T.C.

ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII

SALII VE GVENL GENEL MDRL

ELEKTRKTEN
KAYNAKLANAN RSKLER
VE DEERLENDRLMES
N. GL EROBAN
Sal ve Gvenlii Uzman
KKD Denetisi
Elektrik Elektronik Mhendisi
3 Aralk 2013

Elektrik ile ilgili Mevzuat

Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii

Elektrik Tesisleri Ynetmelii

TEA Gvenlii Ynetmelii

i Sal ve Gvenlii Tz

Elektrik Nedir?
Yunan dilinde kehribar aacnn ad elektriktir. Toplumun bilginleri,
bu aacn kurumu dallarnn sa kllarna srtlmesinden sonra
saman plerini ektiini belirleyince, bu tip zellik gsteren tm
dier cisimlere elektrik adn vermilerdir.
Trk Dil Kurumunun szlndeki tanm ise maddenin elektron,
pozitron, proton vb. paracklarnn hareketleriyle ortaya kan
enerji tr eklindedir.

Elektrik Nedir?
Elektrik dnyada en youn olarak kullanlan enerji trdr.
Elektriin gnlk yaantmzda birok kullanm alan
bulunmaktadr. Kol saatimizdeki minik pilden tutunda, byk tren
ve gemilerde kullanlan motorlara kadar birok yerde elektrik
enerjisinden faydalanlmaktadr.
Dnyadaki kalknmlk dzeyi ve teknolojik geliim, elektrikle
alan aygtlar ve tkettiimiz elektrik enerjisi ile doru orantl
olarak kabul edilir.

 Elektriin kokusu yoktur

Elektrik grlmez

Elektriin sesi yoktur

Akm
TDK: Hava, su vb. akkan maddelerin veya elektrik

yklerinin belli bir ynde ak, yer deitirmesi, cereyan

letkenden (ya da alcdan) birim zamanda geen elektrik

yk (elektron) miktarna akm denir.

Akm Trleri
Doru Akm (DC)

Alternatif Akm (AC)

Doru Akm
Zamana bal olarak yn ve

iddeti deimeyen akma doru

akm denir. Doru akm genelde
elektronik devrelerde kullanlr. En
ideal doru akm en sabit olandr.
En sabit doru akm kaynaklar da
pillerdir..

Alternatif Akm
Zamana bal olarak yn ve iddeti

deien akma alternatif akm denir.

Alternatif akm byk elektrik
devrelerinde ve yksek gl elektrik
motorlarnda kullanlr. Evlerimizdeki
elektrik alternatif akm snfna girer.
Buzdolab, amar makinesi, bulak
makinesi, aspiratr ve vantilatrler
dorudan alternatif akmla alrlar.
Televizyon, mzik seti ve video gibi
cihazlar ise bu alternatif akm doru
akma evirerek kullanrlar.

Limitler
Tehlikeli gerilim
Alak gerilim

Yksek Gerilim

Limitler
Tehlikeli gerilim: Etkin deeri, 50 voltun

stnde olan, gerilimdir. (Kk gerilim 42 V)

Alak gerilim: Etkin deeri 1000 volt ya da

1000 voltun altnda olan gerilimdir.

Yksek gerilim: Etkin deeri 1000 voltun

stnde olan gerilimdir.

Elektrik Kazalarnn Olu Nedenleri

Yeterli bilgiye sahip olmamak
alanlarn kendilerine ar gvenmeleri, risk

almalar
Acelecilik, dikkatsizlik ve zen gstermeme
Yaltmla ilgili problemler
Koruyucularn kullanlmamas
retimde kaliteli malzeme kullanlmamas
Periyodik kontrollerin yaplmamas
Cihazlarn metal gvdelerinin iyi topraklanmamas
Mecburi olmad halde yksek gerilimle almak
Talimat olmadan arzaya mdahale etmek

ELEKTRK AKIMININ ETKLER

 nsan vcudu elektrik devresinin bir parasdr

ve elektrik insan vcudunu etkiler.

Ar akm durumunda ve ksa devre
durumunda yangnlara ve patlamalara neden
olur.
yerlerini ve ekipmanlar da olumsuz etkiler.

