Gemicilik iþlerinde halatlarýn kullanýlmasý ilk deniz tarihinden baþlar.

Eski de
nizciler bitki liflerini bir araya getirerek yaptýklarý basit halatlarý çeþitli
iþlerde kullanmýþlardýr. Bu bakýmdan halatlarýn ilk maddesin bitki lifleri oluþt
urmuþtur. Denizde kullanýlan halatlar yapýlýþ yöntemi ve kullanýlan malzeme yönü
nden baþlýca üç kýsma ayrýlýrlar:
1. Bitkisel halatlar ( fibre cordage )
2. Sentetik halatlar ( synthetic cordage ),
3. Çelik tel halatlar ( wire rope ),
2. BÝTKÝSEL HALATLAR
Denizciliðin ilk devirlerinde insanlar halat örmesini bilmedikleri için paparüs
veya hayvan kýllarýndan meydana getirdikleri baðlama vasýtalarýný uç uca eklemek
suretiyle halat yerine kullanmýþlardýr. 18. Asrýn sonlarýnda halat büküm makine
leri kullanýlarak, tonlarca yük taþýyan halatlar yapýlmýþtýr. Bitkisel halatlarý
n tümü bir bitkinin yaprak, kök veya kabuklarýndaki lif denen ipliksi maddenin s
aða veya sola bükülmesiyle yapýlýrlar. Halatýn kalýnlýðýna göre liflerden 15-20
tanesi bir araya getirilerek flasa bükümü yapýlýr. Ayrýca üç veya dört kol bir a
rada bükülmek suretiyle halat oluþur. Halat kollarýný saða bükülerek yapýlan iþl
eme ( YOMA BÜKÜMÜ ), halat kollarý sola bükülerek yapýlan iþleme ( GOMÝNA BÜKÜMÜ
) denir. Ortasýnda kendinden bir fitil bulunan ve dört kolun saða bükülmesiyle
oluþan halata, ÇARMIK BÜKÜMÜ halat denir. Üç tane yoma bükümü halat bir araya ge
tirilip ters yönde bükülerek elde edilen halata ÝZBARÇÝNA BÜKÜMÜ halat denir.
Halatlar normal olarak saða bükülmek suretiyle yapýlmýþlardýr. Böyle bir halat g
özle bakýldýðý zaman halat kollarý saða ve yukarýya doðru spiral çizecek bir gör
ünüþtedir
Bir halata beden yüzeyinden bakýldýðý zaman gözle dahi halat bükümü yönü anlaþýl
ýr. Halat ticaretinde saða bükümlü halata ( Z ) bükümlü , sola bükümlü halata (
S ) bükümlü denir. Normal bir saða bükümlü halat, yapýsýnda elyaflar, flasalarý
oluþturmak üzere saða doðru bükülmüþlerdir. Flasalar halat kollarýný oluþturmak
üzere sola doðru bükülmüþlerdir.
3. BÝTKÝSEL HALATLARIN CÝNSLERÝ :
Bitkisel halatlar, halatý meydana getiren bitkinin cinsine baðlý olarak ayrýlýrl
a:
a-) KENDÝR HALAT : Kendir bitkisinin liflerinden yapýlmýþtýr. Günümüzde kendir b
itkisinden yapýlan halatlarýn kullanýlma alaný oldukça daralmýþtýr.
b-) MANÝLA HALAT : Manila hayatý abaka denen bir bitkinin liflerinden yapýlýr. Y
eni manila halatýn bünyesinde % 15 oranda yað bulunur ve halatý nem ve sýcaktan
korur.
c-) PAMUK HALAT : Pamuktan yapýlmýþ halattýr, denizde savlolarda kullanýlýr.
d-) KETEN HALAT : Ketenden yapýlan halattýr. Daha çok küçük teknelerde kandilisa
ve ýskota halatý olarak kullanýlýr.
e-) SÝSAL HALAT : Görünüþte manila halatýna benzer ve bunun % 80 gücüne sahiptir
. Denizcilikte pek kullanýlmaz.
f-) HASIR HALAT : Hasýr bitkisinden yapýlýr. Hafif ve yüzücü bir halattýr.
4. BÝTKÝSEL HALATLARIN ÖLÇÜMÜ VE GÜCÜ
Bir bitkisel halat beden çevresinin Pus olarak ölçümüyle ayrýlýr. Eðer halatýn ç
evresi 1 pus ( 2,54 cm ) geliyorsa Bir burgatalýk halat denir. Halatlar yarým bu
rgatadan küçük olursa ince ismini alýr. Halatlarýn kalýnlýklarý 5 burgatadan 16
burgataya kadar deðiþir. Fakat en büyük gemilerde dahi 12 burgatadan daha kalýn
halat kullanýlmaz. Halatlarýn uzunluðu kulaç terimi ile ölçülür. Halatlar roda d
enen yuvarlak kangal biçimlerde satýlýrlar. Bir roda ( coil ) halat genellikle 1
20 kulaçtýr.
