Bardo T H O D O L

TBET'N
LLER KTABI
Bardo Plnnda lmden Sonraki
Deneyimler

Lama Kazi Dawa SAMDUP

Dr.W.Y.EVANS-WENTZ'in
ngilizce aslindan,Fransizcaya:
Marguerite La FUENTE
ve buradan Trkeye eviren
Sut T A H S U G

( rm )

Ruh ve Madde Yaynlan

Kitabn Orijinal Ad:

LIVRE DES MORTS TIBTAIN
Bu Kitabn Her Trl Hakk
M etapsiik Tetkikler
ve
lm Aratrm alar D em e in e

A ittir

Demekten Yazl zin Alnmadan

Hi Bir Alnt Yaplamaz

Kapak Dzeni
zgr SZER

Yayn
Ruh ve M adde Yaynlan

Hasnun Calip Sok. Pembe kmaz. No: 4, D: 8

80060 Beyolu / stanbul
Tel 143 1814

Basm
Bak Ofset
Caalolu Yokuu No: 6
34440 Caalolu /stanbul
Tel: 522 89 90

1.
Bask / stanbul 1976
Gzden Geirilmi 2. Bask /stanbul 1991

 N D E K L E R
SUNU ..........................................
EVRENN NSZ ........................
B R N C KTAP
CHKHA VE CHNYD BARDO

KR ..........................................
GR .................................................................. 19
BRNC BLM : LM ANINDAK BARDO............. 22
LM BELRTLER VEYA CHKHA BARDO
NUN BRNC DNEM HAKKINDA AYDINLA
TICI BLGLER: LM ANINDA GRLEN
LKEL SAF I IK .......................................
CHKHA BARDO'NUN KNC DNEM LE
LGL TALMAT: LMDEN HEMEN SONRA
GRLEN KNC SAF I IK ................................26
O

KNC BLM : REALTENN YAANDII BARDO .... 28

KARMK HAYALLER ORTAYA IKINCA,
CHNYD BARDO DENLEN NC DNEM
BOYUNCA YAANAN REALTEYE LKN LK
TLER ........
28
SAKN TANRILARIN DOUU, BRNC
GNDEN YEDNC GNE KADAR......................30
Giri ..................................
30
Birinci Gn ................................................ 31
kinci Gn .................................................. 32
nc Gn ................................................ 33
Drdnc Gn .............................
35

22

Beinci Gn......... ..................................... 37

Altnc Gn...............................................39
Yedinci Gn...............................................43
KIZGIN TANRILARIN DOUU, SEKZNC
GNDEN ONDRDNC GNE KADAR...........46
Giri........................................................ 46
Sekizinci gn............................................. 50
Dokuzuncu Gn......................................... 51
Onuncu Gn..................................... ....... 51
Onbirinci Gn......................................... 52
Onikinci Gn............................................ 52
Onne Gn........................................... 54
Ondrdnc Gn.... .........................
55
SONU : BARDO RETSNN NEM.................... 61
K N C K TAP
SDPA BARDO

KR..... ............................................................ 67
GR........
67
BRNC BLM : LMDEN SONRAK DNYA____ 68
BARDO BEDEN, DOUMU, OLAANST
YETENEKLER.......................................
68
GE HLNDE VARLIIN ZELLKLER....... 71
YARGILANMA______________________
74
Dncenin Belirleyici Rol.................
76
Alt Lokann Tan Aartlar...................... 78
KNC BLM : YENDEN DNYAYA GELMENN
YOLU..................
80
RAHMN KAPISININ KAPANII .................... 80
Bir Rahmin Kapma Yaklamay nleyen
Yntem...........
81
Rahmin Kapsm Kapamak in Birinci
Metot........................................................81
Rahmin Kapsm Kapamak in kinci
Metot ............................
82

Rahmin Kapm Kapamak in nc

M e to t...............................................
Rahmin Kapsn Kapamak in Drdnc
M e to t................. .......................................
Rahmin Kapsn Kapamak in Beinci
M eto t..........................................................
BR RAHMN KAPISININ SEL.....................
Doum Yerinin nceden Grl................
Azap verici Furtalara (Zebanilere) Kar
Korunma..............................................
OLAANST DOUM VE TOHUM ARACILII
LE DOUM IKLARINDAN BRNN SEL
MES......................................
Bir Cennet Dnyasma Geile Olaanst
Dou ................
Tohumla Doum: insan Dnyasma Dn...

83
84
85
86
87
88
90
90
91

GENEL SONU.........................................................

93

AIKLAMALAR, YORUMLAR................................

97

SFYANG-PU RESMNN AIKLAMASI ................... 169

Kitabn editr Dr. Evans ve tercman

Gangtok Skkm'de birlikteyken.

SUNU
Byle bir eseri, eviri glklerini gerekten byk
bir anlayla alt ederek ve ayrca orijinalinde bile bulun
mayan geni bir "Aklamalar ve Yorumlar" ksmn ek
leyerek dilimize kazandran Sayn Suat TAHSU'a, Ruh
ve Madde Yaynlan adna teekkr ederiz.
Esasmda eser Dou Dinleri'ni inceleyen ya da ince
leyecek olanlara byle bir hizmettir. Ruhun lm tesi
hayatnn bu kitapta grlen eitli hllerini, Tibet
kltr ve dinsel sembollerinin artlandrmas altmda ye
timi bir kimsenin imajinatif deneyimi olarak kabul
edersek, herkes, kendi kltr ve dinsel sembollerinin et
kisinde kalarak lm tesi hayatn deneyimlerini
geirecektir.
Aklamalar ve Yorumlar ksm bal bama bir bil
gi kaynadr. Uzun bir aratrma ve inceleme sonucu, so
rumluluk duygusu ar basarak yazlan her cmlenin da
ha derin anlamlarna ulamak siz okurlarn aratr
malarna baldr. phesiz, memleketimizde, Dou
kltr ve dinlerini yanstan pek az eser vardr. Mevcut
olanlar ise bilimsel bir metotla yazlmamtr. Bir eyler
anlatmak ve konuya giri yapmak endieleri tayan
ifadelerle doludur.
Eseri okurken parantez iinde yazlan saylar,
"Aklamalar ve Yorumlar" blmndeki saylar iaret
etmektedir. Yani aklamalar ksmndaki bilgiye
bavurmak gereklidir.
9

TBETN LLER KTABI

Tibetlilerin "ller Kitab bir ok insana,

almad bilgi ve semboller iinde, zaman zaman usan
getirecek tekrarlamalarla, bize gre, pek esasl yeni
dn tarz getirecektir. zellikle aklama ve yorum
ksmnn ihmal edilmeden incelenmesi -phesiz sras
geldike- zorunludur. Tantrik Budizm'in pek karmak
merasimci grnm altnda yatan bilgileri, yetimi bir
spiritin anlayp yorumlamas olana yksek oranda
mevcuttur.
Tekrar domamak, Budizmin ana gayesidir. Istraba
temelli son vermenin en kestirme yolu, ana rahmine gir
memenin arelerini bulmaktr. Bu kitapta byle bilgiler
var, ama karmik eylemin nne de geilemeyecei ifade
edilmektedir. Yani tekrar domak zorunluu varsa bunun
nne geilemiyor. Tekml nizamnn, Sebep-Sonu Yasas'mn dna klmasna olanak yoktur.
Metapsiik Tetkikler ve lm Aratrmalar Demei
toplumumuzun tekmle ynelik hamlelerine katkda
bulunmak iin alt dile evrilmi bu eserin ikinci
basksn yapmay bir vazife bilmitir.
Ergn Ankdal

10

RUH ve MADDE Yaynlan

 E V R E N N NS Z
Her davrann bir nedeni olmal. Bu kitab neden di
limize evirdim? Okuduum kitaplar, konutuum kii
ler, bizzat kendime ait fikr ve duygusal alkanlklar, ba
na insanolunun byk bir amaz karsnda olduunu
dndryor. Bir karamsarlk, bir hzn; dnya mutlu
luklar karsnda zengin evine yanllkla davet edilmi
fukara gibi bir acemilik, bir tel...
Herkes yall, hastalklar, nihayet kanlmaz
son'u, lm dnyor; ya da ondan her trlsyle
kama savanda. Bu duyguya Pascal'm nl uurumu mu
demeli? Bir sr benzetme yaplabilir.
stedim ki, bu fikirle savaaym. nsanolunun
zerinden bu heyl, bu Baba Korkut kalksn artk.
Yok byle bir ey, lm diye. nsanolu, milyarlarca
yamda olduu sylenen gelii gzel bir kinat iinde, tek
bir defa naslsa parlayvermi, snerek hilie dnecek
bir kvlcm deil!
Yeyz maceramz, bize tek geliyor. Btn aksaklk
bunda. zellikle Bat insan bu problem karsnda ok
yalnz, ok zavall durumda. Kulaktan kapma, tren
lerden ibaret dinleri ona anlayamad, ne vakit ne e
kilde gerekleecei bilinmeyen bir "te dnya"dan sz
ayor. Ayor ama, derinlemesine inilmeyen bu neriler,
insan bsbtn kukuya drp din messesesinin
mekanik izahlarna gtryor; Dini insanlar icat etmi;
toplumlar da yle evrim geirmi; falan filan.
Ondan sonra, sevilen, saylan birinin lmyle kar
lanca herkeste bir ac; cenaze trenleri, sayg du
rular, matemler, lm yldnmleri.
Yeter! ncelemediimiz bir eyden rknt duyuran
11

TBETN LLER KTABI

aptalca korkaklmz yznden daha ne kadar bo yere

azap ekeceiz?
Dou insan lm fikri karsnda byle deil. O, tek
rar tekrar dnyaya geleceine inanarak yaam baka
trl gryor. Ancak o da, hayat olaylarnn rknt ve
ren biteviyeliinden, aldatclndan, mutluluklarn so
nunda gelen azaplardan ikyeti. Bat insan bir tek
mrn ykn ruhsal olarak ekerken, Dou insan,
yzlerce, binlerce yaamn yk ve skntsn duyuyor.
O da, bu iin bir sonu olmal, demi; adn da
"Kurtulu" koymu. Kurtulmak iin, "aydnlanmak gerek
demi. Nirvna dedikleri bu. Tekrar tekrar domalara,
pe pee yaam dizisine Samsara veya evirdiim kitapta
olduu gibi "Sangsra" adn takm.
Ben, eviride bol bol konu edilen hibir "inisiyasyon"dan, gizli retiden gemedim. Mistik tecrbe
yaamadm. "Youn dnce" szckleriyle evirdiim
meditasyon"a, tefekkr veya murakabeye ba vurmadm.
Ama, insan varlnn, insan uurunun, giderek in
san bedeninin katmanlardan olutuunu, evren iinde
eitli pln ve ortamlarla iliki iinde olduunu sezmek
teyim. Grnen bedenimi, deniz altnda bir aratrma ya
pan dalgcm elbisesi gibi grmekteyim. Bu uurumun,
btn uurumun, doumumdan bugne dek biriken am ve
izlenimlerden olutuunu, beni yanltann da bu olduunu
dnmeye alyorum.
Durgun, parlak bir gl suyuna vuran gnein
prltlar gibi, bir ilk yaz gn nereden geldii belli ol
mayan gen bir kokunun bizi alp benliimizin kasvetli
snrlan dna ekii gibi, nereden geldii belli olmayan
bir musiknin baka bir yaanty tattn gibi, ara sra,
byk uurumdan esintiler almaktaym. Herkes gibi...
stelik koskoca evrende yalnz olmadma da ke
sinlikle inanyorum. Grnr, grnmez bir sr varln
kurduu eitli kombinezonlar arasnda yaammn u
dnemini srdrmekteyim.
Dnyay saran u mavi atmosfer tabakas, cier
lerim iin gerekli havay her an bana veriyor. Atmosferin
yukarlarnda zararl nlan eleyen iyonosfer tabakas
12

EVRENN NSZ

gibi koruyucu katmanlar var.

Giderek kendi kiisel yaamm da iine alan giri
imleri olan, kolayca fark edilmez bir "messese" iinde
olduumu fark ediyorum. Aldm etkileri yalnzca fizik
ve fizyolojik dzeyde sralamam, ya da mucizeli manev
yardmlardan te bir ey grmemem eksiktir, kusurludur.
"Gz yapan grmez mi? Kula oluturan iitmez mi?"
diyor bir yaz. Bylece, evrenin hem grdn, hem de
duyduunu biliyorum.
Hayvan dzeyinde igdlerle, bitki dzeyinde tro
pizmler, ynelimlerle yaam srdren varlk, insan
dzeyinde kendi dnyasm kendi kuracak binbir atlm
iinde. Yanla deneye, her an yeni dzeltmeler yapa yapa.
zgrlk diyoruz buna. nsan oluun saygdeerlii bura
dan geliyor olmal.
Korkmayacaz yanlmaktan. Gittike daha doruya,
daha ustacaya, daha gzele, daha yksee, daha genie.
Buna evrim diyoruz. Bir uur, genellikle bir yaam evrimi
bu. Bunun sorumlusu da biziz; biz olmaya alyoruz.
Trkiyede Dou anlaylarnn aktarlmas, bugn
iin bile olduka eksik bir dzeyde. Bu abann daha ok
titizlikle srdrlm olmasm dilerim. Ama kaybedil
mi bir ey yok. Benimki sadece bir duyuru ve bir alma
ars. Aratrclara aratrma zevki vereceini umar,
eksik ve kusurlarnn balanmasn dilerim.
Elinizdeki kitabn zelliklerinden konumam da ge
rekli saylr bir nsz iin. Ancak bu, bir bakma sa
kattr. Okuyucunun sanki akl ermezmi gibi. Ancak,
aklayc notlarla zaman zaman bavurduum kendimce
yorumlarn, okuyucu iin balayc olmamasn dilerim.
Bu yzden, u ksa aklamamn da, sizin gibi bir okuyucu
olan bu eviricinin kiisel yorumu olduunu belirtmek
isterim.
Kitap, ly, ld andan alarak yeni yaamna ka
vuaca ana, yani yeni anacnn kamna girene kadar
inceliyor. Kitapta artc olan -bilerek, bilmeyerek- bir
romanda olduu gibi, belli bir gayenin gereklemesine
allmas: Her an l "kurtarlmak" isteniyor. Bu kurtu
lu, insan plmndan kurtulup insantesi plnna ka13

TBET'N LLER KTABI

vuma diye de zetlenebilir. Bu snrn tesinde ne ol

duunu aklamyor kitap.
Siz, ben olsak, ly bir an evvel dnya yaamna ye
niden kavuturmak isterdik. Oysa o, dnyaya yeniden
dn, en son bavurulacak zm olarak gryor.
Ancak bu her an duyurulan, "ha kurtuldu, ha kurtu
lacak" temas, bence, te dnyay soukkanllda anlata
bilmek iin bir ara.
Sizin yerinizde olsam, bu Kurtulu"un, bu "Aydmlanma"nm ne olduunu merak etmezdim.
Merak uyandran, te dnyann nasl bir yer olduu,
nasl yeniden doulduu. Sras gelince, bu hasreti duyu
rulmak istenilen ey elbetteki olacak. Ancak, o zamana
kadar bu "yaam srekliliinin" koullarm incelemek
daha nemli. Bu alanda o kadar az ey biliyoruz ki.
Kitapta bir sr tann ad var. zerinde durmayn
pek. Ne yapsm adamcazlar? Kuzey Tantrik Budizmi'nin
verileri iinde evrensel gerekleri duyurmaya al
mlar.
Bylece, karlalan imajlar, srasnda bir hristiyan iin sa Peygamber, koruyucu tann dedikleri iin
bir mslmanda bir evliya da olabilir. "Tann" szcn
putperestlik olarak grmeyin. te dnyada bir yardmc
gerektii zaman ill Buddhay grecek deiliz. Bu ak sa
kall bir pir- fan! olabildii gibi, sevdiimiz bir
yaknmz, anamz, babamz, retmenimiz, bir arka
damz da olabilir.
Anladma gre, lm bulunan varlk iin mesele,
lm sonrasnn kanklndan kurtularak sakin bir
ruh hli edinebilmek, ruhsal bir plnda tutunabilmektir.
Bundan tesi kendiliinden yryecek. Dnyaya gel
diimiz gn, bebek kafamzla, neler olacam biliyor
muyduk?
Korkmayn.
Bunu, lye yardm iin treni yrten rahip ya da
Lma gibi, ben de size, lmeden nce, yaamnz iinde
syleyeceim.
Orada pratik bir gaye uruna sylenen tleri
yaam iinde uygulayabilirsek, ne buradan, ne de oradan
14

EVRENN NSZ

korkumuz kalr gibi geliyor bana.

Kzgnlktan, fkeden, duygusal ballklardan, mal
hrsndan kurtulun; her canly sevip hizmet edin diyor
kitap ksaca.
Yaplmas zor ve olumsuz eyler mi bunlar?
Kald ki, bunun karln ilk nce kendimiz
greceiz.
Korkmayn, diyorum son sz olarak. Benimkinden
daha iyi, daha verimli, daha dokunakl almalarn he
pinize mal olmas dileiyle.
Suat TAHSU

16 Ekim 1974
Bodrum

15

Dharma-Kya'y kendi ruhunda greceksiniz.Ve grnce hereyt grm ola

caksn; Sonsuz ryetidoum ve lm
emberini ve kurtulu hlini.
( Jetsun Kahbum. XII, Lama Kazi Datva
Samdup tercmesi)

BRNC KTAP

CHKHA VE CHNYD
bardo

 K R
Gerein Tanrsal (1) Bedeni'ne, Anlalmayan'a, S
nrsz Ia,
Lots olan Eksiksiz Ban Tanrsal Bedenine, Sa
kin ve Kzgn Tannlar'a,
Lots'n bedenlenmesine, btn uurlu varlklarn
koruyucusu olan Padma Sambhava'ya,
Gurular'a, Bedene (2) krolsun.

GR
Bu, Gei*1 durumunda olan alelade ruhsal durumda
ki saliklere, dinleme yoluyla ruhsal zgrlk veren
Byk Kurtulu Doktrini blmdr: n bilgiler, konu
ve sonu. Varlklarn geliimi iin rehber kitaplar*2 uygu
lamayla okunmal ve hazmedilmelidir.
uurlu Prensibin Geii [3]

Yol Gstericiler aracl ile bu yksek ruhlar,

phesiz kurtulabileceklerdir, fakat byle olmazsa, geici
olan lm annda, hatrlayabilirlerse, Kurtulu'u otoma
tik olarak temin eden Gei'i uygulamaldrlar.
Alelade ruhsal durumdaki salkler gerekten bylece
kurtulabilirler. Fakat kurtulmazlarsa, Gei durumunda,
Realite'ni denenmesi devresinde*3 Byk Kurtulu Doktrini'ni dinlemeye devam etmelidirler. Bunun iin iman
sahipleri, gzlem yoluyla lm arazmn kiisel Kurtulu
(11 Gei, transfer, intikal.
(2) Yaam lar, dnyadaki tatbikatlar gibi kitaplar.
(3) lm annn kendine zg realitesi.

19

TBETN LLER KTABI

belirtilerini takip etmek iin len vcutlarnda tedricen

gzken lm tarzm incelemelidirler.141
Btn lm araz tamamlanmca, hatrlayabilenler
iin Kurtulu'u (4) temin edecek Gei'i uygulamak yerinde
olur.
Thdol'n Okunmas

Gei gerekten yaplmsa, bu Thdol' okumak ge

rekli deildir. Fakat Gei gerekten yaplmad ise,
lnn cesedi yannda bu Thdol aka, doru bir ekilde
okunmaldr. Eer ceset yoksa, kitab okuyan, len ahsn
yatana veya oturmay itiyad ettii yere oturmaldr. O
zaman ly armal, onu mevcut ve dikkatle dinliyor
gibi tahayyl etmeli ve sonra okumaldr. (5)
Okuma srasnda hibir yakn akraba, kan veya ko
caya alayp inlemek caiz deildir. Byle bir ey iyi ol
mad iin bu ahslar susturulmaldr.
Eer beden mevcutsa, son nefes verildikten sonra
lnn gurusu (stad, eyhi, manev rehber tuttuu kii
anlamna) veya lnn sayg duyduu bir rahip, veya ok
yakn bir dost, azn temas ettirmeden kulana yak
latrarak, Thdol' okumaldr. (6 )
Thdol'n Ayini Yapan Kii Tarafndan
Uygulanmas

Thdol'n aklanmas:
Byk takdimeler*51 toplayabildinizse bunlar Kutsal
lemeye takdim edin. Bu olanakszsa, toplayabildiiniz
birka ey zerine ruhunuzu teksif edin ve zihninizden
ibadet yollu, snrsz bir takdime arz edin.
Yedi veya defa "Buddha ve Bodhisattvalarm
yardmm davet eden iyi dilekler yolu" duasn okuyun.
Bundan sonra "Bardoda korkudan koruyan dilekler4
5
(4 ) Bardo Thdol'e ek b ir Tibet eserinde, lm belirtileri ayrntl ve bilim sel bir
biimde anlatlmaktadr.
(5) Takdime (oflfrande): Sun ak karl. B u metin dinsel b ir yapt olduundan uygun
kelimeler seildi. rnein takdime, Tevrat azdr.

20

BRNC KTAP - GR

yolu" duas, "Bardonun tehlikeli tuzaklarndan korunma

iin iyi dilekler yolu" duas ve Bardo'nun esas szleri, ak
bir ekilde ve kendine zg telffuzla okunmaldr.
O zaman artlara gre yedi veya defa okunacak bu
Byk Thdol'e sra gelir. lk nce lmn ilk araz ile
karlama, sonra geici olan ara safha boyunca sren re
aliteyle karlama, en sonra da ara safhada, l yeniden
domaya alrken rahim kaplarm kapatma yntem
leri gelir. (7)

21

B R N C B L M
L M A N IN D A K BAR D O
L M B E L R T L E R V E Y A C H K H A
B A R D O ' N N B R N C D N E M H A K K IN D A
A Y D IN L A T IC I B LG LE R : L M A N IN D A
G R LE N L K E L S A F I IK
Saf Ik'la ilk karlama annda, lm anlarnn
geici hli boyunca, baz kimseler dinsel retileri dinle
dikleri hlde, hatrlarnda kalmam olabilir; bir ksm
da bildikleri hlde, bu retilerle ili dl olmamlardr.
Fakat Rehberler'in uygulamaya dayanan retilerini
alm olan her snftan kii, bu reti kendilerine uygu
lanmsa hibir mutavasst hlde durmadan. Temel Saf
Ik'la yz yze gelir ve hibir douma uramakszm
Ykselen Byk Yol (8) aracl ile Dharma-Kya'y elde
ederler.
Uygulama biimi udur:
En iyisi, lye yol gsteren gurunun bu ie arac ol
masdr. Fakat bu guru bulunamazsa, iman sahibi bir ra
hip, o da yoksa, ayn inanta, bilgili bir adam arlmaldr. Bu kiilerden hibiri gelemezse, Thdol' an
lalr biimde st ste birok defa okuyacak biri bulun
maldr. Bylece bu, lye, sylendiini duyduu, kar
laaca eyleri hatrlatacak, Esas I tanyabilecek,
phesiz Kurtulu'u elde edecektir.
Uygulamann zamanna gelince:
Nefes kesilince, hayat enerjisi, Bilme sinir merkezin e(6)7 decek ve Tanyc171 doal hlinde Saf I
mahade edecektir. (9)
Hayat enejisi (10) sa ve sol psiik sinirler yoluyla
(6 ) B u ra d a metnin dier yerlerinde "sinir merkezi" denildiinde, ruhsal bir merkez
anlalmaldr. Bilm e(ruhsal) sinir merkezi kalptedir.
(7) Shespa (epa): Bilme, tanma durum unda bulun an ruh anlamna.

22

BRNC KTAP - BRNC BLM

( 1 1 ) aa doru inen akmla atldndan, geici hlin

balangc anden belirecektir.
Bu talimat, hayat enerjisi gbek sinir merkezini
getikten sonra, sol sinire yaylmadan yerine getirilmeli
dir.
Genellikle, bu hayat enerjisinin hareketine gerekli
zaman, solunum srdke, veya bir yemek yemek iin
geen zaman kadardr.181
Nefesin kesilmesi annda Gei'in yaplm olmas
arzulamr. Olmazsa, u szler sylenmelidir:
"Ey soylu oul (falanca), senin iin Yol aramak za
man geldi. Nefesin duracak. Gurun seni Saf Ikla kar
karya getirdi. imdi onu kendi gerei iinde tanya
caksn. Onu, her eyin bo ve bulutsuz gk gibi veya plak
zeknn, ne merkez, ne de evresi olan effaf boluu gibi,
Bardo hlinde tanyacaksn. Bu anda kendi kendini tam
ve o hlde kal. Ben de, imdi, seni bu gerekle yzyze geti
riyorum."
Bu, hatrda kalmas iin, nefes kesilmeden, st ste
birok defa lmekte olan kiinin kulana tekrarlanr.
Nefes kesilmek zereyse, lmekte olan sa taraf zerine
evirmek lzmdr. Boynun sa ve sol yarmdaki arterle
rin at sklmaldr.
lmekte olan kii uyuma eilimi gsterirse engel ol
mak lzmdr. Bunun iin de arterler hafife fakat ara
vermeden sklmaldr. (ahsn lmden evvel uyank
kalmas ve tamamen uurlu olmas lzmdr. Arterlerin
sklmas bu yzdendir.) Bylece hayat enerjisi medyan
sinirine dnemez ve kukusuz, Brahma deliinden ka
caktr. te o anda gerek karlama yaplmaldr.
Bu anda, Bardo'da, Saf In mevcudiyeti her canl
varlk tarafmdan hissedilir.
Solunumun kesilme an hayat enerjisinin medyan
sinirinde durma sresidir. Nefes kesildikten sonra son
kalp arpma kadar hayat enerjisi medyan sinirinde ka
lr, genel olarak o anda uurun (12) kayb olduu sylenir.
Bu sre belirsizdir. Sinirler ve hayat gcnn iyi ya da fe(8 ) Eski Tibet kitaplarnda rastlanan yaklak b ir zam an birimidir. 20 veya 30 dakika
kadardr.

23

TBETN LLER KTABI

na yapsna baldr. Dhyna'nn sakin ve serinkanl

hli hakknda en kk bir tecrbesi olanlarda ve sinir
leri sakin olanlarda bu an uzun zaman srer. (13) Oradaki
gerekle yzlemeyi salamak iin lye sylenecek
szler, vcudun eitli deliklerinden san bir su gelinceye
kadar devam ettirilmelidir.
Kt bir hayat srenlerde, yahut sinirleri bozuk
olanlarda, sz edilen durum bir parmak aklatma za
manndan uzun srmez. Dierlerinde bir yemek yeme
sresi kadardr.
eitli Tantralar'da bu baylma hlinin buuk gn
civarnda srd sylenmektedir. Dier din eserlerde,
drt gn kadar srdn bildirdikleri bu devrede, Saf
Ik'la yzyze geliin srekli olduundan bahsedilmekte
dir.
Uygulama ekli yledir :
Eer kii, kendi kendine lm belirtilerini bilebi
lirse, bakalannm yardmna gerek duymadan Saf I
tanyabilmelidir. Yapamazsa bir guru, bir Shishya veya
ahsa yaknl ok olan bir iman sahibi, onun ruhuna u
szleri iz brakacak biimde belletmelidir:
"Artk topran suya batma zaman geldi."
lm belirtileri (14) sona ermek zereyken lmekte
olan ahsm kulana unlar sylenmektedir:
"Ey soylu oul (veya bir rahipse: Ey saygdeer stat),
kendini dalgnla kaptrma."
ahs iman sahibi bir mrit veya dier herhangi bir
kimse ise ona ismi ile hitap ederek yle denir:
"lm denen ey sana geldi. imdi u karan al: 'Bu
benim lm saatimdir. Bu lmden faydalanarak, gayre
timi tekml yolunda sevgi ve efkatle, sonsuz gkleri
dolduran btn uurlu varlklarn iyilikleri yolunda har
cayacam.' Bylece dncelerini toplayarak, zellikle
Saf In, Dharma-Kya hlinde btn uurlu varlklann ijdlii iin gerekletirilebilir. Bil ki sen bu durum
dasn; iinde bulunduun Byk Sembol (15) hlinin en
byk iyiliini elde etmeye karar ver ve yle dn:
'Bunu elde edemesem bile Byk Birleik Bedene
hkim olarak u Bardo'yu tanyacam. Mevcut her
24

BRNC KTAP - BRNC BLM

varln hayrna olarak hangi ekil altnda olursa olsun

(16) gzkeceim. Gkyznn snrlan gibi saylan son
suz, duygu sahibi varla hizmet edeceim.'"
Okuyucu bunlar azyla, lmekte olan ahsm kulak
lar dibinde syleyecek ve onun dikkatinin bir an bile
dalmasna msaade etmeyecektir. Nefes tamamen du
runca, ahs bir Lama ise, uyku sinirine kuvvetle
baslacaktr. Eer len ahs okuyandan manen stn de
recede biri ise unlar kuvvetlice sylenecektir: "Sayg
deer stat, imdi Esas Saf Ia giriyorsun. u anda his
settiin durumda kalmaya al."
Bakalan iin, okuyucu, tantmay yle yapacaktr:
"Ey soylu oul Falanca! Dinle: imdi, Gerein Saf
Inn titreimlerini almaktasn. Onu tan. Ey
saygdeer oul! imdiki uurun (17) gerekte bo, vasfsz,
renksiz, tabiaten bo; Gerek Realite, Evrensel yiliktir
(18)."
Esas tabiat bo olan zekya hiliin boluu gibi
baklmamaldr. Fakat bu zek engel tanmaz, parlak, ev
rensel ve mutludur. uurun kendisidir. (19) Evrensel yi
Buddha'dr. (20) Nerede olursa olsun olumam, gerekte
bo uur ve mutlu parlak zek, ikisi birbirinden ayrlmaz.
Onlarn birlemesi, Dharma-Kya (Tam Aydnlanma)
hlidir.
"Kendi parlak, bo ve Parlakln Byk Bedeni'nden
ayrlmaz uurunun, ne doumu ne de lm vardr. Ve o,
Amitbha-Buddha'nn Deimez Idr.(21)
'
Bu bilgi yeterlidir. Kendi zeknn boluunu Buddha
hli (22) olarak tanmak, Buddhanm tanrsal ruhunda
(23) saklanmaktr."
Bunu aka ve anlalr bir ekilde, veya yedi defa
tekrarlaynz. Bu, lmekte olann ruhuna hayatta iken
ald gurusunun retilerini hatrlamasn sala
yacaktr. kinci olarak bu, bedenden ayrlm uuru Saf
Ik olarak tantacaktr. nc olarak kendi z cevheri
ni tanyarak l, devaml olarak Dharma-Kya ile
birleecek ve Kurtulu muhakkak gerekleecektir. (24)

25

TBETN LLER KTABI

C H K H A B A R D O 'N U N K N C D N E M L E
L G L T A L M A T : L M D E N H E M E N S O N R A
G R LE N K N C S A F I IK
lk Saf Ik tannmsa, Kurtulu'a kavuturulabilir.
Fakat tannamamasmdan korkulursa, solunumun kesil
mesinden bir yemek yeme vakti sonra, lnn, ikinci Saf
In parladm greceinden emin olunmaldr. (25)
yi veya kt karmaya gre hayat enerjisi sa veya
sol sinirden inerek vcut deliklerinin birinden kar. O
zaman Berrak (lsid) bir ruh hli belirir. (26)
uurlu prensip bedenden knca "Ben l mym,
deil miyim?" diye kendi kendine sorar. Tayin edemez;
daha nce de olduu gibi yaknlarn ve etrafmdakileri
grr. Onlarn alaylarn iitir. Dehet verici karmik
hayaller daha balamamtr.19
Ona, "Koruyucu ilhm dn." (27) denilir. "Dalma,
zihnini koruyucun zerinde topla. Onu -Ay'm suya vuran
aksi gibi- grebilirsin, fakat gerekte mevcut deilmi gibi
dn. Onu fizik bir bedeni varm gibi dn." Bylece,
okuyucu bu fikri lnn zihnine nakedecektir. (28) Eer
l alelde bir varlksa ona yle deyiniz. "Merhametli
Byk Efendimizi dn9
(10)."
Bylece Bardo'yu tanyaca mit edilemeyenler bile,
onu yardmsz tanyacaklardr.
Hayatlar boyunca, bu karlamaya bir guru ile
alm, fakat ona almam olanlar tek balarna Bar
do'yu tanyamazlar. Bu anda onlara bir guru veya iman
sahibi bir zahit yardm etmelidir.
retileri takip etmi olanlar da, zihinlerini iddetli
bir lm sonucu(ll) vehimden kurtaramayabilirler. Onlar
iin de bu yardmlar gereklidir.
Bardo'nun ilk safhasnda sonu alnrsa iyi. Olmaz
sa, ikinci devrede lye aka bu an yaplarak zek uyandnlr ve Kurtulu'a eriilebilir.
(9) lm M eleklerinin (G shin-r je)(in-je) tezahr ve tecrbeleri de balamamtr.
(1 0 ) Tibetedeki anlam da Spyan-ras-gzips (an-ra-zi)dir.
(1 1) Kaza, cinayet gibi.

26

BRNC KTAP - BRNC BLM

Bardo'nun ikinci devresi boyunca beden "parlak ha

yal bedeni" denilen hldedir. (29)
l m, diri mi olduunu bilmeden, duru (lsit) bir
ruh hline eriir. Eer lye verilen tler bu dnemde
baar salamsa, karmas. Ana Hakikat1121 ile kar
lamasn nleyemez. Gnein karanlklar datmas gi
bi Saf Ik da Karma'nn kudretini yener.
Bardo'nun ikinci safhas, dnce-bedeni1131 aydn
latmak zere doar. "Bilici" faaliyetinin snrl olduu
yerde kalr. Bu sra bu zel reti tesirli bir biimde uygu
lanrsa gayeye eriilir demektir. Zira karmik hayaller,
ly aydmlanmaktan alkoymak zere oraya buraya
ekmek iin henz ortaya kmamlardr.1
3
2

(1 2 ) C hs-nyid-m a-bu (Sanskritesi D harm a M atri Putra): Kutsal A n a Hakikat.

(1 3) Yid-Kyi-ls (yid-kyi-l): Mantal-beden, arzu y a d a dnce bedeni.

KNC BLM
REALTENN YAANDII BARDO
K A R M IK H A Y A LLE R O R T A Y A IK INCA,
C H N Y D B A R D O D E N L E N N C D N E M
B O Y U N C A Y A A N A N R E A L T E Y E L K N
L K T LE R
lk Saf Ik tannmad hlde Bardo'daki kinci Saf
Ik tannmakla Kurtulu elde edilir. Fakat bu da olmazsa
nc Bardo veya Chnyid Bardo balar.
Bardo'nun bu nc safhasnda karmik hayaller
grlr. Chnyid Bardo'nun byk karlamasnn
okunmasnda fayda vardr. ok iyi tesir eder.
Bu anda vefat eden ahs, tren gerei yanma konul
mu yemek paym; elbiseleri soyulmu vcudunu, kat
lanm yatan grr. Dostlarnn ve yaknlarnn
alaylarn iitir. Onlar grebilir, ancak onlarn
arlarna cevap verdii hlde bunu anlayamadklarna
zlr.
Bu srada meydana gelen ses ve k belirtileri onu
ok korkutur ve yorar. O zaman ona ak ve seik olarak
unlar sylenir:
"Ey soylu oul! Dikkatle, kendini dalgnla
kaptrmadan dinle: Bardo'da u alt devre vardr:
Dllenme srasndaki Bardo, rya hlindeki Bardo, derin
tefekkrde, dengeli vecd (ekstaz) iindeki Bardo, lm
anndaki Bardo, realitenin yaand Bardo, Sangsra
yaamlarnn ters sreli Bardosu. (30) Alt hl budur.
Ey soylu oul, imdi Bardoyu yaayacaksn: lm
armn, realitenin, doum aramann Bardolan'n.
Bu hlden, lm ammn Bardosu'nu dne kadar
yaadm. Saf Ik stnde parldarken orada duramadm
ve imdi buralarda gezinmek zorundasn. Artk Chnyid
Bardo ile Sidpa Bardo'yu yaayacaksn.
28

BRNC KTAP - KNC BLM

Sana tantacaklarm tm dikkatinle gzle ve sk

dur.
Ey soylu oul, lm denen ey geldi artk. Bu dnyay
brakyorsun, ama yalnz deilsin; lm herkes iindir.
Bu hayata duygusallnla ve zaaf yznden balanma.
Zayflndan tr buraya bal kalsan bile burada dur
maya kudretin yoktur. Sangsra'da(14) gezinmekten baka
bir ey yapamazsn. Balanma. O kadar zayf olma.
Kymetli l'y hatrla.1151
Ey soylu oul, Chnyid Bardo'da seni hangi korku ve
dehet sararsa sarsn, bu kelimeleri unutma; anlamlarm
kalbinde tut, ilerle; bu kelimelerde bilginin canllk veren
srr vardr:
'Heyhat! Gerein'16) tecrbesi stmde parl
darken
Grnlerin dehet ve korkusu atldktan sonra;
Her tezahrn kendi uurumun bir yansmas ol
duunu bilmeliyim;
Bardo'daki grntlerin gerek tabiatnn bu ol
duunu bilmeliyim;
Byk bir gayeyi tahakkuk ettirmenin ok
nemli annda.
Grdm Sakin ve Kzgn Tannlar'n sadece
kendi dnce-kalplanmdan1171 ibaret olduunu bilmeli
yim.'

Bu kelimeleri aka tekrarla ve anlamlarn

dnerek ilerle.
Bu vasta ile hangi korkun, mthi grnt ile
karlarsan karla, onlar tanman muhakkaktr; bu
kelimelerde sakl hayat sim unutma.
Ey soylu oul, bedeninle ruhunun ayrld sra, Saf
Gerein aydnln tandn. nce, kvlcml, parlak, gz
kamatrc, muzaffer, benliinde derin izler brakan, de
vaml mlann dkld bir ilk yaz grnm gibi. Te(1 4 ) H khor-va (Kor-va): Tam karl, tekerlek gibi dnen b ir ey (ark felek). Sanskrite Sangsra veya Sam sra.
(1 5 ) Buddha, Dharm a, Sangha. (Dharm a: Kutsal metinler, Sangha: Cemaat, inan
lar b ir olan toplum.)
(1 6) Realite
(1 7 ) R ang-Shang (Rang-nang): D n ce ekillerinin kiisel grnm .

29

TBETN LLER KTABI

sir altnda kalma, korkma, dehete kaplma. Bu, senin

kendi gerek tabiatnn nmdr. Onu tam.
Bu nn gbeinden, binlerce gk grlts gibi
Gerein doal sesi kacak. Bu senin gerek varlnn
sesidir. Tesir altmda kalma, korkma, dehete kaplma.
Senin imdiki bedenin, eilimlerinin dnce-bedenidir.
(Dnyadaki mevcudiyetimizden doan alkanlk ve
eilimlerin dnce-bedeni.) (18)
Et ve kandan yaplm madd bedenini braktn
brakal ne olursa olsun; ses, k, hibir ey sana ktlk
yapamaz. Artk lemezsin. Bu grnmlerin kendi
dnce-kalplarmdan (ekillerinden) ibaret olduunu
bilmek senin iin yeterlidir.
Bil ki, bu Bardo'dur.
Ey soylu oul, kendi dnce-kalplarm, dnyada
iken yaptn meditasyon ve ibadetlere ramen
tanmazsan, onlan renmemisen, klar seni iddetle
etkiler, sesler iine korku salar, nlar seni dehete
drr.
Bu anahtar bilmezsen Sangsra'da avare dolap du
racaksn."

S A K N T A N R IL A R IN D O U U ,
B R N C G N D E N Y E D N C G N E K A D A R
GR:
Burada, lnn, bir ok insan iin olduu gibi, kendi
sine imdiye kadar verilen bilgilere ramen karmas do
laysyla Bardoda geirecei krk dokuz gnn, Sakin
Tanrlar'n gzkecei ilk yedi gn iinde karlaaca ve
yenmek zorunda olduu tehlike ve ykmllklerin, ken
disine ayrntl olarak anlatldn zetle syleyelim.
Bu yedi gnn birincisinde ahs ldn ve doum
yolu zerinde bulunduunu bilmektedir. Bugn, lmden
buuk drt gn sonradr.
(18)
30

Bag-C hags-yid-lu s (Bag-ah-yid-lu).

BRNC KTAP - KNC BLM

BRNC GN:

"Ey soylu oul, u drt gndr baygndn. Bu

boluktan kar kmaz kendi kendine 'Bana ne oldu?'
diyeceksin. Bu anda Sangsra deiim halindedir. (31)
Grecein olaylar, nmlar ve tanrlardan ibaret ola
caktr. (32) Gkyz sana koyu mavi grnecektir.
Merkez Krallk, 'tohumun aksedici gcdr'.(19) Be
yaz renkli Bhagavn Vairochana (33) aslan tahtna otur
mu, elinde sekiz ubuklu tekerlek, etrafna Gkyz
Boluunun Anas (34) sarlm olarak gzkecek. O, ilkel
hlinde mavi k olan maddenin toplamdr. (35)
Baba-Ana Vairochana'mn kalbinden fkran par
lak, muhteem, effaf mavi , Dharma-Dhtu'nun
bilgelii yle parlak bir aydnlkla sana arpacak ki, bak
maya tahamml edemeyeceksin.
Bu n yamnda, Devalardan (36) gelen soluk beyaz
bir aydnlk da sana arpacak.
Kt karmann etkisiyle, Dharma-Dhtu Bilgelii'nin muhteem mavi sende korku uyandracak ve
ondan kaacaksn. Devalar'm donuk beyaz na kendi
ni daha yakn hissedeceksin.
Bu anda parlak, gz kamatrc, muhteem grnen
tanrsal ktan korkmamalsn. O Tathagta'nm, (37)
Dharma-Dhtu Bilgeliinin I denen dr.
O a inan, dua et, iinden dn ki o, Bardo'nun zor
geitlerinde seni karlamak iin Bhagavn Vairochana'nm kalbinden kopup geldi.
Bu k Vairochana'mn yardm dr.
Devalar'm Soluk I'na kaplma. Balanma, zayf
olma. Oraya bal kalrsan Devalar'm meknnda do
lap duracak, Alt Loka'mn (38) girdabnda oradan oraya
atlacaksn. Bu, Kurtulu Yolu zerinde seni durdurmak
iin bir engeldir. Bu soluk a bakma, parlak mavi a
derin bir imanla tm dncelerini Vairochana stne
toplayarak bak ve benimle birlikte unu tekrarla:
Yazk! Derin bir aptallk sonucu Sangsra'da ge(1 9 ) Thigle-Brdalva (Tigle-Dalva): Tohum u uzaa yayan. Ezoterik olarak: D harm aDhtu.

