GAZMEND SOPA

E DRTEJTA PENALE NDRKOMBTARE, esht deg e shkencs penale dhe trsi e

normave penale pozitive t nj shteti dhe t normave ndrkombtare,me t cilat rregullohen
shtje penale n planin ndrkombtar
1.SUBSTITUTET e EMERIMIT t s DREJTES PENALE NDERKOMBETARE
Krahas emrtimit e Dr. Penale Ndrk.,n literaturn penale jan br prpjekje q kjo deg e
s drejts t prcaktohet me emrtime t ndryshme. Kshtu disa autor t dr. penale ndrk.e
shohin si t dr. Ndrk., prkatsisht si e dr. supranacionale dhe pr kt deg t drejtsis
propozojn emrtimin e drejta penale ndrshtetrore ,e drejta penale universale apo e
drejta penale supranacionale. Sipas ktyre autorve kjo e dr. do t vlente pr t gjitha
shtetet dhe ndaj t gjith individve,pa marr parasysh zgjidhjet e t drejtave t tyre penale
nacionale.
Disa autor t tjer pr kt deg t drejtsis propozojn emrtimin e drejta ndrk. publike
penale dhe e drejta ndrkombtare e veprave penale.
Emrtimi e drejta ndrkombtare penale sipas shumics s autorve sht shum i gjr
dhe n mas t konsiderueshme nuk sht adekuat. Sipas ktij emrtimi del se t gjitha V.P.
madje edhe sanksionet penale, jan parapar me t dr. penale ndrk.
Edhe prkundr asaj se nj numr i V.P. jan t parapara me t dr. penale ndrk. si jan p.sh.
krimi gjenocidit, krimet e lufts, diskriminimi racor, nacional apo fetar etj, mirpo shumica e
veprave me elemente ndrk. si dhe nj mori shtjes t tjera q jan t ndrlidhura me kto
lloje t V.P. si sht p.sh. ekstradimi dhe mnyrat e tjera t ndihms juridike penale ndrk.,
e drejta e azilit, shtja e ekzekutimit t sanksioneve penale ndaj kryersve t ktyre V.P. jan
t rregulluara me t dr. penale nacionale.
Prandaj me t drejt n literaturn e shkencave penale dominon mendimi se pr kt deg t
drejtsis sht m adekuat emrtimi E drejta Penale Ndrkombtare e cila synon q ti
sublimoj dhe ti rregulloj n parime t prbashkta t gjitha shtjet penale t cilat shtrohen
n planin ndrk.
2.ELEMENTET NDERKOMBETARE te VEPRAVE PENALE - Me termin element
ndrk. n kt deg t drejtsis nnkuptohet do moment i cili lnds s caktuar penale e
jep rndsi apo rezonanc n relacionet ndrk. ose m thjesht,si element ndrk. i V.P.
konsiderohet do element i cili n lndn e caktuar penale e ndrlidh(involvon) edhe nj
shtet tjetr apo m shum shtete t tjera.
Si elemente ndrkombtare m tipike t veprave penale jan;
- nse shtetasi i huaj kryen veprn penale n nj shtet
- nse n nj shtet t caktuar shtetasi i huaj kryen veprn penale n dm t shtetasit t huaj
- nse ne nj shtet gjykohet shtetasi i huaj pr veprn penale t kryer n shtetin tjetr
- nse vepra penale sht kryer n territorin e shum shteteve
- nse vepra penale sht kryer n hapsirn q nuk sht n sovranitetin e asnj shteti
- nse sht fjala pr veprn penale pr t ciln sht duke u zhvilluar procedura penale n
shtetin tjetr apo atje i sht shqiptuar aktgjykimi
- nse nj shtet krkon ekstradimin e personit apo krkon ndonj ndihm tjetr juridike pr
zhvillimin e procedurs penale
-nse nj shtet e krkon ekstradimin e personit nga shteti tjetr i cili atje gzon t drejtn e
azilit
-nse vepra penale sht kryer nga personi i cili gzon imunitet diplomatik
-nse sht fjala pr veprn penale pr t ciln kryersi sht gjykuar n shtetin e huaj
-nse sht fjala pr vepra penale t parapara me t drejtn e prgjithshme ndrkombtare
apo me t drejtn ndrkombtare konvencionale

-nse sht fjala pr kompetencn e organizmave ndrkombtare n lndt penale si jan;

Evropoli, Interpoli dhe gjykatat penale ndrk.
-nse sht fjala pr lndn penale n t ciln duhet t zbatohet apo t merret parasysh e dr. e
huaj

3.ASPEKTI JURIDIK dhe ASPEKTI KRIMINALO-POLITIK i se Dr. PENALE

NDERKOMBETAR - ASPEKTI JURIDIK e s dr. penale ndrk. konsiston n
stimulimin(prcaktimin) e normave juridike me t cilat do t gjenden zgjidhje pr V.P. me
elemente ndrk. dhe shtje t tjera q ndrlidhen me to .Zgjidhja e shtjeve t V.P. me
elemente ndrk. bhet me an t legjislacioneve penale t shteteve(me legjislacionet
nacionale)dhe me t dr. Ndrk. Normat juridike q u referohen V.P. me elemente ndrk.
duhet sistemuar dhe inkorporuar n nj struktur harmonike. Si themel i t gjitha ktyre
normave shrbejn parimet e prgjithshme t s dr. ndrk. t cilat aspirojn respektimin e t
dr. dhe lirive t njeriut. Me zhvillimin e gjithmbarshm t njerzimit si dhe proceset
integruese ndrshtetrore, n opinionin ndrk. sht formsuar koncepti se normat e s
dr.ndrk. jan t karakterit supranacional, jan t obligueshme pr t gjitha shtetet. S
kndejmi edhe pr t dr. penale tani vlen parimi se legjislacioni penal nacional(i shtetit t
caktuar) duhet ti jetsoj normat me t cilat jan parapar V.P. n konventat ndrk., pra shtetet
e tanishme t cilat i nnshkruajn konventat e caktuara ndrk.,obligohen q kto inkriminime
ti parashohin n legjislacionet e tyre penale nacionale.
ASPEKTI KRIMINALO-POLITIK - Meqense kriminaliteti kushtzohet nga rrethana dhe
faktor t shumt t natyrave t ndryshme, theksi i politiks kriminale bie mbi reformn e
avancimin e s drejts penale, procedurs penale, sistemit t sanksioneve penale dhe mnyrs
s ekzekutimit t tyre. Kriminaliteti ndrk., politiks kriminale i ka vn detyra shum t
mdha q t gjej solucione n lmin e s dr. nacionale dhe t asaj ndrk. pr parandalimin
dhe luftimin m t suksesshm t V.P. me elemente ndrk.
4.ASPEKTI KRIMINOLOGJIK dhe ASPEKTI PENOLOGJIK i s Dr. penale ndrk.
Kriminologjia sht shkenc komplekse mbi kriminalitetin e cila pr lnd studimi ka
format e paraqitjes, strukturn, dinamikn si dhe shkaqet e kushtet e t gjitha sjelljeve
kriminale n shoqri. Aspekti kriminologjik edhe pse i tejkalon suazat e studimit t s dr.
penale ndrk. nuk mund t injorohet n tersi nga kjo lnd,.ngase pa hulumtimin dhe
ndriimin e shkaqeve, kushteve, strukturs dhe dinamiks s V.P. me elemente ndrk.,nuk
mund t ushtrohet luft efikase n parandalimin dhe ndshkimin e kryersve t ktij lloji t
kriminalitetit.
ASPEKTI PENOLOGJIK -E dr. penale ndrk. dhe t dr. nacionale kan br prpjekje q
t gjenden zgjedhje pr situatat e ekzekutimit t dnimit t shtetasve t huaj n mnyr q t
arrihet qllimi m i plot i dnimit dhe t mos vshtirsohet pozita e t ndshkuarve t huaj
n krahasim me t dnuarit vendas. N kt drejtim jan arritur rezultate t dukshme dhe n
kt plan jan nnshkruar konventa multilaterale dhe bilaterale midis shteteve,n t cilat
sht parapar mundsia e ekzekutimit t dnimit t shtetasve t huaj n shtetet,.shtetsin e
t cilit e mbajn.
KONVENTAT m t RENDESISHME n kt PLAN jan; -Konventa evropiane
pr ndshkimin e delikteve n trafikun rrugor (1972); -Konventa evropiane pr ndshkimin e
personave t dnuar me kusht dhe personave t liruar me kusht; (1975) -Konventa evropiane
pr vlefshmrin ndrk t aktgjykimeve penale (1974); -Konventa evropiane pr transferimin
e personave t dnuar (1983) Si shihet shtimi enorm i kriminalitetit ndrk. ka determinuar
risi t rndsishme edhe n fushn e penologjis, prkatsisht n planin e ekzekutimit t
sanksioneve penale. Me kt risi shteti heq dor nga ky segment e sovraniteti, por kjo sht
n interes t t gjitha shteteve n luft kundr kriminalitetit

5.NDARJA e s DREJTES PENALE NDERKOMBETARE E dr. penale ndrk. sht deg

e s dr. pozitive autonome e mvetsishme dhe unike, kjo deg ndahet n;
a)E drejta penale ndrkombtare MATERIALE-sht sistem i normave juridike me t
cilat prcaktohet nocioni dhe karakteristikat e V.P. ndrk., bazat e prgjegjsis penale dhe
sistemi i sanksioneve penale
b)E drejta e . penale ndrkombtare e prcakton nocionin dhe llojet e subjekteve n proc.
penale, parimet e proc. ,llojet dhe ecurin e proc. penale n gjykatat ndrkombtare .
c)E drejta penale ndrkombtare ekzekutive-e prcakton proc.,mnyrn dhe kushtet e
ekzekutimit t sanksioneve t shqiptuara nga gjykatat penale ndrk.
Krahas ksaj ndarje kemi edhe ndarjen n;
-PJESA E PERGJITHSHME e se DREJTES PENALE NDERKOMBETARE
prcakton parimet e veprimit t s dr. penale ndrk., nocionin dhe elementet e V.P.
ndrk.,stadet e kryerjes s V.P. ndrk., shtjen e bashkimit t V.P. ndrk.,bazat e prjashtimit
t V.P. ndrk.,nocionin dhe karakteristikat e prgjegjsis penale ,bazat e prgjegjsis
penale, nocionin, karakteristikat dhe llojet e sanksioneve penale .
- PJESA E POSAQME e se DREJTES PENALE NDERKOMBETARE i parasheh V.P.
ndrk., llojet e tyre, format e privilegjuara dhe t kualifikuara si dhe llojet dhe lartsit e
sanksioneve penale .
6.AKTUALITETI i s DREJTESPENALE NDERKOMBETARE
Nj ndr karakteristikat e shoqris bashkkohore sht mobiliteti,qarkullimi masiv i
njerzve prej nj shteti n shtetin tjetr. Shkaqet e ktij migracioni jan t ndryshme,por ato
q kan shtyr njerzit t migrojn prej nj shteti n shtetin tjetr kryesisht jan shkaqe
ekonomike ato q kan shtyre numrin m t madh t njerzve t qndrojn prkohsisht apo
prgjithmon n shtetet e huaja. Pastaj krizat politike npr vende t ndryshme t bots,
luftrat ndrshtetrore dhe ndretnike si dhe nj varg faktorsh t tjer. Prandaj e gjith kjo
lvizje e njerzve prej nj vendi n vendin tjetr ka br t mundshm edhe shtimin e
kriminalitetit, shih pr kt nj rol t veant n shtimin e V.P. ndrk. ka br zbulimi i
kompjuterit q br t mundur edhe zbulimin e internetit ,me an t t cilit bhet e mundur
kryerja e V.P. nga nj skaj i bots n skajin tjetr t saj. Shtimi enorm dhe permanent i V.P.
me elemente ndrk. ka br q policia,prokurort,gjyqtart,avokatt si dhe prfaqsuesit
diplomatik t shteteve t ndryshme t ballafaqohen me kt lloj t kriminaliteti q sht
shum kompleks.
7.ASPEKTET e STUDIMIT t V.P. me ELEMENT NDERKOMBETARE Duke marr
parasysh nj ndr katr disiplinat kryesore t shkencave penale,shtjet nga lmi e s dr.
penale ndrk. mund t studiohen n;aspektin juridik,kriminalo-politik,kriminologjik dhe
penologjik
8.FILLET dhe ZHVILLIMI i s DREJTES PENALE NDERKOMBETARE deri n
Luftn e Dyt Botrore Lidhur me fillet apo paraqitjen e s dr. penale ndrk.,n shkencn
juridike ekzistojn mendime t ndryshme. Disa mendojn se kto jan paraqitur n gjysmn e
par t shek.XVI,disa t tjer mendojn se fillet e para jan paraqitur n shek.XVII,ndrsa t
tjert mendojn se e dr. penale ndrk. n kuptimin e tanishm daton q nga postulati i njohur
i Hugo Graciusit,,aut dedere aut punire,,(ose dorzoje ose ndshkoje)-shek.XVII.
E dr. penale ndrk., zhvillimin e saj e shnon sidomos me paraqitjen e ideve dhe
tendencave te shteteve dhe t bashksive ndrk. q n kuadrin e mundsive t humanizohet
lufta. Zhvillim m t hovshm e dr. penale ndrk. merr me nxjerrjen e Konvents s
Petrogradit ,Konvents s Gjenevs pr mbrojtjen e t plagosurve dhe t smurve gjat
kohs s lufts n vitin 1864 dhe konventave t Hags n vitin 1899 dhe 1907. Kto

