TARİH BİLİMİNE

GİRİŞ

ÖZGÜ®
TA®İH NOTLA®I
GÜVE®CİN
 TARİH’in TANIMI:
• Toplumların geçmişteki
yaşayışlarını, oluşturdukları kültür
ve uygarlığı, yer ve zaman
göstererek, neden-sonuç ilişkisi
içinde, belgelere dayanarak,
objektif olarak inceleyen ve
anlatan bir sosyal bilimdir.
 TARİH’in ÖZELLİKLERİ
•Geçmişte yaşanmış olayları inceler.
•İnsanlar meydana getirir.
•Belgelere dayanmalıdır.
•Yer ve zaman belirtilmeli.
•Sebep-sonuç ilişkisi olmalıdır.
•Objektif olmalı.
•Tarihi olaylar tekrarlanamaz
(deney- gözlem yapılamaz).
 TARİHİN KONUSU:
İnsanların faaliyetleri ve bunların
sonuçlarını inceler.
İnsan faaliyetleri önce düşünce olarak
ortaya çıkar, daha sonra uygulama
alanına konulması ile olgu ve olaylar
şekline dönüşür.
Olgu: Fetih hareketi, Anadolu’nun
Türkleşmesi, Nüfus artışı…
Olay: İstanbul’un Fethi, Malazgirt
savaşı, Bir çocuğun doğumu…
“Türk evladı, ecdadını tanıdıkça,
daha büyük işler yapmak için
kendinde kuvvet bulacaktır.”
“Büyük devletler kuran atalarımız,
büyük ve yaygın uygarlıklara da
sahip olmuşlardır. Bunu aramak,
incelemek, Türklüğe ve cihana
bildirmek, bizler için bir borçtur.”

Mustafa Kemal ATATÜRK

 İsa’dan Önce İsa’nın İsa’dan Sonra (İS)
(İÖ) doğumu
Milattan Sonra
Milattan 0 (MS)
Önce(MÖ) Kavimle İstanbul’u Fransız
TAŞ ve r Göçü n Fethi İhtilali
MADEN 1453 178
375
DEVİRLERİ 9

3200
Yazının
İcadı
İLK ÇAĞ ORTA YENİ YAKIN
ÇAĞ ÇAĞ ÇAĞ

TARİH
ÖNCES TARİH DEVİRLERİ
İ
DEVİRLER
M.Ö. M.Ö. 0 M.S. M.S.
200 100 (MİLAT) 100 200

M.Ö.200-150 (İLK YARISI)

M.Ö.200-175 (İLK ÇEYREĞİ)
M.Ö.150-100 (SON YARISI)
M.Ö.125-100 (SON
 M.Ö. YÜZYIL, YARIYIL ve
ÇEYREK
KAVRAMI

200 175 150 125 100

İLK İKİNCİ ÜÇÜNCÜ SON

ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK
ÇEYREK
İLK YARISI İKİNCİ
YARISI
 TARİHİN KAYNAKLARI:
• Yazısız Kaynaklar:
* Her türlü araç ve gereçler,
* Toprak, taş ve kemikten yapılmış
eşyalar,
* Mağara resimleri,
* Kabartmalar,
* Mezarlar, anıtlar,
* İnsan ve hayvan iskeletleri.
Yazılı Kaynaklar:
•Kitabe,
•Biyografi, yıllıklar, kitaplar,
•Resmi yazışmalar, mühürler,
fermanlar, kanunnameler,
•Paralar, takvimler, antlaşmalar,
•Kil tabletler.
mühür
 1.Harita
2.Anal (Yıllık)
3.Mezar
4.Anıt (Kitabe)
5.Kil Tablet
6.Biyografi
7.Araç gereçler
8.Paralar
9.Bakır Tablet
YAZILI YAZISIZ
 Tarih Biliminin Yöntemi
Kaynakların;
•Araştırılmasına (belgeler)
•Sınıflandırmasına (tasnif)
•Eleştirilmesine (tenkit)
•Çözümlenmesine (tahlil)
•Sentezine (terkip-birleştirme)
dayanır.
“Tarih yazmak, tarih yapmak
kadar zordur. Yazan, yapana
sadık kalmazsa hakikat,
içinden çıkılmaz bir hal alır.”