31

T B E T N LLER K TABI

zerken,
Dhama-Dhtu Bilgelii'nin kl yolu stnde,
Bhagavn Vairochana beni ynetsin;
Boluun Tanrsal Anas beni kollasn;
Bardo'nun en gelleri arasnda em n iy etle
ynetileyim;
Her mkemmel Buddha'nn yerine yerleeyim.'

Bunlar derin ve mtevaz bir imanla syleyerek,

Vairochanann kalbinin ktan bir alimi sem
(gkkua) gibi parldayan kalesinde eriyeceksin.
Youn konsantrasyonun (39) merkez krall Sambhoga-Kya'da Buddha hline kavuacaksn."
KNC GN:

Bu karlamaya ramen l, karmasnn karanlk

tesirlerinden veya hiddeti yznden ktan kaabilir
veya kendine sylenenlere ramen hayallerin hkimiyeti
altna girebilir.
O zaman, ikinci gnde, hayatndaki kt fiillerinin
neticesi olarak kendisine cehennemi yaatacak VajraSattva ve dier tanrlar onu kuatrlar. Karlama iin,
ly adyla armak ve ona yle demek lzmdr:
"Ey soylu oul, dikkatle dinle! kinci gn, suyun saf
ekli beyaz bir k gibi parldayacak. Bu anda koyu mavi
Dou Krall olan stn bilgi krallndan, elinde be
dall drajeyi (40) tutan, mavi renkli (41), fil tahtma otur
mu, Mmak Ana'nn (42) sarp sarmalad, Bodhisattvalar'la evrili Bhagavn Akshobhya Vajra-Sattva
gzkecek: Kshitigarbha (43) ve Maitreya (44) ile dii Bodhisattvalar: Lasema ve Pushpema (43). Bu alt (46) aydn
latc tann ve tanra sana gzkecek.
uurlu prensibinin tm, en kusursuz biiminde
'aymaya benzeyen Bilgelik', Baba-Ana Vajra Sattva'nm or
tasndan bembeyaz bir k gibi kacak. Sana doru
fkran bu a ancak bakabileceksin.
Bu n yananda cehennemden gelen kurun bir du
man da sana arpacak. Hiddetinden veya korkundan be
yaz ktan kamak isteyecek ve cehennemin kurun du32

BRNC KTAP - KNC BLM

manna deceksin. Fakat o beyaz, gz kamatrc

ktan korkma. Ona, mtevaz ve inanm olarak kendi
ni brak. O benim snamdr.' de! O seni Bardo'nun ka
ranlklarndan korumaya gelen yardmdr. Bu iyilik
nmnn engeli seni kurtaracaktr.
Cehennemin kurun renkli na kaplma. Bu yolu
aan sert kzgnlktan olumu kt karmadr. Bu ekime
kaplrsan byk bir sefalete duar olacan cehennem
dnyalarna dersin ki, oradan kmak iin belli bir za
man yoktur.
Bu, seni Kurtulu Yolu'ndan alkoymak iin bir en
geldir; etrafna baknma, hiddete kaplma (47). Beyaz, gz
kamatrc, parlak a inan, Bhagavn Vajra-Sattva'y
kalbine yerletirerek yle de:
'Yazk! Sangsra'da babo dolatm zaman,
iddetli kzgnln etkisiyle,
Aynaya benzeyen Bilgeliin kl yolunda,
Bhagavn Vajra-Sattva tarafndan ynetileceim;
Tanrsal Ana Mmak beni korumak iin,
brakmasn;
Bardo'nun engelleri arasnda, em n iyetle
ynetileyim;
Mkemmel Buddha hline eriebileyim.'

Bunu mtevaz ve derin bir imanla syleyerek Bha

gavn Vajra-Sattva'mn ortasndaki gkkuann halesi
iinde eriyecek, En stn Mutluluk Diyan denen Sambhoga-Kya'nn Dou Krall'nda Buddha hlini elde ede
ceksin."
NC GN:

Bu karlamaya ramen, kt karmann etkisi

altnda, baz ller kibir sebebiyle, iyilik nmnn
engeline tutunamazlar. nsanlar leminin kl uzun
yolu zerinde kendine elik eden tanr ve tanralarla
Bhagavn Ratna-Sambhava (48), onlar nc gnde
karlamaya gelir.
O zaman ly ismiyle ararak ona yle deyin;
"Ey soylu oul, dikkatle dinle! nc gn, toprak
33

TBETN LLER KTABI

unsurunun ilkel ekli san bir k gibi parlayacak. Bu an

da, Gney Krall'ndan, Zafer dolu, elinde bir mcevher
tutarak, san renkli, at tahtna oturmu, Tannsa Ana
Sangyay-Chanma (49) tarafndan sanlp sarmalanm
Bhagavn Ratna-Sambhava, btn aaasyla sana doru
gelecek.
ki Bodhisattva: Aksha- Garbha ve Samanta- Bhadra, ve iki dii Bodhisattva: Mahlaim ve Dhupema (50),
toplam alt Aydnlatc ekil, stnde bir gkkuann
halesi gibi parldayacaklar. lkel eklinde dokunma duy
gusunun z. Eitlik Bilgelii'nin san aydnlyla simgelenecek. Bu, gzn ancak bakabilecei o kadar berrak, o
kadar parlak k mihraklanyla ssl muhteem san
lktaki k, sana doru fkracak.
Bu kla yanyana, insan dnyasnn soluk mavisan aydnl da, Bilgelik yla ayn zamanda gelip sa
na arpacak.
O zaman bencilliinin kuvvetinden, parlak, sar
ktan korkacaksn; dnyann mavi-sar aydnlna
ekileceksin.
Bu sra, parlak san ktan korkma; ona mtevaz
ekilde ve yrekten inan. Eer onu kendi anlaynn
mas olarak kabul edebilirsen -alakgnll, imanl ve
dua iinde olmasan bile- lh Ik Bedeni seninle kay
naacak, Buddha hline, Kurtulu'a ulaacaksn.
Kendi zeknn n tanyamazsan, onu, sana gelen
ilh! bir yardm olarak kabul et ve ona snabileceini
dn; dua et.
Yeryz dnyasnn o soluk mavi-sar na
kaplma. Senin eilimlerinin ve ar bencilliinin top
lamdr bu. Eer oraya ekilirsen yeniden yeryz
dnyasnda doacak, doum, ihtiyarlk, hastalk ve
lmle azap ekeceksin. Yeryz varlnn batak
lndan kurtulma ansm olmayacak. Bu, kurtulu yolun
da, seni durduracak bir engeldir. Hibir eye bakma, ben
cillii brak, eilimlerini brak, zayf olma. Parlak ve gz
kamatrc a inanarak hareket et. Youn hldeki
ateli dnceni Bhagavn Sambhava zerinde topla ve
yle de:
34

BRNC KTAP - KNC BLM

"Yazk! Sangsra'da, bencilliim yznden babo
gezerken,
Bilgelik, Eitlik yolunda,
Bhagavn Ratna-Sambhava beni kabul etsin;
Buddha'mn gzne sahip Tanrsal Ana, beni
brakmasn,
Bardo'nun tuzaklar arasnda emniyetle yol bu
laym;
Buddha'mn mkemmel lemine erieyim.'

Bunlan derin bir tevazu iinde syleyerek, Tanrsal

Baba-Ana Bhagavn Ratna-Sambhavann kalbindeki
gkkua halesi iinde eriyecek, Sambhoga-Kya'mn
Muzaffer Gney Krall'nda Buddha hline erieceksin."
DRDNC GN:
s.

Byle karlamalar sonucu, zihin yetenekleri ne ka

dar gsz olursa olsun, kukusuz, Kurtulua eriile
cektir. Bununla beraber, btn bu tekrarlanan tlere
ramen, kt karma ym, ahitlerinde durmam veya
daha st bir geliime hak kazanmam insanlar oktur. O
zaman, onlar bunu anlayamazlar. Hasislik ve agzllk
yznden cahil kalm ve kt karma kazanm kiiler,
k ve seslerle korkutulmaya hak kazanrlar ve
kaarlar.
Eer l onlardan biriyse, drdnc gnde, kendisini
evreleyen tanr ve tanralarla, ballklar ve hasislik
lerden gelen Preta-loka aydnlklar ile birlikte Bha
gavn Amitbha (51), onu karlamak zere kagelec ektir.
O zaman, ly yeniden ismiyle arn ve ona yle
deyin:
"Ey soylu oul, dikkatle dinle! Drdnc gn, 'atein
ilk ekli olan krmz k parlayacak.
Bu anda, Mutlu Krmz Bat Krall'ndan, krmz
renkli, elinde bir lots tutan tavus tahtma oturmu ve
Tanrsal Ana Gkarmo (52) tarafndan sarlp sarma
lanm Buddha Amitbha, Chenrazee (53} ve Jampal (54)
adl Bodhisattvalar ve Ghirdhima (55) ve loke adl dii
35

TBETN LLER KTABI

Bodhisattvalarla, nnde gzkecek.

Bu, Aydnlanma'mn Alt Bedeni, nnde ktan bir
hale iinde parlayacaklar.
hsaslarn (duyumlarn) tm, her ayrmn bilgisi,
parlak krmz kla simgelenmi olarak, Tanrsal Baba-Ana Amitbha'mn kalbinden karak ancak bakabi
lecein gibi, nnde parlayacak. Korkma.
Bu bilgi nn yamnda Preta-loka'dan(20) gelen
krmzms soluk bir aydnlkta parlayacak. Ona
kaplma. Zaaf ve ball brak. Bu anda ballklarn
ar gc yznden parlak krmz ktan dehete
decek ve kaacaksn. Kendini Preta-loka'nn krm
zms aydnlna doru ekilmekte hissedeceksin.
O zaman, effaf, gz kamatrc, krmz ktan
korkma. Onu Bilginin I olarak kabul edebilir ve ruhu
na boyun edirirsen onda eriyecek ve Buddha hline
erieceksin.
Onu byle tanyamazsan, 'Bu, Bhagavn Amitbha'nn acyan klandr, ona snacam.' diye dn.
Ve ona mtevaz bir imanla dua et. O, Buddha
Amitbha'mn iyilik nlarnn engelidir. Gven ve
kama. Kasan bile, k seni takip edecek; nki o sen
den ayrlmaz. Korkma. Preta-loka'nn krmzms na
kaplma. Bu, sende tezahr eden Sangsra'ya ballk his
lerinin birikmesinden olumu bir aydnlktr. Eer ona
balanrsan mutsuz ruhlar dnyasna decek, doymaz
alklar ve dinmez susuzluklar duyacaksm.
Bu durumda Kurtulu iin hibir olanan yoktur.
(56) Bu, senin iin Kurtulu Yolunu tkayan bir engeldir.
Hibir eye balanma, alm olduun eilimlerini brak.
Zayf olma. Parlak gz kamatrc krmz a inan.
Baba-Ana Bahagavn Amitbha'ya imann toparla ve
yle de:
'Yazk! iddetli balarn gcyle Sangsra'da
babo gezerken,
Her trl Ayrm Bilgisi'nin kl yolu zerinde;
Bhagavn Amitbha beni ynetsin.
(20) Prta: M utsuz Ruh.

36

BRNC KTAP - KNC BLM

Beyazlar giymi Tannsal-Ana beni brakmasn;
Bardo'nun tuzaklar arasnda gvenle yol alaym,
Ve Buddha'nn kmil hline erieyim.'

Byle derin ve mtevaz bir imanla dnerek Bhagavn Amitmha'nm kalbindeki gkkua halesi iinde
eriyecek, mutlu lke denilen Sambhoga-Kya'daki Bat
Krallnm Buddha hline erieceksin."
BENC GN:

Bylece kurtulmamak olanakszdr.

Ancak, bu karlamaya ramen, eilimlerine ok
uzun zamandr uyarak yaam canl varlklar, kt
alkanlklarn brakamaz hle gelenler ve kskanln
kt karmasn yklenmi olanlar, klarla ve seslerle
korkutulurlar. "yilik (inayet) nmlarnn engelini"
yakalayamadklarndan, beinci gne kadar gezerler.
Eer l bu varlklardansa, bu beinci gn, Bhagavn
Amogha-Siddhi (57), iyiliinin nlan ve tanrlar ile si
zi karlamaya gelir. Karlatrma iin, l, ismi ile a
rlr ve yle denir:
"Ey soylu oul, dikkatle dinle! Beinci gnde 'Hava'
unsurunun ilk biimi olan yeil k, stnde parlayacak.
Bu anda En yi Eylemlerin Tamamland Kuzey
Krall'ndan, yeil renkli Bhagavn Amogha-Siddhi,
elinde drt ksa kollu bir haa benzeyen, mutlak kudret ve
dengeyi simgeleyen dorje ile, uan Harpyalar (5 8 )
zerindeki tahtnda, Sadk Ana Tanra Dolma (59) ta
rafndan sarlp sarmalanm, zerinde, yardmclar iki
Bodhisattva ile birlikte parldayacak:
Chag-na Dorje (60) ve Dibpanamsel, iki Bodhisattva
ve iki dii Bodhisattva: Gandhema (61) ve Nidhema (62).
Bu alt Aydnlatc ekil, stnde ktan bir hale ile par
layacak.
radenin tm, Her eyi Baaran Bilgeliin ilkel
hlinde, yemyeil, effaf, parlak ve korkun, ktan
yrngelerle evrilmi, Tanrsal Baba-Ana AmoghaSiddhi'nin kalbinden kacak, ancak bakabilecein par
lak bir yeil k hlinde sana arpacak. Bunlardan kork37

TBETN LLER KTABI

ma.
Bu grdn, kendi kiisel bilginin doal kudretidir.
Byk bir teslimiyet ve tarafszlk iinde kal.
Bu yeil n yannda, Asura-loka'dan gelen,
kskanlk hislerinin sebep olduu koyu yeil bir
aydnlk da gelip stnde parlayacak. Onun hakknda ta
rafszca, ekim ve itilme duymakszn dn. Bu aydn
la balanma, zihn gcn azsa, buna sevgi duyma.
O zaman, iddetli kskanln (63) etkisi altmda,
parlak yeil ndan korkarak kamak isteyeceksin. Asura-loka'mn koyu yeil aydnlna doru ekildiini his
sedeceksin. effaf, aaal, gz kamatrc yeil ktan
korkma; onu Bilgi'nin olarak tam ve bu durumda, ru
hunun boyun emekte kararl kalna msaade et. Yahut
'Bu, Her eyi Baaran Bilgi'den baka bir ey olmayan
Bhagavn Amogha-Siddhi'nin iyilik nmlarnn en
gelidir.' diye dn. Buna da inan. Kama.
Kasan bile, yeil k seni takip edecek; nki o
senden ayrlmaz. Ondan korkma. Asura-loka'nm koyu
yeil soluk aydnlna kaplma. Bu, seni karlamaya
gelmi derin kskanlklarn dourduu karmadr. Bu
a kaplrsan, kavgalarn ve savalann ekilmez sefa
letine tbi olacan Asura-lokaya deceksin. (64) Bu, se
ni kurtulu yolu zerinde durdurabilecek bir engeldir.
Alkn olduun eilimleri brak, gsz olma. Tm
dnceni Tanrsal Baba-Ana Bhagavn Amogha-Siddhi
zerinde toplayarak parlak yeil a iman et ve yle de:
Tazk! Derin kskanlk kuvvetiyle Sangsra'da
babo dolarken.
Her eyi Baaran Bilgeliin kl yolu zerinde,
Bhagavn Amogha-Siddhi beni ynetsin.
Tanrsal Sadk Ana Tr beni brakmasn,
Bardo'nun tuzaklar arasnda gvenle yol alabi
leyim
Ve Buddhann kmil hline erieyim.'

manla ve tevazuyla byle dnerek tanrsal BabaAna Bhagavn Amogha-Siddhi'nin kalbindeki gkkua
n evreleyen kl halede eriyecek, birikmi iyi dav
ranlarn Kuzey Krall'nn Sambhoga-Kyas'nda,
38

BRNC KTAP - KNC BLM

Buddha hline erieceksin."

ALTINCI GN:

Karmik ilikileri ne denli gsz olursa olsun,

bylece her dnemde karlatklar ile l, bunlardan bi
rinde veya brnde kendi kendini tanyabilmelidir. An
cak bu ska tekrarlanan karlamalar sonucu da, gl
eilimleri olan, Bilgi'ye alk bulunmayan ve Bilgiyi
itenlikle sevmeyen bir varlk, kt kiisel eilimlerinin
gll yznden, kendine verilen tlere ramen ge
riye ekilmi olabilir., yilik nlarnn engeli onu ya
kalayamadndan, bu varlk, k ve nmlarn ken
dinde uyandrd dehet ve korku yznden, gittike da
ha aalara inerek babo dolamalarn srdrebilir.
O zaman, Be Mertebe'nin (65) btn Baba-Ana
Tanrlar (Dhyn-Buddhalar) yardmclaryla birlikte,
hep bir arada stnde parlayacaklardr. Ayn anda Alt
Lokadan gelen aydnlklar da gzkecektir.
Karlama, ly ismiyle ararak ve ona yle de
nilerek yaplr:
"Ey soylu oul, dne kadar Be Mertebenin Tanrlar
birbiri arkasndan sana gzkt ve onlarla karlatn.
Fakat kt eilimlerinin etkisiyle onlardan korktun,
dehete kapldn, imdiye kadar Bardo'da kaldn.
Bilgeliin Be Mertebesi'nin nmlarn, kendi
dnce-kalplanmn birer rn olarak tanyabilseydin,
Sambhoga-Kya'da Buddha hlini elde etmi olurdun ve
Buddha'nm Be Mertebesinden birinde, ktan gkkua
nn halesi iinde erir giderdin. Ancak imdi, dikkatle
bak. 'Drt Bilgeliin (6 6 ) Birleik Inlan' denilen Be
Mertebe'nin klar, imdi seni almak iin gelecekler.
Onlar tanyacak biimde davran.
Ey soylu oul, bu altnc gnde, drt unsurun (su, top
rak, ate, hava) ilkel hlleri olan drt renk hep birden
stnde parlayacak. Bu anda, Tohumn Yaylan Gcnn
Merkez Krall'ndan Buddha Vairochana (67), Tannsal
Baba-Ana ve yardmclan stnde parlayacaklar.
En stn Mutluluun Dou Krall'ndan Buddha
39

TBETN LLER KTABI

Vajra-Sattva, Tanrsal Baba-Ana, yardmclar ile

stnde parlayacak.
Zafer'in Gney Krall'ndan Buddha Ratna-Sambhava, Tanrsal Baba-Ana, yardmclar ile stnde par
layacaklar. Ylm Lotsl Mutlu Bat Krallndan
Buddha Amitbha, Tannsal Baba-Ana ve yardmclar
gelip stnde parlayacaklar.
Tam yi Fiiller'in Kuzey Krall'ndan Buddha Amogha-Siddhi, Tannsal Baba-Ana ve yardmclan ktan
bir hale ile zerinde parldamak iin gelecekler.
Ey soylu oul, bu be ift Dhyn Buddha'y
evreleyen d bir daire zerinde drt Kap Bekisi, Kzgn
olanlar: Galip Olan (68), lm Melikinin Ykcs (69), At
Boyunlu Kral (70), Nektar Kab (71); sonra drt Kap
Bekisi Kadn: ne Tayan (72), Tuzak (73), Zincir
Tayan (74), an Tayan (75); sert yapl denilen Asuralar'm Buddhas (76), Shkyalar'n Aslan denilen nsan
lk Buddhas, hayvan dnyasnn Buddhas, yksek kud
retli denilen Devalar'n Buddhas, Sarslmaz Aslan deni
len, Az Alevli denilen Pretalarn Buddhas, Gerein
Kral denilen aa dnyalarn Buddhas, toptan BabaAna sekiz Kap Bekisi ve alt Muzaffer, gelip stnde par
layacaklar.
Evrensel yi Baba ve Evrensel yi Ana (77), btn
Buddha Samanta-Bhadrlarn byk atalar (ve Samanta Bhadr), Tannsal Baba ve Tannsal Ana, bu ikisi, gelip
panldayacaktr. Onlan tan.
Ey soylu oul, bu Krallklar dardan gelm e
milerdir. Senin kalbinin drt blmnden gelmektedir
ler. Merkez de saylrsa be yn eder. Kalbinden kar ve
stnde parldarlar.
Tanrlar da senin benliinden baka bir yerden gel
memektedir ve senin kendi zeknn blmlerinde ezelden
beri mevcutturlar. Onlarn bu tabiatn tam.

Ey soylu oul, btn bu tanrlarn boylan ne kk,

ne byk, fakat lldrler. Hepsinin ssleri, renkleri,
davramlan, tahtlan ve armalan vardr.
Bu tanrlar beer ift olarak gruplnmlardr. Her
grup beli bir nm emberi ile evrilidir. Erkek Bodhi40

BRNC KTAP - KNC BLM

sattvalar Tanrsal Babamn; dii Bodhisattvalar Tanrsal

Aa'mn tabiatn paylarlar. Btn bu tanrsal topluluk
lar senin zerinde tek ve btn bir topluluk olarak par
layacaktr. (78) Bunlar senin ahs, koruyucu tanr
larndr . (79)
Ey soylu oul, Be Mertebe'nin Tanrsal BabaAnalan'nm kalpleri, Drt Bilgeliin Birleik Inlan,
ok gzel ve effaf, gn nlan gibi stnde parlayacaklar
ve kalbine arpacaklar.
Bu k yolu zerinde Dharma-Dhtunun Bilgisi,
n demetleri yayan mavi ktan ahane kreler gelip
parlayacak. Her m, devrilmi bir trkuaz kse gibi, da
ha kk boyda benzer krelerle evrilmi olacak. Muh
teem, gz kamatnc, effaf her k, daha kk be
kre ile daha da muhteemlemi olarak, ularndaki
ayn tabiatta be k yldz ile, ne merkezdeki ne de ke
nardaki byk ve kk kreleri aaasz brakmayacak.
Vajra-Sattvann kalbinden Aynaya Benzer Bilge
liin I, geirgen ve mml pek kk k krelerinin
etrafnda bulunan kreler tarafndan, beyaz, effaf, gz
kamatrc ve korkun, devrilmi bir ayna gibi gelip
stnde parlayacak.
Ratna-Sambhava'nm kalbinden Eitlik Bilgisi'nin
sar ktan yolu, sar krelerle devrilmi altn kaplar
gibi, kk krelerle; onlar da daha kk krelerle, gelip
stnde parlayacak.
Amitbha'nm kalbinden Her eyi Bilici Bilgelii'nin, zerine mercan kaplar devrilmi effaf ktan
yolu Bilgi klarn neredecek; ayn cins beer kreyle
ve onlar da daha kk, ne merkez ne kenarda, peyk
krelerle evrili, gelip stnde parlayacak.
Hepsi birden gelip stnde parlayacaklar.
Ey soylu oul, btn bu nmlar*21) gelip zerinde
parldayan kendi zihn melekelerindir.
Dtan gelmiyorlar, onlara yaklama, gsz olma,
korkma 'dncenin olumay (80) durumunda kal. Bu
hlde, btn ekiller, btn nmlar sende eriyecek ve
(2 1 ) B u mistik nmlarn her biri Buddh a Bilgeliinin hususi niteliini simgeler.

41

TBETN LLER KTABI

Buddha hlini elde edeceksin.

Mkemmel Fiillerin Bilgisi'nin yeil kl yolu,
zerinde parlamayacak; nki dncenin Bilgi meleke
sinin gelimesi tamamlanmamtr.
)
Ey soylu oul, bu k yollarna Drt Bilginin
Birlemi I, Vajra-Sattva' dan (81) geen Yol denilir.
Bu anda, gurundan rendiin bilgileri hatrla
malsn. Eer evvelce karlatn bu eylerin mnsn
anlayabildinse, stnde parldayan bu klarn kendi i
nn akisleri olduunu bileceksin. Ve bunlan, sevdiin
dostlarn tanyabildiin gibi tandktan sonra onlara inanacaksn, onlarla karlamay bir oulun annesiyle
karlamas kadar doal karlayacaksn. Saf ve Aziz
Gerein deimez tabiatna inannca, kendinde Samdhi'nin sakin rman aktacaksn ve tekmln ta
mamlam mantal-bedenine dalarak, dn olmayan
Sambhoga-Kya'da Buddha hlini elde edeceksin.
Ey soylu oul, Bilgi nlan ile birlikte Alt Loka'mn
aldatc, saf olmayan klar da parlayacak. 'Bunlar
kimdir?' dersen, Devalar'm soluk beyaz , Asuralarn
soluk yeil , insanlarn soluk sar , kaba yaratklann soluk mavi , Pretalar'm krmzms
ve Cehennem'in kurun rengi bulut aydnldr.
Bu alt aydnlk, alt Bilgi nmnn ularnda par
layacak. Bunlardan ne kork, ne de cazibelerine kapl; o
dncenin ekillenmemi hlinde kal.
Eer bilginin nmlarndan korkar ve Alt Loka'nn saf olamayan aydnlna kaplrsan, Alt Loka'dan birinde bedenlenecek ve Sangsranm aclarn
ekeceksin. Sahgsra Okyanusu'ndan asla kamayacak,
onun dalgalan ile uraya buraya yuvarlanacak, orada bu
lunan btn azaplar tatmak zorunda kalacaksn.
Ey soylu oul, bir gurunun seilmi szlerini dinle
mek liyakatine erienlerden deilsen, Bilgi nmla
rndan ve orada grecein tanrlardan korkacaksn.
Byle korkup Sangsrann saf olmayan nesnelerine
ekileceksin. Bunu yapma. Bilgi'nin gz kamatran saf
na inan. Ruhunu bu imanda tut ve yle dn:
'Be Buddha Mertebesi'nin iyilik nmlar bana
42

BRNC KTAP - KNC BLM

acdklar iin geldiler. Onlara snacam.'

Kendini, aldatc aydnlklarn, Alt Loka'mn cazi
besine brakmayarak, fakat ruhuna konsantrasyon
hlinde Be Mertebe'nin Buddhalan'nm Tanrsal BabaAnalanna ynelterek u szleri syle:
'Yazk! Be iddetli zehirin (82) etkisiyle
Sangsra'da ba bo gezerken,
Birlemi Drt Bilgi'nin parlak kl yolu
zerinde,
Be Muzaffer Fatih beni ynetsin,
Alt Loka'mn saf olmayan yollarndan kurtu
laym,
Korkun Bardo'nun tuzaklarndan kurtulduktan
sonra,
Be Saf Tanrsal Kralla yerleeyim.'

Bu duadan sonra kendi i m (83) tanyacak ve

ona dalarak bir anda Buddha hline erieceksin,
mtevaz imanla en sradan bir mmin bile kendi kendi
ni tanyabilir ve Kurtulu'a eriebilir. En mtevazlar
bile, iten bir dua ile Alt Loka'mn kaplarn kapayp
Birlemi Drt Bilgi'nin gerek mnsm anlayarak, Vajra-Sattva'dan (84) geen yol vastasyla Buddha hlini
elde ederler.
Bylece, bu ayrntl karlama aracl ile Kurtu
lu'a aday olanlar 'Hakikati' tanyabilecekler, bir oklan
da, bu yolla Kurtulu'a eriebileceklerdir. (85)
Ktlerin en berbatlan, kt karma ile arca ykl
olanlar, hibir zaman hibir dine balanmam veya
balanp ona uymam olanlar, kannik hayalleri haki
katle karlamalarna engel olaca iin, gittike aa
lara dp uzaklaacaklardr."
YEDNC GN:

Yedinci gn, Bilgiyi Ellerinde Tutan Tanrlar, cennet

gibi kutsal krallklanndan ly almak iin gelecekler
dir. Ayn zamanda, anlayszlk ve i karartc ihtiras
lar yznden meydana gelmi kaba dnyann yolu da ,
onu almak in alacaktr. (86)
43

TBET'N LLER KTABI

Karlatrma, bu anda l ismiyle arlarak ve

unlar sylenilerek yaplr:
"Ey soylu oul, dikkatle dinle. Yedinci gnde safla
trlm eilimlerin eitli nlar gelip parlayacaklar.
Ayn zamanda Bilgiyi Ellerinde Tutan Tanrlar*22) da cen
net gibi kutsal krallklarndan seni almak iin gelecek
ler.
Dairenin merkezinde, Bilginin Sahibi, Dans stad
Lots, Karma'nm Meyvelerini Olgunlatran (87) Sahip,
be renkte maktadr. Onu, Krmz Dkin Ana
sarmtr. (88) Elinde kvrk bir bak ve ii kan dolu bir
kafatas vardr. Dans eder ve eliyle sihir iareti yapar.(89)
Dairenin dousunda, beyaz renkli, gle yzyle,
Beyaz Dkin Ana'nn sard. Dnyadaki Bilginin Sahi
bi, eri bir bak ve kan dolu bir kafatas tutarak, oynayp
sihir mudras yaparak gelip nnde parlayacaktr.
Dairenin gneyinde, ismine ' O ' denilen Bilgi Sahibi
Tanr, sar renkli, glmser, Sar Dkin Ana'yla sa
rlm, eri bir bak ve kan dolu bir kafatas tutarak,
dans edip sihir mudras yaparak gelip nnde parlaya
cak.
Dairenin batsmda Byk Semboln (90) Bilgisinin
Sahibi, krmz renkli, gler ve ldar, Krmz Dkin
Ana'yla sarlm, bir trpan ve kan dolu bir kafatas tuta
rak ve sihir mudras yaparak gelip nnde parlayacak.
Dairenin kuzeyinde Kendi Kendine Gelien Bilginin
Sahibi Tanr, yeil renkli, yar kzgn, yar glmser bir
ifadeyle, ldayp, Yeil Dkin Ana'yla sarlm, eri bir
bak ve kan dolu bir kafatas tutarak oynayp sihir mudras yaparak gelip karnda parlayacak.
Bilgi Sahipleri'nin etrafndaki D Daire'de saysz
Dkinler (91) vardr. llerin yakld sekiz yerin dkinleri, drt snfn dkinleri, yerin, otuz kutsal yerin
ve yirmi drt ziyaretin dkinleri, erkek ve kadn kahra
manlar, gksel savalar, erkek ve kadn iman koruyucu
tanrlar; herbiri alt kemik ssle sslenmi, kaval ke
miklerinden yaplm boru ve trampetlerle, insan kelle(2 2 ) R ig-hazin (Rig-zin): Bilgiye sahip. B u ta u n la r yalnzca Tantrik inanlarn
tannlandr.

44

BRNC KTAP - KNC BLM

sinden yaplm dmbeleklerle, insan derisinden

yaplma benzeyen (92) kaba bayraklarla, insan deri
sinden (eyvan) glgelikler, flamalarla, insan pisliinden
buhur yakarak, bir sr mzik leti tayarak yery
znn her blmn doldurarak, her yeri titreterek, hare
ket ettirerek, kuvvetli grltlerle inleterek, inam a
kna evirerek, eitli danslar yaparak, sadk kiiyi kur
tarmaya, haini cezalandrmaya geleceklerdir. (93)
Ey soylu oul, Bilgi Sahibi be belli bal tanrnn
kalbinden ayn anda kan Bilginin be renkli nm,
saf, gz kamatran, duru, korkudan imekler gibi kal
bine arpacak. O kadar parlak olacaklar ki, gz ona daya
namaz.
Ayn anda, kaba dnyadan gelen soluk mavi bir k,
Bilgi nmlar boyunca gzkecektir. Kendi eilim
lerinin seni aldatmas sonucu, nmlardan korkacak
sn. Onlardan kamak isteyeceksin ve kaba dnyann so
luk mavi na doru ekileceksin. Korkma; fakat ken
dinin olmas iin, Bilgi'yi tam.
Bu nmlarda Hakikt'in sesi bir gk grlts gibi
uuldayacak. Ses, devrilen dalgalar gibi gelecek ve 'ldr!
ldr!' sesi ve korku veren mantralar (94) iitilecek.
Korkma, kama. Dehete kaplma. Bunlar kendi
uurunun (i nn) melekeleri olarak tan.
Kaba dnyann soluk mavi na gitme. Kaplrsan
aptalln hkim olduu kaba dnyaya decek, hayvan
ln, sessizliin, esaretin snrsz aclarm ekeceksin.
Ve oradan kabilmen iin ok uzun bir zaman geecek.
Buna kaplma.
Be renkli, gz kamatran nma inan. Zihnini
'Bilginin Muzaffer Sahibi Tanrlar' zerine topla. Yalnz
unu dn: 'Bilgi Sahipleri, kahramanlar ve Dkinler,
kutsal cennet krallklarndan beni almak iin geldiler.
Hepsine yalvarrm. Bugne kadar Zamann Be Buddha Mertebesi, efkat ve ltuf eseri nmlarn bana
gnderdiler; fakat heyhat! Ben onlar tarafmdan kurtanlamadm. Ben ne zavall bir varlm. Bilgi Sahipleri
beni buradan aalara gndermesinler. efkatlerinin
engelleri ile beni tutsunlar ve beni cennet lkelerine
45

TBETN LLER KTABI

gtrsnler.' Bunu dnerek u duay et:

'Ey Bilgili Tanrlar, ltfen beni dinleyiniz;
Beni byk sevginizin yoluna sevk ediniz.
Sangsra'da an eilimlerim yznden babo
gezdiim zaman,
Ayn Zamanda Doan Bilgi nn parlak yolu
zerinde,
Bilgi Sahipleri, Kahramanlar ordusu beni
gtrebilsinler.
Analar grubu, Dkinler beni korumak iin kol
lasnlar;
Beni Bardo'nun korkun tuzaklarndan kurtar
snlar;
Ve beni Cennet Krallklan'na gtrsnler.'

Bylece derin bir tevazu iinde yakararak Bilgi Sahi

bi Tannlar'm gkkua klarnda eriyip, en saf Cennet
Krallklannda (95) doulaca phesizdir.
Her snftan panditler (96) bu dnemi tanyp Kurtulu'u elde edebilirler; kt eilimleri olanlar bile, burada,
kurtulacaklarndan emin olabilirler."
Burada, Byk Bardo Thdol'n Chikhai Bardo'daki
Saf Ikla karlama ve Chnyid Bardo'nun Sakin
Tanrlar ile karlamayla ilgili blm sona ferer.

K IZ G IN T A N R IL A R IN D O U U , S E K Z N C
GNDEN ONDRDNC GNE KADAR
GR:

imdiye kadar Sakin Tannlar anlatld. imdi sra

Kzgn Tanrlarn'dr. nceki blnde yedi tuzan ta
nmlanmas vard ve herhangi birinde kurtuluu sala
mak kabildi.
Binlerce varlk bu bilgiyle kurtulacaklardr; pek ok
kii bylee kurtulmakla birlikte, duygusal varlklarn
says ok, kt karma gl, karardklar youn, uzun za
mandr saklanan eilimler mevcut olduundan, Aldan
46

BRNC KTAP - KNC BLM

ve Bilgisizliin tekerlei durup szlanmadan dnmeye dvam edecektir.

Btn karlamalarn ayrntl olarak anlatlma
sna ramen, byk bir ounluk, kurtulua erimeksizin,
gittike aalara derek babo gezinmeye devam ede
ceklerdir.
Sakin Tanrlar'm tezahrleri kesildikten sonra,
alevlerle evrili, kan iici, ancak Sakin Tanrlar'm yeni
bir grnnden baka bir ey olmayan 58 Kzgn Tanr
gzkecektir.
lnn Bardo'daki bedeninin igal ettii yere ve ken
dilerini nereden ruhsal merkeze gre farkl tezahr ede
ceklerdir. (97)
Bu, Kzgn Tanrlarm Bardosu'dur. Ve korku, dehet
tesiri altnda gzktklerinden onlar tanmak zordur.
Zihin, bamszlm kazanmadndan, bir kt durum
dan dier benzer kt durumlara gemektedir.
Fakat bir para bilgi krnts varsa, bu devreden de
kurtulmak kabildir. Bunun sebebi, korku ve dehet veren

tezahrlerin ardarda gzkmesinin nedeni, zihni daima

uyank ve bir noktaya temerkz etmi durumda tu
tuudur.
Bu devrede bilgi yoksa, din ilerinde insan derya bile
olsa, deeri yoktur. Tarikattan rahipler veya metafizik
ustalar bile bu devrenin teevv iinde kalmak
tadrlar.
Alelde insanlara gelince, korku yznden uurum
lara yuvarlanrlar ve mutsuz dnyalarda ac ekerler.
Fakat yeryznde, bu tanrlar hakknda fikir edin
mi mistik Mantrayna doktrinine inananlarn en sra
dan olan bile bu kan iici tanrlar grr grmez onlar
koruyucu tanrlar olarak tanr ve onlarla karla
kendi insan tandklaryla karla gibi olacaktr. On
lara inanp onlarla eriyerek (98) Buddla hliyle birlee
bilecektir.
Dnyada yaarken bu kan iici tanrlarn tanmlan
zerine dnp onlara saygda kusur etmedikten sonra,
hi olmazsa resim ve ekillerle temsillerini tanyarak, bu
devrede onlarla karlanca onlan tanyacak ve Kurtu47

TBETN LLER KTABI

lu'a kavuacaktr.
Baar buna baldr.
Bylece, tarikat sahibi rahipler ve metafizik ustalar
(Bardo retisinden yoksun kaldklarndan) dinsel uygu
lamalar ne denli dikkatle yapsalar, yaarken doktrinle
rini ne kadar incelikle aklarlarsa aldasnlar, lmn
atele yakld yerde grlen gkkua olay ya da kl
lerde bulunan kutsal kemik olayna rastlanmaz. nki
bu kiiler salklarnda mistik ya da gizli (ezoterik) dok
trini kalplerinde tutmamlar, bunlardan kmseyerek
konumular, gizli doktrinlerin tanrlarn zel bir reti
(inisiyasyon) ile tanmamlar ve lp Bardo'ya geip on
larla karlanca bu tezahrlerin ne olduunu bileme
milerdir. (99)
nceden hi grmedikleriyle anden karlanca, bu
grn onlara antipatik geldiinden ve bu ztlk hissi uyandmdan, acl varlk hlleri ortaya kar. Tarikat
mensuplar ve metafizikiler, mistik ve gizli doktrinleri
uygulamamlarsa, gkkua iaretleri ve lnn
yakld atete kemik yuvarlaklan (100) gzkmez ve ne
deni de yukarda anlatlmtr.
Mantrayna'ya inananlarn en mtevazsmn ince
grg kurallanna uymayan davranlar olabilir, pata
vatsz olabilir, din uygulamas zayf olabilir, giyim
kuam yakksz olabilir, retilerin uygulamasm izle
mekte gsz olabilir.
Kimse, ne olursa olsun, bu yzden onu hor grme
meli, ondan pheye dmemeli; ancak onda olan gizli
bilgilere sayg duymal. Yalnzca bu nedenle bu dnemde
Kurtulu elde edilir.
Byle varlklardan birinin dnya hayat pek saygm
olmasa bile, lmnde bu iaretlerden hi olmazsa biri
gzkecektir; Gkkua, kemikten ekiller ya da kutsal
kemikler. Bu da gizli retinin vergisi, byk ruhsal dal
galarn varlmdandr. ( 101)
Bu Mantrayna mistik inancna inananlardan,
grntlerin davet edilii yntemi zerinde dnm ve
cevher-mantralan ( 10 2 ) uygulam olan alelde ruhsal
durumdaki kiiler Chnyid Bardo'yu geerek buralarda
48

BRNC KTAP - KNC BLM

>(/.inmeyeceklerdir.
Nefesleri kesilir kesilmez, Bilgi Sahibi Kadn ve Er
li ek Kahramanlar tarafndan en katksz cennet
krallklarna gtrleceklerdir. Ve bunun almeti olarak
gk bulutsuz olacak, gkkuann nmlarnda eriye<ekler, yeryz gne iinde kalacak, bir gnnk kokusu
duyulacak, gklerden mzik sesleri gelecek ve lnn
lu'i lerinde ssl kemikleri bulunacaktr.
Buradan, aktr ki, yollarmda uygulamalar tam ol
mayan rahipler, doktrinciler, mistikler ve btn dier
lalk iin bu Bardo Thdol'n zorunluluu su gtrmez,
akat Byk Keml ve Byk Sembol zerinde tefekkrde
bulunmu olanlar, lmleri annda Saf I tanyacak
lar, Dharma-Kya'y elde ederek Bardo Thdol'n oku
nuuna gereksinmeleri olmayacaktr. lmleri annda
Saf I tanyarak Chnyid Bardoda Sakin ve Kzgn
lanrlar'm grntlerini tanyacaklar ve SambhogaKya'y elde edecekler; veya bunlar Sidpa Bardo'da
tanyarak Nirmna-Kya'y elde edeceklerdir. En st
plnlarda yeniden doacaklar ve gelecek hayatlarmda bu
doktrine rastlayacak ve karmann (103) srekliliinin se
vincini duyacaklardr.
Bu yolla, Thdol, tefekkrsz olarak (meditasyon
yaplmakszn) Buddha hline eriebilen bir doktrindir,
tu, doktrinin sadece dinlenilmesiyle kurtaran bir uygula
madr. Kt karma ile ykl varlklar Gizli Yol'a eker.
Iuisiye olsun olmasn anden bir farkllama hasl eder,
lam Aydnlanma'ya anden gtren derin Bilgidir. Onun
(ebildii duygulu varlklara ktlk erimez.
Bu reti ve Tahdol'n retisi (104), tpk bir trkuaz
l ama kaklm altn bir mandal'231 gibi, birbirine eklen
mitir. Onlar birletirirsiniz. Bylece bu Thdol'n
kanlmazl kantlandktan sonra, Bardoda Kzgn
Tanrlarla karlamann anlatmna, imdi sra gel
mitir.2
3

(23) Kutsal iaret.

