerilme yntemi, birok baka stnlnn yannda klasik imalat yntemlerinin
fiziksel olarak yetersiz kald ok uzun aklklarn geilmesi gibi zel durumlarn
zm iin gelitirilmitir. Bu yntemde malzeme ya da elemanlara tayaca
yklerden nce dardan yapay olarak gerilme verilir.
ngerilmeli beton yntemi, beton yap elemanlarnn ierisine tekniine uygun
olarak yerletirilmi yksek dayanml elik donatnn, elemann kendi arl ve
tayaca ykler yklenmeden nce; dardan zel aygtlarla ekilmek suretiyle
uygulanr. Bylece donatdaki ekme gerilmesi betona basn gerilmesi olarak
aktarlr. Bu ekilde eleman kesitlerinde ekme gerilmesi meydana gelmemesi ya da
ok dk deerde kalmas salanarak yksek tama kapasitesine sahip yap ya da
yap elemanlar retilebilir.
TS 3233: 1979 ngerilmeli Betonu yle tanmlar; ngerilmeli Beton, elemana
gelecek yklerin etkilerinin, eliin gerilmesi ile istenen ekilde dengelendii
betondur [19].
Betonun, ekme gerilmesinin zayf olmas onu ngerilme tekniine uygun bir
malzeme haline getirmektedir. Elemana basn gerilmesi, nceden gerilmi yksek
dayanml elik ubuklar ile veya demet eklindeki yksek dayanml bklebilir
elik kablolar germek suretiyle verilir [19,20].
ngerilmeli beton demelerde, dey perdelerde, istinat yaplarnda ve dikdrtgen
ya da silindirik su depolar gibi yaplarda iki ynde uygulanabilirken; kirilerde,
ngerilme aklk dorultusunda tek ynde uygulanabilir. Silindirik yaplarda hem
evresel dorultuda hem de dey dorultuda ngerilme uygulanabilir [21,22].

35

5.4. ngerme Yntemleri

ngerilmeli Beton, ngerilme donatlarn germe yntemine gre; nceden ekme
(ngerme) yntemi ve sonradan ekme (Ard germe) yntemi ve (kimyasal
ngerilme) olmak zere ksma ayrlr.

5.4.1. ngerme
ngerme metodunda, ngerilme donatlar nceden belirlenen bir gerilme miktarnca
gerilerek sabit ktlelere ankrajlanrlar. Beton bu gerilen donatlarn etrafna
yerletirilmi kalplarn iine dklr, bakm yaplr ve yeterli dayanmna ulanca
donatlar serbest braklr. Beton ile donatlar arasndaki aderans donatlarn
ksalmasna diren gsterir ve bylece beton basn gerilmesi ile yklenmi olur.
Burada ngerme kelimesindeki n eki beton sertlemeden nce donatlarn ekme
gerilmesi ile yklendiini ifade etmektedir. ngerilme donatlarn germek iin
genellikle hidrolik krikolar kullanlmaktadr.
ngerme elemanlarda beton ile donat arasndaki aderansn mmkn olduunca fazla
olmasn salamak iin ngerilme donatlarnn apnn kk seilmesinde fayda
vardr. ngerme metodu fabrikasyon iin byk potansiyeller sunduundan daha ok
tercih edilmektedir. Uzun hat retim tekniiyle olduka uzun miktardaki ngerme
teli tek seferde gerilerek pe pee sralanan birka kalba ayn anda beton dklerek,
birden fazla ngerilmeli kiri bir ekme ilemi ile retilebilmektedir. ngerme
mekanizmasnn daha ekonomik kullanm maksadyla ngerilmeli kiri betonun
kr ok iyi yaplmal ve mmkn olan en ksa srede betonun gerekli mukavemeti
kazanmas salanarak aktarma ilemi yaplmaldr [17].
TS 3233: 1979 ngerme metodunu yle tanmlar ;( ngerme, ngerme eliinin
beton dklmeden nce ekilmesi ilemidir) [19].

36

5.4.2. Ard germe

Ard germe metodunda beton dkldkten ve yeterli mukavemeti kazandktan sonra
ngerilme donatlar gerilir ve beton elemann u noktalarna ankraj edilir.
Klf denilen ince cidarl borular beton dklmeden nce eleman boyunca
yerletirilir. Donatlar bu klflar iine beton dklmeden nce serbest bir ekilde
veya beton dayanmn kazandktan sonra yerletirilebilirler. Donatlar gerildikten ve
ankrajlandktan sonra, klflar ile donatlar arasndaki boluk sonradan sertleen zel
bir har ile doldurulur. Bu har sayesinde, donat ile onu evreleyen betonun aderans
salanm, ngerilmeli elemann atlamaya kar direnci artrlm ve donatlardaki
korozyon riski azaltlm olur.
Yukarda anlatld sekliyle klflar ile donatlar arasndaki boluk har yerine ya ile
doldurulmas durumunda, donat boyunca aderans kaldrlm olacak ve donatdaki
gerilme betona sadece u noktalardaki ankrajlardan aktarlacaktr. Aderanssz
ngerilme donatlar genellikle ya ya da bitml malzemelerle kaplanp, su
geirmez malzemelerle sarlarak ya da esnek plastik borularn iine sokularak beton
dklmeden nce kalp iine yerletirilirler. Ard germe metodu prefabrike
elemanlarda da kullanlmasna ramen, yerinde dkme elemanlar iin ok daha
yararl olarak kullanlmaktadr. zellikle boyutu itibariyle tanmas mmkn
olmayan elemanlarn Ard germe metoduyla ngerilme vermek suretiyle yerinde
dkme olarak retilmesi ok daha verimli bir yntemdir [17].
TS 3233: 1979 Ard germe metodunu yle tanmlar ;( Ard germe, ngerme eliinin
beton dkldkten ve yeterli dayanma ulamasndan sonra ekilmesi ilemidir) [19].

5.4.3. Kimyasal ngerilme

Kimyasal ngerilmede ngerilme donatlar gerilmeden kalp iine yerletirilirler ve
beton dklr. Kullanlan zel genleen imentolar sayesinde beton, krnn
ardndan sertleme sresi boyunca bzlmek yerine genlemeye alr. Ancak donat

37

ile beton arasndaki aderans nedeniyle, betonun, ngerilme donats yerletirilmi

olan blmleri genleemeyerek donatda ekme ve betonda ise basn gerilmesi
olumas salanr. Burada betonun genlemesinin kontrol edilmemesi ve ngerilme
verilecek ynn dnda da genleme olumas gibi sakncalar nedeniyle kimyasal
ngerilme henz uygulamada pek kullanlmamaktadr.
5.5. ngerilmeli Beton Snflar
ngerilmeli beton yaplar ya da elemanlar verilen ngerilmenin mertebesine gre
snflandrlr. rnein BS 8110 ngerilmeli betonu snfa ayrmtr.
1) Birinci Snf: ekme gerilmelerinin olumasna izin verilmez.
2) kinci Snf: ekme gerilmelerinin olumasna izin verilir fakat gzle grlr
atlak olumasna izin verilmez.
3) nc Snf: ekme gerilmelerinin olumasna izin verilir fakat ar sert
ortamlara ak yaplarda yzey atla geniliinin 0.1 mm den, dier ortamlara
ak yaplarda 0.2 mmden fazla olumasna izin verilmez [20].

5.6. ngermeli Betonarme Malzemesi

5.6.1. Beton
imento: Normal Portland imentosu ngerilmeli betonda kullanlabilir. ngerilmeli
betondan yap elemanlarnda en az 300 kg/m3 imento bulunmaldr. ngerilmeli
beton yaplarda bu deerler normal Portland imentosu kullanlyorsa 500 kg/m 3 ve
uucu kl ya da tlm yksek frn imentosu kullanlyorsa 550 kg/m3
deerlerine kadar kabilir [20].
Agrega: ngerilmeli betonda ykanm, temiz, dayankl ve yuvarlak tvenan agrega
kullanlmaldr. Uygun agrega temini zor ise ykama, eleme ve uygun
granlometrenin salanmas gibi zel koullar yerine getirmek kouluyla krma ta
da kullanlabilir.

38

Su: ilebilir nitelikteki her su uygundur.

Katk Malzemeleri: ngerilmeli betonda katk malzemelerini kullanmamak gerekir.
Eer katk maddesi kullanlmas gerekiyorsa, zellikle su depolarnda deneysel
karmlarla uygunluu tespit edilmelidir. Plastiklii artrc, viskoziteyi dzenleyici
ve genletirici zellii olan baz katk maddeleri kullanlabilir katk maddelerinde
korozyon oluturabilecek maddeler ile sertleme srecini hzlandrc maddeler
bulunmamas gerekir [19,20].
5.6.2. ngerme donatlar
ngerme Teli: Yksek dayanml, eitli aplarda dz ve kvrk elik tellerdir.
ngerme Toronu: Bir telin etrafnda bir veya birden fazla telin veya en az iki telin
birbirine sarlmasyla elde edilmi rgdr.
ngerme ubuu: Yksek dayanml eitli aplarda retilmi zel alaml elik
ubuktur.
ngerme Kablosu: ngerme tel, toron veya ubuklarn grup olarak kullanlmasdr.
Bu kablolar ard ekme yntemlerinde kullanlr.
ngerme elii: ngerme donats, ngerilmeli elemanlarda donat olarak
kullanlan, tel, toron, ubuk veya bunlardan oluan kablodur.
Klf: Sonradan germeli elemanlarda, betonun iinde ngerme donatsn geecei
yrngede boluk brakmak iin kullanlan metal yada plastik borulardr.
Ankraj Kilidi: ngerme kablosunu kesme ileminden sonra ieri kamasna izin
vermeyecek ekilde retilmi ve yerine konmu aygttr.

39

ngerilme Verme Aygt: ngerilme verme ileminde kullanlan ekme aygtlardr

bu aygtlara veren ya da jak da denir [19,20].
5.6.3. ngerilmeli betonda malzeme zellikleri ve dayanmlar
Beton: TS 3233 ve BS 8110da, 28 gnlk betonun karakteristik dayanm, ard
ekmeli elemanlarda kp dayanm olarak en az 30 N/mm2,silindir dayanm olarak
en az 25 N/mm2 olarak verilmitir. n ekmeli elemanlarda ise kp dayanm olarak
en az 40 N/mm2, silindir dayanm olarak en az 35 N/mm2 olmas gerektii
belirtilmitir (deneysel almada kullanlan betonun karakteristik dayanm (44
N/mm2) olarak hesaplanmtr ve modellemede bu deer alnmtr. Her iki durumda
da transfer anndaki beton kp dayanm en az 25 N/mm2, silindir dayanm en az 20
N/mm2 olmaldr [19,20].
ngerilmeli Beton iin Poisson Oran 0.20 alnr.(deneysel almamzn
sonularndan elde edilen poisson oran 0.15 bulunduundan modellemede bu deer
kullanlmtr).
Su/imento oran 0.55i amamaldr [19,20] (deneyde alnan Su/imento oran
0.38dir).
Beton, uygun ilenebilirlikte olmaldr. Ayrca beton dkm ilemi srasnda betonun
segregasyona uramadan yerine dklmesi salanmaldr. yice sktrlmas
srasnda, donatlarn ngerilme kablolarnn, klflarn, derzlerin etraf boluk
kalmayacak ekilde ilenerek doldurulmas gerekir. Dikkat edilen bir husus da
betonun

sktrlmas

srasnda

ngerilme

klflarnn

krlmamasna

ve

yrngesinden kaymamasna dikkat edilmelidir.

elik donatlar: ngerilmeli beton elemanlar ile birlikte kullanlacak betonarme
donats eliklerin karakteristik dayanmlar BS 8110: madde 3.1.7de yumuak elik
iin fy =250 N/mm2 ve yksek dayanml elik iin fy = 460 N/mm2 olarak verilmitir

40

[19,20]. (deneyde etriye ve montaj donatlar iin alnan fy = 480 N/mm2 boyuna
donatlar iin fy = 440 N/mm2 olarak alnmtr).
5.7. ngerilme Hesabnn Temel lkeleri
ngerilme hesab yaplrken balangta kuvvetin tekil fiktif (kurmaca) kablo
tarafndan tand dnlr. ngerilme donatlar gerildikten sonra, hem
betondaki deformasyonlardan hem de elikteki deformasyonlardan dolay kablo
kuvvetinde bir miktar azalma olur. Bunlara ngerilme kayplar denir. Bu kayplar,
kablonun tad kuvvetten dlerek ngerilme hesabna esas olacak tekil kablo
kuvveti bulunur. Sonra bu kuvvete uygun kablo adedi ve aralklar hesaplanr
[21,22,23,24].
ngerilme hesabna ilikin BS 8007:1987 koullar: ngerilmede ilk germe kuvveti,
kablonun karakteristik dayanmnn %75ini amamaldr. ngerilme Kuvveti ve
gerilmesi (E.5.1) ve (E5.2)deki gibi alnmaldr.

