Konsultimi si procedure e nxjerrjes se vendimeve brenda UE-se shfrytzohet per keto

raste:
=Procedura e konsultimit prpara miratimit t AUE (Aktit Unik Evropian) ishte procedura m e
prdorur legjislative.Sipas ksaj procedure Kshilli mund t miratoj legjislacionin duke u bazuar
n propozimin e Komisionit Evropian pas konsultimit t br me Parlamentin Evropian dhe
institucionet e tjera si jan: Komiteti Ekonomiko-Social dhe Komiteti i Rajoneve
Kjo procedur tani gjen prdorim vetm pr vendimet q kan t bjn me marrveshjet dhe
zgjerimin e BE-s si dhe pr kto qshtje q kan t bjn me:rishikimin e traktateve ,
nnshkrimin e marrveshjeve t jashtme, asociacionin dhe zgjerimin e BE-s, policin dhe
bashkpunimin juridik n shtjet penale, diskriminimin , civilizimin e Unionit, bujqsin , vizat ,
azilin migrimet dhe transportin, rregullat e konkurencs, politikn ekonomike dhe tatimet.
Cka nnkupton me Efektin Direkt te se drejtesse BE-se dhe cili ishte rasti tipik ne
praktiken gjyqesore te BE-se qe karakterizon kete :
=Me Efektin Direkt te se drejtes se BE-se nenkuptojm veprimin e drejtperdrejt te normave te
UE-se ne shtetet anetare te UE-se te cilat jane te obligueshme dhe te zbatueshme menjeher pas
hyrjes ne fuqi. Rasti me tipik ne praktiken gjyqesore te BE-se qe e karakterizon kete esht rasti i
viteve te 60-ta Loos, si dhe rastet tjera: Reuners, Defrene, Zaera, dhe kshtu kto raste te
praktikes gjyqesore u bene te detyrueshme menjeher ne territorin e shteteve anetare te UE-se.
Cilat jane komponentet kryesor te lirise se qarkullimit te njerzve?
=Me lirine e qarrkullimit te njerzve nenkuptojme levizjen e lire te qytetarve te BE-se neper
shtetet antare te BE-se pa kurfare pengesash administrative.
Komponentet kryesore te tij jane a)qarkullimi I punetorve dhe b)lirija e vendosjes
Komponentet kryesore te liris se qarkullimit te njerzve jane:
- liria e zgjedhjes se vendit te banimit ne cilin do shtet anetar te UE-se,
-e drejta e mosdiskriminimit ne fushen e punes ne shtetet anetare,
-e drejta e levizjes se lire te njerzve ne zonen e UE-se,
- e drejta ne shkollim ne cilin do shtet te UE-se, e drejta ne hapje te firmave, etj.
Cilet jane funksionet kryesore te Parlamentit Evropian?
=Parlamenti Evropian sht organi i vetm i zgjedhur drejtprdrejt q prfaqson interesat e
popujve t shteteve antare t BE-s dhe prbn kshtu organin e vetm legjitim t BE-s.
Parlamenti Evropian sht institucioni i vetm i BE-s , antart e t cilit zgjidhen drejtprdrejt
nga shtetasit e tyre .Prandaj PE-ja gzon shkalln m t lart t legjitimitetit demokratik ndr t
gjitha institucionet e BE-s.Parlamenti Evropian i zhvillon punimet e tij n Franc, Belgjik dhe
Luksemburg.
=Funksionet e Parlamentit Evropian:
- Ai ushtron pushtetin legjislativ n bashkpunim me Kshillin e Ministrave
- Miraton buxhetin e BE-s;
- Ushtron kontroll demokratik mbi institucionet e tjera t BE-s;
- Miraton marrveshje t rndsishme ndrkombtare.
Cka nnkupton roli ndrqeveritar i institucioneve te UE-se?
=Roli nderqeveritar Paraqet bashkpunimin tradicional qeveritar ku strukturat mbikombetare
karakterizohen nga dorezimi substancial i autoritetit te shtetit,por e cila nuk kerkon heqjen e
sovranitetit.Nje shembull tipik te bashkpunimit nderqeveritar paraqet kshilli evropian,ndersa
organizata e pare mbikombetare evropiane ishte BEQC-ja.
=Nenkupton bashkpunimin mes institucioneve te UE-se dhe institucioneve te shteteve anetare
ne UE. Psh-Keshilli Evropian mban mbledhje se bashku me Presidentet dhe Kryeministrat e
vendeve anetare, si dhe me Presidentin e Keshillit Evropian dhe ate te Komisionit Evropian.
Cka kuptoni me kriterin ekonomik te Kopenhages?
=Me kriterin ekonomik te Kopenhages nenkuptojme rregullat qe shteti duhet ti plotsoj nese
deshiron te bashkohet me BE-ne, dhe kto kritere ekonomike te Kopenhages jane:
1-Qe shteti te ket nje ekonomi funksionale te tregut,
2-Te kete kursin e kembimit valuator,
3-Perballimi i presionit te konkurrences brenda BE-se.
Cilat jane karakteristikat te Rregulloreve te UE-se?
=Rregulloret jane faktikisht ligjet e BE-se te cilat kane efekt te pergjithshem dhe i detyrojne ne
teresi dhe ne menyre te dpd shtetet anetare.
Pra Rregulloret e BE-se veqohen me keto tri karakteristike:
a) Me karakterin e pergjithshem. b) Detyrueshmeria. c) Aplikueshmeria e dpd e tyre.
Cilat jane te drejtat apo lirite tjera qe bene Karten e te Drejtave Themelore te UE-se
qe te jene me avancuar se sa aktet tjera juridike nderkombetare te ksaj natyre:

=Jane: e drejta ne jete, ndalimi I tortures dhe ndshkimeve a trajtimeve njerzore, e drejta ne
liri dhe siguri, e drejta ne gjykim te drejt dhe te paanshm, lirija shprehjes, mendimit, e
ndrgjegjes dhe e religjionit, e drejta ne arsim, e drejta ne shfytezimin te papenguar te pasurise,
e drejta ne zgjedhej te lira, e drejta ne pune, e drejta ne mbrojtje sociale , mbrojtja e te drejtave
te pakicave kombetare etj.

Cilat jane burimet e se Drejtes se UE-se, roli dhe hierarkia e tyre juridike?
=Burimet e se Drejtes se UE-se ndahen ne Burime Primare dhe ne Burime Sekondare. Keto dy
grupe qendrojne ne raport njera me tjetren ne baze te hierarkise normative. Burimet Primare te
se drejtes evropiane kane nje rang me te larte juridik ne raport me burimet Sekondare te se
drejtes eropiane, nga kjo rrjedh se Burime Sekondare mund te jene vetem ateher te efekshme
kur ato qendrojne ne harmoni te plorte me burimet primare te se drejtes evropiane.
Cka nnkupton parimi i supremacise se Drejtes se UE-se?
=Parimi i supremacise nen kupton supremacine apo dominimin e akteve nderkombetare ndaj
ligjeve lokale dhe kushtetutave te shteteve europiane si akte nderkombetare jane konventat,
traktatet apo marreveshjet qe dominojne mbi ligjet kombetare
Cka paraqet Kriteri Politik i Kopenhages?
=Perfshijne stabilitetin institucional, rendin demokratik te shtetit ligjor, respektimin e te drejtave
themelore te njeriut si dhe mbrojtjen dhe respektimin e pakicave.
Eshte esenciale per nje shtet evropian qe prentedon te anetaresohet ne BE qe paraprakisht ti
plotesoj ne teresi kriteret politik, gjegjesisht qe ne keto fushelemi te kete standarte
Cilat jane funksionet kryesore te Gjykates se Drejtesise se UE-se?
=Funksionet kryesore te Gjykates Drejtesise jane:
1-qe te siguroj se .a po interpretohet dhe zbatohet ne menyr unike e Drejta e UE-se ne te gjitha
shtetet anetare, 2-zgjidhja e disa qeshtjeve ne procedure per shkelje te detyrimeve qe rrjedhin
nga traktatet,
3-procedura per mosveprim nga ana e organeve te UE-se, 4-procedura per anulimin e nje
vendimi.
Cka nnkupton liria e qarkullimit te kapitalit si njera nder lirite themelore te Tregut
te brendshem te UE-se?
=Liria e Qarkullimit te kapitalit nenkupton qe tranksansionet financiare te kryhen ne kuader te
UE-se pa ndonje problem, pastaj investimet direkte, aprovimin e kredive, garancat per te drejten
e prones se paluajtshme, investimet te letrave me vlere etj., do te thote se behet fjale per
kapital ne para dhe ne prone.
Te drejtat e shtetasve,jane nje nga parimet esenciale te Kartes se te Drejtave
themelore te UE-se, prmendni disa nga keto te drejta qe shtetasit i gezojne?
=1.e drejta per te zgjedhur dhe e drejta per tu zgjedhur ne parlamentin evropian, 2. e drejta per
te zgjedhur dhe e drejta per tu zgjedhur ne zgjedhjet vendore, 3.e drejta e miradministrimit
Cka nnkupton roli supranacional i Institucioneve te UE-se?
=Me supranacinalitet kuptojme te drejten e nje organizate internacionale (UE-ja) qe ne mrnyre
te pavarur nga vullneti I shteteve anetare ne lemije te caktuar ne baze te kompetencave
perkatese te nxjer norma juridike te detyrueshem per shtetet anetare. Organet e UE-se qe kan
karakter supranacinal jane :Parlamenti Evropian ,Komisioni Evropian,Gjykata Evropiane e
Drejtsis dhe Gjykata e Auditorve. Rasti I pare ishte rasti VAN GEND EN LOSS
Cili ishte qellimi i miratimit te Traktatit Kushtetues?
=Qellimi i miratimit te traktit kushtetues ishte : afrimi i qytatrve europian sa me afer
institucioneve evropiane, zhvillimi i UE si nje faktor stabilizues ne rendin boteror , qe politika
europiane te organizohet ne nje strukture unike , krijimi i nje kushtetue unike per te gjitha
shtetet antare te UE , berja e nje rendi kushtetues evropian.
Cilat jane lirite themelore te Tregut te Brendshem te UE-se?
=1. lvizja e lir e mallrave, 2. lvizja e lir e kapitalit,
3. lvizja e lir e shrbimeve , 4. lvizja e lir e fuqis puntore
Cili eshte dallimi ne mes te rekomandimeve dhe udhzimeve?

Dallimi esencial i tyre eshte se udhzimi ka karakter detyrues per shtetin te cilit i adresohet
ndersa rekomandimet nuk e kane kete efekt por paraqiten ne forme te nje propozimi.
Nga cili organ i BE-se emerohen komisioneret,sa eshte numri i tyre dhe fare
interesash perfaqesojne ate me faktin e te qenurit anetare te Komisionit Evropian?
=Keshilli i BE-se i propozon Parlamentit Evropian me shumic te kualifikuar votash nje kandidat
per postin e Presidentit te Komisionit duke marr parasysh rezultatin e zgjedhjeve per
parlamentin evropian. Pra parimisht Keshilli i BE-se propozon nje kandidat nga mesi i shumices
parlamentare. Parlamenti Evropian zgjedh kandidatin e propozuar me shumic te votave. Nese
kandidati nuk zgjidhet nga Parlamenti Evropian ateher Keshilli i BE-se me shumic te cotave e
propozon brenda afatit njemujor nje kandidat tjeter.
Komisioni evropian perbehet nga 27 komisioner(cdo shtet antar ka 1 komisioner).
Komisioneret perfaqsojn dhe mbrojne intereset e perbashketa te bashkesis evropiane dhe kan
nje vend te posaqem ne menagjimin e aktiviteteve te integrimit evropian.
Cila eshte procedura e votimit ne Keshillin Evropian?
=Vendimmarrja ne Keshill esht e definuar ne menyra te ndryshme varesisht nga fushelemia
lidhur me te cilen ka te bej vendimi. Vendimmarrja behet nepermjet te votimit: me shumice te
votash, me shumice te kualifikuar votash dhe ne menyr unanime..
Bashkevendosja si procedure e nxjerrjes se vendimeve brenda UE-se shfrytzohet
per keto raste:
=Kjo procedur zbatohet gjat miratimit t vendimit pr:
1. rasteve t diskriminimit 2. liris s lvizjes 3. t drejts s banimit
4. tregut t prbashkt 5. mjedisin jetsor.
Cka nnkuptoni me kriterin juridik te Kopenhages?
=Me kriterin juridik te Konpenhages nenkuptojme kriterin te cilin duhet ta plotsoj nje shtet i cili
kerkon te behet anetar i BE-se, kriter i cili kerkon harmonizimin e legjislacionit kombetar me ate
te UE-se.
Miratimi i tersishem i "acquis communautaire" (legjislacioni primar dhe sekondar, aktvendimet
e Gjykates Evropiane te Drejtesis, deklaratave dhe rozulutave te BE-s, masave qe merren mbi
politiken e perbashket te jashtme dhe te siguris, masat mbi drejtesin dhe punet e brendshme,
marrveshjet nderkombetare qe ka lidhur BE-ja, si dhe marrveshjet e lidhura ndermjet shteteve
anetare ne fushen e veprimit te BE-s).
Cfare te drejtash themelore prcakton Karta e te Drejtave Themelore te UE-se?
=Karta e te drejtave themelore te UE-se percakton keto te drejta:
Dinjiteti njerzor, E drejta e jets, E drejta pr integritetin e njeriut,
Ndalimi i torturs dhe i trajtimit apo dnimit njerzor ose degradues,
Ndalimi i skllavris dhe puns s detyruar, E drejta e tubimit dhe e bashkimit,
E drejta pr liri dhe siguri, E drejta pr arsimim, E drejta e prons,
E drejta pr t krkuar strehim,Liria pr artin dhe shkencn etj
Cka nnkupton me Dialogun e procesit te Stabilizim Asocimit?
=Procesi i Stabilizim-Asociimit (SAP), i miratuar dhe vn n fuqi m 1999, sht korniza e
politikave t Bashkimit Europian pr Ballkanin Perndimor, n kuadr t s cils zhvillohet
procesi i integrimit t ktyre shteteve n BE deri n antarsimin e tyre t plot. Ky proces ka tri
qllime strategjike: 1.-Stabilizimin dhe tranzicionin drejt nj ekonomie t lir dhe konkurrente t
tregut. 2.-Promovimin e bashkpunimit rajonal. 3.-Perspektivn Evropiane.
Prmes ktij procesi BE i ndihmon dhe i shrben si udhrrfyes secilit vend n procesin e
zhvillimit t tyre, n mnyr q kur t bhen antar t plot t jen n gjendje t vn n jet
standardet europiane, duke i mundsuar secilit q t jet n gjendje t luaj rolin e tij si antar
me t drejta dhe obligime t plota.
Cilat jane aktet juridike qe rradhiten ne te drejten dytesore apo qe nxirren nga
institucionet te UE-se? =Aktet juridike qe rradhiten ne te drejten dytesore jane:
Rregulloret, Direktivat, Vendimet, Rekomandimet, Deklarimet, Udhezimet, aktet tjera juridike.
Cka nnkupton parimi i Subsidaritetit?
=Parimi i subsidiaritetit per te drejten evropiane ka ne rradhe te pare funksionin e kufizimit te
kompetences. Ne baze te Parimit te subsidiaritetit BE-ja ushtron pushtetin legjislativ vetem
ateher kur shtetet anetare nuk jane ne gjendje qe nje fushelemi te caktuar ta rregullojn ne

menyr te mjaftueshme dhe njekohesisht kur kjo qeshtje mundet te rregullohet me mire nga BEja.
Permendni kriteret formale, qe nje shtet duhet te plotsoj per tu anetarsuar ne UE
(shpjegoni njeren prej tyre me hollsisht) =Kriteret formale te cilat duhet ti plotsoj nje
shtet ne rast anetarsimi ne UE jane: Kriteret ekonomike, politike, juridike, legjislative. Kriteri
politik i Konpenhages paraqet rregullat te cilat duhet ti plotsoj nje shtet me rastin e shprehjes se
deshires per anetarsim ne UE. Ky kriter i parasheh keto kushte: Ekzistimin e Demokracise,
Sundimin e ligjit (shtetin e se drejtes), respektimin e te drejtave te njeriut, respektimin dhe
mbrojtjen e minoriteteve.
Shpjegoni dallimin ndermjet vendimeve dhe direktivave te UE-se?
=Direktivat i detyrojne vetem ato shtete anetare ne te cilat jane te adresuara dhe vetem ne ate
mase sa esht qellimi i tyre. Vendimet jane akte juridike te cilat jane te detyrueshme per te gjith
ata adresat ne te cilat jane te adresuara ato. Vendimet jane te detyrueshme ne te gjitha
elementet e tyre.
Ndryshe nga direktivat adresat te vendimeve mund te jene si shtetet anetare ashtu edhe
personat fizik dhe juridik. Gjithashtu dallon nga deriktivat per ate se jane te detyrueshem ne te
gjitha elementet e veta, derisa direktivat jane te detyrueshem vetem lidhur me qellimin qe
duhet te realizoj adresati.
Cka nnkupton liria e qarkullimit te mallrave?
=Liria e qarkullimit te mallrave nenkupton levizjen e lire te mallrave brenda UE-se duke i trajtuar
njejte te gjitha mallrat brenda UE-se, duke i definuar me prejardhje gjeografike mallrat, duke i
percaktuar standardet dhe shenjat e mallrave te UE-se.
Permendni te pakten 5 (pese) liri fundamentale te cilat i garanton Karta e te Drejtave
Themelore te UE-se (nenet 6-19 te Kartes)? =Pes Lirit nga nenet 6-19 te Kartes jane te
kapitullit 2 te lirive:
- E drejta ne liri dhe siguri (neni 6),- Kujdesi per jeten private dhe familjare (neni 7),
- Mbrojtja e te dhenave personale (neni 8),- E drejta per tu martuar dhe per te krijuar familje
(neni 9),
- Liria e mendimit ndergjegjes dhe fese(neni 10).
Cilat jane kompetencat themelore te Keshillit Evropian dhe nga cili nivel i
perfaqesuesve te shteteve anetare perbehet?
=Roli i Keshillit Evropian esht qe te gjej nje konsensus lidhur me qeshtjet madhore per te cilat
shpesh ne nivelin ministror nuk esht gjetur ndonje kompromis
Kompetencat themelore te Keshillit Evropian jane:
-te zgjedh Presidentin e Keshillit Evropian,
-i propozon Parlamentit Evropian nje kandidat per tu zgjedhur President i Komisionit,
-emeron Perfaqesuenin e Larte te Bashkimit Evropian per siguri dhe politike te jashtme.
Keshilli Evropian perbeht nga shefat e shteteve dhe te qeverive te shteteve anetare, Presidenti i
Keshillit evropian, Presidenti i Komisionit, Perfaqesuesi i larte i BE-se per politik te jashtme dhe
te sigurise.