49

TBETN LLER KTABI

SEKZNC GN:

ly yine adyla ararak ona yle deyiniz:

"Ey soylu oul, dikkatle dinle! Bundan evvelki Bardo'da stnde parldayan Sakin Tanrlar tanyama
dndan, buralara, babo gezinmeye geldin. imdi, se
kizinci gnde, kan iici Kzgn Tanrlar gelip stnde
parldayacaklar.
Ey soylu oul, Byk Muzaffer Buddha-Heruka (105),
koyu kahve renkli; bal, alt elli, salam basan drt
ayakl; sa yz beyaz, sol yz krmz, ortas koyu kah
verengi; vcudu parlak alevler kararak, dokuz gz ala
bildiine alm, insan donduracak kadar sabit bakl,
kirpikleri imek gibi titreyerek, sk ve parlak dilerini
gstererek; a-la-la, ha-ha diye kulak delen lklar ata
rak, slk sesleri kararak, salar dimdik; krmz-san
klar saarak; balar kurutulmu insan kafalar, ay ve
gne armalanyla, taze kesilmi insan balanndan, kara
ylanlardan elenkler taknm; sa ellerinin ilkinde bir
tekerlek, ortasnda kl, sonuncusunda balta; sol elleri
nin ilkinde an, ortadakinde bir insan kafa derisi, sonun
cusunda bir uval (Soc) tutarak; vcudu Ana BuddhaKrotishaurima (106) ile sarlm; Krotishaurima, sa
eliyle boynunu tutarak, sol eliyle tuttuu kan dolu bir de
niz kabuunu azna gtrerek, grltl lklar atarak
ve gk grlts gibi hrltlar kararak gelir. Bu iki
tanrdan parlak bilgi klar, gzeneklerinden bir ate
dorjesi kar. Bu iki tanrnn her biri bir baca bkl ve
dieri dz ve gergin, boynuzlu kartallann (107) tad bir
rt (dais) altmda ancak senin dncelerinden kmak
tadrlar; gelip stnde parlayacaklar. Onlardan korkma.
Dehete kaplma. Bunlar kendi zihninin meydana getir
dii beden ekilleri olarak kabul et.
Bunu, kendi koruyucu tanrn olarak bil, korkma,
dehete kaplma; nki gerektir bu, Baba-Ana Bhagavn
Vairochana'dr. Onlan tandn an Kurtulu elde edilir.
Onlan tanrsan, birden koruyucu tanrda eriyerek Sambhoga-Kya'da Buddha hli elde edilir."

50

BRNC KTAP - KNC BLM

DOKUZUNCU GN:

Korku ve dehet yznden onlardan kaplrsa, doku

zuncu gn Vajra Mertebesi'nden kan iici tanrlar
karlam aya gelecekler. Karlama, l ismiyle
arlarak yle yaplr:
"Ey soylu oul, dikkatle dinle. Vajra Mertebesi'nden,
kan iici Bhagavn Vajra-Heruka isimli, koyu mavi;
yzl, alt elli, drt aya salam yerde; birinci sa elinde
doje tutarak, ortada bir kafa derisi, sonuncu da bir balta
ile; ilk sol elinde bir an, ortada kafa derisi, sonuncuda
bir uval; vcudu Ana Vajra-Krotishaurima ile sarl,
Krotishaurima, onun boazn sa eliyle tutarak, sol
eliyle ona ii kan dolu bir deniz kabuu vererek gelecek.
Bu senin beyninin dou tarafndan hasl olacak ve gelip
zerinde parlayacak. Korkma. Dehete kaplma, gerekte
bunlar Baba-Ana Bhagavn Vajra-Sattva'drlar. Onlara
inan. Onlar tanr tanmaz Kurtulu'a ereceksin. Onlar
byle bilerek, kendi koruyucu tanrlarn olarak tan
yarak ve onlarda eriyerek Buddha hlini elde edeceksin."
ONUNCU GN:

Bu defa da, tanma, kt fiillerin karanlklan ok

byk olduundan yaplamamsa, korku ve dehetten
kaplmsa: "Onuncu gnde, Mcevher Mertebesinden kan
iici, sar renkte; yzl, alt elli, yere salam dayanm
drt ayakl; yznn sa taraf beyaz, sol taraf krmz,
ortas koyu sar; alevlerle evrili; alt elin ilkinde bir
mcevher, orta eliyle dili bir atal, sonuncusuyla bir
sopa; sol ilk elinde bir an, orta eliyle bir kafa derisi, son
eliyle dili bir atal tutarak, gvdesi Ana RatnaKrotishaurima ile sarl; Ana, sa eliyle onu boynundan
tutarak, sol eliyle ii kan dolu bir deniz kabuu uzatarak
Ratna-Heruka gzkecek. Onlar beyninin gneyinden
karak gelip nnde parlayacaklar. Korkma, dehete
kaplma. Onlar kendi zihninin bir ekli say. Onlar senin
koruyucu tanrlarndr. Dehete dme. Gerekten onlar
Baba-Ana Bhagavn Ratna-Sambhava'drlar. Onlara i51

TBET'N LLER KTABI

nan. Onlar bylece tanmak, annda Kurtulu'a ermektir.

Onlar byle kabul ederek, onlar koruyucu tanrlar bile
rek, onlarda eriyerek Buddha hli o anda elde edilir."
ONBRNC GN:

Bu karlamaya ramen, kt eilimlerin kuvveti

ile, korku ve dehet, onlarn koruyucu tanrlar olduunu
kabule mni olur ve onlardan kalrsa, onbirinci gnde
Lots Mertebesinden olan kan iici, ly karlamaya
gelecek. Karlama, l ismi ile arlarak yle yaplr:
"Ey soylu oul, onbirinci gn, Lots Mertebesi'nden
kan iici, siyahms krmz renkli; yzl, alt elli, drt
aya yere skca basm; sa yz beyaz, sol yz krmz,
ortas koyu krmz; ilk sa elinde bir Lots, ortada
dili bir atal, sonuncuda bir labut (massue); ilk sol elinde
bir an, ortada kan dolu bir kafa derisi (108), sonuncuda
kk bir dmbelek tutarak; vcudu Ana PadmaKrotishaurima ile sarl ve o, sa eliyle onun boynunu tu
tarak, sol eliyle ona ii kan dolu bir deniz kabuu suna
rak, Bhagavn Padma-Heruka gzkecek. Birlemi Baba
ve Ana, beyninin batsndan kacaklar ve gelip stnde
parlayacaklar. Bundan korkma. Dehete kaplma. Sevin.
Onlar kendi zihninin rn olarak tan ve onlar koru
yucu tanrlardr, rkme. Gerekten onlar Baba-Ana Bha

gavn Amitbha'drlar. Onlara inan. Bu bilgiyle birlikte

Kurtulu gelecektir. Onlara bu gzle bakarak onlar ko
ruyucu tanrlar olarak bilecek, birden onlarda eriyecek ve
Buddha hlini elde edeceksin."
ONKNC GN:

Byle bir karlamaya ramen, daima kt

eilimler yznden geriye ekilerek, dehet ve korku uyandrdmdan tanrlar tannmam ve onlardan
kalm olabilir. Bylece onikinci gn Karmik Mertebe'den kan iici tanrlar, dii Kerima, Htamenma ve
Wang-chugma (109) ly almaya geleceklerdir.
Onlar tanmayan dehete debilir. Karlama, l
52

BRNC KTAP - KNC BLM

ismiyle arlarak yle yaplr:

"Ey soylu oul, onikinci gnde, Karma Mertebe
sinden kan iici tanr, koyu yeil renkli; yzl, alt el
li, drt aya salamca yere basm; yznn sa yan be
yaz, sol yan krmz, ortas koyu yeil; anl anl gr
nte; alt elinden ilk sa elinde bir kl, orta elinde
dili atal, sonuncusuyla bir nacak (massue); ilk sol eliyle
bir an, orta eliyle bir kafa derisi, sonuncusuyla bir uval
(soc) tutarak, Karma-Heruka; vcudu Ana KarmaKrotishaurima ile sarl ve o, sa eliyle onun boazm tu
tarak, sol eliyle ona kzl bir deniz kabuu uzatarak, her
ikisi birlikte, beyninin kuzey blmnden kp stnde
parlayacaklar. Bundan korkma, dehete kaplma, rkme.
Onlar kendi zihninin bir rn olarak tam. Gerekte on
lar, Baba-Ana Bhagavn Amogha-Siddhi'dirler. nan,
mtevaz ol, yumua. Bylece Kurtulu gelecek. Bu bilgi ile
onlar koruyucu tanrn olarak grerek, anden onlarn
hlini elde edeceksin. "
Gutunun setii reti ile, onlarn, insann kendi
dnce-kalplan olduu renilir. rnein bir aslan pos
tu gren ve onun bir aslan postu olduunu anlayan bir kii
korkudan kurtulur, zira grlenin sadece bir aslan postu
olduu anlalmazsa insan korkuya kaplr ve bu korku
"Bu sadece ii saman dolu bir aslandr." diyene kadar de
vam eder. Korkudan byle kurtulunur. Ayn ey burada

gkler kadar ok sayda kan iii tanrlar grubu

grnnce vuku bulur, bu grn korku ve dehet verir.
Fakat bu karlama anlalnca insan onlar kendi ko
ruyucu tanrlar, kendi dnce-kalplar olarak grr.
Bylece, daha evvel allan Ana Saf k zerinde kinci
si, nen Saf Ik hasl olunca ve Ana Saf Ikla nen Saf
Ik, ikisi birden, birbirine skca balanm iki varlk
gibi ayrlmazcasna parlaymca, bir i alyla meydana
gelen aydnlk parlar ve insan kendi kendisine, kendi
aydnlm elde ederek, kendi kendini tanyarak kurtu
lur.

53

TBET'N LLER KTABI

ONNC GN:

Bu karlama da elde edilmezse, hatta imdiden yol

zerinde olan ahslar bile(24) buradan decek ve
Sangsra'da babo dolaacaklardr. O zaman, lnn
kendi kafasndan kan Sekiz Kzgn Varlk, Kerimalar
ve Htamenmalar, eitli hayvan balar ile gelip lnn
zerinde parlayacaklar. Karlama, l ismi ile
anlarak yle yaplr:
"Ey soylu oul, dikkatle dinle! Onnc gnde beyni
nin dousundan Sekiz Kerima gelip stnde parlayacak
lar. Bundan korkma. Beyninin dousundan Beyaz Kerima
( 1 1 0 ), sa eliyle bir insan cesedini nacak gibi tutarak, sol
elinde ii kan dolu bir kafa derisi, gelip stnde parlaya
cak.
Korkma.
Gneyinden Sar Tseurima (111), bir yay ve atmaya
hazr bir ok tutarak; batsndan Krmz Pramoha (112),
bir makara (113) tutarak; kuzeyinden Siyah Petali (112),
bir dorje ve kan dolu bir kafa derisi tutarak; gney
doudan Krmz Pukkase (112), sa elinde barsaklar tu
tarak ve sol eliyle onlar azna gtrerek; Gney batdan
Koyu Yeil Ghasmar (112), sol eliyle ii kan dolu bir kafa
tas tutarak ve sa elindeki dorje ile onu kartrarak ve
bir taraftan da bu kan byk bir hzla ierek; kuzey
batdan Sar-beyaz Tsandhal (114), bir kafay kopara
rak, sa eliyle bir yrek tutarak ve sol eliyle, yutaca be
deni azma gtrerek; kuzey doudan Koyu Mavi Smasha,
bir vcudun kafasn koparp yiyerek; Sekiz Meknn, ya
da Sekiz Yn'n Kerimalar, Be Kan ici Baha'nn
etrafnda, gelip stnde parlayacaklar.
Ama, korkma.
Ey soylu oul, kendilerini d bir Daire'nin evirdii,
beynin sekiz ynnden gelen Sekiz Htamenma gelip
stnde parlayacaklar: Doudan, Koyu Kahverengi Aslan
Bal, elleri gsne kavuturulmu, aznda bir insan
vcudu tutarak ve yelesini sallayarak; gneyden, Krmz
Kaplan Kafal, elleri yere doru kavuturulmu, sivri
(24)

54

Ruhsal gelime yolunda olan.

BRNC KTAP - KNC BLM

dileri yznn gerginlii arasndan gzkerek ve kor

kun byk gzlerle bakarak; batdan, Siyah Tilki Kafal,
sa eliyle bir ustura ve sol eliyle, bir taraftan yedii ve
kann yalad barsaklar tutarak; kuzeyden, Koyu Ma
vi Kurt Kafal, iki eliyle tuttuu bir cesedi yiyerek ve kor
kun gzlerle bakarak; gney doudan Beyaz-sarms Ak
baba Kafal, omuzunda insana benzer dev bir vcut
tayarak ve elinde bir iskelet tutarak; gney batdan.
Koyu Krmz Mezarlk Kuu Kafal, srtnda dev bir beden
tayarak; kuzey batdan, Siyah Karga Bal, sol eliyle bir
kafa derisi, sa eliyle bir kl tayarak, kalpleri ve
cierleri yiyerek; kuzey doudan, Koyu Mavi Bayku Ka
fal, sa elinde bir dorje, sol elinde bir. kl tutarak ve bir
eyler yiyerek; beyninden kan ve kan iici Babalar'
evreleyerek gelip stnde parlayacaklar. Bundan kork
ma.
Onlar kendi zihn yeteneklerinin dnce-kalplan, ekilleri olarak tanmay bil."
ONDRDNC GN:

"Ey soylu oul, ondrdnc gnde Kap Bekileri,

yine beyninden kp gelerek zerinde parlayacaklar. Bir
defa daha, onlar tam.
Beyninin dou blmnden ne Tayan1231 Kaplan
Bal Beyaz Tanra, sol elinde ii kan dolu bir kafa deri
si; gneyden Domuz Kafal, Kementli San Tanra;
batdan Aslan Kafal, Demir Zincir Tayan Krmz
Tanra; kuzeyden Ylan Kafal, ngrakl Yeil Tanra
gelecek. Kafandan km Drt Kap Bekisi, bylece
gzkp gelerek stnde parlayacaklar.
Ey soylu oul, bu otuz Kzgn Tanr, Heruka'nm
evresinde Daire biiminde yirmisekiz eit silh ta
yan, balar eitli biimde kudretli Tanna; yine bey
ninden karak gelip stnde parlayacaklar. Bundan
korkma.
Btn sana parlak gzkenleri kendi zihn meleke-2
5
(25) Aiguillon: Mecaz m nda, egoizma (nefsi emmare) anlamndadr.

55

TBETN LLER KTABI

lerinin dnce-kalplan olarak tan. Bu anda hayat
nemi haiz olarak, gurunun sana uygulad retileri
hatrla.

Ey soylu oul, unlarm doduunu greceksin:

Doudan, bir doje ve bir kafatas tutan Yak Kafal Esmer
Tanra Rkshasa; elinde bir Lots tutan Sar-krmz
Ylan Kafal Brahma Tanra; elinde dili atal tutan
Koyu Yeil Leopar Kafal Byk Tanra; elinde bir teker
lek tutan Mavi Maymun Kafal Saygszlk Tanras;
elinde bir kl tutan Krmz Kar Ays Kafal Bakire
Tanra; en sonunda, elinde bir dmlenmi barsak tu
tan Beyaz Ay Kafal Tanra Indra. Bu dounun alt Yogi
si, kafann merkezinden karak gelip stnde parla
yacaklar.
Bundan korkma.
Ey soylu oul, gneyden Yarasa Kafal Zevklerin San
Tannas, elinde bir ustura tutarak; Makara Kafal (113)
Krmz Sakin Tanna, elinde llerin kl konulan bir
kap tutarak; Akrep Kafal Krmz Tanna Amrit, elinde
bir Lots tutarak; ahin Kafal Beyaz Ay Tannas, elinde
bir dorje tutarak; Tilki Kafal Koyu Yeil Tanra, elinde
bir topuz tutarak; en sonunda Kaplan Kafal Siyah
Sarms Tanna Rkshas, elinde ii kan dolu bir kafa
tas tutarak gelip parlayacaklar. Bu Tanralar gneyin
alt Yogisi'dir, yine kafann gney blmnden kp gel
mi olarak stnde parlayacaklar. Bundan korkma.
Ey soylu oul, batdan unlar gzkecek: Akbaba Ka
fal, Yeilimsi Siyah nsan Yiyici Tanna, elinde bir sopa
tutarak; At Kafal Krmz Zevkler Tanras, byk bir
cesedin gvdesini tayarak; Kartal Kafal Beyaz Kudretli
Tanra, elinde bir topuz tayarak; Kpek Kafal Sar
Rkshas, elinde bir doje tayarak ve bir ustura ile kese
rek; Hdhd Kuu (ibibik) Kafal Krmz Arzu Tannas,
gerilmi bir yay tayarak ve okla nian alarak; ve niha
yet, Geyik Kafal Yeil Zenginliin Bekisi Tanna, elinde
llerin kllerini koymaya mahsus kap tayarak. Bu
batnn alt Yogisi, kendi beyninin yine bat blmnden
km olarak nnde parlayacaklar. Bundan korkma.
Ey soylu oul, kuzeyden unlar gzkecek: Kurt Ka56

BRNC KTAP - KNC BLM

fal Mavi Rzgr Tanras, elinde bir bayrak sallayarak;

Krmz bi (kelaynak-kara leylek) Kafal Tanra Kadn,
elinde tehditkr bir mzrak tayarak; Domuz Bal Siyah
Tanra, elinde bir sr kanca tayarak; Karga Kafal
Krmz Yldrm Tanras, elinde bir ocuk cesedi
tayarak; Fil Kafal Yeilimsi Siyah, Byk Burunlu
Tanra, elinde byk insan cesedi tayarak ve bir kuru
kafa iinden kan ierek; nihayet Ylan Kafal Byk Mavi
Su Tanras (115), elinde bir demet ylanla gelecekler.
Bunlar kuzeyin alt Yogisidir; beyninin kuzey
blmnden karak gelip stnde parlayacaklar. Bun
dan korkma.
Ey Soylu oul, beyninden km Drt Kap Yogisi de
gelip stnde parlayacaklar: Doudan, Guguk Kuu Kafal
Siyah Mistik Tanra, elinde bir demir engel tutarak;
gneyden Kei Kafal Sar Mistik Tanra, elinde bir
dm tutarak; batdan Aslan Kafal Krmz Mistik
Tanra, elinde bir demir zincir tutarak; kuzeyden Ylan
Kafal Yeilimsi Siyah Tanra. Bunlar Kap Bekisi Drt
Yogi'dirler; kafandan karak gelip stnde parlayacak
lar. Bunlar Alt Heruka Tanrs'nn Rtna-Sambhavas'
nn beden kudretlerinden kan Yirmisekiz Kudretli
Tanra'dr. Onlar tan.
Ey soylu oul. Sakin Tanrlar Dharma-Kya'nm
Boluundan karlar. Kzgn Tanrlar Dharma-Kya'nm
Titreimi'nden karlar. Onlan tan. (116) Bu anda, kendi
beyninden kan Ellisekiz Kan ici Tanr, stnde par
laynca, onlan kendi zeknn titreimleri olarak tanr
san bu kan iicilerin gvdesinde birleerek eriyecek ve
Buddha hlini elde edeceksin.
Ey soylu oul, onlar imdi tanmamakla ve korku
yznden onlardan kamakla bir kere daha azaplar seni
boacak. Bunu bilmiyorsan, Kan ici Tanrlar seni kor

kuttuunda aracak, dehet iinde kalacak, kendini

kaybedeceksin.
Kendi dnce-kalplann, aldatc hayaller olarak
etrafnda dnecek ve Sangsra'da babo dolaacaksn.
armaz ve dehete kaplmazsan Sangsra'da gezinip
durmazsn.
57

TBETN LLER KTABI

Hem, en byk Sakin ve Kzgn Tannlar'n gvdeleri

gkler kadar genitir. Ortancalarn boylar Mera Da
gibidir. (117) En kkleri senin kendi boyundan onsekiz
defa daha byktr. Bundan korkma, dehete kaplma.
lh parlak ekiller veya nmlar altnda gzken olay
lar senin kendi dncenin yaynlar olarak tanrsan,
Buddha hli de bu bilgiyle ayn anda elde edilir. 'Buddha
hli bir anda elde edilir sz imdi, burada uygulanr. Bu
nu bu anda hatrlamak Kyalar'la ve Titreimler'le
birleerek Buddha hlini elde etmektir.
Ey soylu oul, sana gelecek korkutucu ekiller ne
olursa olsun, onlar kendi dnce-kalplarm olarak
tan.
Ey soylu oul. Onlan tanmaz ve korkarsan, o zaman
btn Sakin Tanrlar, Mah-Kla (118) eklinde ve btn
Kzgn Tanrlar Dharma-Rja (lm Melei) eklinde par
lar; kendi dnce-kalplarn, hayaller (Mralar) ol
duundan Sangsrada gezersin.
nsan kendi dnce-kalplann tanmazsa, Kutsal
Metinler (Sutra ve Tantralar) hakknda ahs ne kadar
bilgili olursa olsun, btn bir kalpa(26)boyu din uygula
masndan ayrlmam olsa bile, Buddha hline eriemez.
Kendi dnce-kahplan byk hnerle, bir kelime ile
tannabilirse, Buddha hline eriilir.
Eer dnce-kalplar l tarafndan, lmnden itibaren idrak edilmezse, Dharma-Rja kalplar (lm

Melei), Chnyid Bardo zerinde parlayacaktr. DharmaRja'nm en byk bedenleri gkler geniliindedir. Orta
boyda olanlar Mera Da kadardr. En kkleri insan
boyunun onsekiz katdr. Ve onlar gelir, lemleri doldu
rur. Dileri ile alt dudaklarm srarak, cam gibi gzlerle,
salar tepelerine toplanm, karnlar geni, endamlar
ince, ellerinde kader yazlarnn kaytl olduu tablolar,
(119) 'Vur, ldr!' diye bararak, bir insan kafatasm ya
layarak, kan ierek, kelleleri gvdelerden ayrarak, kalp
leri kopararak gelirler. Bylece gelir ve lemleri doldu(26) Kalpa: lemin tamamyla harap olduktan sonra yeniden inaasm a kadar geen
ve milyarlarca sene sren uzun b ir zaman. Bazlarna gre, 25.000 senelik bir devre.
Buna "Bir Brahm an G n de derler.

58

BRNC KTAP - KNC BLM

rurlar.
Ey soylu oul, byle dnceler ortaya kt zaman,
korkma, arma. imdi senin sahip olduun beden, karmik eilimlerden doan bir dnce-bedeni olduu iin,
ona istedii kadar vursunlar, para para etsinler, o
lmez.

Senin bedenin gerekten bo (vide) tabiatl ol

duundan, korkmamalsn. lm Meleinin vcudu da
senin dncenden kan titreimlerden, yaymlardan
meydana gelmitir; maddeden yaplmamtr. Bo, bou
yaralayamaz. Senin dnce yaynlarnn tesinde, ken
di dnda. Sakin, Kzgn, Kan ici, eitli balan olan,
gkkua klar, lm Meleinin dehet verici
ekilleri, gerekten mevcut deildir. Bundan phe yok
tur. Bylece bunu bilerek btn korku ve dehet kendi
liinden dahr, bir anda erir gider ve Buddha hli elde edilir.

Bunu bilebilirsen, Koruyucu Tanrlarn'a sevgi ve

imannla, seni Bardo'nun tuzaklarndan gelip kurtara
caklarna inanarak unu dn: 'Onlara smyorum.'
Kymetli l'y dn, ona kar sevgi ve imanm gster.
Koruyucu Tanrn kim olursa olsun, onu adyla ararak
yle de: (120)
'Heyhat! te Bardo'da babo geziyorum, gel beni
kurtar, ltfunla koru beni Kymetli Kurtarcm!'

Hamini adyla ararak ona yle de:

'Heyhat! te Bardo'da babo geziyorum, beni
ltfundan mahrum etme!'

Kan ici Tannlar'a da gven ve onlara u duay et:

'Heyhat! Aldatc hayallerin zoruyla Sangsra'da
gezerken, terk edilmiliin, korkunun, dehetin yolunda,
Sakin ve Kzgn Bhagavnlar'n ordular beni
ynetsin,
ok sayda Kzgn Tanralar beni kollayp koru
sun,
Ve beni Bardo'nun korkun tuzaklarndan kur
tarsnlar,
Beni Tam Aydnlanm Buddhalar'm yoluna koy
sunlar.
59

TBETN LLER KTABI

Ben yalnzken, sevdiim dostlardan uzak gezer
ken,
Dncelerinin bo kalplan burada panldarken,
Buddhalar ltuflanmn kudretini gstersinler,
Bardo'ya korku ve dehet erimesin diye.
Be Bilgi I burada panldarken.
Korkuda olmamann ve Bardo'y tanmann
gvenini bulaym.
Kt karmann gcyle strap ekilirken,
Koruyucu Tanrlar bu felketi datsnlar,
Gerein doal sesi binlerce gk grlts gibi dal
galar hlinde gelirken,
Alt Hece'nin (121) sesine dnsn.
Ben savunmaszken karma uygulanacandan.
L tif Kurtarc'ya(27)2
8beni korumas iin y a l
varyorum.
Ben burada karmik eilimlerin sefaletinden azap
ekerken.
Saf In mutluluu gzksn.
Be Unsur028 dmanca davranmasn.
Ancak, Aydnlanm larn Be Mertebesi'nin
lemlerini grebileyim.'

Bylece, derin bir tevazu ile, her korkuyu datacak

bu duay et. Sambhoga-Kya'daki Buddha hline, ku
kusuz eriilecektir.
Bu nemlidir, dikkatle bu duay veya yedi defa tek
rarla."
Kt karma ne kadar ar olursa olsun, kalan karma
ne kadar hafif olursa olsun, kurtuluun elde edilmemesi
imknszdr.
Bununla beraber, Bardo'nun her kademesinde
yaplan btn bu eylere ramen tanma hl
yaplamamsa, Sidpa Bardo denilen nc Bardo'da, da
ha uzaklarda babo dolamaya devam etmek kabildir.
Bu karlamann ayrntlar da ilerde verilecektir.

(27) Chenrasee.
(28) Toprak, Hava, Su, Ate, Esir.

60

SO NU
BA R D O R E TSN N N E M
Bir varln din tatbikat ne olursa olsun -ister tam,
ister snrl- lm anmda azap verici hayaller gzkr.

Bu yzden Thdol gereklidir. ok tefekkrde bulunanlar

da1291 uurlu prensip bedenden ayrlr ayrlmaz. Hakikat
ortaya kar. Hayatta iken tecrbe edinmek nemlidir.
Zira o zamandan gerek tabiatlarn (entelektlerini veya
uurlu prensiplerini) tanm ve baz tecrbeler edinmi
olanlar, Bardoda Saf k gzkt zaman byk bir
kudrete kavuurlar.
Hayatta iken Mantrann Mistik Yolu zerindeki
Tanrlar hakknda yaplm tefekkr ve vizyonlar
grme ve bunlan gelitirme almalar, Chnyid Bardo'da sakin ve kzgn vizyonlar gzkt zaman ok fay
dal olur. Bu metne balanmak, okumak, ezberlemek, tam
olarak hatrlamak, szckler ve anlamlarnn iyice
aydnlanmas iin defa okumak, sizi yz tane cellat
kovalasa bile szckler ve anlamlarn unutmamak ge
reklidir. Buna "itme Yoluyla Byk Kurtulu" denir;
nki be byk gnah ( 12 2 ) ileyenler bile bu retiyi
kulak yoluyla duyarlarsa, kurtulacaklarndan emindir
ler.
yleyse bu metni byk topluluklar arasnda
okuyun. Bunu bir defa iiten, anlamasa bile, Gei amnda
tek kelimesini unutmadan hatrlayacaktr; zira o zaman
zek dokuz defa daha aktr. u hlde bu kitap her canl
varln kulana duyurulmaldr, her hastann bau(2 9)

M editasyon yapanlar, salnda b u gerei aratranlar.

61

TBETN LLER KTABI

cunda okunmaldr, her cansz vcudun yannda okun

maldr, her tarafa yaylmaldr.
Bu doktrini duyanlar, gerekten mutludurlar. Birok
manev deerleri olanlarn, bir ok karanlklardan kur
tulanlarn bu reti ile karlamalar zordur. Bu reti
bilinse bile, anlamak zordur. ittikten sonra, sadece
phe edilmeyerek Kurtulu'a kavuulur. u hlde bu dok
trini seviniz; btn doktrinlerin zdr (tantrasdr).
"Yalnzca itmekle Kurtaran", "Yalnzca Bedene
(Thdola) Bal Olmaktan Kurtaran" reti denilen,
Geici Durumda Gerekle Karlatrma deneyi bitmitir.

62

"Her eyin z bir ve birbirine benzerdir, tamamen

sakin ve hareketsiz, hibir 'OLMA' belirtisi
gstermeden; krlk ve aldanma cahillii, Aydnlanma'y unutmasndan tr. te bu sebepten
Kinat olaylarn vasflandran faaliyet ve fa rk
llk gibi artlar gerekten bilemez."
Ashvaghosha, Suzuki tercmesi (The Awakening of
Faith).

63

KNC KTAP

SDPA BARDO

BU, (LM SONRASI PLNDA) "ANLAYI YOLUYLA

KURTULUUN DERN Z DENLEN DOKTRNN, YEN
BR DOUM ARANDII VAKT GEC DURUMDAK SAF
KARILAMAYI ANLATAN BLM OLARAK TANINIR.
SRID-PA BAR-DOHI NGO-SPRD GSAL-HDEBS
THS-GROL ZHES-BYA-VA ZAB-PAHI NYING-KHU
ZHES-BYA-VAH DVU-PHYOGS LEGS.
Okunuu: SD-PA BAR-DO NGO-TD SAL-DEB
TH-DOL SHAY-CHA-WA ZAB-PA NYNG-KHU SHAYCHA-WA U-CH LAY.

K R
Tanrlar topluluuna,
Koruyuculara,
Gurulara, alakgnlle krler:
Geici durumda Kurtulu,
Onlar vastasyla salansm.

GR
Evvelce, Byk Bardo Thdol'de,
Chnyid denilen Bardo retildi;
imdi Sidpa denilen Bardo'nun,
Canl hatras gelmitir.

BRNC BLM

L M D E N SO N R A K D N Y A
(Treni uygulayan iin retici balang) : Her ne ka
dar imdiye dein Chnyid Bardo'da (Geree alkanlk
lar olan ve karmalar iyi olanlar hari) kt karmaya
sahip olanlara bir ok aktif hatrlatmalar yapldysa da,
alkn olmayan kt karma sahipleri iin, korku ve
dehet yznden, tanma zordur. Bunlar ondrdnc gne
kadar inmilerdi ve onlara ilerki blm okunmaldr.

BARDO BEDEN
DOUM U, OLAANST YETENEK LER
leme'ye saygdan, Buddha ve Bodhisattvalar'dan
yardm istemek iin, duadan sonra ly ismiyle arn
ve yle deyiniz:
"Ey soylu oul! yice dinle ve unu yreine yerletir:
Cehennem dnyasnda, Deva dnyasnda ve Bardo'daki
bedeninde doua, olaanst dou denilir. (123)
Gerekte, Chnyid Bardo'da Sakin ve Kzgn
Tanrlarn nmlarn hissederken onlar tanyama
dndan, lmnden sonra buuk gn kadar baygm
kaldn. Ve ayldktan sonra endeki "Bilici"*301 asl
hliyle uyand ve bundan evvelki bedenine benzeyen bir
k-beden ileri atld.(124) Tantrada131' sylendii gibi:
_'Etsiz kemiksiz, evvelkine ve sonradan meydana
gelecee benzeyen,
Btn duygu yeteneklerine sahip olarak serbeste
hareket edebilen,3
1
0
(30) Shespa (epa): Bilme fonksiyonu iindeki ruh, bilen ruh.
(31) Tantra: Rgyud (Gyud). Dinsel bir konunun Yoga-Carya M ahayana ekolne gre
yaplan aratrma yazs.

68

KNC KTAP - BRNC BLM

Mucizev karmik kudretlere malik ve
Bardo'daki ayn tabiatta varlklarn semav, saf
gzleri ile grlebilen bir beden sahibi olarak.'

te reti.
Bahsi geen bu k-beden, evvelki hayattaki et ve ke
mikten bedene eilimleri tayan insan bedenine benze
mekle beraber, yksek bir kaderi olan varlklarn sahip
olduklar mkemmellik ve gzelliklere de sahip ola
caktr. Arzulardan doan bu beden, Gei durumundaki
dnce-kalplarnn bir halsinasyonu olup, buna arzubedeni denir.
Bu anda deva olarak doacaksan Deva dnyasnn,
yahut asura veya insan, veya kaba bir varlk -bir vah
insan-, veya preta, veya cehennem varl olarak doa
caksan, o dnyaya ait bir grnmle karlaacaksn.
Bedenin, 'nceki'ne benzeyecek; zira bu, alkan
lklarndan ileri gelmektedir. Sonradan meydana ge
lecee' benzeyecek denildi; zira gelecekteki doum yerine
ait bir grnmle karlaacaksn.
Bu anda karna kan grnmlerle ilgilenme.
Gsz olma. Bunlara balanrsan Alt Loka'da dolaacak
ve azap ekeceksin.
Daha geen gne kadar Chnyid Bardo'yu tanmadn
ve buralara kadar indin. imdi Geree balanmak ister
sen, ruhunu dikkatle hareketsizlik Ve hibir eye balan
mama hlinde, karanln olmad hlde, ilkel, parlak,
btn dnceden arnm hlde tutmalsn: Sana gurun
tarafmdan retilen hlde.(125) Bu yolla, rahim kapla
rndan gemee zorlanmadan Kurtulu'u elde edeceksin.
Fakat kendi kendini tanmaktan aciz kalrsan, koruyucu
tannn veya gurun kim olursa olsun, onlan derin bir sevgi
ile ve mtevaz ekilde dnerek bann stne glge et.
(126) Bu ok nemlidir. Dikkatini kaybetme."
(Yneticiye Talimat): lnn Kurtulu'a kavuarak
Alt Loka'ya dmemesi iin byle konuun. Fakat kt
karma yznden bu kabil olmazsa, unlan syleyin:
"Ey soylu oul! Tekrar dinle: 'Btn duyumlara ve
serbeste hareket edebilme yeteneine sahip olmak' u de
mektir: Salnda kr, sar olabilirsin; fakat bu lm
69

TBETN LLER KTABI

tesi plnnda gzn ekiller grecek, kulan sesler
iitecek ve btn duyu organlarn kusursuz ve tam bir ke
sinlik kazanacak. Bunun iin sana denildi ki: Bardo bede
ni 'btn duygulara sahiptir'. imdi iinde bulunduun
varlk artlar, ldnn ve Bardo'da dolamakta ol
duunun delilidir. Bunu bilerek hareket et. retileri

hatrla, retileri hatrla.

Ey soylu oul, 'Serbest hareket' u demektir: Dnce
yetenein, yerinden (yani terk edilen bedenden)
ayrldndan, imdiki bedenin bir arzu-bedenidir; kaba
maddeden yaplm deildir. yle ki, imdi senin kaya
lardan, tepelerden, toprak ve akldan, Byk Meru
Da'ndan bile (127) hibir engelle karlamadan
geebilme yetenein vardr. Buddha-Gay ve bir ana rah
mi hari, senin tarafndan, her yer, ne arkaya
geilebilir. (128) Bu da gsterir ki, sen Sidpa Bardo'da do
lamaktasn. stadnn tlerini hatrla ve Mfik
Olan'a yalvar.
Ey soylu oul, imdi sen, dnyadaki ibadetinin
(samdhi) bir neticesi olarak deil de, karmik tabiatta ve
sana doal olarak gelen mucizev bir ekilde hareket etme
imknna (129) sahipsin. imdi sen Meru Dan evre
leyen drt ktay (127) bir anda aabilir, istediin yere gi
dersin. Bir insann elini ap kapayncaya kadar geen
ksa bir zamanda oralara gitme kudretin var. Aldan'n
eitli trleri olan bu kudretleri, ekil deitirme ye
teneini, arzulama.(130)
Bu kudretlerden hibirisi, arzu etmen iin imknsz
deildir imdi. Onlan engelsiz olarak uygulayabilme ye
tenei endedir. Bunu bil ve guruna yalvar.
Ey soylu oul, 'Ayn tabiatta olan, saf, semav gzler
iin grlebilir.' ifadesi u anlama gelir ki, gei sresince
aym tabiat ve yapda olan (veya ayn bilgi dzeyinde olan)
varlklar karlkl olarak birbirlerini grebilirler. (131)

rnein, devalar arasnda doacak olanlar birbirlerini

grebilirler. Grdklerine balanma. Rahm olan dn.
'Saf semav gzlerle grlebilir. demek, aym zamanda,
devalar liyakatleri sonucu doduklar iin, dhynalar
tatbik eden semav, saf gzlere de grnrler demektir.
70

KNC KTAP - BRNC BLM

Bunlar birbirlerini her an grecek deildirler; zihn kon

santrasyon hlindeyken birbirlerini grrler; dier za
manlarda grmezler. Bazen dhyna uygulamas es

nasnda, dikkatsizlie kapldklarndan, birbirlerini

grmeyeceklerdir. "(132)

G E H L N D E V A R L I IN Z E L L K L E R
"Ey soylu oul, bu eit beden sahibi (yeyznde iken
alp sevdii) yerleri, yaknlarn, ryada grld gibi
grecek.
Akraban, dostlarn gryor, onlarla konuuyor
ama, onlardan cevap alamyorsun. Onlar ve aileni alar
grp 'ldm, ne yapacam?' diyor, sudan kp atee
atlm bir balk gibi ac duyuyorsun. Bu anda bu acy
hissedeceksin. Fakat strap ekmenin sana hibir fay
das olmayacak. Eer tanrsal bir stadn varsa ona yal
vart 133) Koruyucu Tann'ya yalvar, Rahim olana yalvar.
Fakat yaknlarna ve dostlarna bal hissedersen kendi
ni, bunun sana hibir faydas olmayacak. yleyse ba
lanma. Rahim olana yalvar, o zaman ne kederin, ne
rkmen, ne korkun kalacak.

Ey soylu oul, daima harekette olan karma rzgn

ile oraya buraya srklenirsen, dncen uan bir ty gibi
konacak yer bulamayacak (134); durmadan, gayri ihtiya
r, babo dolaacaksm. Alayanlara 'Buradaym, a
lamayn.' diyeceksin. Fakat seni duymadklar iin
'lym' diye dneceksin ve o zaman kendini bu yzden
daha da bedbaht hissedeceksin. Bunun iin zlme.
Gece, gndz, her zaman kurun bir yan aydnlk olacak. (135) Bu Gei durumunda bir, iki, , drt, be, alt,
yedi hatta, krkdokuz gne (136) kadar kalacaksn. Genel
likle Sidpa Bardonun strabnn yirmiiki gn srd
sylenir. Fakat karmann belirleyici etkisi yznden,
belli bir sre sylenemez.
Ey soylu oul, o zaman, karmann dayanmas zor,
mthi rzgn seni arkandan, sanaklar hlinde itecek.
71

TBETN LLER KTABI

Korkma. Bu senin kendi vehmindir. Youn ve korkun bir

karanlk hep nnde olacak. Bu alandan Vur! ldr!' gibi
korkun bartlar ve baka tehditler gelecek. Korkma.
(137)
Baka durumlarda, ok kt karmalar olan kiiler
kaderi bir icap olarak rkshasalar yaratrlar. Bunlar in
san eti yiyen ifritler gibi, eitli silhlar tayarak, Vur!
ldr! diyerek rktc grltler karrlar. Sana do
ru, hangisinin seni yakalayaca hususunda bahse girmi
gibi, saldrrlar. Korkun yrtc hayvanlarn kovalad
varlklarn hayal tezahrleri grnecek. Kar, yamur,
rzgr sanaklan, kalabalk insan ktleleri tarafndan
kovalanma hlsinasyonlar da ortaya kacak. Dala
rn yklmas, denizin tamas, yangnn atrdamas gibi
sesler iiteceksin.'32 Bu sesler duyulunca, dehetle nereye
olursa olsun, onlardan kamak istenir. Fakat yol kor
kun uurumla kapaldr: Beyaz, siyah, krmz; ok de
rin, korkun olacaklar ve insan kendini yuvarlanmak
zere hissedecek.3
(33) Ey soylu oul, bunlar gerek uu
2
rumlar deildir; bunlar: Kzgnlk, Agzllk ve Ap
tallktr. O sra dn ki, Sidpa Bardo'dasn. Ve Rahim
olann adm anarak yle dua et : Ya Rahm, koruyucum,
beni bu mutsuz dnyalara drme!'
Bunlar unutmayacak tarzda hareket et.
Liyakat kazanan dierleri, samim inan sahipleri
anlatlmaz evkler duyacak, lsz mutluluk hissede
cekler. Fakat ne liyakati ne kt karmas olan Ntr
(yansz) snf, ne zevk, ne azap, ne sknt duyacak; fakat
renksiz ve aptalca bir duygusuzluk iinde olacak. Ey soylu
oul, ne olursa olsun, ne kadar zevkli duygulara ka
vuursan kavu, onlara balanma, onlar sevme. Dua et;
her ballk ve her arzudan kurtul.
Hibir zevk ve ac duymasan, kendini sadece kaytsz
hissetsen bile, zihnini uyamk tut; dnmekte olduunu
dnme. (138) Bu ok nemlidir.
(3 2 ) Bunlar, lmden sonra, beden bt nn yapan drt kaba elementin (top rak,.
su, ate, hava) aynlmas demek olan lmn, bir psiik oluum un sonucudur.
(Kiisel kyametin gerek anlam budur.)
(3 3 ) Bunlar dnmek, doum a tekaddm eden rahm e dm eyi anlatr.