Bitkisel halatlarýn güçleri:
Bir manila, sisal veya baþka türden bitkisel halatýn kesilme gücünü ( kuvvetini
) bulmak için en iyi yöntem, halatýn çevresinin ( burgatasýnýn ) pus olarak kare
sini alarak üçe bölmektir. Sonuç olarak ton bulunur. Bu formül, halatýn emniyetl
e kullanýlmasý için vurulacak en fazla yükü bulmak amacý ile hasýr halat hariç t
ümüne uygulanýr.
Halatýn çalýþma aðýrlýðý , kesilme gücünün altýya bölünmesiyle bulunur. 3 burgat
alýk bir halatýn çevresi 3 pus ( 7,62 cm ) eder. Þimdi bu halatýn kesilme gücü i
le çalýþma aðýrlýðýný bulalým.
Kesilme gücü : Çalýþma aðýrlýðý ( WL ) :
32/3= 3 ton 3/6= 0,5 ton
Yeni bir halatýn spesifik kesilme gücünü yaklaþýk olarak bulmak istersek:
6 pusluk halatlara kadar, halat burgatasýnýn karesini 2,5 sayýsýna bölerek, 6 bu
rgatadan büyük halatlarda 2,6 sayýsýna bölerek elde edebiliriz.
Bir halatýn gücünü kestirmek þüphesiz çok yararlý bir iþlem olacaktýr ancak, yen
i bir halat için uygun þartlarda formüle baþvurunuz fakat yaklaþýk burgatasý deð
il, gerçek deðerini kullanýnýz.
Üzerine yük vurulan bütün halatlar uzar. Bitkisel halata vurulan yükün orantýlý
bir biçimde çoðaldýðýný düþünelim. Halat orantýlý biçimde uzayacak, binen yük ha
latýn kesilme gücünü eriþtiði anda koptuðu görülecektir. Bitkisel halatlarda kes
ilme uzunluðu, baþlangýç uzunluðunun % 20 ne iþittir. Örneðin 10 kulaçlýk bir ha
lata yük bindirince, boyu 12 kulaca eriþtiðinde yeni bir zor karþýsýnda kesilece
ktir.
5. BÝTKÝSEL HALAT TÜRLERÝ
Bitkisel halatlar 1 burgatadan küçük olduklarý zaman çeþitli isimler alýrlar ve
yerlerde kullanýlýrlar.
Gýrcala : Katranlý kendirden yapýlýr, façuna etmekte kullanýlýr.
Ligadora : Piyan baðlamak, façuna etmekte kullanýlan ince bir iptir.
Ýspavlo : Kýrnap cinsinden ince bir halattýr. Yelken dikiþinde kullanýlýr
Üstüpü : Makine ve boya iþlerinde temizlik için kullanýlan pamuk iplið artýklard
ýr.
6. SENTETÝK HALATLAR :
Nylon ve polyester gibi sentetik maddelerden elde edilen filasalarýn bükümüyle y
apýlan halatlardýr. Bu maddelerden yapýlan halatlar çok kullanýþlýdýr, fakat sud
a ýslanýnca batarlar. Polipilen ( polyroplene ) lifleri daha kabaca ve sudan haf
if olduðundan batmaz. Bir sentetik halatýn yapýldýðý malzemeyi anlamak için yanm
a testi uygulanýr. Nylondan yapýlmýþ halat mavi bir alevle aðýr aðýr yanar, poly
ester ise sarý alevle hýzla yanar
Sentetik elyaflý halatlar da yük altýnda uzarlar. Emniyetle yükleme þartlarý alt
ýnda ayný nitelikte kalan uzama miktarý yaklaþýk % 7 kadardýr ve zor kalkýnca ha
lat eski durumuna döner. Sentetik az miktarda büzülürler fakat bunlarda þiþme ve
ya sertleþme görülmez . halatýn bedeni tarafýndan emilen su miktarý halatýn üzer
ine yük bindiðinde dýþarý atýlýr. Bu halatlarýn volta edildiði yüzeyler düz ve p
ürüzsüz olmalýdýr. Böylelikle halatýn ömrü çoðalýr. Sentetik elyaflý halatlar za
manla renk deðiþikliði gösterirler fakat bu, halatýn gücünü yitirdiðini gösterme
z.
Sentetik halatlar ayný burgatadaki manila halatýndan 1,5-3 kat daha güçlüdür. Ha
latýn bu yüksek gücü , fazla yükte % 30 a kadar uzama kabiliyeti ve küfe karþý dir
enci uzun ömürlü olmasýnýn sebepleridir.