Cka nnkupton bashkpunimi si procedure legjislative ne kuadr te BE-se dhe per

cilat raste zbatohet? =Bashkpunimi: Eshte procedure legjistlative I cili ka rol qendror ne
sistemin e miratimit te vendimeve ne BE. Komisioni e ben propozimin, keshilli I ministrave dhe
parlamenti diskutojne dhe madje mund te parashikojn nje ndryshim te propozimit dhe se fundi
vendimi miret bashkarisht nga keshilli dhe parlamenti. Zbatohet ne keto raste: raste te
diskriminimit, punesimin dhe aftesimin professional, lirise se levizjes se punetorve, mbrojtjen e
shendetit te njeriut, te drejten e banimit, punen hulumtuese-shkencor, tregun e perbashket
mjedisin jetesore etj.
Cilat jane burimet primare te se Drejtes se UE-se dhe pse konsiderohen si te tilla?
=Burimet primare te se drejtes se UE-se jane te gjitha normat juridike te traktateve themeltare
te UE-se, pra burim primar esht Traktati themeltare dhe po ashtu edhe Rregullorja konsiderohet
si burim primar i se Drejtes se UE-se ngase esht i vetmi burim pas Traktatit themeltar qe ka
fuqin me te larte obligative juridike. Konsiderohen si te ngase kane karakter detyrues per te
gjithe anetaret e saj dhe vlen ne te gjitha vendet anetare te cilave ju adresohet.

Cka nnkupton parimi i Propocionalitetit? =Parimimi i Proporcanitetit e kufizon ushtrimin e

pushtetit legjislativ te BE-se sipas kuptimitte parimit te shtetit ligjor. Qka do te thot se veprimi i
BE-se lidhur me ushtrimin e pushtetit legjislativ i nenshtrohet edhe nenkriterve si:
pershtatshmeris, nevojshmeris dhe mjaftueshmeris. Nga kjo rrjedh se ushtrimi i pushtetit
legjislativ nga BE-ja duhet te jete i pershtatshem, i nevojshem dhe i mjaftueshem per rregullimin
e nje fushelemie te caktuar.
Cka paraqet kapaciteti absorbues si kriter joformal per anetaresim ne UE?
=Keshilli evropian ne samitin e vitit 2006 per kapacitetin absorbues te UE-se qartesoj se:se pari
duhet te rifomulohet gjuha e kopenhages te vititi 1993 dhe ne vend te emrit kapacitet
absorbues duhet te perdoret emertimi kapacitet intergrues. Ne presidencen finladeze ne
gjysmen e dyte te vitit 2006 kishte percaktuar se kapaciteti intergrues esht ma shum kriter I
mbrendshem per vete UE sesa kriter I jashtem qe kishte te bente me shtetet aspirante.
Cilat jane funksionet kryesore te Bankes Qendrore Evropiane?
=Funksionet kryesore te Bankes Qendrore Evropiane jane:-Formulimi dhe zbatimi i politikes
monetare per Eurozonen,- Emerimi i kartemonedhave euro,-Mbeshtetja per funksionimin e
duhur te sistemit te pagesave.
Funksionet tjera jane:-- Te mbikqyr zhvillimet ne sektorin bankar dhe financiar, -Te mbledh informacionin e nevojshem statistikor nga autoritetet kombtare, --Te perkrahe
shkembimin e informacionit midis sistemit evropian te Bankave Qendroree dhe autoriteteve
mbikqyrese te qdo vendi.
Cfare lloje te kufizimeve ishin shfaqur fillimisht ne lirine e lvizjes se mallrave dhe
qfare kufizimesh shfaqen tani?
=Fillimisht jane shfaqur kufizime sasiore dhe ne fazat e mevonshme kufizime cilesore.
Llojet e kufizimeve qe ishin shfaqur ma heret kane qene te karakterit sasior qe do te thote qe
nuk esht lejuar futja e pa kontrolluar te mallrave ne vend,ndersa sot esht lloji i kufizimeve
cilesore qe do te thote malli mund te kufizohet atehere kur ai mall nuk i ploteson kriteret apo
standardet evropiane per futjen e saj ne tregun evropian .
A eshte pengese formale Karta e te Drejtave Themelore te BE-se qe nje ceshtje te
dergohet ne Gjykaten Evropiane per te Drejtat e Njeriut (nese po pse? nese jo pse?)
=Nese nje qeshtje dergohet ne Gjykaten Evropiane per te Drejtat e Njeriut, Karta nuk paraqitet
penges pasiqe edhe vet ne Preambule te Kartes theksohet se, ne Karten e te Drejtave
Themelore te BE-se behet permbledhja e te drejtave dhe lirive themelore prej traditave
kushtetuese dhe detyrimeve qe jane te perbashketa per shtetet anetare nga Konventa
Evropiane per te Drejtat e Njeriut dhe per kete shkak nuk esht penges.
Cili ka qene qellimi i miratimit te Traktatit Kushtetues?
=Qellimi i miratimit te Traktatit Kushtetues ishte sjellja e qytetarve evropiane me afer
institucioneve evropiane, organizimi i politikes evropiane nen nje strukture unike sidomos pas
zgjerimit te saj, dhe zhvillimi i UE-se nen nje faktor stabilizues dhe ne nje model te rendit te ri
boteror.
Cka nnkupton roli i supranacional i institucioneve te UE-se?
=Me supranacinalitet kuptojme te drejten e njeorganizate internacionale (UE-ja) qe ne menyre
te pavarur nga vullneti I shteteve anetare ne lemije te caktuar ne baze te kompetencave
perkatese te nxjer norma juridike te detyrueshem per shtetet anetare. Organet e UE-se qe kan
karakter supranacinal jane: Parlamenti Evropian ,Komisioni Evropian, Gjykata Evropiane e
Drejtsis dhe Gjykata e Auditorve. Rasti I pare ishte rasti VAN GEND EN LOSS
Pelqimi si procedure e njerrjes se vendimeve brenda UE-seshfrytzohet per keto
raste:
=Procedura e plqimit ishte sjell me AUE- n dhe sipas saj Kshilli duhet t siguroj plqimin e
Parlamentit Evropian prpara se t miratohen akte t caktuara , t cilat kan t bjn s parime pranimin e antarve t rinj dhe lidhjen e marrveshjeve pr asociim. Kategoria e
marrveshjeve ndaj t cilave zbatohet ajo u rrit dukshm me zgjerimin e BE-s dhe tani
zbatohet n shum marrveshje ndrkombtare si dhe n: 1. detyrat e posame t Banks
Qndrore Evropiane, 2. ndryshimet n Statutin e sistemit Evropian t Bankave Qndore , 3.
fondeve strukturore dhe t kohezionit, 4. procedurs s vetme zgjedhore pr Parlamentin
Evropian, 5. qasjes s shtetve t reja ntare, 6. votimit t Kryetarit dhe t antarve tjer t
Komisionit.
Cka nnkupton me Efektin Direkt te se drejtes se BE-se?
=Me Efektin Direkt te se drejtes se BE-se nenkuptojm veprimin e dpd te normave te UE-se ne
shtetet anetare te UE-se te cilat jane te obligueshme dhe te zbatueshme menjeher pas hyrjes
ne fuqi.
Efekti direkt:Paraqitet si doctrine e re e se drejtes supranacionale evropiane,u ngrit ne baze te
praktikes gjyqesore te gjykates se drejtesise. Kjo obligon te gjitha palet nenshkruese te traktatit
te Romes qe te respekton dhe zbatoj ne teritorin e tyre edhe qoft kur vendimi gjyqsor sht

kundr shtetit ku,posaqerisht nenin 12 te tij.rasti tipik ishte kompania holandeze ,,Van Gennd en
Loos
Cilat jane risite qe ka sjelle Traktati i Lisbones?
=Ndryshimet me te rendesishme qe kane dalur nga reformae Lisbones jane:
1-Shuarja e sistemit te tri shtyllave te BE-se, 2-BE-ja si trashgimtar i Bashkesise Evropiane,
3-Posti i Presidentit te Keshillit Evropian, 4- Perforcimi i kompetencave te Parlamentit Evropian,
5-Perforcimi i iniciatives qytetare ne vendimmarrje, 6-Rregullimi i te drejtes penale.
Traktati i Lisbones ka sjell shum risi dhe ato jane: Me Traktatin e Lisbones UE-ja esht bere nje
entitet unik e jo si me pare strukture tri shtylleshe, Per te paren here me Traktatin e Lisbones
Keshilli Evropian formalizohet si institucion, Per te paren here me Traktatin e Lisbones u
formalizua juridikisht sherbimi diplomatic i UE-se, Per te paren here me Traktatin e Lisbones
sistemi votues esht bere me te ashtuquajturen shumic e dyfisht (double majority).
Cilat jane funksionet kryesore te Komisionit Evropian?
=Komisioni Evropian ushtron katr funksione themelore:
1.propozon aktet normative n Parlament dhe n Kshill,
2.prfaqson Komunitetin si brenda shteteve antare ashtu edhe n arenn ndrkombtare,
3.mbikqyr zbatimin e traktateve dhe siguron funksionimin e tyre ,
4.si organ ekzekutiv menaxhon dhe zbaton politikat evropiane si dhe administron buxhetin.
Cilat jane karakteristikat e Traktateve te UE-se?
=Karakterisitkat e traktatateve te UE jane se:
1-permbjan dispoziatat themeltare te BE ,
2-permbajn aktet juridike qe i percaktojn te drejtat dhe detyrimet e shteteve antare,
3-percaktojn politikat monetare dhe kompetencat e organeve te Be,
4-percaktojn parimet e UE ku p.sh parimi i proprcionaliteti eshte futur me traktatin e Mastritit ,
5-percaktojn identifikimin e qytetarit europian etj.
Cilat jane dallimet esenciale ne mes te Kartes se te Drejtave Themelore te UE-se dhe
Kartes Evropiane per te Drejtat dhe Lirite Themelore te Njeriut?
=Dallimi thelbesor ndermjet tyre esht se Karten e te Drejtave Themelore te UE-se e zbaton dhe
interpreton Gjykata Evropiane e Drejtesise brenda shteteve anetare te BE-se ndersa Karten
Evropiane per te Drejtat dhe Lirit Themelore te Njeriut e interpreton dhe e zbaton Gjykata
Evropiane per te drejtat e njeriut si institucion i veqant ne kuader te Keshillit te Evropes.
Nga cili organ i BE-se emerohen komisioneret dhe cfare interesash perfaqesojne ata
me faktin e te qenurit anetare te Komisionit Evropian?
=Komisioneret zgjidhen nga presidenti i komisionit evropian i cili ne bashkpunim me shtet
antare bejne zgjedhjen e komsionerve tjer dhe me pas ia dergojne parlamentit evropian
perberjen e komisionit ku aty aprovohet,dmth organi i BE qe i emeron komisioneret eshte
Parlamenti Europian.
Komisioneret perfaqsojn dhe mbrojne intereset e perbashketa te bashkesis evropiane dhe kan
nje vend te posaqem ne menagjimin e aktiviteteve te integrimit evropian.Komisioni evropian
perbehet nga 27 komisioner(cdo shtet antar ka 1 komisioner).
Permend karakteristikat e direktivave te UE-se?
=Jan akte individuale juridike t cilat jan t obligushme vetm pr sa i prket qllimeve dhe
rezultateve q duhet t arrihen , ndrsa forma dhe mjetet prmes t cilave do realizohet kjo u
sht ln n dor autoriteteve kompetente t shteteve t cilave iu sht adresuar.
Dmth direktivat jan t obligushme pr nga rezultati q duhet t arrihet dhe obligojn vetm
shtetet antare por jo individt , pr aq koh sa ato nuk jan implementuar n legjislacionin
nacional.
Cilat jane dallimet esenciale ne mes te Kartes se te Drejtave Themelore te BE-se dhe
Kartes Evropiane per te Drejtat dhe Lirite Themelore te Njeriut?
=Dallimi thelbesor ndermjet tyre esht se Karten e te Drejtave Themelore te UE-se e zbaton dhe
interpreton Gjykata Evropiane e Drejtesise brenda shteteve anetare te BE-se
ndersa Karten Evropiane per te Drejtat dhe Lirit Themelore te Njeriut e interpreton dhe e zbaton
Gjykata Evropiane per te drejtat e njeriut si institucion i veqant ne kuader te Keshillit te Evropes.
Cka nenkuptojme me shumice te kualifikuar te marrjes se vendimeve ne Keshillin e
Ministrave te UE-se?