72

KNC KTAP - BRNC BLM

Ey soylu oul, bu sra kpr balarnda, tap

naklarda, sekiz eit stpa (139) yaknnda, bir para din
leneceksin. Fakat orada uzun zaman kalamazsn. Zira
dncen yeryz bedeninden ayrdr. (140) stediin gibi
gezip dolamak imknszlndan dolay, kendini fena
hissedecek ve sklacaksn. Bazen 'Bilici' (uurlu Ruh an
lamna) donuk, bazen kac ve tutarsz olacak. O zaman
aklna yle bir dnce gelecek : 'Heyhat!. Ben lym,
ne yapacam?' Ve bu dnce ile 'Bilici' kederlenecek,
kalbin buz gibi olacak; sefalet, tarifsiz bir keder duya
caksn. Mademki bir yerde kendini rahat hissedemiyor
sun ve mademki ilerlemek zorundasn, deiik eyler
dnme; zihni deimez bir hlde brak. (141) Sana nasip
olan ne ise onunla karlaacaksn. (142) Bu annda hi
bir dostundan sana fayda yoktur. (143)
Dnce-bedenin Sidpa Bardo'daki dolamalar
byle olur. Bu zamanda sevin veya keder, ahsn kar
masna -gemi hayatnda yaptklarna- baldr. Evini,
hizm etilerini, aileni, bedenini greceksin.'imdi
lym; ne yapaym?' diyeceksin. Ve byk bir bed
bahtlk iinde yle bir dnce gelecek sana: 'Bir beden
sahibi olmak iin imdi neler vermezdin ki?' Byle
dnerek, orada burada bir beden arayacaksn.
lm bedenine dokuz defa girfhen kabil olsa bile,
-Chnyid Bardo'da geen sre yznden- o, ksa donmu,
yazsa kokumu olacak, veya ailen onu yakmaya
gtrecek; yahut onu gmm olacaklar; belki suya
atlm olacak ya da kulara veya yaban hayvanlara
braklm olacak. (144) Bylece, girecek hibir yer bula
madndan, kendini yarklar arasna skm, kaya
larn arasndaki uurumlarda kalm gibi hissedeceksin.
Bu strap, Gei Dnemi'nde, yeniden doma areleri
aranlrken duyulur. O zaman bir beden ararken, sadece
bellar kazanacaksm. Bir beden edinmek fikrini at, ru
hunu sabr hlinde kalmaya brak ve sabrnda devaml
olmaya al.
Bylece de Bardodan Kurtulu elde edilir."

73

TBETN LLER KTABI

Y A R G ILA N M A
(Ynetici iin talimat) : Kt karma yznden bunda
bile baar gsterememe ihtimali vardr. Bu durumda
ly ismiyle arp ona yle deyiniz:
"Ey soylu oul, dinle! Kt karman yznden ac
ekiyorsun. Bu azap baka hibir eyden deil, senin kar
mandan geliyor. (Dnyada hr olarak yaplan ilerin zo

runlu sonucu olarak.) yleyse Kymetli lye yalvar, bu

seni koruyacak.
Dua etmezsen, ne Byk Sembol zerinde, ne de
hibir Koruyucu Tanr zerinde dnmesini bilmiyor
san, seninle beraber doan yilik Perisi sana gelecek, iyi
davranlarm beyaz akllarla sayacak (145) ve yine se
ninle birlikte domu olan Ktlk Perisi (146) kt
ilerini siyah akllarla saymaya gelecek. Bu da seni ok
korkutacak 'Ben hi ktlk etmedim.' diyerek yalan
sylemeye alacaksn.
O zaman lm Melei, 'Karmann aynasna baka
lm. diyecek.
Byle diyerek her iyi ve kt eyin aka gzkt
Ayna'ya bakacak. Yalan, bir eye yaramayacak. O zaman
lm Melei'nin zebanilerinden biri, boynuna ip takarak
seni srkleyecek (147); ban kesecek, kalbini skecek,
barsaklarn dkecek, beynini yalayacak, kanm ie
cek, etini yiyecek, kemiklerini kracak.(148) Fakat lemeyeceksin. Vcudun, kyma gibi kylsa bile, yaayacak.
Tekrarlanan bu cezalar sana azap, ikence olacak... akl
talan saylrken bile korkma. lm Meleinden kork
ma ve ona yalan syleme. Bedenin bir dnce-beden ol
duu iin lemez. Kafas kopanlsa, derisi yzlse bile.
Gerekten, vcudunun tabiat 'bo'tur (149). Korkmana ge
rek yok. lm Melekleri senin kendi halsinasyonlanndr. (150)
Arzu-bedenin, eilimlerinin bir bedenidir ve bo bir
bedendir. Boluk boluu yaralamaz.
nsannn kendi halsinasyonlanndan baka, in
sann kendi iindekilerden baka, hibir ey mevcut
74

KNC KTAP - BRNC BLM

deildir : Ne lm Melei, ne ilh, ne eytan. Bunlar bil ve
yle davran.

u anda Bardo'da olduunu bilerek hareket et. Byk

Semboln Samdhisi zerinde dn. Bunu yapamazsan,
dikkatle seni korkutan eyleri incele. Gerekten bu, hi
bir eyden meydana gelmemi, Dharma-Kya'nn
boluundan ibarettir. (Bak: 2)
Bu boluk, hiliin (nant) boluu tabiatnda deil
dir. yle bir boluktur ki, gerek tabiat seni etkileyecek
ve onun karsnda zekn daha ak ve seik olarak par
layacak: Bu, Sambhoga-Kya denilen ruh hlidir.
imdi mevcut olduun durumda dayanlmaz bir
iddetle unlar hissetmektesin: Ayrlamadn bir
boluk ve aydnlk. Tabiat Aydnlk olan Boluk ve tbiat Boluk olan Aydnlk mdrikenin134 ilkel, deimez
hli di-Kya'dr. (151) Ve engelsiz olarak parldayan bu
kudret her yerde ldayacaktr. Bu da Nirmna-Kya'dr.
Ey soylu oul, beni dikkatle dinle! Bu Drt Beden'in
taranmasyla, bunlardan biri iin mezuniyet elde edecek
sin. Dikkatli ol. Buddhalar'n ve canl varlklarn snr
buradan geer.
Bu an ok nemlidir. imdi uyank olmazsan Azap
ukuru'ndan kman iin saylmaz derecede ok zaman
lar geecek.(35)
Burada geerli olabilecek bir sz vardr: 'Bir anda
farkllama yaratlr. Bir anda Tam Aydnlanma elde edilir.'
u anda gemi olan zamana kadar, Bardo, zerinde
parldad ve sen onu tanmadn; nki dikkat etmedin. Bu
yzden korktun, dehete dtn. Yeniden dalgn olursan
lh Rahmet'in ipleri kopacak ve hemen bir kurtulu ol
mayan yere deceksin. htiyatl ol! Karlatrmalara
ramen, imdiye kadar gerei anlayamadmsa da imdi
Kurtuluu elde edebilirsin."
(Yneticiye talimat): Okumas yazmas olmayan za
vall bir cahile hitap ediyorsanz, unlar syleyiniz:
"Ey soylu oul, nasl dnleceini bilmiyorsan,
(3 4) Intdect: Mdrike, arlk.
(3 5) Tam tercme: O radan kmak iin zaman olmayacak.

75

TBETN LLER KTABI

Rahim olan, Sangha'y,(36) Dharma'y,(37) Buddha'y

hatrlayarak dua et. Dn ki, btn bu seni korkutan te
zahrler, senin Koruyucu Tannn'dr ve sana Rahmettir.
Daha sen yaayan bir insanken, inisiyasyonun
srasnda sana retilen mistik kelimeyi ve gurunun
adn hatrla ve bu adlan, lm Meleklerinin Adaletli
Kral'na tekrarla.
Fakat uurumlara dsen bile, korkma. Sana hibir
ktlk olmaz. Korku ve dehetten kan."
DNCENN BELRLEYC ROL

(Yneticiye talimat): Bunlar o tarzda syleyin ki,

imdiye kadar meydana gelmeyen Kurtulu elde edilebil
sin. Bu defa da Kurtulu'un baanlmamas mmkndr.
Fakat sk ve devaml bir alma esas olduundan, ly
ismiyle amn ve yle konuun:
"Ey soylu oul, imdiki tecrbelerin tpk bir
mancnn gerilmesi ve boalmas gibi, an ve ok derin
sevinleri takip eden, yine an ve iddetli kederler
tarznda olacak. Sevinlerine hi balanma ve kederleri
ni de hi umursama. Daha yksek bir plnda doman ge
rekli ise, bu stn plnn grnts yava yava zerinde
doacak.
Yaayan akrabalarn, llerin hayr iin bir sr
hayvan kurban edebilirler, (152) din yinler yapabilir
ler, sadaka verebilirler. Sen grdn saf olmayan
grnt ile, onlarn bu davranlar zerine byk bir
kzgnla kaplabilirsin. Bu da, senin o anda Cehennemde doumunu salar. Arkada braktklarnn hare
ketleri ne olursa olsun, onlara kzma ve onlar sevgi ile
dn.
Bundan baka arkada braktn servet ve eyaya
kendini bal hissedersen ve bunlarn bakalarnn eline
getiini grerek zaafn dolaysyle zlrsen, mallarn
kullananlara kzarsan, daha stn bir plnda domaya
hak kazanm olsan bile, bu his, senin o ann, psiik ola(3 6 ) Tarikat.
(37) eriat.

76

KNC KTAP - BRNC BLM

rak, yle bozacaktr ki, cehennemde veya sefil ruhlarn,

pretalarn dnyasnda domak zorunda, kalacaksn.
Dier taraftan, ardnda braktn servete bal isen, bu
servete burada sahip olamazsn ve servetinin sana hibir
faydas dokunmaz. u hlde her zaaf ve sahip olduun
eylere balln terk et, onlar tamamen uzaa at, on
lardan btn kalbinle vazge. Zenginliklere sahip ol
mann nemi yoktur; hasis hislere kaplma ve her eyi
kendi arzunla terk etmeye hazr ol. Bu serveti Kymetli
l'ye ve stadn'a adadm dn ve bu eit zaaf ve ar
zulardan uzak kal!
Kendi adna yaplan dinsel trenlerde, bunlarn ge
lii gzel, menfaat mukabili, grenek diye yapldn
grerek (nki imdiki hlinle daha etrafl grebilirsin.)
(153) imannda bir eksiklik, dininden phe duyman ka
bildir. Korkuya kaplabilirsin.
'Heyhat! Gerekten bana ihanet ettiler!. diye
dnebilirsin. Ve byle dnerek mitsizlie kap
labilir, duyduun hiddet yznden pheye debilir,
imann kaybedebilirsin. Oysaki sevgi duyman ve alak
gnlle inanl olman daha iyi olurdu. Bu, amn pisikolojik olarak bozduundan, sefil hllerden birine doaca
ndan emin olabilirsin.
Byle bir dnce tarznn sana faydas olmad ka
dar, zarar da byktr. Sana yaplan yin, merasim, ne
kadar batan savma, bunu yapan kiilerin davranlar
ne kadar kt olursa olsun, yle dn; 'Herhalde benim
dncelerimde bir bozukluk var! Aynada kendi yzme
bakarken lekeler grr gibiyim.' Gven ve sevgi duyduun
zaman, senin iin btn yaplanlar geride kalacak ve
gerekten hayrna olacaktr.
u hlde SEVG MELEKEN KULLANMAN OK
NEMLDR; bunu unutma. SYANKR DNCELERE
SAHP OLMAMALI, HER VARLIA KARI SAF BR SEVG
VE ALAK GNLLCE NAN TAIMALISIN. ok dik
katli ol.
Ey soylu oul, ksaca; Gei durumundaki dnce ye
tenein, d dnyann hibir kararl objesine dayan
madndan, az kuvvetli ve devaml hareket hlinde bu77

TBETN LLER KTABI

lunduundan, sana gelen her dnce -imanl veya

imansz- byk bir kudret kazanacaktr. u hlde is
yankr eylere kaplma; hangisi olursa olsun, bir ibadet
eklini hatrla; yahut byle eylere alk deilsen, saf bir
sevgi, basit bir inan gster. Rahim olana, Koruyucu
Tannn'a dua et ve kararl olarak yle de:
'Heyhat! Yalnzken, sevgili dostlardan uzak, bo
gezerken,
Zihnimdeki kendi fikirlerimin bo kalplarnn
yansmalar, zerimde parlarken,
Buddhalar rahmetlerinin kudretini gstersinler,
Bardo'da korku, dehet ve rknt olmamasn
bana balasnlar.
Kt karmann gcnn sefaletini yaarken,
Koruyucu Tanrlar beni bu sefaletten kur
tarsnlar.
Gerein Sesi'nin binlerce gk grlts, birbirini
kovalarken,
Bunlar Alt Hece'nin sesine138 dnsnler.
Karmam beni kovalarken, o hi koruyucusuz za
manda,
Rahm olan beni korusun! Yakarrm!
Btn karm ik eilimlerin, burada, azabn
ekerken,
Samdhi'nin saf ve mutlu titreimleri zerimde
parldasn.'

Bu ekildeki iten bir dua sana gvenilir bir rehber

olacaktr. Yardmdan yoksun kalmayacana gvenebi
lirsin. Bu ok nemlidir. Bu tekrarla, bilgi hatrlanacak
ve Kurtulua kavuulacaktr."
ALTI LOKAIHN TAN AARTILARI

(Yneticiye talimat) : Bununla beraber, bu bilgilerin

sk sk tekrarna ramen, kt karmann etkisiyle Kurtu
lu g oluyorsa, bu szleri mteaddit defalar tekrarla
mak iyi olacaktr. Bir kere daha, ly ismiyle arnz
ve yle deyiniz:
(3 8 )

78

O M -M A -N P A D -M E -H U M .

KNC KTAP - BRNC BLM

"Ey soylu oul, imdiye kadar sylenenleri anlayamadnsa, bundan evvelki hayatnn bedeni gittike sili
necek ve gelecek hayatmn bedeni gittike kuvvetlenecek.
Bu yzden, kederlenerek yle dneceksin: 'Ne sefaletler
ekeceim? imdi, edineceim beden ne olursa olsun, onu
aramaya gideceim.' Bunu dndkten sonra, durmadan,
dalgn, oraya buraya gezineceksin. O zaman zerinde
Sangsra'mn Alt Lokas'nn klan parldayacak. Kar
mann seni dourtaca k daha fazla parlayacak.
Ey soylu oul, dinle. Bu alt n ne olduunu bil
mek istersen, onlar unlardr: Devalar Dnyas'nn soluk
beyaz , Asuralar Dnyasnn soluk yeil ,
nsanlar Dnyas'mn soluk san . Kaba Dnyamn so
luk mavi , Pretalar Dnyas'mn soluk krmz ve
Cehennem Dnyas'mn soluk kurun, duman renkli
aydnl. Bu anda, karmann tesiri e vcudun, yeniden
doacan dnyamn rengini alacak.
Ey soylu oul, bu retinin ok zel olan deeri, ite,
asl bu anda nemlidir. zerinde panldayan hangi k
olursa olsun, onu Rahm olann kendisini dnr gibi
dn; aydnlk nereden gelirse gelsin, bu yeri Rahm
olanm kendi yeri olarak bil. Bu, derin ve ince bir sanattr
ki, yeniden douma mani olabilir. Koruyucu tanrn kim
olursa olsun, onun ekli zerinde uzun zaman dn.
Gerek bir varl olmayp sadece bir grn olarak; bir
sihirbaz tarafndan yaratlan bir ekil gibi, davet edilmi
bir hayal ekli gibi. O zaman, bu koruyucunun grn
tsn eriyip kaybolmaya brak ve evrenin en d
izgilerinden merkeze doru hareket ederek grnen hi
bir ey kalmayncaya kadar bekle. Ve kendi kendine bo
ve aydnlk hle ge. Bu durumda hibir ekil dne
mezsin. Ve biraz yle kal. Yeniden koruyucunu, yeniden
Saf I dn ve bunu nbetlee yap. Sonra, d katlar
dan balayarak kendi dnce kabiliyetini tedricen eri
meye brak.
Esrin egemen olduu her yerde uur egemendir;
uurun egemen olduu her yerde Dharma-Kya vardr. Bu
hlde sakin kal. Bu durumda doum olmaz ve Tam
Aydnlanma gereklemitir."
79

K N C B L M

Y E N D E N D N Y A Y A G E LM E N N Y O L U
R A H M N K A P IS IN IN K A P A N I I
(Yneticiye talimat): lnn anlamayp rahim
kaplarnda dolamas hlinde, bu kaplarn kapanmas
iin retiler, ok nemlidir. ly ismiyle arn ve ona
yle deyiniz:
"Ey soylu oul, bundan evvelkileri anlamadmsa,
karmann tesiri ile, ykselmekte, dz bir alanda ilerle
mekte ve inmekte olduun duygusuna kaplabilirsin.
nsan, aldanarak batabilir ve rahim kaplarnda dola
abilir. Bu anda Rhim olan dn. Hatrla. O zaman,
nceden sylendii gibi, rzgr sanaklan, frtnalar, do
lu sanaklan, karanlk, bir kalabalk tarafndan kova
lanma izlenimleri sende uyanacak. Bu halsinasyonlardan kaarken seni deerli klan bir karmaya sahip
deilsen, sefil yerlere gidiyormusun gibi; iyi karman var
sa, mutlu yerlere kavuuyormusun gibi bir izlenim ala
caksn. O zaman, ey soylu oul, hangi kta veya yerde
doacaksan, bu doum yrinin iaretleri, zerinde parla
yacak.
Bu anda, seni ynetmek iin, birok derin, hayat
bilgiler vardr. Onlar dikkatle dinle. Bundan evvelkileri
anlamadysan bile imdi bunlar sana kolay gelir. nki
ok az bilgililer bile, bu iaretleri kavrayabilirler. imdi
dinle."
(Yneticiye talimat) : imdi, rahimin kapsn ka
patmak iin kullanlacak metot ok nemlidir. ok dik
kat etmek ister. Bu kaplan kapatmak iin belli bal iki
tarz vardr: Varln oraya ekilmesine mni olmak veya
80

KNC KTAP - KNC BLM

alabilecek olan kapy kapatmak.

BR RAHMN KAPISINA YAKLAMAYI NLEYEN
YNTEM:
Varl oraya doru ekilmekten nleyen talimatlar
unlardr:
"Ey soylu oul (falanca), koruyucu tanrn kim olursa
olsun, sakince onu dn; sanki ay, suyun yzne akset
mi gibi. Sihirle meydana gelen bir hayal gibi, gerekte
mevcut olmayp gzken bir akis. Koruyucu tannn yoksa
ister Rahim olan dn, ister beni dn ve bylece
megul olan ruhun, dnebilir. Sonra, koruyucu tanr
nn bu grntsn brak, d kenarlarndan (bala
yarak) eriyip, kaybolsun. O zaman, ekilsiz, bo, Saf I
dn. Bu derin bir sanattr ve bylece, dllenmi bir yu
murtaya dnmekten kurtulursun."
RAHMN KAPISINI KAPAMAK N
BRNC METOT:
"Bu ekilde dn; fakat bu senin bir tohuma*391 gir
mene engel olmak iin yetersiz kalrsa ve kendini dmek
zere hissedersen ite rahmin kaplarn kapatmakta
kullanlan derin bilgi; dinle!
'Bu ana kadar zerinde, heyhat! Sidpa Bardo par
lad,
yi karma zincirine taklmak iin sebat et. (154)
Rahmin kapsn kapat ve kart kuvveti dn!
(155)
Bu, dikkat ve saf sevginin gerekli olduu bir za
mandr;
Kskanl brak; senin anann da babanm da g
rn olduunu dn.'
Azn bunu dikkatle tekrarlasn, bu szcklerin an
lamlarn ak olarak hatrla, zerlerinde dn. Bunun
uygulamas nemlidir. Bu uygulamadan kanlmaz.3
9
(3 9) Dllenm i yumurtay (germe), tohum diye eviriyoruz.

81

TBETN LLER KTABI

Bu retinin anlam udur: 'u anda, Sidpa Bardo

zerinde parldyor.' Sidpa Bardo'da gezinmektesin. Bu
nun ispat, suya veya aynaya bakarsan, yznden veya
vcudundan hibir ey grmemendir ve vcudunun hi
bir glgesi yoktur.
imdi vcudunu attn, kandan ve etten yaplm ka
ba malzemeyi braktn. Bu gstermektedir ki, Sidpa Bar
do'da dolamaktasn.
Bu anda, dikkatle, ruhunda bir tek karar almalsn.
Tek bir kararn olumas imdi ok nemlidir. Bu tpk,
bir yar atm dizginle idare etmek gibidir.
Arzu edebilecein her ey gznn nnden geecek.
Dncelerinin akm deitirebilecek olan ktlkleri
dnme. Bu Bardo Thdoln okuyucusu ile olan ruhsal
alveriini veya kendisinden dnya hayatnda bilgi ala
bildiin herhangi bir kiiyi dn ve iyi eylemler stnde
dur. Bu nemlidir. Dikkatli ol. Ykseli ve dn smr
izgisi buradan geer. Kendini bir saniye bile kararsz
brakrsan ok, ok uzun bir zaman strap ekeceksin.
Bu, anlk bir hldir. Tek bir iradede sk tutun. yi eylem
lerin zincirlerine katlmakta srar et.
imdi rahmin kapsn kapatma anma geldin. 'Bu,
dikkat ve sevginin gerekli olduu andr.' Bu demektir ki,
ilk defa, rahmin kapsnn kapanmas gereken zaman
gelmitir. Be trl kapanma eidi vardr.
Bu dnceyi kendinde ta."
RAHMN KAPISINI KAPAMAK N
KNC METOT:

"Ey soylu oul, u sra, cinsel birlemede olan erkek

ve diiler greceksin. Bunu grdn zaman, aralarna
girmekten saknman gerektiini hatrla. Baba ve anaya
senin Gurun ve Tanrsal Ana imi gibi bak; onlar dn,
onlar say. (156) Alak gnlle inancn dn. Zihninden
kuvvetle onlara derin sevgini sun ve onlardan gelecek iyi
tesirleri, dinsel duygular almaya hazrlan. (157) Sadece
bu davranla bile rahmin kaps kapamr. Fakat buna
82

KNC KTAP - KNC BLM

ramen, kapanmasa ve kendini rahime dahil olmak zere

hissetsen be, Baba-Ana Tanrsal Guru'yu(40) dn.
Sanki bir koruyucu tanry, sanki Rahim Olan Koruyucu'yu ve onun Shaktisi'ni dnr gibi. Ve byle
dnrken, zihnen onlara adaklar ver. Onlardan bir
ltuf isteme kararm kesinlikle al. Bylece tohuma giri
nlenmi olur."
RAHMN KAPISINI KAPAMAK N
NC METOT :
Eer kapanmamsa ve bu yzden bir tohuma girmek
zereyse, ite her balanmay ve her nefreti nleyen
nc metot:
"Drt eit doum vardr:
Yumurta aracl ile doum, rahim aracl ile
doum, olaanst doum (158) ve yalkla scaklk ara
cl ile doum. (159) Bu drd arasnda, yumurta ve ra
himde doum birbirine benzer.
Sylendii gibi, birlemekte olan dii ve erkek
grntleri belirecek. Bu anda sempati ya da antipati
yznden bir tohuma girilirse; at, tavuk, kpek veya in
san varl olarak doulabilir.(41) Eer erkek olarak
doulacaksa, 'Bilici'de bir erkek olma hissi; babaya kar
bir kin ve kskanlk, anaya kar bir ekili uyanr.
Kadn olarak doulacaksa, anaya kar iddetli bir kin,
babaya kar bir cazibe duyulur. Bu ikincil neden
yznden, esir yoluyla, spermann yumurtaya eklendii
anda, 'Bilici', doum hliyle birlikte bir anlk bir zevk
duyar ve baylarak uursuz bir hle geer.
Sonra kendini embriyon hlinin oval durumu iinde
bulur. Rahimden knca gzlerini aar, kendisini bir
kpek yavrusu hlinde grr. Vaktiyle bir insand; imdi
bir kpek oldu. Hayatn skntlarm ekecektir. Veya bir
ahrda domuzdur; yahut bir karnca yuvasnda
karncadr; bir delikte bir bcek, bir trtl olarak, bir da(40) G u ru ve Shaktisi.
(41) Ezoterik olarak b u blm, karm aya gre, adlan anlan hayvanann sembolize et
tikleri zel eilimlerle doulabildiini gstermektedir. Efltun'un "C um huriyefinde
de, keza, hayvan sembolleri kullanlmtr.

83

TBETN LLER KTABI

na, bir olak, bir kuzu olarak, dn imknsz bir hayat

tarzna balar. (160) Knuamamak, budalalk, sefil zihin
karanl, btn sefaletleriyle birlikte, ekilir. Bunun gi
bi, cehenneme, bedbaht ruhlar dnyasna inilebilir, Alt
Loka'dan geilir ve sonsuz meakkat ekilir.
Sangsra'daki bu mevcudiyet ekillerine yrtc
eilimlerle ekilen veya bundan yeterince korkmayanlar
iin sonu, heyhat!, korkun, korkuntur. Ve gurunun
retilerini almam olanlar, Sangsranm derin uu
rumlarna decekler ve bylece, uzun sre dayanlmaz
aclar ekeceklerdir. Cazibe ve nefret hislerini brak ve
sana syleyeceim rahim kapatma metodunu hatrla. Bu
kapy kapat ve zt kuvveti dn. 'Bu Saf Sevgi'nin gerek
li olduu dikkat andr.' Sylendii gibi, 'Kskanl
brak, Baba-Ana Guru zerinde dn.'
Sana akland gibi, erkek doacaksan anana ca
zibe, babana nefret duyacaksn; eer kadn bedeniyle
doacaksan, babana cazibe, anana nefret duyacaksn. Ve
nefret ettiini kskanacaksn.
Bu an iin sana gerekli ok deerli bir bilgi var: Ey
oul, cazibe veya nefret duyduun zaman yle dn;
'Heyhat! Ne kt karmaya sahibim. imdiye kadar
Sangsrada dolatmsa, bu, cazibe veya nefret yzndendir. Cazibe veya nefret duymaya devam edersem
Sangra'da hep dolaacam ve kendimi oraya mahkm
ederek bir okyanus dolusu azap ekeceim. imdi, cazibe
veya nefrete gre hareket etmemeliyim. imdiden sonra,
byle hareket etmeyeceim.
Byle dnerek, aldn karan kesin olarak uygula
maya karar ver. Tantralar'da yle denilmitir: 'Rahmin
kaps ancak byle kapanr.' Dikkatli ol ey oul, sadece bu
karar zerinde dn."
RAHMN KAPISINI KAPAMAK N
DRDNC METOT :
Bu da rahim kapsn kapatmaya elvermezse ve in
san oraya girmek zereyse "yanl ve hayal"1421 denilen
(4 2) Bden-ned-sgyu m a-tabu (Dcn-ned-gyu m a-tabu): Doru dei (ve) hayale benzer.
Olaylarn gerek olmadn anlatan Tibete bir kitap ad.

84

KNC KTAP - KNC BLM

reti sayesinde kapatlmaldr.

Bu yle dnlmelidir: "Evet! Ana ve babadan
oluan bir ift, karanlk, yamur, bora, grltler, kor
kun tezahrler; hepsi gerekten hayaldir. Tezahr tarz
lar ne olursa olsun, onlarda gerek yoktur. Rya ve aparisyonlar (grntler) gibi, sreksiz ve sebatszdrlar.
Bunlara balanmakta ne fayda var? Onlardan korkup
dehete kaplmakta ne fayda var? Bu, var olmayan, var
olan gibi grmektir. Onlar, benim kendi ruhumun
halsinasyorilandr. Aldanmalardan ibaret. Ruhun ken
disi de (161), ezelden beri mevcut deil. u hlde btn bu
d olaylar mevcut mudurlar? Bu eyleri imdiye kadar bu
tarzda anlamadmdan, var olmayam var gibi, gerek ol
mayan gerek gibi, aslsz olan mevcut kabul ettim.
Uzun sre Sangsra'da gezdim ve imdi de, onlar hayal
olarak kabul etmezsem yine uzun sreler Sangsra'da ge
zeceim ve mutlaka sefalet uurumlanna deceim.
Gerekten btn bunlar rya, halsinasyon, yank,
koku yiyicilerin ekilleri (162) gibi, serap, bir aynadaki
hayal, bir fantezi; bir gln durgun suyuna yansyan ay
gibi, bir anlk bir gereklikleri bile yok. Sahiden bu,
gerek d, sahte!"
Bu nokta zerinde dnce younlatrlarak olay
larn gerekliine inan kaybolur ve bu durum uurun i
srekliliine mal olduundan, bu yoldan dnlr.
Gerek tannmas bylece derin bir iz brakmsa,
rahmin kaps kapanacaktr.
RAHMN KAPISINI KAPAMAK N
BENC METOT :
Bundan sonra da olaylara inan devam ederse, ra
him kaps kapanmazsa ve bu kap almak zere bulu
nursa, bu kapy Saf Ik zerinde dnerek kapatmak
lzmdr ve bu beinci metottur. Dnce younlamas
yle yaplr:
"te, her cevher benim kendi ruhumdan143 ileri geli
yor ve bu ruh botur, domamtr ve lmszdr.
(43)

Rnam-Shes (Nam-e): u u rlu Prensip. Burada, bal u u r anlam na gelir.

85

TBETN LLER KTABI

Byle dnerek ruhunuzu yaratlmam1441 hle ge

tiriniz: Suya dklen su gibi, ruh, en rahat ruhsal duru
munda, kendi doal durumunda, ak ve alc durumda bu
lunmaldr. Bu geveme hlinde kalnarak drt doum ye
ri de kapanr. Tam baanya kadar youn dnnz."
(Ynetici iin talimat) : Kaplar kapatmak iin, bir
raz evvel birok derin bilgi verildi. Yksek, orta veya zi
hin kapasitesi az olan bir ruhu kurtarmamalar ola
nakszdr. Bunun nasl mmkn olduu sorulursa, bu
unlardandr:
1- Bardo'daki varlk snrl idrakin (163) olaanst
kuvvetine sahip olduundan, sylenen ne olursa olsun,
anlalr.
2- Yaam srasnda l, kr ve sar olsa bile, imdi
orada btn yetenekleri tamdr ve sylediklerini anlaya
bilir.
3- Daima korku iinde bulunduundan "Daha iyisi
hangisi?" diye dnr. Uyank ve uurlu olduundan,
sylediklerinizi, eninde sonunda dinler. uuru daya
naksz kaldndan beri (yani fizik bedenini terk edeli)
ruhunuzun arzulad her yere hemen gider.
4- Hafzas (164) ncekine oranla dokuz misli daha
kuvvetlidir. Yaarken aptal olunsa bile, bu anda kar
mann zoru ile zihin ar derecede alr ve kendine
retilenler zerinde dnebilecek yetenee sahip olur.
Bunun iindir ki, cenaze treninin yaplmas yararl
olacaktr. Bu yzden byk Bardo Thdol'n krkdokuz
gn boyunca srarla okunmas ok nemlidir. Bir
karlamada Kurtulu vaki olmazsa sonraki baka bir
karlamada olacaktr; ve bu yzden bu kadar eitli
karlamalar gereklidir.
B R R A H M N K A P IS IN IN S E L
(Ynetici iin talimat) : Buna ramen, birok snf
varlk vardr ki, dncelerini younlatrmak kendile-4
(4 4) Bcdenlenmemi anlam na gelir.

86

KNC KTAP - KNC BLM

rine retildii ve bu onlara hatrlatld hlde, karanlk

karmalarnn kt kuvveti yznden hatrlanmayacak
kadar eski zamanlardan beri srdrdkleri isyankrca
hayatn alkanlklar ve iyi eylemlere yabanc olular
yznden kurtanlamazlar.
u hlde, bu andan evvel rahimlerin kaps kapatlamad ise imdi, bir rahim kapsn seme bilgisi ve
rilecektir.
Btn Buddha ve Bodhisattvalardan yardm isten
dikten sonra, bir defa daha, ismini defa ararak
lye yle deyiniz:
"Ey soylu oul, dinle! Bundan evvelki karla
trmalar sana youn bir biimde verildi; fakat sen onlar
anlamadn. u hlde rahimlerin kaps kapanmad ise,
imdi, bedenlerime vakti hemen hemen geldi demektir. Bu
yksek retiye gre tohumu se. Dikkatle dinle ve
hatrnda tut."
DOUM YERNN NCEDEN GRL
"Ey soylu oul, imdi, doum yerinin iaret ve
zellikleri gzkecek. Onlar tan. Bu doum yerini
grrken ktan da se.(45) Dou'daki Lpah ktasnda
doacaksan, zerinde erkek ve dii kuular yzen bir gl
greceksin. Oraya gitme. Oradan nefret et. (165) Eer bu
ktaya gidilirse, oras rahat ve kolaydr; fakat, orada din
n plnda gelmez. Oraya girme.
Gney Jambu ktasnda doulacaksa, byk, gzel
evler grlr. Eer gireceksen, oraya gir.
Eer Bat'daki Balang-Cht ktasnda doulacaksa,
bir gl ve sahilinde otlayan atlar ve taylar grlr. Orada
zenginlik ve bolluk vardr ama, din nde gelmez, geri dn.
Kuzey'deki Daminyan ktasnda doulacaksa, kys
aalarla evrili ve etrafnda srler otlayan bir gl
greceksin. Orada mr uzun ve erdeme rastlamrsa da, bu
ktada da din nde gelmez. u hlde oraya girme. Doum
larda, ktalarn iaretleri bunlardr.
(4 5 ) Kta isimleri Tibete olarak alnmtr.

87

TBETN LLER KTABI

Deva olarak doacak olana, kymetli madenlerden

(46) yaplm nefis mabet veya binalar gzkr. Oraya gir
melidir. u hlde gir.
Asuralar arasnda doacak olan, ok gzel bir or
man, ya da birbirine zt ynde dnen ate emberleri
grr. Nefret etmeyi hatrlasn ve girmemeye alsn.
Hayvanlar1471 arasnda doacak olan, kayalk ma
aralar, yerin altnda derin ukurlar grr: Oraya girme
sin.
Pretalar arasnda doacak olan, plak ve hznl
ovalar, az derin maaralar, bakir ormanlarda aklk
yerler, geni ormanlar grecek. Oraya gidilip Preta olarak
doulursa eitli alk ve susuzluk azaplar ekilecek. Nef
ret et ve gitme. Enerjini kullan.
Cehennemde doacak olan, iniltilere benzer sesler
duyacak, kanlmaz bir tarzda oraya gitmek zorunda
kalacak. Karanlk alanlar, siyah ve beyaz evler, yerde ka
ranlk delikler, zerinde yrnecek siyah yollar belire
cek. Oraya gidilirse, cehenneme girilecek, ekilmez
scaklklar ve soukluklar hissedilecek. kmak iin ok
uzun bir zaman beklenecek.1481 Bunlarn ortasna gitme.
'Enerjini en son smnna kadar harca.' denilmitir, imdi
bu gereklidir."
AZAP VERC FURALARA (166) (ZEBANLERE)
KARI KORUNMA

"Ey soylu oul, karmik azap verici1491 furialar ta

rafndan kovalanmak her ne kadar istenmezse de, insan,
iradesi dnda onlarla karlamak zorunda kalr.
nsann nnde azap verici furialar, en nde 'hayat kesi
ciler' sizi srklerken: karanlk, karma frtnalar,
grltler, kar, yamur, korkun kasrgalar, buzlu rzgr
(4 6) Hristiyanlk'taki altn yollar, kymetli tatan yaplm duvarlar gibi kavramlar
muhtemelen meneini Hristiyanlk ncesi Hint ve Budist inancndan almtr. Deva
larn cenneti byledir. Budist cenneti Nirvna denmitir, yanltr. Sankrarik bir
gk (cennet) bir yer ve olaylar ierir. Oysa, Nirvna sankrarik olmayandr ve her ha
disenin tesindedir; olmay, domay, bilgisizlik, ekilsizliktir.
(47) Gizli anlama gre hayvanlar, pek geri seviyeli insanlar demektir.
(48) Budizm ve Hinduizm'de ebed cehennem yoktur ve b u ok mantkldr.
(49) Hayat alc (can alc) furialar.

88

KNC KTAP - KNC BLM

sagnaKlar tezahr eder. Onlardan kama dncesi git

tike byr.
O zaman onlardan kamak dncesiyle bir snak
ararken yle vizyonlar grlr: Byk evler, maaralar,
ukurlar, ormanlar, iine girilince kapanan lots
iekleri. Ve bu yerlerden birine saklanlarak azaplardan
kurtulunur. Oralardan kmaktan korkularak 'imdi
kmak iyi olmayacak diye dnlr. kmaktan kor
kup snlan yere, insan iyice balanr. Buras rahimden
baka bir yer deildir. ktnda yeniden Bardodaki
dehetlerle karlamaktan korkularak snlan yerde
(veya seilen rahimde) saklanrsa, insan, sefil bir vcudu
ve eitli straplar yklenecektir. Bu gsteriyor ki, kt
ruhlar ve rkshasalad501, (iyi bir doumu nlemek iin)
giriimde bulunmaktadrlar. Bu tehlikeden korunmak
iin, derin bir bilgi vardr. Dinle ve dikkat et.
Azap verici furtalar peine dp dehete kapldn
zaman, Heruka'y, Hayagrva'y, Vajra-Pni'yi veya han
gisi olursa olsun, baka bir koruyucu tanry gznn
nnde canlandr. (167) Onlarn tam ekillerini grmeye
al: Koca bedenleri, iri azalan, kzgn grnleri,
dehet verici tavrlar, btn kt ruhlan toz edebilecek
yetenekleri ile. Bu bir anlk vizyonu elde et. Onlardan ge
len tesirler seni zebanilerden ayracak ve bylece
doacan kuca seebilmek olanan elde edeceksin. Bu,
ok byk bir bilginin pek nemli (hayat) kullanldr.
Hatrnda iyi tut.
Ey soylu oul, Dhyn ve dier tanrlar, Samdhi'nin
(youn dncenin, meditasyonun) kudretinden domu
tur. Pretalar (bedbaht hayaletler, ruhlar) ve baz kt ruh
lar, Gei hlinde hislerini (veya zihn davranlarm) de
itirerek o ekli alm ve muhafaza ederek, pretalar (k
t ruhlar) ve ekil deitirebilen rkshasa (cin) hline gel
milerdir. Uzayda, g kateden btn pretalar ve 80.000
eit zararl ruh, hislerini ve Bardo plnndaki mantalbedenlerini deitirerek, o hle gelmilerdir. (168)
Bu anda, Boluk zerinde Byk Sembol retisi
(5 0 )

Dem onlar: Cinler, eytanlar.

89

TBETN LLER KTABI

hatrlanabilirse, bu en iyisi olacaktr. Eer bu

yaplmazsa, btn zihn kudretleri (169) toplayarak her
eye bir illzyon (maya), gelip geici bir hayal olarak
baknz. Bu da olanakszsa, hibir eyin tesiri altnda
kalmayn. Koruyucu Tanr, Rahim olan zerinde
dnlerek Buddha hli, Sambhoga-Kya'da elde edilir."

O L A A N S T D O U M V E T O H U M A R A C IL I I
L E D O U M IK L A R IN D A N B R N N
S E L M E S
"Ey soylu oul, eer karmann tesiriyle bir tohuma
girersen, rahmin kapsnn nasl seilecei imdi sana
aklanacak; dinle.
Girmen kabil olan herhangi bir rahme girme. Azap
verici furialar seni oraya girmeye zorlamak isterlerse
Hayagrva'y dn. Zayf bir ileriyi grme yeteneine sa
hip olduundan, btn doum yerleri birbiri arkasndan
sana belli Olacaktr.(5l) Buna gre se.
ki yol var: uurlu prensibin, Buddha'nn saf
lemine geii veya Sangsra'ya ait saf olmayan rahim
kapsnn seilii; bu i byle sonulanr."
BR CENNET DNYASINA GELE
OLAANST DOU

"lk olarak, katksz bir cennete gemek iin, gei u

ekilde dnlerek gerekletirilebilir:
'Heyhat!. Ne yazk ki, saysz devirler (kalpa) boyun
ca, snrsz ve balangc belli olmayan bir zamandan beri
Sangsra ukurunda dolatm. nceden 'uur'u, 'kendi'
(zat) olarak tanyamadm, Buddha hlinde kurtulua kavuamamam ne ac! (170) Artk Sangsra beni bktrd;
kamaya almann zaman geldi. Batda, Buddha
(5 1) "Bilicinin bir dizi vizyonu, her rahimle ya da doum yeriyle birleen kader ve ta
lihten h aber verir. Eflatun. Cumhuriyet'te, 10. kitapta, kahram anlarnn reenkarnasyonlan srasnda bedenlerini kendilerinin setiini yazar.