konventa n fakt paraqesin nj lloj kodifikimi t s dr. Ndrk. luftarake. N baz t ktyre
konventave u b gjykimi i kriminelve t Lufts s Par dhe t Dyt Botrore.
9.ZHVILLIMI i s Dr. PENALE NDERKOMBETARE pas LUFTES s DYTE
BOTERORE si e drejt SUPERNACIONALE(kontributi i OKB-s,Unionit Evropian
dhe Kshillit t Evrops) Pas lufts s Dyt Botrore zhvillimi i s dr. penale ndrk. u
orientua n akceptimin e konceptit se duhet t ndrtohet nj e dr. penale ndrk. e cila do t
kishte autoritet dhe mekanizma q tua imponoj shteteve aplikimin e normave edhe ne rastet
kur shtetet e kundrshtojn, pra me fjal t tjera q normat e s dr. penale ndrk. t ken
karakter obligues pr shtetet nacionale. Krahas ndrtimit t normave t s dr. penale ndrk.
me an t marrveshjeve bilaterale dhe multilaterale,e dr. penale ndrk. sht duke u
kodifikuar dhe konsoliduar me an t aprovimit t normave supranacionale, njohja e t cilave
nuk varet nga vullneti i shtetit. Norma t tilla t cilat jan nxjerr dhe jan t obligueshme pr
t gjitha shtetet jan; Konventa e Gjenevs,.Konventat e Hags,.Statuti i Tribunalit t Hags
dhe nj mori konventash dhe aktesh tjera ndrk. N fushn e s dr. penale ndrk., bashksia
ndrk. si autoritet (pushtet )supranacional i ka dy funksione n raport me legjislacionin e
shteteve; a)Funksionin rregullativ dhe b)Funksionin koordinues
a)FUNKSIONI RREGULLATIV -shprehet duke aprovuar norma t s dr. penale ndrk., t
cilat kan karakter universal imperativ,do t thot se kto norma aplikohen ndaj secilit,madje
edhe n rastet kur ligjet e shteteve kt nuk e parashohin,si dhe n rastet kur aplikimi i ktyre
normave sht n kundrshtim me ligjet e shtetit prkats.
b)FUNKSIONI KOORDINUES -konsiston n ndrmarrjen e masave me qllim t
inkurajimit t formave t ndryshme t ndihms reciproke midis shteteve pr aplikimin e
legjislacionit penale t nj shteti,edhe n rastet kur V.P. sht kryer n territorin e nj shteti
tjetr, si dhe harmonizimin dhe aprovimin e instrumenteve universale n fushn e
bashkpunimit dhe aplikimit t standardeve ndrk. pr t drejtat e njeriut.
KONTRIBUTI i ORGANIZATAVE NDERKOMBETARE Pas Luft s Dyt Botrore
organizatat ndrk. kan dhn nj kontribut shum t madh n zhvillimin e s dr. penale
ndrk. Ky kontribut sht shprehur n aktivitete t ndryshme n parandalimin dhe luftimin e
kriminalitetit duke aprovuat nj varg konventash dhe akteve t tjera Ndrk. N kuadr t
ktyre organizatave dallohen OKB-ra, Bashkimi Evropian dhe Kshilli i Evrops.
-KONVENTAT e APROVUARA nga OKB paraqesin baz pr t dr. penale ndrk., Krahas
konventave OKB n zhvillimin e s dr. penale ndrk. sht shprehur me an t rezolutave dhe
rekomandimeve e parimeve.
-BASHKIMI EVROPIAN si organizat shum e rndsishme regjionale e karakterit ndrk.,
konsiston n adoptimin e standardeve evropiane dhe n mbrojtjen e vlerave n legjislacionet
nacionale, q mund t konsiderohet si procese t evropianizimit. Prioritet i ktij procesi sht
mbrojtja e njjt e lirive dhe e t drejtave individuale n fushn e s dr. penale ,pa mare
parasysh se n cilin shtet gjendet personi. Poashtu edhe ky mekanizm ndrk. me an t
shum konventave dhe marrveshjeve ka ndihmuar pr avancimin dhe harmonizimin e
legjislacioneve penale nacionale.
-KESHILLI i EVROPES - Kontributi i ksaj organizate ndrk. n zhvillimin e s dr. penale
ndrk. kryesisht ka gjetur shprehjen duke i avancuar standardet evropiane pr t dr. e njeriut
dhe implementimin e tyre. Edhe ky mekanizm ndrk. kt funksion e ka realizuar duke
aprovuar konventa dhe akte t tjera ndrk.me t cilat jan garantuar lirit dhe t dr. themelore
t njeriut n prgjithsi,dhe n veanti n sfern e s dr. penale dhe n proc. penale.
10.E Dr. NDERKOMBETARE si BURIM i s Dr. PENALE Nderk. - E dr. Ndrk.
sht burim i rndsishm dhe dominant i s dr. penale ndrk. Me burime t s dr. Ndrk.
nnkuptojm konventat dhe aktet tjera ndrk. t cilat rregullojn drejtprdrejt apo n mnyr
indirekte shtje nga lmi e s dr. penale ndrk. Kto burime mund t ndahen n dy grupe;
N grupin e PARE bjn pjes konventat dhe aktet e tjera ndrk. t aprovuara nga org.

ndrk. si jan (OKB,KE,BE etj) -Ndrsa n grupin e DYTE bjn pjes kontrata e lidhur
midis dy apo m shum shteteve. Burimet e s dr. penale ndrk.; -Konventat ndrk.
Zakonet.ndrk;-Par. e prgj. juridike-Vendimet gjyqsore dhe doktrina e s dr. ndrk.
11.BURIMET INTERNE te se Dr. PENALE NDERKOMBETARE - jan legjislacionet
penale t shteteve,prkatsisht burimet nacionale. N radh t par si burim intern i s dr.
penale ndrk jan kodet penale dhe kodet e proc. penale t shteteve, poashtu edhe si burime
t s dr. penale ndrk. konsiderohen disa ligje t posame t shteteve si p.sh.ligjet mbi
komunikacionin rrugor, komunikacionin ajror, detar, ligjet ushtarake etj.
12.Nocioni i parimit ,,NE BIS IN IDEM dhe VLEFSHMERIA e tij n t drejtn penale
ndrkombtare, GJYKATA NDERKOMBETARE me GJYKATAT NACIONALE - Ky
sht nj parim universal sipas t cilit askush nuk mund t gjykohet dy apo m shum her
pr t njjtn vepr pr t ciln m par sht gjykuar me aktgjykim t plotfuqishm, ky
parim sht parapar n disa dispozita t s dr. penale ndrk. si dhe n parimet lidhur me
veprimin territorial t legjislacioneve nacionale, ekstradimit etj. Parimi ,,NE BIS IN
IDEM n fushn e s dr. penale ndrk. i ka disa kufizime t cilat jan edhe t arsyeshme.
Ky parim nuk vlen n rastet e proc. penale t zhvilluara dhe t prfunduara me aktgjykim t
plotfuqishm n nivele t shteteve n rastet kur sht fjala pr V.P. ndrk. Me fjale te tjera
prfundimi i gjykimit me aktgjykim te plotfuqishm nga ana e gjykats se nj shteti nuk
sht pengese qe pran Gjykats Penale Ndrk. te zhvillohet proc. penale pr te njjtn vepr.
Parimi NE BIS IN IDEM respektohet pr V.P. ndrk. kur sht fjala pr aktgjykim te
plotfuqishm te gjykats penale ndrk. ne relacion me gjykatn e shtetit prkats. Ky parim
sht ne funksion te drejtprdrejt te mbrojtjes se lirive dhe te drejtave te njeriut, ngase e
parasheh ndalesn qe personi te gjykohet dhe te dnohet dy apo me shume here pr te njjtn
V.P. Dallimi i ktij parimi ne mes gjykats ndrk. dhe gjykatave nacionale qndron ne
at se sipas statusit te tribunalit te Hags nse nj person sht dnuar apo liruar nga gjykata
nacionale, tribunali i Hags serish mund te zhvilloje proc. penale ndaj te njjtit person pr te
njjtn vepr, nse konstaton se proc. ka qene joobjektive apo e orientuar me qellim te
shmangies nga prgjegjsia penale. Ndrsa ne rastet kur nga Gjykata Penale Ndrk. sht
prfunduar me aktgjykim te plotfuqishm pr V.P. te caktuar ne te ciln personi sht dnuar
apo sht liruar, gjykatat nacionale nuk kane te drejte serish ta gjykojn personin pr te
njjtn vepr.
13. MBROJTJA e LIRIVE dhe te Dr. Te NJERIUT ne te Dr. PENALE MATERIALE
PARIMI i LEGALITETIT -apo i ligjshmris qe u shpreh ne aforizmin latin NULLUM
CRIMEN, NULLA POENA SINE LEGE qe ne gjuhen shqipe de te thot: nj vepr
nuk mund te konsiderohet V.P. dhe kryesi i saj nuk mund te dnohet nse me pare nuk
sht parapare me ligj. Si shihet nga kjo maksime ky parim ne radhe te pare sht parapare
me qellim te mbrojtjes se lirive, te drejtave dhe siguris te qytetareve. Pr shkak te rendsis
shum te madhe pr te drejtat, lirit, barazin dhe sigurin e qytetareve ky parim fitoi
dimensione te gjera dhe u prvetsua ne konventat dhe deklaratat me te rndsishme ndrk.
Sipas ktij parimi legjislacionet nacionale duhet ne mnyre decidive te prcaktojn me ligjet
e tyre se cilat vepra konsiderohen V.P. dhe far lloj sanksionesh mund te shqiptohen.
Dimensioni i parimi te legalitet ne kuptimin e tij te plote nuk konsiston ne respektimin e tij
vetm brenda prbrenda nj shteti, por edhe ne prmasa ndrk. Ky parim prfshin ne vete
edhe ndalimin e veprimit retroaktiv te ligjit penal. Parimi i legaliteti si nj nder mekanizmat
juridike te mbrojtjes se lirive dhe te drejtave te njeriut e shtrin veprimin e vet edhe ne fushn
e bashkveprimit ndrk. ne lendet penale. Si nj nder kushtet e bashkpunimit ndrk.,
veanrisht pr rastet e ekstradimit, krkohet qe vepra pr te ciln krkohet ekstradimi, duhet
te jete e parapare si V.P., si ne shtetin ku gjendet personi, ashtu edhe ne shtetin i cili e krkon
qe te ekstradohet.

NDALESAT e DENIMEVE te VRAZHDA dhe JOHUMANE-Me ane te dnimeve dhe

sanksioneve te tjera penale, kryersve te V.P. u merren apo u kufizohen lirit dhe te drejtat
themelore (jeta, liria e lvizjes, pasuria, ushtrimi i profesionit, dbimi nga vendi etj). Lidhur
me ket ne te dr. penale ndrk. jan prcaktuar parimet themelore sipas te cilave, dnime dhe
sanksionet te cilat ne mase te pakufizuar ua heqin apo ua reduktojn lirit dhe te drejtat
personave, konsiderohen vetm si akte represive, hakmarrse me te vetmin qellim qe te
shkaktohen mundime dhe vuajtje. Pr ket arsye bashksia ndrk. i ka caktuar disa limite te
cilat duhet te respektohen ne mnyre qe dnimi te mos jete represion i vrazhde dhe i
paskrupullt ndaj lirive dhe te drejtave te njeriu. Ndalesat e tilla te dnimeve te vrazhda dhe
johumane jan parapare shprehimisht ne konventat me te rndsishme ndrk., si jan:
Deklaratn Universale Pr Te Drejtat e Njeriut, si dhe Paktin Ndrkombtare Pr Te Drejtat
Civile dhe Politike. Ndalesa e aplikimit te torturs dhe e dnimeve te vrazhda, johumane dhe
degraduese sht ngritur ne nivel ndrk.dhe gjithashtu zbatohet edhe si kriter pr
bashkpunimin ndrk. ne lendet penale.
ABONIMI i DENIMIT me VDEKJE -Sipas filozofis se re te lirive dhe te drejtave te
njeriut, shteti nuk ka te drejte te shqiptoje dnimin me vdekje, ngase qytetaret nuk ja kane
deleguar ket te drejte, gjithashtu sht e rrezikshme qe shteti ta ket kt te drejte ngase
mund ta keqprdor pr eliminimin e kundrshtarve politike. Pr ket arsye koncepti
korpusit te te drejtave universale te njeriut, ne decenien e fundit te shekullit te kaluar u
orientua ne ndalimin e shqiptimit te dnimit me vdekje si rrjedhoje e respektimit absolut te se
dr. pr jete, kjo e drejte sht e garantuar edhe me aktet me te rndsishme te se dr. Ndrk.
DENIMET ALTERNATIVE - Ne trendin e zhvillimit te se dr. Ndrk. ne fushn e mbrojtjes
se lirive dhe te drejtave te njeriut dhe te humanizimit te se dr. penale, segment i rndsishm
sht edhe parashikimi i dnimeve dhe masave alternative, si substitut i zvendsimit te
dnimit me burgim. Me ane te dnimeve alternative ne mase shume me te vogl se me
burgim, kryesit privohen nga lirit dhe te drejtat e tyre. Parashikimi i dnimeve dhe i masave
alternative si substitut, zvendsim i dnimit me burgim, sht nj trend progresiv ne te dr.
penale bashkkohore dhe njhersh paraqet reforme te rndsishme ne konceptin dhe
sistemin e sanksioneve ndshkuese. Rol te rndsishm ne zhvillimin progresiv te dnimeve
alternative kane dhne rezoluta te ndryshme ndrk. e ne veanti rregullat e Tokios te cilat
jan aprovuar me rezolutn e asambles se prgjithshme te OKB-se 14 dhjetor 1990. Kto
rregulla prcaktojn sistemin e normave dhe standardeve, te cilat bazohen ne konceptin se
dnimi me burgim duhet te konsiderohet mjet i fundit dhe se duhet te stimulohen masat dhe
sanksionet e tjera ne vend te dnimit me burgim, te cilat do te sigurojn ekuilibrin ne mes te
drejtave te kryesit te V.P., te drejtat e viktims dhe interesit shoqror.
MBROJTJA dhe KOMPENZIMI i VIKTIMES -Ne aspektin e mbrojtjes se lirive dhe te
drejtave te njeriut, viktima e V.P. sht pikrisht personi te cilit me se teprmi i cenohen apo i
dmtohen lirit dhe te drejtat e njeriut. Pr ket arsye e dr. Ndrk. dhe te dr. penale nacionale
bashkkohore, viktims i kushtojn kujdes te posam. Ky kujdes shprehet me ane
restitucionit, kompensimit te demit, ndihms sociale te viktims si dhe masave te tjera.
Krahas ktyre masave viktims i njehen edhe te drejta te tjera, si jan: e drejta e
kompensimit te shpenzimeve, kompensimi i kohs se humbur, e drejta qe te informohet dhe
qe te konstatohet e vrteta, mbrojtja e jets se tij private etj. Gjithashtu si segment i njohjes se
te drejtave te viktims sht edhe pranimi i viktims si pale ne proc. penale, veqanarisht
duke ia njohur edhe te drejtn qe te paraqitet si padits subsidiar, mandej qe te propozoje
prova, te ushtroje krkesn pasurore-juridike ne proc. penale etj. Ne kuadr te ksaj te drejte
jan aprovuar edhe dokumente dhe konventa te ndryshme ndrk.