Elektrik akm olduunda

ve d yanklar oluabilir
Kalp durabilir

Dmeler neticesinde ikincil kazalar oluabilir

Elektrik akm olmadnda (elektrik

insan vcudu zerinden
akmadnda)
Elektrik arklar nedeniyle yanklar oluabilir
Gz yaralanmalar olabilir

Patlayc atmosferin patlamas sonucu ikincil

yaralanmalar olabilir

 Genellikle alak gerilime maruz kalan vcutta

ok, yksek gerilime maruz kalan vcutta ise

ar yanklar meydana gelir

FBRLASYON
Elektrik akmna maruz kalnd noktada kalp

at frekansnn maruz kalnan elektriin

frekans ile akmas sonucu kalp atlar
bozulur ve kalbin durmas ile sonulanabilir.

Elektrik arklarnn neden olduu

yanklar
Yksek gerilimde bu tip yanklara

rastlanmaktadr. Scaklk 4.000 (alak gerilim)

derece ile 20.000 (yksek gerilim) dereceye
kadar kabilmektedir.

Elektrik oku ile lgili Faktrler

Akm seviyesi
Temas sresi

Vcut direnci

Temas gerilimi
Frekans

Kiinin tepki verme yeterlilii

Akmn vcutta izledii yol

Akm Deeri(RMS)

Elektrik okunun sresi

nsan vcuduna fizyolojik etkisi

0 1 mA

N/A

Alg eii. Hissedilmez.

1 15 mA

N/A

15 25 mA

Dakika

25 50 mA

Saniye-dakika

(50-60 Hz)

1 kalp evriminden daha az

Karncalanmadan ve kaslarda kaslmaya kadar gidebilir.

Kamak mmkn deildir.

Kollarn bzlmesi, nefes almada zorluk, kan basncnn
artmas, dayanma gcnn azalmas
Kalpte dzensizlik. Kan basncnn artmas, gl kaslmalar,
kendinden geme hali, grnr derecede fibrilasyon
Fibrilasyon grlmez, gl kas kaslmalar grnr
Fibrilasyon grlmez, kendinden geme hali, grnr

50 200 mA
1 kalp evriminden daha fazla

iaretler, elektrik arpmasnn balangc kalp evriminin

fazndan bamszdr.

Above

1 kalp evriminden daha az

200 mA
1 kalp evriminden daha fazla

Fibrilasyon grlmez, grnr iaretler, elektrik arpmasnn

balangc kalp evriminin fazna baldr.
Kalp durmalar, kendinden geme hali, grnr iaretler,
yanklar.

Diren
R1 = Temas Direnci.
Koruyucu materyallere
baldr.
R2 = nsan vcudunun
direnci.
R3 = k direnci. Ayakkab
ve topran direnci de
dahildir.

RToplam = R1 + R2 + R3

Toplam vcut direnci

Yksek gerilim iin tahmini deer (UT > 1.000 V)

Temas gerilimi

1: Kuru koullar
2: Islak koullar
3: Islak ve tuzlu koullar

Temas yzeyine bal olarak toplam

vcut empedansndaki deiim.

Toplam vcut
direnci

Cilt
delinmesi

Temas
Gerilimi

1:

Temas yzeyi:

8.200 mm2

2:

Temas yzeyi:

1.250 mm2

3:

Temas yzeyi:

100 mm2

4:

Temas yzeyi:

10 mm2

5:

Temas yzeyi:

1 mm2

Toplam vcut direncinin frekansa

gre deiimi

Toplam vcut direnci

Endstride kullanlan frekans Elektroterapide kullanlan frekans

AKIMIN VCUTTA ZLEYEBLECE

YOLLAR

FARKLI AKIM YOLLARI N KALP AKIM FAKTR (F)

YOL

Gsten sol ele

1,5

Gsten sa ele

1,3

Sol elden sol ayaa, sa ayaa veya her iki ayaa

ki elden iki ayaa

Sa elden sol ayaa, sa ayaa veya her iki ayaa

0,8

Srttan sol ele

0,7

Bacaklardan sol ele

0,7

Sol elden sa ele

0,4

Srttan sa ele

0,3

Sol ayaktan sa ayaa

0,04

ELEKTRK LE TEMAS TRLER

Dorudan Temas
Dolayl Temas

Dorudan Temas

ki aktif
iletkene
temas

Bir aktif iletken

ve topraa
temas

Dolayl Temas

Ktlelerin gerilim ile yklenmesi

ELEKTRKTEN KORUNMA

ALIMALARA BALAMADAN NCE

5 ALTIN KURAL
Gerilimi kes

Geribeslemeyi nle

Gerilim yokluunu kontrol et

Toprakla ve ksa devre et

Korunma ve gvenlik iaretlerini kullan

1- GERLM KES

YANLI

DORU

2-GERBESLEMEY NLE
Kilitleme Mekanizmasnn
Kullanlmas:

I
I
O
O

Yaltm malzemesinin
Kullanlmas:

3-GERLM YOKLUUNU KONTROL

ET

TYPE:

VOLTAGE DETECTOR
Un = 66 132 kV

TOPRAKLA VE KISA DEVRE ET

Topraklama : Elektrik enerjisinin kullanld

yerlerde, zerinde akm tayabilecek madeni

ksmlarn yeryzndeki toprak ile elektriksel
olarak balanmasna topraklama denir.