Kuvvet olarak :

P0 = 0.75Fm

(5.1)

Gerilme olarak:

f0 = 0.75 Rm = 0.75fpu

(5.2)

Betonun basn gerilmesi karakteristik kp dayanmnn 0.33n amamaldr

(E.5.3).
fc 0.33fcu

(5.3)

5.8. ngerilme Kayplarnn Hesab

Germe ilemi tamamlannca, yukarda bahsedildii gibi ngerilme kablosundaki
kuvvet betona aktarlnca, kablo kuvvetinde bir miktar azalma olur. ngerilme
kayplar, transfer annda ani olabildii gibi zaman ierisinde gecikmi olarak ta
ortaya kabilir.

41

Ani ngerilme kayplar;

1) Srtnme Kayb,
2) Ankraj Kaa Kayb,
3) Geveme (Relaksasyon) Kayplar,
4) Betonun Ani Elastik Ksalmasna Bal ngerilme Kayb,
5) Snme ve Bzlme (Rtre) Kayplar,
Olarak snflandrlabilir. Ayrca ngerilme kablo kuvvetinde zamana bal
kayplarda oluur.

5.8.1. Srtnme kayb

Bu kayp sonradan germeli sistemlerde grlr. Kabloda, germe srasnda kablo ile
klf arasnda srtnme doar. Oluan bu srtnme kuvveti, kabloda germe
noktasndan kablo boyunca uzaklatka artan deerde srtnme kayplarna yol aar.
Klf ierisindeki srtnme, kablo profilinin eriliinden doan kayplar ile kablo
profilindeki istenmeyen ya da nlenemeyen dzensizlikten doan kayplar olmak
zere iki ksmdan oluur. Her ikisi de klf ile kablo arasnda ek temas noktalar
oluturarak srtnme kuvveti domasna neden olur.
Ankrajdan herhangi bir (x) uzaklnda kablodaki gerilme (E.5.4) le bulunur.
f x f0 e

- Kx

(5.4)

5.8.2. Ankraj kaa kayb

Gerilen kablo ankrajda kilitlendikten sonra dta kalan ucu kesilir. Kesme ileminden
sonra kablo bir miktar ieri doru kaar. Bu kama, kabloya verilen gerilmede
azalmaya neden olur. Bu kayp zellikle ksa elemanlarda nemlidir. Fakat ankrajdan
uzaklatka srtnmenin ters etkisiyle azalr ve belirli bir kesitten sonra artk
gerilmelere etkisi olmaz.

42

Burada A ankraj trne bal olup T.S. 3233'de ortalama deerleri verilmitir.
Freyssinet tipi ankrajlar iin kayma A 6mm kadardr. Dier tip ankrajlarda; elik
kenar iin 3mm, bulon-perin bal iin 1mm, kama ankraj iin 2.5mm,
yaslanma ankraj iin ise 0.7mmdir. Freyssinet International ise tolerans hem
kablo apna hem de ankraj bloklarna balamtr.
PCI ve ACI-ASCE birleik komitesi ankraj kaa gerilme kayb iin; (E.5.5)deki
fadelerinin kullanlabileceini nerir.

f pA

A
EPS
L

(5.5)

5.8.3. Geveme (Relaksasyon) kayplar

ngerilme eliinin zamana bal yer deitirmesidir aadaki ekilde (ekil 5.2)de
grld gibi, yksek dayanml elik, yksek scaklk ve gerilmelere ok
duyarldr [25].

ekil 5.2 eliin gevemesi sonucu elikte gerilme kayb

Kabloya verilen gerilme kablonun karakteristik kopma dayanmnn %55ini anca
ngerilme kablolarnda gevemeler oluur. Standart kablolar iin geveme katsays,
kablonun karakteristik dayanmnn %75i civarnda, altrlmas durumunda 1000
saatte %2 ile %4 arasnda alnabilir.

43

Buna gre gevemeden dolay kabloda oluacak kayp, (%R) kablo cinsine gre
kablo reticisinin verdii deer olmak zere;
f pR

%R

(5.6)

( fx )

f pR f 0 [1 2(

fCR SH
)]
fx

(5.7)

ve 1000 saat sonraki geveme (E.5.8) ile hesaplanr.

t
f pR (t ) f pR (1000 h ) (
)
1000

(5.8)

TS 3233 de ekme gerilmesi eliin karakteristik kopma dayanmnn %70 ya da

daha fazla olmas durumunda kayp ngerme kuvvetinin %8'i; %50 olmas
durumunda ise kayp ngerme kuvvetinin %0.1 olacan belirtmektedir.
5.8.4. Betonun ani elastik ksalmasna bal ngerilme kayb
Betonun ngerilme kuvveti verildii anda boyca ani ksalmasndan ileri gelen
kayptr. n ekme ynteminde beton, btn kablolar gerildikten sonra dkld
iin, betondaki elastik ksalma bir kademede oluur.
Ard ekme ynteminde ise gerilen her kablonun, betonda oluturduu elastik
ksalma, ardk olarak birbirini etkiler. Bu da nce gerilen kablolarda ardk olarak
gevemeye neden olur. Bu gevemelerin oluturduu kayplar hesaplamak olduka
zordur. Ancak bu kayplar (n) germe ilemi adedi olmak zere betonun toplam
dzgn

yaylm

ani

deformasyonunun [(n1)/2n]

oran

olarak saptamak

mmkndr.
Betonun ani elastik ksalmasna bal kayp hesab iin; betonun ani elastik
deformasyonu ile kablonun deformasyonu arasndaki uygunluk koulundan da
yararlanlarak (E. 5.9)daki gibi yazlabilir;

44

f pES

f pc

(n 1) f pc Es

2n
Ec

fc
[1 (%10ila%20)] Ac

(5.9)

(5.10)

5.8.5. Snme ve bzlme (rtre) kayb

ngerilmeli betonun sabit birim gerilme (1 N/mm2) altnda zamana bal olarak
gsterdii deformasyondan dolay germe kuvvetindeki azalmaya snme kayb denir.
Snme; elemann kalnlna, betonun su kapsamna, evrenin scaklna, nem
oranna ve transfer anndaki yana baldr.
Bzlme (Rtre) kayb ise ngerilmeli betonun ykten bamsz, su kaybyla oluan
bzlme deformasyonundan doan kayptr. Betondaki bzlme, kullanlan
agregann cinsi, su kapsam, transfer anndaki betonun ya, elemann kalnl ve
evrenin bal nem oranndan etkilenir.
Snme ve bzlme deformasyonlar birlikte dikkate alnacak olursa Freyssinet
International aadaki denklemlerle hesap yaplabileceini belirtir.
Deformasyonlar ile gerilmeler doru orantl olduu iin, (E. 5.11)deki gibi
yazlabilir.
fCR SH ( CR SH ) E ps

(5.11)

Burada;

SH

f c
Ec ,28

(5.12)

45

5.9. ngerilme Kuvvetinin Hesabnn Temel lkeleri.

Boyutlar ve ykleme durumlar belirli olan bir yap elemanna ait ngerilme kuvveti;
mekaniin genel ilkeleri ve gerilme ile ekil deitirme arasndaki ilikiden
yararlanlarak hesaplanr.
Dikdrtgen kesitli bir basit kiri ele alalm. Kesitin arlk merkezinden etkiyen bir
(P) ngerilme kuvveti, kesitte dzgn yayl bir basn gerilmesi dourur.

P
Ac

(5.13)

(E.5.13)de, beton kesit alan olup, basn iin eksi iareti ekme iin art iareti
alnr. Ac = bh Kirie aklk ortasnda en byk eilme momentini douracak
ekilde bir d yk yklendiinde ise gerilme; (E. 5.14) ve (E. 5.15)deki gibi olur.

ft

P M c

Ac
Ig

(5.14)

fb

P M c

Ac
Ig

(5.15)

Yukardaki bantlardan grld zere, kesite eksenel olarak etkiyen (P) kuvveti,
alt kenardaki ekme gerilmesinin azalmasna neden olmaktadr. Betonun ekmeye
kar dayanksz bir malzeme olduu dnlrse bu (P) basn kuvvetinin kesitin
ekmeye kar dayankszln telafi etmeye yarad ortaya kmaktadr.
ngerilmeli Beton teknolojisinin mant bu ilkelere dayanmaktadr.
Basn kuvveti (P)nin eksenel olarak uygulanmas bu telafi mekanizmasnn ancak
kstl olarak kullanlmasn salar. Oysa (P) basn kuvveti kesite tarafsz eksenin

46

altnda bir noktada eksantrik olarak uygulanmas durumunda alt kenardaki ekme
gerilmesini daha da azaltacaktr.

ft

P M c Pec

Ac
Ig
Ig

(5.16)

fb

P M c P ec

Ac
Ig
Ig

(5.17)

Bir basit kirite mesnet kesitinde d ykten doan moment olumayaca iin, st
kenardaki ekme gerilmeleri eksantrik olarak yklenen (P) kuvvetinden doacaktr.
Bu tr gerilmeleri azaltmak iin ngerilme kablosunun yrngesi, kesitin arlk
merkezine doru yaklatrlabilir. Hatta mesnet kesitinde en kesitin st kenarndaki
ekme gerilmelerini tamamen yok etmek iin negatif eksantrisite verilebilir. Bir
baka deyile kablo yrngesi tarafsz eksenin stne kabilir. Sz edilen durumlar
ekil 5.3ten izlenebilir.

47

ekil 5.3 Dikdrtgen Bir Kesitte, Kablosu Dorusal Olarak Gerilmi Bir Kirie Ait
Gerilmelerin Yayl.
a)
b)
c)
d)

Sadece merkezi ngerilme,

Merkezi ngerilme ile birlikte kendi arl,
Sadece eksantrik ngerilme,
Eksantrik ngerilme ile birlikte kendi arl.

48

6. MODELLEMES YAPILAN KRLERN TANITILMASI

6.1. Deneysel alma
alma kapsamnda toplam 16 adet ngermeli betonarme kiri modellenmitir.
Deneysel alma MUYASSER MOHAMMED JOMAAH AL-KHALFA ALABDUL ADHEM tarafndan al mstansriyye niversitesi yap mekanii
laboratuarnda test edilmitir. Bu kirilerin deneysel alma sonucunda elde edilen
yk deplasman davranna uyumlu analiz sonular bulunmutur. Tez almasnda
ele alnan 3 adet ngermeli betonarme kiriler fark geometrilerde ve farkl ngerme
donats saylarnda yksek mukavemetli betondan yaplan ngermeli betonarme
kirilerin artrml yk altnda dorusal olmayan maksimum yk tama noktasna
kadar grafikleri incelenmitir. Deneysel almada eilme momentine maruz kalan 4
noktal ykleme ilemiyle yklenen 16 adet ngermeli betonarme kiriinin
davrann ele almaktr. Deneyde kullanlan kiriler boyuna ve montaj ve etriye
donatlar iermektedir ve ngerme ilemini gerekletirmek iin aderansl strandlar
kullanlmtr [26].
Tez almasnda deneysel almadan alnan 3 tip dikdrtgen kesitli ngermeli
betonarme kiriin modellemesi yaplmtr. Birinci tip kiriin uzunluu (3000mm),
genilii (160mm) ve ykseklii (240mm) olan boyutlarda 1nci kiriin modeli
oluturulmutur. Deneysel almada yksek mukavemetli beton kullanlmtr ( fc' =
44 Mpa ). Kiriin iinde boyuna donat olarak 2 adet 12mm, montaj donat olarak
2adet 10mm ve ap 10mm olan 24adet etriye kullanlmtr.

Birinci tip kirilerde 1adet ngerme donats (strand) kullanlmaktadr. Bu ngerme

donats 7adet (wire strands) denen her birinin ap (1/2inch) olan kablolardan
olumaktadr ve hepsi bir arada kesit alan (93mm2) olan (7-telli toron) tipinden
ngerme eliini olumaktadr. Bu deerler ASTM. A416 ynetmelie gre
alnmtr. Bu tip kiriin kesiti ve ngerme donatnn yeri ekil (6.1)de grld
gibidir [26].