SEKUESTRIMI dhe KONFISKIMI i DOBISE PASURORE -Sekuestrimi dhe konfiskimi

i dobis pasurore te fituar me V.P. si dhe i mjeteve me te cilat jan kryer V.P. sht nj nder
format e mbrojtjes se te drejtave te viktimave, nga dobia e realizuar me V.P. u kthehet
personave te dmtuar. Duke pasur parasysh rendsin e sekuestrimit dhe konfiskimit te dobis
pasurore te fituar me V.P. pr te drejtat e viktims dhe lufts kundr kriminalitetit, Bashksia
Ndrk. me ane te konventave dhe akteve te tjera ka parapare dispozita pr aplikim e ktyre
masave.
14. MBROJTJA e LIRIVE dhe te Dr. Te NJERIUT ne te Dr. e Proc. PENALE
Parime dhe zgjidhje konkrete me te rndsishme te cilat u dedikohen mbrojtjes se lirive dhe
te drejtave te njeriut ne ligjet e proc. penale te shteteve bashkkohore, mbshtetjen e tyre e
kane edhe ne te dr. ndrk. Parimet dhe zgjidhjet me te rndsishme juridike te parapara me te
dr. ndrk. te cilat jan akceptuar edhe ne legjislacionet e proc. penale jan:
-PREZUMPCIONI i PAFAJESISE -Sipas ktij parimi askush nuk mund te konsiderohet i
fajshm pr V.P. prderisa nuk konstatohet me aktgjykim te plotfuqishm te gjykats ne proc.
e parapare me ligj, ky parim sht parapare shprehimisht ne Paktin Ndrk. Pr Liri Dhe Te
Drejtat Civile Dhe Politike. Ky parim tani sht parapare ne shume kushtetuat te shteteve
aktuale dhe pothuaj ne te gjitha kodet e proc. penale. Parimi i pafajsis ka shume
dimensione ne funksion te mbrojtjes se lirive dhe te drejtave te njeriut ne prgjithsi e
veanrisht ne lmin penal, sipas ktij parimi i cili sht themel i shtetit demokratik, organet
shtetrore te ndjekjes si piknisje duhet ta ken ket parim edhe ne rastet kur ekziston
dyshimi i bazuar se nj person ka kryer V.P.
-NE BIS IN IDEM -Sipas ktij parimi askush nuk mund te ndiqet dhe te dnohet pr V.P.
nse sht liruar ose pr te ciln sht dnuar me vendim te forms se prere, prkatsisht nse
proc. penale kundr tij sht pushuar me vendim te forms se prere te gjykats ose aktakuza
sht refuzuar me vendim te forms se prere.
-E Dr. per GJYKIM te DREJTE dhe ne GJYKATE te PAVARUR -Kjo e drejte prmban
ne vete nj mori garancish pr respektimin e lirive dhe te drejtave te pandehurve ne proc.
penale si jan: mbrojtja nga gjykimi arbitrar, e drejta pr mbrojtje, e drejta pr ankese, e
drejta pr gjykim brenda afatit te kuptueshm etj. Ky parim sht akceptuar si parim
themelore ne shume kushtetuta dhe akte te rndsishme ndrk.
15.MBROJTJA e LIRIVE dhe te Dr. Tte NJERIUT ne te Dr. PENITENCIARE
N t drejtn penitenciare, prkatsisht n fushn e ekzekutimit t sanksioneve penale,
shtja e t drejtave t njeriut sht edhe m e rndsishme. Kjo nga fakti se gjat fazs s
ekzekutimit t sanksioneve penale, posarisht gjat ekzekutimit t dnimeve me burgim, pr
shkak t natyrs dhe brendis s tyre, n mnyr t drejtprdrejt kufizohen apo mern t
drejtat dhe lirit e njeriut. Me qllim q t mos kufizohen apo mern t drejtat dhe lirit e
njeriut t cilat nuk jan imanente, n vet llojin dhe masn e sanksionit, si dhe t mos
abuzohen autorizimet nga personeli zyrtar, t cilve u sht besuar ekzekutimi i sanksioneve
penale, n t dr. penale ndrk.jan prcaktuar nj mori normash dhe standartesh. Me an t
ktyre normave ndrk. synohen dy qllime;
-QELLIMI i PAR q t instalohet nj koncept bashkkohor n fushn e ekzekutimit t
dnimeve, vemas n dnimin me burgim,duke prcaktuar respektimin e standardeve dhe
parimeve themelore si jan;-parimi i ligjshmris, i drejtsis, individualizmit,
risocializimit dhe i humanizmit.
-QELLIMI i DYTE sht q normat dhe standardet e parapara me t dr. ndrk.,t shrbejn
si model pr ligjet nacionale me an t cilave prcaktohen t drejtat e personave t dnuar me
burgim apo personave n paraburgim.

16.KUFIJT e PUSHTETIT REPRESIV te SHTETIT, nocioni i PUSHTETIT

REPRESIV, Cka nenkuptohet me TERRITOR te SHTETIT dhe cilat HAPESIRA nuk
jane ne TERRITOR te ASNJE SHTETI - Me nocionin e PUSHTET REPRESEIV t
SHTETIT nnkuptohet autorizimi apo e drejta e shtetit q n territorin e vet,veprat e
caktuara t njerzve ti konsideroj(kualifikoj) si V.P. dhe ndaj kryersve t tyre t shqiptoj
sanksione penale, kjo e drejt represive n lmin e s dr. penale, n kompleksin e t gjitha
autorizimeve t shtetit, sht nj ndr atributet kryesore t sovranitetit t shtetit. Kt t
drejt, q njhersh sht edhe obligim, shteti e realizon me an t ligjeve t veta me t cilat
n mnyr abstrakte i inkriminon, i parasheh si V.P. t gjitha ato vepra t cilat i konsideron t
rrezikshme dhe t dmshme.
Sipas t dr. penale t brendshme, por edhe sipas t dr. penale ndrk.,pushteti represiv i
nj shteti, prkatsisht nj shtet ka t drejt ti ndshkoj n rastet e caktuara edhe personat q
kryejn V.P. jasht territorit t vet. Kto raste shprehen me rastin e zbatimit t parimit t
personalitetit aktiv, pasiv, real dhe universal, si dhe n prgjithsi te shumica e V.P. me
elemente ndrk., kshtu q shtrirja e pushtetit represiv t shtetit nuk kufizohet vetm n rastet
kur V.P. kryhen brenda territorit t shtetit t vet. Se n far prmasash, sipas cilave
parimeve dhe n cilat raste nj shtet ka t drejt ta shtrij pushtetin e vet represiv edhe pr
veprat q kryhen jasht shtetit t vet, n territorin e shteteve tjera, madje edhe n hapsirn
q nuk sht nn sovranitetin e asnj shteti, kto shtje jan t rregulluara me t dr. penale t
brendshme, me t dr. penale ndrk. dhe me trakte ndrk.
Me TERRITOR te nje SHTETI - kuptojm hapsirn mbi t ciln shtrihet sovraniteti i
shtetit. Sipas t dr. Ndrk. dhe sipas legjislacioneve penale t cilat e prcaktojn nocionin e
territorit t shtetit, territor i shtetit konsiderohet; -Siprfaqja toksore dhe nntoka; Siprfaqja ujore, lumenjt nacional, liqenet dhe ujrat territoriale dhe Hapsira ajrore e cila
gjendet mbi hapsirn toksore dhe ujore t shtetit
Poashtu sipas t dr, penale t brendshme dhe sipas t dr. Ndrk., territor i shtetit
konsiderohen e dhe t ashtuquajturat pjes fiktive t shtetit si jan;
-Anijet dhe fluturaket dhe - Selit diplomatike
T gjitha pjest e cekura t territorit prbjn hapsirn e trsishme t shtetit dhe n kt
hapsir shtrihet pushteti represiv, aplikohet e dr. penale e nj shteti.
Si HAPESIRA t cilat nuk GJENDEN n SOVRANITETIN e asnj shteti jan;
-Deti i hapur; - Siprfaqja e Antrantikut dhe - Hapsira kozmike
17.PARIMET e PERCAKTIMIT te PUSHTETIT REPRESIV te SHTETIT ( Parimi
territorial, real personalitetit aktiv ,pasiv, parimi nacional, dhe parimi universal )
Ne t shumtn e herave V.P. kryhen brenda territorit t nj shteti,dhe n kto raste nuk kemi
vshtrsi pr prcaktimin e vendit (shtetit) se ku sht kryer V.P.,duke u nisur nga parimi se
legjislacioni penal vepron n tr territorin e atij shteti. shtja e prcaktimit t vendit
prkatsisht shtetit se ku sht kryer V.P., ndrlikohet t ashtuquajturat V.P. distancionale.
Te kto lloje t V.P. t natyrs s veant, t cilat njhersh n substartin e tyre jan edhe me
elemente ndrk., shtrohet shtja e prcaktimit se n cilin vende jan kryer. Me qllim q t
evitohen konfliktet e mundshme se cili shtet sht kompetent ta ushtroj pushtetin e vet
represiv, ta gjykoj kryesin e caktuar t V.P.,me dispozitat e legjislacionit dhe n shkencn e s
dr. penale jan prcaktuar rregullat e aplikimit t legjislacionit penale n hapsir.
- Parimi territorial; -Parimi real apo mbrojts; -Parimi i personalitetit aktiv; -Parimi i
personalitetit pasiv dhe -Parimi universal.

PARIMI TERRITORIAL e veprimit t legjislacionit penale n hapsir apo i pushtetit

represiv sht parim themelor n t dr. penale nacionale, kurse parimet e tjera jan t natyrs
plotsuese. Ky parim sht themelor ngase pr shkak t tipareve dhe dimensioneve te tij, me
se shpeshti aplikohet ne praktike. Sipas ktij parimi, legjislacioni penal i nj vendi aplikohet
ndaj te gjith personave qe kryejn V.P. ne territorin e tij, pa marre parasysh se a jan shtetas
te tij, shtetas t huaj apo persona pa shtetsi. Parimin territorial e parasheh edhe Kodi jon
penal ne par. 1 te nenit 99 ne te cilin shprehimisht thuhet: Ligjet penale te Kosovs
zbatohen pr secilin person, i cili kryen vepr penale ne territorin e Kosovs.Veprimi i
legjislacionit penal sipas parimit territorial rezulton nga sovraniteti i do shteti qe ne
territorin e vet te ushtroje pushtetin represiv dhe juridiksionin (qe gjykatat e vendit ta
gjykojn dhe ti shqiptojn dnimin kryesit t V.P.) Se kndejmi, shtrohet pyetja se ka
konsiderohet territor i nj shteti. Sipas dispozitave te legjislacionit penal, qe jan te natyrs
interpretuese, me territor te nj vendi (shteti) nnkuptojm siprfaqen toksore, bregdetin,
siprfaqen ujore brenda kufijve dhe hapsirn ajrore mbi to. Territori toksor i nj vendi sht
caktuar me kufijt shtetror. Prjashtim nga parimi i veprimit territorial te legjislacionit tone
penal, sikundr edhe ne shtetet e tjera, njihet edhe ne baze te se dr.ndrk. Prkatsisht, sipas
Konvents se Vjens mbi maredhenjet diplomatike te vitit 1961; te Konvents se Vjens mbi
marrdhniet konsullore te vitit 1963 si dhe Marrveshjes lidhur me funksionaret e
organizatave t caktuara ndrk. te vitit 1947 dhe 1954, personat e huaj qe ushtrojn detyra t
caktuara ne kta lmenj prjashtohen nga juridiksioni i shtetit tone (nuk mund te gjykohen
nga gjykatat e vendit tone). Kta jan shefat e shteteve te huaja the prcjellja e tyre, shefat e
misioneve diplomatike dhe antart e familjes s tyre te ngusht.
PARIMI REAL apo MBROJTES Veprimi i legjislacionit tone penal, sipas parimit real apo
mbrojts, shprehet n rastet kur V.P. kryhen jasht territorit te Kosovs, por me te cilat
dmtohen apo rrezikohen te mirat juridike te vendit tone apo te qytetareve tan. Ne par. 1 te
ktij neni, zbatimi i parimit real te legjislacionit penal te Kosovs sht parapare pr
shumicn e V.P.kundr te dr. ndrk.. Supozim pr aplikimin e parimit territorial apo mbrojts
sht q kryesi i V.P. te haste n territorin e Kosovs ose qe te ekstradohet nga shteti tjetr.
Me ket parim synohet q te mbrohen te mirat juridike shume te rndsishme ndrk. dhe te
mirat juridike te Kosovs dhe popullit te saj nga V.P. q kryhen n territorin e shtetit tjetr.
PARIMI i PERSONALITETIT AKTIV apo NACIONAL sipas tyre, legjislacioni yn
penal aplikohet ne rastet kur qytetaret e Kosovs kryejn V.P. jasht territorit te Kosovs.
Parimi i personalitetit aktiv zbatohet edhe ne rastet e kryersve te V.P. te cilt nuk jan shtetas
te asnj shteti (apatrid). Arsyeshmeria e aplikimit t ktij parimi qndron n faktin se qytetari
i Kosovs, sipas kushtetuts son, nuk mund ti ekstradohet shtetit ku edhe e ka kryer V.P.,
kurse n ann tjetr, nuk duhet te lejohet qe personi i ktill te mos ndshkohet pr shkak se
gjendet ne vendin tone. Qe te mund te aplikohet parimi i personalitetit aktiv, duhet qe qytetari
i Kosovs t haset n territorin tone ose te ekstradohet.
Parimi i personalitetit aktiv sht supsidiar, ngase legjislacioni yn penal do te aplikohet
ndaj kosovareve vetm po qe se ne vendin ku e kane kryer V.P. nuk sht ushtruar mbrojtja e
duhur juridiko-penale. Prkatsisht, sipas Kodit tone penal (neni 103, par. 2, pika 1-3), ndaj
shtetasve tan qe kane kryer vepra penale jasht vendit, ndjekja penale nuk do te ndrmerret:
1) nse kryesi ne trsi e ka vuajtur dnimin qe i sht shqiptuar jasht vendit; 2) nse kryesi
jasht vendit me aktgjykim te forms se plotfuqishme sht liruar ose dnimi i sht
parashkruar ose i sht falur; 3) nse pr vepr penale, sipas ligjit te huaj, ndiqet ne baze te
krkess se te dmtuarit, ndrsa krkesa e tille nuk sht ushtruar.