 Topraklama elektrodunun bulunduu blgede

adm gerilimine ve temas gerilime kar gerekli

nlemler alnmal, gvenlik iin gerekli mesafelere
dikkat edilmelidir.
Topraklama
elektrodu

Adm gerilimi

Temas gerilimi

Elektrota olan uzaklk

Korunma ve Gvenlik aretlerini

Kullan

KSEL KORUYUCU DONANIMLAR

Zorunlu hallerde gerilim altnda alma

yaplmas durumunda elektrik tehlikesine kar

kiisel koruyucu donanmlarn kullanlmas
arttr.

 Yaltkan eldiven
Yaltkan tabanl i ayakkabs
Baret
elbisesi

SINIF

KULLANMA GERLM

00
0
1
2
3
4

AC (V)
500
1000
7500
17000
26500
36000

DC (V)
750
-

AYAKKABILAR

DER GVENLK MEKANZMALARI

Gvenlik Mesafesi
Gvenlik Trafosu

Kaak Akm Rlesi

Koruma letkeni

Gvenlik Mesafesi

Hava hatt iletkenlerinin en byk salnml

durumda yaplara olan en kk yatay

uzaklklar

Hattn izin verilen en yksek

srekli iletme gerilimi (KV)

Yatay uzaklk (m)

0-1

(1 dahil)

1-36

(36 dahil)

36-72,5

(72,5 dahil)

72,5-170

(170 dahil)

170-420

(420 dahil)

Gvenlik Trafosu
Kazan tr, kapal

ve nemli
ortamlarda alan
kiilerin kulland
elektrikli el
aletlerinde
meydana
gelebilecek enerji
kaanda alan
arplmalara kar
koruyan gvenlik
aracdr.

Kaak Akm Rlesi

Elektrik hattna giren ve kan akmlarn

birbirine eit olmas gereklilii prensibine gre

alan bir koruma elemandr. Yani insan
vcudundan bir akm gemesi durumunda
giren akmla kan akm arasnda fark
oluacak ve elektrik devresi kesilecektir.

Koruma letkeni

Enerji iletim hatlarnda ve alt sahalarnda d

ar gerilimin (yldrm darbe geriliminin)

izolasyon malzemelerine zarar vermesini
nlemek amacyla kullanlan bir koruma
elemandr.

AKTF HATLARDA ALIMA

METOTLARI

 Temastan korunma metodu (AG ve 36 kVa

kadar YG iin)
Uzaklk metodu (YG- dk aralklar iin)
Potansiyel metodu (YG-yksek aralklar iin)

Temastan Korunma Metodu

Sabit yaltm malzemeleri

kullanlr (platform,
merdiven)
Yaltkan el aletleri
kullanlr
Aktif hatlar iin koruyucu
malzemeler
Koruyucu donanm (Class
00 veya 0 yaltkan
eldiven (EN 60903),
elektrik arklarna kar
yz speri, yaltkan baret,
mekanik koruyucu
eldiven)

Uzaklk Metodu
Temastan korunma metodu
ile benzerdir
alanlar toprak
potansiyelinde olmaldr

Aralar yaltkan ubuklara

taklmaldr

Gvenlik mesafesine
uyularak allmaldr (planl
ve detayl)

Kiisel koruyucu donanm

kullanlmaldr. (Yaltkan
baret, elektrik arkna kar
yz speri, emniyet kemeri,
mekanik koruyucu eldiven)

Potansiyel Metodu

ALIMALARDA DKKAT
EDLMES GEREKEN DER
HUSUSLAR

Elektrik Kazalarnda lkyardm

Gerilimi kesin, ya da

Kazaya urayan kiinin elektrikle

olan temasn ortadan kaldrn.
Bunun iin o an evrede
bulunabilen kuru tahta paras,
giyim eyas gibi yaltkan
maddelerle, temas yerine
mdahale edilerek kiinin
elektrikle temas kesilmelidir.

Kaza annda kazaya mdahale

ederken kazazedeye temas
etmeyin

TEEKKRLER...

gul.ercoban@csgb.gov.tr