49

ekil 6.1 Birinci tip kiri

kinci tip kiriler ise ngermeli betonarme kiriin boyutu yledir: uzunluu
(3000mm), genilii (160mm) ve Ykseklii (240 mm)dir. Bu tip kirilerde ayn
birinci tipte kullanld gibi yksek mukavemetli beton kullanlr ( fc' = 44 Mpa ).
Kiriin iinde boyuna donat olarak 2 adet 12mm, montaj donat olarak 2adet
10mm ve ap 10mm olan 24adet etriye kullanlmtr.
kinci tip ngermeli kirilerde 2adet ngerme donats (strand) kullanlmaktadr. Her
bir ngerme donats 7adet (wire strands) denen her birinin ap (1/2inch) olan
kablolardan olumaktadr ve hepsi bir arada kesit alan (93mm2) olan (7-telli toron)
tipinden ngerme eliini olumaktadr. Bu tip kirilerde 2 tane ngerme elii
olduundan dolay, bu tip ngerme kiriinde toplam ngerme eliinin alan
(186mm2) olur. Bu deerler ASTM. A416 ynetmelie gre alnmtr. Bu tip kiriin
kesiti ve ngerme donatlarn dalm ekil (6.2)de grld gibidir [26].

50

ekil 6.2 kinci tip kiri

nc tip kiriler ise ngermeli betonarme kiriin boyutu yledir: uzunluu
(3000mm), genilii (160 mm) ve ykseklii (270mm)dir. Daha nceki 2 tip
kirilerde kullanld gibi bu tip kirite yksek mukavemetli beton kullanlr ( fc' =
44 Mpa). Kiriin iinde boyuna donat olarak 2 adet 12mm, montaj donat olarak
2adet 10mm ve ap 10mm olan 24adet etriye kullanlmtr.

nc tip ngermeli kirilerde 3adet ngerme donats (strand) kullanlmaktadr.

Her bir ngerme donats 7adet (wire strands) denen her birinin ap (1/2inch) olan
kablolardan olumaktadr ve hepsi bir arada kesit alan (93mm2) olan (7-telli toron)
tipinden ngerme eliini olumaktadr. Bu tip kirilerde 3 adet ngerme donats
olduundan dolay toplam ngerme eliinin alan (279mm2) olur. Bu deerler
ASTM. A416 ynetmelie gre alnmtr. Bu tip kiriin kesiti ve ngerme
donatlarn dalm ekil (6.3)te grld gibidir [26].

51

ekil 6.3 nc tip kiri

6.2. Kesme Donats (Etriyeler)in Detaylar
ngermeli betonarme kirilerde, kesme kuvvetinden nce eilme momentinden
dolay gmesini garantiye almak amacyla, kiriin boyunca kesme dayanm
hesaplamak lazm. Kesme dayanmna gre kesmeye kar donatlar datlr. Kesme
donatlar (etriyeler) drtgen eklinde bklen ap (10mm) olan donatlardan oluur.
Bu donatlarn kesit alan (A=78.5mm2) ve (fy = 480Mpa)dir. Detaylar ekil (6.4)te
belirlenmitir [26].

ekil 6.4 Kesme Donatlar (Etriyelerin) Detaylar

52

6.3. Deneyde Kullanlan Malzemeler

ngerilmeli betonarme kiriler yksek kaliteli malzemelerden yaplr, yani
retiminde yksek mukavemetli elik ve beton kullanlr. Tm malzemeler standart
zellikleri altnda test edilmektedir. Kullanlan nemli malzemelerden:

6.3.1. imento
Deneylerde kullanlan imento tipi ( ordinary portland cement (Type I))dir.
Kullanlan imento tr Lbnan fabrikalarnda retilmitir. Kt evre ve atmosferik
koullarndan korunmas iin kuru ve nemden uzak yerlerde korunma altna alnr.
Kullanlan imentonun kimyasal ve fiziksel rak standard (IOS)a gre
kyaslanmtr [26].
6.3.2. nce agrega (fine aggregate)
Deneyde kullanlan malzemelerden biri de ince agregadr. Bu malzemenin en byk
agrega ap (5mm)dir. nce agregann snflandrlmas ise (The British Standard 882
(1992))ye gre kyaslanmtr ve bu kyaslama izelge (6.1)de belirlenmitir [26].

izelge 6.1 nce agregann snflandrlmas

No.

Kullanlan Elek
Boyutu (mm)

nce Agrega ( % geen)

B.S. 882:1992 limitlerine

gre ( % geen)

5.0

93.28

89-100

2.36

80.56

65-100

1.18

68.73

45-100

0.60

56.07

25-80

0.30

24.99

5-48

0.15

5.143

0-15

53

6.3.3. Kaba agrega (Coarse aggregate)

En iyi sonulara varmak amacyla deneyde kullanlan kaba agrega nceden yzeyleri
topraktan ve kalntlardan su ile temizlenmelidir. Genellikle Kaba agregalar %100
krlm agrega ve minimum dz yzeyi olan ve uzun agregalardan oluur. . Bu
malzemenin en byk agrega ap ise (14mm)dir. Kaba agregann snflandrlmas
ise (The British Standard 882 (1992))ye gre kyaslanmtr ve bu kyaslama izelge
(6.2)de belirlenmitir [26].
izelge 6.2 Kaba agregann snflandrlmas [26].
No.

Kullanlan Elek
Boyutu (mm)

Kaba Agrega ( % geen)

B.S. 882:1992 limitlerine

gre ( % geen)

20

100

100

14

100

90-100

10

74.5

50-85

5.0

3.5

0-10

2.36

Deneyde kullanlan betonarme karmnn younluu ise () = 2440 kg/m3.

6.3.4. Su
Normal musluk suyu betonun karmnda kullanlr. Deneysel almada kullanlan
suyun temiz olmas lazm [26].

54

6.3.5. elik donatlar (ngerme elii (7 telli toronlar) ve normal elik donat)
1. Kullanlan ngerme ( 7-Telli) Donatsnn zellikleri yledir:

fpy = 1570 Mpa,

fpu = 1770 Mpa,
Aps = 93mm2,

= 12.7mm ( in),
E= 195000 Mpa.
Deneyde kullanlan ngerme elii ASTM-A416 standardna gre alnmtr [26].
2. boyuna ve montaj donatlar : bu donatlar ngermeli betonarme kiriinin iinde
bulunan ve kiriin uzunluunca devam eden elik donatlardr. Deneyde iki tr donat
ap kullanlmaktadr boyuna donatlarn ap (12mm) iken montaj donatlar ve
etriyeler iin ap (10mm) donatlar kullanlmtr [26].

= 12mm, As=113mm2, fy=440Mpa,

= 10mm, As=78.5mm2, fy=480Mpa.
(ACI)ya gre

m
7850 kg/m3.
v

55

6.4. Deneyde Modellenen ngermeli Betonarme Kirilerin zellikleri

ngermeli betonarme kirilerin zellikleri aadaki izelgelerde belirlenmitir.
izelge 6.3 Kiri 1 iin malzeme zellikleri (kiri ebatlar 3000*240*160mm)
Beton
Elastisite modl, Ec (Mpa)
Karakteristik basn dayanm, fc (Mpa)
ekme dayanm (tensile strength) (Mpa)
Poisson oran
(ultimate compressive strain)

26296
44
4.246
0.15
0.0045

Boyuna donatlar
Elastisite modl, Es (Mpa)
fy (Mpa)
ap (mm)
Donatnn kesit alan (mm2)
(Ultimate strain)
(yield strain)
Poisson oran

200000
440
12
113
0.018
0.0022
0.3

Montaj donatlar ve etriyeler

Elastisite modl, Es (Mpa)
fy (Mpa)
ap (mm)
Donatnn kesit alan (mm2)
(Ultimate strain)
(yield strain)
Poisson oran

200000
480
10
78.5
0.018
0.0024
0.3

ngerme donats
Elastisite modl, Est (Mpa)
fy (Mpa)
ap (mm)
Donatnn kesit alan (mm2)
(Ultimate strain)
(yield strain)
Poisson oran
lk ngerme kuvveti P (KN)
Toplam ngerme kayb %15

195000
1570
12.7
93
0.035
0.0081
0.3
100 KN
15KN

56

izelge 6.4 kiri 2 iin malzeme zellikleri (kiri ebatlar 3000*240*160mm)

Beton
Elastisite modl, Ec (Mpa)
Karakteristik basn dayanm, fc (Mpa)
ekme dayanm (tensile strength) (Mpa)
Poisson oran
(ultimate compressive strain)

26420
44
4.246
0.15
0.0045

Boyuna donatlar
Elastisite modl, Es (Mpa)
fy (Mpa)
ap (mm)
Donatnn kesit alan (mm2)
(Ultimate strain)
(yield strain)
Poisson oran

200000
440
12
113
0.018
0.0022
0.3

Montaj donatlar ve etriyeler

Elastisite modl, Es (Mpa)
fy (Mpa)
ap (mm)
Donatnn kesit alan (mm2)
(Ultimate strain)
(yield strain)
Poisson oran

200000
480
10
78.5
0.018
0.0024
0.3

ngerme donats
Elastisite modl, Est (Mpa)
fy (Mpa)
ap (mm)
Donatnn kesit alan (mm2)
(Ultimate strain)
(yield strain)
Poisson oran
lk ngerme kuvveti P (KN)
Toplam ngerme kayb %15

195000
1570
12.7
93
0.035
0.0081
0.3
100 KN
15KN

57

izelge 6.5 kiri 3 iin malzeme zellikleri (kiri ebatlar 3000*270*160mm)

Beton
Elastisite modl, Ec (Mpa)
Karakteristik basn dayanm, fc (Mpa)
ekme dayanm (tensile strength) (Mpa)
Poisson oran
(ultimate compressive strain)

25955
44
4.246
0.15
0.0045

Boyuna donatlar
Elastisite modl, Es (Mpa)
fy (Mpa)
ap (mm)
Donatnn kesit alan (mm2)
(Ultimate strain)
(yield strain)
Poisson oran

200000
440
12
113
0.018
0.0022
0.3

Montaj donatlar ve etriyeler

Elastisite modl, Es (Mpa)
fy (Mpa)
ap (mm)
Donatnn kesit alan (mm2)
(Ultimate strain)
(yield strain)
Poisson oran

200000
480
10
78.5
0.018
0.0024
0.3

ngerme donats
Elastisite modl, Est (Mpa)
fy (Mpa)
ap (mm)
Donatnn kesit alan (mm2)
(Ultimate strain)
(yield strain)
Poisson oran
lk ngerme kuvveti P (KN)
Toplam ngerme kayb %15

195000
1570
12.7
93
0.035
0.0081
0.3
100 KN
15KN

58

6.5. Deneysel almann Program

Dik drtken kesitli ve basit mesnetli (simply supported) olan toplam 3 adet
ngermeli betonarme kiri deneyde ele alnmtr. Bu kiriler 2 simetrik ykler (4
noktal ykleme) altnda test edilmitir. Bu kirilerin deney prosedr (ACI 318M99) ynetmelii kabullerine gre alnmtr [26]. Ykleme ilemi ekil (6.5)de
gsterildii gibi uygulanmtr:

ekil 6.5 ngermeli kirilere drt noktal ykleme uygulamas

6.6. ngermeli Kirilerde atlamalar (Crackings)
ngermeli betonarme kirilerde atlamalarn oluumunu gzlemlemek iin, kiri
numuneleri test edilmeden nce emlsiyon boyas ile beyaz renkle boyanr.
atlaklar kurun kalem ile iaretlenir. Ykleme ilemi ilerlerken her yk artndan
sonra atlaklarn genilii tespit edilir ve llr. Eilme momentine maruz kalan
kirilerde resim (6.1)de grld gibi atlaklar oluur.

Resim (6.1) Eilme momentinden dolay kirite oluan tipik atlaklar

59

7. ANSYS SONLU ELEMANLAR PROGRAMI

ANSYS eitli mekanik problemlerin sonlu elemanlar yntemiyle zmnde yaygn
olarak kullanlan bir paket programdr. Swanson Analysis Systems tarafndan, ilk kez
1971 ylnda gelitirilmitir. Statik ve dinamik zm, dorusal ve dorusal olmayan
yapsal analiz, s transferi, akkanlar problemleri ile akustik ve elektromanyentik
problemlerin zm kullanld yerler olarak sralanabilir [27]. ANSYS penceresi
ekil (7.1.)de grlmektedir.

ekil 7.1 ANSYS yazlmnn penceresi

7.1. ANSYS Yazlmnda Main Men
ANSYS programnda modelle ilgili hemen hemen btn almalarn yapld
mendr. Preferences, preprocessor, solution, general postproc, timehistpostpro gibi
birok alt menden olumaktadr. Modellemenin yapld, modelle ilgili tm detay
almalarn yrtld ayrca analizlerin yaplarak sonularn deerlendirildii
ksmdr (ekil 7.2).