PARIMI i PERSONALITETIT PASIV sipas tij, legjislacioni penal i Kosovs aplikohet

edhe ndaj te huajve, te cilt jasht territorit te Kosovs kryejn V.P. kundr qytetarit tone ose
kundr vendit tone. Parimi i personalitetit pasiv sht parapar ne nenin 102 te kodit penal,
n t cilin shprehimisht thuhet: Ligjet penale te Kosovs zbatohen ndaj cilitdo person i
cili sht i nj shtetsie te huaj nse: 1) Personi i tille ka kryer V.P. jasht territorit te Kosovs
kundr banorit te Kosovs, madje edhe ather kur vepra e tille penale nuk sht cekur ne
nenin 100 t ktij kodi; 2) Kjo V.P. sht e dnueshme n vendin ku sht kryer, dhe 3)
Kryesi sht ndodhur ne territorin e Kosovs ose ka qen transferuar n Kosove.
Quhet parim i personalitetit pasiv ngase n aspektin kriminal, qytetaret tan apo Kosova
jan pasiv, jan viktima te V.P.. Me ane te ktij parimi qytetaret tan dhe Kosova mbrohen
nga V.P. qe kryhen jasht vendit nga shtetas t huaj. Gjithashtu, edhe parimi i personalitetit
pasiv sht supsidiar, ngase legjislacioni penal i Kosovs aplikohet vetm ne rastet kur ne
vendin e huaj nuk sht ushtruar mbrojtja e duhur juridike-penale
PARIMI UNIVERSAL sipas tij, legjislacioni i yn penal aplikohet edhe ndaj t huajit i
cili kryen V.P. jasht territorit t Kosovs ndaj shtetit t huaj apo personit te huaj. Qe te mund
t aplikohet ky parim, duhet q shtetasi i huaj te haset ne territorin e Kosovs ose
ekstradohet. Aplikimi i parimit universal shprehet kur sht fjala pr vepra t renda penale te
cilat i kryejn te huajt jasht vendit. Arsyeshmeria e ktij parimi konsiston n faktin se sht
obligim ndrk. i do shteti q ta luftoje kriminalitetin, pa marr parasysh se ku kryhet dhe e
mira e kujt sht dmtuar. Ky parim njherit sht manifestim i solidaritetit ndrk. n lufte
kundr kriminalitetit. Kuptimi dhe rndsia e parimit universal konsiston n solidaritetin
midis shteteve bashkkohore kur sht fjala pr vepra te renda penale me t cilat cenohen
interesat vitale te bashksis ndrk., si dhe te gjitha shteteve dhe ne prgjithsi interesat e
njerzimit, te tilla jan p.sh. krimet e lufts, gjenocidi dhe veprat e tjera kundr t dr. ndrk.
dhe njerzimit.
18. TEORITE LIDHUR me PERCAKTIMIN e VENDIT te KRYERJES se V.P.,
veqmase ne RASTET kur V.P. NGELE ne TENTATIVE apo ne RASTET kurV.P.
KRYHET ne TERRITORIN e DY apo me SHUME SHTETEVE, pr RASTET e
VEPRIMEVE PERGADITORE te V.P. te PERBERA, te VAZHDUARA, per V.P.
TRANSITE, per RASTET e BASHKEPUNIMIT dhe V.P. KONEKSE - percaktimi i
vendit dhe kohs se kryerjes se V.P. ka rendsi t shumfishte pr te dr. penale ndrk. Ne te
dr. penale ndrk., shtja e prcaktimit t vendit dhe kohs s kryerjes se V.P. shtrohet ne
rastet kur veprimi i kryerjes se V.P. sht ndrmarre ne nj shtet, kurse pasoja shkaktohet ne
shtetin tjetr, apo kur veprimi i kryerjes sht ndrmarre ne nj kohe, kurse pasoja shkaktohet
me vone.
-Lidhur me prcaktimin e vendit t kryerjes s V.P. ekzistojn tri teori:
1.TEORIA e VEPRIMIT si vend i kryerjes s V.P. konsiderohet vendi ku sht ndrmar
veprimi i kryerjes. Kjo teori arsyeton veprimet e veta me faktin se veprimi i kryesit sht
vendimtar. 2.TEORIA e PASOJES apo SUKSESIT si vend i kryerjes konsiderohet vendi
ku jan shkaktuar pasoja, sepse sipas ksaj teorie veprimi dhe pasaoja prbjn nj trsi.
3.TEORIA e UBIKVITETIT vendi ku sht ndrmar veprimi i kryerjes si dhe vendi ku
jan shkaktuar pasojat, kjo teori sht dominante dhe sht prvetsuar nga shumica
drmuese e legjislacioneve penale t shteteve bashkkohore. Edhe e dr. penale e Kosoves e
prvetson kt teori.Me zgjidhjen e till kodi yn i jep rndsi t barabart vendit ku personi
ka vepruar apo ka qen i detyruar t veproj dhe vendi ku sht shaktuar pasoja. N rastet e
V.P. t kryera me mosveprim, si vend i kryerjes konsiderohet vendi ku personi ka qen i
detyruar t veproj dhe vendi ku sht shkaktuar pasoja.
Sipas Kodit Penal t Kosovs TENTATIVA apo veprimet prgaditore ndshkohen, pra
vend i kryerjes konsiderohet vendi ku sht ndrmarr veprimi i kryerjes (tentativa apo
veprimet prgaditore), sikurse edhe vendi ku sipas parashikimeve apo dashjes s kryesit sht
dashur t shkaktohet pasoja ose ka mundur t shkaktohet, prandaj lidhur me kt sht e
mundshme edhe dashja eventuale.

-VEPRA PENALE e PERBERE - konsiderohet e prbr prej dy a m shum V.P.,t cilat

sipas natyrs s tyre jan doemos t lidhura dhe t kushtzuara me njra tjetrn.(rrmbimi,
vjedhja me dhun etj.) Si vend i kryerjes s V.P. t prbr konsiderohet do territor i atyre
shteteve ku jan ndrmarr veprimet e kryerjes.
-VEPRA PENALE e VAZHDUAR - p.sh.V.P. e vnies n qarkullim disa her e paras s
falsifikuar, e cila n disa raste vihet n qarkullim n territorin e dy apo m shum shteteve,
prandaj si vend i kryerjes do t konsideroheshin t gjitha ato shtete ku edhe sht kryer kjo
V.P., ku sht vn ne qarkullim paraja e falsifikuar.
-VEPRA PENALE PERMANENTE kemi t bjm me kohzgjatjen e V.P. (p.sh. heqja e
kundrligjshme e liris s personit, e cila sht realizuar n territorin e dy apo m shum
shteteve, ku si vend i kryerjes s V.P. konsiderohen vendet ku sht realizuar gjendja e
kundrligjshme.
-VEPRA PENALE TRANSITE - si V.P. transite konsiderohen ato vepra t cilat gjat
realizimit t tyre kalojn n territorin e shum shteteve. Shteti transit nuk konsiderohet si
vend i kryerjes s V.P., mirpo vepra e till mund t kualifikohet si V.P. e posame sipas
legjislacionit penal t shtetit transit.(p.sh. transportimi i narkotikve)
-VEPRA PENALE KONEKSE - konsiderohen ato vepra t cilat kan lidhshmri me
ndonj vepr tjetr penale q sht kryer apo ka pr qllim t kryhet (p.sh moslajmrimi i
V.P. apo kryesit, ndihma e kryerjes s V.P. terroriste).N legjislacionin penal V.P. konekse
konsiderohen V.P.t posame.
-BASHKEPUNIMI - N rastet kur n kryerjen e V.P. marrin pjes dy e m shum persona,
kjo n t drejtn penale quhet bashkpunim. Nse V.P. sht kryer n bashkpunim, si vend i
kryerjes duhet t konsiderohet se sht, vendi ku kan vepruar bashkpuntort, ashtu edhe
vendi ku sht kryer vepra, ky kryesi ka vepruar apo sht dashur t veproj dhe vendi ku
sht shkaktuar pasoja.
19.FORMAT (llojet) e NDIHMES JURIDIKO-PENALE NDERKOMBETARE ne
KUPTIMIN e GJERE Si forma bashkkohore t ndihms juridiko-penale ndrkombtare
n kuptimin e gjr konsiderohet:- Eksdradimi; - Ndihma e vogl juridiko-penale; Cedimi i ndjekjes penale shtetit tjetr dhe; - Ekzekutimi i aktgjykimit penal t huaj.
EKSTRADIMI sht nj nder format me te rndsishme t bashkpunimit te shteteve ne
ket drejtim, qe mundson shqiptimin apo ekzekutimin e dnimit kryesit t V.P.
Me ekstradim, n te dr. penale, nnkuptojm dorzimin e kryesit t V.P. prej nj shteti ne
shtetin tjetr, me qellim q kryesi t dnohet pr V.P. te kryer, ose me qellim qe ndaj tij t
ekzekutohet dnimi i shqiptuar me aktgjykim te plotfuqishm.
Ekstradimi me s shpeshti behet ne rastet kur ndonj person kryen ndonj V.P. n nj shtet
dhe para se te zbulohet, gjate proc. penale, apo pasi qe i sht shqiptuar dnimi, arratiset ne
shtetin tjetr me qellim qe ti shmanget dnimit. Ne rastet e ktilla, shteti n te cilin gjendet
ai person, ia dorzon shtetit n te cilin e ka kryer V.P. Mirpo, ekstradimi behet edhe n rastet
kur ndonj person n shtetin e huaj kryen V.P. kundr shtetit tjetr ose shtetasit te huaj. Ne
kso raste, shteti ku sht kryer V.P. ka me tepr interes q kryesi te ndshkohet n vendin e
vet. Ne shtetet sovrane, shtja e ekstradimit sht rregulluar n mnyr parimore me
dispozita kushtetuese dhe me konventa ndrk. dhe me marrveshje bilaterale. Ne baze te
konventave ndrk., marrveshjeve bilaterale dhe dispozitave kushtetuese, ekstradimi sht
rregulluar ne mnyr te hollsishme me normat e kodit te proc. penale te shteteve.
NDIHMA e VOGEL JURIDIKO-PENALE - konsiderohet ndrrmarja e veprimeve t
caktuara t cilat kan pr qllim ti ndimojn zhvillimit t proc. penale n shtetin tjetr ndaj
kryesit t V.P. Si forma t veprimeve t ndihms s vogl juridiko-penale ndrk.
Konsiderohen marrja n pyetje e dshmitarit, dorzimi i shkresave, mbledhja e provave,
dorzimi i prkohshm e personit t privuar nga liria, dorzimi i t dhnave nga evidenca e t
ndshkuarve. Kto veprime edhe pse t prcaktuara me ligjin e proc. penale, nuk paraqesin
pjes t proc. penale t shtetit, por paraqesin procedur ,,sui generis

CEDIMI i NDJEKJES PENALE SHTETIT te HUAJ - Nse shteti n t cilin sht kryer
V.P. nuk dshiron q at person ta ndjek penalisht apo nuk mund ta bj kt ngase ai sht
larguar nga territori i tij dhe sht kthyer n shtetin e vet dhe nse shtetit i vet nuk dshiron
ta ekstradoj, ndjekja penale dhe ndshkimi mund t realizohen n kt mnyr; shteti ku
kryesi e ka kryer V.P. heq dor, ia beson kt t drejt, t drejtn e zhvillimit t proc. penale
dhe t ndshkimit shtetit n t cilin gjendet kryesi i V.P. Kjo mnyr e bshkpunimit ndrk.
n lmin e s dr. penale mbshtetet n parimet e solidaritetit dhe mirbesimit ndrshtetror.
Kjo form e bashkpunimi ndrk n vitet e fundit po praktikohet sidomos pr rastet e V.P.
kundr siguris s trafikut rrugor.
EKZEKUTIMI i AKTGJYKIMIT PENAL te HUAJ - kuptojm rastet kur nj personi i
sht shqiptuar dnimi n shtetin ku e ka kryer V.P. dhe ai m pas i dorzohet shtetit tjetr,
zakonisht shtetit shtetsin e t cilit e ka apo ku e ka vend banimin e prhershm, me qllim
q atje ta mbaj dnimin. shtja e ekzekutimit t aktygjykimit penal t huaj, sht rregulluar
me normat kushtetuese dhe ligjore t shteteve. Me an t ktyre normave interne, n proc.
paraprake krkohet q t konstatohet nse jan plotsuar kushtet pr njohjen dhe ekzekutimin
e aktgjykimit t huaj penal. Kjo proc. paraprake duhet t konstatoj nse sht br
parashkrimi i ekzekutimit t dnimit, nse gjykata vendse m par ka nxjerr aktgjykim pr
at V.P., nse dnimi sht shqiptuar me proc. e cila i ka respektuar garancit minimale t
gjykimit objektiv etj.Mirpo duhet theksuar se me kt proc. t shikimit t aktgjykimit penal
t huaj ,nuk sht e lejuar vrtetsia e provave dhe kualifikimi juridik, sepse me kt do t
kundrshtohej kuptimi i ndihms juridiko-penale ndrk.
20.NDIHMA JURIDIKO-PENALE e cila USHTROHET JASHTE Proc. PENALE
KONKRETE - Krahas ndihms juridiko-penale n kuptimin e gjr, ekzistojn edhe forma
t tjera t bashkpunimit ndrk. siq jan; Prznia(deportimi) nga vendi; Bashkpunimi
ndrk. policor; Shkmbimi i informatave pr personat e dnuar; Mbikqyrja ndaj personave t
dnuar apo t liruar me kusht; Ndihma juridike nga ana e konsullit dhe Privimi i liris dhe
dorzimi i personave t cilt n mnyra t kundrligjshme e kan kaluar kufirin shtetror
a) .PERZENIA (deportimi) nga VENDI - kjo mas mund ti shqiptohet shtetasit t huaj n
baz t vendimit t gjykats apo organeve kompetente adm. apo policore. Shteti ka t drejt
ta przr t huajin nga territori i vet a marr parasysh se a banon prher apo prkohsisht.
b).BASHKEPUNIMI Nderk. POLICORE arrihet n baz t marrveshjeve apo
protokolleve midis shteteve ku mundsohet q pjestart e policis s nj shteti t kalojn n
territorin e shtetit tjetr dhe t bjn hetime apo veprime tjera me qllim t mbledhjes s
provave, t zbulimit dhe arrestimit t kryersve t veprave dhe n prgjithsi t luftimit m
efikas t kriminalitetit, vemas t krimit t organizuar. N kuadr t ktij bashkpunimi
ndrk. m e shquara sht INTERPOL ne te ciln marrin pjes me shum se 130 shtete.
c). SHKEMBIMI i INFORMATAVE per PERSONAT e DENUAR mund t ushtrohet,
qoft lidhur me ndonj rast konkret pran organeve t judikaturs midis dy apo m shum
shteteve, qoft n mnyr sistematike dhe periodike pr t gjith personat t cilt n nje
period jan ndshkuar nga gjykatat e shteteve t caktuara.
d). MBIKQYRJA ndaj PERSONAVE te DENUAR apo te LIRUAR me KUSHT
mundson q t ushtrohet mbikqyrje e ekzekutimit t dnimit apo lirimit me kusht t
shtetasve t huaj, t cilt kan kryer V.P. n shtetin tjetr e t cilve u jan shqiptuar kto
sanksione penale.
e). NDIHMA JURIDIKE nga ana e KONSULLIT kryhet me an t kontratave ndrk. ku
aurorizohen konsujt q n territorin e shtetit ku jan akredituar ti kryejn disa veprime t
ndihms juridike sipas t dr. s shtetit t vet. Veprime t tilla jan; marrja n pyetje
dshmitarit, marrja e mendimit t ekspertit, prpilimi i shkresave dhe veprime t ngjashme.