=Me shumicen e kualifikur nenkuptojme ate menyre te marejes se vendimeve, ku fuqia votuese
e shteteve tek votimi me shumic t kualifikuar sht e pabarabart pasi shtetet jan t
kualifikuara sipas numrit t popullsis e jo sipas fuqis ekonomike.
Bashkepunimi si procedure e nxjerrjes se vendimeve brenda UE-se shfrytzohet per
keto raste:
=Zbatohet ne keto raste: raste te diskriminimit, punesimin dhe aftesimin professional, lirise se
levizjes se punetorve, mbrojtjen e shendetit te njeriut, te drejten e banimit, punen hulumtueseshkencor, tregun e perbashket mjedisin jetesore etj.
Cka nnkuptoni me kriterin ekonomik te Kopenhages?
=Me kriterin ekonomik te Kopenhages nenkuptojme rregullat qe shteti duhet ti plotsoj nese
deshiron te bashkohet me BE-ne, dhe kto kritere ekonomike te Kopenhages jane:
1-Qe shteti te ket nje ekonomi funksionale te tregut, 2-Te kete kursin e kembimit valuator, 3Perballimi i presionit te konkurrences brenda BE-se.
Cfare te drejtash themelore prcakton Karta e te Drejtave Themelore te UE-se?
=Karta e te Drejtave themelore te UE-se percakton keto te drejta themelore: dinjiteti i
njeriut,lirit, barazia,
solidariteti, te drejtat civile dhe drejtesia. Nga kapitulli 1 do ishin keto te drejta: dinjiteti i
njeriut,e drejta e integritetit, ndalimi i tortures dhe trajtimit qnjerzor ose degradues, ndalimi i
skllaveris dhe punes se dhunshme.
Cka nnkupton me Planin e Veprimit per Partneritet Evropian?
=Me Planin e Veprimit per Partneritet nenkuptojm dokumenin kryesor afatmesem planifikues te
Qeveris se Kosoves e cila per qellim ka percaktimin e veprimeve te nevojshme per zbatimin e
agjenfes Evropiane dhe progresin ne procesin e Integrimit te Kosoves ne BE, ne pajtim me
prioritetet e identifikuara nga Partneriteti Evropian.
Rregullorja si akt juridik qe nxirret nga institucionet e UE-se ka keto karakteristika :
=b. Ka fuqi juridike te njejte me ate te ligjeve te vendeve anetare, esht burim sekondar i te
drejtes se UE-se nxirret nga institucionet e UE-se dhe ka efekt te pergjithshem.
Procedurat e vendimmarrjes ne kuadr te UE-se realizohen pa pjesmarrjen e institucionit te UEs ne vijim:=b. Gjykates se Drejtesise se UE-se.
Traktati i Lisbones ne mesin e institucioneve themelore te BE-se ka renditur (rrethoni
pergjigjen e sakte)
=a.Bashkesine Ekonomike Evropiane
Perfaqesimi aktual i Republikes se Kosoves ne Procesin e Stabilizim Asocimit
realizohet permes:
=c. Dialogut te Procesit te Stabilizim Asocimit
Cili nga parimet e mposhtme bene pjese ne parimet e veanta te se Drejtes se UEse?
=b. Parimi i Proporcionalitetit., Parimi i Subsidiaritetit., Parimi i mosdiskriminimit.
Karakteristika te perbashketa ne mes Rregulloreve dhe Traktateve te UE-se jane
=b. Kane efekt juridik te drejtperdrejt dhe te pergjithshem.
Rregullorja si akt juridik qe nxirret nga institucionet e BE-se ka keto karakteristika:
=c. Ka efekt juridik te pergjithshem, eshte akt i institucioneve te BE-se me efekt te drejtprdrejt
dhe bene pjese ne te drejten institucionale te BE-se
Roli kryesor ne mbikqyrjen perkatesisht mbrojtjen e Traktateve te UE-se i takon
institucionit ne vijim.
=d. Komisioni Evropian
Njeri nder parimet e mposhtme bene pjese ne parimet e veanta te se Drejtes se
UE-se (rrethoni pergjigjen e sakte)

=a. Parimi i Propocionalitetit

Cila nga institucionet ne vijim nuk merr pjese ne asnjeren nga procedurat e
vendimmarrjes ne kuadr te UE-se
=b. Gjykata e se Drejtesise se UE-se
Njeri nder parimet e mposhtme bene pjese ne parimet e veanta te se Drejtes se
UE-se
=d. Parimi i Propocionalitetit
Bashkepunimi si procedure e Vendimmarrjes ne kuadr te BE-se realizohet nga:
=d. Komisioni Evropian, Keshilli i Ministrave te BE-se dhe Parlamenti Evropian
Direktivat mund te kene efekt te drejteperdrejte atehere kur:
=b. Nga ana e shteteve qe u adresohen nuk permbushen brenda afatit ta parapare
E DREJTA E UNIONIT EVROPIAN sht dege e re, dinamike dhe multidisiplinare. E drejta e
UE sht nj sistem i normave juridike. Kto norma nuk i nxjerr nj shtet, por nj entitet i
prbre prej disa shteteve. E drejta e UE merret me studimin e :normave qe i nxjerrin organet
dhe institucionet e UE dhe vendimeve te Gjykates Evropiane te se drejts
INSTITUCIONET THEMELORE TE UE JAN:Kshilli Evropian, Kshilli, Komisioni
Evropian,Parlamenti Evropian,Gjykata Evropiane e se Drejts
TRAKTATET THEMELTARE TE UE (burimi kryesor i UE)Jan pese traktate kryesore:Traktati i
Parisit mbi Bashkimin Evropian pr thngjill dhe elik 1951
Traktati i Evrops mbi Bashkimin Ekonomik Evropian dhe mbi Euroatomin-1957
Traktati i Mastrihtit mbi Unionin Evropian- 1991, Traktati i Amsterdamit 1997
Traktati i Nices 2000., Prej ktyre traktateve burojn dhe nxjerrn akte te tjera juridike te UE.
SIGURIM TJETR APO QE QUHET LEGJISLACIONI I DYTE I UE PRCAKTON:
Rregulloren, Direktivn, Vendimin, Rekomandimin, Mendimin dhe Vendimet gjyqsore te
Gjykats Evropiane. Traktatet themeltare hyn ne fuqi brenda afatit te caktuar pasi qe te
nnshkruhen dhe te ratifikohen nga shtet antare nnshkruese, ndrsa rregullorja hyn ne fuqi
ne datn e shnuar ne vet rregullore. Te gjitha aktet e tjera hyn ne fuqi ne datn kur e kane te
shnuar ne tekstin e tyre.
PROCEDURAT KRYESORE NE UE
Keshilli dhe Komisioni vepron vet. Sa i prket procedurs konsultative-Kshilli dhe Komisioni
veprojn me bashkpunim me Parlamentin Evropian. Sa i prket procedurs s
bashkepunimit-Keshilli dhe Komisioni veprojn ne konsultim me parlamentin Evropian. Sa i
prket procedurs s bashkevendosjes-Keshilli dhe Komisioni dhe PE me bashkvendsin; dhe
sa i prket procedurs s plqimit-Keshilli, Kom. dhe plqimi i PE
KSHILLI I EVROPES sht krijuar pas lufts se dyte botrore me qellim qe te arrihet nj
unitet me i madh midis shteteve antare me qellim te ruajtjes dhe realizimit te me tejme te
drejtave dhe lirive te njeriut. Qllimet e tij jan: Te mbrojn te drejtat e njeriut, demokracin
dhe sundimin e ligjit dhe Te gjeje zgjidhje me te cilat ballafaqohet shoqria Evropiane lidhur me
diskriminimin e minoriteteve, jotolerancen, sidn, drogn, krimin e organizuar.Veprimtaria e KE
ka te beje me mbrojtjen e te drejtave civile dhe politike; te drejtave ekonomike dhe sociale;
mbrojtjen e personave te privuar nga liria; mbrojtjen e minoriteteve; barazimin ne mes gruas
dhe burrit etj.
ORGANET E KE-SE JAN: komiteti i ministrave i cili prbehet nga ministrat e jashtm te 43
shteteve antare. Ky komitet siguron qe konventat dhe marrveshjet midis shteteve antare te
zbatohen prve komitetit te ministrave, organet tjera jan: asambleja parlamentare qe sht
organ kshill dhns. Dhe organi i trete sht kongresi i autoriteteve rajonale dhe lokale te
Evrops.
KONVENTA EVROPIANE PR TE DREJTAT E NJERIUT
Kjo konvente sht nnshkruar ne Rome me 1950 dhe ka hy ne fuqi ne shtator te 1953. Me ket
konvente jan prcaktuar t drejtat te njeriut si dhe sht siguruar sistemi i kontrollit pr
zbatimin e ktyre te drejtave.
Prgjegjsia pr zbatimin e ktyre te drejtave i sht besuar 3 institucioneve:Komisionit
Evropian pr te drejtat e njeriut; Gjykats Evropiane pr te drejta te njeriut dhe Komitetit te
Ministrave.
Qe nga hyrja e konvents ne fuqi, jan miratuar 12 protokolle te saj.
GJYKATA E RE EVROPIANE PR TE DREJTAT E NJERIUT

Kjo gjykate sht themeluar ne baze te Konvents dhe prbhet nga numri i prbashkt i
gjyqtareve me numrin e antareve qe jan shtete kontraktuese te konvents. Gjyqtaret
zgjedhn nga Asambleja Parlamentare e Kshillit te Evrops me mandat prej 6 vjetsh. Mandati i
gjyqtarit skadon pasi ta kaloj moshn 70 vjee. Kjo Gjykate e ka kryetarin, dy nnkryetar, dy
kryetar te sektorve, te gjith me mandat prej tri vitesh.
PROCEDURA PARA GJYKATS Secili shtet kontraktues ose individ qe pohon se sht viktime
e ndonj shkelje te konvents, ka mundsi qe drejtprdrejte te parashtroj ankese para Gjykats
Evropiane pr te Drejtat e Njeriut e cila gjindet ne Strasburg. Procedura para ksaj gjykate sht
publike. Marrja ne pyetje e dshmitareve sht publike, prve nse Dhoma apo Dhoma e
Madhe nuk vendos ndryshe ne rast te rrethana te jashtzakonshme. Gjuhe zyrtare ne ket
gjykate sht frngjishtja dhe anglishtja, por ankesat mund te hartohen edhe ne ndonjrn nga
gjuhet e shteteve kontraktuese.
PRANIMI I ANKESAVE NE KET GJYKATE Pr tu pranuar nj ankese ne ket gjykate duhet
plotsuar kto kushte: te parashtrohet nga personi i autorizuar, te ket te beje me shtjen qe
parashihet ne konvente, te ket te beje me juridiksionin pr te cilin shtrihet konventa, te
parashtrohet pas shterjes se te gjitha mjeteve juridike te brendshme dhe at 6 muaj pas
shterjes se mjetit te fundit te brendshm.
KUSH MUND TE PARASHTROJ ANKESE DHE KUNDRE KUJT Ankesat mund ti parashtroj
do person, organizate joqeveritare ose grup individsh qe paraqet te dhna se sht viktime.
Ankesat nuk mund te parashtrohen nga komunat apo krijesat e tjera shtetrore.
VIKTIMA Parashtruesi i ankess domosdo duhet te provoj se sht viktime e shkeljes.
Ekzistojn tri lloj viktimash: 1. aktuale; 2. potenciale; dhe 3. indirekte. Viktima aktuale sht
ajo viktime e cila tashme sht prekur me shkelje. Viktima potenciale sht ajo viktime e cila
sht ne rrezik te drejtprdrejte te preket nga shkelja e ndonj ligji apo akti administrativ dhe
Viktima indirekte sht ajo viktime e cila drejtprdrejt afektohet nga shkelja e qe i behet
personit tjetr. Ankesat mund te parashtrohen vetm kundr shteteve sepse vetm shtetet pale
te konvents mund te bjn shkelje. Ankesat nuk mund te parashtrohen kundr personave apo
institucioneve private. Shtetet jan prgjegjse pr gjithka qe ndodh ne territorin e tyre.
Gjykata mund ti shqyrtoj ankesat vetm lidhur me te drejtat dhe lirit qe i prfshin konventa
dhe ankesat nuk duhet ti drgohen gjykats para se te shteren te gjitha mjetet vendore.
TE DREJTAT E MBROJTURA ME KONVENTE DHE ME PROTOKOLLET E SE DREJTS
Jan: E DREJTA NE JETE apo neni 2 qe thot se shteti duhet te mbroje te drejtn ne jete dhe e
ka te siguruar listn se kur lejohen vrasjet. NDALIMI I TORTURUES dhe i ndshkimeve a
trajtimeve njerzore apo neni 3 me ket nen ndalohet tortura, ndshkimet dhe trajtimet
njerzore dhe poshtruese. Tortura dhe trajtimi njerzor nnkuptojn sulm fizik dhe dhune te
panevojshme, ndrsa trajtimi poshtrues ka pr qellim qe ta beje viktimn te vuaj dhe te
poshtrohet. Ky nen mbron edhe personat te cilt mbahen ne burg.
E DREJTA NE LIRI DHE SIGURI te personit apo neni 5 Rastet e tilla ne Strasburg vinin me se
shumti nga individt e privuar nga liria. Ky nen ka te beje me mbrojtjen e liris fizike e
veanrisht me mbrojtjen e liris nga arresti apo ndalimi. Me kt nen garantohet e drejta pr tu
informuar menjher pas arrestit, e drejta pr te dale sa me shpejte para gjyqit, si dhe e drejta
ne procedure.
E DREJTA NE GJYKIM TE DREJTE dhe te paanshm apo neni 6 Kjo e drejte garantohet si ne
procedurn civile ashtu edhe ne at penale. Kjo e drejte konsiston ne gjykim te drejte, te
paanshm dhe publik, para gjykats se pavarur dhe te paanshme, brenda kohs se arsyeshme.
Me kete te drejte garantohet edhe supozimi i pafajsis; e drejta qe te mbrohet personalisht ose
me ndihme juridike; e drejta qe te ftoj dshmitar dhe e drejta qe te ket prkthyes pa pagese
nse sht e nevojshme.
LIRIA E SHPREHJES, MENDIMIT, e ndrgjegjes dhe e religjionit apo neni 9 dhe10- Kjo e drejte
konsiderohet nje nder shtyllat kryesore te demokracis. Gjykata Evropiane ka gjykuar shume
raste qe kane te bjn me kete te drejte. E DREJTA NE ARSIM sht po ashtu parim me
rendsi. Me ket parim prfshihen: dhunn dhe zgjidhjen e konflikteve ne shkolla; maltretimin
ne shkolla; edukimin pr tolerance; historin pa urrejtje; gjuhet moderne pr komunikim, etj. E
DREJTA NE SHFRYTZIMIN E PAPENGUAR TE PASURIS Me ket nen te konvents
Evropiane per te drejtat e njeriut mbrohet e drejta e prons dhe e drejta e shfrytzimit te
papenguar te pasuris te do njrit.
E DREJTA NE ZGJEDHJE TE LIRA ky nen ka te beje me mbrojtjen e demokracis pluraliste
sepse pa zgjedhje te lira nuk mund te ket demokraci. Sipas ktij parimi sht me rendsi qe
zgjedhjet e lira te mbahen ne intervale te arsyeshme dhe te jene me votim te fshehte.

E DREJTA NE PUNE ky nen ka pr qellim mbrojtjen e puntoreve dhe te drejtave te tyre ne

pune duke prfshire ktu edhe ndihmn pr ngritje profesionale. Ky nen prfshin: ort e
arsyeshme ditore dhe javore te puns; festat publike me pagese; pushimin vjetor minimum prej

dy javsh; pushimin javor; etj. Pastaj mbrojtja e posame e personave nn 18 vje, personave te
hendikepuar; grave shtatezane; pastaj pushimin e lindjes me pagese i cili prej 12 javsh sht
zgjatur ne 14 jave. Po ashtu garanton edhe barazin midis burrit dhe gruas.
E DREJTA NE MBROJTJE SOCIALE ky parim prfshin te drejtn e sigurimit social; te drejtn
ne mbrojtje shndetsore; dhe te drejtn ne ndihme sociale dhe shndetsore.
MBROJTJA E TE DREJTAVE TE PAKICAVE KOMBTARE Konventa Evropiane pr te drejtat e
njeriut siguron mbrojtje minimale pr pakicat kombtare. Ne tekstin e saj pakicat prmenden
vetm ne pjesn ku behet fjale pr diskriminimin. Mirpo e arritur me e madhe ne ket drejtim
sht Konventa Kornize pr Mbrojtjen e Minoriteteve. Kjo kornize prfshin; mosdiskriminimin;
ruajtjen e kulturs, religjionit; gjuhs; traditave; qasjet ne media; arsim, pjesmarrje ne jetn
kulturore, ekonomike; ndalimin e asimilimit te dhunshm, etj.
NATYRA JURIDIKE E SE DREJTS S UE-S
T drejtn e Unionit n mnyr direke e zbatojn institucionet e Unionit dhe shteteve antare.
Me t drejtn e UE-s n mnyr direke rregullohen marrdhniet n mes shteteve t Unionit,
n mes t shteteve dhe Unionit si dhe marrdhniet e personave fizik dhe juridik me
institucionet e UE-s. Gjithashtu me t drejtn e UE-se rregullohen marrdhniet e UE-s me
shtetet e treta me t cilat sht nnshkruajtur marrveshje pr asociim dhe bashkpunim
ekomomik. E drejta e Unionit Evropian paraqet nj sistem t veant juridik sui generis.
BURIMET E S DREJTS S UNIONIT EVROPJAN.Burimet primare t UE-s, jan
marrveshjet me t cilat jan themeluar tre bashksit dhe marrveshja mbi UE-n. Pjes
prbrse t marrveshjeve jan pjest pr ndryshime dhe plotsime t marrveshjeve
(protokollet, deklaratat etje.).Me marrveshjet themeluese (konstitucionale) sht i rregulluar
organizimi, organet, krijimi dhe zbatimi i s drejts s UE-s si dhe kryerja e detyrave t
prcaktuara n objektivat pr themelimin e tyre.
Marrveshjet konstitucionale paraqesin apo e kan vlern e njjt q e ka kushtetuta e nj
shteti si akt m i nalt juridik d.m.th. marrveshjet themelore pr nga fuqia juridike barazohen
me kushtetutn e nj shteti. T gjitha aktet dhe organizimi i Unionit Evropian n prgjithsi
sht n pajtueshmri me marrveshjet themelore ose konstitucionale. Me marrveshjet
themelore harmonizohen edhe ligjet apo legjislatura e shteteve antare. Gjithashtu, n burimet
primare marrin pjese edhe: Akti Unik Evropjan 1986/87; Marveshja e Maastricht it; Marrveshja
e Amsterdamit; Konferenca e Nics; Konferenca e Lisbons .etje.
Vend t posam n burimet primare t Unionit Evropian marrin marrveshjet pr antarsim
t shteteve t reja n UE. T njjta jan edhe marrveshjet pr asociim dhe marrveshjet pr
bashkpunim ekonomik me vendet e treta. Principet e prgjithshme t s drejts jan pjes e s
drejts jo t shkruar dhe paraqesin burim primar i s drejts s UE-s. Vendimet e Gjykats s
Drejtsis si instanc m e lart gjyqsore e cila ka pr detyr t bj implementimin, sqarimin
dhe zhvillimin e s drejts s UE-s bjn pjes n burimet primare t s drejts s UE-s.
Praktika e Gjyqit gjithashtu bn pjes n burimet primare t s drejts s UE-s.
BURIMET SEKONDARE, paraqiten kur shtjet apo ndonj situat e krijuar nuk mund t
rregullohet me burimet primare. Ato ndahen n burime sekondare obligative dhe jo-obligative.
Rregullorja (dekreti) sht akti m i rndsishm obligativ t cilin e sjellin institucionet e Unionit
Evropian. Karakteristik themelore e rregullores sht ajo se ajo sht obligative pr t gjitha
shtetet antare t UE-s. Nse krahasohet rregullorja me nj akt juridik t nj shteti ather
mund t konstatohet se ajo e ka fuqin e nj ligji.
Si akt i prgjithshm juridik, rregullorja publikohet n gazetn zyrtare t Unionit Evropian.
Udhzimi sht akt i dyt pr nga fuqia juridike t cilin e sjellin institucionet e UE-s. Dallohet
nga rregullorja n disa aspekte: udhzimi mund tu adresohet vetm disa shteteve antare; nuk
ka efekt t drejtprdrejt juridik dhe sht obligative vetm n pjesn e qllimeve q duhet t
arrihen, ndrsa forma dhe mjetet me t cilat duhet t realizohen u lihen organeve t shteteve t
cilave u adresohen.
VENDIMI SHT AKT JURIDIK I INSTITUCIONEVE T UE-s e cila sht obligative pr
shtetet t cilave u adresohet. Me vendimet rregullohen t drejtat dhe obligimet individuale. Kto
u adresohen deri tek personat privat fizik dhe juridik si dhe t shteteve antare. Mendimet dhe
rekomandimet jan akte t cilat i sjellin institucionet e UE t cilat nuk jan obligative pr shtetet
antare. Edhe pse nuk jan obligative, sht e plqyeshme q shtetet ti zbatojn t njjtat.
KONSTRUKSIONI JURIDIK I UE-S
Konstruksioni juridik i UE-s bazohet n tre shtyllat ose fushat kryesore ku edhe realizohet
aktiviteti i saj:
Tregu unik evropian dhe politika e prbashkt bujqsore
Politika e prbashkt e jashtme dhe e siguris
Politika e prbashkt n shtjet e brendshme dhe t jurispondencs.
TREGU UNIK EVROPIAN DHE POLITIKA E PRBASHKT BUJQSORE
Sipas marrveshjes pr UEE e cila kishte detyr primare krijimin e nj pazari t prbashkt, ky
proces i krijimit t ktij tregu do t realizohej n etapa n kohzgjatje prej 12 viteve do te thot
tre faza nga katr vite. Pr seciln etap jan t parapara mjetet dhe hapat t cilt duhet
ndrmarr q t kalohet n fazn e dyt. N fund t fazs s par d.m.th. n fund t katr