90

KNC KTAP - KNC BLM

Amitbha'mn ayaklan dibindeki mutlu lkede, lotus

iekleri arasnda olaanst bir doum yapmak iin,
kendim lzm geleni yapacam. (171)
Bunu dnerek, arzunuzu, kararl olarak arzu
ladnz lemlere eviriniz: En stn Mutluluk Dnyas,
Youn Dnce (Konsantrasyon) Dnyas veya Uzun
Sallar Dnyas'na (172). Urgyanm (Guru Padma Sambhava'nm) yanndaki lots mml snrsz Vihra'ya.
Veya arzunuzu dikkatli bir youn dnceyle en ok dile
diiniz dnyaya yneltiniz. Byle yaparsanz amnda ora
da doarsnz. Veya Tushita Cenneti'nde Maitreya'nm(52)
yanma gitmek isterseniz ayn ekilde 'Tushita Cenne
ti'nde Maitreyanm yanma gideceim, benim iin Gei
dneminin sonu geldi. diye dnnz. O zaman, Maitreya'mn yanmda bir lotsn gbeinde (171) mucizeli bir
doum elde edilecektir."
TOHUMLA DOUM : NSAN DNYASINA DN
"Byle olaanst bir doum mmkn deilse, bir to
huma girmekten zevk alnrsa, ya da oraya girmek gerekli
ise, saf olmayan Sangsra'daki rahim kapsnn seili
bilgisi budur. Dinle!...
Olaanst ileriyi grme kudretinle nceden an
latlan ktalara bakarak, dinin nde geldii ktay se ve
oraya gir. Doum, murdar yn aracl ile(53) yapla
caksa, ho kokulu bir duyum seni bu temiz olmayan kit
leye ekecek ve byle doma olana elde edeceksin. Sana
nasl gzkrse gzksn (rahimler veya grntler) on
lara olduklar ya da grndkleri gibi bakma. Ne ekili,
ne itili duyarak iyi bir tohum seebilirsin. Burada da
zlemi yneltmek nemli olduundan, yle dn:
'Byk bir imparator, Sala aacna (173) benzer bir
Brahman, stn manev kudretleri olan birinin olu(54) ya
da enkamasyonlarnda leke olmayan bir aileden, yahut
(!>2) Maitreya: Kral oldua Tushita Cenneti'nde oturan, Buddha retisinin geleceki-kl stad, reticisi
( t3) Sperm a ve yumurtann girdii rahimde.
(ii4) G ru p -p a thob-pa (dup-pa tob-pa): Yogi kudretleri olan kimse. Sanskrite: Siddha
lurusha.

91

TBETN LLER KTABI

iman sahibi bir snftan doacam. Byle doarak btn

canl varlklara hizmet edebileceim.'
Byle dnerek zlemini ynelt ve tohuma gir. Ayn
anda sevgi ve iyi niyet dalgalarn, girdiin kucaa
gnder; ylece onu semav bir mekna yceltirsin. On
Yn'n (174) Fatihleri'ne (175), oullarna (Bodhisattvalar), koruyucu tanrlara ve Rahim olana inancn iin
de, onlar seni kudretlerinden kudretlendirirler; onlara
yalvar ve tohuma gir.
Byle bir rahim kaps seerken, bir yanllk ola
na vardr. Kt karma yznden kt tohum iyi, iyi to
hum kt gzkebilir. Bu anda, bilgi yararl olacandan,
u bilgiye gre davran:
Bir tohum sana iyi gelirse ona atlma; bir tohum sa
na kt gelirse ondan kama. tili ve ekiliten kurtul
mu olmak, tam tarafsz davran durumuna geebilmek,
en derin bir sanattr. Pratik tecrbesi olan (ruhen ge
limi) kk bir aznlk dnda kt eilimlerin kaln
tlarndan kendini kurtarmak zordur."
(Yneticiye talimat) : En aa anlaylarda olanlar
ve kt karma sahipleri, kendilerini nefret ve cazibeden
kurtaramazlarsa, yabanler(55>arasnda bulunmaya hak
kazanacaklardr. Onlar bundan kurtarmak iin, ly
bir kere daha ismiyle arp, yle deyiniz:
"Ey soylu oul, kendini itili ve ekililerden kurtaramyorsan, rahim kapsn semek sanatndan yoksun
san, sana grnen eyler ne olursa olsun, Kymetli l'ye
sn, Rahm olana yalvar. Ban kaldr da yr. Bardo'da olduunu bil. Oullarna, kzlarna, arkada
braktn herhangi bir varla duyduun ekili ve zaaf
brak. Hibir alanda bu, senin iine yaramaz. Devalarm
Beyaz Ina veya insanlarn Sar Ina gir; kymetli
talarla ilenmi byk yaplara, nefis bahelere gir."
(Yneticiye talimat) : lye hitaben yukardaki szler
yedi defa tekrarlanacak, eitli dualar okunacak,
snavlardan geiren Thdol okunacak.
(55) Gizli anlam: Kaba, geri seviyeli insan varlklan.

92

G EN EL SONU
Doru olarak yaplan bu okumalar sonucu, anlayta
ilerlemi zahitler156', Gei'i lm annda gerekle
tirirler. Ara durumundan gemek zorunda deildirler.
"Ykselen Byk Dofu Yol" dan giderler. Ruhsal alanda
daha az tecrbeli olanlar, Chnyid Bardoda, lm anmda
Saf I grrler ve Ykselen Yola giderler. Bunlarn
altnda olanlar, zel yetenekleri ve karmik balarna uy
gun olarak, Chnyid Bardo'da sren iki hafta boyunca,
stlerinde Sakin ve Kzgn Tannlarn biri ya da dieri
parldad zaman kurtulurlar.
yi karmalar zayf, karanlk taraflar ok olanlar
gittike daha aalara derek Sidpa Bardoya giderler.
Bununla beraber, orada bile, bir merdivenin basamaklar
gibi karlatrmalar, hatrlatmalar vardr. Basamaklar
dan birinin, ya da dierinin tannmasyla kurtulu kabil
dir. Fakat karmik ilikileri en zayf olanlar, bulunduk
lar durumu kavrayamadklarndan korku ve dehet
iinde kalrlar. Onlar iin, rahimlerin kaplarn kapat
mak ve onlardan birini semek iin eitli derecede bilgi
ler vardr. Bu bilgilerden biri, yada br aracl ile,
kendi artlarn ykseltmek iin, stn deerleri grp i
leyebilme yntemini kavramaldrlar. Aralarnda en
aa durumda olan bile, st kuvvetlere snarak, kaba
varlklar dizisine girmekten kurtulmak ve sefaletten
dnmek imkmndadrlar. Bamsz ve yetenekli bir be
den elde ederek, gelecek hayatlarnda bir guruya (stada)
rastlayabilecekler, bu sadk dost sayesinde kurtulabile
ceklerdir. (176)
Sidpa Bardo'da iken bu doktrin iitildi ise, bu, tpk
gzel eylemlerin bir araya gelmesi gibi, bir deliinden su
(56) Yogiler: D nce ve eylemlerinde, inancnn tutarll devaml kii.

93

TBETN LLER KTABI

akan bu su yolunun altna doldurmak iin bir kap

yerletirilmesi gibi, bilgi edinmektir. Niin? diye sorar
larsa, nki o anda btn Sakin ve Kzgn Tannlar, btn
Mrlar, Engelleyenler, ly almak iin gelmilerdir. Bu
doktrinin sadece iitilii bile, lnn kendi dncelerini
dzenler ve Kurtulu elde edilir. Zira o artk etten ve ke
mikten bir bedene sahip deildir; ancak kolayca tesir alan bir dnce (mantal)-bedenin sahibidir.
Bardo'da dolalmakta olan yer ne kadar uzakta
olursa olsun, arlmca bu ar iitilir ve gelinir; zira
orada insann duygusu incelmi, olaanst nseziye sa
hip olunmutur. Bir anda hatrlayp anlayabilme kabi
liyetinde olduundan, ruh, tesir alabilir ve deiebilir. Bu
rada verilen bilgiler byk bir fayda salar. Bu reti, bir
mancnn mekanizmas gibi almaktadr. O, yz in
sann tayamayaca bir arlkta byk bir aa kt
gibidir; fakat bir defa suyun zerine konulup yzdrld
m, kolayca, bir anda istenilen yere sevk edilebilir. Bu
reti bir atn idare edildii dizginler gibidir.
u hlde hayattan ayrlm birinin cesedi yanma
giderek -ceset mevcutsa- bunlar, lnn ruhuna nak edi
niz. Bunlar, burun deliklerinden kan ve sarms bir su
kmaya balayncaya kadar tekrarlaynz. Bu esnada ce
s e t.kmldatlmamaldr. Tesirin faydal olabilmesi iin
uygulanacak kaideler unlardr: lnn adna ve he
sabna hibir hayvan ldrmemek (177); cansz vcudun
yannda yaknlarnn alayp barmasna msaade et
memek (178); aileyi mmkn olduu kadar iyi dav
ranlarda bulunmaya zorlamak. (179)
Bardo Thdol'n bu byk doktrini ve dier din me
tinler, l veya lmekte olan kimseye eitli ekillerde
anlatlabilir.
.; Eer bu doktrin Rehber kitabnda (180) ekli ise ve
Rehber ile birlikte tam olarak okunursa ok tesirlidir.
Dier taraftan, kabil olduu kadar ok tekrarlanmaldr.
Bu kelimeler ve anlamlar herkesin hatrnda kalma
ldr. lm kanlmaz hl ald ve rz belirdii zaman
-eer ahsn gc yeterse- metni kendi kendine okumal
ve mnlar zerinde dnmelidir. Eer ahs gszse,
94

GENEL SONU

bir dost bu kitab, hatrda kalmas iin okumaldr. Kurtulu'un kudreti phesiz belirecektir.
Bu doktrin, sadece grerek kurtaran bir doktrindir;
hibir youn dnceye (meditasyona) veya ibadet tarzna
gerek gstermez.
Bu derin reti, grlerek veya dinlenerek kurtarr.
Bu derin reti, ok kt karmas olanlar gizli yoldan
kurtarr. Onun anlam ve szleri unutulmamaldr; in
am yedi tane kpek kovalasa bile (181).
Bu sekin reti ile, lm annda Buddha hli elde
edilir. Zamann Buddhalan (gemi, imdiki, gelecek)
arasalar bile, bundan daha iyisini bulamazlar.
Burada, bedenli varlklar kurtaran Bardo Thdol
tamamlanyor.
v

TBET'N LLER KTABI BURADA BTT,

95

AIKLAMALAR
YORUMLAR

AIKLAMALAR, YORUMLAR

Yeryznde Tann'yla ilgili bir speklasyonun veya

gerekle uzaktan yakndan ilgili bir dnn
bugne kadar ne yapld, ne de yaplaca kan
sndaym.
nsanlar, her eyden nce ve her eyleriyle "nsan"drlar. 'Tanrsal" sfat, gene kanmca, insan
larn koyduu bir sfattr.
Ancak, insanst plnlar hakknda hepimizin bir
dnce, sezgi veya inanc vardr ki, kimse, hi ol
mazsa byle bir dncenin varln yadsyamaz.
Elimize siyasal bir harita alalm. Okullarda
ocuklarmza belletilmeye allan bu snrlar,
eitli lkeleri eitli renklerle ayran bu ayrmlar
gerekten var mdrlar?
Bir lkenin snr kylerine gidin: Orada, her iki
lkenin dil, tre ve alkanlklarnn ortaklaa
srdrldn greceksiniz.
ok uzaklarda bile, her ne kadar kendi kltrmze
yabanc, dil, det ve alkanlklarla karlasak da
hi, bunlarn, hi kukusuz, bizlerle ortak bir yan
vardr.
nki insanz.
Yzyllar boyu, btn dnya iin esrarl bir lke ola
rak bellenmi Tibet'in bu kutsal ve pratik kitabnda
anlayabileceimiz eler bulunmasayd, dilimize
evrilmesi gereksiz olurdu.
Ksaca sre tandm, fakat kendisine, daha dorusu
dnsel niteliklerine ve alma disiplin ve
yanlmazlna hayran kaldm bir dostum, bu
tercmeyi yapm eletirdi.
Uzun yllar Hindistan'da yaam, en st Hint
dnce ve disiplinlerinin bir "seyircisi" olarak kal
mayp onlar gerekten yaam bu dostuma gre,
Tibetli bir Lma'nm yardmyla, cidd bir ngiliz
aratrmacs tarafndan evrilmi olan bu kitap,
yararszdr ve ticar bir gaye ile baslmtr. u se
bepten ki: Anlamlar, orijinal fonetik zellikleri de
99

TBETN LLER KTABI

gz nnde tutularak, baka bir dile aktarlamazlar.

Gerekten biz, sadece szcklerin evrilmesiyle ye
tinecek olursak, bu gr geerlilik kazanr.
Ancak, anlamlarla yaplacak evirinin ayn nite
likte olmayaca kansndaym.
rnein, kitabn giriindeki bu dua, aklamay ge
rektirir.
Zaman zaman, numaralar koyarak yapacam bu
aklamalar, esas metinle birlikte okunmadka,
esas eviriden bir anlam karma olana pek az ola
caktr.
Kitap hakknda ayrntl olarak, bir n blmle ge
nel aklamalarda bulunmay gereksiz buldum. Yeri
geldike edinebildiim fikirleri u notlara srala
yacam. Amacm, bilgilik taslamak veya tutarl
bir sistematik kurma yerine, esas metni anlalr
biime getirmektir.
Budizm, bilindii gibi, Hintte M.. 6-5. yzylda Gautama-Sakya-Muni, Buddha tarafndan kurulmutur.
Ancak, Buddha'dan (Erimi, Aydnlanm an
lamna) nce de sisteminin ana fikirleri ve hatta
Buddha'nm hayat hikyesinin benzeri hikyeler
mevcuttur.
Geree kavuma-Kurtulu zleminin bir doktrini
olan bu sistem, zamannda Hint'te ve sonra daha
baka lkelerde yaygn bir aratrma ve uygulama
alan bulmutur.
Ana blm olarak ikiye ayrld: Hinayana (Kk
Araba) ve Mahayana (Byk Araba) doktrini.
Byle bir ayrmn ne dereceye kadar doru olduuna
ilikin kiisel bir fikrim olmamakla beraber, genel
anlaya gre kiisel kurtuluu ngren ve katksz
eklini Seylan Budizmi'nde grdmz Hinayana
Mezhebi Budizmi'ni, sahip olduu Pali dilindeki me
tinler ile orijinal Budizm saydklarn syle
meliyim.
br, Bodhisattvalar (Kurtarclar) inanc ile, btn
insanln kurtuluunu ngrerek kuzeye ilerle
mitir.
100

AIKLAMALAR, YORUMLAR

Bu tarz Budizm'i de Nepal dolaylarnda inceleyebili

riz. Dil bakmndan metinleri Sanskrite'dir.
Bu eriatn esas inancna gre, bir takm mertebeler
-tbir caizse, plnlar- mevcuttur. Bunlar sra
layalm:
1- Addh Buddha: Ezel. Bizim Tanr grmze
yakn. Kendiliinden var. Nepal'de bir alev eklinde
temsil ediliyor ve bu Ezel Buddha'ya taplyor.
2- Addh Buddha'nm dncesi ile (Dhyna) be
tane Dhyn-Buddha zuhur ediyor:
a) Vairochana (Gne anlamna; Japonlar'm
ingon mezhebinde en yksek Buddha olarak
taplyor.),
b) Ratna-Sambhava,
c) Amitbha,
d) Amogha-Siddhi,
e) Akshobhya.
Dhyn-Buddhalar'm dncesinden de yine be tane
Dhyn-Boddhisattva zuhur ediyor:
a) Samanta-Bhadra,
b) Vajra-Pni,
c) Ratna-Pni,
d) Padma-Pni veya Avalokita,
e) Viva-Pni.
Bunlarn hepsi dnya tesi bir plnda yaa
maktadrlar. Yalnz Dhyn-Buddhalar'm (Dnce
Buddhalar) sihirli tecell ve zuhurlarndan insan
Buddhalar (Manue Buddhalar) zuhur ediyor:
a) Karakuanda,
b) Kanakamuni,
c) Kaypa,
d) Sakyamuni,
e) Maitreya(1)
Tibet'teki Budizm'in ne olduuna gelmeden, bu Bu
dizm'i oluturan ana kaynaklarn ne olduunun
aklanmas gerekir.
Tibet'teki Budizm'e "Lmaizm" denir. Tantrik bir Bu
j i ) A. Halet elebi, Buddha, shf. 74-75

101

TBETN LLER KTABI

dizm'dir. Tantra szcne gelince:
Hindistan'n Ortodoks kutsal kitaplar (astralar)
drt blme aynlr:
1- rati: "itilenler". Vedalar ve Upaniadlar'm
bir ksm dorudan doruya vahiy (tebligat) olarak
kabul edilir.
2- Smrti: "Hatrlananlar". Eski bilge ve er
milerin retileri, kanun kitaplar (Dharma astra)
ve ev yinleri ile basit kurban merasimlerini anla
tan kitaplar (Grhyastra).
3- Puranalar: "Eski hazineler". zet antolojiler
-Tevrat karakterinde- kozmogonik mitoslar, tanr
bilimsel, astronomik ve doa bilimleri ile ilgili veri
leri, eski destanlar kapsarlar.
4- Tantralar : "rg iplii, zincir, sistem, yin
teferruat kitab, doktrin." inde bulunduumuz Kali
Yuga denilen drdnc devrede, zel Kutsal Metin olarak iva tarafmdan verilen metinler yeknu.
iva, Brahma ve Vinu ile birlikte Hint lemesinin
bir tanrsdr. Ykcl ve ebed hayatn douruculuunu simgeler.
Tantralar'a beinci Veda da denir. eitli anlay ve
yinleri, bugn tamamen eskimi olan Vedalar'daki
kurban trenlerinin yerini almtr.
Tantrik sistemin en belirli yn akti anlaydr.
Diiyi, erkein nerettii enerji olarak kabul eder.
Bu yn Tevrat'taki Adem'in kaburgasndan Hav
va'nn yaratl ile karlatrabiliriz. Dii ve er
kek, Tanr ve Tanra, bir ve ayn mteal (tran
sandantal, akn) prensibin kutuplam belirtileri
dir. Pasif ve aktif. Grnte iki olmakla beraber
gerekte birdirler. Erkek, Ebediyet'i ve Dii, Zaman'
ahslandrr. kisi birden yaratln srrdr.
Modem Hinduizm'de akti, ya da Tanra Klt
byk rol oynar. Tamamen Aryen Vedalar ge
leneindeki Babaerkil karakterin kartdr. Bu da
Tantra'nn kklerinin Aryalar ncesi Dravidler'in
.........T...................................................................
(2) Ortodoks: H er din ve inan eidinin, yoruma uramam genellikle kabul
edilen biimi.

102

AIKLAMALAR, YORUMLAR

topraklarna ait olduunu dndrr. (Ebediyet, za

mana gre ne ise) Tanna'nn kocas Evrensel Tanr
Siva'mn, ayn zamanda, Yoga sisteminde en stn
Tanr olarak bilinii ilgi ekicidir. Yoga, Veda disip
linini kabul etmeyen bir sistemdir. Bundan baka,
Tantra inisiyasyonunda, kast nde gelen bir art
deildir. Zimmer'e gre, Tantra; Arya felsefesi ile
Hint felsefesinin yaratc bir sentezidir. Mahayana
Budizmi zerine derin etkileri olmutur.
Bundan sonraki satrlar, konumuzun kolay an
lalr bir zeti olduundan, Atlas dergisinin 87
sayl, Eyll 1973 nshasndan aktaryorum:
Burada, Hint Dinleri felsefesinde 'Tibet Tantrizmi"
diye adlandrlan, Budizm'in eitli grnlerinden
birinden zellikle bahedeceiz.
Kinatn tabiat ve insana ait byk bir bilgi yeknu
Hint'te din tarafndan toplanmtr. Bu bilgilerin
tm "Bharat Dharma" veya "Hint nanlarn
oluturur. Bu btnn Hinduizm, Budizm ve Jainizm'de ortak belli bal prensipleri u temel an
laylardan ibarettir.
Dnya, byk kozmik kinatn bir blmdr. Bu
kinatn kural, onsuz lemin dalaca DHARMA
(Kanun) ile anlatlr.
Dharma'nn kart olan kaos, bu byk kinatn
ancak belirli yerlerinde vardr. Bu kaosa Adharma
denir; Adharma, straba gtrr; bu strabn sebebi
maddesel tatmin al biiminde ortaya kan istek
tir.
Bu al gidermek iin giriilen abalar, KARMA de
nilen aksiyon, eylemi dourur. Olumlu karma st bir
enkarnasyona gtrrken, olumsuz karma inam
yeni azaplara, kt enkamayonlara, mutsuz bedenlenmelere srkler.
Btn bu bilgiler (ya da kavramlar) kozmik kinatn
yryne giren doal kanunlardr. Bharat Dharmalar'm hibiri, kinatn kayna olarak Tanr an
lay zerinde durmaz. Tersine kinatn kayna,
Shoonya (shnya, le vide; ilkel boluk) ile belirlen103

TBETN LLER KTABI

mitir. Hinduizm, ya da Brahmanizm bilgileri, kut

sal ya da epik (destansal) kitaplar hlinde top
lanmtr. Budizm an trencilie (ritalizm) ve
Hintteki dinsel snf olan Brahmanlar'm kudretleri
ni ktye kullanmalarna bir tepki olarak Hinduizm'den domutur.
Gautama Buddha'nn doumu sa'dan 556 yl
ncesine doru, lm 486 ncesine doru kabul edi
lir. 80 yllk hayat Asyann tarihini deitirmitir.
Bir kral ailesinden doan Gautama, d dnyamn re
alitelerinden tamamen aynlm bir sarayn lks
iinde yetiti. htiyarlk, hastalk ve lmle ilk
karlamas, onda insan strab hakknda bir uur
uyandrd. Saray terk etti ve insan varlnn an
lamn bulmak iin Brahmanizm'e yneldi. Tam ol
mayan cevaplarndan tatmin olmayarak tek bana
aydnlanmaya (veya en stn bilgi) doru ilerledi.
Oraya eriti ve bildirisini (tebli, message) yaymaya
balad: Bilgi ile Sevgi'nin birlemesi (union de la
compassion et de la Sagesse; bilgelik ile insancllk).
Vaazlarnda Drt Byk Gerei anlatt. Bu ger
ekler, strabn tabiat, strabn sebebi, strabn
ortadan kaldrlmas ve straptan "Aydnlanma"ya
gtren Yol'du. Bu yola "Orta Yol" diyordu. nki
arlklardan kanmay, ahenk ve dengeyi neri
yordu. Bu orta yolu tanmlarken kiinin "Aydmlanma"ya kavumas iin drt disipline boyun emesi
gerektiini retiyordu:
S i t a r : Saknmay gerektiren faziletler (erdemler);
S a m d h i : Fiziksel ve zihinsel konsantrasyon;
P r a j n a : bilgi;
N i r v n a : Aydnlanma.
Buddha vaazlarnda mritlerine (disciple) "Aydnlanma"ya kavumak iin uymalarn istedii pren
sipleri ayrntlar ile anlatyordu. Bu vaizler Budizm
felsefesinin kuramsal temelini oluturdular. Pratik
grnler sonradan geldi. Yava yava Budizm, ku
rumlan, disiplinleri ve kaideleri ile organize bir
dharma (din) olarak gelitirilip kuramsal ve uygula104

AIKLAMALAR, YORUMLAR

maya ilikin iki yn, belli sayda kutsal kitaplarda

topland. Tantrik uygulamann kkn bu kutsal
yazlarda aramaldr.
Kralln desteklemesi ile Budizm organize bir din
hline geldi. sa'dan yzyl evvel mparator Ashoka onu saray dini yapt. Hzineden grdkleri
yardm ile mparator'un gnderdii misyonerler,
kervan yollan ile ine gittiler. Btn Hint'te ma
nastrlar, renim merkezleri ald. Bu youn dinsel
aba, Asya'da, inananlarm saysn arttrd. Bu
dizm'in zenginletirdii geni bilgi yeknuna bir
biim verip organize etmek iin konsle r131 topland.
Bu toplantlarda rakip ekollerin ortaya attklar
problemler tartlyor, zmleniyor, saptanyordu.
ou zaman Buddha'nn szlerine zt yorumlar kabul
ediyor ve resmen tutuluyordu.
Budizm, Tibete 640 ylnda Srong-Tsan-Gampo (San
Sten-Gampo) ynetiminde iki koldan girdi141: Buddha'nn doum yeri Nepal'den ve in'den. Kral, Nepal
Kral ailesinden bir kzla ve in mparatorluk aile
sinden bir prensesle evlenmiti. O zamana kadar Ti
bet'in eski inanc olan Bn geleneklerine gre ye
titirilmiti. Bn'deki reenkarnasyon inanc, Bu
dizme yaklamasn salam olabilir. Kral, Budist
olan iki karsnn tesiriyle Budizm'i kabul etti ve bu
nu devlet dini hline getirdi.
Fakat Budizm bir yzyl boyu Tibet'te pek
yaylamad. Ancak 740-786 arasmda Tibet'te egemen
olan Thi-Srong-Detsan, Tibetler'ce Guru Rin-poch'e (Deerli stat) diye amlan Padma Sambhavay
lkesine ard. nl stat, Hindistan'n Byk Nalanda niversitesinde Yoga retiyordu ve gizli bi
limlerdeki derin bgisi ok uzaklardan duyulmutu.
stat bu bulunmaz frsat karmad ve Nepal yoluy
la 747 ylnda Tibet'e geti.
Kral onu Samye'ye davet etmiti. Zira orada
(3) Konsi: Ruhani Meclis. Bir dirilil esas akidelerini kararlatrm ak iin topla
n an din adamlar grubu.(znik Konsili gibi.)
(4 ) B u blm daha geni olarak. Bardo Thdol tercmesinden esinlenerek
alnd.

105

TBETN LLER KTABI

yaptrmakta olduu bir manastrn duvarlar srekli

zelzeleden yklyor ve bu hl, evrede yerlemi Bu
dizm'e dman "cinler"e atfediliyordu. stat cinleri
kovunca zelzele hemen durdu ve halk, bu ekilde Padma Sambhava'ya byk sayg duymaya balad.
Sambhava manastrn yaplmasyla bizzat megul
oldu ve ilk Tibet Lmalar topluluunu oraya
yerletirdi.
Tibet'te iken ve dier ziyaretlerinde orijinalleri
Sanskrite yazlm Tantra kitaplarn Tibeteye
tercme ettirdi. Bunlarn bir oklar Tibet ma
nastrlarnda muhafaza edilmektedir; bir ksm da
zel trenlerle eitli gizli yerlere saklanmtr. Baz
mritlerine (astrolojik olarak tayin edilmi) belli
bir zamanda yeniden dnyaya gelmenin Yoga usulle
rini retti. Bunlar, kendi yanlarnda151 saklanan
kitaplarn yerini ve bunlar karmak iin gerekli
trenlerde kullanlacak eyay da biliyorlard. Bu
merasimler metinlerde tarif edilmiti.
Bu, genellikle inanlan bir ananedir. Ancak, baka
bir gelenee gre, bizzat Byk stat, dnyaya yeni
den gelmektedir. Yzyllar boyu Terton denilen bu
kiilerce ortaya karlan eserler, yaklak olarak
her biri 400 sayfalk, 65 ciltlik bir klliyattr.
Ugyan Padma'mn Ksa Vasiyetnamesi (OrgyanPadmas-mzad-pahi-bkah-thang-bsdd-pa, okunuu:
Ugyan Padmay-zad-pai-ba-thang-d-pa) adl Tibete
eserde, Bordo Thdol'n kkeni konusunda yle de
nilmektedir:
"Sekiz Terton, Ugyan Ling-pa merkezde, Doje Lingpa douda, Rinchen Ling-pa gneyde, Padma Ling-pa
batda, Karma Ling-pa kuzeyde, Samten Ling-pa,
Nyinda-Ling ve Shig-Po-Ling (ya da Terdag-Ling) ge
leceklerdir. Onlar, benim kendi bedenlenmelerimdir."
Burada Padma Sambhava'mn, Tertonlarn yahut
"gizli kitaplar aklayanlarn" kendi enkarnasyonlan olacan bildirdii sylenmektedir. Bu an(5 )

106

Lm a'nm ldkten so n ra m um yalanarak sakland kabir.

AIKLAMALAR, YORUMLAR

latma gre bu Bardo Thdol'mzn Tertonu

beincidir; Karma toprana izafeten ad almtr.
Bardo Thdol metninin de dorulad gibi, "Karma
Topra" Tibet'in kuzeyinde bulunmaktadr. Bu Tertonun yaad devri tespit olana olmamtr. Oy
saki, bu kii Tibet'in geleneksel tarihinde halka
tannm bir ahsiyettir. Metinde ona verilen Ringzing adnn "bilgiyi elinde tutan" anlamma gelii,
onun dinsel bir kii ya da Lma olduunu gster
ilmektedir. ki metinde de ad geen Karma Ling-pa,
ayn zamanda Kuzey Tibet'in Karms eyaletindeki il
kel bir Lmaist manastrdr.
Bardo Thdol, gemi zamann antropolojik deerini
bilen zgr bir eletirme gcne sahip bir gerek ara
ycsnn eseri olmaldr. Eskiden azdan aza ile
tilen bu retilerin baz bozulmalara uray do
aldr. Ancak yaylnca billurlaabilmilerdir.
"Msrllarm ller Kitab" olarak halk arasnda
tamnan yaptta olduu gibi, "Tibetliler'in ller Ki
tab" da, lmden sonra yaamn srdne inanan
saysz kuaklarn inancn yanstmaktadr.
Bizim Bardo Thdol'mz de tekrardan bulunmu,
kkeni bilinmeyen kitaplardan biridir. Daha ok Tibete metinlerden bir derleme saylmaldr; zira ori
jinal bir Sanskrite nshas mevcut deildir. Kitabn
btn Tibet'te, genellikle cenaze merasimlerinde kul
lanl, btn farkl mezheplerce farkl anlatm
larla kabul edilmi olmas, Padma Sambhavadan
balayarak birka nesil rahibin eseri olarak ka
buln gletirmektedir. Bu husus, kitabn ok eski
oluunu mmkn klmaktadr ve kitabn ksmen
Budizm ncesi Bn dininden gelmesi ihtimalini kuv
vetlendirmektedir.
Her ne olursa olsun, Bardo Thdol'n olduka uzun
bir zamandan beri kutsal bir kitap olarak kabul edil
dii ve Lamalar tarafmdan llere okunmakta ol
duu inkr kabul etmez bir vakadr.
Budizmden evvel Tibetlilerin dinsel yaam, yazl
bir edebiyat bulunmayan toteme bal inan olan
107

TBET'N LLER KTABI

Bn'dr. Alfabe M.S. 697'de Tibet'e girdi ve Budizm'in

yaylmasnda ok yararl oldu. Alfabe sayesinde Tibete'ye aktarlan Sanskrite eserlerden, tantrik
doktrininin teorik ve pratik ynlerini kapsayan
Tantra Shastra da bulunmaktadr. (Yukarda ak
ladmz gibi. Mukaddes Tantra Yaztlar an
lamna.) Bylece Tibet, Hint Budizmi'nin ok
ilenmi bir eklini tand.
Tantrizm'in Hindistan'daki balangc ok az tann
maktadr. Fakat aa yukar sa'dan sonra 4. asrda
gizli olarak yaylmaya balad biliniyor. 300 ve
675 arasnda tamamen kapal kk bir inisiye gru
bunun dnda halkn hi tanmad bir doktrin olarak kald. Cinsel kudretine hkim olarak insann
Tantrizmi tatbik edebildii ve kendinde snrsz
ruhsal ve fizik kudretlerin doduu biliniyordu. Vajrayana Budizmi'nin<6> geliip yaygnlamas Tantrizm'e yeni bir hz verdi. Nagajuna gibi byk
statlar kendine hkim olmak alannda Tant
rizm'in byk deerini anladlar. Bu sistemi aka
tatbike, ezoterik (kapal, gizli) gruplar dnda da
retmeye baladlar. Vajrayana Budizmi ok ak
bir dindi ve Tantrizmi kendine mal etti.
Tantra'nn byk ekicilii, (mritlerine) salk
larnda Nirvna'ya erimelerini salayan byk
psiik kudretler kazandracak bir yol gstermesi idi.
Son Uyana erimeden evvel geirilecek bir sr
bedenlenmelerden kurtulu imkn, Tantrizm'i yay
gnlatrd. Popler hle getirdi.
Nirvna aray ok zordur. Bu arayn nitelikleri
nin cinsi, mridin tatbikatna braklm eitli inisasyon yollarna yanstlmtr. Tantrik yol en g,
en sk yoldur. Mrit bir konsantrasyon gayreti, Sadhana, gstermelidir.
Tantra pratiinde srarla aranlan bu fizik konsan
trasyonun gayesi, dnce-bedenini (corps-esprit) en
aa Mladhr akradan balayarak her birisi bir
(6 ) Hinayana (Kk A raba), M ahayana (Byk Araba) eriatlerinden sonra
Tibet ve Moolistan'da yaylan Elm as A raba eriat.

108

AIKLAMALAR, YORUMLAR

akra olan bir seri basamaktan geirmektir. O za

man, hayat kudreti daha stn basamaklara ynelir
ve nihayet Ajna akra'dan fkrr.
A r a z e t : Hintliler insan vcudunu tanmlarken,
ruhla vcut arasndaki eitli sinir merkezleri d
nmlerdir. Omurgann eitli seviyelerine yer
lemi bu akralarm eitli fonksiyonlar vardr.
Bardo Thdol'de lm olay incelenirken bu kabil bir
ruh-beden ilikileri sistemi benimsendii de unutul
mamaldr.
Hayat kudretini ynetmekten ibaret olan bu sre
(processus) hayat kudretinin badamaz grnm
lerinin eridii tantrik konsantrasyonun zel bir
eklini kazamr. Bu sre, Tibete'de yab-yum (babaana) olarak adlandrlr, dii ve erkek tanrlarn
cinsel bir birlemesi olarak sembolletirilir. Tantra
dili ok karmak ve semboliktir. Egzoterik olarak
(drak), bu birleme basit bir cinsel birleme olarak
dnlebilir. Ezoterik dzeyde (derin, irek an
lamyla) efkat'le Bilgeliin, Sevgi'yle Bilgi'nin
birlemesidir. Erkek aktif olan Sevgi'yi; kadn, pasif
grn altnda "Bilgi" olan Bilgelii temsil eder.
Keza madd bir gelime bir teorinin pratik uygula
masna, iyi bir meditasyon (tefekkr, youn dnce)
pratii de, bilgi ve bilgelie dayanan bir eylemi gerek
tirir. Sembolizm ok ilerilere gitmektedir. Cinsel
birlemede erkein tohumunun fkrmas gibi, yabyum'da da, en stn aydnlanmann fkrmas
gerekleir.
Her Budist'te Tantra pratiinin gayesi, Nirvnaya ya
da Aydmlanma'ya erimektir.
Ancak "Aydnlanma" insan ardsz arasz straplar
emberinden ekip karabilir. Btn Budist metin
leri Nirvna'ya erimek iin ok belirli bir disiplin
altna girmek gereinde birleirler. Bu, kiinin
bakalarna deil, sadece kendi kendine uygulad
bir disiplindir. "Aydnlanma" varln iinden gel
melidir. Ve hibir hlde dardan verilemez.
"Aydmlanma"ya gtren yolu bu disiplin zorunlu109

TBETN LLER KTABI

luu ok uzatr ve gletirir. Tam bir kendini brak, eriilecek gaye zerinde dncenin tam bir
konsantrasyonu ve zellikle inisiyeyi doru yolda
ynetecek bir rehberi ya da guruyu gerektirir.
2 - beden (Tri-Kya):

a) Boluk: Stong-pa-nid (Tong-pa-nyid); Sanskritesi

shnyat. En stn gaye. artsz gerein tanrsal
bedeni: Chos-Sku (-ku); Sanskritesi DharmaKya; yaratlmam ilkel hl; dnya tesi Buddha
uuru. Boluun idraki. Pali dilinde Sunnata.
(Dharma-Kya, bedenin en stn, tam aydnla
kavumu Buddha ve Buddhalarm bedenidir.)
b) kincisi: Longs-Spyod-rzogs-Sku (Long-d-zo-ku);
Sanskritesi Sambhoga-Kya; tam hassas tanrsal
beden.
c) ncs : Sprul-pahi-Sku (Tl-pay-ku); Sans
kritesi Nirmna-Kya; tanrsal enkamasyon bede
ni.
Birincisi anlalmaz, sonsuz, sakin, tek dalgas ol
mayan bir okyanusa benzetilir. Buradan dumanlar
kmakta, bulutlar ve gkkuaklar belirlenmekte
dir ki, ikinci bedeni anlatr. Buradan hsl olan
yamurlar da Nirmna Kya, nc bedendir.
(Kur'an'da reenkamasyon, kurak topraklara gnde
rilen bulutlarn yadrd yamur sembolizmi ile
anlatlmaktadr. Bak Enbiya, XXI. Sure, yet 30:
"Diri her eyi sudan vcuda getirdik." Hac, XXII. Sure,
yet 5: "Sen yeryzn kupkuru, ksr grrsn.
Onun zerine yamur gnderdiimiz zaman hareket
balar, yer kabarr ve sevin veren her eit nebat
yetitirir." Yamurun hayatla ilgisini kantlayan
husus. Sure XXII. yet 5'in, "lmden sonra diril
mekten phe ediyorsanz..." diye balamas ve
"dilediimiz vakte kadar rahimlerde de berkarar eder... sizi ocuk olarak kanr..." diye devam etmesi, dir. Sure XXI. yet 34'te, "Biz senden evvel hibir in
sana daim hayat vermedik. Sen lrsen onlar m
daim kalacaklar?" yet 35'te, "Herkes lm tada110

AIKLAMALAR, YORUMLAR

aktr. Biz sizi bir rahmet olmak zere hayr ile de

er ile de deneriz. Ve Bize dnersiniz ve Biz'e
dneceksiniz." yet 104'te, "nce varl nasl icat et
ti isek onu gene iade ederiz." yet 105'te, "Arza Salih
kullarm varis olurlar." denilmektedir. Tevrat'n
Eyb Kitab'nda Bab 5, yet 1-11: "Yeyzne yamur
verir ve tarlalarn zerine sular gnderir; bylece
dknleri yksek yere kor ve yasl olanlar selmete
kar.")
Birinci bedende, Nirvna ve Sangsra'y iine alan
kinatn cevheri gizlidir. Bir hl veya uurun iki
kutbu olarak (srf dnceyle ilgili) son bir analizle,
her iki kutup da birbirinin ayndr. Gerek Bilgi'yi
sembolize eder. (Kanun-beden)
Sambhoga-Kya: Szlk anlamyla,Telfi bedeni
veya ssl beden. Aksetmi veya deiiklie uram
bilgi olarak, be Dhyn Buddha'da olduu gibi, bir
ekil almaktadr.
Nirmna-Kya: Szlk anlamyla, deiebilir beden.
Beer Buddhalar'da olduu gibi, tatbikat olan bil
giyi veya enkame olmu bilgiyi gsterir. Tek bedenin
eitli bedenlerde younlamas ve farkllamas
Nirmna-Kya'dr. Sangsra171 tbir edilen canl ve
duygusal ya da aldanmalara dalm varlklar le
mine dnyadaki olaylar lemine inen tanrsal enkamasyonlar gsterir. uurlu olarak bu veya baka
bir leme inen varlklar benzerlerinin slah iin
inmilerdir ve onlar iin "Nirmna-Kya'dan en
kame olmu" denilir.
Dharma-Kya: Tantrik Budizmde ilkel Buddha, Samanta-Bhadra; Kn-tuzang-po ile bir tutulmutur.
Balangc, sonu yoktur, her gerein kaynadr. Lmalar'm inancnda, iyilii snrsz Baba-Allahtr.
Lmaizm bu en st Buddha lemine Vajra-Dhara'y
(Tlbete Dorje-ang), dorje ya da yldrm tutucusunu
(Jpiter'e benzer! ev. notu); Vajra-Yna veya Mantra-Yna'y (Dorje teg-pa), gizli doktrinlerin tanrsal
(7 ) Nirvna'nm kart olan Sangsra, lm ve hayat emberi, zam ana bal
olaylar lemi nlamnadr.