f). PRIVIMI i LIRISE dhe DOREZIMI i PERSONAVE t cilt n MENYRA t

KUNDERLIGJSHME e kan KALUAR KUFIRIN SHTETERORE kjo form e

ndihms juridiko-penale sht e rregulluar me kontrata bilaterale midis shteteve lidhur me

kufirin e prbashkt. Me kto kontrata u mundsohet organeve t kifirit q personat t cilt
n mnyr t kundrligjshme e kalojn kufirin ti dorzojn pa formalitete t cilat jan t
parapara me institutin e eksdradimit.
21.NOCIONI dhe QELLIMI i EKSTRADIMIT - Qe te mund t aplikohet par. real, par. i
personalitetit aktiv dhe pasiv, parimi universal, e sidomos parimi territorial i veprimit te
legjislacionit penal, sht e nevojshme q te respektohet bashkpunimi midis shteteve. Nj
nder format me te rndsishme t bashkpunimit te shteteve ne ket drejtim, qe mundson
shqiptimin apo ekzekutimin e dnimit kryesit t V.P., sht edhe ekstradimi i fajtorit.
Me EKSTRADIM, n te dr. penale dhe n t dr. penale ndrk., nnkuptojm dorzimin
e kryesit t V.P. prej nj shteti ne shtetin tjetr, me qellim q kryesi t dnohet pr V.P. te
kryer, ose me qellim qe ndaj tij t ekzekutohet dnimi i shqiptuar me aktgjykim te
plotfuqishm. Si shihet nga ky prkufizim, me ekstradim mundsohet qe kryesi i V.P. te
ndshkohet edhe ne rastet kur arratiset prej nj shteti n shtetin tjetr me qellim qe ti
shmanget dnimit. Ekstradimi me s shpeshti behet ne rastet kur ndonj person kryen
ndonj V.P. n nj shtet dhe para se te zbulohet, gjate proc. penale, apo pasi qe i sht
shqiptuar dnimi, arratiset ne shtetin tjetr me qellim qe ti shmanget dnimit., Ne rastet e
ktilla, shteti n te cilin gjendet ai person, ia dorzon shtetit n te cilin e ka kryer V.P. Mirpo,
ekstradimi behet edhe n rastet kur ndonj person n shtetin e huaj kryen V.P. kundr shtetit
tjetr ose shtetasit te huaj. Ne kso raste, shteti ku sht kryer V.P. ka me tepr interes q
kryesi te ndshkohet n vendin e vet. Ne shtetet sovrane, shtja e ekstradimit sht
rregulluar n mnyr parimore me dispozita kushtetuese dhe me konventa ndrk. dhe me
marrveshje bilaterale. Ne baze te konventave ndrk., marrveshjeve bilaterale dhe
dispozitave kushtetuese, ekstradimi sht rregulluar ne mnyr te hollsishme me normat e
kodit te proc. penale te shteteve. Lidhur me ket, thjesht pr shkaqe politike, ngase
ekstradimin mund ta aplikojn vetm shtetet sovrane, ne vend te termit ekstradim, prdoret
shprehja - transfer, transferimi i te pandehurit. Ne kontratn per ekstradim duhet cekur se
pr cilat lloje te veprave penale do te behet dorzimi i fajtorit. Kjo behet ne kto te
mnyra: 1) me ane te metods se enumeracionit, me rast ceken llojet e V.P. pr to cilat do
te behet ekstradimi; 2) me ane te metods eliminatore, me rast ceken llojet e V.P. pr te
cilat nuk do te behet ekstradimi; 3) metods se klauzols gjeneral, me rast lloji i V.P., pr
te cilat do te behet ekstradimi, caktohet sipas llojit dhe mass me te bute te dnimit
22.PARIMI i EKSTRADIBILITETIT lidhur me EKSTRADIMIN. Cekni cilat VEPRA
nuk jan EKSTRADIBILE - Me termin ekstradibilitet nnkuptojm llojet e V.P. pr t ciln
kryesit e tyre nuk mund t ekstradohen. Ekstradimi sht i mundur vetm pr ato lloje te
V.P. t cilat jan t prcaktuara me marrveshje ndrk. apo me legjislacionin e brendshm. N
kt kontekst parimi i ekstradibilitetit do t thot se ekstradimi(dorzimi) i fajtorit do t
bhet vetm n rastet kur sht fjala pr V.P. m t rnda. Zakonisht me klauzol gjenerale
prjashtohet mundsia e ekstradimit pr V.P. t lehta. ky prjashtim sht parapar pr shkake
se proc. e ekstradimit sht mjaft e ndrlikuar, e gjat dhe e shtrenjt. Lidhur me limitet e
dnimit t parapar, m s shpeshti ekstradimi sht prjashtuar pr V.P. pr t cilat sht
parapar dnimi me burgim deri n 1 vit, ndrsa nse sht fjala pr ekstradimin i cili
krkohet pr ekzekutimin e dnimit, mundsia e refuzimit t ekstradimit sht parapar nse
sht shqiptuar dnimi me burgim deri n 4 vite. N t dr. e brendshme dhe n kontratat
ndrk. ,parimi i ekstradibilitetit realizohet n dy metoda:
Sipas metods s ENUMERACIONIT n mnyr decidive ceken V.P. pr t cilat do t
bhet ekstradimi, ndrsa veprat e tjera prjashtohen nga mundsia e ekstradimit.
Sipas metods s ELIMINACIONIT mundsia e ekstradimit sht parapar pr t gjitha
V.P. prve kategorive t posame t cilat jan t prjashtuara pr shkak t natyrs s tyre si
jan V.P. politike apo se fjala sht pr V.P. t lehta.

23.PARIMI i IDENTITETIT te NORMAVE LIDHUR me EKSTRADIMIN - Sipas

parimit t identitetit t normave, vepra pr t ciln krkohet ekstradimi duhet t konsiderohet
si V.P. sipas ligjit t shtetit ku gjendet fajtori dhe ligjit t shtetit ku krkohet ekstradimi.
Parimi i identitetit t normave buron nga kontratat ndrk. mbi ekstradimin. Ky parim shrben
pr mbrojtjen e lirive dhe t drejtave t njeriut ngase personi i huaj nuk mund privohet nga
liria dhe ti kufizohen edhe lirit dhe t drejtat e tij n shtetin ku sht duke banuar, prshkak
t krkess pr ekstradim pr veprn e cila n at shtet nuk sht parapar si V.P.
24.PARIMI i SPECIALITETIT LIDHUR me EKSTRADIMIN - Sipas ktij parimi
personi mund t ndiqet penalisht apo t ndshkohet vetm pr at vepr pr t ciln sht
br ekstradimi e jo edhe pr ndonj vepr tjetr penale. Ky parim sht rregulluar me
marrveshje bilaterale apo multilaterale si dhe me konventa ndrk .Kt parim e prvetson
edhe legjislacioni yn penal i cili n nen. 526 parg.1 ka parapar q;
-I huaji nuk mund t ndiqet pr vepr tjetr penale t kryer para transferimit
-Ai nuk mund t dnohet pr vepr tjetr penale t kryer para transferimit t tij
-Ndaj tij nuk mund t shqiptohet dnimi me i rnd nga ai pr t cilin sht dnuar
-Ai nuk mund ti dorzohet shtetit t tret pr ndjekje penale t veprs s kryer para lejimit t
transferit t tij.
25.PENGESAT pr EKSTRADIM LIDHUR me KRYERESIN e V.P. - Krahas kushteve
materiale juridike, t cilat duhen t prmbushen q t mund t bhet ekstradimi, jan edhe
disa rrethana apo shkaqe, t cilat, nse ekzistojn e bjn t pamundshm ekstradimin,
paraqiten penges pr ekstradim. Kto rrethana ju referohen;
-Kryesit t V.P.; -Shkaqet humanitare; -Llojit t V.P.; Parimit territorial t ligjit penale dhe
-Pengesave procedurale pr zhvillimin e proc. penale
KRYESIT e V.P. si PENGESE pr ekstradimin e tij sht ; -Shtetsia,q do t thot se
shtetasi i vendit nuk ekstradohet. Kt zgjidhje e kan prvetsuar nj numr i madh i
kontratave ndrk. mbi ekstradimin si dhe legjislacionet e brendshme. Sipas KPP shtetasi i
Kosovs nuk mund t ekstradohet n rastet kur shtetsin e ka fituar pas kryerjes s V.P.
Poashtu personi q e gzon t dr. e azilit apo t dr. e mbrojtjes t parapar pr refugjat.
SHKAQET HUMANITARE si PENGESE per EKSTRADIM t cilat jan parapar n
Konventa evropiane dhe n t drejtn e brendshme t disa shteteve t cilat mund t
rezultojn me refuzimin e ekstradimit jan; mosha e shtyr, smundja, mosha e mituris, nse
personi ka jetuar gjat n at shtet etj. N KPP t Kosovs nuk jan parapar kto shkaqe,
mirpo meq kto jan t parapara n konventa ndrk., kjo nuk sht penges pr refuzimin e
ekstradimit e personit n shtetin tjetr.
26.LLOJET te V.P. si PENGESE per EKSTRADIM - I kan kontribuar numr i madh i
kontratave bilaterale midis shteteve me t cilat rregullohet shtja e ekstradimit si dhe
konventa evropiane q i dedikohet ktij instituti. Sipas Konvents Evropiane mbi
ekstradimin sht parapar se krkesa pr ekstradim do t refuzohet pr kto lloje t V.P.:
1.Vepra penale politike 2.Vepra penale ushtarake 3.Vepra penale Financiare 4.Vepra penale t
shtypit dhe 5.Veprat penale q ndiqen sipas padis private.
27.Cekni SHKAQET PROCEDURALE si PENGESE e EKSTRADIMIT - Sipas t dr.
ndrk. dhe te dr. t brendshme t shteteve aktuale, q t mund t ekstradohet kryesi i V.P.
duhet t prmbushen edhe disa kushte t natyrs se proc. penale.
Kryesisht si shkaqe t cilat konsiderohen penges pr ekstradimin jan;
-Ekzistimi i aktgjykimit t plotfuqishm pr t njjtn shtje ose kur sht ekzekutuar
dnimi i shqiptuar; -Parashkrimi; -Litispendenca (kur proc.sht n zhvillim e sipr nuk
lejohet proc.tjetr pr t njjtn shtje ); -Kompetenca e gjykatave t jashtzakonshme;
-Amnistia dhe -Mungesa e padis

28.PROCEDURA per EKSTRADIMIN e te PANDEHURVE dhe PERSONAVE te

DENUAR Proc. e ekstradimit sht qeshje e rndsishme pr organet te cilat e aplikojn
ket institut. Kjo proc. duhet te zhvillohet ne mnyre profesionale dhe ne baze te dispozitave
te legjislacionit penal te shtetit dhe konventave ndrk. Vemas kjo proc. sht e rndsishme
pr personin ndaj te cilit zbatohet, ngase kjo proc. implikon ne vete edhe kufizime serioze te
lirive dhe te drejtave te njeriut, si sht marrja ne pyetje, paraburgimi etj. Zakonisht
krkess pr ekstradim si arsyetim duhet ti bashkngjiten kto PROVA: te dhna pr
identitetin e te pandehurit apo te dnuarit (emri dhe mbiemri, fotografia, shenjat e
gishtrinjve etj.), vendimin pr caktimin e paraburgimit, lshimi i fletearrestit kur i pandehuri
gjendet ne arrati apo ndonj vendim tjetr i ngjashm i gjykats me te cilin jan ceke edhe
provat pr ekzistimin e dyshimit te bazuar kundr kryesit te caktuar te V.P.. Dispozitat
juridike me te cilt rregullohet instituti i ekstradimit i kane prvetsuar dy sisteme te
dorzimit te kryesit te V.P.: -sistemin administrativ dhe -sistemin e przier
Sipas SISTEMIT ADMINISTRATIV i cili pr nj kohe te gjate ka qene dominant,
arsyeshmrin e krkess pr ekstradim dhe vendim definitiv lidhur me dorzimin e ka
nxjerre organi adm. i shtetit ku sht gjetur kryesi i V.P.. Poashtu ky organ i ka nxjerre edhe
te gjitha vendimet lidhur me zhvillimin e proc. pr ekstradim dhe sigurimin e pranis se
personit te krkuar.
Sipas SISTEMIT te PERZIER vlersimi i arsyeshmris se krkess pr ekstradim dhe
zhvillimi i proc. sht ne kompetence te gjykats, ndrsa vendimin definitiv, nse do te
lejohet ekstradimi, e nxjerr organi adm. apo organi ekzekutiv-politik i shtetit. Ky sistem ne te
dr. e brendshme tani sht me i prhapur ngase sht ne pajtim me konceptin se vetm
gjykatat paraqesin organe me adekuate pr mbrojtjen e te drejtave te njeriut.
Varsisht si jan te rregulluara raportet midis vendimeve te gjykatave dhe te organeve
adm. lidhur me krkesn pr ekstradim ne te dr. e tanishme njihen tri variante te
sistemit te przier.
Sipas VARIANTIT te PARE vendimi i gjykats pr bazueshmrin e krkess pr ekstradim,
pr organin administrativ ka vetm karakter kshilldhns, kshtu qe ky organ vendos lirisht
pr lejimin apo refuzimin e ekstradimit.
Sipas VARIANTIT te DYTE sht e prvetsuar e ashtuquajtura veto e gjykats. Sipas ktij
varianti nse gjykata konstaton se krkesa e shteti te huaj nuk sht e bazuar, kjo e obligon
organin administrativ dhe se kndejmi ky organ nuk mund ta lejoje ekstradimin.
SipasVARIANTIT te TRETE lidhur me krkesn pr ekstradim vendos organi
administrativ, mirpo kundr vendimit te organit administrativ mund ti ushtrohet ankese
gjykats, kshtu qe ne ket variant definitivisht vendos gjykata.
Legjislacioni penal i Kosovs e ka prvetsuar sistemin e przier i cili me tepr ka premisa
te variantit te pare ngase pr lejimin e ekstradimit vendimin e nxjerr organi administrativ,
prkatsisht organi publik kompetent, ne ket rast ministria e drejtsis.
Me normat e se drejts ndrk. dhe me normat e kodit te proc. penale te Kosovs,
kryesisht jan te rregulluara kto shtje te procedurs se ekstradimit:
-mnyra e komunikimit midis shteteve; -privimi i prkohshm i te pandehurit nga liria
-rasti i konkurrimit te krkesave te shume shteteve; -shtja e transitit; -dorzimi i sendeve te
cilat jan marre nga i pandehuri dhe; -shpenzimet e ekstradimit
29.MASAT e NGJASHME me EKSTRADIMIN - Krahas ekstradimit aplikohen edhe disa
masa nga ana e shteteve me te cilat ne nj mnyre arrihet efekti i dorzimit te personit shtetit
tjetr. Kto masa ne legjislacionet penale te brendshme konsiderohen si lloje te sanksioneve
penale, por te cilat ne fakt jan nj lloj ekstradimi i fshehur apo forma te posame te
ekstradimit. Si masa te ktilla te ngjashme ne ekstradimin ne literaturn juridiko penale dhe
ne praktike njihen: -ekstradimi i prkohshm; -dbimi i te huajit nga shteti dhe;
-rrmbimi