Aþaðýda maddeler halinde belirlilen olaylarýn oluþmasý önlenmezse, sentetik hala
tlarýn ömrünü zamanla yitirdikleri görülecektir.
1- Aþýrý yük vurulmasý veya birden bire yük bindirilmesi.
2- Yüzeysel yýpranma veya sert pürüzlü yüzey üzerinde aþýnma.
3- Keskin ve sivri metal çýkýntýlarda kesilme.
4- Yük altýndaki makara dilleri üzerinde bükümlerin ( Gamba ) sebep olduðu kolla
r arasýndaki dahili aþýnma.
5- Kýrýlmadan dolayý kesilmeler.
6- Halatlarýn dolaþmasý ( gamba almasý ) ve buruþmasý.
Sentetik elyaflý halatlarýn aþýnma noktasýnda iplikleþtikleri görülürse, bu duru
m bitkisel halatlarda olduðu kadar önemli deðildir. Ancak ayný özellði gösteren
Monafilament ve Polyrophylene halatlarda dikkat edilmelidir. Yaða bulaþmýþ ve ki
rlenmiþ sentetik halatlar sabunlu su ile fýrçalanarak yýkanmalýdýr.
Halatlarýn paslý ve pürtüklü yüzeylerle temas etmesi zararlýdýr. Böyle çalýþan b
ir nylon halat, buz eriyene kadar ýsýtýlmalý ve bütün ýslak kýsým kuruduktan son
ra havalý bir yere kaldýrýlmalýdýr. Buz kristalleri halat elyaflarýný keserek za
rar verirler. Polipilen halatlar, esas olarak manila halatý ile ayný burgatada k
ullanýlmalýdýr.
Bir nylon halata kritik yük vurulacaðý zaman emniyetle çalýþýldýðýný kontrol içi
n halatýn bedenine 1 m boyunda bir ispavlo ortasýnda 25 cm boyunda ilmek yapýlar
ak baðlanýr. Halata binen zor ispavlonun gerilmesine sebep olursa, bindirilen en
fazla güç sýnýrýna gelindiði anlaþýlýr.
Üzerine yük bindirilen sentetik elyaflý, halatlarda bosa vurulacaðý zaman, bosa
olarak yine sentetik elyaflý bir halat kullanýlmalýdýr. Ayný amaç için ayný þart
larda kullanýlan bir sentetik halat, manila halatýndan beþ kat uzun ömürlü olur.
7. ÇELÝK TEL HALATLAR
Tel halatlar, maden filizlerinin çekilerek tel haline getirilmesi, tellerin bükü
lerek kollar yapýlmasý ve kollarýn bir kaçýnýn bükümü ile de bedenin oluþturulma
sýndan meydana gelir. Tel halatýn kuvveti, halatý meydana getiren madenin cinsin
e baðlýdýr. Kullanýldýðý yere göre tel halatlarýn kollarýný oluþturan tellerin a
ltý adedi bir araya gelir. Bu þekilde oluþan kollardan yine altý tanesi bir arad
a bükülerek beden meydana çýkar. Halata esneklik kazandýrmak için kollarýn ve be
denin ortasýna fitil denen çelik tel veya kendir halat yerleþtirilir. Fitilin öl
çüsü, halatýn kol ölçüsü kadar olur.
Aðýr iþlerde kullanýlmak üzere 37 veya 61 telli ve altý kollu tel halatlar yapýl
ýr. Tel halatlar gemilerde spring halatlarý , çarmýklar, patrisa, ýstýralya, lar
no, karanfil, mantilya ve yük donanýmlarýnda kullanýlýr.
8. TEL HALATLARIN ÖLÇÜMÜ VE GÜÇLERÝ
Çelik tel halatlar da burgata ile ölçülür. Fakat bu ölçüm bir kumpasla ve mm cinsin
den çaplarýnýn alýnmasýyla yapýlýr. Tel halatlarda çapý 8 mm gelen halata bir bu
rgatalýk halat denir.
Bir tel halata C= tel halatýn burgatasý ise, halatýn kesilme gücü ( breaking str
enght ) halattaki tel sayýsýna göre deðiþir.
12 telli halat için : 2 C2
24 telli halat için : 3 C2
37 telli halat için : 3.25 C2
Örneðin, 3 burgatalýk ( 24 mm çaplý ) 24 telli bir halatýn kesilme gücü = 3 . 3
. 3 =27 ton bulunur.