111

TBETN LLER KTABI

yorumcusunu; Buddha Amitbha'y (Wod-pag Med)

ebed hayatn kayna olan engelsiz Ik Buddhasn
yerletirmitir.
Sambhoga-Kya'da be Dhyn-Buddha veya te
fekkr Buddhalan, Lots'n Herukalan, Sakin veya
Kzgn Tanrlar vardr. Bardoda -lm tesindebtn buflarn vizyonlarm grr.
Nirmna-Kya ile Tibet'teki Bardo Thdol'n ilk tefsircisi Padma Sambhava birletirilmitir. Bardo
reniminin btn inananlarnca ona Byk Guru,
Byk stat da denilmektedir.
Lmaizm'in en st retileriyle karlamam olan
kimselerin dhi-Buddha'da Tek Tanr inancn bul
malar yanltr. Lma Kazi Dawa Samdup'a gre,
dhi Buddha ve Dharma-Kya ile bir tutulan btn
tanrlar, kiisel tanrlar olarak grlmemeli fakat
ilkel ve evreni kapsayan ruhsal tesirler veya kanunkuvvetlerin kiiletirilmesi saylmaldr. Bu kudret
ler, tpk yeyz hayatmda gnein tesiri gibi, btn
lemlerdeki canllarn tanrsal tabiatlarn ayakta
tutmakta ve insann Sangsra {olaylar lemi,
buutlu lem) iinde varlnn geliimi mmkn
klmaktadr. beden, bylece Kuzey Budizmi'nin
ezoterik lsn simgelemektedir. Gney Budiz
mi'nin egzoterik, herkese aklanan ls ise; Budd
ha, Dharma (yazlan) ve Sangha, cemaattir.
ddiaya gre, Budist'lerin bu lemesinin Hristiyanlktaki tebihle hibir ilgisi yoktur ve bu leme, an
cak Nirvna'ya eriecek olgunlukta olanlar iin, be
Dhyn Buddha sembolizmin de olduu gibi, ancak
sembolik bir deerdedir. Be Dhyn Buddha'dan her
biri de evrensel bir tanrsal vasf kiiletirmektedirler.
Fizik beden (rpa-kya) dndaki Dharma-Kya
anlay, Ekottara-Agama, XLVI'da zikredildii gibi,
mantk olarak kanlmazd. 'Buddha hkyamuni'nin yaam ok uzundur, bu yzden fizik be
deni Nirvna'ya girdii zaman Kanun-beden'i var ol
makta devam etti.' Ac eken ruhlara, ok soyut ve
112

AIKLAMALAR, YORUMLAR

transandantal olan Dharma-Kya'mn direkt olarak

etkisi olamazd. Onlar, kiisel olarak kendilerini
daha yakn hissedebilecekleri, daha somut ve dokunulabilir bir ey arzulayacaklard. Buradan, Buddha'nn baka bir bedeni 'Sambhoga-Kya-Buddha'
veya Vipkaja-Buddha gibi, beden (tri-Kya)
domasm tamamlayan anlamlar kt." (D.T. Suzu
ki, Essai sur le Bouddhisme Zen; Sf. 56)
3- Hpho (fo): Kiilik veya uura bal veya onu oluturan
karmik (kaderi) eilimlerin intikali, devamll.
Budizm, animik ve Sami inanlarnda (Musevilik,
Hristiyanlk, Mslmanlk) olduu gibi kiisel,
srekli ve deimez bir ruhun varlm kabul etmez.
Fo, hayat akm anlamna, gelmekte ve "uurlu pren
sip", "uurlu btn" denmek istenmektedir.
4 - Burada Kurtulu szc Nirvna anlamna kul

lanlmaktadr. lmekte olan kiinin vcudundaki

hayat akmnn (Hpho, fo) lmden sonra uuru, el
verdii oranda geni ve ak brakacak ve iyi bir
doum salayacak biimde serbest duruma gee
bilmesidir.
5 - Lma veya kitab okuyan kii, ly "Seni gerek

adna ve Gerek kuvvetiyle buraya aryorum. der.

Tibet'te sk sk vki olduu gibi, ceset bir kaza veya
cinayet sonucu yok olmusa veya astrolojik181 hesap
lar gerektirdii iin hemen kaldrlmsa bile, br
dnyada izlemesi gerekli davran yasalarn
renmek iin, Bardo Pln'ndaki "br Dnya" be
deni iinde, lnn grnmeyen ruhu kitabn oku
nuunda hazr bulunmaldr. Msrllarn "ller
Kitab" da byle idi.
6 - Tibet ve Lama inanlarna gre, uurlu prensibin,
bam stndeki en st akradan (Brahma yar) hi(8) lnn doum tarihi vs. malumata dayanarak yldzna baklmas ve ona
gre b ir karar alnmas.

113

TBET'N LLER KTABI

bir giriim olmakszn kabilmesi gerekir. Bu

yzden lmekte olan bir ahsn bedenine dokunulmaldr. Aksi hlde k vcudun baka bir yerin
den olur ve kt bir gelecek hayat salar. nanca gre,
k kulaktan olursa, kii insan olarak domadan,
Gandharva (mzisyen gk perisi) olur ki, en belli
bal var olu nitelii ark ve mzik biimindeki
sestir.
7- Kitabn devamnda aka anlalaca gibi, arzula
nan ey, yeniden dnyada yaamak deil, byk bir
strap kayna olan lm ve doumlar emberinden
kurtulmak, aydnla kavumaktr. Bardo Thdol
okunurken her satrnda bir gayenin bulunduu unu
tulmamaldr. Ancak esas gaye bu olduu hlde, var
lk, karmas yznden -biz buna tekml iin, ge
rekli artlar iin de diyebiliriz- yeni doumlara
srklenmektedir. Bu takdirde de iyi bir doum, iyi
bir hayat eidi seebilmek problemi ortaya kmak
tadr. Bu yzden varlk, karsna kan her doum
olanan dncesizce kabullenmemeli, en iyisini
seebilmek iin doumu nlemeli, Bardo Thdol'n
zel deyimiyle "Rahimlerin azn kapamasn bil
melidir." ayr blm olarak tantlan "br
dnya" safhalar:
Chikhai Bardo: lm An Bardosu,
Chnyid Bardo: Geici Durum Bardosu,
Sidpa Bardo: Yeniden Bedenlenme Bardosu'dur.
8- Yar-Gyi-Zang, thal-chen-po: Yukar giden byk do
ru yol. Kuzey Budizmi'ne zg doktrinlerden biri de
ruhsal kurtuluun, hatt Buddha hlinin, Bardo
plnna girmeden ve Sangsra'daki hayatlar boyun
ca uzun tekml devrelerinde azap ekmeden an ola
rak gerekleebildiidir. Bardo Thdol batan sonu
na kadar bu doktrini savunur. Gizli Yol'da ilk adm
imandr. Sonra, ilham, yakn (vastasz) gerek ke
sin bilgi gelir. Gerekleen gaye, ruhun kurtuluudur
(Emancipation). Fakat burada da baar Yoga
114

AIKLAMALAR, YORUM LAR

almasn, birok iyi vasflar ve birikmi iyi bir

karmay gerektirir. Mrit (disciple) gurusu ona
Gerei aklar aklamaz kavrayabilirse, uurlu olarak lmek kudreti varsa, onu aydmlatan Saf I
tanyp onunla irtibat kurabilirse, vehimlerden
doan Sangsra balan knlr ve bir idrak annda
kudretli bir btnlemeyle, grmekte olduu ryadan
realite iinde uyanr.
9- Sprosbral (Todal okunur): Oluum faaliyetinden yok
sun. lkel doal hlindeki ruh. Doal hlde bulun
mayan ruh insan bedeninde bedenlenmi, enkame
olmu ruhtur. Be duyusunun saptmc etkisiyle
srekli dnceler imal etmektedir. Doal hli ya da
fizik bedeni olmad hl; bedenli iken en yksek te
fekkr ile (Dhyna) elde edebildii bir skn hlidir.
Saf Ik'ta uurlu dou hli, Bat mistiklerinin
(Meister Eckhart vb.) aydnlanma (illumination) de
dikleri hldir. Vecd iinde bir uurlarma hlidir.
10-Rlung (Lung): Hayat kuvveti. Sanskrite prana.
nsann uur prensibi. Tanyc, (cnois-seur) bedenlenirken be zarfa blnr.
1- Fizik rt (Anna-Maya-Kosha)
2- Hayat rts (Prana-Maya-Kosha)
3Alelde insan uuru rts (Bal uur) (ManoMaya-Kosha)
4- uuralt rts (Vijnana-Maya-Kosha)
5- stn uur (Ananda-Maya-Kosha)
Hayat kudreti: Air (Franszca), hava (vayu). Va k
knden gelip nefes almak mnsmdadr.
Yukardaki sralamadaki ikinci Hayat rtsnde, on
"Hayat Kudreti vardr. nemlileri:
1- Prana: Nefes almay,
2- Udana: Ykselen hayat kudretini,
3- Apna: Havay, pislii, idran, meniyi atan
kudreti,
4- Samana: Bedenin hararetini, besinleri sindirten ve kana datan vayular ve
115

TBETN LLER KTABI

5Vyana: Metabolizma srelerinin (processu

dalma ve blnmesini, kontrol ederler.
Grlyor ki, Hint kkenli kavramlar Batl kav
ramlardan deiiktir. Hayat ve uur hadiseleri birbi
rinden ayr mtala edilmemi, birbiriyle yakn
ilikili kavramlar olarak ortaya konmutur. Daha
ok, insan varl, en sptil ruh ynnden en kaba
fizik tarafna kadar, deta deiik bir fizyoloji ile
anlatlmaya allmtr. Elbet bu anlay, lm
tesindeki hayat ve ruhun bu telerdeki hli ile, bi
zim gzleyebildiimiz bedenli hli bir arada ve yakn
ilikili mtala etmektedir.
Bardo Thdol retisinde, bu bilgileri vermeden, ne
den bahsedildiini anlamak zor, hatta olanakszdr.
zahsz okununca, ilkel ve safsatalar kartrlm
bir bilgi yeknu ile karlald yanlgsn uyan
drr.
11- Psiik sinirler ve kanallar, Nadiler:

nsan vcudunda 14 tane belli bal ve yzbinlerce

aa seviyeden Nadi vardr. Dou Nadisi'yle Bat
dnyasndaki sinirler, her ne kadar sinir sistemine
ait sinirleri hatrlatrsa da, ayn mnya gelmezler.
Nadiler, grnmeyen kanallardr. Bu kanallarda
psiik kuvvet dalgalar akar. Bu kuvvetin tayc
ajan vayulardr (Hayat havalar).
On drt esasl Nadi'den pek nemlidir.
a) Orta sinir (medyan sinir) : Suchuma-Nadi,
b) Sol sinir: da-Nadi,
c) Sa sinir: Pingala-Nadi.
[Rtsa-Gyas-Gyon (Tsa-yay-yn)]
Orta sinir, vcudun Mera Da (Hint ve Budist, ezoterik, gizli kozmografyasma gre Kinatn merkezi)
saylan bel kemii (Brahma-danda) boluu iin
dedir. Sol ve sa sinirler onun etrafnda birbirine
sarlmlardr. Hekimlik sembol birbirine sarlan
ift ylan (caduce) gibi. Semboldeki ift ylanlarn
sarld ubuk da medyan sinirini simgelemektedir.
116

AIKLAMALAR, YORUMLAR

Sinir Merkezleri, akralar:

Orta sinir, psiik kuvvetlerin insan bedenine girdii

byk yoldur. Bu kudretler, merkezlerde ya da akralarda toplanmlardr. Orta sinir boyunca dinamo
lar gibi sralanan akralar onunla balantldr.
Btn psikofizik sistemin muhta bulunduu hayat
kudret (seyyale, fluide) orada depo edilmitir.
Hayat nemde olan alt akra vardr.
1- Orta sinir dayana, kk gibi saylan ilk
merkez, M u l d h r , ap arasndadr (prime).
Tanra Kundalini ynetimindeki hayat kuvvetinin
gizli kayna oradadr.
2- kinci akra veya S v a d h i s h t a r a denilen
Lots(9) , cinsel organlarn merkezidir.
3- Yukan doru, M a n i - P u r a - a k r a denilen
gbek psiik merkezi bulunur.
4- Sonraki A n a h a t a a k r a , kalptir (bilme
merkezi).
5- V i s h u d h a a k r a , boazdadr.
6- ki kan arasnda A j n a a k ra vardr.
Hint Tanrlan'nn ve Buddha'mn resimlerinde, nc gz gibi temsil olunur. psiik sinir burada
birleir ve tekrar ayrlrlar.
7- Hepsinin stnde, psiik insann kozal
blgesine egemen olan, insan bedeni kinatna bir
gne gibi k saan en stn veya yedinci akraya,
S a h a s r a r a - P a d m a (bin yaprakl lots) denir.
Orta sinir buradan kar. Brahma delii Brahmarandhara, burasdr.
12- Rnam-Shes (nam-se): Sanskrite Vijnana veya daha
iyisi, chaitanya. uurlu prensip veya objektif tanma
uuru. Dnya uuru anlamna.
13- Bu hl bazen yedi, ekseriya drt, be gn srer.
uurlu prensip -Yogada olduu gibi baz trans hlleri
mstesna- her zaman zorunlu olarak vcutta bulun(9) Lots, eskiden F l- Msr veya Fl- Hindi dedikleri bir iek addr. Bura
da, akra veya merkezle e anlamldr.

117

TBETN LLER KTABI

maz. Normal olarak lm denilen anda vcudu terk

etmekle beraber, metinde sylenen zaman boyunca,
ince bir manyetik alkay devam ettirir. Yalnz Yoga
bilenler, sylenen baylma hlinden kanabilirler.
lm sreci, doum srecinin tersidir. Doum, uurlu
prensibin bedenlenmesi; lm, bedenini terk etmesi
dir. Ve tpk yeni doan ocuun dnyay alglay

gibi, len bir ahs da Bardo dnyasnda uyanr ve

orasn hisseder. Bardo'daki grnmeyen beden,
lmle braklan insan bedeninin bir eit benzeri,
dplikatas gibidir. Bardo'daki bedende, insann fi
zik sinir sistemi yerine, uurlu prensip ve psiik
merkezler vardr.
14- Metnin ancak birini zikrettii lmn nemli be
lirtisi unlardr:
1- Fiziksel bir basn hissi. "Suya batan toprak"
gibi.
2- Fiziksel bir souk duygusu; sanki vcut suya
batm gibi. Daha sonra bu, gittike artan bir scak
lk duygusu, ate hline dnr.
3- Vcut atomlarnn patlamas hissi; "Havada
kaybolan ate" gibi. Her belirti vcutta gzle gr
lebilir bir deiiklie tekabl eder: Yz kaslarnn
kontrol edilemeyii; iitme duygusunun, grme duy
gusunun kayboluu; uur kaybndan nceki spazmodik solunum. Bu yzden, lmle ilgili bilgilerde
tecrbeli Lmalar, insan plnndaki zarfndan
syrlm bedenin Bardo'daki Kurtulu'u ile so
nulanan bu birbirinden bamsz psiik olaylar bir
bir tanrlar. Bu bilginin, lmekte olan bilgili
Lmalar'm, rencilerin, lm esnasndaki tecr
belerini nakletmeleri suretiyle meydana geldii
sanlmaktadr.
'
15- Bu durumda, ahs, hayat boyunca Yol'da ilerle
mise, Byk Gerei tanmak kabildir. Aksi hlde, o
andan itibaren bunu elde edemez ve yemden dou
muna kadar karmas (kaderi) gerei, Bardo'nun git118

AIKLAMALAR, YORUMLAR

tike daha aa blgelerinde gezinmeye mecburdur.

16- Yeryznde yaayan duygusal bir varlk, daha ok
alm olduu din itiyatlarla ilgili ekillerden tesir
almaktadr.
Bylece Shiva'ya inanan biri iin_Shiva'nn bir ek
li, Budist iin Sakya Muni, Hristiyan iin sa, Ms
lman iin Muhammed etkili olacaktr. Her varlk
eidi iin bir ekil dnlebilir. Ana-baba iin
evltlar, evltlar iin ana-babalan, derviler iin
eyhleri,... Bu blmde "hangi ekil altmda olursa ol
sun" dan kast, yardm grecek varln sayg gs
terdii, gznde ycelttii veya sevgiyle bal olduu
ekil altmda, ona iyi bir maksatla grnmektir.
17- Shes-rig (e-rig): Entelekt, mdrike, bilebilme ye
tenei.
18- Chs-nyid Kun-tu-bzang-po (nyid-Kuntu-Zang-Po):
Sanskritesi Dharma-Dhtu Samanta-Bhadra.
Buddha'mn ilk hli, Dhanna-Kyann ekli. El yaz
malarna gre "Evrensel yi Baba (Kuntu-Zang-Po)"
veya "Evrensel yi Ana (Kuntu-Zang-Mo)". Baba,
gzkendir; olaydr. Ana olayn uuruna varandr.
Baba, mutluluk, mmadr; Ana boluk, bu mutlu
luu, bu mmay alandr. Baba, Zek; Ana, Bo
luktur. Boluk kelimesinin tekrar, zeknn
(entelekt) bo tabiatl, domam, yaratlmam, il
kel olarak ekillendirilmemi olduunu, anlamnn
nemini belirtmek iindir.
19- Rig-Pa: Kendi kendini bilme yeteneinden farkl
uur. Basit anlamda rig-pa ile shes-rig e anlamldr.
Fakat elimizdeki metin kadar ince bir filozofik
eserde, rig-pa, uurun en saf ve dnya tesi ekline
tekabl etmektedir. Shes-rig'e gelince, bir olay
hakkmdaki uur'a tekabl etmektedir ki, daha az saf
bir ruhsal durumu gstermektedir.
119

TBETN LLER KTABI

20- Metinde, Kun-tu-bzang-po. Bu hlde tecrbe ve

tecrbesi yaplan ey ayrlmaz bir biimde birle
mitir. Altn ve altnn san rengi; tuz ve tuzun lezzeti
gibi. Normal insan iin bu transandantal durum an
lalamaz.
evirenin Notu:

Hatrlama fonksiyonu, fizik ortammzdan ayrlm

bir varlk iin de sz konusudur. Ancak bu fonksiyon
bizimki gibi almaz. Bu yzden medyomsal kanal
la irtibat kurduumuz birok bedensiz varlktan, ev
velce yaadklan hayatlar hakknda kesin detayl
bilgiler alamamaktayz. Bu hatrlama fonksiyonu
daha ok detaylarmdan arnm ve varln tekml
seviyesiyle ilgili bir safiyette, esas senteze, yani o
olay gruplarnn vermek istedikleri esas noktalara
ynelmi bir hatrlama fonksiyonudur. rnein, o
kii iin, birka hayat ncesinde geirdii, bir kaza
olaynn detaylar hatrlanmamaktadr; ancak kaza
olaynn beraberinde getirdii ve varln o olay ile
karlamasn zorunlu klan eksiini tamamlaya
cak olan tesir gruplan veyahut da alglar, btn
canll ile, hatta bedenli iken hatrlama fonksiyo
nu ile alabildii kuvvetin ok daha stnde bir kuv
vetle, onun hatrlama fonksiyonunda devam etmek
tedir.
nemli noktalar, ana temel noktalar, bu hatrlama
fonksiyonunda bilhassa bytlm ve esas deer
lerini ortaya koyacak derecede aydnlatlm; bir
ynden de varl btn bu noktalar arasnda bir
senteze ulatracak dorultuda onu uyarmak zere,
oaltlm, kuvvetlendirilmi olarak ona arp
maktadr. Ve bu yzdendir ki, dnya seviyesindeki
bir beyin fonksiyonunun gerei olan biimde bir
transformasyon zinciri ya da bir sembolik imaj
transformasyonunun lzumu kalmamaktadr.
21- (Bak-1) Buddha Samanta Bhadra kademesi ile Evren120

AIKLAMALAR, YORUMLAR

sel yilik ayn ey olduu gibi, Buddha-Amitbha ve

engelsiz Ik d em esi ayn eydir. Metin iyice yo
rumlanrsa, bu ikisi, iki farkl noktadan grnen bir
ve ayn hli ortaya koyuyor. Birincisi btn iyilikle
rin esas, kincisi hayat ve n kayna, bilme ye
teneinin ahslandrlmasdr.
22- Dgongs-pa (gon pa): Kutsanan ekliyle ryada
dnceler, tanrsal ruh.
23- Sangsra ile ilikili olmayann, bo olann, herhan
gi bir hle gelmemi, domam, yaplmam, ekil
verilmemi olann, tam aydnlanmann idrki,
"Buddha'nn tanrsal ruh hlfdir. "Olaylarn her
trl ekil ve kalitesi geicidir, vehimdir. Ruh, hayat
olaylarnn gerekten yoksun olduunu anlaynca
stat Buddha aka grlr." Buddha'nn ruhu,
ruh'da idrk edilir.
24- len kimse, ruh bir hazrlanma sonucu Buddha
hline erimek imknna kavuursa, o anda lm ve
yeniden dou emberi krlr ve Kurtulu tamam
lanr. Fakat byle bir mkemmeliyet nadirdir ve
normal hllerde Saf In parlad durumda
lnn ruhu barnamaz. Neticede, yeni bir douma
kadar Bardo'da gittike daha aa kademelere iner.
Lmalar'n kulland bir benzetmeye gre, bir iplik
zerinde bir an dengede duran bir ine gibi, ruh da
Saf kta bir an mkemmel bir dengede kalr. Orada
duramayacak ine misli den insann uurlu pren
sibi iin, vecd (extase) hline benzeyen bu benlik
tesi hl pek az allmtr. Karmik, kiisel
yazgdan gelen eilimler, bireysel dnceler,
ego'nun (ben'in) kuvveti, bencil arzular, atein
snmesi demek olan Nirvna'nn gereklemesini
nler ve o zaman hayat tekerlei dnmeye devam eder.
25- Hayat kuvveti medyan sinirinden geer gemez, l121

TBET'N LLER KTABI

mekte olan ahs kendini Saf In iinde bulur. Bu

hibir karanln olmad Dharma-Kya'dr. Eer
orada duramazsa, ikinci Saf Ia girer ve buras,
Dharma-Kya'nn karmik karanlklar ile solmu
Bardonun daha alt bir plndr.
26- Shes-pa, burada esprit (ruh) deyimiyle tercme edil
mitir. Hayat gc gbek psiik sinirinden ve uurlu
prensip beyin psiik sinirinden geerek kalp psiik
merkezinde birleirler ve normal olarak bedeni
Brahma deliinden terk ederek ahsta yaygn bir
vecd hli doururlar.
Sonraki devre daha az iddet-lidir. Birinci devrede
ilk Saf Ik, ikinci devrede ikinci Saf Ik hissedilir.
Topun zplaylarnn gittike daha az yksekliklere
varmas ve nihayet durmas gibi. Nihayet, lmden
sonraki hl iinde karmann kuvveti tkenince,
sknet hline geen uurlu prensip bir rahme girer
ve sonunda doar.
27- Spyan-ras-gzigs (Chen-ra-zi): Sanskritesi Avalokiteshvara. Tibet'te Koruyucu Buddha veya Bodhisattvalar'dan biri, genellikle Chenrazeedir. Ayn eyi
dier milletlerin lleri iin dnebiliriz. ahs
salndaki inanlara gre aziz, evliya vs. gibi di
lekte bulunmay itiyad ettii varl dnmekle,
yukar plnlardan yardm almaktadr. Eer durumu
byle bir yardm kabule uygunsa, elbette uurunda,
yardm istedii ahsn kendisince belirli olan ima
jnn canlanmas da pek mmkndr.
28- "lnn zihni" dedik. Burada elbette bir beyin deil,
lnn dnme yetenei kastedilmitir. Bedenli olarak dndmzde, dncelerimizin, ancak be
yinde akisler bularak dnya uurumuzda canlan
mas aradaki fark, oluturuyor.
29- Dag-Pahi-Sgyu-lus (Tag-pay-gyu-l): Sanskritesi
My-rpa. Yeyzndeki fizik bedenin esiri benzeri.
122

AIKLAMALAR, YORUMLAR

Teozofideki Astral beden.

30- 1- Skye-gnas Bardo (Kye-Nay Bardo): Gebelik sra
snda doaca yeri bilememekten meydana gelen be
lirsizlik hli,
2- Rmi-lam Bardo (Mi-lam Bardo): Rya srasndaki
belirsizlik hli,
3- Ting-nge-hzin Bsam-gtam Bardo (Tin-ge-zin Samtam Bardo): Tefekkr (Dhyna) esnasnda duyulan
dengeli vecd (samdhi) hlindeki belirsizlik,
4- Hchi-Khahi Bardo (Chi-kai Bardo): lm annda
ki belirsizlik hli,
5- Chs-nyid Bardo (Ch-nyid Bardo): Realitenin be
lirsizlik hli,
6- Lugs-hbyung Srid-pahi Bardo (Lu-jun Sid- pai Bar
do): "Tanyc"il0) yeni bir doum ararken Sangsra'daki yaam akm ters ynden geilirkenki belir
sizlik hli.
Btn bu izahlar, Bardo'nun anlamnn, evreye uyumsuzluktan doan ruhsal bir karklk, teevv
hli olduunu gsterir.

31- Bardo'da altmz dnya olaylarnn veya bu olay

lar hakknda edinilen fikirlerin idraki tamamen
deiiktir. ahs her eyi hareket ve karklk h
linde grr. Tpk bir bebein yeni geldii hayata gz
at zaman yeni karlat dnyay tanmas gibi,
lye, yeni ortamna almas telkin edilmektedir.
32- Bardodaki allmam grnmlerin anlatld bu
blmde, bu kitabn ezoterik -yani ounlua kapal,
gizli- olduu ve lm sonrasmn fizik tecrbelerinin
sembollerle anlatld unutulmamaldr.
33- Rnam- par Snang-mzad (Nam-par Nang-zad): Sanskrite Vairochana. Merkez'in Dhyn Buddhas. An(10) Shes-rig: Tarayc. Herhangi b ir olay fark eden u u r anlamnadr. Bedenli
iken olduu gibi, bedensiziken de vardr. Ryalarmzdaki m ahidin (gzlemi
yapann) kim olduu dnlrse, b u anlam hakknda b ir fikir edinebiliriz.

123

TBET'N LLER KTABI

lam grnr klan ekillerde. Vairochana, fenome

nal olarak tezahr eden numenaldir (olay d bir
deer tad hlde olaylar arasnda tezahr eden
anlamna).
Tuttuu tekerlek, hkmranlk hakkn simgeler.
Bhagavn sfat, alann (veya alt kudretin) sahibi ve
bir "Buddha" gibi galip gelmi anlammadr: "Dnya
ya veya Sangsra'daki varla egemen olmu." Mer
kez Dhyn Buddhas olarak Vairochana ezoterik
okulun en st yoludur. Merkezdeki bir gnein, drt
yn simgeleyen, sonraki drt gnde gzken drt
Dhyn Buddha ile evrili oluu, drt ana unsurla
evrelenmi Tek Gerei simgelemektedir. Grnen
ve grnmeyen her eyin kendisinde eridii her orga
nik hayatn kaynan ahslatrr.
34- Nam-mkh-ah-dvyings-kyi-dvang-phyung ma (NamKa-ing-Kya-vang-ug ma): Ana, kinatn dii prensi
bi; Baba, var olan her eyin tohumudur. Ruh-Madde
kilisi anlamna.
35- Rnam-par Shes-pahi (Nam-par e-pay): Sanskritesi
Vijnna Skandha. lkel hli olan mavi k iinde
erimi uur btnl. (Ezoterik anlatm, birinci
gnde Merkez Krallktan kt sylenen bu enin,
dier drt unsurun stnde bir unsur olarak ka
bulne daha uygundur.)
36- Devalar insanlarmkinden stn bir hayat artna
tbi olmakla beraber ezel deillerdir. Doup lrler.
Kudretleri snrldr. Hint ve Yunan Panteonu'ndaki
ilhlar gibi kadir ve mabd sfatna haiz deildirler.
Her zaman ve herkese grnmezler. lhlardan ziya
de meleklere ve cinlere benzerler; onlar da insanlar
gibi kemle erebilir, his ve arzulardan syrla
bilirler. Fakat bu mertebeye varamayanlar da var
dr. Bunlar Brahmanizm'deki Devalarla (lhlar)
kartrmamalyz. Bunlar daha ok insanst nuran bir takm mahlklardr. Domu olduklar gibi
124

AIKLAMALAR, YORUMLAR

leceklerdir de. (Buddha, Asaf Halet elebi, Shf. 54)

37- De-bzhing-shegs-pa (De-ing-Seg-pa): Ayn yoldan
gemi olan anlamna. Buddha. Sanskritesi Tathgata.
38- OM MAN PADME HUM Kutsal cmlesiyle de
aklanabilen Alt Loka veya Alt lem unlardr:
OM, Deva-loka (beyaz kl); MA, Asura-loka (yeil
kl); N, Manaka-loka, nsanlar lemi (san kl);
PAY, Tiryaka-loka, nsanalt lem (mavi kl); ME,
Preta-loka, Azap iindeki ruhlar lemi (krmz
kl); HUNG, Naraba-loka, Cehennem (kurun,
koyu, dumanl k). Bu cmle, bu alt lemin
kaplarnn kapanarak Kurtulu'a eriilmek iin
tekrarlanan bir dua cmlesidir. Asl: OM-MA-NPAY-ME-HUNG.
39- Stug-po-bkod-pahi zhing-khams (Tug-po-kod-pai
shing-kham): Kinat kuvvetlerinin ve her eyin to
humlarnn youn bir biimde birletikleri yer. Ti
betliler buraya, Nirvna'ya gtren bir hl olarak
"d olmayan krallk" da derler.
40- Rdoje-sems-dpah Mi-bskyod-pa (Doje-sems-pa Mikyod-pa): Sanskritesi Vajra-Sattva Akshobya.
"Sakin" ya da "Deimez" anlamna. Dou Dhyn
Buddhas, burada Sambhoga-Kya'daki etkin ve
ssl yansmas olarak gzkr. Vajra-Sattva, yiit
tanrsal rih ya da lmsz anlamnadr. VajraDhara (lmsz ya da sarslmaz dayanak) da Akshobyann bir imgesidir. Bu ikisi ezoterik okulun
nemli ulhiyetleridir (divinits). Doje, Lmaizm'de
manev kudreti simgeleyen as, Indra'nm yld
rmdr. Jpiter'in yldrmna benzer.
41- Mavi renkli. Bu metinlerde eitli izler vardr. Hint
dncesinde Ari ve Dravid unsurlar, balangta iki
ayr etnik grubu gsterdii gibi, iki farkl dnceyi
125

TBETN LLER KTABI

de gsterir. Ar unsur, kast sistemine bal, ok

tanrl safhadan geerek monist (teki) bir sentezde
karar klm Brahmanizmin kkenidir. Mavi
renkle anlatlan siyah tenli Dravid unsur, RuhMadde ikiliini sonuna kadar gz nnde tutmu
dier fikir sistemlerini sembolize etmektedir. Jayna,
Sankhya ve Yoga, nihayet Budizm'in1111 Tanr-Tanra, Shiva ve Shakti, Dii-Erkek ikilii, Hint'in Ar
ya ncesi geleneklerinin Tibet sistemlerine bir
yansmasdr.
42- Mmak, Tibet'in ulusal Ana Tanras Dolma'nm
108 isminden biridir. Sanskritesi Tr.
43- Sahi-snying-po (Sayi-nying-po): Sanskritesi Kshitigarbha. Yer'in dl yata.
44- Byams-pa (am-pa): Sanskritesi Maitreya. "Sevgi
anlamna. Gelecekte insanl tanrsal sevgi kuvve
tiyle ynetecek Buddha. sa'nm yeryzne ikinci ge
lii, Mehdi Resl fikirleriyle karlatrlabilir.
45- Sgeg-mo-ma: Sanskritesi Lsy. "Gzel" ya da
"Yosma" anlamna. Elinde bir ayna tutarak simgele
nir. Gzellii ahslandrmaktadr.
Me-tog-ma: Sanskritesi; Pushp. iekleri tutan
kadn. Bitkilerin ieklenme dnemini simgelemek
tedir.
46- Bodhi ve Bodhi aac. Bodhi, aydnlanma demektir;
Buddha'mn, altnda aydnla kavutuu aa da
Bodhi aac ismini almaktadr. lgili tanr ve
tanralar bu "aydnlanma" ile ilgilidir.
47- Burada lnn, kendi mallarn blmeye koyulan
yaknlarn veya cenaze trenini yneten Lmanm
menfaat dknln grerek hiddete kaplmas
(1 1 ) Budizm'de b u ikilik Sangsra-Nirvna anlaynda ortaya kar ve ay
dnlanm a hlinde bizim anlay seviyemizin tesine kayar.

126

AIKLAMALAR, YORUMLAR

dnlyor. Hiddet ruhsal ilerleme iin balca en

gellerden biridir. Btn dnya disiplinleri tara
fndan kanlmas tavsiye edilmektedir. Eski Msr
retilerindeki Ptah-Hotep'in tlerindeki kzgn
ln sonularna ilikin bilgiler de buna rnektir.
48- Rinchen-hbyung-ldan (Rinen-jang-dan): Sanskritesi Ratna-Sambhava. "Mcevherlerden domu" an
lamna. Ssleyen ve kymetli olan her eyin kendi
sinden geldiidir. Buddhaya atfedilen kiiliklerden
biri.
49- Sangs-rgyas-spyan-ma (Sang-yay-an-ma): Buddha'
nn gzne sahip kadn.
50- a) Nm-mkhahi-sinying-po (Nam-kai-nying-po):
Sanskrite Akshagarlha. Gkyznn dl yata.
b) Kuntu-byzang-po (Kuntu-Zang-po): Sanskritesi
Samanta-Bhadra. Bu, di-Buddha Samanta Bhadra
olmayp, Dhyn Buddha Vairochana'nm manev
oludur.
c) Mahlaima: Tespih tutan.
Dhupema: Tts tayan.
Bu kelimeler, Tibete ile karm Sanskriteden, bo
zuk kelimelerdir. Sanskritesi Ml ve Dhpa; Tibetesi Hphreng-ba-ma (Freng-ba-ma) ve Bdug-spsma (Dg-p-ma)dr. Bu iki tanna da, yeryz ren
ginde, sandrlar.
51- Shang-va-mthah-yas (Nang-va-tha-yay): "Kesiksiz
Ik". Buddhamn vasf veya bilgeliklerinden birinin
kiiletirilmesi.
Abitbha, lmsz, ebed hayat simgeler.
52- Gs-dkar-mo (G-kar-mo): Beyazlar giymi anla
mna.5
3
53-Spyan-ras-gzigs (Cen-r-zi): Sanskritesi Avalokitesh-vara. Aadan bakan anlamna. efkat ve ac127

TBETN LLER KTABI

ma timsalidir.
Dalay Lamalar onun bedenlenmeleri saylr. Refakat
ettii manev babas Amintbha Tai Lma'da bedenlenmitir. "Byk, acyc" Cen-ra-zi, ekseri onbir
bal ve bin elli olarak gsterilir. Istrap ekenleri
teselli etmek ve felket iinde olanlara yardm et
mek zere her bir elinin avucunda bir gz vardr.
in'de efkat Tanras Kvanyin olarak tannr ve
kollarnda bir ocuk tayan bir kadnla simgelenir.
54- Hgam-dpal (Jam-pal): Sanskritesi Mnjushri. "Tatl
zafer" anlamna. Mistik bilgeliin tanns, Budizm'in
Apollonu'dur. Sa elinde ktan bir kl112, sol
elinde bir lots zerinde "Prajn Pramita"113 adl
kitap vardr.
55- Ghir-dhi-ma ve Aloka. Sanskritesi Gita, "ark";
Aloka, "k" anlamna. Birincisi bir lir, kincisi bir
lmba tutan. kisi de ate elemam gibi krmzdr.
56- Ruh, Preta (mutsuz ruh) olunca, lmden sonraki bu
durumda Nirvna'ya eriemez; Preta dnyasndan
geiinden sonra, dnyadaki gelecek douunu bekle
mek zorundadr.
(1 2 ) Burada, kutsal metinlerdeki sembolizm zerinde durm ak zorundayz.
B u metinlerde gerekler birer sembolle ifade olunur. Sem bol, insan ruh u
iin mantk dz yazdan dah a nemlidir. C. G. Junga gre, b ir sembol, nasl
canl b ir yaratk bizim im ajinasyonum uz deil ise, ylece, uydurulm am ,
fertten te b ir varlktr.
D ier taraftan, birbiri ile ilgisiz grnen kutsal metinlerde, ayn sem bolle
rin ayn anlam larda kullanldn grp aan z. "Kl", b u savmza b ir
kanttr.
Bhagavat-Gita, Shri A u robin do'n un Franszcaya tercmesi, 1942, Beinci
Bask, shf. 54, Chapitre IV (III) 42: "Bilgi klc ile, bilgisizliin m eydana ge
tirdii pheyi paraladktan sonra..." denilmektedir.
imdi Tevrata bakalm . Tekvin, B ab 3, Ayet 24: "...ve hayat aacmn yolunu
ko rum ak iin, A d en bahesin in arkna kerublleri ve h er tarafa dnen
klcn alevini koydu."
(1 3)
Bardo Thdolde ad geen Jam -Pal de kl tutuyor ve Bilgiyi temsil
ediyor. Prajnpram it, Sanskrit eriati m ukaddes kitaplanndandr.
"Akln tekml" anlam na gelir. M ahayana metafiziinin b ir zetidir. B i
rinci ve ikinci yzyllarda yazlan ilk M ahayana kitaplanndandr. (A. H.
elebi, Buddha)

128

AIKLAMALAR, YORUMLAR

57- Don-yod-grub-pa (Don-yd-rup-pa): Sanskritesi Amogha-Siddhi. "Gl Fatih" anlamna.

58- Shang-shang. Eski Yunan mitolojisinde de mevcut
tur. Kapp kaanlar anlamna gelir. Kadn yzl, er
kek gsl, yaygn kanatl, sivri peneli bir eit
yrtc kulardr.
Bir Tibet halk inancna gre bu yaratklar, dnyann
bir yerinde, gerekten mevcutturlar. ki Harpya'dan
biri Aello (Kasrga) dieri Okypete (Hzl uan, bora).
Harpyalar ocuklar karrlar ve llerin ruhlarn
alp Hades'e gtrrler diye bir inan vardr. (Bak:
Mitoloji szl, Azra Erhat, Sf. 154) Tibet Harpyalan iki cinstendir.
59- Sgrol-ma: Dolma. Sanskritesi Tr. Kurtarc ka
dn anlamna. Avalokiteschvara'mn tanrsal ei. Bu
tanrann iki eidi vardr; Tibet'te tapnlan yeil
Dlma ve in ve Moolistan'da tapnlan beyaz
Dolma. lk Budist Tibet Kralmn Nepal Kral aile
sinden bir prenses olan kars yeil Dlma'mn bedenlenmesi ve in mparator sllesinden gelen bu
ayn kraln ikinci kars beyaz Dlmamn bedenlenmesi saylr.
80- Phyag-na-doje (a-na-doje): Sanskritesi VajraPni. Doje'yi tayan anlamna.
Sgrib-pa-mam-sel (Dib-pa-nam-sel): Sanskritesi
Dpani veya Dpik. Karanl datan anlamna.
61-A-Dri-chha-ma: Sanskritesi Gandha. Koku datan
anlamna. Hint'in sekiz ana tanrasndan (Matris)
biri. i koku dolu bir deniz kabuu tutaraktan sim
gelenir.6
3
63- Zhal-zas-ma (al-saz-ma): "eker tutan anlamna.
Bu tanna Hint'in sekiz Matrisi'nden biri deildir.
(Yukardaki madde ile birlikte saylan bu iki
tanna, btn eylemlerin Bilgisi gibi, yeildirler.)
129

TBET'N LLER KTABI

63- Bundan evvelki blmlerde de olduu gibi, burada

lnn uurunun ya da uuraltnn bir blm ola
rak mevcut karmik eilimlerin kskanl sz ko
nusudur. Bardo'ya gemi varln beinci gnnde
ortaya kmakta ve ilgili astral halsinasyonlan
hasl etmektedir.
64- Kavgalar, sava ve bunlarn dourduu zorunluklar
Asura-loka'da asura olarak doan varln en belli
bal ac ekme kaynadr.
Sutta Nipta'nm Nalekasutta iiri'nin bir bl
mnde, Buddha'mn doumunun bildirildii keha
nette yle denilmektedir.
"Bakc Asita grd ki, komu cihann Deva gruplan
bo zamanlarda neelerini ve memnuniyetlerini giz
lemiyorlar ve ellerinde tuttuklar earplarla kral
larn candan yceltmekle megul oluyorlar. Bu te
zahrleri gren Asita onlara: 'Devalar neden byle
nee iindeler, niin bu yalklan sallyorsunuz?
diye sordu. Asuralar'm kahrolmalar ve Devalar'm
zaferi ile neticelenen muhaberede bile byle heyecan
grlmemiti..." (A.H. elebi, Buddha, Sf.83)
Tema, eitli mitolojilerde grlen bir temadr. Ti
tanlarla tanrlarn savan hatrlamamz yeter.
Yeryznde alar boyu yaayp gelimekte olan in
sanolunun uuraltndaki bir sava sz konusudur.
Hayvansal, ykc kudretler ile insanca deerlerin
atmas bir titanlar savadr.
Melekler ve cinler, masallardaki iyilik ve ktlk
perileri gibi Asuralar' da, kin, nefret atmas,
d, intikam, kan gtme... realiteleri iindeki
varlklar toplumu olarak dnebiliriz. Byle bir
dnya mutlaka vardr ve gzlerimizin nndedir.
Ancak, insan geliimi, Devalar'm -sevgi ve anlay,
yardm, dayanma gibi realitelerin- zaferiyle so
nulanmaktadr.
65- Elimizdeki metin kutsal-mistik bir metindir. Baz
deyimlerin eski tarikat-tekke deyimleriyle ak130

AIKLAMALAR, YORUMLAR

tanlmasmda zorunluk vardr.

rnein "mertebe" kelimesi gibi. Bu Arapa szck
askerlikte de kullandmz rtbe szcnden
tretilmitir. O rtbenin belli bal yasa ve zel
liklerinin geerli olduu alan veya pln karldr.
Manev ya da ruhsal ilerlemelerde kii, evrimi
srasmda bu mertebelere eriir saylmaktadr.
Burada, mistik bir anlaytan kendimizi kurtarmak
iin yle bir ek bilgiyi de aktarmay gerekli bulu
rum: Her dzey, her seviye ya da her mertebe, nnde
korkulu bir suskunluk duyuracak esrarl bir alan,
kiiye kibir getirecek bir dnya rtbesi gibi d
nlmemelidir. Her mertebe neyse, odur: Bir stne
gre geri, bir altna gre ileri. Geri varlk-yksek
varlk ayrmndan kendimizi kurtarabilirsek
aratrmalarmz daha rahat ve bilimsel bir yn
temle yapabiliriz.
66- Metinde zikredilmeyen Tibete felsefi terimler:
Snang-Stang (Nang-Tong): Olay ve boluk: GsatStong (Sal-Tong): Inma ve boluk; Bde-Stong (DeTong): Mutluluk ve Boluk; Rig-Stong (Rig-Tong):
uur ve Boluk. Bunlar dncenin (Dhayana) drt
safhasna kart olmaktadr:
1. Analiz, Sanskritesi Vitarka.
2. Tefekkr (rflexion), Sanskritesi Vichra.
3. Duygu (affection), Sanskritesi Prti.
4. Mutluluk, Sanskritesi nanda ve Temerkz (con
centration), Sanskritesi Ekgrat.
Dhyna ya da tefekkrn birinci dneminde, d
nen kii kendi kendine yle sormaktadr: Bu be
den nedir? Devaml mdr? Kurtarlmal mdr? So
nuta, sreksiz ve bozulabilir olduunu anlad bir
beden biimine balanmann istenemez olduuna
karar verir. Biimin tabiat bilgisini kazandktan
sonra, dokunma, his, irade (volition), bilgi (conna
issance), istek (dsir) zerine dnr ve onlar
zmler ve ruhun (sprit; bu durumlara bal ruh
hlleri anlamna) grnteki realite olduunu bula131

TBETN LLER KTABI

rak konsantrasyona varr.