viteve, kt fakt e verifikonte Komisioni dhe Kshilli

QLLIMET DHE DETYRAT E UNIONIT EKONOMIK EVROPIAN

Detyrat e Unionit Ekonomik Evropian jan disa: nprmjet krijimit t nj pazari t prbashkt
dhe nprmjet harmonizimit t politiks ekonomike t shteteve antare t siguroj nj zhvillim
t ekonomis n suaza t krejt Unionit Evropian, zhvillim permanent dhe t barabart t
ekonomive, rritjen e stabilitetit t Unionit Evropian, rritjen e standardit jetsor si dhe zhvillimin e
marrdhnieve ndrmjet shteteve .
N nenin 3 t ksaj marrveshjeje jan prcaktuar instrumentet nprmjet t cilave realizohen
kto qllime:
HEQJA E DOGANAVE N MES SHTETEVE ANTARE, d.m.th. heqja kuantitative dhe
ndalesave t tjera gjat importit dhe eksportit t mallrave;Krijimin e nj politike t prbashkt
n fushn e komunikacionit dhe bujqsis; Vendosjen e nj regjimi i cili do t siguroj
konkurrenc t lir n pazarin e prbashkt;Prshtatjen dhe barazimin e juridiksioneve t
brendshme t shteteve n mas q sht e nevojshme pr funksionimin e pazarit t
prbashkt;Krijimi i nj Fondi Social Evropian pr prmirsimin e shtjes s punsimit etj..
KA SHT PAZARI I BRENDSHM N UE?
Pazari i brendshm n UE paraqet nj hapsir ose territor pa kufi, n t cilin sigurohen: e drejta
e lvizjes s lir t individve, mallrave, kapitalit dhe shrbimeve t njohura me emrin 4
Lirit n UE , pa respektimin e t cilave nuk ka pazar t brendshm.
LVIZJA E LIR E MALLRAVE
Sipas marrveshjes, Unioni doganor detyr e Unionit sht q nprmjet t krijimit t pazarit t
prbashkt dhe harmonizimit ose afrimit t politikave ekonomike t shteteve antare t bj
rritjen dhe t forcoj stabilitetin e standardit jetsor t shteteve. Realizimi i politiks doganor t
prbashkt bhet n etapa d.m.th. dogana dhe t dhnat tjera doganore jan ndal ose n
afate t cilat jan t caktuara nga Komisioni. Si baz jan marr t dhnat doganore 1957. Me
marrveshjen jan parapar edhe kufizimet e lvizjes s lir t mallrave: d.m.th. sht e ndaluar
ose kufizuar importi-eksporti, transporti i mallrave pr t cilat me t drejt dyshohet se bjn
degjenerimin e moralit, rendit publik dhe sigurimin e shtetit, rruajtjen e jets dhe shndetit t
njerzve, t kafshve, pasurive shtetrore, vlerave historike, arkeologjike si dhe pronn
industriale dhe tregtare.
LVIZJA E LIR E INDIVIDVE
Nocioni lvizja e lir e individve para s gjithash ka kuptimin e s drejts s lvizjes s
puntorve d.m.th. eliminimin e fardo diskriminimi t puntorve t shteteve antare
(rrogave, kushteve sociale).
Gjithashtu me kt nocion nnkuptohet edhe liria e banorve t shteteve antare t zgjedhin
shtetin antar n t cilin do t jetojn dhe punojn, d.m.th. t ken t drejta t njjta si edhe
vendasit, t hapin firma, t shkollohen. Ndalohet fardo lloji diskriminimi i puntorve n baz
t punsimit, shprblimit dhe t drejtave tjera t puns. Prjashtim nga kjo e drejt ka vetm n
raste t: n punsim n sektort publike, pr shkak t siguris shtetrore dhe shndetit t
popullats s shtetit prkats. Duhet cekur se nuk ka migrim t madh t puntorve t thjesht
n mes shteteve antare.
LVIZJA E LIR E SHRBIMEVE
Kjo liri sht n lidhje t ngusht me lvizjen e lir t individve. Me kto t dyja liri barazohen
kushtet e jetess dhe puns t shtetasve me shtetasit tjer t shteteve antare. Megjithat ka
edhe dallim mes ktyre dy lirive. Liria ose lvizja e lir e shrbimeve paraqet liri t dhnies s
her pas hershme t disa shrbimeve nga shtetas t shteteve antare n territor t shtetit
tjetr. Sipas marrveshjes si shrbime quhen ato t cilat kryhen me vler (me para) nse nuk u
referohen lirit tjera pr individ, kapital dhe mallra. Si shrbime konsiderohen: punt me
karakter industrial;punt me karakter tregtar;punt me karakter zejtar (zanatet e ndryshme)
dhe punt e individve q kan profesionet e lira.
LVIZJA E LIR E KAPITALIT
Me kt nnkuptojm: investimet direke, aprovimin e kredive, garancat, t drejtn e prons mbi
sendet e pa luajtshme, investime t letrave me vler etj. Do te thot. nuk bhet fjal vetm pr
kapitalin me para por edhe me pron.
POLITIKA E PRBASHKT E JASHTME DHE E SIGURIS
Me marrveshje ishte e parapar mbajtja e mbledhjeve t rregullta t ministrave pr pun t
jashtme ku bashkpunimi Politik Evropjan kishte pr qllim t mundsoj komunikimin m t
mir dhe afrimin e pozitave t shteteve antare n t gjitha shtjet e politiks s jashtme dhe
si t jet e mundshme edhe veprimin e prbashkt. Kur bhej fjal pr shtjet e siguris,
bashkpunimi kufizohej vetm n aspektet financiare dhe politike. Krizat e mvonshme (Lufta
n Irak, Ish Jugosllavi etje) treguan se instrumentet e ktilla nuk jan adekuate pr at shkak se
ato nuk i siguruan UE-s nj rol t rndsishm n skenn ndrkombtare. Prandaj shtet

vendosn q me marrveshjen e Mastrihtit t vitit 1992 ose marrveshjen mbi Unionin Evropian
prve fuqis ekonomike ti japin Unionit Evropian edhe identitet politik dhe at mbrojtjes. Pr
kt arsye ky traktat inauguroi edhe dy shtyllat e reja: at t politiks s prbashkt t jashtme
dhe t siguris dhe at t bashkpunimit n sferat e jurisprudencs dhe punve t brendshme.

QLLIMET PR KRIJIMIN E POLITIKS S PRBASHKT T JASHTME DHE T SIGURIS

JAN: Qllimet jan ruajtja e vlerave t prbashkta, interesave themelore dhe pavarsin e
Unionit, Forcimin e siguris t Unionit dhe shteteve antare, Forcimin e paqs dhe sigurin
ndrkombtare, Promovimin e bashkpunimit ndrkombtar, Zhvillimin dhe forcimin e
demokracis dhe sundimit t s drejts, respektimin e t drejtave t njeriut dhe lirive themelore
etj.,
Kto qllime mund t realizohen n dy mnyra:nprmjet bashkpunimit t shteteve antare n
udhheqjen e politikave t tyre dhe verifikimin e qndrimeve t tyre ose nprmjet realizimit t
masave t prbashkta n fushat ku shtetet antare kan interesa t prbashkta.
Bashkpunimi mes shteteve antare nnkupton edhe informimin e ndrsjellt dhe kshillim pr
pyetje t cilat jan n interes t prgjithshm pr politikn e jashtme dhe t siguris. Vendimet
e prbashkta aprovohen kur Kshilli vlerson se sht e nevojshme, me ka ndrlidhen
politikat nacionale dhe verifikohet pozita e shteteve antare n marrdhniet ndrkombtare.
Kshilli e ruan t drejtn e autoritetit m t lart pr vendosjen e direktivave t prgjithshme
mbi politikn e jashtme. Kshilli mund ti aprovoj procedurat pr implementimin e vendimeve
t prbashkta me shumic t kualifikuar.
Qllimi sht t lidhen aktivitetet e shteteve antare. UE e jep mendimin e vet pr ndonj
ndodhi ndrkombtare nprmjet deklaratave t prbashkta, posarisht kur ato kan t bjn
m shkeljen e t drejtave t njeriut. Politika e prbashkt e jashtme dhe e siguris paraqet gurr
themel t UE-s e cila i prfshin gjitha fushat e politiks s jashtme dhe siguris. Dispozitat n
baz t s cilave udhhiqet politika e prbashkt e mbrojtjes dhe siguris n asnj mnyr nuk
ndikon n karakteristikat specifike t mbrojtjes dhe siguris t ndonj shteti antar. Shtetet
neutrale edhe m tutje do t ken status special si psh. Franca me Britanin e Madhe edhe m
tutje do t mund t zhvillojn politikn e mbrojtjes mes tyre si fuqi nukleare.
ME MARRVESHJEN E AMSTERDAMIT 1997, UE fiton instrumente t reja operativeinstitucionale. Prej ather Kshilli e fiton rolin e promovuesit dhe motiv dhnsit i cili i pranon
aktivitetet dhe qndrimet e prbashkta. Votimi me shumic t kualifikuar zbatohet te t gjith
qndrimet dhe aktivitetet e pranuara nga Kshilli rreth zbatimit t vendimeve t prbashkta,
me vendosjen e asistencs konstruktive me ka nj shtet mund t prmbahet nga pjesmarrja
nse kjo nuk i pengon t tjert. Sekretari gjeneral i Kshillit e zbaton ose e kryen detyrn e re t
t drguarit t lart pr politik t prbashkt t jashtme dhe t siguris dhe i ndihmon Kshillit
n hartimin, prpilimin dhe zbatimin e vendimeve politike.
Risi n kt marrveshje sht raporti pr planifikim dhe vrejtje t hershme n kuadr t
Kshillit. Detyra e saj sht ti monitoroj dhe analizoj proceset e PPSM, t jep mendime dhe
paralajmroj pr raste t cilat mund t ndikojn n politiken e prbashkt t jashtme dhe t
siguris.
POLITIKA E PRBASHKT N SHTJET E BRENDSHME DHE JURISPUNDENCS
Qllimi i bashkpunimit mes organeve policore dhe atyre gjyqsore t shteteve antare t
unionit Evropjan sht sigurimi i liris dhe drejtsis pr qytetart nprmjet t lufts s
prbashkt kundr kriminalitetit (veanrisht kundr terrorizmit, trafikimit me njerz, drogs,
armve, korrupcionit etje) si dhe kundr racizmit dhe ksenofobis.Mes tjerash, jan ndrmarr
dy hapa t rndsishme n drejtim pozitiv n lidhje me zgjidhjen e ktyre problemeve: sjellja e
direktivs kundr larjes s parave dhe krijimi i Policis Evropjane EUROPOL, e cila funksionon
q nga viti 1998.N suaza t bashkpunimit n sfern e jurispundecs bjn pjes: lehtsimi
dhe prshpejtimi i bashkpunimit n proceset gjyqsore, lehtsimin e e procedurs s
ekstradimit, vendosjen e rregullave minimale pr dnimin e veprave penale si dhe vendosjen e
dnimeve pr aktet e terrorizmit, krimit t organizuar dhe trafikimin e drogs dhe substancave
tjera t ndaluara. Bashkpunimi n kt sfer realizohet jashta procedurave te UE-se.
E DREJTA E UNIONIT EVROPIANN PRGJITHSI MBI SUPERNACIONALITETIN JURIDIK
Periudha pas lufts s Dyt Botrore n Evrop nxori n siprfaqe nj fenomen t ri juridik:
supranacionalitetin legal. Filloi t krijohej dhe t funksiononte nj e drejt q dallonte nga e
drejta klasike shtetrore sepse ajo as nuk krijohej as nuk implementohej vetm nga shteti por
nga nj organizat mbishtetrore n krijim. Filloi t zbatohet nj legjislacion i ri dhe t
funksionoj nj gjyqsi e re brenda kornizs evropiane. Fillimisht Konventa Evropiane pr t

Drejtat e Njeriut (e Keshillit t Evrops) inauguroi jo vetm katalogun e t drejtave dhe lirive t
garantuara t njeriut por edhe mekanizmin e mbrojtjes s tyre kundr shtetit qe i shkel ato.
Kshtu periudha deklarative e mbrojtjes ndrkombtare e t drejtave t njeriut u pasua edhe
nga periudha prmbaruese. Edhe shtetet-deri n subjekte t pacnueshme t s drejts
ndrkombtare filluan t nxirren para gjyqsis ndrkombtare pr shtjet t cilat deri dje
konsideroheshin t brendshme dhe zgjidheshin brenda juridiksionit gjyqsor vendas.
M von, n vitin 1963, me rastin e par gjyqsor VAN GEND EN LOSS, Gjykata Evropiane e
s Drejts, nj gjykat tjetr supranacionale, filloi nj praktik tjetr gjyqsore brenda s cils
edhe shtetet antare t Unionit Evropian mund t ishin subjekte te vendimeve t saja
gjyqsore. Ky fenomen i ri juridik evropian me koh krijoi standarde t caktuara juridike pr
vendet q donin tu bashkoheshin ktyre strukturave integruese evropiane. Disa shtete madje
dokumentet e tilla juridike evropiane filluan ti inkorporojn edhe si pjes t sistemit t tyre
juridik t brendshm, me ka filloi i ashtuquajturi internalizim i s drejts evropiane.
E DREJTA E UNIONIT EVROPIAN sht nj deg e re specifike dhe interdisiplinare e s drejts.
Sipas doktrins klasike mbi t drejtn, sistem rregullash shoqrore t sanksionuara nga ana e
shtetit, e drejta e UE-s nuk do t mund t quhej e drejt, sepse at nuk e nxjerr dhe nuk e
sanksionon shteti, por nj organizat mbishtetrore. Mirpo, si do t shihet n shtjellimet
vijuese, pikrisht institucionet ligjvnse dhe procedurat legjislative, vrtet specifike,
prbjn themelet e ligjvnes n UE . Folsom me te drejt trheq vrejtjen se pa njohjen e
ktyre dy themeleve ligjvnse te UE-se , sht e pamundur formsimi i juristit t UE-s.