Me EKSTRADIM te PERKOHESHEM nnkuptojm dorzimin e kryesit te V.P. shtetit

tjetr, me qellim te zhvillimit te proc. penale dhe pas prfundimit te proc., kthimin e tij ne
shtetin i cili e ka ekstraduar.
DEBIMI i te HUAJIT nga SHTETI - sht mase e cila shqiptohet me vendim te organit
kompetent, me aktgjykim te gjykats apo me vendim te organit te policis. Shteti ka te drejte
ta przre nga territori i vet shtetasin e huaj apo personin pa shtetsi, i cili ne territorin e tij
sht me banim te prkohshm apo te prhershm. Qe te mund te shqiptohet kjo mase duhet
te ekzistojn shkaqe te caktuara, si jan p.sh: veprimtaria armiqsore, hyrja ilegale,
keqprdorimi i vrazhde i mikpritjes dhe shkaqe te ngjashme.
RREMBIMI i PERSONIT - situata te tilla jan kur personi rrmbehet nga shteti ku sht
duke banuar apo ku haset dhe drgohet ne shtetin tjetr, ne shtetin i cili sht i interesuar ta
dnoje. Rrmbimin mund ta bjn zyrtaret e organeve shtetrore te vendit (pjestaret e
shrbimit sekret) te shtetit i cili sht i interesuar ta dnoje at person si dhe individt te cilt
punojn pr llogari te shtetit te caktuar.
Ne doktrinn e se dr. penale dhe ne prgjithsi ne at juridike te gjitha mnyrat e
rrmbimit te personave dhe drgimi i tyre ne shtetin tjetr, ne mnyre unanime konsiderohen
si veprime te kundrligjshme me te cilat cenohet e dr. e brendshme dhe e dr. ndrk.
30.NOCIONI dhe RENDESIA e AZILIT - Ne te dr. penale nacionale dhe ndrk. me azil
nnkuptojm strehimin e shtetasve te huaj apo personave pa shtetsi ne shtetin e caktuar dhe
mbrojtjen e tyre nga ndjekja penale, kthimi apo ekstradimi ne shtetin nga i cili kane ike.
Azili u njihet personave ngase aktivitetet dhe veprat e tyre pershkak te cilave jan
prndjekur, pr interesin dhe opinionin e gjithmbarshm te njerzimit nuk konsiderohen
vepra te dmshme por prkundrazi, konsiderohen vepra te dobishme dhe progresive. Lidhur
me te dr. e njohjes se azilit, ekzistojn disa kategori te personave te cilat ikin nga shteti i tyre
dhe ndaj te cilve sht zbatuar represioni apo ekziston rreziku qe te zbatohet represioni nga
shteti nga i cili kane ikur. Kta persona mund te ndahen ne katr kategori.
-Ne KATEGORIN e PARE te personave te cilt kane ikur nga shteti i tyre bjn pjese
kriminelet, personat te cilt kane kryer V.P. ordinere dhe te cilt kane ikur ne shtetin tjetr me
qellim qe te mos zbulohen dhe te mos dnohen. Personave te ktill sipas te dr. penale ndrk.
dhe sipas te dr. penale nacionale nuk mund tu njihet e drejta e azilit.
-KATEGORIT e DYTA - i prbejn persona te cilt ne shtetin nga kane ikur kane kryer V.P.
politike. Kta persona nuk mund te dnohen ne shtetin ku kane ikur, ngase kto vepra nuk
jan kryer ndaj vlerave te shtetit ne te ciln jan arratisur, gjithashtu kta persona nuk mund
te ekstradohen ne shtetin ku i kane kryer kto vepra, ngase pr V.P. politike sht i ndaluar
ekstradimi.
-KATEGORINE e TRETE e prbejn personat te cilt jan prndjekur nga shteti i tyre
pershkak te pikpamjeve dhe veprave politike. Kjo kategori e personave e gzon te dr.e azilit.
-Ne KATEGORIN e KATERT bjn pjese refugjatet te cilt si viktima e gzojn statusin e
azilit jo te drejte. Pr ket kategori te personave shtrohet shtja e pranimit te tyre dhe
sigurimit te kushteve elementare pr jetese, si dhe angazhimi i komunitetit ndrk.pr krijimin
e parakushteve qe sa me shpejte te kthehen ne vendin e tyre.
31.NOCIONI dhe QELLIMI i NDIHMES se VOGEL JURIDIKO-PENALE Nderk. Fenomeni i internacionalizimit t kriminalitetit, i cili sipas t gjitha gjasave n t ardhmen do
t jet edhe m i theksuar, ka br q n lmin e s dr. penale ndrk.,prveq ekstradimit si
form m e theksuar e ndihms juridiko-penale ndrk.,t shfaqen dhe t konstituohen edhe
nj mori e formave t tjera t bashkpunimit dhe t ndihms ndrshtetrore n preventivn
dhe luftimin e kriminalitetit. N kuadr t ktyre formave t bashkpunimit dhe ndihms
ndrk. n lmin e s dr. penale hyn ndihma ,,e vogl juridiko-penale, prmes s cils
ndihmohet zhvillimi i proc. penale n shtetin tjetr. Ndihma e vogl juridiko-penale
zakonisht ndahet n;
-Forma tradicionale; -Forma moderne dhe -Forma t posame

Si forma tradicionale t ndihms s ,,vogljuridiko-penale konsiderohen; marrja n

pyetje e dshmitarit; marrja e mendimit t ekspertit; dorzimi i shkresave; shkmbimi i
provave; sigurimi i dokumenteve; marrja e deklarats s t pandehurit, t dshmitarit dhe t
ekspertit; transferimi i prkohshm i personit t privuar nga liria pr marrjen n pytje;
ekzekutimi i krkesave pr kontrolle dhe konfiskime; identifikimin, gjurmimin, sekuestrimin
si dhe konfiskimi i t ardhurave dhe sendeve t fituara me veprn penale dhe ndihm n
procedurn lidhur me to; zhvillimi i hetimeve t ndryshme; dorzimi i t dhnave nga
evidenca e t ndshkuarve etj.
Si forma moderne t ndihms s ,,vogljuridiko-penale konsiderohen: marrja n pytje
n form t televideos t personit q gjendet n shtetin tjetr, formimi i grupeve t
prbashkta ndrshtetrore me qllim t kryerjes se hetimeve etj.
Si forma t posame t ndihms s ,,vogljuridiko-penale jan;
prgjimi i telefonit, internetit, faksit, prcjellja dhe incizimi i fsheht, kontrolli i drgesave.
Ndihma e vogl juridiko-penale ndrk.shpesh emrtohet edhe si ndihm aksesore apo si
ndihm gjyqsore n lndt penale .sht forma m e shpesht e bashkpunimit reciprok t
shteteve n luftn kundr kriminalitetit Prndryshe nocioni i ndihms s vogl juridikopenale n kuptimin e GJERE, nnkupton edhe format e tjera t bashkpunimit, si jan
ekstradimi, transferimi i ndjekjes penale, njohja e aktgjykimit penal t huaj etj. Proc. e
dhnies s ndihms s vogl sht proc.,,sui generise cila sht e rregulluar me konventa
ndrk.dhe me t drejtat e brendshme t shteteve. QELLIMI i ndihms s vogl juridikopenale sht q t prjashtohen mundsit q kryersit e V.P. ti shmangen drejtsis.
32.PARIMET THEMELORE te NDIHMES s ,,VOGEL JURIDIKO-PENALE Nderk.
-PARIMI i IDENTITETIT te NORMAVE - do t thot se ndihme e vogl ndrk. mund t
jepet vetm nse vepra pr t ciln zhvillohet proc. penale sht parapar si V.P., n ligjet e
shtetit q e krkon kt ndihm dhe n ligjet e shtetit q e ofron kt ndihm. Parimi i
identitetit t normave si kusht pr dhnien e ndihms s ,,voglpenale pr nj koh t gjat
sht respektuar. Mirpo n kohn m t re, n kontratat ndrk. dhe n disa t dr. t
brendshme, identiteti i normave nuk parashihet si kusht pr dhnien e ndihms s vogl
juridiko-penale ndrk.
-PARIMI i RECIPROCITETIT do t thot se nj shtet do ti ofroj ndihmn e vogl
juridiko-penale shtetit tjetr po qe se edhe ai ka ofruar m par apo deklaron se n t
ardhmen do ti ofroj ndihm te till. Konventa evropiane mbi ndihmn juridike-penale ndrk.,
nuk e parasheh reciprocitetin si parim q duhet doemos t respektohet, por e cek vetm si
mundsi n lmin e rregullimit t shtjeve t caktuara, si sht p.sh.gjuha zyrtare e krkes
33.VEPRIMET e VEQANTA te NDIHMES se ,,VOGEL JURIDIKPENALE Nderk.
-Tradicionale dhe -Moderne
Ndihma e vogl juridike-penale TRADICIONALE n kuadr t ksaj ndihme bn pjes
dorzimi i shkresave dhe vendimeve t gjykatave e cila sht nj ndr format m t shpeshta
t ndihms s vogl juridiko-penale ndrk. Me kt form t ndihms mund t dorzohen
dokumentet zyrtare dhe vendimet t cilat jan nxjerr gjat proc. penale si p.sh.
procesverbali, vendimi pr paraburgim, aktgjykimi etj. Q i referohen personit i cili gjendet
n territorin e shtetit nga i cili krkohet kjo ndihm. Si ndihma tjera jan; marrja n pyetje e
dshmitarit, t pandehurit dhe ekspertit, sigurimi i pranis s dshmitarit, ekspertit apo t
pandehurit, dorzimi i sendeve, shkmbimi i t dhnave nga evidenca e dnimeve,
shkmbimi i t dhnave pr format e reja t kriminalitetit, mbikqyrja e personave t dnuar
apo t liruar me kusht etj.
Ndihma e vogl juridike-penale MODERNE ka t bj me pajisjet bashkkohore
moderne t cilat mundsojn fotografimin, incizimet e zrit, zbatimin e veprimeve t fshehta
dhe masave t observimit dhe t prcjelljes, incizime t fshehta t personave, t objekteve
dhe sendeve, kontrollimi i drgesave, simulimin e nj vepre t korrupsionit, simulimin e
lidhjes s kontratave etj.

34.BASHKEPUNIMI POLICOR Nderk. Dhe RENDESIA e ketij BASHKEPUNIM,

cekni ORGANIZATAT me RELEVANTE Nderk. Te POLICISE
Bashkpunimi ndrk. policor sht segment shum i rndsishm i bashkpunimit ndrk. ne
parandalimin, zbulimin dhe ndshkimin e kryersve t V.P.. Ky bashkpunim sht mase i
nevojshm sidomos n rastet e rnda t v.p.; si jan; terrorizmi, trafikimi me narkotik,
trafikimi me njerz apo arm, krimi i organizuar etj. Krahas angazhimit ne parandalimin dhe
zbulimin e V.P. dhe kryesve te tyre, bashkpunimi policor ndrk. sht shume i rendesishem
dhe ne fusha te tjera te aplikimit te se dr. penale ndrk. Do ti cekim disa nga kontributet me
te rndsishme te bashkpunimit policor ndrshtetror.
1.NDIHMA JURIDIKO-PENALE Nderk. - , si sht gjetja e dshmitarit dhe te
pandehurit dhe sigurimi i pranis se tyre ne proc. penale, kryerja e hetimeve ne vendin ku
sht kryer V.P., mbikqyrja e te dnuarve me kusht apo te liruarve me kusht dhe veprimet e
tjera te ndihms juridiko-penale nuk mund te paramendohen pa angazhimin e policis.
Gjithashtu angazhimi i policis ne proc. e ekstradimit sht shume i rndsishm, ngase
pikrisht policia ne bashkpunim ke organet e gjyqsis i ndrmerr masat e zbulimit dhe
privimit nga liria te personit i cili nga shteti tjetr krkohet qe ti ekstradohet, i mbledh provat
dhe ua dorzon organeve te cilat e zhvillojn procedurn e ekstradimit.
2.Ne situata te caktuara, si sht rasti p.sh. ku midis dy apo me shume shteteve nuk
ekzistojn marrveshje pr ndihme juridiko-penale, bashkpunimi policor mund te paraqitet
si substitut i ndihms formale juridiko-penale. Ne kso situatash bashkpunimi policor
ndrk.mund te konsistoj ne kmbimin e te dhnave dhe informatave, me qellim te
parandalimit te kryerjes se V.P. apo me qellim te zbulimit dhe dorzimit te kryesve te V.P.
3.Meqense gjithnj e me tepr sht ne rritje numri i V.P. me elemente ndrk. si qe eshte
krimi i organizuar, informatat te cilat i posedon policia e shteteve ve e ve as pr se afrmi
nuk mundsojn zbulimin e V.P. dhe ndshkimin e kryesve te tyre, prandaj sht me se e
nevojshme qe te ndrtohet sistemi i mbledhjes dhe sistemi i informatave ne nivel te do
shteti, ne nj ane si dhe formimi i banks se te dhnave dhe informatave ne nivel te shteteve
te rajonit dhe me gjere, ne ann tjetr. 4.Bashkpunimi policor ndrk. i kontribuon shume
luftimit me efikas te kriminalitetit edhe duke i kmbyer prvojat midis policive te shteteve te
ndryshme nprmjet te cilave i kontribuohet edhe aftsimit profesional si dhe trajnimit te tyre
ne aplikimin e metodave dhe teknikave te reja. ORGANIZATAT Nderk. Te POLICISE Ne mesin e te gjitha organizatave ndrk. te policis, organizata me e madhe dhe me e
rndsishme sht INTERPOL. INTERPOLI sht organizate ndrk. ne gjirin e se
ciles sot jane te antaresuara me tepr se 130 shtete. Organet e Interpolit jan: -Asambleja e
Prgjithshme; -Komiteti Ekzekutiv; -Sekretariati i Prgjithshm; -Byrot Qendrore Nacionale
dhe Kshilltaret ASAMBLEJA e PERGJITHSHME sht organi me i larte i Interpolit.
Ky organ sht i prbre nga delegatet e shteteve antare.
QELLIMET KRYESORE te INTERPOLIT jan:
a.Garantimi dhe zgjerimi i ndihms reciproke midis te gjithave shrbimeve policore ne baze
te dispozitave ligjore te shteteve te ndryshme dhe ne frymn e deklarats universale mbi te
drejtat e njeriut. b.Themelimi dhe zhvillimi i te gjithave institucioneve te cilat mund te
kontribuojn ne mnyr efektive ne preventiven dhe ndshkimin e kryesve te V.P. te
prgjithshme Aktivitetet e veta Interpoli i realizon ne shume fusha dhe forma te ndryshme.
Nder me te rndsishmet jan grumbullimi dhe kmbimi i informatave, zgjidhja e qeshjeve
konkrete te hetimeve policore, ndihma juridiko-penale dhe asistenca ne fushn e
kriminalistikes. Ne kuadrin e detyrave te veta, veprimtaria e Interpolit veanrisht sht e
orientuar ne zhvillimin e hetimeve pr zbulim e kryesve te V.P., si dhe zbulimin e viktimave
dhe te dshmitareve te veprave. Pr ket qellim Sekretariati i Prgjithshm rregullisht u
distribuon fletrreshtime speciale byrove nacionale, si sht fjala fleterreshtimin e KUQ
ku behet fjale pr personin i cili krkohet pr tu privuar nga liria dhe pr tu ekstraduar.
Fleterreshtimi i PERHITUR ka te beje me personat te cilt u duhet konstatuar vendbanimi
dhe adresa.