Dhyna'nm ikinci devresinde sadece tefekkr
(rflexion) kullanlmaktadr. Baka bir deyimiyle te
fekkr, daha aa derecede bir zihn faaliyet olan
zmlemeye egemen olmutur. nc devrede, te
fekkr mutlu bir uur hline kendini brakr. Bu
mutlu hl nce fizik bir duygu olarak duyulur ve
drdnc devrede tam vecd hline ular. Beinci
devrede vecd hli devam etmekle birlikte, ikincil bir
uurd (inconscient) hle, tam konsantrasyona
ulalr.
67- Metinde imdiye kadar her bir tanrya Bhagavn
(Muzaffer) denmitir. Bu andan itibaren Buddha
(Aydnlanm) sfat kullanlmaktadr. Tibetesi
Sangs-rgyas (Sang-yay): Sangs, uyanm (bnlk uy
kusundan); rgyas, tam gelimi (kemlin btn
vasflan ile) anlamndadr.
68- Rnam-par-ragyal-va (Nam-par-gyal-va): Sanskritesi Vijaya. Dou kapsnn bekisi.
69- Gshin-je-gshed-po (ien-je-ed-po): Sanskritesi
Yamn-taha. Gney kapsnn bekisi. Tann Shiva'nn bir ekli ve Avalohuteshvara'nn Kzgn
grn. Kzgn tann ekli altnda, kzgnln on
grnnden birini simgeler.
70- Rta-marin-rgal-po (Tam-din-gyal-po): Bat kaprm
bekisi.
71- Bdud-rtsi-hkhyil-va (D-tsi-khyil-va): Sanskritesi
Amrita-Dhra. Kuzey kapsnn bekisi. Grevi her
eyi Nektar'a evirmektir. (Yunan tanrlar ambrosia ve nektar ile beslenirdi. Bu ekilde tanrlar yara
lanmaz olurlar, insanlar da bundan ierlerse onlara
genlik, mutluluk ve lmszlk salar. Mitoloji
szl, Azra Erhat, Sf. 40)
Yoga'nm tantrik anlamnda, Arnrita egzoterik ola132

AIKLAMALAR, YORUMLAR

rak "nektar"; ezoterik, yani gizli anlamyla "boluk"tur.

72- Chags-kyu-ma (Sak-yu-ma): Sanskritesi Ankush.
Vijaya'nn aktisi veya dii karl.
73- Zhags-pa-ma (Zag-pa-ma): Sanskritesi Pshadar.
Yamntaka'nn aktisi.
74- Lghags-sprog-ma (a-do-ma): Sanskritesi VajraShringkhal. Hayagrva'mn aktisi.
75- Dril-bu-ma (il-bu-ma): Sanskritesi Kinkini-dhr.
Anrita Dhra'nn aktisi.
Btn bu Kap Bekilerinin ve aktilerinin ilgili olacaklar mandala1141 drt ynne oranla gizli bir
mnlar vardr. man bekisi Tantrik tanrlar gibi
Bodhisatvalar ayarcdadrlar. Tekml ve ilerlemi
insanlar kurtarmak iin tanrsal varlklarn kul
landklar drt sakin metodu simgelerler: efkat,
sevgi, ak, doruluk.
76- Thag-bzang-ris (Tag-Zang-re): Sanskritesi Vrchara. Bu ismi gerek vcudunun kuvvetinden gerek
giydii zrhlardan almtr. Sava bu dnyada en ege
men ihtirastr ve Tag-Zang-re oranm kraldr.
77- Kntu-bzang-mo: Sanskritesi Samanta-Bhadr.
Tantra ekol her tanrya, hatta en stnne bile bir
(14) akralar'dan tanesi ok nemlidir. Kalp. Boaz, Tepe akralan. Bun
lardan 'K uzey Merkezi" denilen Tepe akras ile "G ney Merkezi" denilen
Kalp akras ok zel b ir nem tam aktadrlar. Bunlar, in san organiz
m asnn ikinci k u tb u n u olutu ru rlar. n sa n em briyosun da ilk olarak
olutuklar ve gezegen sistemimizin pran a d eposu olan Gne'ten gelen
"D nya PranasTnn, onlarn oluum unu idare ettii sylenir.
Bu akraya b a olarak, esasl mandala, ya d a mistik tanrlar topluluu
vardr. Altnc gnde, bir mandala'da birleen ta tnlara. Sekiz Kap Bekisi ve
Alt Loka'nm Buddhalan, Abdi Buddh a ve aktisi eklenir. Hepsi kalp merkez
inin 42 tannsdr. M andalalar'n tann lan ve sinirler sembolizminin gerisinde
u mantk aklama yatmaktadr: Belli b ir fizik merkezden kan her tann,
kendine tekabl eden ihtiras veya itiliin karm ik aktivitesinln kom pleks
u urun d a uyarm asm temsil etmektedir.

133

TBETN L LER KTABI

akti verir. ok nadir baz tanrlar aktisiz temsil

edilirler. Bununla beraber, Manjuskri'de rnein,
elinde tuttuu prajna-Pramit kitab belki de bir
akti semboldr. nki bu kitaba ounluk, "Ana"
denilmektedir.
Bu doktrin, evrensel ikili bir doktrin olarak gzk
mektedir. Son bir analizde, btn aykr iftlerin
Dharma-Kya boluunda tek bir kayna ol
duundan, bu grnteki ikilik teklie inmektedir.
78- Dkhyil-hkhor (Kyil-Khor): Sanskrite Mandala.
Tanrlar topluluu.
79- Koruyucu tanrlar da, son bir analizde, kendilerine
inanan kiinin vizyonlardr. Devatlar, yol ze
rinde raslanan eitli eylerin sembollerinden iba
rettir. Yardm edici itililer ve bunlarn neticeleri
dir.
80- Buna Samdhi-Yoga'da eriilir. Bu hl, ruhun ilk
hli olarak grlmekte ve yle bir benzetmeyle an
latlmaktadr: Bir insan suyun yznde pasif olarak
kald mddete, yzecek ve aknt tarafndan
srklenecektir. Fakat suyun iinde sabit bir yere tu
tunursa kendi doal hareketinin denge ve skneti
bozulacaktr. Bylece bir dncenin teekkl ru
hun doal akmn durduracaktr.
81- stn Buddha hlinde, Yol zerinde veya VajraSattva'da gizli yol zerinde metinde anlatlan en
byk Mandala'nm sakin ve kzgn btn tanrlar
mutlak surette erimitir. Bunlann hepsi 110 tanedir:
42 kalp merkezinin, 10 boaz merkezinin ve 58 beyin
merkezinin.
82- nsanlar esir edip Alt Loka'daki strapl hayatlara
balayan be iddetli zehir unlardr: ehvet, kin,
anlayszlk, kibir veya bencillik, kskanlk.

AIKLAMALAR, YORUMLAR

83- Rang-Snang: Rang, "kiisel"; snang, "Ik. Dnce

ve fikirler, uurlu prensibin nmas iinde tezahr
ederler. lmden sonraki "Bardo hli", uyank hli
takip eden rya gibidir. Bardo Thdol retisinin
btn gayesi, Geree, bir eit dnya tesi uura uyandrmak, Sangsarik balarn yok edilmesiyle tam
aydnlanm Buddha hline getirmektir.
84- Akshobya'nm yansmas, sembolik tanr olarak
Vajra-Sattva, Tibet'in gizli ayinlerinde ii bomu gi
bi gznne getirilir. Ona ait eserlerde bir ok oklt
yorumlar yaplmtr. Vajra-Sattva'da bir Kurtulu
yolu bulunmaktadr, nki, byk Mandala'nn 110
tanrsnn beden eklidir. Bu yolu takip etmek iin
renci bir stadn ynetiminde olmaldr.
85- Bu "Gerek", Bardo'nun hadiselerinin arkasnda,
Sangsra'daki deneylerin etkisiyle varln kendi
ruhunda ylm vehimlerden baka hibir realite
olmaddr. Bunu anlayabilmek otomatik olarak

Kurtuluu salar.
86- lm insan vcudu nasl kendini oluturan eleman
lara yava yava ayrlmakta ise (ilk nce gazlar, son
ra svlar, sonra kat cisimler... ) lmden sonra da,
Bardodaki diince-bedenin psiik elemanlar tedri
ci bir dalmaya tbi olacaktr. Her eilim, karmik
ballklarn etkisi altnda, kendine uygun evrelere
doru ekilecektir. Kaba tutku ve budalalklar, kaba
dnyaya dnerek orada, lm kimsenin zihniyeti
nin ayrmna uram bir blm gibi enkame ol
maya alacaktr.
87- Metinde her ne kadar karmadan kurtulmak gaye ola
rak grlyorsa da, karmann meyvelerinin olgun
lamas fikri, orun, kii iin yaanmas kanlmaz
bir macera olduunu sezdirmektedir. Ancak kii,
uurlanmaya baladktan sonraki enkarnasyonlannda, bir an nce bu tekmlnn en ok zor ve
135

TBETN LLER KTABI

acl blmn bitirmek susuzluu iindedir.

88- Mkhah-Hgro-ma: Sanskritesi Dkins. Hem iyi
hem de kt zel gizli kuvvetleri olan tanra veya
cin. Kuzey Budizmi'nin belli bal trenlerinde
arlan tantrik tanralardr.
80- Kafatas ve kan, dnya hayatn reddetme, nefsini
kurban etme semboldr. Eller, parmaklar veya
vcutla yaplan sihir iareti "mudra"ya gelince, bu
m istik bir anlam tamaktadr. Baz iaretler
zellikle Yogiler'ce vcut pozisyonu gibi, ksa devre
yapar veya baka bir anlatmla, vcudun manyetik
akmlarnn ynn deitirir. ki parman ucunu
bir mudra hareketiyle birbirine bititirmek, bu an
lamda, dnya kuvvetlerini ya da hayat akmlarm
kontrol etmek demektir. Sihir mudras bu son kate
goridendir; dorultulmu sa elle, yzk parma ba
parmaa dokunarak, iaret parma ve kk par
mak dorultulmu ve orta parmak el avucuna ka
panm olarak yaplr.
90- Eski bir deyimle "Keml-i Ekber", Byk olgunluk,
Guru Padma Sambhava'nn ekolnde, Buddha hli
nin veya "Kemr'in elde edilii ile ilgili esas doktri
nin retisidir. Byk Sembol: Ckhag-chhen; Sans
kritesi Mah Mudr. Yoga'nn eski bir Hint siste
miyle ilikisidir. Bu ekoln retisi olup zellikle
bugn nispeten yenilenmi Kargyupta mezhebi saliklerince uygulanmaktadr. Bu mezhep XI. asnn ikinci
yarsnda Tibetli bilgin Yogi Marpa tarafndan ku
rulmutur.
Hint'te Atisha ve Naropa'nn rencisi olarak bulun
duktan sonra, Tibet'e Byk Sembol' getirmitir. Ti
bet Yogileri arasnda en ok sevileni. Marpa'mn ha
lefi Milerepa, Byk Sembol pratiini gelitirmi ve
mezhebin balca retisi yapmtr.
91- Barad
136

Dkinler, eitli yerlerde oturan deiik

AIKLAMALAR, YORUMLAR

eitte periler olarak tantlmaktadrlar. Sekiz

yaklma yeni Hint mitolojisinde bahsi geenlerdir.
Ezoterik olarak yani gizli anlatmla yer: Kalp,
boaz ve beyin merkezleridir. Bu merkezlere
(bunlarn her birinde mevcut fizik kuvvetlerin
kiiletirilmesi olarak) ve dier kutsal yerler ve ziya
ret yerlerinde olduu gibi, bir takm Dkinler ku
manda etmektedirler.
92- Bunlar insan eklinde dev yapl ve olaanst kud
retler (Siddhiler) tayan ifritlerin, rkshasalann
derileridir.
93- Tibet Lmalan ayinlerinde ark sylerken yedi ya
da sekiz eit mzik leti kullanrlar: Byk davul,
bakrdan yaplm ziller, deniz kabuundan borular,
anlar, darbuka, gayda sesi veren kk klarnetler,
byk borular ve insan uyluk kemiinden (femur)
yaplm borular. Bu letlerin birlikte kard ses
ler ahenkli olmaktan uzak bulunmakla beraber
Lmalar'n iddialarna gre (dinleyenler zerinde
psiik olarak derin bir sayg ve inan hissi uyandrrlar. Zira bu sesler, kulaklar parmak
larmzla skca tkand zaman duyulan doal ses
lerin benzeridir. Bylece kulak tkannca insan,
byk davulun gmbrtsne benzer bir seda, zil sesi
gibi metalik bir grlt, rzgrn aalarda kard
gibi bir hrt, deniz kabuundan geldii gibi bir an
tnlamas, darbukann bouk sesine benzer bir
grlt, klarnetin sesi gibi, inleyen bir seda, byk
borunun sesi gibi bas ve kemik borunun sesi gibi tiz
bir kkreme duyar.
Bu yalnzca kutsal Tibet musikisi teorisi olarak
deil, insan zihninin fakltelerinin hasl ettii
gerein doal sesi, gizli sembolnn yorumlanmas
olarak da ilgi ekicidir.
94- Mantralarm kudretinin aklamas, eski Yunan
mzik teorisinde bulunur: Bir cisim veya cevherin
137

TBETN LLER KTABI

tonii(ls) bilinirse, bu tonik aracl ile bu cisim

veya cevher paralanabilir, blmlerine ayrlabilir.
Bilimsel olarak titreim kanunlar bilinirse, bu teo
ri anlalabilir. Her organizmann belli bir titreim
seviyesi vardr ve cansz cisimler iin de bu byledir:
Kum tanesinden doaya, her bir plnetten Gne'e
kadar. Titreim seviyesi bilindike organizma veya
ekil, bu titreim seviyesinin oklt (gizli) kullanl
ile datlabilir.
Oklt bilgiler ainas bir kii iin bir tanrnn mantrasn bilmek demek, onun verici dalgalar ile ruh
irtibata nasl geileceini bilmek demektir. rnein
bu kii bir byc ise, mantralar aracl ile, elemantalleri (cinleri, hddamlan...) yani aa ruhsal
seviyeden varlklar arp onlara hkmedebilir.
nki, onlardan her birinin zel bir titreimi vardr.
Bu bilinip mantra iinde "ses" hline getirilirse, si
hirbazn zel bir elemantali veya bu sese tekabl eden ruhu datp yok etmeye iktidar vardr.
Bir haydutun bir yolcuyu silh tehdidiyle soymas gi
bi, sihirbazn da bir ruhu, iradesine uygun hareket
ettirebilme gc vardr.
Mantra iinde formle edilen sesin, psiik veya spiritel glerin titreim seviyeleriyle irtibata gei
rebilmek gibi stn bir kudreti olduu bilindiinden,
mantralar titizlikle saklanr. Ve bu korumay
srdrebilmek amac ile, birbirini takip eden gurular, kendilerine gl formllerin tevdi edildii
statlar zinciri, uzanr gider.
(Basit seviyede, Anadoluda "ocak" denilen oklt ku
rumu buna benzetebiliriz. nisiyasyona namzet olan
lara bu sr verilmeden, onlarn iyice deneylerden
geirilmesi gerekir.)
Dikkatle denemeden geirilmi renciye (Shishya'ya) Tanra Kundalini'yi uyartacak mantra
retilir. iya bu mantray syleyince Tanra uya
nr ve onun emrine girer. O zaman gurunun varl
ok gereklidir; zira uyanm Tanra, mantrann iyi
(1 5)

138

Mzikte, gam 'a ismini veren ilk nota.

AIKLAMALAR, YORUMLAR

amalarla kullanlp kullanlmadna gre kur

tarr veya mahvedebilir.
Nasl evremizdeki hava ses tellerimizin titrei
miyle kabaca harekete geiyorsa, hayat-hava
(prna-vyu) da mantralarm sesleriyle harekete
geirilir. Tanra nce esrarl sptil sesi iitir ve onu
eitli tanrsal mzikli seslere evirir, tahtndan
kalkarak onu (psiik merkezin kknden) st ste
sralanm merkezlere gnderir. T OOO yaprakl
Lots' (Sahasrara-Padma) doldurana ve orada en st
Guru (uur) tarafndan duyulup dinlenilene kadar.
Bu kadar zikri geen bu tanrann grn, bir
mnda, bu tanrann karakteristiklerinin d
nlmesinin bir baka eididir. Bu tanrya, mantranm grlmesi veya seslendirilmesiyle, benzer bir
yogik tesir hasl edilir; zira bir tanrnn mantrasnm yksek sesle sylenmesiyle o gzkr.
Mantralar kendi zel telffuzlaryla sylenmedike
tesirsizdir. Ve inisiye olmayan biri tarafndan
yazlr veya okunursa kesin olarak anlamdan yok
sun gzkrler. Ve beer bir gurunun yardm ol
makszn mnlar da yoktur. Ayrca, bir tanrnn
mantrasmn doru telffuzu, zel syleni tarzn
bilmeyi gerektirdii kadar, fizik temizlie de bal
dr. ilk nce kiinin temizlenme mantralan ile
azn, dilin ve hatta bizzat mantranm, "hayata
dn" denilen veya mantrada uyuyan kudretin uya
n denilen yntemle temizlenmesi gerekir. Mantralann doru kullanl hakkmdaki gizli bilgi, Siddhi
denilen olaanst kudretler kazandrr. Bunlar
kiinin karakterine gre, beyaz byde, iyi amalar
iin kullanlabilir.1161
(1 6 ) Bardo Thdol tercmesinin aklayc notlar blm nden aktardm z
b u szleri, b ir b a k a trl anlayabiliriz. Kara b y denilen ruh sal alveri ve
b ir takm tesirlerin geiinde b ir ka noktay gz nnde bulun d urm ak gere
kir'.
1. B u eit olaylar, doa nizamna uygun, d oa kanunlarnn erevesi ve kon
trol altnda ilemektedir.
2. Baz eit varlklar, m add dnyaya yaknlktan ve eitli k a b a igdleri
y zn den in sa n la ra sokulm ak istemekte, on lar araclyla k a b a, zararl
igdlerini doyurm aya almaktadrlar.

139

TBET'N LLER KTABI

95- l, gittike Bardo'nun daha aa seviyelerine d

tnden, Nirvna'y anyacak yerde, Sangsra'mn
bedenlenme alanlar olan cennet blgelerine
snmaya almaktadr. Kuramsal olarak Bar
do'nun herhangi bir blmnde Nirvna'ya erimek
kabilse de, uygulamada alelade bir varlk, karmas
yeterli olmadndan bu ii baaramamaktadr.
Lma veya treni yneten, ly, kanlmaz olarak
iinde bulunduu durumdan en az zararla kurtar
maya almaktadr.
96- Pandit: Hindistan'da Brahman kastndan olan bil
ginlerin nvan- Bir eit kasta bal ulema snf.
97- Bu blme kadar, lnn Bardo'daki bedeninin kalp
ve boaz ruhsal merkezlerinin nerettii 52 Sakin ve
Bilgi Sahibi Tanr parldamt. imdi gzkecek
olan Kzgn Tanrlar beyin merkezinden nere
dileceklerdir.
96-Kan, Sangsra'daki (olaylar dnyasndaki) varlk
hlini simgeler. Kan ime, olaylar iinde yaama su
suzluudur. Bu devrede bile, inanan kii iin, bu kan
iici tanrlarn kendi z karmik eilimlerinin
ahslatnlmasndan ibaret olduunu anlamak ka
bildir. nki onlarn, yaam, hayat imi olarak
u stnlkleri vardr: Onlar titremeden, rast
ladklar bildik varlklar gibi karlam ann
stnl. Sonra, onlarda kiiliini yitirerek olayB u varlklarn byle m uhataplar bulm alar, onlar iin sevin verici, tatmin olacaklan ortam lardan uzaklatrlmalar ise azapl olmaktadr. Yoksa hibir
varlk, ba k a bir varl, z itibaryla ortadan kaldnp yok edemez.
B u blmdeki esas nokta, ruh sal irtibatlarda b ir 'birbirine kar ayarlanma"
k o n usud ur ki, tesir uygunluu ile davet olumakta ve benzer b ir mekanizma
ile varlk uzaklatn lm ak tadr. Kendi ihtiyac olan ortam larda kendine
yardm c olarak "byc"y b u la n varlk, kendi egosun un tatmini iin ona
yardmc olmakta, onu dinlemektedir. Ancak b u gibi b ir arkadaln srf ego
ist m enfaate dayand, en k k b ir frsatta b u ilerle u raan kiinin de
aleyhine dnecei kukusuzdur.
Anlaldna gre, mantralar, ruh sal irtibatlan kurm ak iin de vasta olmak
ta, b u arad a ruhsal plnlarla irtibat iin de kullanlabilmektedir. (evirenin
Aklam as)

140

AIKLAMALAR, YORUMLAR

lar iindeki varlklarnn gerek talimatnn

aklann anlarlar ve bylece Buddha hli denilen
tam aydnlanmaya kavuurlar. (17)
99- Konusu edilen, Tibet'e zg herhangi bir zel doktrini
bilmek deildir. Hangi dinden olursa olsun, insanlar
otomatik olarak kendilerine retilenleri uygular,
retileri dogmatike tekrarlar ve hayatn asl
gerekleri zerinde dnmek gereini duymazlar.
Bu gne kadar Douda, nadiren de Bat'da baz tari
kat ve retiler, bu gerekler zerinde durmu ve
sekin bulduklar kiilere bunlar aktarmlardr.
Kitaptan reti, dnce ile ve gzlemle kiiye mal
edilmezse, lm sonucu, bal uurun verileriyle bir
likte silinip gider. Derin izler brakarak st uura
aktarlm tecrbeler varln asl kazanc ve hi
kaybetmediidir.
Btn hayat deneyleri kiiyi bu yola eker. rnein
mal canll; ruhsal olarak, ksr dnya tutkular
iinde, inam eitli olay ve buhranlarla oradan
oraya savura savura, mal edinme tutkusunun gerek
deeri derinden derine sezilirse; kii kendini aan,
dierleriyle ilikili gerek insanca deerlerin uygula
masna geerse, bu anda melek hline gelir. Gnl
zengin, insanlar seven bir adam tekrardan hasis ve
kinci yapamazsnz.
br dnya ve lm tesi dediimiz eyleri bir dok
trin hline getirsek ve bunlar bir din veya tarikat
retisi gibi insanlara ezberletsek, bunun da hibir
deeri yoktur. Kii kendi z tecrbeleriyle bu bilgileri
kazanmaya alacaktr ki, ne yaamnda ne de
tesinde, bilgisizliklerden doan korkular bulun
masn.
100- Dnyann her yerinde, ok eski zamanlardan beri
mevcut olan allmadk olaylarn, bir byk kahra(1 7 ) K an ici T an n lar, Kolomb ncesi Am erika'da. spanyollar'n kurdu u
medeniyetlerdeki, kendilerine k u rb a n verilen tan n lan hatrlatm aktadrlar.
Belki bunlar, in san kurban edilen eski karanlk alarn uuralt izleriydi. A n a
ta n ra lar, b u trenlere itira k eden ra h ibele ri h atrlatm ak tad rlar.

141

TBET'N LLER KTABI

man veya kutsal bir kiinin doumunda, lmnde

ve cenazesinde cereyan ettii inanc Tibetliler
arasnda da vardr. Lmalar, metinden de anla
laca gibi, bu olaanst olaylarn ok mantkl bir
izah mevcut bulunduu kamndadrlar. Ayrca
Lmalar, gerekten kutsal bir kii lrse, yaklm
olan cesetlerin kllerinde ustalkla yontulmu bir
heykel eklini alan kemikler, tohum veya inci gibi
paracklar bulunacam savunurlar.
101- Denmek istenen, gizli reti gerek zerine kurulmu
olduundan, bu retiyi uygulayanlarn ya da sayg
duyanlarn, belli psiik kuvvetlerle kendiliinden
balantl, olacaklardr.
102- Bir gurunun ynetimi altnda, cidd olarak, cevhermantra denilen baz nemli mantralarm telffuz
edili eklini renenler anlatlmak istenmektedir.
rnein, Om Man Padme Hm: Lots'deki mcev
here selm veya Lots iindeki mcevher olana se
lm; Om Wagi Shor Hm: Kelmn sahibine selam;
Om Vajra Pan Hm: Dojey i tutana selm. Bu
esas mantra, Lmaizm'in koruyucusunun mantralardr.
1. Bodhisattva Chenrazee (Avalokita): Nfuz edici
gzlerle gren;
2. Bodhisattva Jampalyang (Mn-jugosha): Mistik
Bilginin Tanrs;
3. Bodhisattva Chakdor (Vajra-Pni); Gk Grlts
Tanrsdr.
103- Gerek, grlr grlmez tannrsa, Chnyid Bardo
boyunca. Olaylar Dnyas'nda uyuyan, tanrsal
Sambhoga Kya hlinde uyanrsa, ardarda doum
larn normal devri krlmtr. Byle bir uyanm
varlk, tannsal bir bedenlenme ile, tamamen uurlu
olarak ve hr iradesiyle insanlarn dnyasna
dnerse, bu ancak insanln ykseltilmesi urunda
almak iindir. Uyan Sidpa Bardo'da olursa, an142

AIKLAMALAR, YORUMLAR

cak Nirmna-Kya'ya eriilir. Bu ksm bir uyan.

Gerein bulutlu bir ekilde idrakidir. Sidpa Bardo,
Chnyid Bardo'dan ok daha aa bir plndr. Ora
dan bile, Dev-loka, Asura-loka ve insan pln
larndan birinde, stn bir ruhsal anlay iinde
bedenlenmek kbildir. nsan plnnda doarsa, mis
tik Mantra-Yna doktrinlerini renmeye ve Yoga
uygulamalar yapmaya, bir evvelki hayatnda b
rakt noktadan itibaren, balayabilir. Bu da, kar
mann devamlldr.
104-Btag-grol (Tah-dol), yalnzca mantralardan oluan
ve Bardo Thdol'le birlikte kullanlan kk bir Ti
bet kitabdr.
Eer l, Tahdol'n mantralann bilirse, Bardodan
emniyetle geecek ve yeniden mutlu bir doula dn
yaya dnecektir. nki bunlar kuvvetli tlsmlardr.
ounlukla Tahdol'n bir kopyas veya kttan
eritler zerine yazlp kvrlm baz mantralar,
lyle birlikte yaklmak zere cesede balanmtr.
Tpk eski Msrllar'm "ller Kitab"n mumyalara
koymu olduklar gibi. (slm'da da buna benzer bir
durum vardr.)
Tibetteki bu usul, Thdol doktrini ile eski Msr
arasnda bir benzerlik ortaya koymaktadr. Bu iki
ayr dnya, tarihin hangi bilinmeyen anda
ilikiler kurdular? Eski Msr inisiyasyonlan ile Ti
bet inisiyasyonlar arasnda bir paralellik var m
idi? Tibet'te ok tandmz baz kiiler inisiyasyondan getiler mi? Bunlar merak verici olduu ka
dar cevaplan bize pek bir ey kazandrmayacak so
rulardr. Muhakkak olan udur ki, Msrllar'm
ller Kitab daha eski bir doktrinin bize intikl et
mi ekli, Tibet'inki ise zerinde durulmu,
allm belki de Budizm'e adapte edilmi yeni bir
eklidir.
105-Dpal-chenh-po-Buddha Heruka (Pal-en-po Buddha
Heruka): Byk Muzaffer Buddha Heruka.
143

TBET'N LLER KTABI

106 Bud-dha-Kro-ti-shva-ri-ma: Kadn Buddha, kudretli

kzgn Ana.
-

107 Hint ve Tibet mitolojisinin Garudalar'. Kartal bal,

yar insan, yan ku bedenli, iki kollu, iki kanatl ve
kartal ayakl olarak temsil edilirler. Enerji ve
eilimleri simgelemektedirler.
-

108 Tam tercme, "krmz bir nesneyle dolu". Sonraki

btn blmlerde ayn forml gemektedir. Lmalar'm trenlerinde krmz renkli bir sv, kan sim
gelemek zere kullanlmaktadr. Bu sembol, dnya
hayatn veya Sangsramn reddini gstermektedir.
Hristiyanlarca kutsal arabn kullanl gibi.
-

109 Kerimalar insan bedenlidir; Htamenmalar ve WangChugmalar, Eski Msr tannlan gibi insan vcutlu,
hayvan baldrlar (Az ok totemik). Her tann zel
bir karmik itilii temil eder. Bunlar lnn karmik
uurunda halsinasyonlar olarak gzkr. Htamenma: Phra-men-ma.
Budizm ncesi, Tibetin Bn dini tannlanndan bi
rine benzemektedir. Wang-Chugma Dvang-phyn-ma,
Sanskirte shvar'nin Tibete Transkripsiyonu olup. Kudretli Tanralar anlammadr.
-

110 Kerima: Sanskritedeki Keyr. Hint mezarlar tan

rsnn bozuk telffuzudur.
-

111- Metinde, Sanskriteden bozma bir kelime; baka bir

mezarlk tanrs.
112 Metinde, Tibete-Sanskrite.
-

113 Metinde, Chi-srin (u-sin): Su aslan veya Leviatan

(Sanskritesi Makara), mitolojik canavar.
-

114 Sanskritede Chandl. Aa kasttan bir kadnn

ruhu; metnin bir blmnde zikri geen btn
-

144

AIKLAMALAR, YORUMLAR

tanralar gibi, mezarlklar ve l yakma yerlerinde

gezinir.
Burada gzken btn tanralar sembolik olarak
her biri kendi trnde, lye inisiyatik bir dram gibi
Sangsramn tabiatm, devamszlm, mkemmel
likten uzaklm, amak zorunluluunu, onu brak
mak yoluyla yenmek gerektiini gsterirler. Metnin
tekrarlarla ifade ettii gibi her tanra, lnn sangsarik (olaylar iinde yaam) varlndan kalan
zihn (dnsel) varln bir blmnce retil
mektedirler.
115- Byk Mavi Su Tanras, ylan, olsa olsa denizi
simgelemektedir. Haitililer'in su ilh Ague de
ylandr.
116- Budizmdeki Boluk meselesi sadece filozofik bir
kavram deildir. Bu blge vibrasyonel olmayan bir
blgedir. Bu gnk maddesel anlaylarmz, bu
snrda elikilerle karlamaktadr. Ik hznn
tesi gibi. Ancak bunu madde kinatmzn zel
likleri, aka belirleyemediimiz bir snr olarak
dnebiliriz. rnein bir dostum bana dncenin
kendisinin vibrasyonel olmadn, ancak vibrasyo
nel tezahrleri olduunu sylemiti. Bu smrda mis
tik olmayan ve sadece entvisyonlara (sezgilere) da
yanmayan aratrmalar gerekmektedir.
117- Budizm'in kozm ografyasm m m istik merkez
dadr. nsann omurgas, merkez dayana olduu
iin Tantralarda ve baz Yoga kitaplarnda Meru
Da da, Mikrokosmoz olan insann omurgasna iza
feten sylenmitir.
118- Metinde, Mgon-po-nug-po (Gong-po-nag-po): Sanskritesi Kla-Nth. Genel olarak Hindistan'da MahKla adyla anlr. Bu dnemde Sakin Tannlar'm
btn aldatc ekilleri bu tek tanrnn grn
altmda erirler.
145

TBETN LLER KTABI

119- Khram-shing (Htam-ing okunur): Tibette sulularn

zerinde krbaland tahta paras veya lnn
karmik fiillerinin zerinde yazl olduu tahta.
Khram, dkmlerin ve gelir kaytlarnn yazl ol
duu kt rulolar anlamna gelir. Shing, tek bana
tahta demektir. O zaman kelimeyi kayt tahtas ola
rak evirebiliriz.
120- Bundan evvelki,,blmde ok nemli bir aklama
yaplmt. Koruyucu Tannlar'a snmaya dn,
anlay kt olanlara yardm hissi altnda rahat
salamak, bir eit taktiktir. Bilerek yaplmaktadr.
Ayn metinde hem anlayan hem anlamayanlara hi
tap edebilmek iin gerekleri, sradan eyler arama
serpitirmekten baka are yoktur.
121- Chenrazeenin zmantras (Avalokiteshvara). OM
MAN PADME HUM (OM-MA-N-PAY-ME-HUNG). Bu
mantra tekrarlanarak dnyada olsun, Bardo plnn
da olsun yeniden doum emberinin sona erdiri
leceine inanlr. Bu da, Nirvna demektir. Mantrann aklamas:
OM : Tanrlar arasndaki doularn kapsn kapa;
MLA : Asuralar, yani titanlar;
N : nsanlar;
PAY : nan alt yaratklar;
ME : Pretalar (mutsuz ruhlar);
HUNG : Cehennem sakinleri arasndaki doularn
kapsn kapa.
Her heceye her varlk hlinin yerini tutan kl bir
yol yaktrlr;
OM : Deva-loka'nn beyaz ;
MA : Asura-loka'mn yeil ;
N : Manaka-loka'nn sar ;
PAY : Tiyaka-loka'nm mavi ;
ME : Preta-loka'nm koyu kurun ;
HUNG : Naraka-loka'nm koyu kurun, dumanl
146

AIKLAMALAR, YORUMLAR

Bir Tibet halk hikyesine gre, ok dinsiz olan

anasn doru yola getirmeye alan bir dindarn,
ona ancak bu mantray retebildii anlatlr. Yaa
mnda iyiden ok kt karma biriktiren kadn
lmnden sonra cehenneme gider. Fakat Yoga'da
yetimi olu, anasn kurtarmak iin cehenneme
iner. Kadn olunu grnce, hayatta iken rendii
mantray tekrarlar ve o anda kendisi ve onun
etrafnda onu iiten dier varlklar kurtulurlar.
122- Be byk gnah: Baba-ana katl, iki ayr mezhep
veya din mensubunun dvmesine sebep olmak,
gerek bir kutsal kiiyi ldrmek, Tathagata
(Buddha)'nm kann dkmektir. rnein Hristiyanlkta, Yahuda'nm sa'nn lmne sebep oluu
gibi.
123- Rdzs-Skyos (Zu-Kye): Klk deitirmi olarak
dou. Rdzs, klk deitirmek; skyos, domak. Nor
mal st doum. Metnin aklayaca gibi, lmden
sonraki hllerde doum sreci dnyadakinden ok
farkldr.
124- Bardo bedeninin bu ileriye atl veya douu
lmden buuk gn sonra gerekleir. (nsan
plmndaki doutan evvelki noraal olarak uyku,
rya veya uursuzluk hli gibi.) buuk veya drt
gn sonra gerekleen bu atl, andir. Tibetli gurular bunun iin bir alabaln sudan sray benzet
mesini kullanrlar. Geici hldeki bu dou
dnyamzdaki doua paraleldir.
125- Burada lnn, salnda zihn konsantrasyon veya
dncenin olumamas iin dnce srecine ege
men olmaya ilikin bilgiler ald dnlyor.
126- Tam tercme: Dorudan doruya tepende "ba tac olarak". Burada anlam oklttr. uurlu prensibin
normal olarak bedeni terk ettii Brahma delii, yo147

TBETN LLER KTABI

gik translar srasnda geici olarak, lmden sonra

devaml ban st ksmnda bulunur. Eer dikkat
dorudan doruya bu deliin zerine teksif edilirse,
bunun sonucu kii, buradan ruh veya psiik iyi bir
tesir alr.
127-Meru Da: Ezoterik olarak Hint ve Budist Evrenbilim'e gre, buras merkezdir. Bunun etrafnda bizim
kinatmzda, yedi okyanus emberi ile her emberi
ayran yedi parlak da emberi vardr. Da merkez ve
dnyalarn dayanan tekil etmektedir. Bunun
Bat astronomisinin Merkez Gnei gibi bilinen
kinatn ekim merkezi gibi grebiliriz. Yedi deniz
arasndaki yedi da emberi, kta emberleridir.
Hepsinin stnde "En stn Gkyz" (Og-min)
vardr. Kinatn son merhalesi olduundan, Nirvana'nm avlusu gibidir. Dnya hlinden dnyatesi
hle gei blgesidir. Her eyin En yisi (Kuntu-zang
po) denilen tanrsal bir tesir tarafndan idare edil
mektedir.
Lmalar'm kinat anlayn, kabaca, onbe zarf
olan bir soana benzetebiliriz. Soamn cc Meru
Da'dr. Altnda eitli cehennemler, stnde Indra
nm egemen olduu ve Mr'mn etkisi altnda olan
gkler vardr.
Indra'mn krallnda sekiz ana Tanra, her biri
kendi krallnda oturur. Bunlar Sanskritede Mtris denilen Ana Tannalar'dr.
Meru Da'nda da st ste drt krallk vardr. alt
krallkta eitli cinler (Jeniler) yaar. Drdncs
ge yalandr. Asuralar'm (Lha-ma-yin), bir eit titranlarm, asi varlklarn yeridir. Hristiyanlkta, ki
birleri yznden dm meleklere benzerler.
Dnyalarnda asi olarak yaar, kendilerine st
plnlardaki tanrlarla sonsuzca savar ve lrler.
En d evredeki okyanusun evresi, ya da soanm
d kabuu, btn kinat eviren demirden bir du
vardr. Bu kinatn tesinde baka bir kinat vardr
ve bylece sonsuza kadar gider. Her kinat, byk bir
148

AIKLAMALAR, YORUMLAR

kozmik yumurta gibi, demir duvarn kabuu ile

evrilidir. Gne'in, Ay'n, yldzlarn ierde
kalr. Bu demir duvar sembol, bir kinat die
rinden ayran devaml karanln semboldr. Her
kinat karma kanununun etkisi altndadr.
Budizm yaratc bir Tanr fikrini ne kabul ne red et
mi, btn olaylara sebep olarak karma kanununu
yeterli grmtr.
Her kinat bizimki gibi mevki bir hava ile (esir)
evrilidir.