Si nj sistem i qeverisjes shumshtresore, brenda t cilit vendimmarrja si u tha varet nga

shum akter dhe nga shume nivele te vendosjes (jo vetm atij shtetror, por edhe atij
mbishtetror) edhe e drejta e cila nxirret n kt proces inicues ligjvns dallon nga e drejta
klasike shtetrore. Duke u nisur nga kjo veanti e s drejts s UE-s, disa autor edhe e
kontestojn legjimitetin kushtetues dhe ligjor te ksaj t drejte me t ashtuquajturin deficit
demokratik, sepse ajo nuk nxirret nga organet shtetrore demokratikisht t zgjedhura. Nga ana
tjetr, normat e s drejts s UE-s nuk jan t detyrueshme vetm pr individt, por edhe pr
vet shtetet sovrane, q e bn edhe me te vshtir shpjegimin e ksaj t drejte me termet e s
drejts klasike .Mirpo, prkundr vrejtjeve t klasikve t s drejts, ne mendojm se e drejta
e UE-se sht nj deg e s drejtes, sht e vrteta shum specifike me elemente t shum
degve t tjera t ndrthurura t s drejts dhe me lnd dhe me metod t veant t
studimit q e bn specifike edhe vet natyrn e saj juridike dhe q pastaj prcakton edhe
parimet e saj specifike dhe burimet e posame. Si e till, lnda e saj si disiplin shkencore sht
pranuar n mnyr solide nga gjeneratat e para t studentve t fakulteteve juridike ku ajo
msohej. Ky specifitet i s drejtes s UE-s shprehet n dallimet e saj me degt e tjera t s
drejts pr nga natyra e saj juridike, lnda e studimit, metodat dhe parimet, burimet e s
drejts..
Supranacionaliteti apo mbishtetrorja, si nj realitet ndrkombtar q mund tua imponoj
vullnetin e tij edhe shteteve sovrane dhe t pavarura, mbeti njra ndr shtjet m t
diskutuara n teorin e s drejts s UE-s. Autoret ishin t ndar sa i prket (mos) ekzistimit t
s drejts s UE-s, si nj e drejt supranacionale.
KRITIKUESIT E SUPRANACIONALITETIT dhe rrjedhimisht t s drejts s UE-s i prkisnin
idhtareve t doktrins klasike, sipas s cils UE-ja nuk sht shtet pra nuk ka as sovranitet
legjitim q buron nga demokracia prfaqsuese, prandaj n munges t demosit dhe si pasoj e
ktij deficiti demokratik as mund ta nxjerr e as ta implementoj t drejtn.
NDRKAQ, MBROJTSIT e SUPRANACIONALITETIT e hedhin posht doktrinn e till klasike
t demokracis s shekujve XVIII-XIX, me arsyetimin se n ndrkoh brenda nj shekulli,
ndryshimet e prgjithshme imponuan edhe n renovimin e konceptit klasik t demokracis s
bazuar ekskluzivisht n demos duke ofruar pos ktij edhe legjitimitetin elitist, konkurues,
pluralist apo at etatik si nj legjitimitet bashkkohor i ndrvarur nga m shum aktor dhe m
shum nivele t vendosjes si baz pr nxjerrjen e s drejts s UE-s me efekt
supranacional..Elementet e nj supernacionalitetit juridik i gjejm edhe n disa dukuri t reja n
Evrop t cilat jan prjashtime nga teoria klasike e sovranitetit shtetror por edhe nga vet t
drejtat ndrkombtare. Kto dukuri t reja suprancionale q u paraqitet pas lufts s dyt
botrore mund t kualifikoheshin si:
Denacionalizim i s drejtes kombtare (internalizimin i s drejts ndrkombtare) dhe
Desovranizim legjislativ (doktrina e efektit direkt)
DENANCIONALIZIM I S DREJTS KOMBTARE-Kt nocion e prmend Garaponi, n konceptin
e tij mbi denocionalizimin e ligjit. Dhe vrtet, n Evrop, n gjysmn e dyt t shekullit XX
ndodhi nj proces historik legjislativ i paparamenduar pr Evropn e gjysms s par t atij
shekulli. Aq m pak ishte i pa kapshm pr shekullin e XIX q mbeti i shnuar si shekull i

nacionalizmave europjan. Nisma e ktij fenomeni juridik lidhet me Kshillin e Europs dhe
procedurn e harmonizimit t obligueshm t ligjeve pozitive kombtare t shteteve antare
me konventat e KE-s. Ndonse u tha n shqyrtimet paraprake, Kshilli i Europs nuk sht
organizat supranacionale por nj organizat ndrqeveritare, ku shtetet delegojn prfaqsuesit
e vet. Vendosin me konsenzus, me gjith at po kto shtete edhe pse nuk e delegojn
sovranitetin e vet shtetror n KE ato prap se prap u prmbahen ca obligimeve t cilat i
prcakton pr antart e vet KE-ja. Bie fjala vetm shembulli i respektimit t Konvets
Europjane pr t Drejtat e Njeriut (1950) Mjafton pr tu ilustruar fenomeni i denacionalizimit t
legjislacionit kombtar dhe internalizimit t s drejts ndrkomtare. Sot kjo konvent sht br
praktikisht pjes e legjislacioneve pozitive kombtare t shtteve antare apo t shteteve q
pretendojn t antarsohen n KE. Mjafton ktu t prmendet rasti i krkess eksplicite nga
Kshilli i Evrops pr shtetet antare apo pr antart potencial, q nga legjislacioni i tyre penal
t heqin dnimin me vdekje.
Pra t gjitha shtetet thon se jan sovrane brenda territorit t vet se e kan edhe sovranitetin
legjislativ, mirpo njkohsisht t gjitha shtetet antare i nnshtrohen ksaj urdhrese
denacionalizuese legjislative pr t fshir nga ligjet e veta penale dnimin me vdekje, duke e
internalizuar kt norm juridike ndrkombtare si pjes e legjislacionit kombtar pozitiv.
DESOVRANIZIMI LEGJISLATIV ( Doktrina e efektit direkt )
Nj fenomen tjetr i natyrs supranacionale ndodhi n vet gjirin e Unionit Evropian. Pr dallim
nga shtetet antare t Kshilli t Evrops, n Unionin Evropian, 27 antart e saj heqin dor nga
nj pjes e sovranitetit t vet shtetror duke e ceduar at n organizimin supranacional n
krijim, n UE. Ferry e quan fenomenin e till edhe si postnacionalja, pra si nj parim t krijimit
t nj entiteti t ri politik komunitar, me qytetart evropian, konform ides mbi shtetet e
bashkuara t Evrops. Ideja e komunitarizmit evropian si nj ide postnacionale apo edhe
supranacionale krijoi kshtu substratin e nevojshm akademik pr aksionet e mvonshme
politike t krijimit te modelit integrues evropian.
Krijohet kshtu pr t parn her n historin juridike nj sovranitet mbikombtar apo
supranacional, t cilit i nnshtrohen detyrimisht shtetet antare t tij.
(Vazhdim i DESOVRANIZIMIT)

ME FJAL T TJERA, TRAKTATET THEMELORE T UE-S, si burime kryesore juridike, jan

direkt t zbatueshme n territorin e shtetit antar, pa asfar masash administrative
plotsuese. Ato bhen pjes e s drejts kombtare t atij vendi me faktin e nnshkrimit dhe t
ratifikimt t traktatit. Kshtu, e drejta e Unionit Evropian bn nj prjashtim nga doktrina klasike
e sovranitetit shtetror duke krijuar procedurn e nj sovraniteti mbishtetror. Si vrejn
shum autor, rregulloret e UE-s aplikohen direkt n shtetet antare edhe nse ato nuk i kan
aprovuar nga parlamentet e tyre kombtare. UE-ja ka aftsin e anashkalimit t parlamenteve
kombtare n disa fusha me ka cenon iden tradicionale t sovranitetit, si nj shtje t
hapur midis fiksimit t burimit unik t sovranitetit dhe realitetit ndrkombtar t
marrdhnieve ndrkombtare. Shembulli i Britanis s Madhe sht mjaft ilustrativ. Sado q ky
fenomen sht relativisht i ri dhe ky proces i ndrtimit t ktij sovraniteti supranacional ende i
brisht, ai shpjegon thelbin e natyrs juridike t s drejts s UE-s. Pra, mund t thuhet s
Unioni Evropian, n prgjithsi dhe e drejta e tij, n veanti, paraqesin shembullin madhor t
trheqjes s sovranitetit t shteteve kombtare.
SI RRODHI KY PROCES I VEANT LIGJVNS? SHT DOKTRINA E EFEKTIT DIREKT?
Kjo doktrin e re e s drejts supranacionale evropiane u ngrit n baz t praktiks gjyqsore t
Gjykats Evropiane t s Drejts (Case La) n fillim t viteve t gjashtdhjeta. Thelbi i ksaj
praktike gjyqsore qndronte n t ashtuquajturn doktrin t efektit direkt t s drejts s BEs ndaj t drejtave kombtare t shteteve antare. Me fjal t tjera, me vendimet e para
gjyqsore t gjykats (nga viti 1963 e kndej) u imponua detyrimi absolut pr shtetet antare
q n territorin e tyre t zbatojn kto vendime gjyqsore t BE-s, pa kurrfar kufizimesh apo
masash t tjera administrative, qoft edhe kur vendimi gjyqsor sht kundr shtetit ku ai
duhet zbatuar. Praktika gjyqsore e GJED-s inuaguroi atbot doktrinn e re t efektit direkt t
normave juridike t UE-s.
Rasti i par gjyqsor q inauguroi kt doktrin t re ishte rasti i Van Gend en Loos. N kt rast
gjyqsor, kompania holandeze Van Gend en Loos kishte importuar substanca kimike nga
Gjermania n Holand. Por, Holanda e kishte ngarkuar at me dogana n kundrshtim me nenin
12 t traktatit t BEE-s. Prandaj kjo kompani ishte ankuar n Dutch Tarif Commisie, i cili e
kishte paraqitur rastin n Gjykatn Evropiane t s Drejts (GJED), duke krkuar sqarime n dy
pyetje themelore :
Nse neni 12 i TBEE-s ka zbatim direkt n territorin e nj shteti antar?
Nse shtetasit e tyre, bazuar n kt dispozit t traktatit t BEE-s, mund t krkoj mbrojtje
gjyqsore t t drejtave t tyre para GJED -s?

Gjykata Evropiane e s Drejts, n vendimin e saj lidhur me kt rast kishte konstatuar se: BEE
po konstituonte nj rend t ri juridik t s drejts ndrkombtare, i cili ua kufizonte sovranitetin
shteteve antare t saj;Subjekt i ktij rendi t ri juridik nuk jan vetm shtetet antare, por
edhe individt e tyre;
Pavarsisht nga legjislacionet kombtare, e drejta e BEE-s imponon detyrime pr individt, por
edhe i mbron t drejtat e tyre;Traktati i BEE-s prandaj imponon detyrime si pr shtetet antare,
ashtu edhe pr individt dhe institucionet e BEE-s.Prandaj mund t thuhet se rasti gjyqsor
Van Gen en Loos ishte kthesa q e promovoi konceptin e aplikimit direkt t normave juridike
t BEE-s n shtetet antare dhe prgjithsisht pr ngritjen e nj sistemi sui generis juridik t
BEE-s. S bashku me rastet tjera pasuese gjyqsore, doktrina e efektit direkt t s drejts s
BEE-s n territorin e shtetit t saj antar kumtoi dy mesazhe t rndsishme politike:
S pari, internalizoi aplikimin direkt t traktateve themeltare t BEE-s n nivel kombtar, duke
fuqizuar kshtu drejtprdrejt normn e traktatit t BEE-s n shtetet antare dhe
S dyti, kjo doktrin e efektit direkt t s drejts s BEE-s po ashtu forcoi tendencat federaliste
brenda BEE-s.
Mirpo, a do t thot se kjo doktrin e efektit direkt mund t aplikohet n do situat,apo pr
zbatimin e saj duhet plotsuar disa parakushte ?
JAN KATR KUSHTE PR APLIKIMIN DIREKT T TRAKTATIT T BEE-S N SHTETIN
ANTAR:Ndalesa e qart dhe a pakushtzuar pr shtetin antar q t pangoj zbatimin direkt
t normave t ktij traktati n territorin e atij shteti; Detyrimi negativ, pra,t prmbajturit e
shtetit antar nga kufizimi i zbatimit direkt t Traktatit t BEE-s n at shtet; Ndalesa e fardo
rezervave nga shteti antar q mund t pengoj zbatimin direkt dhe Zbatimi direkt i Traktatit t
BEE-s n shtetin antar nuk sht i varur nga asnj mas implementuese e atij shteti.
N prputhje me doktrinn e efektit direkt ishte edhe dimensioni i supermacis s vendeve
gjyqsore t Gjykats Evropiane t s Drejts, me t cilat invalidoheshin ligjet kombtare t
shteteve antare, nse ishin n konflikt me t drejtn e BEE-s
SISTEMI JURIDIK I UE-S
.Ky rend juridik dallon nga regjimet e tjera t s drejts ndrkombtare, sepse prpos q krijon
t drejta dhe detyrime pr shtetet, traktatet themeltare t UE-s krijojn t drejta dhe detyrime
edhe pr qytetart. Prandaj, kto traktate krijuan me koh nj rend t ri juridik t bazuar mbi
efektin direkt t s drejts s UE-s dhe aplikueshmrin direkte t norms juridike t UE-s.
Si u pa n shqyrtimet e mparshme, rasti gjyqsor Van Gend en Loos i pari e konfirmoi n
praktik fuqin e efektit direkt t norms juridike t UE-s. N teori, ky quhet efekt direkt
vertikal,si nj efekt q vepron ndaj shteteve antare. Rasti tjetr gjyqsor para Gjykats
Evropiane t s Drejts, DEFFRENNE VS SABENA , inauguroi edhe t ashtuquajturin EFEKT
DIREKT HORIZONTAL , si efekt q vepron ndaj qytetarve.N literatur hasim edhe t
ashtuquajturat shtylla binjake t rendit juridik evropian, t cilat prbhen nga efekti direkt dhe
supremacia e t drejts s UE-s ndaj t drejtave kombtare.