60

ekil 7.2 ANSYS yazlmnda main menu

ANSYSTE Main Menu
Preferences: Analiz tipinin ve analizde kullanlacak yntemin belirlendii ksmdr.
Modellemede kullanlacak analiz tipi seimini salar.
Preprocessor: Modelle ile ilgili tm almalar bu mende yaplmaktadr. Modelin
oluturulmas, malzeme zelliklerinin belirlenmesi, elemanlara ayrlmas, mesh
edilmesi, snr artlarnn oluturulmas, ykleme gibi birok ilem bu ksmda
gerekletirilmektedir.
Solution: Analizin yapld mendr. Ayrca alt menlerinde ykleme, analiz tipiyle
ilgili seimler yaplabilmektedir.
General Postprocessor: Analiz sonularnn deerlendirildii ksmdr. Modelde
istenilen noktalara ait her ynde deplasman, gerilme deerlerine bu alt menden
ulalmaktadr. Ayrca ykleme sonunda deforme olmu model de yine bu menden
grlebilmektedir.

61

TimeHist Postpro: Yap elemannn istenilen blgelerinde analiz sonularn elde

edildii mendr. Ayrca gemiteki almalarla ilgili analizlere bu menden
ulamak mmkndr. Ancak bu mende istenilen sonular time sayac cinsinden
verilmektedir. Gerekli dzenlemeler yaplarak sonular yk cinsinden elde edilebilir.
ANSYS Output Window: Program alrken modelleme ve analizle ilgili yaplan tm
almalarn grld mendr. Program alrken arka pencerede alr.
7.2. ANSYS Program le Analizin Basamaklar
Bir sonlu elemanlar program ile analiz yaplrken ncelikle model geometrisi
oluturularak, model sonlu sayda elemana blnr. Bu elemanlar fiziki ortamn
zelliklerini tayan kk birimler gibidir. Bu elemanlar iin eleman ve malzeme
modelleri kabulleri yapldktan sonra snr artlar oluturularak gerekli noktalara
ykler etki ettirilir ve analizler yaplarak sonular elde edilir. Ancak burada dikkat
edilmesi gereken en nemli noktalardan biri sonlu elemanlar ynteminin dm
noktalarna bal bir yntem olmasdr. Yani yap elemanna etki ettirilecek ykler
dm noktalarna uygulanr ve analizler sonucunda elde edilen gerilme ve
deplasman deerleri dm noktalarndaki deerlerdir. ANSYS sonlu elemanlar
programnda bir analizin basamaklar ekil 7.3'te grld gibi ematize edilebilir.

62

ekil 7.3 ANSYS sonlu elemanlar program ile analizin basamaklar

Bu analiz admlarndaki ilemler aada aklanmtr.

7.2.1. Model geometrisinin oluturulmas

Analizi yaplacak olan yap elemanlarnn geometrisi oluturulurken problemin hangi
boyutta dikkate alnd nemlidir. ki boyutta zmn yeterli olduu analizlerde
noktalardan (keypoint) izgileri (line), izgilerden de alanlar (area) oluturmak
yeterli olduu gibi alt menlerden dorudan alanlarda oluturulabilmektedir.
boyutlu problemlerin zmnde ise alanlar oluturulduktan sonra alanlarn derinlii
tanmlanarak hacimler oluturulmakta ya da alt menlerden dorudan hacimler

63

tanmlanmaktadr. ANSYS programnda model oluturma nesneleri aadaki ekilde

gsterilmitir (ekil 7.4).

ekil 7.4 ANSYS model oluturma nesneleri

Bu alma kapsamnda nceden keypointler geometriye gre atlmtr daha sonra
etriyeler, boyuna donatlar, montaj donatlar ve ngerme strandlar yerletirilmitir
daha sonra hacimler oluturularak kiriler modellenmitir. Ayrca beton pas pay da
(20mm)olarak dikkate alnarak model oluturulmutur. Bu nedenle kiri modeli tek
bir hacimden deilde birok hacimin bir araya gelmesiyle oluturulmutur. Ayrca
kirilerin geometrik olarak simetrik olmasndan yararlanlm ve yarm modelleme
yaplmtr.

7.2.2. Malzeme zelliklerinin girilmesi

Saysal yntemlerle problemlerinin zmnde zmn geree yaknl, malzeme
zelliklerinin geree en yakn ekilde modellenmesine baldr. alma
kapsamnda beton, donat ve strandlarn malzeme zellikleri ayr ayr tanmlanmtr.

Malzeme modelleri
Saysal yntemlerle mhendislik problemlerinin zmnde yap elemanlar iin
malzeme modelleri kabulleri yaplmaktadr. ANSYS sonlu elemanlar yazlmyla
kirilerin modellenmesinde de malzemeler iin malzeme modeli kabulleri
yaplmtr.

64

Malzeme modeli kabulleri yaplmadan nce yap elemann oluturulan malzemelerin

mekanik zelliklerinin iyi bilinmesi, salkl bir modelleme iin nemlidir. Kirileri
oluturan beton, donat ve strand malzeme zellikleri aada ksaca aklanmaktadr.

Beton malzeme davran

Beton genel olarak imento, su, iri ve ince agregann uygun oranlarda kartrlmas
sonucu elde edilen kompozit bir yap malzemesidir. Ayrca beton zamana ve yke
bal olarak zellikleri deien, nonlineer bir malzemedir. Yaplan deneysel
almalarda betonun belirli bir yk seviyesine kadar lineer davran gsterdii ancak
uygulanan ykn artrlmasyla birlikte bnyesinde oluan mikro atlaklarn
byyerek makro atlaklar haline geldii bunun sonucunda da dayanmnn derek
yk tama kapasitesinin azald grlmtr. Yani betonun yk ve deplasman erisi
parabolik bir zellik gstermektedir. Bu nedenle beton modellenirken malzemeyi
belirli bir yk seviyesine kadar lineer kabul etmek, bu yk seviyesinden gme anna
kadar ise nonlineer kabul etmek sonularn hassasiyeti asndan nemlidir. Betonun
mekanik zellikleri arasnda basn dayanm, ekme dayanm, elastisite modl,
poisson oran gibi zellikleri saylabilmektedir.
Beton basn dayanm
Birok gevrek malzemede olduu gibi betonun da en nemli mekanik zellii basn
dayanmdr. Betonun basn dayanmnn tespitinde en ok kullanlan yntemlerden
biri standart silindir deneyidir. Standart silindir deneyinde betondan alman
numuneler standart silindir kalplara yerletirilmektedir. Standart silindir kalplar 150
mm apnda 300 mm uzunluundadr. Numuneler kr ortamnda 28 gn
mukavemetini kazanmas iin bekletildikten sonra, preslerde eksenel basn
uygulanmak suretiyle krlmaktadr.
Betonun basn dayanm, krlma yknn silindir alanna blnmesiyle elde edilir
ve gerilme cinsinden ifade edilir (ekil 7.5). Betonun basn dayanm numune

65

geometrisi ve boyutlar, ykleme hz, malzeme oranlar, deney presinin zellikleri

gibi birok deikenden etkilenmektedir.

ekil 7.5 Beton basn dayanm

Tez almasnda deneysel olarak llen betonun basn dayanm (44 Mpa) olarak
alnmtr. Her 3 kiri iinde bu ANSYS modelleme programnda bu deer
kullanlmtr.
Beton ekme dayanm
Betonun ekme dayanm basn dayanmnn yannda olduka dktr. ekme
dayanmnn tespitinde direk ekme deneyi, silindir yarma deneyi gibi yntemler
kullanlmaktadr. Direk ekme deneyinde, beton numuneler dorudan ekme
preslerine yerletirilmi ve numunelere eksenel ekme uygulanmtr. Ancak bu
ilem sonucunda pres balarnda gerilme ylmalar olmu ve numuneler krlmtr.
Bu nedenle daha sonraki yllarda betonun ekme dayanmn tespit etmek iin dolayl
yntemler gelitirilmi ve kiri numuneler kullanlmtr. ekme dayanmnn dolayl
olarak saptanmasnda kullanlan bir dier yntemde silindir yarma deneyidir. Bu
deneyde 150 mm x 300 mm boyutlarnda standart silindir numune pres tablasna
yatay olarak yerletirilmektedir. Daha sonra bu numunenin altna ve stne
yerletirilen elik lamalara basn uygulanarak deney gerekletirilmektedir. Ancak
betonun tek ynl gerilme altndaki davran, ok ynl gerilme altndaki
davranndan farkl olduu iin bu deneyden elde edilen ekme dayanm betonun
gerek ekme dayanm deerini vermemektedir.

66

Betonun ekme dayanm deneyleri ile ilgili ideale en yakn olan deerleri veren
deneyler Prof H. Rsch tarafndan yaplmtr. Rsch eksenel ekme deneylerinde
pres enesinde gerilme ylmalarndan kaynaklanan krlmalar engellemek iin bu
blgelerde numunenin kesitini bytm daha sonra bu ulara epoksi ile yaptrd
elik plakalar ile eksenel kuvvet uygulamtr. Byle bir deneyin laboratuarlarda
yaplmas pratik olmadndan ekme dayanmnn tespitinde kiri ve yarma
deneyleri standart deneyler olarak kullanlmaktadr.
TS500'de betonun ekme dayanm, eksenel ekme eleman deneylerinden elde
edilen dayanm deeri olarak alnmaktadr [28]. Bu dayanm deeri de (E.7.1)deki
gibidir.
f ctk 0.35 f c

(7.1)

Tez almasnda ise 4 noktal yklenen kiriler iin betonun ekme dayanm (2.468
Mpa) alnmtr.

Beton elastisite modl

Beton, zellikleri zamana gre deien bir malzeme olduu iin elastisite modln
hesaplamak zordur. Betonun elastisite modln hesaplamak iin eitli yntemler
nerilmektedir. Bunlar balang modl, sekant modl, teet modl olarak
sralanabilmektedir. Balang modlnde betonun gerilme-birim ekil deitirme
erisine balangta izilen teet eimi dikkate alnmaktadr. Gerilme deerlerinin
dk olduu durumlarda betonun elastisite modl balang modl olarak
alnmaktadr. Sekant modl ise orjinden eri zerindeki herhangi bir noktaya izilen
sekantn eimi olarak ifade edilmektedir. Teet modl de yine eri zerindeki
herhangi bir noktaya izilen teetin eimi ile hesaplanmaktadr (ekil 7.6). Elastisite
modl, basn dayanmna etki eden faktrler ile gerilme-ekil deitirme erisine
etki eden faktrler gibi birok parametreden etkilendii iin hesab olduka zordur
Buna ramen birok standartta yaklak hesab iin formller mevcuttur.

67

ekil 7.6 Beton elastisite modl.

Basn Gerilmeleri Altndaki Sargl ve Sargsz Beton in Malzeme Modelleri
Betonarme elemanlarn nonlineer analizi srasnda, beton malzemesine ait nonlineer
erisinin tanmlanmas gerekmektedir. Basn gerilmeleri iin gelitirilen
matematiksel modellerden en yaygn olarak kullanlanlar; Hognestad, Gelitirilmi
Kent ve Park, Sheikh ve zmeri ile Saatiolu ve Razvi modelleridir. Hognestad
modeli dndaki dier modellerde etriye/sarg etkisi de dikkate alnmtr. Bu
almada ANSYS'te oluturulan modellerinde sargnn dikkate alnmad
Hognestad modeli kullanlmtr.
Sheikh ve zmeri modeli ile Saatiolu ve Razvi modeli, sadece sargl betonun
ilikisi iin tanmlanmtr ve sarg nedeniyle dayanmn artt varsaylmtr.
Her iki modelde boyuna donatnn konumu ve sarg donats dzeni dikkate
alnmaktadr.
Thompson ve Park modelinde dinamik ykler altndaki tersinir-tekrarlanr ykleme
davranlar ele alnm, ykleme-boaltma durumunda erisi tanmlanmtr.
Hognestad beton modeli
Kirilerin modellenmesinde Hognestad tarafndan nerilen beton modeli dikkate
alnmtr. Hognestad tarafndan nerilen bu modelde betonun gerilme-birim ekil
deitirme erisi iki ksmdan olumaktadr. Eri tepe noktasna kadar ikinci

68

dereceden bir parabol eklinde, tepe noktasndan kopma anma kadar ise lineer olarak
devam etmektedir (ekil 7.7).
Betonun elastik modl (E. 7.2)deki gibi ve Maksimum gerilmeye karlk gelen
birim ksalma (E. 7.3)deki gibi hesaplanmaktadr.
Ec 12680 460 fc

co

(7.2)

2 fc
Ec

(7.3)

ekil 7.7 Hognestad beton modeli.