Ne funksion te zbulimit te shpejte te V.P. dhe kryesve te tyre sht edhe bashkpunimi ne
identifikimin e personave dhe kufomave. Pr konstatimin e identitetit te kufoms prgatitet
dhe distribuohet buletini i posame me ngjyre te ZEZE me fotografi, vijat papilare ose
gjsende te tjera me ndihmn e te cilave mund te konstatohet identiteti i personit.
Kmbimi i informatave te tjera behet pr persona te cilt kane kryer V.P. te renda ne territorin
e shume shteteve. Ky kmbim i informatave realizohet nga sekretariati i prgjithshm duke iu
shprnda karton te GJELBERT shteteve nga te cilat krkohet qe ti prcjellin aktivitetet
dhe sjelljet e personave te caktuar.
-EUROPOL - sht organizate pr bashkpunim policor ne kontinentin e Evrops e formuar
nga Bashkimi Evropian. Kjo organizate i ka katr seksione:
1.seksionin pr analiza; 2.seksionin e oficereve pr lidhje; 3.seksionin pr informata;
4.seksionin e administrats dhe
Evropoli vepron ne dy mnyra: 1.I kmben te dhnat personale te kryesve te V.P. lidhur
me mjetet narkotike nprmjet oficerve pr lidhje dhe
2.Prpilon rekomandime dhe kryen ekzaminime kriminalistike te dhnave
35.TRANSFERI i Proc. PENALE SHTETIT te HUAJ (nocioni dhe arsyeshmeria,
burimet juridike ndrkombtare dhe nacionale te ktij lloj transferi dhe transferi i
procedurs penale sipas legjislacionit penal te Kosovs) - Transferimi i proc. penale
shteti te huaj shprehet ne rastet kur shteti ne te cilin e ka kryer V.P. personi i huaj, ndjekjen
penale ia beson shtetit tjetr. Transferimi i proc. penale i besohet shtetit, shtetasin e te cilit e
ka kryesi i V.P. apo shteti ku e ka vendbanimin e prhershm. Me fjale te tjera transferimi
shprehet ne rastet kur personi kryen nj V.P. ne nj shtet ndrsa proc. penale dhe shqiptimi i
dnimit behet ne shtetin ku kryesi e ka shtetsin apo vendbanimin. Instituti i transferimit,
cedimit te ndjekjes penale me te gjitha tiparet e tije bene pjese ne lmin e se dr. penale
ndrk., prkatsisht ne segmentin e ndihms juridiko-penale ndrk. ne kuptimin e gjere.
Transferi i ndjekjes penale behet ne baze te lutjes se shtetit ku sht kryer V.P. Shteti i cili
merr prsipr ndjekjen penale, proc. penale e zhvillon sipas legjislacionit te vet. Proc. pr
transferimin e ndjekjes penale sipas lutjes se shtetit ku sht kryer V.P. apo shteti i cili
dshiron ta marr prsipr ndjekjen penale sht relativisht e shpejte dhe nuk krkon
formalitete te mdha. Kjo proc. realizohet nprmjet ministris se drejtsis, apo nse sht
prcaktuar me marrveshje bilaterale realizohet drejtprdrejte ne mes te organeve te
gjyqsis, ndrsa ne raste urgjente realizohet edhe nprmjet Interpolit.
Burimet juridike ndrk dhe nac.ne baze te cilave behet transferi i proc. penale jan:
- konventa evropiane mbi transferimin e proc. penale e nxjerre ne vitin 1972, prmes se cils
jan zgjidhur ne mnyr parimore shtjet kryesore te transferimit te ndjekjes penale. Ne
baze te ksaj konvente jan lidhur nj mori kontratash bilaterale midis shteteve me te cilat
rregullohet ky institut.
Qe te mund te behet transferimi i ndjekjes penale, sipas konvents se lartprmendur
duhet te prmbushen dy kushte te karakterit primar:
a.qe personi i cili transferohet me qellim te ndjekjes penale te ket vendqndrim te
prhershm ne vendin ku transferohet, apo te ket shtetsin e atij vendi dhe
b.vepra te konsiderohet si V.P. ne legjislacionet e te dy vendeve, pra te ekzistoje identiteti i
normave
Krahas konvents evropiane ne konsolidimin dhe masivizimin e institutit te transferimit te
ndjekjes penale ka rendsi te posame edhe marrveshja-model e aprovuar me rezolutn e
asambles se prgjithshme te OKB-se.

TRANSFERI i Proc. PENALE sipas LEGJISLACIONIT PENAL te KOSOVES Ndjekja penale e personit te huaj mund ti transferohet juridiksionit, shtetit te huaj sipas
kushteve te reciprocitetit. Pra kusht elementar pr transferimin e ndjekjes penale sht qe
V.P. te jete kryer nga personi i huaj ne territorin e Kosovs dhe qe te ekzistoje reciprociteti,
qe edhe shteti ku transferohet i pandehuri te veproje njsoj ndaj Kosovs. Kusht tjetr i cili
duhet te prmbushet sht qe kryesi i V.P. te gjendet ne territorin e Kosovs dhe se fundi qe
te mund te behet transferimi i ndjekjes penale duhet qe kryesi i V.P. te jete shtetas i huaj apo
person pa shtetsi.
Instituti i transferimit te ndjekjes penale mund te aplikohet edhe ne raste kur V.P. sht
kryer nga i huaji jasht territorit te Kosovs, por kryesi gjendet ne Kosove, nse sipas parimit
universal te veprimit te legjislacionit penale, vepra e tille bn pjese ne pushtetin represiv te
Kosovs.
Vendimin pr dorzimin e lendes gjate proc. paraprake e merr kolegji prej tre gjyqtaresh
ne baze te propozimit te prokurorit publik. Transferimi i ndjekjes penale mund te lejohet nga
gjykatat tona pr shtetasit e huaj te cilt ne territorin e Kosovs kane kryer V.P. pr te cilt
sht parapare dnimi me burgim deri ne 10 vjet, ndrsa pr V.P. kundr siguris se trafikut
nuk sht parapare kurrfar kufizimi lidhur me dnimin.
PARIMET THEMELORE lidhur me TRANSFERIMIN e Proc. PENALE - Parimet te
cilat duhet te respektohen qe te mund te behet transferimi i personit te pandehur jan:
a.V.P. pr te ciln akuzohet i pandehuri duhet te jete ekstradibile. Nga kjo rezulton se sht i
prjashtuar, nuk lejohet transferimi apo marrja prsipr e pro. pr veprat pr te cilat sht i
prjashtuar ekstradimi (p.sh veprat politike, ushtarake dhe fiskale).
b.Transferimi mund te behet vetm ndaj shtetasve te huaj apo personave pa shtetsi.
c.Duhet te ekzistoje identiteti i normave. Prkatsisht vepra pr te ciln krkohet transferimi
duhet te konsiderohet V.P. si ne shtetin ku gjendet i pandehuri, ashtu edhe ne shtetin ne te
cilin krkohet te transferohet.
d.Duhet te respektohet parimi i legalitetit. Ky parim lidhur me transferimin do te thot qe
shteti ne te cilin transferohet i pandehuri mund ta zhvilloje proc. penale vetm pr V.P. te
parapara ne legjislacionin e vet.
36.NJOHJA e AKTGJYKIMEVE PENALE te GJYKATAVE te HUAJA te
SHTETEVE te HUAJA - Njohja ndrkombtare e aktgjykimit penal shprehet n

rastet kur nj person pr V.P. t kryer sht dnuar me aktgjykim t plotfuqishm n nj shtet
dhe ai aktgjykim njihet, pranohet n shtetin tjetr, i njihet efekti eksterritorial. Situata t tilla
vijn n shprehje p.sh.(nj shtetas kosovar kryen V.P. n Gjermani dhe nga gjykata gjermane
dnohet me aktgjykim t plotfuqishm dhe m pas me lutjen e t dnuarit apo me krkesn e
organeve kompetente t Kosovs,Gjermania e dorzon kosovarin q ta mbaj dnimin n
vendin e vet)
37.PARIMI i IMPUTIT te DEMIT te GJYKATES se SHTETIT te HUAJ - Me imput t
dnimit t gjykats s huaj nnkuptojm llogaritjen e dnimit t ciln kryersi e ka
mbajtur n shtetin tjetr n llojin dhe masn e dnimit pr t njjtn vepr t shqiptuar nga
gjykata vendore. Ky parim sht parapar pr rastet kur nuk njihet aktgjykimi i huaj n
shtetin tjetr, prkatsisht kur kryesi dnohet pr t njjtn vepr. Kt parim e njeh edhe e
drejta jon penale, madje me nj dimension e dhe me t gjer, ngase prve dnimit t
mbajtur n juridiksionin tjetr, n dnimin e shqiptuar nga gjykata e Kosovs do t llogaritet
edhe paraburgimi dhe heqja e liris gjat procedurs s transferimit.

38.EKZEKUTIMI i AKTGJYKIMIT te HUAJ PENAL. KUSHTET THEMELORE te

cilat duhet te PERMBUSHEN per EKZEKUTIMIN e AKTGJYKIMIT te GJYKATES
se SHTETIT te HUAJ - Ekzekutimi i aktgjykimit t huaj penal sht form e
bashkpunimit ndrk. n shtjet penale Me kt form t bashkpunimit nnkuptojm
rastet kur personi i dnuar n shtetin tjetr, dnimin e mban ne shtetin e vet apo n shtetin
ku e ka vendbanimin e prhershm.
Ekzekutimi i aktgjykimit penal t shtetit tjetr behet n baz t njohjes paraprake t
aktgjykimit penal t huaj apo n baz t konvents ndrk. apo legjislacionit t brendshm.
Shkaqet m t rndsishme lidhur me personin e dnuar t cilat e arsyetojn ekzekutimin e
aktgjykimit t huaj penal n vendin, prkatsisht n shtetin e vet jan; mundsia q i dnuari
t mbaj kontakte me familjen e vet, ekzekutimi i dnimit bhet m human, n vendin e vet
jan gjasat m t mdha pr risocializimin e tij etj.
Kushtet themelore t cilat duhet t prmbushen me rastin e ekzekutimit t aktgjykimit
penal t huaj kryesisht jan t ngjashme me kushtet t cilat krkohen pr ekstradim;
-IDENTITETI i NORMAVE (sipas ktij kushti q t mund t ekzekutohet aktgjykimi i
huaj penal,duhet q vepra pr t ciln sht dnuar personi, t parashihet si V.P. n t dy
shtetet, n shtetin ku sht dnuar dhe n shtetin ku krkohet t bhet ekzekutimi i dnimit.
-RECIPROCITETI - (ky kusht duhet t prmbushet n aspektin juridik dhe n at faktik.
N aspektin juridik reciprociteti konsiderohet se sht prmbushur nse n t drejtn e
brendshme dhe n kontratat ndrk. t shteteve sht parapar mundsia e ekzekutimit t
aktgjykimit t huaj penal, ndrsa n aspektin faktik, reciprociteti konsiderohet se sht
prmbushur nse shteti q krkon nga shteti tjetr ekzekutimin e aktgjykimit penal t
gjykatave t tij, m par n raste t ngjashme ka mundsuar ekzekutimin e aktgjykimeve t
tilla penale)
-AKTGJYKIMI PENAL duhet t jet i PLOTEFUQISHEM dhe i
EKZEKUTUESHEM (Q t mund t ekzekutohet aktgjykimi i huaj, ai sipas t dr.s
brendshme t shtetit ku sht nxjerr, prpos i plotfuqishm, duhet t jet edhe i
ekzekutueshm)
-Dnimi nn minimumin e caktuar nuk mund t ekzekutohet n shtetin e huaj
-Shtetsia e t dnuarit
-Plqimi i t dnuarit
-Lloji i V.P. apo situatat e caktuara si penges pr transferimin e personit pr ta
mbajtur dnimin n shtetin tjetr
-Transferimi i mbikqyrjes ndaj personave t dnuar me kusht apo t liruar me kusht
39.LAJMERIMI dhe ZHVILLIMI i IDESE per THEMELIMIN e GJYKATES
PENALE Nderk. Pas LUFTES se DYTE BOTERORE - Shfaqjes s ides pr themelimin
e gjykats penale ndrk. m s shumti i kan kontribuar kryerja e krimeve t lufts, poashtu
aktet ndrk. me t cilat jan prcaktuar rregullat e zhvillimit t lufts;
-Deklarata e Parisit(1856)
-Konventa e Gjenevs pr prmisimin e pozits s t plagosurve t lufts toksore(1864)
-Deklarata e Petrogradit(1868)
-Deklarata e Brukselit(1874)
Fillimi i nj etape t re n avancimin e ides pr themelimin e nj gjykate penale ndrk. e
prcaktojn dy konferenca t Hags t mbajtura n vitin 1899 dhe 1906
Akti i par juridik-ndrk.,me t ciln u bn prpjekje pr themelimin e nj gjykate penale
ndrk. sht Konferenca e Paqes n Versaj(1919).