Bir tek halatýn emniyetle çalýþma gücü S.W.L ile ifade edilir ve halatýn kesilme
gücünün altýda biridir. Buna göre 3 burgatalýk, 12 telli bir halat için S.W.L=
C2 / 6 = 2 . 32 / 6 = 3 ton bulunur. Buradan anlaþýldýðý gibi, ayný burgatadaki
bir bitkisel halata nazaran tel halat altý kat güçlüdür.

efendykaptan
Üye Profili Arkadaþým Olarak Ekle Mesaj Gönder Baþlýklarýný Bul Mesajlarý
ný Bul 18.04.2007, 15:45:38 Ýleti #2

Deniz Aþýðý

Grup: Daimi Denizci

Ýleti: 303
Açtýðý Konu Sayýsý: 12
Teþekkür Edilme: 21
Katýlým: 22.01.2007
Üye No: 550
Meslekteki Kariyeri:

devamý...
9. TEL HALATLARIN KORUNMASI :
Tel halatlar güçlerini pekiþtirmek için bazý maddeler katýlarak çelikten ve dökm
e çelikten yapýlýr. Kullanýlan malzemeler fosfor, bronz gibi maddelerdir. Eðer t
el halat rutubetli bir yerde kalacaksa galvanizli olarak yapýlýr. Gemilerin sabi
t armalarýnda böyle tel kullanýlýr. Tel halatlarýn boylarý kulaç olarak ölçülür
ve aðaçtan silindirlere sarýlmýþ rodalar halinde satýlýr. Bunlarýn uzunluðu kull
anýlacaðý yere göre kesilmiþtir. Örneðin sabit armada kullanýlacak tel halatlar
150 veya 200 kulaçlýk rodalar halindedir.
Tel halatlar kuru ve iyi havalandýrýlan yerlerde saklanmalýdýr. Tel halatý rutub
ete karþý korumak için galvanizli de olsa, ince bir yað tabakasý sürülmesi yarar
lýdýr. Tel halatlarýn kullanýldýðý kýsýmlarý dýþýndakiler güvertede tamburlara s
arýlý durmalý ve kapelalarý örtülü olmalýdýr. Donanýmýnda kullanýlan sabit arma
telleri periyodik olarak temizlenmeli ve yaðlanmalýdýr. Tellerin gambalý kýsýmla
rý düzeltilmeli , böyle tellere yük vurulmamalýdýr.
Çelik Tel Halatlarýn Kullanýlmasý :
Gemide güvertede teslim edilen bir roda çelik tel halatýnýn ve bundan yapýlacak
olan donanýmýn kullanýlmasýna kadar geçirecekleri aþamalar bulunur. Tel halatýn
güverte döner tamburuna istif edilmesi konusunda baþlayarak bazý bilgiler þunlar
dýr :
a-) Tel halatlarýn elleçlenmesi : Gemi güvertesinde bulunan bir roda çelik tel k
ullanýlmak üzere açýlýrken uygun yönde ele alýnmazsa, halat bedeni üzerinde çeþi
tli bükümler ( krozlar ) ve gambalar oluþur.
b-) Bir vinç tamburuna sarýlacak tel halat uzunluðu, tamburun çeþitli ölçümleriy
le tel halatýn burgatasýna baðlýdýr. Tamburun alacaðý tel halat uzunluðunun hesa
planmasý iþlem yaparken veya güvertede saklanacak halat uzunluðunun bir tambura
sýðýp sýðmayacaðýný bulmada fayda saðlar.

Sarýlacak halat boyu : L = C . D. ( B + C ) / d2

Örnek :
Bir vinç tamburunun ölçümleri : ( A ) 100 cm, ( B ) 50 cm, ( D ) 50 cm sarýlacak
halatýn çapý (d)16 mm olduðuna göre alabileceði halatýn uzunluðunu nedir ?
L = 25 . 5 x . ( 50 + 25 ) / 162 = 3,14 . 0.9 = 1035 metre
c-) Bir Tel Halatý Tambura Doðru Sarmak : Tel halatlar vinç tamburlarýna sarýlýr
ken, tamburun dönüþ yönü ile tel halatýn büküm yönü uyuþacak bir düzende sarýlýr
lar. Böylece kullanýlýrken de, tel halat doðru yönde bir akýþ kazanýr.
d-) Tel Halattan Sapan Yapýlmasý ve Kullanýlmasý : Tel halatlarýn kullanýlma ala
ný içinde, bunlardan yapýlmýþ çeþitli boydaki sapanlarýn geminin donanýmýnda vey
a aðýr bir yükün kaldýrýlmasýndaki yardýmlarda bulunur. Tel halattan yapýlmýþ bi
r sapana yük vururken göz önünde bulundurulacak en önemli husus, taþýnacak yüke
uygun sapan seçmek ve aðýrlýðý en uygun açý altýnda tutmaktýr.