Havari dorje bunu sembolize etmektedir. Bunun

stnde sular, d okyanusun sulan vardr. Her ok
yanus belli younlukta havay (eteri) ve her da silsilesivdonmu havay (eteri), yani madd cevheri temsil
eder. Oklt bakmdan okyanuslar, sptili, ince'yi;
149

TBET'N LLER KTABI

dalar kaba'y temsil eder. Bu ince... kaba sralan

bylece gider. Bardo Thdol'de konu edilen drt kta:
1- Dou ktas: Byk cisim anlamna Lushpags;
(Lupa). Sembolik ekli hill; rengi beyaz. Sakinleri
iyi huylu ve faziletli.
2- Gney ktas: Gezegenimiz yeryz; Jambuling.
Suya den Jamba meyvesini anlatr. Sembolik
ekli bir koyunun krek kemiine benzer. Yani
genimsi, armuddir. Sakinlerinin yz byledir.
Rengi mavidir. Orada zenginlik ve bolluk olduu gibi,
fakirlik ve ktlk; iyilik ve ktln de kanm
vardr. En kk ktadr.
3- Bat ktas: Baglang-Spyd (Balangd). Anlam:
kz-inek-hareket. ekli gne gibi, rengi krmz
dr. Sakinlerinin yz yuvarlaktr; ok kudretlidir
ler ve yiyeceklerini kz tekil eder.
4- Kuzey ktas: Sgramisnyan; Daminyan veya Craminyan. ekli kare, rengi yeil. Sakinlerinin yz at
gibi drt kelidir. Aalar onlarn yiyeceini ve ih
tiyalarn karlar. Kurular kuzey rk; lenlerin
ruhlar Silvenler (orman perileri) gibi aalara yer
leirler. En byk ktadr. Her peyk kta ait olduu
ktaya benzer ve onun yan byklndedir. Bizim
sol peykimiz Rkshasalar'm dnyas olan Ngayabling'tir.
Gizli olarak, aratmlrsa, bu kozmolojide ince ola
rak ilenmi bir sembolizm bulunur. Burada Yuhanra'nm Vahyi'ndekine benzer semboller grmekteyiz.
Hint ve Tibet gizli bilimlerinde uzman bilginler bunlan aklayacak bir anahtar bulduklan iddiasn
dadrlar. "Ruh ve Madde alannda bu bilim kar
snda, bizim kat bilimimiz 'Anlay mabedinin' an
cak eiini temsil etmektedir." demektedir.
128-Daha nceden qk yksek bir ruh aydnlanmaya ka
vumam kii, bu iki yere kendi iradesi ile, uurlu
olarak gidemez. Zira Buddha-Gayadan (byk psiik
merkez) ve (yeni bir doum yolunun balangc) ana
rahminden ruh olarak dayanlmaz iddette
150

AIKLAMALAR, YORUMLAR

nmlar kmaktadr k, alelade bir insan mantalitesi, aynen Bardo'daki parlak klar karsnda ol
duu gibi, bunlardan da kaacaktr.
129- Rdzu-hphrul (Zu-tl): ekli deitirebilme, miktar ve
boyunu deitirme ve birden farkl grnebilme kud
reti.
Burada bu kudretin yaarken yaplan dinsel uygu
lamalarn bir sonucu olmayp Bardo'daki durumun
doal bir sonucu olduu anlatlyor.
130- Lmalann en ilerileri, rencilerine bu eit kudret
leri srf egoizmalarn tatmin iin elde etmeye ken
dilerini zorlamalarn tlemektedirler. nki
renci bu kudretleri yerinde kullanabilecek kadar
manen uygun dzeye gelinceye dein bunlar, daha
yksek deerde ruhsal ilerlemeler iin nemli bir en
geldirler.
131- Lmalar derler ki, normal insan grnden farkl
be eit grme daha vardr.
1- gd gr: Baz hayvanlarn insandan daha
kuvvetli, deiik gr yetenekleri,
2- Devalar'mki gibi, insan dnyasm, kendi dnya
larn; her iki dnyadaki varlklarn gemi ve gele
cek bir sr enkamasyonlann grebilecek kapasi
tede, semv bir gr.
3- Bodhisattva ve Arhantlar'n, dnyalarn gemi
ve gelecek bir sr devrelerini (kalpa) grebildikleri
gerek gr.
4- En stn Bodhisattvalar'n, bu devrelerin milyarlarcasm birden grebildikleri tanrsal gr.
5- Buddhalar'n, ayn ekilde btn ebediyeti gre
bildikleri bilgi gr.
132- Normal olarak Devalar, Dhyna araclyla klervoyans yetenei gelitirilmise veya doutan bu ye
tenee sahip baz kiilerin melekeleri Devalar
dnyasna yneltilmise grlebilirler. Bazen Deva151

TBETN LLER KTABI

lar beklenmedik bir ekilde grnrler. Tripitakada

ve Kuzey Budizmi'nin Kanonik literatrnde Devalar'm beklenmedik tezahrlerinden -Hristiyan ve
slm metinlerde konu edilen melekler gibi- sz
edilmektedir.
133- Yogiler ve Tantra mensuplarnn bildiklerine gre
(yceltilecek) tzim edilecek eit grup vardr: En
stn, tamamen insan tesi bir varlk olan Divyaugha semav veya tanrsal tr tekil eder. kincisi
ok ileri bir insan tr olan, olaanst kudretler
(Siddhi) sahibi Siddhaughalardr. ncs alelade
din reticileri olan Manavaughalardr. Bunlar in
san trndendir. Tantra-Raja'da bunlarn mertebele
ri yle anlatlr:
Divya mertebesinden olanlar her daim Shiva'mn
gnde bulunurlar. Siddha mertebesinde olanlar,
insanlann dnyasnda ve gklerdedir. Mnava mer
tebesinden olanlar yalnz yerde bulunurlar.
134- Durmak dinlenmek bilmeyen bir rzgr gibi, karma
hep hareket ediyor ve bedenden yoksun dnce
(entelekt) onun oyuncadr.
135- Yogiler bunu, Bardo bedeninin, arzulardan oluup
yeryz plnndaki sinir sisteminden yoksun olduu
iin ve bu yzden Gne'in, Ay'n, yldzlarn l ta
rafndan grlemedii biiminde anlatrlar. Ancak
Doa'nm kendi lmden sonraki plnda
grlebilir. Orta a alimist ve mistikleri buna
"astral k" diyorlard. Bu astral n esir iinde,
yeryznn alacakaranl gibi, her tarafta yaygm
ve Bardo'daki esr varlklarn grebilmeleri iin ye
terince parlak olduu sylenir.
136- Niin 49 gn? Metinde geen 49 says, kutsal 7
saysnn karesidir. Buddha Gauthama Kuzey Budizmi'nde ve yksek Hinduizmdeki ortak gizli retiye
gre, her biri bir gezegen zincirinin 7 kresinden
152

AIKLAMALAR, YORUMLAR

oluan Sangsrada yedi lem, yahut My'mn yedi

derecesi olduu inkr edilmemitir. Her krede yedi
tekml emberi vardr; bunlar (yedi kere yedi) 49
faal mevcudiyet duraklardr. nsan embriyonunun
amipten insana kadar ana kamnda btn organik
kalplardan gemesi gibi, lmtesi hlinde -buna
psiik lemin embriyon hli de diyebiliriz- bilici,
yahut uurlu prensip, kaba madde ile yeniden irtibat
kurmadan, saf psiik artlan, benzer olarak dener.
Baka bir ifadeyle, birbirinden mstakil iki embriyoner (yani fizik ve psiik) sre iinde, varln 49
tecrbe devresine tekabl eden tekml ve teevv
(evolsyon ve envolsyon) hlleri yeniden gzden
geirilir. Hermetik (kapal, gizli) yazlarda, Bardo
veya lmtesi tecrbesinde yedi blge vardr. Her bi
ri, Gei hlinde, kompleks bir yap olan uurlu
prensibin yedi unsurunun geliini temsil eder.
Bylece, uurlu prensibe 49 grn veya tezahr ala
n verilmi olur. 7 rakam Aryen veya Aryen olma
yan kavimlerce kutsal saylmtr. Yohanna'nm
Vahyi'nde bu, yedinci gnn kutsal oluu olarak beli
rir. Tabiatta 7, hayatn devri olaylarn dzenler.
Kimyasal elemanlarn serilerinde, seslerde ve renk
lerde olduu gibi, Bardo Thdol de 7 kere 7, 49'un
zerine, bilimsel olarak kurulmutur.
137- Bardo sakini yeryz hayatndaki bencilliinin
doal bir sonucu olarak Bardo'daki btn varlklar
dman saymaktadr. Btn bunlar, bir kbusta ol
duu gibi, korkun halsinasyonlardr.
138- Bsgom-med-yongs-med (Cyom-me-yeng-med): Tefek
kr yokluu (non-mditation). Zihne hibir dn
ceyi, dnmekte olduu dncesini bile sokmama
hli. Dnmekte olduunu dnen kii meditasyon
yapamaz. Bedensize verilen t bunu hatrlatyor.
139- Burada, stpa (veya pagoda)mn yapld sekiz eit
adak kastediliyor. Mchod-rten: Chd-ten, Tibetesi
153

TBET'N LLER KTABI

stpalar bir zaferi, bir azizin lmn kutlamak

iin veya kutsal metin veya kutsal eyanm saklan
mas iin yaplan amt, bina, trbe.
140- Geceleyin bir yolda yalnz yryen yolcu gibi. Yolcu
nasl dikkatini eken belli bal noktalarda oya
lanrsa -Yalnz, byk aalar, evler, kpr balan,
mabetler, stpalar vs.- ller de, kendi tarzlannda,
dolamalan srasnda benzer tecrbeler yaarlar.
Karmik eilimlerle, insanlarn dnyasnn altklan yerlerine ekilirler. Fakat sadece bir dnce
veya arzu-bedenine sahip olduklarndan, hibir
yerde uzun zaman kalamazlar. Sanki hareketleri
frtnann nne katt bir ty parasnn oraya bu
raya uuu gibidir.
141- Burada hatrlatmak gerekir ki, btn bu korkun
olaylar ve keder karmiktir. Yani dnyada yaa
dmz hayatn zorunlu bir sonucudur. Eer dnya
bedeninden ayrlm varlk ruhsal olarak geli
mise, Bardo'daki mevcudiyeti t balangtan beri
mutlu ve sakin olacak ve o hibir zaman bu kadar
aalara inmeyecektir. Bardo Thdol, zellikle alelde ahslar ilgilendirmekte, lmn Gerek'te
serbest brakt, ruhsal olarak ok gelimi kiileri
hedef almamaktadr.
142- Burada esas metin yle; "yiyecek olarak sana
aynlan, ancak sen yiyebilirsin; bakas ona doku
namaz". Kelt inanlarndaki periler veya llerin
ruhlar gibi ya da eski Yunanllarn daimonlar gibi,
Bardo sakinlerinin onlara takdim edilen yiyecek
lerden veya tabiatn kendi kaynaklarndan szlen
eterik zle, cevherle beslendii sylenir. Onlarn,
"maddesel eylerin kokulan, ya da ruhsal zleri" ile
beslendikleri sylenir.
143- Dostlar, dnyada olduu gibi. Gei durumunda mev
cut bulunabilir veya bulunamazlar. Mevcut bulunsa154

AIKLAMALAR, YORUMLAR

lar dahi, len ahsn btn kt karmasn nleyici

gce sahip deildirler.
144- Tibet'te mumyalanma dahil olmak zere her eit l
kaldrma yntemi bilinmekte ve uygulanmaktadr.
145- Lhan-chig-Skyes-pahi-hdre (Lhan-ig-kye-pai-de):
Kiiyle ayn anda doan iyi ruh veya cin. Sikkim'de
"kk beyaz tanr" (Lha-kar-chung) adyla halk
arasnda bilinen varln tabiatnn en stn, en
tanrsal ynnn kiiletirilmesi.
146- Kiiyle ayn anda doan kt ruh veya cin. Bir
varln tabiatnn en aalk ksm larnn
kiiletirilmesi. Sikkim'de halk arasnda Bdud-nagchung (Dud-nag-un), kk siyah mr veya eytan
olarak tanmr.
147- Fatum veya Fata; kader, Tanr sz anlamna gelen
fari (sylemek)'den tremi bu fikir, sonradan herke
sin kendi aln yazs, kaderi olan erkek ya da dii bir
cini simgeledi. Franszcada peri anlamna gelen
"fee" buradan tremitir.
Furialar: Yeraltndan kp insann peine den
kt cinler.
Erinysler: veya birok olan alma tanralar.
Erinysler su ileyenin ve zellikle adam ldrenin
peine taklan kpekler olarak dnlr; bu
kpekler diidir, kan kokusunu hemen alp koarlar
ve peine takldklar uluyu sonsuzca kovalayarak
ldrtrlar.
"... Eumenides tragedyasmda, babas Agamemnonu
ldren anas Klytaimestra'dan alan Orestes'in
peine taklan Erinysler, sonunda birer af tanra
sna dnrler; Orestes de bylece suundan ve
ektii vicdan azabmdan kurtulmu, olur." (Mitoloji
Szl, Azra Erhat)
slmdaki Mnkir-Nekir inanc da dikkati eker.
Katil ve onun akibeti Kuran'da Maide (V. Sure, yet
155

TBETN LLER KTABI

30-37) de anlatlmaktadr.
148- Bu ikenceler vicdan azabn (les affres de la conscience) temsil etmektedir. Burada anlatlan hkm
(veya muhasebe) kt cine kar duran iyi cin olarak
anlatlmaktadr. Yarg taraf tutmadan adalete ba
l, zr tanmaz tutumuyla vicdan olmaktadr. Ayna,
hafza (bellek) dr. lnn uur muhtevasmda beer
bir unsur ne geer. Zayf zrlerle cezada bir azalt
ma umarak "u artlar altnda byle... byle...
yaptm." der. uurun dier unsuru ne geerek yle
cevap verir: "u gaye ile hareket ettin; davrann
sutur." O zaman lehte konuan baka bir unsur
araya girerek "u veya bu zr (jstification) var, l
bu sebepten susuzdur." der. Lamalar, yarglamann
byle srp gittiini belirtmektedirler.
149- Bu ifadenin mns, arzu-beden'in veya astral bede
nin alelde fizik aclarn eriemeyecei bir yapda
oluudur. Lmalar, "Nasl bir kl bir buluta bir ey
yapamazsa, ayn kl Bardo bedeninden de ylece
geer." demektedirler.
150- Bu lm melekleri, Yama-Rja ve cellt friler de da
hil olmak zere, onun maiyetidir. Gney Budizmi'nin Abhidhammas'nda ruh (Sanskritesi chit;
Tibetesi sems) ve ruhun atlndan (Sanskritesi
chittavritti, Tibetesi Sems-hbyung). Ruhun atmlar, frilerdir. (bak. 147)
151- Gowo-nyidku: Dharma-Kaya ile eanlaml olan bi
rinci bedendir.
152- Genellikle Budist olan Tibette, cana kyma yasak ol
duundan, elbette bu ekilde kurbanlar tavsiye edil
memektedir. Kii kendi adma yaplacak byle bir fii
lin direkt karmik tesirlerine muhatap olacandan,
kurban durdurmalarn istedii yakmlanmn ken
dini iitmediklerini grerek hiddete kaplabilir.
156

AIKLAMALAR, YORUMLAR

Bardo'da hiddet en ok kanlmas gereken ey ol

duundan bu da onun aleyhine olur. Yklendii ar
ykle cehennem dediimiz geri seviyede ruhlarn
hline gmlmeye zorlamr.
Tibet'te hayvan kurban deti Budizm'den nceki
aa rastlar. Budizm'le tabi ki, yasaklanmtr. Bu
det, Lmalar'm arzusuna aykr olarak Tibet'te
srdrlmektedir. (u anda Dalay-lama ve yakn
lan, Kuzey Hindistan'da bulunuyorlar. inliler ta
rafndan istil edilen Tibette manastr hayatna son
verilmi, ancak cra da tepelerindeki baz ma
nastrlara inliler'ce mdahale edilmemitir.)
Tibet hakknda verdiimiz aklamalann aktel ol
madklarn hatrlatmakta fayda vardr.
Her devir kendi imknlar erevesinde deer
lendirilmelidir. Smrgecilii ktlemekten tede,
bu biim insan ilikilerinin dnya kltr tarihinde
nemi olduunu da unutmamak gerekir. Tpk Hal
seferlerinin bugnk Bat'mn oluumunda bir rol
olduunun bilinmesi gibi. Kralie Victoria devrinin
rahat atmosferi altnda, bir takm Batllar, Dou'
nun bu ayr uygarln incelemek frsat buldular.
Bu arada Tihetliler'in ngiliz altnlarndaki Kralie
Victorya'y Tibet ana tanrasna benzetmelerinin
karlkl ilikileri uygun bir atmosfere getirdiini
unutmayalm. Olaylarda insanlar aan etkileri
grmekteyiz. Bu gnn Batllar', Katmandu yol
larn esrar peinde teperken, btn ilikilerin sa
dece bu erevede kalacam dnmek anlamszdr.
Dnya byk bir senteze gereksinme duyuyor. Yz
yllardr da bunun sancsn ekiyor. Kurban detini
ilkel yaayan kabileler ve uzak blgelerdeki sadece
biim bakmndan Budist olanlar uygulamak
tadrlar. Tibetliler, Kamir Brahmanlan gibi et yer
ler ve buna neden olarak da ekonomik zorunluklan
ve iklimi gsterirler. Her ne kadar Tibet hububat,
sebze ve meyve bakmndan gerekten fakirse de, bu
iddiann, gebe ve hayvan besleyici atalardan kal
ma bir alkanln sosyal miras olan bu dete, bi157

TBETN LLER KTABI

linsiz bir mazeret arama kaygsndan ileri geldii

anlalmaktadr.
153- Varlm nsezileri gemiin, hlin ve gelecein an
lalmasn, bakalarnn dncesini okumay,
kendi yetenekleri ve bunlarn snr hakknda ak
bir bilgiyi kapsar. ok tekml etmi kiiler,
rnein yogiler byle bir yetenee sahiptirler.
Dnyadan farkl olan Bardo plnnda, her varlk ka
ba bedeninden ayrlmann kendine verdii g saye
sinde bu kudretten bir miktarna sahiptir.
154- Sonu almak iin, yeryz hayat boyunca doup bi
rikmi liyakatin faal klnmas yani, lnn Bardo'daki mevcudiyetine eklenmesi lzmdr.
155- Normal olarak Bardo'daki hayat, ly douma zor
lar; bu, Buddha hlinin aydnlanmasna zt karmik
eilimlerden ileri gelmektedir. u hlde l, doal
olan bu eilime, elde edebildii btn yardmla kar
koymaldr.
156- Baba ve Ana, birlemekte olan erkek ve diidir. Guru
veya stat, semav veya ruhsal stat olup, beer bir
stat deildir. Tanrsal ana, Guru'nun aktisidir.
Sanskrite bir terim olan akti'nin tam tercmesi,
Tanrsal Kudret'tir. Bir tanr aracl ile kiiletirilmi olan tanrsal kudretin, negatif veya dii
grndr. Bu tanr ise bu kudretin pozitif gr
nn simgeler. Tantradaki akti'ye ya da ki
nattaki Tanrsal Kudretin ahslandrd bir Ana
Tanra'ya ibadete akta denir. Eski Msrllar gibi,
Tantristler, cinsel eylemi dinsel-bilim dzeyinde ele
almaktadrlar. Ve bu bilim, Bardo Thdol'de
sylendii gibi, doann ilkeleri olan erkek ve
diinin birlemesini (Tibetede Yab ve Yum; Sanskritede Deva ve akti) tamamlanma ve birlemenin
simgesi olarak grr. Kudret erkek ile (yab veya deva)
bilgi dii ile (yum veya akti) simgelenmitir. Bu kud158

AIKLAMALAR, YORUMLAR

retlerin ezoterik olarak devaml birlik hlinde ol

duu sylenir. Bat dncesi baz dekadan (bozu
mu) kii ve mezhepleri grerek Tantrizm zerinde
yanl bir fikir edinmitir. Baz gereklerin hazr ol
mayanlara aklanmasnn sakncal olduunu, Do
ulu inisiyenin, hazrlanp geirdii eprvler sonucu
almaya hak kazanm olanlarn dndakilere bilgi
leri, kesinlikle aklamama disiplinini, bu durum
hakl gstermektedir.
157- Gebelikle sonulanan cinsel eylem, ruhsal plnda,
tanrsal bir grevin teklif ve kabul olarak
saylmaldr. Bu da ilgili kiiler arasnda -uura ak
setmese de- ruhsal dzeyde ksaca sempatizasyon
deyip getiimiz derin bir his al veriini gerekli
klmaktadr. Baz ana babann, gebeliin oluma
sndan ok nceleri doacak ocuklarn ryala
rnda grmeleri, bu sylediklerimizin kantdr.
158- Brzus-skyes (zu-kye): uurlu prensibin bir Loka'dan
dierine transferi.
159- Bitkiler dnyasmda tohum veya sporla doum.
160- Bu blm hayvan semboln, aynen Platon'un Cum
huriyetinde hayvan bedenlerinin seimi blm gibi
incelemektedir. Metnin halka gre veya egzoterik yo
rumlanmas, aynen Platon'un eserine uygundur.
Bundan baka Bardo Thdol'n kopyacs, yahut onu
yazan veya yazanlar egzoterist idiler. (Sadece inisiyeler verilen gizli bilgilerden yoksun idiler.) Ya da
onun egzoterik yorumunu desteklemek karar ile
byle yazdlar. Bu gnk birok modem din adam
gibi, korkutucu doktrinlerin (Hristiyanlktaki ebed
cehennem gibi) doru olmamakla birlikte, ilkel an
laylar tahrik ederek onlar faziletli klacana inamyorlard. Elimizdeki metin, Pltonunki gibi, az
ok karkla uram olmakla birlikte, gerek an
lamlan bulabildiimiz ezoterik bir anahtara da sa159

TBETN LLER KTABI

hibiz.
T Buddha zamannda olduu gibi bugn de, gemi
hayatlarm uzun zamanlar boyu hatrlayan nadir
ermiler mevcuttur. Gerek ermiler, hibir eyi de
nemeden, srf bir kitapta yazl veya "genel inan
byledir" diye kabul etmezler. Kald ki, her metin, ya
bozulmutur, ya bozulabilir. Bu kitabn nairi (Dr. W.
Y. Evans-Wentz), Hindu ve Budist ermilerden, egzoterik tefsirlerin tesinde ezoterik renim almtr.
Bu renime gre:
nsan ekli insanalt lemlerin direkt bir mirasdr.
Hayat bir kuvvetin ynetiminde, en basit hayat
ekillerinden balayarak tekml etmi, daima
deiip artan bir uur potansiyeli kazanmtr. Bu
potansiyele, her varl evreleyen ve onun ruhsal
zn oluturan, varla bal hayat tohumu diyebi
liriz. Bu tabiatndan tr o, tekmln ve de
vamlln prensibidir. Bilgi edinebilir ve neticede
kendi tabiatn bile bilir bir prensiptir ve normal
gayesi aydnlanmadr. Bir bitkinin fiziksel olan to
humu ya da hayvan organizmas gibi, insan tohumu
da ancak kendi trnden bir ey hasl edebilir. Kez
hayat akmnn insan seviyesine gelmi psiik tohu
mu da, kendi trnn tekml karakteristiklerine
yabanc bir bedende ne bu dnyada, ne Bardo'da, ne
de Sangsra'nn ayn bir leminde enkarne ola
mad gibi, onlann ortamnda yaayamaz, sk ve
devaml bir iliki kuramaz. Karma kanunu nasl
hayatn seyrini dzenleyen amaz bir kanunsa, bu
da, hayatm tezahrn idare eden, ayn neviden bir
kanun olarak kabul edilmelidir.

Bir insann hayat akmn bir kpek veya tavua ak

tarmak, Hindularn dedii gibi okyanusun sularm
Ganj nehrine sdrmak kadar imknszdr. ok iyi
yetitirilmi bir iein, bir hayvan trnn soysuz
lamas, ne kadar ileri gitse, hibir zaman kendi
trnn genel vasflarn kaybedecek kadar ilerle
mez. Bugnk bilgi ve gzlem durumumuzda hibir
160

AIKLAMALAR, YORUMLAR

zaman bir trn baka bir tre dntn

grmediimiz gibi, insann ancak vah insana ka
dar dejenere olabileceini bilmekteyiz. Fakat insan
asla bir insanalt tre dnemeyecektir.
Bardo Thdoln mtercimi Lama Kaz Dawa Samdup bu husustaki fikrini, kendi el yazsyla yazarak
brakmtr: "Bardo'daki 49 gn, ister geliim, ister
dejeneresans olsun, devreleri sembolize eder. Gerei
kavrama yeteneine sahip zeklar, hibir zaman
varln aa mevcudiyet artlarna dmezler.
nsann insanaltma dnm doktrini, insan
uurlnun en aa veya en kaba unsurlarna uygu
lanr. Bu durumda 'Bilici' ne enkame, ne dezenkame
olur: sadece seyircidir.
Bardo Thdol'de l, uur hllerinde adm adm ge
riler vaziyette temsil edilmitir. Geriye doru her
adm, gayri-uurda bir baylma, bir uur kaybndan
sonra olmutur. lnn Bardo'nun aa seviyelerin
deki mantalitesinin, evvelce dnyada sahip olduu
uura itirak eden bir zihn unsur veya unsurlar
bileimi olmas mmkndr. Byle bir mantalitenin
insan mantalitesi ile atba beraber gidecei
sylenemez; zira lnn, mantalitesinin ok zayf ve
gayri mtecanis bir iniksma (homojen olmayan bir
yansmasna) benzetmektedir. Ve belki de bu, gerek
mnda mmkn olsa, insanalt hayvan bedenle
rine enkame olan bir eye benzemektedir.
Bu teori, eski Msr Rahipleri'nin ezoterik olarak an
lattklar ve Heredot'un egzoterik olarak naklettii
bir teoriye tamamen benzemektedir. Heredot'un
yazlaryla birlikte baka Yunanl ve Romallar'm
yazlarna gre hkmederek ilerki zetlemeye vara
biliyoruz: insan ruhu lmden sonra lmtesi
hlinde 3000 yl kalr diye inanlyordu. Beer
plndaki vcudu, lm srasnda ayrr, kendini
oluturan unsurlar hayvan ve nebat bedenlerini
tekil etmeye giderler ve bin yl boyunca birinden
dierine geerler. Bu devrenin sonunda ruh, lm
srasnda dnya plnndaki vcudunu tekil eden ve
161

TBETN LLER KTABI

o zamandan beri eitli varlklara g eden ayn

madd partiklleri alkanl dolaysyla toplar ve
Onlarla (bir kuun yuvasn yapmas gibi) kendine
yeni bir beden tekil eder ve ondan bir insan varl
doar.
161 Bu fikrin aklamasn Budizm'in felsefesinde ara
mak lzm. Bu, kendisini bulunduu hl iinde ebed
farzeden varln aldanmasdr. Fenomenal (olaysal)
varln bilgisizlikten doan cehaletidir. Tpk gen
bir insann kendini hi ihtiyarlamayacak; zengin
bir kiinin, varln ilelebet srecek sanmas gibi.
-

162 Dri-za (Di-za): Koku yiyiciler, (esr-z'le beslenen

ler). Sanskritesi Candharva. Hindu ve Budist mito
lojisinin perileri. Bu ehirler fantastik biimlerde
bulutlardan yaplmtr. Yamur olarak der ve
kaybolurlar.
-

163 Mngon-shes (Ngon-se): Sanskritesi Abhijina. Geni

uur, normal st idrak. Bedenli uur (bal uur, dar
uur) iin kullanlan szck ise, Rnam-shes (Namse): Sanskritesi Vijnna. Geni uurun (olaanst
idrkin) en nemli alt zellii unlardr.
1. ve 2. Olaanst grme ve iitme,
3. Dnce okuma,
4. Mucizeli kudretler bilgisi,
5. nceki hayatlarn hafzas (hatras),
6 . htiraslann yok edilme bilgisi.
Alelde ller iin byle bir idrak yetenei yaam
srasnda snrldr ve ancak lmtesinde ortaya
kar. Oysaki bir Buddha ve tam Yoga uygulaycs
iin bu, srekli ve snrsz bir kazanlm durumdur
ve btn uur plnlarna yaylr.
-

164 Dranpa (tanpa): Gerek anlam, ak, yani uurun

akdr. uur, hafza veya hatra anlamna kul
lanlr. (Sanskritesi smriti)
-

162

AIKLAMALAR, YORUMLAR

165- Rulog: syan veya nefret. Nefret hissi ile l, oraya

girmesine mni olacak zihn bir davranta bulu
nuyor.
166- Cshed-ma (ed-ma): Azap vericiler, can alclar. Ro
ma mitolojisindeki Furialar'la eanlaml.
167- Chnyid Bardoda sekizinci, altnc ve beinci gnde
grlen bu tanrlar kt ruhlar kovmakta kudret
sahibi saylrlar.
168- Bkah-dod (Ka-dd): Bu varlklar "Gei hli"nin arzu
lanr ve sabit bir hl olduu tarznda yanl bir
dnceye kaplmlardr. Orada btn kalanlar
(ruhlar, pretalar: eytan bir hl alm olan lm
insan varlklar) Bardo'ya alrlarsa, normal tek
mllerini geciktirirler. En aydn Lmalar'a gre,
bugn Bat dnyasnda grld gibi, bir ruh spirit
celselerde davet edilirse, dnya ve lmden sonra
hayatn sona ermedii fikrine ok nem veren gele
neksel animik inanlarla temasa geerse, bu ruh,
Bardo'da bir tekmln imkn dahilinde olduunu
dnr ve Bardo'dan kmak istemez. Bylece,
anlan bir ruh, iinde bulunduu, her eyden evvel
bir hayal lkesi olan Bardo'yu, dnyada iken br
lemi nasl dnyorsa yleym i gibi anlatr.

nki dnyadaki bir varlk uyank hlindeki

tecrbelerini nasl ryasnda tekrarlyorsa, Bardo
sakini de, beer dnya uurunun muhtevasn karmik halsinasyonlar olarak tekrarlar; sem b olik
vizyonlar, Bardo Thdol'n her zaman dorulad
gibi, dnya hayatndan getirilmi dnce kalp
larnn psiik yansmasndan ibaret zihn muhteva
veya karma tohumlandr. Bu, davet edilmi bir ru

hun, bulunduu yerle ilgili olarak herhangi rasyonel

bir felsefe sahibi oluunun ne kadar az rastlandm
aklayan bir husustur. Bu ruhlar, daha ziyade kar
mann oyuncaklarndan ibaret, zihn insicam
(dnsel tutarllk)dan, srekli, deimez bir
163

TBET'N LLER KTABI

kiilikten yoksun, anlamsz uurlu prensiple bir

likte atlm psiik kabuklardr ki, bir medyomla te
masa geince bir eit otomatik hayatla galvanize
olurlar. Tibette, in'de, Moolistan'da gerekten bir
eit ruh arma yaplmaktadr. Bir eit RahipKhin Lmalar'a nemli konularda, hatt politik
konularda ve hatt Dalay Lma tarafndan bile
mracaat edilmektedir. Fakat arlanlar, aa se
viyeden "koruyucu tanrlar''dr. Bunlara "emirleri
yapanlar" denir. (Tibetesi bkah-dod: emir bekleyen
anlamna.) Fakat hibir zaman, yakn bir tarihte
lm bir kadn ruhu arlmaz. Tibetlilere gre bu
bkah-dodler'in bazlar, salklarnda kara by
yaptklar iin ruhsal aydnla kavuamam veya
yukarda sylendii gibi, tekmln normal yolun
dan ayrlm Lmalar'm ruhlardr. Bunlar ou za
man tekml durmu, kurnaz, eytan ruhlar
hline gelmilerdir. Bu da pek tabi, lr lmez medyomlar tarafndan arlan ruhlardan olduklar iin
deil, kt karmalar yznden byle olmutur.
Byle bkah-dodler, kendilerini herhangi bir l
kimliinde gstererek, tecrbesiz medyomlara ve on
larn evrelerine zihn ve ruhsal olarak ok ktlk
yapabiln, obsede edici kt varlklar olarak
mtala edilirler; zira bu varlklar deliliklere ve
ahlken sorumsuz davranlara sebep olabilirler. Bu
sebepten Lmalar; psiik aratrmalarn, hibir bil
gisi olmayan insanlarn hafife aldklar bir konu olarak deil, majik ve gizli bilimlerde stat kiiler ta
rafndan yaplmas gerektiini sylerler. Sikkimde,
tamamen Bat'da olduu gibi, bir eit nekromansi
(ruh arma) yzyllardan beri yaplmaktadr. Sikkim'in ilk ahalisinden gelen Lepchalar -bunlar
hlen kylerde oturan halkn byk bir blmn
oluturmaktadr- Amerikan yerlileri gibi kltle
rinde animisttirler ve onlarn etkisiyle, ou Lepcha
ve Tibetli karm olan Budistler arasnda "l
arma yaygnlamtr. Bu ruh armalar (gay
retleri boa giden Lmalar'm muhalefetine ramen).
164

AIKLAMALAR, YORUMLAR

kez Budist Bhutan'da da yaplmaktadr. Bardo'dan

kurtulmayan bir ruhun 500-1000 sene kaybettii
sylenmektedir. l, Bardo'dan kurtulmadka, ne
bir cennete gemesi, ne de dnyaya dnmesi mmkn
olamamaktadr. Ancak, eninde sonunda o da, bir to
huma girecek ve bu ekilde Bardo'su bitecektir.
169 Rtsal (Sal): Kudretler anlamna. Metnin baka ye
rinde; Dvang-po (Wang-po): Faklteler, melekeler, ye
tenekler anlamna.
-

170 Metin: Rig-pa (uur) + Bdag (Dag): Kendi, zat. Sanskritesi Atma. uur'u gerek uurun esas olarak
dnrsek -yani Bat'daki uuralt anlamna- bu
blm Bat'nm psikolojisiyle dorudan doruya ilgi
li olur. Bu uuralt bir hayatn btn hatralarnn
deposu -ve gemi hayatlarn hatralannm da bir de
posu- olarak gerek benlii tekil eder. Bu (ben) bir
hayattan dierine kesiksiz devam eden hayat akm
dalgasnn dayanadr ve tam aydnlanmann simyas(18) ile dnya tesi Buddha uuru'na dnr. ll9)
Bu fikir Anguttara Nikayanm Lona Phala Vagga'daki Buddha retisine ait yazlara uygundur. Bu
retide, uur altndaki gizli hafzann Yoga metodlaryla nasl bulunaca anlatlmaktadr. Burada
ok uzak gemiini -500 kalpa boyunca- hatrlayan
Sobhita'dan, Bhadda-Kapiln isminde daha evvelki
bedenleri dizisini (Skandha) hatrlayan bir kadn
slikden1201 bahsedilmektedir.
-

171 Tushita cennetinde veya Deva dnyasmda bir lots

iei iinde domak, ezoterik olarak, saf bir doum
saylmayan rahim aracl ile doumdan baka bir
doum eididir.
-

172 Bu Vajra-Pni cenneti olup Buddhalar'n dnya-

(1 8 ) Eskilerin kurun dan altn yapmay gaye edinen yntemleri, alimi.

(1 9 ) Biz ona ruhum uzdan nefh ettiimiz zaman...(Kur'an)
(2 0 ) Salik: B ir yola, b ir tarikata giren (slk eden), disciple anlamna.

165

TBETN LLER KTABI

larndan biri deildir. inliler'in (Uzun Sallar'n)

sa rglerine iaret etmesi mmkndr. Bu takdirde
bu, metnin Hindistan'da deil Tibette olutuuna
kant olur.
173- Shorea robusta: Hint ormanlarnn sert odunlu,
yksek, yapraklar ve ieklerinin gzellii
yznden grkemli saylan bir aac. Budistlerce
Aydnlanmn yani Buddha'nn glgesinde doup
ld bir aa olarak kutsamr.
174- On yn: Drt ana yn ve aralarndaki drt yn; Zenith ve nadir tepe noktas ve kart (ayak ucu).
(Rzgr gl)
175- Fatihler: Egolarndan tm syrlm, aydnlanm ve
dnya tesi plna ermiler; Bodhisatvalar ya da fa
tihlerin oullar; insanlara yardm iin srasnda
bedenlenen varlklar.
176- Pal-Hbyor-phun-sum-tshogs-pahi-mi-ls (tal-jortn-sum-o-pai-mi-l): Bamsz ve tam yetenekli bir
beden. Sekiz badan kurtulmu. Bu sekiz ba
unlardr:
1- Devalar'n yaamna ait sonsuzcasna tekrarla
nan zevkler;
2- Asuralar'n yaamna ait artsz arasz kavga hli;
3- Kaba dnyay yneten alkanlklar;
4- Pretalar'n yaamna bal alk ve susuzluk st
raplar;
5- Cehennem yaam olan an souk ve scaklar;
6 - Baz insan rklarndaki dinsizlik veya sapk din
ler;
7- ve 8- nsan enkamasyonunun baz artlarnda
ekilen fizik ve dier eprvler.
Tam yetenekli bir beden elde edebilmek iin, iman,
sebat, zek, candanlk, alakgnlllk lzmdr.
Ayrca dinin geerli olduu bir dnemde. Yani
Aydnlanmn enkarne olduu veya retisinin
166

AIKLAMALAR, YORUMLAR

geerli olduu bir devrede dnyaya gelmek ve bu esna

da ruhsal olarak gelimi bir guruya raslamak
lzmdr.
177- Bu, l iin kurban kesilmesi anlammda deildir.
Cenaze treni srasnda Lmalar'a ve davetlilere ye
dirilmek zere -Budizm'de det olmad vehilehayvan kesilmemesi sylenmektedir. Fakat ekseri,
bu kaideye uyulmaz. Hayvan ldrmeye cesaret edil
mese bile, baka yerde kesilmi hayvanlar getirilir.
Bu, Budizm yasalarndan olan "hibir canly
ldrmeyeceksin" emrine eklen uyulup esasta uyul
mamas demektir.
j

178- Eski Msr ve Hint'te olduu gibi Tibet'te ve Himalaya

halklarnda, hatrlanmayacak kadar eski zaman
lardan beri, alayp barmak detti. slmiyet gibi,
Budizm de bu deti doru bulmamaktadr.
179- Lmalar ve fakirleri doyurmak sadaka vermek,
manastrlara dinsel metinler ve heykeller hediye et
mek, len ahs zenginse, manastrlara bata bu
lunmak gibi.
180- nsan hayatnn, lm tesinin Nirvna'ya kadar
eitli safhalarn anlatan kitaplar.
181- Tibette saldrgan kpekler pek oktur. Hatt yolcu
lar onlardan korunmak iin bir muska bile tarlar.

167

gppu&S^

,,

ij

STSSS S -------r

SPYANG-PU ( an g-K u )

SPYANG-PU RESM NN AIKLAMASI

lmn ilk gnnden 14. gnne kadar Chnyid Bardo, 15. gnnden itibaren de Sidpa Bardo, l iin tekrar
tekrar okunacaktr. Fakat Sikkim evrelerinde tren 14.
gnnden kesilebilir. Daha varlkl aileler iin, Sikkim'de en aa 21 gn, bazen de 49 gn sren trenler
yaplr. Cenaze gn, len kimse zengin veya yksek mev
ki sahibiyse, merasime 100 kadar Lama itirak eder. Eer
l yoksulsa, bir ya da iki rahip getirtilir. Adete gre,
herkes iin, ondrdnc gnden sonra bir tek Lama gelip
kitabn okunmasm bitirir.
Bir tabure, bir odun paras veya baka bir ey giydi
rilerek ly temsil etmek zere bir yere yerletirilir. Ye
rine Mtshan-Spyang ve Spyang-pu denilen matbu bir
kt okunur. Bu Spyang-Pu'nun ortasndaki ekil, ba
caklar tapnma biiminde bir araya gelmi durumda ve
duygu uzuvlarnn be mkemmel eyinin sembolleri ile
evrili olarak ly simgeler. Bu semboller: I) Her trl
olay ve grme duygusunu ifade eden bir ayna; 2) Bir deniz
kabuu; 3) Bir lir: iitme duygusunu ifade etmektedir; 4)
iek dolu bir vazo: Koku alma duygusunu simgeler; 5) Bir
kap iinde kutsal rekler (Hristiyanlar'n kutsal ekmek
leri gibi) tad alma duygusunu ifade etmektedir. Ortadaki

ziynet ifadesi, ipek elbiseler ve sayvan dokunma duygusu

nu anlatr. Yz hizasna yerletirilmi bu kt resim
nnde, lnn ruhuna takdimeler verilir ve bu resm
Lma, kendisine Bardo Thdol' okumak iin, bizzat
lym gibi dnr.
Tibet ve Sikkim'de kullanlan ly temsil eden
"nesne" ile Eski Msr cenaze trenlerinde kullanlan
"Osiris Heykelcii" -bu heykelcik merasimlerde lnn
yerini tutmaktadr- tamamen birbirine benzemektedir.
Aslnda Tibet l trenlerinin byk bir blm Budizm
ncesi dneme aittir. Bu benzerlik, Eski Msr ve Tibet
arasnda ortak bir kkene iaret etmektedir. Bundan
baka "ly temsil eden ey"in ba olarak kabul edilen
Spyang-pu'nun eski Msr'daki paraleli "KA" ya da ruh'u
(dezenkameyi) simgeleyen imajdr. Bu imajlar, KA, irti
bat kuraca bir beden arar ki, Tibetlilerin Bardosu'nda
"tamyc" da byledir.
169

TBETN LLER KTABI

Eski Msr cenaze trenlerideki n hazrlklar,

lye, tantan -bedenini yapabilecek- sihir kuvvetini ve
rebilmeyi amalyordu. Bu fantom-beden, ya da "KA,
btn duyu yeteneklerine sahiptir; ayin "gzleri ve az
amaya", vcudun btn fakltelerini yeniden salamaya
alyordu. Ayn biimde Lmalar, ok kimsenin lnce
karanlklarda kalacan ve derhal bir alma temin ede
meyeceini dnerek, lm hemen takip eden uursuz
luk hlini geitirip lye tam uurunu iade etmeye ve
onun lm dnyasnn alk olmad ortamna altr
maya alrlar.
Bu det, Budist ncesi Bn ayinidir. Ve transandan
tal ynyle Taoizme yalandr.
Spyang-pu'nun merkez figrnn sol omuzu yak
nnda, baz defa da ortada ve aada, Sangsra'mn alt
ayr dnyasn simgeleyen fonetik semboller (harfler)
yazlmtr.
S: Sura - Devalar dnyasnda Tann,
A: Asura - Asuralar dnyasnda dev ya da titan,
Na: Nara - nsanlar dnyasmda insan,
Tri: Trisan - Yaban dnyalarda yaban bir varlk,
Pre: Preta - Bedbaht ruh; mutsuz varlklar dnyas,
Hung; (dmek, huan'dan) Cehennem dnyalarnda
cehennem varl.
Cenaze treninin bitiinde, bu kt-yz ya da
Spyang-pu, bir ya lmbasnn alevinde merasimle
yaklr. Ve lyle son olarak vedalalr. Alevin rengine
gre ve yan tarzyla lnn lm sonras yazgsnn ne
olaca bilinebilir.
Spyang-pu'nun klleri bir tabakta toplanr, kller
balkla kartrlr. Sembolik motifler ya da kutsal
h a r f l e r eklinde yorularak Sa-tscha denilen kk bir
ka stpa yaplr. Bunlardan biri lnn evinde aile mih
rabnda saklanr; dieri iki yolun birletii bir noktada
veya bir tepenin zirvesinde, ekseriya da sivri bir kaya ya
da bulunursa bir maarada emin bir yere konur.
Kdn yaklmasyla birlikte "ly simgeleyen ey"
bozulur. Elbiseler, sonradan bunlar satan Lmalar'a ve
rilir. Lmalar bu paray cret olarak alm olurlar.
170

MANJUHR'NN KUTSAL BLGELK KTABI

SAKN TANRILAR BYK MANDALASI

KIZGIN VE BLGYE SAHP TANRILAR

BYK MANDALASI

zerinde " Om Mani Padme Hum " mistik forml yazl

talar. Ortada " yak " boynuzu ve kafatas paras
grlyor.

Papiruslara , ipek katlara yazl gizli ve

kutsal el yazmalarnn korunduu kitaplk
ve Tibetli bir Lama.

TBET'N
LLER KTABI
Bundan baka arkada braktn ser
vet ve eyaya kendini bal hissedersen
ve bunlarn bakalarnn eline getiini
grerek zaafn dolaysyla kzarsan daha
stn bir plnda domaya hak kazan
m olsan bile, bu his, senin o nn psiik
olarak, yle bozacaktr ki, cehennemde
veya sefil ruhlarn, pretalar'n dnyasn
da domak zorunda kalacaksn. Dier
taraftan, ardnda braktn servete bal
isen, bu servete burada sahip olamaz
sn ve servetinin sana hi bir faydas do
kunmaz. u hlde her taraf ve sahip ol
duun eylere balln terk et, onlar
tamamen uzaa at, onlardan btn kal
binle vazge. Zenginliklere sahip olma
nn nemi yoktur, hasis hislere kaplma
ve her eyi kendi arzunla terketmeye
hazr ol...

R u h ve

_M addeJ

DERGS YAYINLARI