Atatürk bu sözü ile belgelerin

sentezinde (birleştirme) ne
kadar titiz ve tarafsız
olunması gerektiğini vurgular.
 Sentez yapacak Tarihçide şu
özellikler olmalıdır;
•Olayları neden-sonuç ilişkisi içerisinde
ortaya koyarken, onlara etki eden sosyal,
psikolojik ve doğal etkenleri
kavrayabilmelidir.(zamanın koşulları
bilinmelidir)
•Tarafsız (objektif) olmalıdır.
•Belgelere dayanmalıdır.
•Anlatımı akıcı ve anlaşılır olmalıdır.
 TARİHE YARDIMCI
BİLİMLER:
• Arkeoloji: Kazı bilimidir. Tarih öncesi
araştırmalarda tarihe yardımcı olan en
önemli bilimdir.
• Etnografya: Öz kültür bilimidir.
• Epigrafya: Anıt, kitabe bilimidir.
• Paleografya: Eski yazı bilimidir. Tarih
devirlerini aydınlatmada tarihe yardımcı
en önemli bilimdir.
• Paleontoloji: Fosilbilim.
• Nümizmatik (Meskukat): Eski paralar.
• Kronoloji: Zaman ve takvim bilimidir.
• Filoloji: Dil bilimidir.
• Diplomatik: Belgeler ve yazışmalar bilimidir.
(Antlaşma ve fermanları inceler).
• Antropoloji: Irk bilimidir.
• Heraldik: Arma bilimidir.
• Sigilografya: Mühür bilimi.
• Coğrafya: Yer bilimi.
• Sosyoloji: Toplum bilimidir.
• Kimya: C-14 (Karbon 14).
 EPİGRAFYA DİPLOMATİKA
ETNOGRAFYA NÜMİZMATİK
PALEOGRAFY SOSYOLOJİ
A KİMYA (C-14)
ANTROPOLOJİ FİLOLOJİ
COĞRAFYA
YAZILI YAZISIZ
 TARİH YAZICILIĞININ GEÇİRDİĞİ
AŞAMALAR:
• Hikayeci (Nakilci) Tarih: Olaylar
hikaye biçiminde mübalağalı biçimde ele
alınır. Sebep-sonuç ilişkisi yoktur.
• Öğretici Tarih (Pragmatik):
Olaylardan ders çıkarmak suretiyle,
toplumun ahlak ve karakterini geliştirmeyi
amaçlar. Kahramanlar ön plana çıkartılır.
• Sosyal Tarih: Olayların duygusal
yönlerini dikkate almadan açıklayan tarih
anlayışıdır.
• Neden-Nasılcı (Bilimsel) Tarih:
Olaylar sebep-sonuç ilişkisi içinde,
neden ve nasıl sorularına cevap
aranarak incelenir.
• Kronik Tarih: Her yılın olayları,
aralarında herhangi bir bağlantı
gözetilmeden arka arkaya sıralanır.
• Not: Tarih yazıcılığı, Hitit
krallarının tutturduğu yıllıklarla
(anal) başlar.
 TARİH ÇEŞİTLERİ:
Zamana Göre: İlkçağ uygarlıkları
Fatih Devri.

Mekana Göre: Orta Asya Türk Tarihi,

Anadolu Tarihi, Avrupa Tarihi.

Konuya Göre: Siyasi tarih, Kültür tarihi,

İktisat Tarihi, Bilim Tarihi.
 TAKVİMLER:
• Miladi Takvim:
• Güneş yılı esaslıdır. 365 gün 6 saat.
• 4 yılda bir Şubat 29 çeker (artık yıl).
• İlk Mısırlılar buldu, Roma geliştirdi
• Başlangıç Hz.İsa’nın doğumu.
• 26 Aralık 1925’te T.C. kabul etti
(1 Ocak 1926’da kullanmaya başladı)
• Hicri Takvim:

• Ay yılı esaslıdır(Ay yılı takvimini

Sümerler buldu).
• 354 gün. Ay’ın Dünya etrafında 12 kez
dönmesidir.
• Başlangıç hicrettir (622).
• Hz. Ömer zamanında kullanılmaya
başlandı.
Türkler’in Kullandığı Takvimler:
– On İki Hayvanlı Türk Takvimi.
– Hicri Takvim.
– Celali Takvim (Selçuklu sultanı
Celalettin Melikşah’a sunuldu).
– Rumi(Mali)Takvim
(XVIII. ve XIX. yy’da Osmanlı).
– Takvim-i Garbi (XX.yy başlarında
Osmanlı).
– Miladi Takvim (T.C. dönemi).
 TARİHE GİRİŞ ve ÖZELLİKLERİ
Tarihi olaylarda kesinlikle DENEY-GÖZLEM
yapılamaz.
Tarihi olayda üç önemli unsur olmalıdır;
YER – ZAMAN – İNSAN (Toplum)
Tarihçi OBJEKTİF olmalıdır. Olayları,
zamanına ve şartlarına göre değerlendirmeli.
“Tarih yada Tarih Çağları ne zaman
başlamıştır?” gibi bir soruya nasıl cevap
verebiliriz?
- Yazının icadı, Kil tabletler, Yazılı belgelerin
bulunması ile, Sümerlerin yazıyı bulması.
 Tarih Öncesi medeniyetler, devirleri aynı anda
yaşamamışlardır. Örnek: Mısır medeniyeti
Maden devirlerini yaşarken, Anadolu
medeniyetleri Cilalıtaş devrini
yaşayabiliyordu.
 İki medeniyetin aynı devirleri yaşaması;
1. İhtiyaçların aynı olması ile,
2. Etkileşim (göç, ticaret, savaş) olması ile
olabilirdi.
 Tarih Öncesi devirleri aydınlatmada kullanılan
tarihe yardımcı en önemli bilim ARKEOLOJİ.
 Tarih devirlerini aydınlatmada en önemli
yardımcı bilim PALEOGRAFYA ve
DİPLOMATİKA.
•Farklı mekanlarda ve şartlarda
gerçekleştiği için, Tarihin belirli
kanun ve kuralları yoktur.

•Tarihi olaylar tekrarlanamaz,

deney ve gözlem yapılamaz. Bu
özelliği ile Fen bilimlerinden ayrılır.
Belgelere dayandığı için ve Sebep-
Sonuç ilişkisi ile araştırma yaptığı
için Tarih bir bilimdir.
 Nehir kenarlarına yerleşen toplumlar
tarım ile geçinir,
 Saldırıya açık bölgelerde kurulan
devletler güçlü ordular kurar,
 Yerleşik toplumlarda mimari görülür,
 Tarım toplumlarının tanrıları da tarım
ve doğa ile ilgili olur,

Bu durum;
Doğal koşulların uygarlıkların oluşmasını
belirleyen en önemli etken olduğuna
kanıttır.
Tarih öncesi devirleri
aydınlatmada kullanılmayan
tarihe yardımcı bilimler;

Paleografya (Eski yazı bilimi)

Diplomatika (yazışma ve
antlaşma)
Epigrafya (Anıt, kitabe bilimi)
Nümizmatik (eski paraları
inceler)
SORU: Tarih öncesi
devirlerde toplumlar arası
iletişim nasıl olurdu?

•Ticaret
•Göç
•Savaş
 Soru: Hangi tarih daha
belirgindir?

•15 Mayısta Yunan askerleri

İzmir’e çıktı.
•Fransız İhtilali XVIII.YY’da
olmuştur.
•Kadeş Barışı M.Ö. 1280’de
imzalandı.
 Soru: Hangi tarih daha
belirgindir?

•15 Mayısta Yunan askerleri

İzmir’e çıktı.
•Fransız İhtilali XVIII.YY’da
olmuştur.
•Kadeş Barışı M.Ö. 1280’de
imzalandı.
 SORU: Tarih öncesi
devirlerin dünyanın her
yerinde aynı anda
yaşanmamasının en önemli
nedeni nedir?