Gemicilik iþlerinde halatlarýn kullanýlmasý ilk deniz tarihinden baþlar. Eski de
nizciler bitki liflerini bir araya getirerek yaptýklarý basit halatlarý çeþitli
iþlerde kullanmýþlardýr. Bu bakýmdan halatlarýn ilk maddesin bitki lifleri oluþt
urmuþtur. Denizde kullanýlan halatlar yapýlýþ yöntemi ve kullanýlan malzeme yönü
nden baþlýca üç kýsma ayrýlýrlar:
1. Bitkisel halatlar ( fibre cordage )
2. Sentetik halatlar ( synthetic cordage ),
3. Çelik tel halatlar ( wire rope ),
2. BÝTKÝSEL HALATLAR
Denizciliðin ilk devirlerinde insanlar halat örmesini bilmedikleri için paparüs
veya hayvan kýllarýndan meydana getirdikleri baðlama vasýtalarýný uç uca eklemek
suretiyle halat yerine kullanmýþlardýr. 18. Asrýn sonlarýnda halat büküm makine
leri kullanýlarak, tonlarca yük taþýyan halatlar yapýlmýþtýr. Bitkisel halatlarý
n tümü bir bitkinin yaprak, kök veya kabuklarýndaki lif denen ipliksi maddenin s
aða veya sola bükülmesiyle yapýlýrlar. Halatýn kalýnlýðýna göre liflerden 15-20
tanesi bir araya getirilerek flasa bükümü yapýlýr. Ayrýca üç veya dört kol bir a
rada bükülmek suretiyle halat oluþur. Halat kollarýný saða bükülerek yapýlan iþl
eme ( YOMA BÜKÜMÜ ), halat kollarý sola bükülerek yapýlan iþleme ( GOMÝNA BÜKÜMÜ
) denir. Ortasýnda kendinden bir fitil bulunan ve dört kolun saða bükülmesiyle
oluþan halata, ÇARMIK BÜKÜMÜ halat denir. Üç tane yoma bükümü halat bir araya ge
tirilip ters yönde bükülerek elde edilen halata ÝZBARÇÝNA BÜKÜMÜ halat denir.
Halatlar normal olarak saða bükülmek suretiyle yapýlmýþlardýr. Böyle bir halat g
özle bakýldýðý zaman halat kollarý saða ve yukarýya doðru spiral çizecek bir gör
ünüþtedir
Bir halata beden yüzeyinden bakýldýðý zaman gözle dahi halat bükümü yönü anlaþýl
ýr. Halat ticaretinde saða bükümlü halata ( Z ) bükümlü , sola bükümlü halata (
S ) bükümlü denir. Normal bir saða bükümlü halat, yapýsýnda elyaflar, flasalarý
oluþturmak üzere saða doðru bükülmüþlerdir. Flasalar halat kollarýný oluþturmak
üzere sola doðru bükülmüþlerdir.
3. BÝTKÝSEL HALATLARIN CÝNSLERÝ :
Bitkisel halatlar, halatý meydana getiren bitkinin cinsine baðlý olarak ayrýlýrl
a:
a-) KENDÝR HALAT : Kendir bitkisinin liflerinden yapýlmýþtýr. Günümüzde kendir b
itkisinden yapýlan halatlarýn kullanýlma alaný oldukça daralmýþtýr.
b-) MANÝLA HALAT : Manila hayatý abaka denen bir bitkinin liflerinden yapýlýr. Y
eni manila halatýn bünyesinde % 15 oranda yað bulunur ve halatý nem ve sýcaktan
korur.
c-) PAMUK HALAT : Pamuktan yapýlmýþ halattýr, denizde savlolarda kullanýlýr.
d-) KETEN HALAT : Ketenden yapýlan halattýr. Daha çok küçük teknelerde kandilisa
ve ýskota halatý olarak kullanýlýr.
e-) SÝSAL HALAT : Görünüþte manila halatýna benzer ve bunun % 80 gücüne sahiptir
. Denizcilikte pek kullanýlmaz.
f-) HASIR HALAT : Hasýr bitkisinden yapýlýr. Hafif ve yüzücü bir halattýr.
4. BÝTKÝSEL HALATLARIN ÖLÇÜMÜ VE GÜCÜ
Bir bitkisel halat beden çevresinin Pus olarak ölçümüyle ayrýlýr. Eðer halatýn ç
evresi 1 pus ( 2,54 cm ) geliyorsa Bir burgatalýk halat denir. Halatlar yarým bu
rgatadan küçük olursa ince ismini alýr. Halatlarýn kalýnlýklarý 5 burgatadan 16
burgataya kadar deðiþir. Fakat en büyük gemilerde dahi 12 burgatadan daha kalýn
halat kullanýlmaz. Halatlarýn uzunluðu kulaç terimi ile ölçülür. Halatlar roda d
enen yuvarlak kangal biçimlerde satýlýrlar. Bir roda ( coil ) halat genellikle 1
20 kulaçtýr.