Hognestad tarafndan nerilen bu gerilme-birim ekil deitirme erisinde parabolik
olan ilk ksmn denklemi (E. 7.4)deki gibidir.

2
c fc 2 c c
co co
Modellemede

beton

malzeme

(7.4)

davrannda

gerilme-ekil

deitirme

erisi

oluturulurken hem balang blgesinden hem de ikinci ksmdan noktalar

69

seilmesine dikkat edilmitir. Bylece analizlerde betonun hem lineer hem de lineer
olmayan blgedeki davran modellenmitir.
ANSYS'te beton malzeme multilineer izotropik hardening davranta modellenerek
Hognestad beton modeli ile elde edilen gerilme-birim ekil deitirme deerleri
modele yanstlmtr. Deneysel almalarn sonularn en yakn sonular verdii
iin almadaki kiriler de hognestad beton modeli tercih edilmitir. ekil (7.8)de
ANSYS programndan alnan kirilerin modellemesinde kullanlan erisi
gsterilmitir.

ekil 7.8 betonun modellemesinde kullanlan erisi

70

Von Mises akma kriteri

Mhendislik ve malzeme biliminde Von Mises akma kriteri Von-Mises gerilmeleri

( ) ile formle edilmektedir. Von Mises akma kriterine gre ikinci deviatorik
gerilme invariant J2 kritik k deerine eit olduu zaman malzeme akmaya balar.
Von Mises akma fonksiyonu (E. 7.5) ve (E. 7.6)deki gibidir.
f j2

j2 k = 0

(7.5)

f j2 j2 k 2 0

(7.6)

Burada k basit kesme durumunda akma gerilmesidir. Basit kesme durumunda akma
balangcnda kesme gerilmesinin bykl ekme gerilmesinden

3 kat daha

dktr (E. 7.7).

(7.7)

Von-Mises gerilmesi v 3 j2 olarak tanmlandnda, Von-Mises alana kriteri

(E. 7.8)deki gibi olmaktadr:
f ( j2 ) 3 j2 y v y 0

(7.8)

fade gerilmeler cinsinden ise (E. 7.9)daki gibi olmaktadr.

1 2

2 3 1 3 6k 2 2 y 2
2

Gerilme tansrleri cinsinden yazlmas durumunda ise ifade (E. 7.10)daki

(7.9)

71

11 22 22 33 11 33
2

6 232 312 12 2 2 y 2

(7.10)

Bu eitlikle tanmlanan yzey akma yzeyi olup dairesel silindir eklindedir ve

deviatorik dzlemde kesiimi yarap

2k ya da

2 3 y olan dairedir. Bu da akma

koullarnn hidrostatik gerilmeden bamsz olduu anlamna gelmektedir.

Dzlem gerilme durumunda ise ifade (E. 7.11)deki gibi olmaktadr.

12 1 2 22 3k 2 y 2

(7.11)

Bu eitlik 1 2 dzleminde elipsi gstermektedir (ekil 7.9). Bu eitliklerin

gstermi olduklar silindirik ve elips eklindeki yzeyler akma yzeyi olup malzeme
gerilmesi bu yzeylere ulamadka malzeme davran lineer-elastik snr iinde
kalacaktr. Malzeme gerilmesinin snr deerlere ulamas durumunda ise malzemede
akma balayacaktr. Bu yzeylerin dnda ise malzeme plastik davran gsterecek
ve yk etkisinde bnyesinde meydana gelen deformasyonlar kalc olacaktr.

ekil 7.9 Von-Mises akma yzeyleri

Yap elemanlar mrleri boyunca eitli yk etkilerine maruz olduklar iin ok
ynl gerilmeler altndadrlar. Bu nedenle betonun modellenmesinde de ok ynl
gerilmeler altndaki malzeme davrannn dikkate alnmas gerekmektedir. Betonun
ynl gerilme altndaki davran William-Warnke tarafndan aklanmtr [29].

72

ANSYS'te beton malzemenin modellenmesinde de William-Warnke tarafndan

gelitirilmi model kullanlmaktadr.
Uzayda herhangi bir noktadaki gerilme bileenleri hidrostatik ve deviatorik olmak
zere iki ksmdan olumaktadr. Hidrostatik gerilme durumunda gerilmeler (E.
7.12) ve ortalama gerilmede (E. 7.13) deki gibi olmaktadr.
1 2 3

ve 0

(7.12)

1
1 2 3
3

Deviatorik

gerilmeler

(7.13)

ise

gerilme

tansrnden

hidrostatik

gerilmelerin

karlmasyla elde edilmekte ve bunun sonucu olarak da normal ve kayma

gerilmeleri bileenlerinden olumaktadr.

William-Warnke modelinde betonun gme yzeyi hidrostatik eksen ve deviatorik

dzlemlerle aklanmaktadr, 1 , 2 , 3 gerilmelerinin eksenleri oluturduu bir
koordinat sisteminde her gerilmenin de birbirine eit olduu eksen hidrostatik
eksen, bu eksene dik dzlemde deviatorik dzlem olarak tanmlanmaktadr.
ekil (7.10)'da grld gibi hidrostatik eksen d diyagonali ile gsterilmek zere
herhangi bir A noktasnn yeri hidrostatik eksen zerinde 0M uzunluu ile deviatorik
eksen zerinde ise r uzunluu ve alar ile belirtilmektedir [29].

73

ekil 7.10 Hidrostatik eksen zerinde bir A noktasnn yeri

ANSYSte William-Warnke gme kriterinin modele yanstlmas mevcut
parametreler ile gerekletirilmektedir. almada bu parametrelerin dikkate
alnmasyla betonun ok ynl gerilme altndaki davran da modellenmitir.
Concrete

alt

mens

altnda

betonla

ilgili

parametreler

ekilde

sralanabilmektedir:

ekil 7.11 ANSYSte concrete alt mens

Open shear transfer coef: Ak atlaklar iin kesme transfer katsaysdr. Bu deer "0
ile 1" arasnda deimekte olup "0" olmas atlakta hi kesme transferinin olmadn

74

"1" olmas ise atlan iki yz arasnda kesmenin tamamen aktarldn

gstermektir. almada bu deer "1" kabul edilmitir.
Closed shear transfer coef: Kapal atlaklar iin kesme transfer katsaysdr. Bu
deer "0 ile 1" arasnda deimekte olup "0" olmas atlakta hi kesme transferinin
olmadn "1" olmas ise atlan iki yz arasnda kesmenin tamamen aktarldn
gstermektir. almada bu deer "1" kabul edilmitir.
Uniaxial cracking stress: Tek eksenli ekme dayanmdr. "-1" kabul edilmesi
durumunda atlama ihmal edilmi olur.
Uniaxial crashing stress: Tek eksenli basn dayanmdr. "-1" kabul edilmesi
durumunda betondaki ezilmeler ihmal edilmi olur. almada bu deer "-1" kabul
edilerek ezilmeler ihmal edilmitir.
Biaxial crushing stress: ki eksenli basn dayanmdr. ANSYS bnyesinde
tanmlandndan ayrca deer girilmez, "0" kabul edilir.

Hydrostatic pressure: Hidrostatik gerilme durumudur.

Hidro biax crush stress: Hidrostatik gerilme durumunda iki eksenli basn
dayanmdr.
Hidro Uniax crush stress : Hidrostatik gerilme durumunda tek eksenli ekme
dayanmdr.
Tensile Crack Factor : atlam durum iin rijitlik arpan.

Open shear transfer coef , Closed shear transfer coef, Uniaxial cracking stress,
Uniaxial crashing stress katsaylar girildiinde Biaxial crushing stress, Hydrostatic
pressure, Hidro biax crush stress, Hidro Uniax crush stres ve Tensile Crack Factor
ANSYS bnyesinde oluturulduu iin bu deerler ayrca girilmez [30].

75

Poisson oran
Enine yerdeitirmenin boyuna yerdeitirmeye oran olarak bilinen poisson oran
beton iin TS500 de 0,20 kabul edilmektedir. almada bu deeri deneysel
sonulardan alarak (0.15) kullanlmtr. Donat strand eliinde ise bu deer biraz
byk tutularak 0.3 kabul edilmitir.
ANSYS'te malzeme modelleri oluturulurken beton malzeme 1, 10mmlik apl elik
(etriyeler ve montaj donatlar) malzemesi 2, 12mmlik apl elik (boyuna donatlar)
malzemesi 3, ngerme donats malzeme 4 ve (mesnet ve ykleme plakas) ise
malzeme 5 olarak adlandrlmtr. Beton malzeme zellikleri ekil (6.12)de
grld gibi ANSYS modelinde kullanlmtr.

ekil 7.12 ANSYSte beton malzeme zellikleri (kiri1,2,3)

76

Donat malzeme davran

elik hem ekme hem de basn altnda benzer davran gsteren bir malzemedir.
ekme dayanmnn yksek olmas nedeniyle betonarme yaplarda ekme
gerilmelerinin karlanmas iin kullanlmaktadr. eliin gerilme-birim ekil
deitirme ilikisi incelendiinde belirgin ksm grlmektedir. Erinin ilk
ksmnda malzeme lineer-elastik zelliktedir. Yani numune zerine uygulanan yk
arttrldka gerilmeler ve birim ekil deitirmeler doru orantl olarak
deimektedir. Ayrca uygulanan yklerin kaldrlmasyla gerilmeler ve birim ekil
deitirmeler ortadan kalkmakta ve balang artlarna geri dnlmektedir. Bu
deiim belirli bir snra kadar devam etmektedir. Bu snr akma snrdr. Bu snrdan
itibaren ise uygulanan yk artrlsa da elikteki gerilmeler deimemekte, birim ekil
deitirmeler ise artmaya devam etmektedir. Bu blge de akma sahanl olarak
adlandrlmaktadr. Bu blgeden sonra pekleme balamakta ve pekleme snrna
ulaldnda gerilme yeniden artmaya balayarak, belirli bir deerde numune
kesitinin klmesiyle kopma gereklemektedir (ekil 7.13).

ekil 7.13 Donat iin tipik gerilme-birim ekil deitirme erisi

Kirilerin modellemesi yaplrken kirite kullanlan betonarme donats lineer-elastik

malzeme olarak tanmlanm, elastisite modl, akma dayanm ve poisson oran
deerleri girilerek malzeme modellenmitir. ANSYS modelleme programna girilen
bu deerler aadaki ekillerde gsterildii gibidir.

77

Etriyeler ve montaj donatlar malzeme 2 olarak tanmlanmtr aplar da 10mmdir

ve (fy = 480Mpa) olarak alnmtr.

ekil 7.14 malzeme 2 girdileri

Boyuna donatlar ise malzeme 3 olarak tanmlanmtr aplar da 12mmdir ve (fy =
440Mpa) olarak alnmtr.

ekil 7.15 malzeme 3 girdileri

ngerme donatsnn malzeme davran
ngerme donats elii; tel, toron ya da ubuk eklinde olabilir. ngerme elik
donatsnn ekmede tipik gerilme-birim deformasyon erisi ekil (7.16)'da
verilmitir [31].