Nse i kthehemi edhe njeher zhvillimit historik t UE-s nga Bashksia Evropiane e Thngjillit
dhe elikut, Traktati i Parisit i vitit 1951 e pastaj deri te dy t tjerat q u krijuan me Traktatin e
Roms s vitit 1957 , do t shihet se deri n Traktatin e Mastrihtit m tepr kishim nj bashksi
ekonomike evropiane se sa nj union politik evropian. Traktati i Mastrihtit i vitit 1991(1993) mbi
Unionin Evropian vetm hapi nj faqe t re t nj integrimi m t avancuar institucional t ish
BEE-s me elemente t edhe nj unioni t mundshm politik e t siguris, kurse kt proces e
thelluan edhe m tutje edhe Traktati i Amsterdamit i vitit 1997(1999) dhe ai i Nics (2001). Me
dy traktatet e fundit t UE-s vetm u formalizua procesi i unifikimit juridik t BEE-s, i filluar n
vitin 1986-87 me Aktin Unik Evropian. Revidimi m radikal juridik i Traktatit t Roms s BEE-s
u b me Traktatin e Mastrihtit , me t cilin ishin shtuar autorizimet e UE-s ndaj shteteve
antare, ishin forcuar tendencat federaliste n UE dhe ishin zgjeruar fushat pr t cilat UE-ja
kishte kompetenc ekskluzive, si ishin politika sociale, zhvillimi, mbrojtja e ambientit
jetsor,hulumtimi shkencor-teknik, aftsimi i kuadrove, politika e vizave, arsimi, mbrojtja e
konsumatorve,infrastruktura,komunikacioni,energjetika, kultura dhe industria. Pra, me sa mund
t kuptohet nga shtjellimet e msiprme, me kto traktate themeltare t UE-s ishte krijuar nj
sistemi veant juridik evropian i bazuar n supranacionalitet. Mirpo edhe prkundr ksaj,
kundrshtart e ides s kundrshtimit t sistemit jurdik t UE-s paraqesin argumentin se UEja megjithat ende nuk e ka cilsin e personit juridik.
ITHTART E IDES S EKZISTIMIT T SISTEMIT JURIDIK t UE-s paraqesin argumentet e procesit
historik t unifikimt t s drejts s UE-s. Sipas tyre, ishin tri faza ky q e krijuan sistemin e
veant juridik t UE-s:
e para, q konsistonte n harmonizimin e akteve juridike t shteteve antare me t drejtn e
UE-s;

e dyta, q konsistonte n unifikimin e s drejts s shteteve antare me t drejtn e UE-s;

e treta,q rezultoi me krijimin e s drejts origjinere t UE-s,e cila sot ka nj regjistr impozant
burimesh vetanake juridike, t cilat do t shtjellohen m hollsisht n kaptinn e veant mbi
burimet e s drejts s UE-s.
N favor t sistemit juridik t UE-s paraqitet edhe vllimi mjaft i dendur i akteve t veanta
juridike q i ka nxjerr deri m tash UE-ja, duke filluar nga Libri i Bardh, i cili prmban mbi 300
akte juridike t BEE-s lidhur me masat q duhet zbatuar pr t funksionuar tregu i brendshm
evropian deri n fund t vitit 1992 e deri te rregulloret, direktivat dhe vendimet e UE-s.
Gjithashtu, si argument pro ekzistimit t sistemit juridik t UE-s jepet edhe struktura e veant
e vendimmarrjes me institucionet e posame dhe me mnyrn e marrjes s vendimeve nga
Kshilli, Komisioni Evropian dhe Parlamenti Evropian.
Ndonse ende shumica e vendimeve merret me koncenzus (pra edhe me mundsin e
paraqitjes s vetos nga ndonj antar i UE-s), gjithnj e m tepr, e sidomos pas Traktateve
t Mastrihtit , Amsterdamit dhe Nics, zgjerohet rrethi i fushave pr t cilat vendimi mund t
merret edhe me shumic votash. N kt kontekst prmendet edhe argumenti implementues,
pra, ai i zbatimit te detyrueshm t s drejts s UE-s n territorin e shteteve antare prmes
aplikimit direkt, sidomos pas praktiks gjyqsore t Gjykats Evropiane t s Drejts nga fillimi i
t gjashtdhjetave.
Nj tjetr argument pr ekzistimin e sistemit juridik t UE-s ofrohet edhe me t ashtuquajturin
Regjistr T Klauzolave T Ndaluara , q nuk lejohen t prdoren nga shtetet antare, nse me
to cnohen parimet dhe dispozitat e traktateve t UE-s dhe jan n dm t konsumatorve,
apo me to krijohen pozita monopoliste n tregun e prbashkt evropian. Kjo ndales e
prgjithshme q nga Traktati i Roms mbi BEE-s ishte operacionalizuar m tutje gjat tri
dekadave pasuese 19571987 me t ashtuquajturit Regjistra t Tip-Prjashtimeve , q
botoheshin n Fletoren zyrtare t BEE-s, me t cilt eliminohej mundsia e shkeljes s
traktateve t BEE-s apo e interesit pr qarkullim t lir n tregun evropian.
1-Kompetencat e institucioneve te UE-se
-Keshilli Evropian -Keshilli -Komisioni Evropian -Parlamenti Evropian -Gjykata Evropiane e se
Drejtes
2-Burimet e UE-se,primare dhe sekondare,dallimi mes tyre
Ne burimet primare te se drejtes se UE-se bejne pjese kontratat mbi themelinim e bashkesive
evropiane,me ankesat dhe protokolete tyre percjellese si dhe plotesimet dhe nderrimet me
vonshem nepermjet kontartave nderkombetare.
burimet primare
-jane burimet e shkruara dhe te pashkruara
a-te shkruara:
--kontrata per themelimi e bashkesise evr.per thengjill dhe celik----e bashkesise ekonomike
evropiane----per energji berthamore--Marreveshja per organe te perbashketa te bashkesive
evropiane edates 25.03.1975--Kontrata e fuzionimit (shkrirjes)--Protokolli per perparesite dhe
lirimin nga detyrimet e bashkesive evropiane--Protokolli mbi statusin e gjykates se drejtesise te
bashkeseise evr.--Kontrata mbi bugjetin--Aktet unike evropiane--Kontarta mbi themelimine
bashkimit evropian--Kontrata mbi pranimine austris,finlandes dhe suedis e be--Kontrata e
amsterdamit--Kontarat e nices--Kontrata e kopengahes--b-brimet primate
te pashkruara:
nenkuptohen rregullat e pakodifikuara te dre,evropi. Ketu bejne pjese:--parimet themelore te
drejtesise dhe--e drejta zakonore
burimet sekondare
Nenkuptohen te gjitha ato akte juridike te organeve te Bashkesise Evropiane qe miratohen ne
baze te kontartes per themelimin bashkesise
Evropiane. Ato kane nje rang me te ulet se burimet primare dhe duhet te jen ene harmoni te
plot me burimet priamre. ktu bejen pjese:
Rregulloret-qe faktikisht jan ligjet e bashkesise evropiane dhe kane efekt te pergjitheshem I
detyrojn ne teresi dhe drejteperdrejte shtete anetare. Pra ato ne menyre te pergjithshme dhe
abstrakte I rregullojn qeshtjet e ndryshme dhe se ato per te gjitha shtetet antare vlejne. Ky
karakter I pergjithshem eshet vecori qe I dallon rregulloret prej vendimeve dhe akteve tjera te
bahskesie evropiane. Dhe rregullorja nuk I perfshin individualisht personat e caktuar.
Direktivat-jane akte juridike te cilat I detyrone ato shtete anetare te cilave u drejtohen lidhur me
objektivat qe duhet ti realizojn adresatet. Direktivat I detyrojn vetem ato shtete anetare ne te
cilat jane te adresuara dhe vetem ne ate mase sa eshte qellimi I tyre.
Vendimet-jane akte juridike te cilat jane te detyrueshme per te gjithe ata adresat ne te cilet jane
te adresuara ato.. vendimet jane gjithashtu te detyrueshme ne te gjithe elementet e tyre.
Vendimet dallohen edhe nga direktivat sepse jane te detyrueshme ne et gjithe elementet e
veta,derisa direktivat jane te detyrueshme vetem lidhur me qellimin qe duhet te realizojn
adresatet.
Rekomandimet.Mendimet dhe deklarimet..
3-Cilat konsiderohen trakatate themeltare?

- Jan pese traktate kryesore:Traktati i Parisit mbi Bashkimin Evropian pr thngjill dhe elik
1951 Traktati i Evrops mbi Bashkimin Ekonomik Evropian dhe mbi Euroatomin-1957 Traktati i
Mastrihtit mbi Unionin Evropian- 1991, Traktati i Amsterdamit 1997 Traktati i Nices 2000.,
Prej ktyre traktateve burojn dhe nxjerrn akte te tjera juridike te UE.
4-Dallimet mes direktivave,rregulloreve,vendimeve dhe rekomandimeve
- Direktivat bejne pjese ne Gurpin e Burimeve Sekondare .Jane akte juridike te cilat I detyrojne
ato shtete anetare te cilave ju drejtohen lidhur me objektivat qe duhet ti realizojne adresantet.
Direktivat jane te obligushme per nga rezultati qe duhet te arrihet dhe obligojn vetem shtetet
anetare por jo individet, per aq koh sa ato nuk jane implementuar ne legjislacionin nacional,
per dallim Vendimet jane akte juridike qe nuk kane obligim te pergjithshem por zbatohen vetem
ndaj atyre te cilve iu adresohen, perkatesisht shteteve anetare, kompanive ose personave fizik.
RREGULLORJA ESHTE I VETMI BURIM NGA KATEGORIA E TE ASHTUQUAJTURIT LEGJISLACION I
DYTE I UE-se E CILA KA ZBATIM TE PERGJITHSHEM DHE OBLIGON TE GJITHA SHTETET ANETARE
MEQE E VETMJA NGA TE GJITHA BURIMET JURIDIKE TE UE PAS TRAKTATEVE THEMELORE KA
FUQINE ME TE LARTE JURIDIKE. Rekomandimet jane lloj burime jo obliguse, me te cilat
institucionet e komuniteteve, shprehin opinionin e tyre per zgjedhjen e nje qeshtje te caktuar ne
shtetet anetare, nuk kane fuqi juridike.
5-Dallimet mes Keshillit te Europes,Keshillit Europian dhe Komisionit Europian
Komisioni Evropian
sht njri ndr organet t natyrs supra nacionale s bashku me Gjykatn Evropiane t
Drejtsis;
sht forca politike e federalizmit integrative evropian;
sht institucioni i vetm politik i UE = s i cili nuk i prgjigjet shtetit antar nga i cili vjen
Komisioneri
E quajn motori i integrimit evropian player menager i UE = s
Prbhet nga 20 KOMISIONER
Komisionert nuk i prgjigjen as nuk marrin instruksione nga qeverit e veta;
Nominimi i komisionarve bhet nga shtetet antare;
Aprovimi i nominimeve realizohet nga Parlamenti Evropian;
KSHILLI I EVROPES sht krijuar pas lufts se dyte botrore me qellim qe te arrihet nj
unitet me i madh midis shteteve antare me qellim te ruajtjes dhe realizimit te me tejme te
drejtave dhe lirive te njeriut. Qllimet e tij jan: Te mbrojn te drejtat e njeriut, demokracin dhe
sundimin e ligjit dhe Te gjeje zgjidhje me te cilat ballafaqohet shoqria Evropiane lidhur me
diskriminimin e minoriteteve, jotolerancen, sidn, drogn, krimin e organizuar.Veprimtaria e KE
ka te beje me mbrojtjen e te drejtave civile dhe politike; te drejtave ekonomike dhe sociale;
mbrojtjen e personave te privuar nga liria; mbrojtjen e minoriteteve; barazimin ne mes gruas
dhe burrit etj.
ORGANET E KE-SE JAN: komiteti i ministrave i cili prbehet nga ministrat e jashtm te 43
shteteve antare. Ky komitet siguron qe konventat dhe marrveshjet midis shteteve antare te
zbatohen prve komitetit te ministrave, organet tjera jan: asambleja parlamentare qe sht
organ kshill dhns. Dhe organi i trete sht kongresi i autoriteteve rajonale dhe lokale te
Evrops.
6-Procedura e vendimmarrjes ne UE
Institucionet e vendimarrjes jan : Komisioni Evropian , Parlamenti Evropian dhe Kshilli. N
prgjithsi Komisioni sht ai q propozon legjislacionin e ri, Kshilli dhe Parlamenti e miratojn
ndrsa institucionet e tjera dhe organet kan rolin e vet specifik n kt proces.
Procedurat pr miratimin e vendimeve n BEjan:konsultimi--bashkpunimi-bashke-vendosjaplqim.
7-Tregu i perbashket,4 lirite dhe kufizimet...
- Lvizja e lir e kapitaleve tregu i prbashkt nuk mund t realizohej pa prmbushjen e nj
lirie themelore siq sht ajo e qarkullimit t kapitaleve e cila lidhet drejtprdrejt me realizimin
e bashkimit ekonomik dhe monetar.Sipas nenit 56 t TBE jan t ndaluara t gjitha kufizimet e
qarkullimit t kapitaleve ndrmjet shteteve antare dhe ndrmjet shteteve t BE-s dhe
shteteve t treta.Liria e qarkullimit t kapitalit prfshin :mobilitetin e paras dhe
kapitaleve,liberalizimin e pagesave,liberalizimin e tregut t sigurimeve,krijimin e nje tregu t
prbashkt pr shrbimet financiare.
8-Traktati i Lisbones,risite e reja ,rendesia etj...
- Risite qe ka sjell traktati i Lisbones jane qe te kete me shume demokraci dhe transparence,te
kete me shume te drejta,te kete me teper efikasitet dhe te kete me shume ndikim
nderkombetare.

9-Bashkepunimi nderkufitar ndermjet shteteve antare te UE-se

10-Tri shtyllat e UE-se
komunitare KE, KEQC, EUROATOM

politika e jashtme dhe e siguris s prbashkt

bashkpunimi n fushat e drejtsis dhe t punve t brendshme.
Shtylln e par realizimi i funksioneve bhet me prcaktimin e politikave dhe miratimin e
vendimeve nga institucionet e BE-s , gj kjo q shpreh shenja t strukturs federale t bazuar
n bartjen e kompetencave nga vet shtetet antare(funksionet ekonomike , politikn e arsimit ,
kulturs , etj.)
N shtylln e dyt politikat e prbashkta realizohen prmes bashkpunimit ndrqeveritar , q do
t thot se politika e prbashkt e jashtme dhe e siguris realizohen me nj bashkpunim
sistematik t shteteve antare e jo me delegimin e kompetencave.
Shtylla e tret prfshin bashkpunim sistematik n fushn e jurisprudencs dhe punve t
brendshme.
11.Cfare te drejtash themelore prcakton Karta e te Drejtave Themelore te UE-se ?
Dinjiteti njerzor, E drejta e jets, E drejta pr integritetin e njeriut, Ndalimi i torturs dhe i
trajtimit apo dnimit njerzor ose degradues, Ndalimi i skllavris dhe puns s detyruar, E
drejta e tubimit dhe e bashkimit, E drejta pr liri dhe siguri ,E drejta pr arsimim ,E drejta e
prons, E drejta pr t krkuar strehim,Liria pr artin dhe shkencn etj
DALLIMET MIDIS KSHILLIT EVROPIAN DHE KSHILLIT T BE-S
Kshilli Evropian dallon nga Kshilli i BE-s n shum aspekte pr shkak t: prbrjes;numrit t
takimeve ;kohzgjatja e mbledhjeve dhe mnyra e puns; forma dhe natyra e vendimeve.
1. Cilat personalitete njihen si themeluesit e BE-s?
Jean Monnet dhe Robert Schuman
2. Cilat shtete antare jan themelueset e BE-s?
Franca, Gjermania, Holanda, Belgjika, Luksemburgu dhe Italia
3. Sa gjuhe zyrtare jane ne UE?
23 Gjuh perdoren gjuhe zyrtare
4. Cilat jan institucionet e Bashkimit Europian?
Me hyrjen n fuqi t Traktatit t Lisbons, tani kemi shtat institucione t BE-s:
Parlamentin Europian,Kshillin Europian,Kshillin e BE-s,Komisionin Europian,Gjykatn
Europiane t Drejtsis,Bankn Qendrore Europiane dheGjykatn Europiane t
AuditorveParlamenti Europian prfaqson qytetart e BE-s dhe zgjidhet drejtprsdrejti nga
ata;Kshilli Europian ka rolin e nxitjes s krijimit t politikave t BE-s, dhe drejtohet nga
presidenti izgjedhur pr dy vite e gjysm;Kshilli i Bashkimit Europian prfaqson shtetet
antare individuale;Komisioni Europian sht organ ekzekutiv i BE-s dhe ai bn prpjekje t
mbshtes interesat eBashkimit Europian si trsi;Gjykata e Drejtsis mbshtet sundimin e
legjislacionit Europian;Banka Qendrore Europiane sht prgjegjse pr politikat monetare
Europiane;Gjykata e Auditorve kontrollon financimin e aktiviteteve t Bashkimit Europian.
Pushteti dhe prgjegjsit e institucioneve t BE-s, dhe rregullat e procedurat q ata duhet ti
zbatojn,jan t parashtruara n traktatet mbi bazn e t cilave sht themeluar BE-ja.
Kryetart dhekryeministrat e t gjitha shteteve antare arrijn marrveshje pr traktatet dhe
parlamentet e tyre i ratifikojn.
5. Cilat jan tri pushtetet kryesore t Parlamentit Europian?
Pas hyrjes n fuqi t Traktatit t Lisbons m hert gjat ktij viti, Parlamenti tani sht
bashkligjvns i ligjshm pr tr buxhetin, q do t thot se n trsi i ndan prgjegjsit me
Kshillin e Ministrave, duke prfaqsuar qeverit Europiane, i cili sht duke br prpjekje pr
t siguruar q fondet n dispozicion ti mundsojn BE-s t kryej detyrat e veta ashtu si
presin qytetart. Parlamenti ushtron kontroll demokratik mbi t gjitha institucionet e BE-s, n
veanti mbi Komisionin Europian. Ka t drejt t pranoj apo t refuzoj emrimin e
komisionarve, mund t paraqes mocion mosbesimi kundr tr Komisionit dhe Komisioni
sht i obliguar tu prgjigjet pyetjeve t Parlamentit.
6. Cilat jan rolet kryesore t Komisionit Europian?
Propozon akte normative n Parlament dhe n Kshill; Administron dhe ekzekuton politikat dhe
buxhetin e BE-s; sht "kujdestar" i Traktatit (s bashku me Gjykatn e Drejtsis); Prfaqson
Bashkimin Europian n arenn ndrkombtare.
7. Cilat jan prgjegjsit e Komisionit Europian?
Komisioni Europian sht autoriteti ekzekutiv i Bashkimit Europian. Ky institucion sht
prgjegjs pr propozimin e legjislacionit, pr implementimin e vendimeve t Parlamentit dhe t
Kshillit, pr mbshtetjen e traktateve t Bashkimit Europian dhe pr menaxhimin e punve t
prgjithshme t zakonshmet BE-s (implementimin e politikave t BE-s, udhheqjen e
programeve dhe harxhimin e fondeve).
8. Sa zgjat periudha e rrotacionit me presidencn e Kshillit t BE-s?
Gjasht (6) muaj
9. Kush jan antart e Kshillit t Europs?
Presidentt e shteteve antare dhe presidenti i Komisionit Europian;