40.THEMELIMI i GJYKATES PENALE Nderk. Ne NYRENBERG dhe TOKIO, kur

jane THEMELUAR, kush i ka THEMELUAR dhe cilat jane KOMPETENCAT e SAJ
Zhvillimi m i hovshm dhe n kuptim t plot t s dr. penale ndrk. u shprehn n prag t
prfundimit t Lufts s Dyt Botrore. Kshtu me 8 gusht 1945 n Londr u arrit
marrveshja e forcave t mdha aleate(SHBA, FRANCA, ANGLIA dhe BASHKIMI
SOVJETIK) q t formohet Gjykata Ndrk. Ushtarake n Nurenberg e cila do ti
gjykonte kriminelt e mdhenj t Lufts s Dyt Botrore. N statutin e ksaj gjykate jan
parapar ktoV.P.-Krimet kundr paqes;-Krimet e lufts dhe-Krimet kundr njerzimit
Krahas Gjykats Penale Ndrk. Ushtarake n Nurenberg,m 15 janar 1946 u formua edhe
Gjykata Penale Ndrk. Ushtarake n Japoni(Tokio),e cila gjith ashtu i gjykoi kriminelt
kryesor japonez t Lufts s Dyt Botrore. Kto dy gjykata jan t para gjykata penale
ndrk. q u themeluan n historin e njerzimit dhe t cilat arritn ti gjykojn kryesit e
krimeve makaber dhe masive t Lufts s Dyt Botrore. Kompetence e ktyre gjykatave ka
qen dnimi i kriminelve t Lufts s Dyt Botrore,veprat e t cilve nuk mund t
konsiderohen n kompetencn territoriale t shteteve.
41. THEMELIMI i GJYKATES PENALE Nderk. Ne HAGE per KRIMET e KRYERA
ne ISH TERRITORIN e ISH JUGOSLLAVISE, kur eshte THEMELUAR, kush e ka
THEMELUAR dhe cilat jane KOMPETENCAT e SAJ - Gjykats Penale Ndrk. n Hag
pr krimet e kryera n ish territorin e Jugosllavis u formua me 22 shkurt t vitit 1993 nga
Kshilli i Sigurimit t Kombeve t Bashkuara. Kjo gjykat u formua si rezultat i lufts n
territorin e ish Jugosllavis me kompetenc ti gjykoj t gjitha krimet n territorin e ktij
vendi, pa marr parasysh t cils prkatsi jan.
Duhet theksuar se Tribunali i Hags sht gjykat ad hoc.sht gjykat e themeluar vetm
pr gjykimin e krimeve n territorin e ish Jugosllavis s mparshme dhe pasi t prfundoj
kt gjykim edhe kjo gjykat do t pushoj s vepruari.
Themelimi i Tribunalit t Hags pr gjykimin e kriminelve t lufts n territorin e ish
Jugosllavis paraqet nj kualitet t ri n drejtim t zhvillimit t s dr. penale ndrk., si e dr.
supranacionale. Ky kualitet dhe dimension i ri shihet vemas nga fakti se prderisa Gjykata
Penale Ndrk.n Nurenberg dhe Tokio u themelua nga disa fuqi t mdha (Franca, Anglia,
SHBA-t dhe Bashkimi Sovjetik), Tribunali i Hags u themelua nga organizata ndrk. m e
rndsishme, Kshilli i Sigurimit t Kombeve t Bashkuara.
42 .Kur u THEMELUA GJYKATA e PERHERESHME PENALE Nderk., kush e ka
THEMELUAR, ku e ka SELINE, kur ka FILLUAR te PUNOJE dhe per cilat KRIME
ka JURIDIKSION - Gjykata e Prhershme Penale Ndrk. u formua me 17 korrik 1988 n
konferencn e Organizats s kombeve t Bashkuara t mbajtur n Rom n t ciln morn
pjes delegatt e 160 shteteve, ku me shumic absolute(120 vende votuan) pr themelimin e
ksaj gjykate. Selia e ksaj gjykate u vendos t jet n HAG.
Gjykata E Prhershme Penale Ndrk. punn e saj e filloi me 1 janar 2003, ndrsa
juridiksioni i saj u vendos t jet retroaktiv prej 1 janarit 2002.
Kjo gjykat ka kompetenc t gjykoj katr grupe t V.P. si jan;
-Krimi i gjenocidit; -Krimet kundr njerzimit; -Krimet e lufts dhe -Krimi i agresionit
Juridiksioni i Gjykats sht obligator. Kompetenca obligatore e gjykats ka t bj me t
gjitha shtetet t cilat e kan ratifikuar marrveshjen pr themelimin e ksaj gjykate dhe jan
t obliguara ta pranojn juridiksionin e Gjykats pr V.P. pr t cilat sht parapar
kompetenca e saj, ndrsa ndaj shteteve t tjera juridiksioni i saj shtrihet nse ato me deklarata
t posame e pranojn kt. Intenca e ksaj Gjykate sht q ta respektoj parimin,,nullum
crimen sine lege.Pr kt arsye juridiksioni i ksaj Gjykate sht kufizuar vetm n
gjykimin e kryersve t krimeve t cilat jan t parapara me t drejtn ndrkombtare .
Dnimet t cilat jan t parapara nga ana e ksaj Gjykate jan; -Dnimin me burgim deri
n 30 vjet -Dnimin me burgim t prjetshm dhe -Dnimi me gjob
S bashku me dnimin me burgim sht parapar edhe konfiskimi i dobis s fituar n
mnyr direke apo indirekte me veprn penale .

E Dr. PENALE NDERKOMBETARE PY1.TRANSFERI i PROC. PENALE te KOSOVES, NOCIONI dhe LLOJET?
Transferimi shprehet ne rastet kur personi kryen nje V.P. ne nje shtet, ndersa Proc. penale
dhe shqiptimi I denimit behet ne shtetin ku kryeresi e ka shtetesine apo vendbanimin.
Parakushtet pr transferim t personit n shtetin e huaj jan:
1) Q personi transferimi i t cilit krkohet t jet shtetas i huaj; 2) Q vepra pr t ciln
krkohet transferimi nuk sht kryer n territorin e Kovs kundr nj banori t Kosovs; 3)
Q vepra pr t ciln krkohet transferimi sht vepr penale sipas ligjit n fuqi n Kosov
dhe sipas ligjit t shtetit ku sht kryer; 4) Q sipas ligjit n fuqi n Kosov, ndjekja penale
ose ekzekutimi i dnimit nuk sht parashkruar para se shtetasi i huaj t jet paraburgosur ose
t jet marr n pyetje si i pandehur; 5) Q shtetasi i huaj transferimi i t cilit krkohet ende
nuk sht liruar ose dnuar n form t prer nga gjykata vendore pr V.P. pr t ciln
krkohet transferimi, q proc. penale t mos zbatohet n Kosov kundr tij pr V.P. t
parapar n nenin 100 t KPK dhe, kur proc. penale ka filluar pr V.P. t kryer kundr
banorit t Kosovs, krkesa pasurore juridike e t dmtuarit t jet siguruar; 6) Q identiteti i
personit transferimi i t cilit krkohet sht vretuar; 7) Q ka prova t mjaftueshme pr t
mbshtetur dyshimin e bazuar se shtetasi I huaj, transferimi i t cilit krkohet ka kryer vepr
konkrete penale dhe se pr kt ekziston aktgjykim i forms s prer; 8) Q transferimi t
mos krkohet pr V.P. pr t ciln parashihet dnim me vdekje derisa shteti i cili krkon
transferimin nuk garanton se dnimi me vdekje nuk do t shqiptohet ose nuk do t
ekzekutohet; 9) Q t mos ekzistoj rrezik real q personi transferimi i t cilit krkohet t
trajtohet ose t dnohet n mnyr johumane ose degradues; 10) Q t mos ket arsye pr
dyshim se krkesa sht br me qllim t ndjekjes ose dnimit t personit transferimi i t
cilit krkohet n baz t racs, gjinis, shtetsis ose prejardhjes etnike, religjionit, mendimit
politik ose antarsimit n ndonj grup shoqror; 11) Q personi transferimi i t cilit krkohet
nuk gzon t dr. e mbrojtjes t parapar pr refugjat n Kosov; 12) Q lutja pr transferim
t mos jet paraqitur pr shkak t ndonj veprimi politik I cili nuk konsiderohet V.P. nga neni
116 deri te 145 i KPK dhe 13) Q transferimi t mos jet n kundrshtim me t drejtn
ndrkombtare ose standardet ndrkombtare t t drejtave t njeriut pr fardo arsye.
2.GJYKATAT NDERKOMBETARE te NYRENBERGUT dhe TOKIOS ? Zhvillimi m
i hovshm dhe n kuptim t plot t s drejts penale ndrkombtare u shprehn n prag t
prfundimit t Lufts s Dyt Botrore. Kshtu me 8 gusht 1945 n Londr u arrit
marrveshja e forcave t mdha aleate (SHBA, FRANCA, ANGLIA dhe BASHKIMI
SOVJETIK) q t formohet Gjykata Ndrkombtare Ushtarake n Nurenberg e cila do
ti gjykonte kriminelt e mdhenj t Lufts s Dyt Botrore. Iden per themelimin e gjykatave
ne Nyrenberg dhe TOKIO e dha Presidenti Amerikan Franklin Ruzvelt ne V.1944, qe u
perkrah nga kryeministri britanik Uinston Qurqil. N statutin e ksaj gjykate jan parapar
kto V.P. ; -Krimet kundr paqes; -Krimet e lufts dhe -Krimet kundr njerzimit.
a.KRIMET KUNDER PAQES u konsideruan planifikim, pergatitja, fillimi apo ushtrimi I
luftes agresive apo luftes me te cilen shkelen kontratat nderk., marreveshjet apo garancite; b.
KRIMET te LUFTES u konsideruan shkelja e ligjeve te luftes dhe dokeve (zakoneve) te
luftes, si vrasja keqetrajtimi apo dergimi ne pune te dhunshme, vrasja apo keqtrajtimi I
roberve te luftes, vrasja e pengjeve, plaqkitjae pasurise publike etj dhe c.KRIMET
KUNDER NJEREZIMIT u konsideruan vrasjet, shfarosjet, roberimi, deportimi dhe
veprat e tjera jo njerezore te kryera ndaj popullesise civile.
3.BURIMET INTERNE te se Dr. PENALE Nderk. ? jan legjislacionet penale t
shteteve,prkatsisht burimet nacionale. N radh t par si burim intern i s drejts penale
ndrk jan kodet penale dhe kodet e procedurs penale t shteteve, po ashtu edhe si burime t
s drejts penale ndrkombtare konsiderohen disa ligje t posame t shteteve si p.sh.ligjet
mbi komunikacionin rrugor, komunikacionin ajror, detar, ligjet ushtarake etj.

TESTI II1.PARIMET e PERCAKTIMIT te PUSHTETIT REPRESIV te SHTETIT (parimi territorial,

REAL-aktiv, nacional-pasiv dhe universal) ? Parimi territorial eshte parim themelore net e dr.
penale nacionale, ndersa parimet tjera jane te natyres plotesuese, sipas ketij parimi legjislacioni penal
I nje shteti aplikohet ndaj te gjithe personave qe kryejn V.P. ne territorin e tij pa marre parsyshe a jane
shtetas te tij, shtetas te huaj apo persona pa shtetesi, REAL-AKTIV aplikimi I pushtetit represiv te
htetit sipas ketij parimi shprehet ne rastet kur V.P. kryhet nga shtetasit e huaj jashte territorit te vendit,
por me te cilat demtohen apo rrezikohen te mirat juridike vitale te shtetit. Legjislacionet penale
nacionale njohin dy metoda te parimit real, si: metoda e enumeracionit sipas se ciles ceken nenet
apo kapitujt e KP qe perfshihen V.P. me kete parim dhe metoda e klauzoles gjenerale e cila eshte e
pergjithesuar dhe jo e saket. NACIONALPASIV sipas ketij parimi legjislacioni penal I nje shteti
aplikohet edhe ndaj te huajeve te cilet kryejne V.P. jashte territorit te vendit kunder shtetasit te tij apo
kunder te mirave te tjera te tij.QUHET parim I nacional pasive sepse ne aspektin criminal shtetasit e
shtetit te caktuar jane passive, jane viktima te V.P. te kryera jashte vendit nga persona te huaj.
UNIVERSAL ndryshe emerohet edhe si parim kozompolit apo parim I se dr. penale boterore, sipas
ketij parimi legjislacioni penal I nje shteti aplikohet edhe ndaj te huajit I cili kryen V.P. jashte vendit,
pa marre parsyshe se ne cilin shtet eshte kryer vepra dhe pa marre parasyshe se e mira juridike e cilit
shtetas apo shtet te huaj eshte demtuar.
2.FORMAT ose LLOJET e NDIHMES JURIDIKO-PENALE Nderk. Ne KUPTIMIN e
GJERE ? Si forma bashkkohore t ndihms juridiko-penale ndrkombtare n kuptimin e gjr
konsiderohet:- Eksdradimi; - Ndihma e vogl juridiko-penale; - Cedimi i ndjekjes penale
shtetit tjetr dhe; - Ekzekutimi i aktgjykimit penal t huaj.
3.PARIMI I EKSTRADIBILITETIT LIDHUR me EKSTRADIMIN ?
Me termin ekstradibilitet nnkuptojm llojet e V.P. pr t ciln kryesit e tyre nuk mund t
ekstradohen. Ekstradimi sht i mundur vetm pr ato lloje te V.P. t cilat jan t prcaktuara me
marrveshje ndrkombtare apo me legjislacionin e brendshm. N kt kontekst parimi i
ekstradibilitetit do t thot se ekstradimi(dorzimi) i fajtorit do t bhet vetm n rastet kur sht
fjala pr veprat penale m t rnda. Zakonisht me klauzol gjenerale prjashtohet mundsia e
ekstradimit pr V.P. t lehta. ky prjashtim sht parapar prshake se proc. e ekstradimit sht mjaft
e ndrlikuar,e gjat dhe e shtrenjt. Lidhur me limitet e dnimit t parapar, m s shpeshti ekstradimi
sht prjashtuar pr V.P. pr t cilat sht parapar dnimi me burgim deri n 1 vit, ndrsa nse
sht fjala pr ekstradimin i cili krkohet pr ekzekutimin e dnimit, mundsia e refuzimit t
ekstradimit sht parapar nse sht shqiptuar dnimi me burgim deri n 4 vite. Kto limite jan t
parapara edhe n Konventn Evropiane pr Ekstradim. N t dr. e brendshme dhe n kontratat
ndrk. ,parimi i ekstradibilitetit realizohet n dy metoda;
-Metoda e enumeracionit dhe - Metoda e eliminacionit
Sipas metods s ENUMERACIONIT n mnyr decidive ceken V.P. pr t cilat do t bhet
ekstradimi, ndrsa veprat e tjera prjashtohen nga mundsia e ekstradimit.
Sipas metods s ELIMINACIONIT mundsia e ekstradimit sht parapar pr t gjitha V.P. prve
kategorive t posame t cilat jan t prjashtuara pr shkak t natyrs s tyre si jan V.P. politike
apo se fjala sht pr V.P. t lehta.