78

ekil 7.16 ngerme eliinde gerilme-birim deformasyon erisi

Toron, iki, veya yedi telin birbirine sarlmasyla elde edilen demettir. 7 telli toron
en yaygn kullanlandr. Teller 2 mm, 3 mm, ya da 4 mm' dir. izelge 7.1de toronlarn
mekanik zellikleri verilmitir. Toronlarn anma aplar genelde inle belirtilir:

in (6.35 mm), 3/8 in (9.525 mm), 7/16 in (11.113 mm), 1/2 in (12.70 mm), 3/5
in (15,24 mm).

izelge 7.1 ngerme Toronu Mekanik zellikleri

Tel

Tel

Minimu

Minimum Akma

Kopmada

Elastisite

ap

says

m kopma

Limiti = %1 Birim

Birim

Modl

(ekme)

Uzama karl

Uzama

dayanm

Gerilme

(minimum

(mm)

2 ila 3

2 veya

N/mm2

Kgf/cm2

1600

16000

)%

Kopma
Dayanm

nn
2 ila 4

1600

16000

%85i

3.5

N/mm2

(kg/cm2)

1.8*

1.8*

105

106

79

Son yllarda gelitirilen sktrlm toronlarla ayn nominal apta daha byk elik
alan elde edilebilmektedir (ekil 7.17).

ekil 7.17 Normal Toron ve Sktrlm Toron Kesitleri

Bu almada ngerme elii (strand) iin ANSYS modelleme programnda
malzeme 4 olarak alnmtr. Kesit alan 93mm2 olan kirilerde (7-telli) toron
kullanlmtr. Elastisite modl (E=195000Mpa), poisson oran 0.3 olarak
alnmtr. Birinci kirite 1 strand, ikincide 2 strand, nc kirite ise 3 strand
kullanlmtr. ANSYSe ngerme eliinin malzeme zelliklerini belirten ekiller
aada ekil (7.18)de gsterildii gibidir.

ekil 7.18 ANSYSte ngerme eliinin malzeme zellikleri

80

7.2.3. Eleman seimi

ANSYS eleman ktphanesinde 150'den fazla eleman eidi mevcut olup bunlar
kontak, kabuk, plak, kiri, ubuk elemanlar gibi sralanabilmektedir. ANSYS'te
beton malzemenin modellenmesi iin ise sadece Solid65 eleman mevcuttur.
Literatrdeki almalarnn hemen hemen hepsinde de beton malzemenin
modellenmesi bu elemanla yaplmtr. almada boyuna donatlar, montaj
donatlar, etriyeler ve ngerme elii iin Link8 eleman kullanlmtr. Kirite
ykleme 4 noktal olduu iin ykleme plakalar ve kiriin ularndaki mesnetler
modellenmitir bu model iin (Ykleme plakas ve mesnetler) iin Solid45 eleman
kullanlmtr.
Modelde kullanlan eleman tiplerinin tantm

Solid65 eleman
Solid65 eleman, betonun boyutlu modellenmesinde kullanlan, ekmede atlama
basnta da ezilme yapabilen, her dm noktasnda ynde serbestlie sahip 8
dm noktal bir elemandr (ekil 7.19).

ekil 7.19 ANSYS'te beton modellemesi iin kullanlan eleman tipi (Solid65)
Bu eleman ile betonun hem donatl hem de donatsz modellemesi yaplmaktadr.
Elemann en nemli zelliklerinden biri nonlineer malzeme davranna sahip

81

olmasdr. Bylece betonun ortogonal ynde atlama, ezilme, plastik deformasyon

ve snme davranlar ile donatnn da basn ve ekme altndaki davranlar, plastik
deformasyonu ve snme davran modellenebilmektedir. ekil 7.12'de Solid65
elemannn geometrisi, dm noktalar ve koordinat sistemi grlmektedir. ve
alar eleman iinde donatnn tanmlanmas durumunda bu donatnn x ve y
eksenleri ile yapm olduu alar gstermektedir. Solid65 eleman izotropik
malzeme zelliinde tanmlanmaktadr [30].
Fanning (2001) [8] yle demektedir:
"Eleman ekme ve basn dayanmlarn aana kadar lineer-elastik davranmakta,
atlama ya da ezilme balad anda elemann btnleme noktalarnda ana
gerilmeler ekme ve basn dayanmna ulamaktadr. atlama ya da ezilme
blgesinde karlkl gelien ayrk atlaklar ana gerilmenin ynne dik olacak ekilde
gelimekte ve yerel olarak yaylmaktadr. Bylece eleman nonlineer hale gelip
iterative zm gerekmektedir".
Link 8 eleman
LNK8, birok mhendislik uygulamalarnda kullanlan 3 boyutlu eksenel bir
elemandr. Kafes sistemlerde, yay sistemlerinde ve burkulan destek elemanlarnda
tercih edilir. Eksenel ekme ya da basma gerilmelerini tayan elemann, toplam iki
dm noktas mevcuttur. Ayrca her bir dm noktasnda X, Y ve Z ynlerinde
telenme olmak zere er serbestlik derecesi olmak zere toplam 6 serbestlik
derecesi vardr. LINK8 elemann geometrisi ekil (7.20)'de grlmektedir.

ekil 7.20 Sparlar iin kullanlan LINK8 elemannn geometrik yaps

82

Eilme tamayan bu boyutlu eksenel eleman, basma gerilmesi altnda

burkulmaya maruz kalabilmektedir. LINK8; plastisite, srnme ve burkulma
karlayabilen yksek deformasyon kabiliyetine sahip bir elemandr. LNK8 iin
belirtilen eksenel deformasyonlar ekil 7.21'de grlmektedir.

ekil 7.21 LNK8 spar eleman iin eksenel deformasyon durumu

Saatiolu ve zcebeden (1989) alnan verilere gre (350x350x1000mm)
ebatlarnda bir kolon elemannn ANSYSte sonlu eleman modeli oluturulmutur.
Beton iin Solid65 eleman tipi, donat elii iin ise Link8 eleman tipi kullanlmtr.
Beton malzemesinin davran Hognestad malzeme modeli kullanlarak Multilineer
Isotropic Hardening seenei ile tanmlanmtr [32].

Solid45 eleman
Solid45 eleman her dm noktasnda ynde serbestlie sahip sekiz dm
noktal, plastisite, snme, rtre, byk deplasman ve dnme yapabilen bir elemandr
(ekil 7.22).

83

ekil 7.22 ANSYS'te elik ykleme plakas iin ve mesnetler iin kullanlan eleman
tipi (Solid45)

boyutlu katlarn modellenmesinde kullanlmaktadr [30]. Daha nceki yllarda

yaplan almalarda betonun modellenmesi iin de kullanlm olmasna ramen
Solid65 eleman gibi ezilme ve atlama zelliklerine sahip deildir. alma
kapsamnda kirilerde ykleme srasnda oluabilecek yerel gerilme ylmalarn ve
atlaklar nlemek iin ykleme plakas ve kiri mesnetleri oluturulmu ve bu
ykleme plakas ve kiri mesnetleri de Solild45 eleman ile modellenmitir.
Tez almamzda ANSYSte kullanlan eleman tipleri izelge (7.2)deki gibidir.
izelge 7.2 ANSYSte eleman tipleri
Malzeme tipi

ANSYS eleman

Beton

Solid65

Boyuna, montaj, etriye ve ngerme donatlar

Link8

Mesnet ve ykleme plakas

Solid45

84

7.2.4. Modelin sonlu eleman ann oluturulmas

Bir tanm araln kendinden daha kk tanm aralklarna blme ilemine mesh
etme ya da a oluturma denilmektedir. Sonlu elemanlar ynteminde zm
yaplacak olan yap elemanlar elemann geometrisine uygun ekilde daha kk
elemanlara blnmektedir. A oluturma ileminde dikkat edilmesi gereken nemli
noktalardan biri a younluunun belirlenmesidir. A younluunun yksek
tutulmas analiz sresinin gereinden fazla uzamasna ve bilgisayar kapasitesinin
zorlanmasna sebep olmaktadr. Dk tutulmas ise istenilen yk dzeyine
ulalamamasna neden olabilmektedir. Ayrca geometri ve yklemenin deitii
blgelerde mesh younluunun artrlmas sonularn hassasiyeti asndan
nemlidir. Mesh ilemi gerekletirilirken dikkat edilmesi gereken bir dier nokta ise
mesh sonucu oluan elemanlarn boyutlar arasnda uyum olmas gereidir. Yani
eleman boyutlar arasndaki fark ok fazla olmamaldr [30]. Bu almada
yaknsama sorunlarn nlemek amacyla boyutu (3000*240*160mm) olan kiri 1 ve
kiri 2nin eleman boyutlar (20*20*20mm)olarak kp elemanlar alnmtr. Kiri
1de ve kiri 2de Pas paynn 20mm olduu ve ngerme eliinin kiriin orta
(merkez) izgisinin altnda (e=60mm) dz bir ekilde yerletirildii iin bu tr
eleman boyutu en uygun grlmtr. Bylece kiri 1in eleman says (8247
eleman), kiri 2de ise (8322 eleman)lardan olumaktadr. Kiri 3te ise kiriin
boyutu (3000*270*160mm) olduu iin iki tr farkl boyutlu elemanlar seilmitir
biri (20*20*20mm) dieri ise (20*25*20mm) olarak alnmtr. Pas pay (20mm)
olan ve 3 adet ngerme eliinin 2si (e=75mm) olan ve biri (e=25mm) olduu iin
bu iki tr eleman boyutu seimi en uygun grlmtr. Kiri 3n eleman says ise
(9035 eleman) olarak meleme ilemi yaplmtr.
ANSYS paket programnda a oluturma ilemi serbest mesh (free mesh) ve dzgn
mesh (mapped mesh) olmak zere iki ekilde yaplmaktadr. Serbest mesh, eleman
ekliyle kstl olmayp modele zg uygulanma ekli yoktur. Dzgn mesh ise
eleman tipiyle snrldr. Dzgn mesh dzenli bir modele sahip olup eleman
stunlar aka grlmektedir [30]. Bu almada dzgn mesh kullanlmtr.

85

7.2.5. Snr artlarn dzenlenmesi

Deneysel almada kiriler basit mesnetli ( simply supported) kirilerdir. Bu kirilere
4 noktal ykleme kademeli olarak uygulanmaktadr. Kiri modellerini oluturulurken
de bu snr artl gze alnmtr ve kiriin bir ucunda Uy ve Ux tutulurken dier
ucundaki snr artlar iin Uy yn tutulmaktadr. Kirilerde z ynnde herhangi bir
kuvvet veya burulma bulunmadndan bu yndeki snr artlarna gerek
duyulmamtr. (ekil 7.23). Ayrca kiriler geometrik adan simetrik olduklarndan,
kirilerin yars modellenmi ve modelin simetri eksenini tanmlamak iin bu
eksenden geen dm noktalar x ynndeki deplasmanlar tutulmu, sadece y
ynnde deplasman yapmalar salanmtr.

ekil 7.23 Mesh edilmi ve mesnet koullar oluturulmu ve yk basn olarak

uygulanm kiri modeli (kiri 1)

86

Tez almasnda ANSYS programnda modellenen yarm ngermeli betonarme

kirilerin detaylar izelge (7.3)ta belirtildii gibidir
izelge 7.3 ANSYSte modellenen yarm kirilerin detaylar
Kiri 1

Kiri 2

Kiri 3

Keypoint

386

452

716

Dm noktalar (nodes)

8982

8982

9666

izgi (Line)

1042

1216

1909

Alan (Area)

782

931

1571

Hacim (volume)

172

214

424

Eleman (element)

8247

8322

9035

ANSYS modelleme programnda nceden gereken keypointleri makro halinde yazp

ANSYS programna aktarlmtr, daha sonra Link8 elemanlarn (Etriyeler, boyuna,
montaj ve ngerme donats) keypointler arasnda izelge (7.4)te grld gibi
girilmtir. Link8 elemanlarna her (20mm)de mesh yaplmtr. Daha sonra volume
elemanlar her volume eleman 8 keypointin arasnda izilmitir. Volumeleri zel
makrolar yazarak ANSYS programna aktarlmtr. Daha sonra kirii oluturan
volume elemanlar Solid65 eleman olarak tanmlanmtr. Mesnet ve ykleme
plakas ise Solid45 eleman olarak tanmlanmtr. Daha sonra volume elemanlara her
(20mm)de mesh yaplmtr. ngermeli betonarme kirileri oluturan eleman
tiplerini tanmlamak iin her elemann material, real constantlar ve type girdileri
izelge (7.5)deki gibi girilmitir.