Bitkisel halatlarýn güçleri:
Bir manila, sisal veya baþka türden bitkisel halatýn kesilme gücünü ( kuvvetini
) bulmak için en iyi yöntem, halatýn çevresinin ( burgatasýnýn ) pus olarak kare
sini alarak üçe bölmektir. Sonuç olarak ton bulunur. Bu formül, halatýn emniyetl
e kullanýlmasý için vurulacak en fazla yükü bulmak amacý ile hasýr halat hariç t
ümüne uygulanýr.
Halatýn çalýþma aðýrlýðý , kesilme gücünün altýya bölünmesiyle bulunur. 3 burgat
alýk bir halatýn çevresi 3 pus ( 7,62 cm ) eder. Þimdi bu halatýn kesilme gücü i
le çalýþma aðýrlýðýný bulalým.
Kesilme gücü : Çalýþma aðýrlýðý ( WL ) :
32/3= 3 ton 3/6= 0,5 ton
Yeni bir halatýn spesifik kesilme gücünü yaklaþýk olarak bulmak istersek:
6 pusluk halatlara kadar, halat burgatasýnýn karesini 2,5 sayýsýna bölerek, 6 bu
rgatadan büyük halatlarda 2,6 sayýsýna bölerek elde edebiliriz.
Bir halatýn gücünü kestirmek þüphesiz çok yararlý bir iþlem olacaktýr ancak, yen
i bir halat için uygun þartlarda formüle baþvurunuz fakat yaklaþýk burgatasý deð
il, gerçek deðerini kullanýnýz.
Üzerine yük vurulan bütün halatlar uzar. Bitkisel halata vurulan yükün orantýlý
bir biçimde çoðaldýðýný düþünelim. Halat orantýlý biçimde uzayacak, binen yük ha
latýn kesilme gücünü eriþtiði anda koptuðu görülecektir. Bitkisel halatlarda kes
ilme uzunluðu, baþlangýç uzunluðunun % 20 ne iþittir. Örneðin 10 kulaçlýk bir ha
lata yük bindirince, boyu 12 kulaca eriþtiðinde yeni bir zor karþýsýnda kesilece
ktir.
5. BÝTKÝSEL HALAT TÜRLERÝ
Bitkisel halatlar 1 burgatadan küçük olduklarý zaman çeþitli isimler alýrlar ve
yerlerde kullanýlýrlar.
Gýrcala : Katranlý kendirden yapýlýr, façuna etmekte kullanýlýr.
Ligadora : Piyan baðlamak, façuna etmekte kullanýlan ince bir iptir.
Ýspavlo : Kýrnap cinsinden ince bir halattýr. Yelken dikiþinde kullanýlýr
Üstüpü : Makine ve boya iþlerinde temizlik için kullanýlan pamuk iplið artýklard
ýr.
6. SENTETÝK HALATLAR :
Nylon ve polyester gibi sentetik maddelerden elde edilen filasalarýn bükümüyle y
apýlan halatlardýr. Bu maddelerden yapýlan halatlar çok kullanýþlýdýr, fakat sud
a ýslanýnca batarlar. Polipilen ( polyroplene ) lifleri daha kabaca ve sudan haf
if olduðundan batmaz. Bir sentetik halatýn yapýldýðý malzemeyi anlamak için yanm
a testi uygulanýr. Nylondan yapýlmýþ halat mavi bir alevle aðýr aðýr yanar, poly
ester ise sarý alevle hýzla yanar
Sentetik elyaflý halatlar da yük altýnda uzarlar. Emniyetle yükleme þartlarý alt
ýnda ayný nitelikte kalan uzama miktarý yaklaþýk % 7 kadardýr ve zor kalkýnca ha
lat eski durumuna döner. Sentetik az miktarda büzülürler fakat bunlarda þiþme ve
ya sertleþme görülmez . halatýn bedeni tarafýndan emilen su miktarý halatýn üzer
ine yük bindiðinde dýþarý atýlýr. Bu halatlarýn volta edildiði yüzeyler düz ve p
ürüzsüz olmalýdýr. Böylelikle halatýn ömrü çoðalýr. Sentetik elyaflý halatlar za
manla renk deðiþikliði gösterirler fakat bu, halatýn gücünü yitirdiðini gösterme
z.
Sentetik halatlar ayný burgatadaki manila halatýndan 1,5-3 kat daha güçlüdür. Ha
latýn bu yüksek gücü , fazla yükte % 30 a kadar uzama kabiliyeti ve küfe karþý dir
enci uzun ömürlü olmasýnýn sebepleridir.