10. Cilat jan rolet kryesore t Kshillit t BE-s?

Kshilli i Bashkimit Europian miraton ligje, dhe zakonisht nxjerr ligje bashkrisht me Parlamentin
Europian.Kshilli koordinon politikat e gjra ekonomike t shteteve antare. Kshilli prcakton
dhe implementon politikn e prbashkt t jashtme dhe t siguris t BE-s, bazuarn
udhzimet e caktuara nga Kshilli Europian. N emr t komunitetit dhe t Bashkimit Europian,
Kshilli lidh marrveshje ndrkombtare n mes t BE-s dhe nj apo m shum shteteve apo
organizatave ndrkombtare. Kshilli koordinon veprimet e shteteve antare dhe miraton masat
n fushn e bashkpunimit policor dhe gjyqsor n shtjet penale. Kshilli dhe Parlamenti
Europian prbjn autoritetin buxhetor q miraton buxhetin e komunitetit.
11. Cilt jan lidert aktual ky (2011) n Bashkimin Europian?
Jerzy Buzek Kryetar i Parlamentit Europian
Herman Van Rompuy Kryetar i Kshillit Europian
Jose Manuel Barrosso Kryetar i Komisionit Europian
Baronesha Catherine Ashton Prfaqsuese e Lart e BE-s /Zvendskryetare e Komision. E.
12. Cili sht prfaqsimi i BE-s n Kosov?
Zyra Ndrlidhse e Komisionit Europian n Kosov
Prfaqsuesi Special i BE-s (PSBE)
Misioni i Bashkimit Europian pr Sundimin e Ligjit n Kosov EULEX
Shtetet antare t BE-s me ambasadat e tyre dhe zyrat ndrlidhse
13. Cili institucion sht prgjegjs pr koordinim t aktiviteteve q lidhen me
partneritetin Europian n Kosov? Ministria e Integrimit Europian
14. Cilat jan traktatet kryesore t BE-s dhe datat e nnshkrimit t tyre?
Traktati i Roms, me t cilin u themelua Komuniteti Ekonomik Europian (KEE), i nnshkruar n
Rom m 25 mars 1957, hyri n fuqi m 1 janar 1958. Traktati me t cilin u krijua Komuniteti
Europian pr Energji Atomike (KEEA - Euratom) u nnshkrua n t njjtn koh dhe prandaj t
dy traktatet bashkrisht njihen si Traktatet e Roms.
Traktati i Shkrirjes i nnshkruar n Bruksel m 8 prill 1965, i cili sht n fuqi q nga 1 korriku
1967, parashihte nj Komision dhe nj Kshill t tri komuniteteve t athershme Europiane.
Akti i Vetm Europian (AVE), i nnshkruar n Luksemburg dhe n Hag, i cili hyri n fuqi m
1 korrik 1987, parashihte prshtatjet e nevojshme pr krijimin e Tregut t Brendshm.
Traktati i Bashkimit Europian, i cili i nnshkrua n Mastriht m 7 shkurt 1992, hyri n fuqi
m 1 nntor 1993. Traktati i Mastrihtit ndryshoi emrin e Komunitetit Ekonomik Europian thjesht
n \"Komuniteti Europian\". Ky Traktat gjithashtu paraqiti forma t reja t bashkpunimit n mes
t qeverive t shteteve antare pr shembull pr mbrojtjen, dhe n fushn e \"drejtsis dhe
punve t brendshme\". Me shtimin e ktij bashkpunimi ndrqeveritar sistemit ekzistues
t \"Komunitetit\", Traktati i Mastrihtit krijoi nj struktur t re me tri \"shtylla\" q sht politike
si dhe ekonomike. Ky sht Bashkimi Europian (BE).
Traktati i Amsterdamit, i nnshkruar m 2 tetor 1997, hyr n fuqi m 1 maj 1999. Ky Traktat
ndryshoi dhe rinumroi traktatet e BE-s dhe t KE. Versionet e bashkuara t traktateve t BEs dhe t KE-s i jan bashkngjitur ktij Traktati. Traktati i Amsterdamit i ndryshoi nenet e
Traktatit t Bashkimit Europian, t identifikuar me shkronjat A deri n S, n form numerike.
Traktati i Nics, i nnshkruar m 26 shkurt 2001, hyri n fuqi m 1 shkurt 2003. Kryesisht
merret me reformimin e institucioneve ashtu q Bashkimi Europian t funksionoj n mnyr
efikase pas zgjerimit n 25 shtete antare. Traktati i Nics, ish Traktati i BE-s dhe Traktati i KEs jan shkrir n nj version t bashkuar.
Traktati i Lisbons u nnshkrua m 13 dhjetor 2007 dhe hyri n fuqi n dhjetor t vitit 2009.
Objektivat e tij kryesor jan q BE-n ta bj m demokratike, duke prmbushur pritjet e
qytetarve Europian pr standarde t larta t prgjegjshmris, sinqeritetit, transparencs dhe
pjesmarrjes; dhe q BE-n ta bj m efikase dhe t aft t prballet me sfidat e sotme
globale si jan ndryshimet klimatike, siguria dhe zhvillimi i qndrueshm.
Marrveshja pr Traktatin e Lisbons u prcjell me diskutime pr hartimin e nj kushtetute.
Nj \"Traktat me t cilin do t krijohej nj kushtetut pr Evropn\" u miratua nga shefat e
shteteve dhe t qeverive t Kshillit Europian n Bruksel, m 17 dhe 18 qershor 2004, dhe u
nnshkrua n Rom m 29 tetor 2004, por asnjher nuk u ratifikua.
15. Cilat jan kriteret e antarsimit n BE?
N vitin 1993, n Kshillin Europian te Kopenhagenit, BE hodhi nj hap t rndsishm drejt
ecjes prpara t procesit t zgjerimit duke deklaruar se shtetet e asociuara t Europs
Qendrore dhe Lindore qe dshirojn t bhen Antare t BE-se, do t arrijn t bhen t tilla.
Ne kt mnyr, procesi i zgjerimit nuk ishte me nj pyetje qe kishte t bnte me shtjen
nse do t arrinte t behej zgjerimi, por kur do t kryhej ky proces. Lidhur me periudhn,
Kshilli Europian deklaroi Antarsimi do t kryhet sapo nj vend i asociuar t jet n gjendje t
marr prsipr detyrimet e antarsimit duke prmbushur kushtet e krkuara ekonomike dhe
politike. Ne t njjtn koh, ai prcaktoi kriteret e antarsimit t cilave shpesh i referohemi
me termin kriteret e Kopenhagenit.

Kshilli Europian i Kopenhagenit prcaktoi se kriteret e antarsimit krkojn q shteti kandidat

t ket arritur: Stabilitet te institucioneve duke garantuar demokracin, shtetin e se drejts,
mbrojtjen e t drejtave t njeriut si dhe respektimin dhe mbrojtjen e minoriteteve ;
Ekzistencn e nj ekonomie funksionale t tregut sikundr dhe kapaciteti pr t vepruar ne
kushtet e nj tregu konkurrues brenda Bashkimit Europian;
Aftsin pr t marr prsipr detyrimet e antarsimit duke zbatuar objektivat politike,
ekonomike dhe monetare.
Kushtet pr integrim nprmjet rregullimit t strukturave administrative prkatse, ne mnyre
qe legjislacioni komunitar i pruar ne legjislacionin vendas t zbatohet me efikasitet prmes
strukturave t prshtatshme administrative dhe gjyqsore. Kshilli Europian i Madridit ne
Dhjetor 1995 krkoi gjithashtu q shtetet kandidate duhet t krijojn kushtet pr integrimin e
tyre nprmjet prshtatjes se strukturave t tyre administrative. sht shume e rndsishme qe
Acquis Communautaire t transpozohet n t drejtn e brendshme t do vendi. Por m e
rndsishme sht implementimi i tij efektiv nprmjet strukturave t duhura administrative
dhe gjyqsore. Ky sht nj parakusht q krkohet pr antarsimin ne BE.
17. Cilat jan parimet q udhheqin negociatat e antarsimit?
Prmbushja e kritereve politike sht nj parakusht pr fillimin e negociatave. Ne rast t
shkeljes t parimeve t liris, demokracis, respektimit t t drejtave themelore t njeriut dhe
zbatimin e shtetit t se drejts mbi t cilin Bashkimi Europiansht themeluar, negociatat e
pranimit duhet t pezullohen.
Negociatat bazohen mbi meritat e secilit vend, dhe shpejtsia e tyre do t varet nga progresi i
tyre nezbatimin e krkesave pr antarsim.
Qllimi kryesor i negociatave t antarsimit sht t siguroje qe do vend kandidat sht i
afte t adaptoje Acquis Communautaire ne sistemin vendas dhe ta zbatoje at. Ne ato raste kur
paraqiten vshtirsi pr t zbatuar plotsisht Acquis Communautaire nga momenti i
antarsimit, Bashkimi Europianpranon disa periudha transitore t cilat duhet t ken nj
kohzgjatje t prcaktuar.
Gjate negociatave t antarsimit, Komisioni Europianmonitoron progresin aktual qe behet
nga vendet kandidate, duke u mbshtetur ne realizimin e Kritereve te Kopenhagenit.
Negociatat e antarsimit fillojn me procesin screening, i cili sht nj analize shume e
detajuar e legjislacionit t vendit kandidat duke identifikuar legjislacionin vendas i cili duhet t
harmonizohet me Acquis Communautaire. Ky proces synon shpjegimin dhe dhnien e treguesve
paraprake t shtjeve qe do t shfaqen gjate negociatave.
18. ka sht Instrumenti i Para Antarsimit (IPA)
BE-ja ofron ndihm t zotuar financiare para aderimit pr shtetet kandidate dhe shtetet
potenciale kandidate. Kjo ndihm financiare u ofrohet prfituesve individual dhe atyre t
shumt. Qllimi i ksaj ndihme sht t ndihmoj kto shtete t paraqesin reformat e
nevojshme politike, ekonomike dhe institucionale dhe q ato ti bjn n harmoni me standardet
e BE-s. Q nga viti 2007, shtetet kandidate dhe shtetet potenciale kandidate kan pranuar
financim t zotuar nga BE-ja dhe mbshtetje prmes nj kanali individual Instrumenti pr
ndihm para aderimit, ose IPA. Financimi i prgjithshm para aderimit pr periudhn 2007
2013 sht 11.5 bilion.
19. ka do t thot Acquis Communautaire?
sht term francez q paraqet nj grup t parimeve, rregulloreve, udhzimeve politike,
praktikave dhe obligimeve t cilat jan pranuar me plqimin e shteteve antare t BE-s. Kjo
shprehje pra tregon tr legjislacionin e komuniteteve Europiane. Prgjithsisht, e ruan trajtn
n gjuhn frnge n t gjitha gjuht e Bashkimit Europian, dhe shpesh shkurtohet n acquis\'.
20. ka nnkupton liberalizimi i vizave dhe cilat shtete t rajonit ton aktualisht
kan prfituar nga liberalizimi i vizave?
Liberalizimi i vizave do t thot lvizje e lire n hapsirn Shengen. Liberalizimi i vizave
mundson udhtim pa viz vetm deri n 90 dit (do gjasht muaj). Liberalizimi i vizave lejon
vetm udhtim t lir, dhe jo leje pune apo prfitime t tjera. Serbis, Malit t Zi dhe ish
Republiks Jugosllave t Maqedonis u sht lejuar regjimi pa viza n dhjetor 2009 dhe
Shqipris e Bosnjs dhe Hercegovins n dhjetor 2010.
21. ka nnkupton Procesi i Stabilizim - Asociimit?
Procesi i stabilizim - asociimit sht politika e Bashkimit Europian ndaj Ballkanit perndimor, i
krijuar me qllim t integrimit Europian. Prmes procesit t stabilizimit dhe asociimit, synimi i
BE-s fillimisht ishte t siguroj paqe dhe siguri n rajonin e Ballkanit perndimor, duke
shrbyer si prkrahs i institucioneve demokratike me sigurimin e zbatimit t ligjit. Synim tjetr
i BE-s sht t mbshtes shtetet n tranzicion n zhvillimin e nj ekonomie gjithprfshirse
t tregut q sht konkurruese dhe plotsuese me at t BE-s. Pr m tepr, prmes ktij
procesi BE-ja promovon bashkpunimin rajonal n mes t shteteve t Ballkanit perndimor, dhe
prkrah shtetet n krijimin e kapaciteteve dhe kritereve pr miratimin dhe implementimin e
standardeve Europiane, duke prfshir Acquis Communautaire dhe standardet ndrkombtare.
PSA vendos qllime t prbashkta dhe politika ekonomike pr t gjitha shtetet e Ballkanit
perndimor, por progresi i br nga do shtet brenda ktij procesi matet individualisht. Shtetet

q marrin pjes n PSA u nnshtrohen reformave transformuese q synojn konsolidimin e

demokracis dhe sundimin e s drejts, si dhe krijimin e nj ekonomie funksionale t tregut
prmes nj qasjeje graduale t legjislacionit t komunitetit n ligjet e tyre nacionale.
22. ka nnkupton Marrveshja pr Stabilizim - Asociim?
Marrveshja pr Stabilizim dhe Asociim (MSA) sht marrveshje ligjore ndrkombtare n mes
t shtetit nnshkrues dhe Bashkimit Europian, dhe kryesisht bazohet n acquis communautaire
t BE-s, dhe pr shpalljen e saj mbshtetet n legjislacionin e shtetit bashkveprues.
Marrveshjet pr stabilizim dhe asociim jan implementuar n shtetet e ndryshme t Ballkanit
perndimor q n mnyr eksplicite nnkupton prgatitjen e shtetit prkats pr antarsim n
BE n t ardhmen. Marrveshjet pr stabilizim dhe asociim jan t bazuara n partneritet
progresiv, ku BE-ja ofron nj przierje t koncesioneve tregtare, ekonomike dhe ndihms
financiare (Programi IPA) dhe marrdhnie kontraktuese (Marrveshjet pr stabilizim asociim).
23. Cilat vende prfshihen n rajonin e Ballkanit Perndimor n Procesin e StabilizimAsociimit dhe n far faze t PSA ndodhen ato?
N rajonin e Ballkanit Perndimor bjn pjes Kroacia, Shqipris, Maqedonia, BosnjHercegovina, Serbia, Mali i Zi dhe Kosova.
Kosova ka t ardhme t sigurt drejt integrimit. BE ka prsritur ( m s fundmi n Kshillin
Europiant Qershorit 2008) se Rezoluta 1244 e Kshillit t Sigurimit t Kombeve t Bashkuara
pr Kosovn prmban nj perspektiv t qart Europiane n bashkrendim me perspektivn e
rajonit t Ballkanit Perndimor. BE angazhohet t luaj nj rol udhheqs n sigurimin e
stabilitetit t Kosovs nprmjet nj misioni t Politiks Europiane t Siguris dhe Mbrojtjes n
fushn e sundimit t ligjit nprmjet Prfaqsuesit t tij Special dhe kontributit t tij n zyrn
civile ndrkombtare. Komisioni Europiansiguron rekomandime se si mund ti prqaset dhe se si
mund ti realizoj Kosova objektivat q ka vendosur Kshilli n Partneritetin Europianpr
Kosovn. Kroacia ka qen vend kandidat pr antarsim n BE q prej qershorit te vitit 2004.
Kroacia ishte vendi i dyt q nnshkroi nj marrveshje Stabilizim-Asociimi me BE-n n 29
tetor 2001. Kjo marrveshje hyri n fuqi m 1 shkurt t vitit 2005. M 3 tetor 2005, BE vendosi
t hap negociatat e antarsimit me Kroacin. M 12 shkurt 2008 Kshilli miratoi Partneritetin
e ri t Antarsimit pr kt vend. Shqipria Maqedonia u b vend kandidat pr antarsim n
BE n vitin 2005. M 18 shkurt 2008 Kshilli miratoi Partneritetin e Antarsimit pr kt vend,
duke prditsuar Partneritetin Europiant mparshm t janarit t vitit 2006. Nj Marrveshje
pr Lehtsimin e Lshimit t Vizave dhe nj Marrveshje Ripranimi me BE-n ka qen n fuqi q
prej janarit t vitit 2008. MSA-ja me kt vend sht nnshkruar m 9 prill 2001 dhe ajo hyri n
fuqi m 1 prill 2004. Nj marrveshje Interim q mbulonte shtjet e lidhura me tregtin, ka
hyr n fuqi m qershor 2001. Bosnja dhe Hercegovina sht nj vend kandidat potencial pr
antarsim n BE sipas Kshillit Europian t Selanikut t qershorit 2003. M 16 qershor 2008
BE-ja dhe Bosnja dhe Hercegovina nnshkruan MSAn, e cila do t hyj n fuqi pas prfundimit
t procesit t ratifikimit.
Nj marrveshje Interim, q sht nnshkruar n t njjtn dit, hyri n fuqi m 1 korrik 2008.
Komisioni Europianlanoi nj dialog pr liberalizimin e vizave m 26 maj 2008. Nj Partneritet i ri
Europianme Bosnje-Hercegovinn u miratua nga Kshilli m 18 shkurt 2008. M 1 janar 2008
hyn n fuqi Marrveshjet e Lehtsimit t Lshimit t Vizave dhe t Ripranimit. BE vazhdon t
jet e pranishme n kt vend brenda kuadrit t Politiks s
Prbashkt t Jashtme dhe t Siguris dhe t Politiks Europiane t Siguris dhe t Mbrojtjes.
Mali i Zi sht nj vend kandidat potencial pr antarsim n BE. Perspektiva e tij Europiane u
ripohua nga Kshilli m qershor 2006 pas njohjes s pavarsis nga vendet antare t BE-s.
M 15 tetor 2007 Mali i Zi nnshkroi MSA-n dhe nj Marrveshje Interim. Kjo e fundit hyri n
fuqi m 1 Janar 2008, ndrsa MSA-ja do t hyj n fuqi pas prfundimit t procesit t ratifikimit.
Nj Partneritet Europianme Malin e Zi u miratua nga Kshilli m 22 janar 2007. Qeveria
malazeze miratoi nj plan veprimi pr zbatimin e tij n 17 maj 2007. Marrveshjet ndrmjet BEs dhe Malit t Zi pr Lehtsimin e Lshimit t izave dhe t Ri-pranimit hyn n fuqi m 1 janar
2008.
Serbia sht nj vend kandidat potencial pr antarsim n BE n vazhdn e Kshillit
Europiant
Selanikut t qershorit 2003. M 29 Prill 2008 BE-ja dhe Serbia nnshkruan MSA-n dhe
Marrveshjen Interim. M 1 janar 2008 hyn n fuqi Marrveshjet e Lehtsimit t Lshimit t
Vizave dhe t Ri-pranimitndrmjet Serbis dhe BE-s. M 18 shkurt 2008 Kshilli miratoi
Partneritetin e ri Europianpr Serbin.
24. ka sht tregu i vetm i BE-s?
Tregu i vetm sht njra nga t arriturat m t mdha t Bashkimit Europian. Instrumenti q
mundsoi tregun e vetm ishte Akti i Vetm Europian, i cili hyri n fuqi n korrik 1987.
Kufizimet e tregtis dhe konkurrencs s lir n mes t shteteve antare gradualisht jan
eliminuar, duke rezultuar me rritjen e standardit t jetess. Tregu i vetm mbshtetet nga nj
sr politikash t ndrlidhura t cilat jan vendosur nga BE-ja gjat viteve. Ata ndihmojn pr t