87

izelge 7.4 ANSYSte elemanlarn keypointler ile girilmesi

Eleman tipi

Link8

(Line ve volume)ler

Kiri 1

Kiri 2

Kiri 3

Etriye

L1L76

L1L76

L1L152

Boyuna donat

L77, L78

L77, L78

L153, L154

Montaj donat

L79, L80

L79, L80

L155, L156

ngerme donats

L81

L81, L82

Beton

V1V168

V1V210

V1V420

Mesnet

V169,V170

V211,V212

V421,V422

Ykleme plakas

V171,V172

V213,V214

V423,V424

Solid65
Solid45

L157, L158,
L159

L : izgi (Line)
V : Hacim (Volume)
izelge 7.5 ANSYSte elmanlarn material, real constantlar ve type girdileri
Eleman tipi

Material

Real constant

Type

Etriye

Boyuna

Montaj

Strand

Solid65

Beton

Solid45

Mesnet ve yk plakas

Link8

88

ANSYSte Yarm Kiri Modellerinin izimleri

Kiri 1

ekil 7.24 kiri 1de 3-boyutlu volume elemanlar

ekil 7.25 kiri 1de mesnet blgesindeki keypointlerin numaralandrma tarz

89

ekil 7.26 kiri 1de ykleme plakas blgesindeki keypointlerin numaralandrma

tarz

ekil 7.27 (kiri 1) yarm kirite snr artlarnda simetrinin uygulamas

90

Kiri2

ekil 7.28 kiri 2de 3-boyutlu volume elemanlar

ekil 7.29 kiri 2de mesnet blgesindeki keypointlerin numaralandrma tarz

91

ekil 7.30 kiri 2de ykleme plakas blgesindeki keypointlerin numaralandrma

tarz

ekil 7.31 (kiri 2) yarm kirite snr artlarnda simetrinin uygulamas

92

Kiri 3

ekil 7.32 kiri 3te 3-boyutlu volume elemanlar

ekil 7.33 kiri 3te mesnet blgesindeki keypointlerin numaralandrma tarz

93

ekil 7.34 kiri 3te ykleme plakas blgesindeki keypointlerin numaralandrma

tarz

ekil 7.35 (kiri 3) yarm kirite snr artlarnda simetrinin uygulamas

94

ekil 7.36 kiri modelin ngerme donatsnn ve dier donatlarn ve etriyenin

dalm
7.2.6. Ykleme ve analiz

Ykleme
Deneysel almada kiriler basit mesnetlenmitir ve ortadan 2 yerden 4 noktal
ykleme uygulanmtr. Modellemede de deneysel almaya benzer ekilde kirilere
yk uygulanmtr ve kiri davranlar gzlemlenmitir ekil (7.23). Ancak
modellemede yk tek bir noktadan deil de ykleme plakasnn stne basn
(pressure) olarak kirie etki ettirilmitir ekil (7.36)da yakndan grld gibi.
Bylece ykn uyguland blgelerde yerel gerilme artlar nedeniyle oluabilecek
atlaklar ve yerel gmeler engellenmitir.

95

yk basn olarak

ekil 7.37 Ykn bas olarak uygulanmas (yakndan)

Analiz
ANSYS'te analiz eitleri
ANSYS ile yapsal, termal, akkan ve elektromanyetik olmak zere eitli
analizlerin

yaplmas

mmkndr.

ANSYS'te

yapsal

analiz

ksmda

incelenmektedir. Bu analizler u ekilde sralanabilmektedir.

Statik analiz: Statik yk durumlar altnda gerilme ve yer deitirmeler
hesaplanmaktadr. Hem lineer hem de nonlineer analiz yaplmaktadr.
Modal analizi: Yap ya da makine elemanlarnn titreim karakterlerini hesaplamak
iin kullanlmaktadr.
Harmonik analiz: Yapnn farkl zaman-yk durumunda harmonik davran
hesaplanmaktadr.

96

Geici dinamik analiz: Yapnn istenilen sre-deien yk durumunda davran

hesaplanmaktadr.
Spektrum analizi: Deprem yk, rzgar yk, okyanus dalgalar, roket motor
titreimi gibi zamana bal ykler altnda yap davrannn incelenmesinde time
history analizi yerine kullanlmaktadr.

Burkulma analizi: Burkulma ykn ve burkulma mode shape hesaplamak iin

kullanlmaktadr. Hem lineer hem de nonlineer burkulma analizi yaplmaktadr.

Explicit Dinamik analiz: Kompleks kontak problemleri ve byk dinamik

deformasyonlarn hzl bir ekilde zm yaplmaktadr [30].

Analiz ynteminin tespiti

Betonarme yaplara etkiyen d ykler zamanla iletme ykn atklarnda yapda
oluan yerdeitirmeler ihmal edilemeyecek deerler almakta ve atlak oluumundan
itibaren gme anna kadar davrann giderek artan nonlineer davran olduu
gzlemlenmektedir. Ayrca beton heterojen ve anizotrop bir malzeme olup zellikleri
zamana bal olarak deimektedir. Bu sebeplerle bir betonarme yapnn sonlu
elemanlar esas alan bir program ile analizinde gerek davrana en yakn sonular
elde etmek iin dorusal olmayan analiz ile zmn yaplmas gerekmektedir.

Nonlineer analiz
Nonlineer analiz yntemlerinde yk adm adm elemana etkittirilip her adm bir
nceki admn sonulan gz nne alnarak ileme devam edilmekte ve bylece
balangtan gme anna kadar yap elemannn yk-yerdeitirme grafii
izilmektedir.

97

ekil 7.38 ANSYSte nonlineer analiz admlar [30].

ANSYS ile nonlineer analiz yaptrlrken load step, substep ve zaman (time) gibi
bilinmesi gereken baz kavramlar vardr. ekilde de grld gibi load stepler
modele uygulanan yk admlar, substepler ise bu yk admlar altndaki daha
kk yk artmlardr. Zaman (Time) kavram ise statik analizde load step ve
substep admlar kontrleri iin kullanlmaktadr. Modelin kompleksliine bal
olarak ykleme sonucunda malzeme davrann daha iyi gzlemleyebilmek ve
yk-yerdeitirme erisindeki akma noktas, elastiklik snr gibi nemli
noktalar gzlemleyebilmek iin bu deerlerin mmkn olduunca byk
tutulmas gerekir.
Model geometrisi ve ykleme koullarna gre analiz iin bir load step (yk
adm) says belirlendikten sonra elemana uygulanacak yk bu sayya blnr.
Yine model ve ykleme koullarna gre tespit edilmi olan substep deeri de
solution control mensnden girildiinde; yk modele load step says kadar,
adm adm uygulanrken her admda substep says kadar basamakta modele bu
yk uygulanmaktadr ekil (7.37).

98

Newton-Raphson yntemi
ANSYS'te nonlineer analiz iin Newton-Raphson yntemi dikkate alnmaktadr.
Newton-Raphson ynteminde elemana uygulanan yk, yk admlarna
blnmektedir. Bu yk admlar da yk artmlarndan olumaktadr. Analizler
yaknsama salanana kadar devam etmektedir. Her bir zmn yaknsama
kriteri ise dengelenmemi yk vektrne gre yaplmaktadr. Dengelenmemi
yk vektr, uygulanan yk ile elemanlarn gerilmeleri toplamlar sonucunda
elde edilen yk vektrnn farkdr. Program bu vektr kullanarak zm
yapmaktadr.

Yaknsama

olmamas

durumunda

bu

vektr

yeniden

hesaplanmakta, rijitlik matrisi gncellenerek yeni zmler elde edilmektedir

[30].
Newton - Raphson metodunda yaklam vardr. ANSYS Sonlu Eleman
Program'nda analiz iin istenilen yaklam seilebilecei gibi programa
otomatik tercih de ettirilebilir [30].

1) Full (tam) N-R

2) Modified (modifiye) N R
3) Initial Stiffness (balang rijitlikli) N R

ekil 7.39 Newton - Raphson nonlineer analiz tipleri

99

Yaknsama kriteri
ANSYS ile yaplan analizlerde iterasyonlar yaknsama salanana kadar devam
etmektedir. Yaknsama deeri ise ANSYS'te TOLER*VALUE ile ifade
edilmektedir. TOLER deeri hemen hemen btn analizlerde kuvvet ve moment
iin %0.5 olarak alnmakta, dnmelerin dikkate alnmas durumunda ise bu
deere ek olarak yerdeitirmeler iin de %5 deeri kabul edilmektedir. VALUE
deeri ise dengelenmemi kuvvetlerin karelerinin karekkleri toplam ile
bulunmaktadr [30]. nceden yaplm almalarda kuvvet ye moment iin
yaknsama kriteri analizlerde yaknsama problemlerine neden olduundan bu
almada sadece yerdeitirme iin yaknsama kriteri kullanlmtr.

100

8. ANALZ SONULARI LE DENEYSEL ALIMANIN

KARILATIRILMASI
Yksek mukavemetli betondan yaplan ngermeli betonarme kirilerin sonlu eleman
modellemesi ve deneysel sonularn karlatrmadan nce analizlerde yaplan
kabuller ksaca aadaki gibi zetlenmitir.
1) Beton malzeme modellenirken elastik, plastik davran ve ayn zamanda gme
anndaki malzeme davran modellenmitir. Betonda hi ezilme olmad kabul
yaplmtr.
2) Donat malzemesi ve ngerilme donat malzemesi alma kapsamnda lineer
izotropik ve multilineer elastik olarak modellenmitir.
3) Modellemede beton malzemesinin younluu (ktle younluu / yerekimi
ivmesi= 2.448*10-9 N/mm.s2) olarak alnmtr ve kirilerin kendi arlklar
(Gravity= 9800 mm/s2) olarak verilmitir.
4) Eleman seiminde beton iin Solid65 eleman kullanlmtr. Boyuna donatlar,
etriyeler, montaj donatlar ve ngerme donatlar iin Link8 eleman
kullanlmtr. Mesnetlerin ve ykleme plakasnn modellenmesinde ise Solid45
elemanlar kullanlmtr.
5) Beton - donat ile beton - strand arasnda kayma olmad tam aderans olduu (full
bonding) kabul edilmitir.
6) Kirilerin geometrik simetri zelliklerinden yararlanlarak yars modellenmitir.
7) Yan yana olan iki hacmin mterek dm noktalarn birletirmek amacyla,
meleme ileminden hemen sonra dm noktalarna (nodelara) Glue ilemi
yaplr.
8) Mesh younluu sonlu elemanlar ynteminde analiz sonularnn hassasl
asndan nemli noktalardan biridir. Bu nedenle uygun mesh younluunu
belirlemek iin boyutu (3000*240*160mm) olan kiri 1 ve kiri 2nin eleman
boyutlar (20*20*20mm) olarak kp elemanlar alnmtr. Bylece kiri 1in
eleman says (8247 eleman), kiri 2de ise (8322 eleman)dan olumaktadr.

101

Kiri 3te ise kiriin boyutu (3000*270*160mm) olduu iin iki tr farkl boyutlu
elemanlar seilmitir biri (20*20*20mm) dieri ise (20*25*20mm) olarak alnmtr.
Kiri 3n eleman says ise (9035 eleman) olarak meleme ilemi yaplmtr.
Analizleri yaplan kiriler iin analiz ve deney sonularnn karlatrld ykdeplasman grafikleri ekil (8.1), ekil (8.2) ve ekil (8.3)den grlmektedir.

160000
140000
120000

Yk (N)

100000
80000

DENEY
ANSYS

60000
40000
20000
0
-4 -2 0

8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40
Deplasman (mm)

ekil 8.1 kiri 1 iin yk - deplasman grafikleri

102

200000
180000
160000
140000
Yk (N)

120000
100000

DENEY

80000

ANSYS

60000
40000
20000
0
-4

-2

10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32
Deplasman (mm)

ekil 8.2 kiri 2 iin yk - deplasman grafikleri

103

220000
200000
180000
160000

Yk (N)

140000
120000
DENEY

100000

ANSYS

80000
60000
40000
20000
0
-4

-2

10

12

14

16

18

20

22

24

26

28

30

Deplasman (mm)

ekil 8.3 kiri 3 iin yk -deplasman grafikleri

ekil (8.1)de grld gibi kiri 1de yk deplasman erisi ykn uyguland
ilk aamalardan gme ykne olancaya kadar deneysel almann yk
deplasman erisi ile hemen hemen ayn eimde devam etmitir.
ekil (8.2)de grld gibi kiri 2de yk deplasman erisi ykn uyguland
ilk aamalardan gme ykne olancaya kadar deneysel almann yk
deplasman erisi ile hemen hemen ayn eimde devam etmitir.
ekil (8.3)de grld gibi kiri 3te yk deplasman erisi ykn uyguland ilk
aamalardan gme ykne olancaya kadar deneysel almann yk deplasman
erisi ile hemen hemen ayn eimde devam etmitir.
Btn analiz sonular deneysel sonular ile karlatrldnda %0.5-10 deien
farkla gme yk ve kiriin ortasnda maksimum deplasman deerleri elde

104

edilmitir. Bu yaklaklkta sonlu elemanlar metodu iin uygun bir sonutur. Analiz ve
deneysel alma sonular gme ykleri ve maksimum deplasman asndan izelge
8.1'deki gibidir.

izelge 8.1 kirilerde gme yklerinin ve deplasmanlarn karlatrlmas

Deneysel

Analiz

Deneysel

Kiri

Gme

Gme

% Hata

No.