Aþaðýda maddeler halinde belirlilen olaylarýn oluþmasý önlenmezse, sentetik hala
tlarýn ömrünü zamanla yitirdikleri görülecektir.
1- Aþýrý yük vurulmasý veya birden bire yük bindirilmesi.
2- Yüzeysel yýpranma veya sert pürüzlü yüzey üzerinde aþýnma.
3- Keskin ve sivri metal çýkýntýlarda kesilme.
4- Yük altýndaki makara dilleri üzerinde bükümlerin ( Gamba ) sebep olduðu kolla
r arasýndaki dahili aþýnma.
5- Kýrýlmadan dolayý kesilmeler.
6- Halatlarýn dolaþmasý ( gamba almasý ) ve buruþmasý.
Sentetik elyaflý halatlarýn aþýnma noktasýnda iplikleþtikleri görülürse, bu duru
m bitkisel halatlarda olduðu kadar önemli deðildir. Ancak ayný özellði gösteren
Monafilament ve Polyrophylene halatlarda dikkat edilmelidir. Yaða bulaþmýþ ve ki
rlenmiþ sentetik halatlar sabunlu su ile fýrçalanarak yýkanmalýdýr.
Halatlarýn paslý ve pürtüklü yüzeylerle temas etmesi zararlýdýr. Böyle çalýþan b
ir nylon halat, buz eriyene kadar ýsýtýlmalý ve bütün ýslak kýsým kuruduktan son
ra havalý bir yere kaldýrýlmalýdýr. Buz kristalleri halat elyaflarýný keserek za
rar verirler. Polipilen halatlar, esas olarak manila halatý ile ayný burgatada k
ullanýlmalýdýr.
Bir nylon halata kritik yük vurulacaðý zaman emniyetle çalýþýldýðýný kontrol içi
n halatýn bedenine 1 m boyunda bir ispavlo ortasýnda 25 cm boyunda ilmek yapýlar
ak baðlanýr. Halata binen zor ispavlonun gerilmesine sebep olursa, bindirilen en
fazla güç sýnýrýna gelindiði anlaþýlýr.
Üzerine yük bindirilen sentetik elyaflý, halatlarda bosa vurulacaðý zaman, bosa
olarak yine sentetik elyaflý bir halat kullanýlmalýdýr. Ayný amaç için ayný þart
larda kullanýlan bir sentetik halat, manila halatýndan beþ kat uzun ömürlü olur.
7. ÇELÝK TEL HALATLAR
Tel halatlar, maden filizlerinin çekilerek tel haline getirilmesi, tellerin bükü
lerek kollar yapýlmasý ve kollarýn bir kaçýnýn bükümü ile de bedenin oluþturulma
sýndan meydana gelir. Tel halatýn kuvveti, halatý meydana getiren madenin cinsin
e baðlýdýr. Kullanýldýðý yere göre tel halatlarýn kollarýný oluþturan tellerin a
ltý adedi bir araya gelir. Bu þekilde oluþan kollardan yine altý tanesi bir arad
a bükülerek beden meydana çýkar. Halata esneklik kazandýrmak için kollarýn ve be
denin ortasýna fitil denen çelik tel veya kendir halat yerleþtirilir. Fitilin öl
çüsü, halatýn kol ölçüsü kadar olur.
Aðýr iþlerde kullanýlmak üzere 37 veya 61 telli ve altý kollu tel halatlar yapýl
ýr. Tel halatlar gemilerde spring halatlarý , çarmýklar, patrisa, ýstýralya, lar
no, karanfil, mantilya ve yük donanýmlarýnda kullanýlýr.
8. TEL HALATLARIN ÖLÇÜMÜ VE GÜÇLERÝ
Çelik tel halatlar da burgata ile ölçülür. Fakat bu ölçüm bir kumpasla ve mm cinsin
den çaplarýnýn alýnmasýyla yapýlýr. Tel halatlarda çapý 8 mm gelen halata bir bu
rgatalýk halat denir.
Bir tel halata C= tel halatýn burgatasý ise, halatýn kesilme gücü ( breaking str
enght ) halattaki tel sayýsýna göre deðiþir.
12 telli halat için : 2 C2
24 telli halat için : 3 C2
37 telli halat için : 3.25 C2
Örneðin, 3 burgatalýk ( 24 mm çaplý ) 24 telli bir halatýn kesilme gücü = 3 . 3
. 3 =27 ton bulunur.