siguruar q nga liberalizimi i tregut t prfitojn sa m shum biznese dhe konsumator q t

jet e mundur.
25. ka sht projekti Bashkpuniomit Ndrufitar?
Projekti i Bashkpunimit ndrkufitar sht nj projekt i financuar nga Bashkimi Europian. Qllimi
kryesor sht pr t promovuar dhe pr t vendosur bashkpunimin ndrkufitar dhe t
integrimit socio - ekonomik n mes t rajoneve kufitare t Kosovs dhe vendeve fqinje duke
forcuar lidhjet ekonomike, sociale, mjedisore dhe kulturore.
26. ka sht Partneriteti Europian
Partneriteti Europian sht nj ndr instrumentet e dala nga Agjenda e Selanikut pr t
mbshtetur procesin e reformimit n vendet e Ballkanit Perndimor dhe pr ti sjell ato m afr
BE-s. Partneriteti ka filluar t zbatohet n vitin 2004. Ky proces prfshin identifikimin e
prioriteteve afatshkurta dhe afatmesme t cilat duhet t adresohen nga vendet aspirante pr t
hyr n BE, gj q do tu ndihmoj n reformimin dhe prgatitjen pr tu antarsuar.
Partneriteti Europian ka pr qllim t mbshtes prpjekjet Ballkanit Perndimor pr ti arritur
kriteret e pranimit n BE (Kriteret e Kopenhags). Ai ofron struktur koherente t reformave t
cilat nevojiten, si dhe kornizn financiare prcjellse. Vendet e prfshira zhvillojn planet n
form t orareve t reformave dhe detajeve mbi masat t cilat priten t ndrmerren pr t
adresuar krkesat pr integrim t mtutjeshm n BE. Kto Partneritete ofrojn nj korniz q
prfshin prioritetet q dalin nga analiza e situats t secilit nga partnert, dhe mbi t cilat
duhet t bhen prgatitje m intensive pr ti arritur kriteret e prcaktuara nga Kshilli
Europian. Partneriti Europian rishikohet rregullisht n baz t prparimit t arritur nga secili
vend dhe rifreskohet me prioritete t reja sipas nevojs. Kshilli Europian e ka vendimin mbi
principet, prioritetet dhe kushtet q duhet t parashihen n Partneritetin Europian, si dhe n
intervenimet pasuese.
27. ka sht Plani i Veprimit i Partneritetit Europian (PVPE)
Plani i Veprimit i Partneritetit Europian (PVPE) sht dokumenti kryesor afatmesm planifikues i
Qeveris s Kosovs q ka pr qllim prcaktimin e veprimeve t nevojshme pr zbatimin e
agjends Europiane dhe progresin n procesin e Integrimit t Kosovs n BE, n pajtim me
prioritetet e identifikuara nga Partneriteti Europian.
Prioritetet e Partneritetit Europian jan ndar n prioritete afatshkurtra (1-2 vite) dhe prioritete
afatmesme (3-4 vite). PVPE prfshin kto pjes: - Kriteret Politike - Kriteret Ekonomike
- Standardet Europiane Prmbajtja dhe struktura e planit paraqitet n form t prezantimit t
reformave q jan ndrmarr n aspektin e kornizs ligjore dhe institucionale n planin
afatshkurtr dhe afatmesm si dhe n veprimet e
planifikuara pr adresimin e sfidave t Raportit t Progresit t vitit t mparshm.
28. ka sht Procesi i Stabilizim Asociimit (PSA)
Procesi i Stabilizim-Asociimit, i miratuar dhe vn n fuqi m 1999, sht korniza e politikave t
Bashkimit Europian pr Ballkanin Perndimor, n kuadr t s cils zhvillohet procesi i integrimit
t ktyre shteteve n BE deri n antarsimin e tyre t plot. Ky proces ka tri qllime
strategjike:
- Stabilizimin dhe tranzicionin drejt nj ekonomie t lir dhe konkurrente t tregut
- Promovimin e bashkpunimit rajonal - Perspektivn Europiane.
Prmes ktij procesi BE i ndihmon dhe i shrben si udhrrfyes secilit vend n procesin e
zhvillimit t tyre, n mnyr q kur t bhen antar t plot t jen n gjendje t vn n jet
standardet Europiane, duke i mundsuar secilit q t jet n gjendje t luaj rolin e tij si antar
me t drejta dhe obligime t plota. N kuadr t negociatave t PSA-s, BE u ofron ktyre
vendeve lehtsira tregtare, ndihma ekonomike, teknike e financiare, dhe marrdhnie
kontraktuale. N kuadr t ktij procesi, prgatitja e secilit vend pr antarsim matet duke u
bazuar n prmbushjen e obligimeve t vendosura n kuadr t kritereve t Kopenhags
(1993) dhe atyre t Madridit (1995). Kto kritere krkojn q secili vend t ket:
Institucione stabile t cilat garantojn demokracin, sundimin e ligjit, t drejtat e njeriut, dhe
respektimin e mbrojtjen e minoriteteve (kriteret politike) Nj ekonomi funksionale t tregut, e
cila t jet n gjendje t prballet me presionin e konkurrencs dhe forcave t tregut brenda
tregut t BE-s (kriteret ekonomike) Kapacitetet pr t marr prsipr detyrimet e antarsimit,
n prputhje t veant pr objektivat e bashkimit politik, ekonomik dhe monetar. Kjo n
veanti krkon q secili vend t ket krijuar kushtet pr integrimin e tij nprmjet zhvillimit t
strukturave t tij administrative dhe gjyqsore deri n at nivel sa ato t sigurojn jo vetm
integrimin e Acquis-s n legjislacionin kombtar (transponimi), por, ka sht m e
rndsishmja, vnien e tij n zbatim n mnyr efektive (standardet Europiane).
Prparimi i secilit vend drejt prmbushjes s ktyre kritereve monitorohet rregullisht dhe
prezantohet n Raportet vjetore t Progresit pr secilin vend, t cilat vlersojn se sa jan t
gatshme ato t afrohen me BE-n. Instrumentet e tij jan formuluar n Samitin e Zagrebit
(2000), dhe jan avancuar m tej n Samitin e Selanikut (2003), i cili futi n veprim nj varg
instrumentesh t reja pr t mbshtetur procesin e reformave n vendet e Ballkanit Perndimor
pr ti shpn ato m shpejt drejt BE-s. Instrumenti kryesor i PSA-s jan Partneritetet

Europiane, t cilat BE ia ofron secilit vend t Ballkanit Perndimor q nga viti 2004, dhe ku
identifikohen prioritetet afatshkurta dhe afatmesme q duhet prmbushur me
qllim t implementimit t reformave dhe t prgatitjes s tyre pr antarsim n BE.
Deri m tani, Kroacia, Islanda dhe Maqedonia kan arritur statusin e vendeve kandidate, kurse
Shqipria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Mali i Zi dhe Serbia jan vende t mundshme
kandidate.
29. Cili sht Mekanizmi Prcjells i Stabilizim-Asociimit (MPSA)
N mars 2003, BE ka vn n fuqi dhe institucionalizuar Mekanizmin Prcjells t StabilizimAsociimit (MPSA), si mekanizimin kryesor t dialogut n mes t Qeveris s Republiks s
Kosovs dhe Komisionit Europian n kuadr t Procesit t Stabilizim-Asociimit. Ky mekanizm ka
funksionuar n dy nivele: Dialogu politik, n kuadr t t cilit jan zhvilluar Mbledhjet Plenare t
MPSA-s (dy tri her n vit). N kto mbledhje, t bashk-kryesuara nga autoritetet m t larta
t Qeveris s Kosovs dhe Komisioni Europian, t dy partnert diskutojn arritjet n
prmbushjen e Partneritetit Europian dhe kryerjen e reformave t parapara, dhe dakordohen
mbi prioritetet pr periudhn n vijim. Nga marsi 2003 deri n qershor 2009 jan mbajtur
gjithsej 16 mbledhje t tilla. Dialogu teknik, n kuadr t t cilit jan zhvilluar Mbledhjet
Sektoriale t MPSA-s (nj dy her n vit) n gjasht sektor: qeverisja e mir, ekonomia,
tregu i brendshm, inovacioni dhe kohezioni social, infrastruktura dhe bujqsia e peshkataria.
N kuadr t mbledhjeve sektoriale, shrbyesit civil t institucioneve t Kosovs dhe ata t
Komisionit Europian diskutojn n hollsi mbi prioritetet dhe aktivitetet konkrete n kuadr t
secilit sektor, gj q gjithashtu mundson q KE ti ofroj administrats kosovare kshilla e
udhzime mbi reformat strukturore q jan n prputhje me normat dhe standardete BE-s.
Qllimi kryesor i mbledhjeve politike dhe teknike sht q Komisioni Europian t prcjell dhe
monitoroj reformat e Kosovs dhe procesin e prafrimit me BE-n, n veanti lidhur me
prioritetet e parapara n Partneritetin Europian. Dialogu politik dhe teknik vazhdon edhe gjat
kohs n mes t mbledhjeve, gjat s cils t dyja palt punojn n zbatimin e prioriteteve dhe
aktiviteteve konkrete t dakorduara n kuadr t Partneritetit Europian pr Kosovn.
Deri m tani, Komisioni Europian i ka ofruar Kosovs tri dokumente t Partneritetit Europian (m
2004,2006 dhe 2008), nga t cilat ky i fundit sht n implementim e sipr. Autoritetet e
epubliks s Kosovs i implementojn prioritetet afatshkurtra (2 vjet) dhe afatmesme (4 vjet) t
parapara n kuadr t Partneritetit Europian prmes Planit t Veprimit pr Partneritet uropian
(PVPE).
30. ka sht Dialogu i Procesit t Stabilizim Asociimit
Pas kryerjes s Studimit t Fizibilitetit pr Kosovn (gjat tr vitit 2009), n nntor 2009 KE ka
publikuar Komunikatn Kosova Prmbushja e Perspektivs Europiane, n baz t s cils
Procesi i Stabilizim- Asociimit pr Kosovn sht avancuar nga Mekanizmi Prcjells i StabilizimAsociimit (MPSA) n Dialogun e Procesit t Stabilizim-Asociimit (DPSA). Korniza e DPSA-s ka
filluar s zbatuari n fillim t vitit 2010.
DPSA funksionon bazuar n qasje t njjt me MPSA-n, prkatsisht n dy nivele:
- Dialogu politik, n kuadr t cilit zhvillohen Mbledhjet Plenare t DPSA-s; dhe
- Dialogu teknik, n kuadr t cilit jan themeluar dhe funksionojn kto forume (bazuar n
strukturn e Acquis communautaire):
Nn-komiteti pr Reformn e Administrats Publike (RAP);
Nn-komiteti pr Drejtsi, Liri dhe Siguri (DLS);
Nn-komiteti pr shtje Ekonomike e Financiare dhe Statistika (EFS);
Nn-komiteti pr Tregti, Industri, Dogana dhe Tatime (TIDT)
Nn-komiteti pr Tregun e Brendshm, Konkurrenc, dhe Mbrojtjen e Konsumatorve dhe at
Shndetsore (TBKMKSh);
Nn-komiteti pr Inovacion, Shoqri Informative dhe Politika Sociale (IShIPS);
Nn-komiteti pr Transport, Mjedis, Energji dhe Zhvillim Rajonal (TMEZhR);
Nn-komiteti pr Bujqsi, Peshkatari, Pylltari dhe Siguri t Ushqimit (BPPSU);
Dialogu me Shoqrin Civile (DShC); dhe
Komiteti i Prbashkt Monitorues (q mbulon asistencn e BE-s dhn Kosovs).
31. Cilat institucione jan t prfshira n bashkpunimi ndrinstitucional rreth
Procesit t Integrimit Europian?
Administrata Tatimore e Kosovs
Agjencia Kosovare e Prons Agjencia Kosovare e Privatizimit
Agjencia Kundr Korrupsionit Agjencia pr Barazi Gjinore, ZKM
Agjencioni Rregullativ i Telekomunikacionit Agjencia e Ushqimit dhe Veterins
Banka Qendrore e Republiks s Kosovs Dogana e Kosovs
Enti i Statistiks s Kosovs Institucioni i Avokatit t Popullit
Instituti Gjyqsor i Kosovs Kshilli Gjyqsor i Kosovs
Komisioni pr Ndihm Juridike Komisioni Kosovar i Konkurrencs
Komisioni i Pavarur Gjyqsor dhe Prokurorial Komisioni i Pavarur i Medieve
Komisioni Qendror i Zgjedhjeve Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik
Komunat (MAPL) KOSTT Kuvendi i Republik s Kosovs

Ministria e Administrats Publike Ministria e Administrimit t Pushtetit Lokal

Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis
Ministria e Bujqsis, Pylltaris dhe Zhvillimit Rural
Ministria e Drejtsis Ministria e Ekonomis dhe Financave
Ministria e Energjis dhe Minierave Ministria e Komuniteteve dhe Kthimit
Ministria e Kulturs, Rinis dhe Sporteve Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapsinor
Ministria e Puns dhe Mirqenies Sociale Ministria e Punve t Brendshme
Ministria e Punve t Jashtme Ministria e Shndetsis
Ministria e Transportit dhe Post-Telekomunikacionit
Ministria e Tregtis dhe Industris Organi Shqyrtues i Prokurimit
Presidenca Prokuroria e Shtetit Zyra e Auditorit t Prgjithshm
Zyra e Kryeministrit Zyra e Rregullatorit t Energjis
Zyra Rregullative pr Ujra dhe Mbeturina