•Toplumlar arası iletişimin

yavaş olması.
SORU:
Tarih öncesinde yaşayan insanlar
eşya ve alet yapımında aşağıdaki
maddelerden hangi sırayla
yararlanmaya başlamışlardır?

A)Toprak-Taş-Maden
B)Taş-Maden-Toprak
C)Taş-Toprak-Maden
D)Maden-Taş-Toprak
E)Beton-Prefabrik-Uranyum
SORU:
Tarih öncesinde yaşayan insanlar
eşya ve alet yapımında aşağıdaki
maddelerden hangi sırayla
yararlanmaya başlamışlardır?

A)Toprak-Taş-Maden
B)Taş-Maden-Toprak
C)Taş-Toprak-Maden
D)Maden-Taş-Toprak
E)Beton-Prefabrik-Uranyum
SORU:
Tarih biliminin yararlandığı
aşağıdaki kaynaklardan hangisi
öznel ve taraflı bilgi verir?
A)Haritalar
B)Antlaşmalar
C)Fermanlar
D)Hatıralar
E)Arkeolojik buluntular
SORU:
Tarih biliminin yararlandığı
aşağıdaki kaynaklardan hangisi
öznel ve taraflı bilgi verir?
A)Haritalar
B)Antlaşmalar
C)Fermanlar
D)Hatıralar
E)Arkeolojik buluntular
SORU: Toplumların kültür ve
medeniyet alanındaki
etkileşimlerini aşağıdakilerden
hangisinin olumlu yönde etkilediği
savunulamaz?
A)Kağıt ve Matbaa
B)Savaşlar
C)Hayvancılık
D)Ticari etkinlikler
E)Yazı
SORU: Toplumların kültür ve
medeniyet alanındaki
etkileşimlerini aşağıdakilerden
hangisinin olumlu yönde etkilediği
savunulamaz?
A)Kağıt ve Matbaa
B)Savaşlar
C)Hayvancılık
D)Ticari etkinlikler
E)Yazı
Tarih yazıcılığında;
I.Olaylar arasındaki sebep-sonuç ilişkisini dikkate
alma
II.Tarafsızlığına inandığı kaynakları kullanma
III.Yazılı ve yazısız belgelerden yararlanma
durumlarından hangilerinin tarih biliminin
yöntemleri arasında yer aldığı söylenebilir?

A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III

D. I ve II E. I, II ve III
Tarih yazıcılığında;
I.Olaylar arasındaki sebep-sonuç ilişkisini dikkate
alma
II.Tarafsızlığına inandığı kaynakları kullanma
III.Yazılı ve yazısız belgelerden yararlanma
durumlarından hangilerinin tarih biliminin
yöntemleri arasında yer aldığı söylenebilir?

A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III

D. I ve II E. I, II ve III
 Hititlerden kalan en önemli
belge, Mısırlılar ile yapılan
Kadeş Antlaşması’dır.
Buna göre;
I. Diplomasinin gelişmiş olduğu,
II. Yönetim şekillerinin benzerliği,
III. İlkçağda yaşamış oldukları.
durumlarından hangilerine
varılabilir?
A. I ve II B. I ve III C. II ve III
D. Yalnız I E. I, II ve III
 Hititlerden kalan en önemli
belge, Mısırlılar ile yapılan
Kadeş Antlaşması’dır.
Buna göre;
I. Diplomasinin gelişmiş olduğu,
II. Yönetim şekillerinin benzerliği,
III. İlkçağda yaşamış oldukları.
durumlarından hangilerine
varılabilir?
A. I ve II B. I ve III C. II ve III
D. Yalnız I E. I, II ve III
 Aşağıdakilerden hangisi
tarihin zamana göre
sınıflandırılmasına örnek
olarak gösterilemez?
A. Prehistorya (Tarih öncesi)
B. XIX. Yüzyıl Tarihi
C. Sanat Tarihi
D. III. Selim
E. Ortaçağ Tarihi
 Aşağıdakilerden hangisi
tarihin zamana göre
sınıflandırılmasına örnek
olarak gösterilemez?
A. Prehistorya (Tarih öncesi)
B. XIX. Yüzyıl Tarihi
C. Sanat Tarihi
D. III. Selim
E. Ortaçağ Tarihi