Yk

Yk

oran

(KN)

(KN)

Kiri 1

140

126

Kiri 2

178.6

Kiri 3

194.12

Analiz

maksimum maksimum

% Hata
oran

deplasman

deplasman

(mm)

(mm)

10

35.5

35.299

0.5

170

4.8

26.92

26.092

200

2.9

24.71

25.705

3.8

105

9. SONULAR VE NERLER

9.1. Sonular
almada drt nokta yklemeli, basit mesnetli, dikdrtgen kesitli 3 adet ngermeli
betonarme kiriin ANSYS sonlu elemanlar paket program ile nonlineer sonlu
eleman modellemeleri yaplm analiz sonucu elde edilen yk deplasman erileri
deneysel almalarn yk deplasman erileri ile karlatrlmtr. almann
sonunda bilgisayarda oluturulan sonlu eleman modelinin gerek davrana olduka
yaklat grlmtr.
Modelin elde edilen gme yk deerlerinde en ok %10 civarnda ve maksimum
deplasman deerlerinde en ok %4 civarnda saptanan farklln sonlu elemanlar
yntemi asndan kabul edilebilir snrlar iinde olduu tespit edilmitir.
Deneysel almadan ve ANSYS modellerinden elde edilen maksimum tama
ykn karlatrldnda kiri 1 ve kiri 2 iin Deneysel gme yk daha yksek
kmtr. Kiri 3 iin ise ANSYSten elde edilen maksimum gme yk deney
yknden daha yksektir.
Deneysel

almadan

ve

ANSYS

modellerinden

elde

edilen

maksimum

deplasmanlar karlatrldnda kiri 1 ve kiri 2 iin Deneysel maksimum

deplasmanlar analizde elde edilen deplasmanlardan daha yksek kmtr. Kiri 3
iin ise ANSYSten elde edilen maksimum deplasman deneyin deplasmanndan daha
yksektir.
Kiri 1de ykleme ileminin ilk aamalarndan gme ykne kadar ANSYS ile
oluturulan ngermeli kiriin sonlu eleman modeli deney kiriine gre daha rijittir.
Deney modeli, ANSYS modeline gre daha yksek dayanma sahiptir. Sneklik
asndan her iki model yaklak olarak ayn sneklie sahiptir.

106

Kiri 2de ise ykleme ileminin ilk aamalarnda gme ykne kadar ANSYS ile
oluturulan ngermeli kiriin sonlu eleman modeli deney kirii ile yaklak olarak
ayn rijitliktedir. Deney modeli, ANSYS modeline gre biraz daha yksek dayanma
sahiptir. Sneklik asndan her iki model yaklak olarak ayn sneklie sahiptir.
Kiri 3te ise ykleme ileminin ilk aamalarnda gme ykne kadar ANSYS ile
oluturulan ngermeli kiriin sonlu eleman modeli deney kirii ile yaklak olarak
ayn rijitliktedir. ANSYS modeli, deney modeline gre biraz daha yksek dayanma
sahiptir. Sneklik asndan her iki model yaklak olarak ayn sneklie sahiptir.
ngermeli betonarme kirilerin sonlu eleman modellerinden elde edilen maksimum
tama ykn deneysel almada elde edilen ykten farkl olmas, model kirilerin
gerek deney kirilerinden biraz farkl olmasndan kaynaklanmaktadr. Bunun
nedenlerinden biri olarak, deney kirilerin sahip olduu gerek malzeme dayanm ve
zellikleri ile betondan alnan numunenin krlmasyla elde edilen dayanmlar
arasnda bir fark olabilecei dnlmektedir. Ayn durum donatlar ve ngerme
donatlar iin de geerlidir.
ngermeli betonarme kirilerin deneysel ve sonlu eleman modellerinin gme yk
farknn bir baka nedeni de ngerme kuvvetinde oluan kayplardr. Bu deer
almada toplam kuvvetin %15i olarak alnmtr.
Deneysel almada ve ANSYS programnda oluturulan ngermeli betonarme kiri
modellerinde ngerme eliinin says arttka kiriin gme yknn daha da
yksek olduu ve maksimum deplasman miktarnn da azald grnmektedir.
almada oluturulan ngermeli betonarme kiri modellerinde, donatlar solid
elemanlarn iinde yayl olarak deil Link8 elemanlaryla donat elemanlar olarak
tanmlanmtr. nk donatlar eleman olarak tanmlandnda analizde daha uzun
zaman gerektirmesine ramen geree daha yakn sonular verebilmektedir.

107

Malzeme doas gerei nonlineer olan betonun bnyesinde bulunan atlaklar, zerine
uygulanan ykn arttrlmasyla birlikte mikro dzeyden makro dzeye gemekte, bu
da betonun yk tama kapasitesini drd gibi nonlineer zelliini daha da
arttrmaktadr.

9.2. neriler

1) Mesh younluu arttrlarak ve nonlineer adm aralklar sklatrlarak daha

detayl analiz yaplabilir.
2) Bu almada sadece 3 adet ngermeli betonarme kirii zerinde alma
yaplmtr. Bilgisayar modelleri ve analizlerinin geree uygunluu hakknda daha
kesin bir yargya varmak iin farkl uzunluklarda ve farkl boyutlarda olan baka
ngermeli kiriler zerinde alma yaplmas nerilmektedir.
3) Daha byk boyutlu elemanlar kullanlabilir.

108

KAYNAKLAR
1. Begimgil, M., "Behaviour of Restrained 1.25 m. Span Model Masonry Arch
Bridge ", Proceedings of the First International Conference on Arch Bridges,
ARCH 95, Bolton, UK, 321-325 (1995).
2. Melbourne, C., Begimgil, M., Gilbert, M., "The Load Test to Collapse of 5 m
Span Brickwork Arch Bridge with tied Spandrel Walls", Proceedings of the First
International Conference on Arch Bridges, ARCH 95, Bolton, UK, 509-517
(1995).
3. Begimgil, M., Akta, M., ener S., Ksmi ngerilmeli Elemanlarda
Yerdeitirmeler MO Trkiye ns. Mh. XV. Teknik Kongresi Bildiriler
Kitab, Ankara, 113-129 (1999).
4. Barr, P. J., Eberhard, M. O. ve Stanton, J. F., "Live-Load Distribution Factors in
Prestressed Concrete Bridges", Journal of Bridge Engineering, 6 (5) : 298-306
(2001).
5. Onyemelukwe, O. U., Moussa Issa, P. E. ve Mills, C. S., "Field Measured
PreStress Concrete Loses Versus Design Codes Estimates", Society for
Experimental Mechanics , 201-215 (2003).
6. Akgl, F. ve Frangopol, D. M., "Lifetime Performance Analysis of Existing
Prestressed Concrete Bridge Superstructures", Journal of Structural
Engineering, 130 (2) : 1889-1903 (2004).
7. Du, J. S. ve Au, F. T. K., "Deterministic and Reliability Analysis of Prestressed
Concrete Bridge Girders", Comparison of the Chinese, Hong Kong and
AASHTO LRFD Codes, Structural Safety, (27) : 230-245 (2005).
8. Fanning, P., "Nonlineer Models of Reinforced and Post-tensioned Concrete
Beams" EJSE International Electronic Journal of Structural Engineering, (2) :
111-119 (2001).
9. Yol Kprleri in Teknik artname, Karayollar Genel Mdrl Matbaas,
Ankara, (207) : 12-24 (1982).
10.Celasun, H., Betonarme Kprler ve Hesap Metotlar, alayan Kitabevi,
stanbul, 178-190 (1974).
11. Narendra, T., "Design of Modern Highway Bridges", Mc Graw-Hill, New York,
213-344 (1998).
12. Chandrupatla, T. R., Belegundu, A.D. "Introduction to Finite Elements in
Engineering ", Prentice-BUdi International, U.S.A., 1-2 (1997).

109

13. Wasti, T., "Sonlu Eleman Ynteminin Betonarme Elemanlarna Uygulanmas" ,

MO Teknik Dergi, 199-208 (1990).
14. Hamil, S.J., Baglin, P.S., Scott, R.H., "Finite Element Modelling of Reinforced
Concrete Beam - Column Connections", Proceedings of the American Concrete
Institue (Structural Journal), 97 (6) : 886-894 (2000).
15. Arslan, G., "Mesh Size Effect On Load Carrying Capacity Of Thereinforced
Concrete Beams Without Stirrups By Using Drucker-Prager And Crackin
Concrete Fracture Criteria" , Mhendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, (2004).
16. Qu, R., "Theoretical Analysis of Reinforced and Prestressed Concrete Bridge
Members Strengthened with CFRP Laminates," Master Tezi, Fiorida Atlantic
University, 51, 101, 144-145 (1994).
17. Naaman, A. E.,"Prestressed Concrete Analysis and Design Fundamentals",
McGraw- Hill Publishing Company, USA, 20-80 (1982).
18. zden, K. ,Eren, ., Trupia, A. L. ve ztrk, T.,"ngerilmeli Beton", stanbul
Teknik niversitesi naat Fakltesi Matbaas, stanbul, 5-15 (1994).
19. TS 3233, "ngerilmeli Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar", Trk Standartlar
Enstits, Ankara, 1-44 (1979).
20. BS 8110, "Structural Use of Concrete Part 1,2 and 3", British Standards
Institution, 1-68 (1985).
21. Lin, T.Y., Burns, N.H., "Design of Prestressed Concrete Structures", John Wiley
& Sons, New York, 1-16 (1981).
22. Nilson, A. H., Darwin, D., Dolan, C. W., "Design of Concrete Structures", Mc
Graw-Hill, New York, 1-13 (2003).
23. Chudley, R., "Construction Technology", Vol. 4 .ELBS-Longman Group Ltd.
Essex, 287-293 (1977).
24. Allen, A.,H., "An Introduction to Prestressed Concrete", Cement and Concrete
Associaton, Slough, 380-400 (1989).
25. ener, S. ngerilmeli beton, Alp Yaynclk, Ankara, 50 (2006).
26. Al-abdul adheim,M. nonlinear finite element analysis of prestressed concrete
beams under combined torsion and bending up to failure, Doktora Tezi,
University of baghdad, Baghdad, 1-312 (2006).
27. Stolarski, T., Nakasone, Y., Yoshimoto, S., "Engineering Analysis With ANSYS
Software ", Elsevier, 37 (2006).

110

28. "Betonarme Yaplarn Tasarm ve Yapm Kurallar", TS500, Ankara, 12 (2000).

29. William, K. J. and Warnke, E. P., "Constitutive Model for the Triaxial Behaviour
of Concrete", IABSE, Bergamo, (19) : 1-30 (1974).
30. ANSYS, ANSYS User's Manual Revision 10.0, ANSYS, Inc., Cannonsburg,
Pennsylvania, 1-118 (2005).
31. Keyder, E. ngerilmeli Beton, Sekin Yaynclk Genel Datm, Ankara, 7-8
(2005).
32. Saatiolu, M., zcebe, G., "Response of Concrete Coulmns to Simulated
Seismic Loading", ACI Structural Journal, 86 (1) : 3-12 (1989).

111

ZGEM
Kiisel Bilgiler
Soyad, ad

: Ali, Mohammed Kamal

Uyruu

: IRAK

Doum tarihi ve yeri : 22.06.1984 - Tuzhurmatu / IRAK

Medeni hali

: Nianl

Telefon

: 0 534 410 17 15

E-posta

: mehmetsertturkmen@yahoo.com

Eitim
Derece

Eitim Birimi

Mezuniyet tarihi

Yksek lisans

Gazi niversitesi / naat Mh. Bl.

2010

Lisans

Tikrit niversitesi / naat Mh. Bl.

2007

Lise

Tuz Erkek Fen Lisesi

2003

Yl

Yer

Grev

2005-2008

zel Sektr Proje Mh.

Kontrol Mh.

Deneyimi

Yabanc Dil
ngilizce, Arapa