Bir tek halatýn emniyetle çalýþma gücü S.W.L ile ifade edilir ve halatýn kesilme
gücünün altýda biridir. Buna göre 3 burgatalýk, 12 telli bir halat için S.W.L=
C2 / 6 = 2 . 32 / 6 = 3 ton bulunur. Buradan anlaþýldýðý gibi, ayný burgatadaki
bir bitkisel halata nazaran tel halat altý kat güçlüdür.
efendykaptan
Üye Profili Arkadaþým Olarak Ekle Mesaj Gönder Baþlýklarýný Bul Mesajlarý
ný Bul 18.04.2007, 15:45:38 Ýleti #2

Deniz Aþýðý

Grup: Daimi Denizci

Ýleti: 303
Açtýðý Konu Sayýsý: 12
Teþekkür Edilme: 21
Katýlým: 22.01.2007
Üye No: 550
Meslekteki Kariyeri:

devamý...
9. TEL HALATLARIN KORUNMASI :
Tel halatlar güçlerini pekiþtirmek için bazý maddeler katýlarak çelikten ve dökm
e çelikten yapýlýr. Kullanýlan malzemeler fosfor, bronz gibi maddelerdir. Eðer t
el halat rutubetli bir yerde kalacaksa galvanizli olarak yapýlýr. Gemilerin sabi
t armalarýnda böyle tel kullanýlýr. Tel halatlarýn boylarý kulaç olarak ölçülür
ve aðaçtan silindirlere sarýlmýþ rodalar halinde satýlýr. Bunlarýn uzunluðu kull
anýlacaðý yere göre kesilmiþtir. Örneðin sabit armada kullanýlacak tel halatlar
150 veya 200 kulaçlýk rodalar halindedir.
Tel halatlar kuru ve iyi havalandýrýlan yerlerde saklanmalýdýr. Tel halatý rutub
ete karþý korumak için galvanizli de olsa, ince bir yað tabakasý sürülmesi yarar
lýdýr. Tel halatlarýn kullanýldýðý kýsýmlarý dýþýndakiler güvertede tamburlara s
arýlý durmalý ve kapelalarý örtülü olmalýdýr. Donanýmýnda kullanýlan sabit arma
telleri periyodik olarak temizlenmeli ve yaðlanmalýdýr. Tellerin gambalý kýsýmla
rý düzeltilmeli , böyle tellere yük vurulmamalýdýr.
Çelik Tel Halatlarýn Kullanýlmasý :
Gemide güvertede teslim edilen bir roda çelik tel halatýnýn ve bundan yapýlacak
olan donanýmýn kullanýlmasýna kadar geçirecekleri aþamalar bulunur. Tel halatýn
güverte döner tamburuna istif edilmesi konusunda baþlayarak bazý bilgiler þunlar
dýr :
a-) Tel halatlarýn elleçlenmesi : Gemi güvertesinde bulunan bir roda çelik tel k
ullanýlmak üzere açýlýrken uygun yönde ele alýnmazsa, halat bedeni üzerinde çeþi
tli bükümler ( krozlar ) ve gambalar oluþur.
b-) Bir vinç tamburuna sarýlacak tel halat uzunluðu, tamburun çeþitli ölçümleriy
le tel halatýn burgatasýna baðlýdýr. Tamburun alacaðý tel halat uzunluðunun hesa
planmasý iþlem yaparken veya güvertede saklanacak halat uzunluðunun bir tambura
sýðýp sýðmayacaðýný bulmada fayda saðlar.

Sarýlacak halat boyu : L = C . D. ( B + C ) / d2

Örnek :
Bir vinç tamburunun ölçümleri : ( A ) 100 cm, ( B ) 50 cm, ( D ) 50 cm sarýlacak
halatýn çapý (d)16 mm olduðuna göre alabileceði halatýn uzunluðunu nedir ?
L = 25 . 5 x . ( 50 + 25 ) / 162 = 3,14 . 0.9 = 1035 metre
c-) Bir Tel Halatý Tambura Doðru Sarmak : Tel halatlar vinç tamburlarýna sarýlýr
ken, tamburun dönüþ yönü ile tel halatýn büküm yönü uyuþacak bir düzende sarýlýr
lar. Böylece kullanýlýrken de, tel halat doðru yönde bir akýþ kazanýr.
d-) Tel Halattan Sapan Yapýlmasý ve Kullanýlmasý : Tel halatlarýn kullanýlma ala
ný içinde, bunlardan yapýlmýþ çeþitli boydaki sapanlarýn geminin donanýmýnda vey
a aðýr bir yükün kaldýrýlmasýndaki yardýmlarda bulunur. Tel halattan yapýlmýþ bi
r sapana yük vururken göz önünde bulundurulacak en önemli husus, taþýnacak yüke
uygun sapan seçmek ve aðýrlýðý en uygun açý altýnda tutmaktýr.