You are on page 1of 288

BN BR G ECE M ASAL LA RI

Cil t 0 5
Anonim
Franszca Nshasndan eviren
ALM ERF ONARAN
Yaptn zgn Ad

KTB 'ALF LAYLA WA-LAYLA
Yaptn ngilizce Ad
ONE THOUSAND AND ONE NIGHTS
(ARABIAN NIGHTS)
ISBN: 975-414-155-X
lk Bask: AFA Yaynlar Eyll 1992
Tarayan: Remaver
E-Kitap: spiderh

Kitabn tmn deilse de, sevin ve gllerden


rlm bu kitab, ehrazat'n Dou iin yaptn,
hatta daha fazlasn, yarn Bat topraklar iin
yapacana inandm Fransz gen kadn dostum
LUCIE DELARUE'nn
(Mme J.C.M.)
ellerine brakyorum
J.C.M.

Kamerrzzaman ile
Tm Aylarn inde En Gzeli Olan
Budur1 Hatun yks
Artk sabr kalmam olan kk Dnyazat, bzld haldan
kalkarak ehrazat'a: "Kardeim, senden vaadettiin, sadece a
dn iitmekle bile zevk ve heyecandan titrediim yky bize
anlatmakta acele etmeni rica ediyoruz" demi.
ehrazat da kzkardeine glm ve ona "Olur! Ancak balamak
iin, ahn uygun karlamasn bekliyorum" demi.
Bunun zerine ah ehriyar, ehrazat ile evlilik gerei her za
man yapt eyi o gece de ivedi tamamlayarak, o da bu yky
merakla beklediinden, kendisine:
"Ey ehrazat, kukusuz, memnunlukla bana, vaadettiin perice
lik2 ykye balayabilirsin!" demi.
ehrazat da hemen u yky anlatm:
ittim ki, ey bahtgzel ah, eski zamanlarda, Halidan lkesin
de, ad ehriman olan, kudretli bir orduya ve hatr saylr zen
ginliklere sahip bir ah varm. Ama bu ah'n, dtan baklnca
mutlu grnmesine ve yasal drt kars dnda yetmi gzdesi
bulunmasna karn, ocuktan yoksun olduundan yrei szl
yormu; nk, ya epeyce ilerlemi ve kemii ilii kurumaya
balam ve Allah, ona saltanat tahtnda ardl olacak bir oul
vermemi imi.
1
2

Budur: Aylarn iinde en gzel ay anlamnda olan Bedr-l-Budur'un ksaltlm ekli


(.)
Pericelik: htiaml dekorlar arasnda tabiat st olaylar gsteren sahne eseri.

ah bir gn, byk vezirine gizli aclarn amaya karar vermi


ve onu artarak kendisine "Ey vezirim, bunca iddetle acsn
ektiim bu ksrl neye balayacam bilmiyorum!" demi.
Byk vezir bir saat kadar dnm; sonra ban kaldrarak
ah'a "Ey ah, gerekte, ok ince bir sorun var nmzde ve
bunu ancak tm glerin sahibi Tanr zebilir! yice dndk
ten sonra, soruna ancak tek bir yoldan are bulunduunu anla
dm!" demi. ah da, ona "Nedir o?" diye sorunca; vezir "u: Bu
gece, hareme girmeden nce, ibadetin gereklerini dikkatle yeri
ne getirmeye zen gster. Tutkuyla abtes aldktan sonra ve yre
ini iyiliksever Tanr'nn iradesine terk ederek ibadetini tamam
la! Bunu izleyerek seecein elerinden biriyle birleince, Tan
r'nn yardmyla verimlilik salarsn!" demi.
Vezirin bu szlerini iiten ah ehriman "Ey bilgelikle konuan
vezir, bu szlerinle bana hayran olunacak bir are gsteriyor
sun!" demi. Ve bu nerisinden dolay byk vezire ok teek
krler ederek ona bir onur giysisi armaan etmi. Akam olunca,
dini grevini dikkatle yerine getirdikten sonra, haremde, ele
rinin iinden en gsterili kalal, bakire ve de en gen olann
semi; ve o gece onunla birlikte yatm. O anda ve o saatte bir
denbire onu hamile brakm. Ve gn gnne dokuzuncu ayn
sonunda, ei ona, byk sevinler iinde borular ve fifreler 3 ve
ziller alarken, bir erkek ocuk dourmu.
Doan ocuk ylesine gzel bulunmu ve ylesine aya benzi
yormu ki, babas, hayran olarak ona, Kamerzzaman4 adn
vermi.

3
4

Fifre: Yanlamasna alnan, alt tane delii olan, tahtadan bir tr flt.
Kamerzzaman: an Ay (M.)

Kamerrzzaman'n Douu
(A. B. Houghton)

Ve gerekten bu ocuk, yaratlan eyler iinde en sekini imi!


zellikle, delikanl olup da gzellik tm ieklerini on be ya
nn stne serpince, onu gren herkes bylenmi. Yan al
dka, gerekten, ei bulunmazln son snrlarna ulam; gz
leri Harut ve Marut meleklerinkinden daha byleyici, baklar
Tagut'unkinden daha batan karc, yanaklar da lalelerden
daha ho olmu. Boyu pouna gelince, eker kamnn sapndan
daha bklgen ve ipek bir iplikten daha inceymi. Kalalar ise,
ylesine belirgin biimde arm ki, kprdayan bir kum yn
n andrrm ve blbller onu grnce, tmeye koyulurlarm.
Bundan dolay onun, bunca narin olan boyuna karn onu izle
yen bu arlktan dolay ikyette bulunmasndan ve bu arlk
tan bkarak, ou zaman, kaba etinin yuvarlarna dargn bakma
sna amamalym.
Bununla birlikte, gllerin tveyci5 kadar taze ve akam rzgr
kadar tatlln srdryormu; Ve zamann airleri, gzlerine
arpan gzellii, uyum iindeki dizelere dkmeye alyorlar;
bunlarn binlercesi arasnda aada rneklerini verdiklerimizi
besteleyerek arkya dkp sylyorlarm:
nsanlar onu grnce "Ah! Ah!" diye haykrrlar; onu
grdklerinde alnnda gzelliin izdii "Tek gzelli
in kendisi olduuna tanklk ederim!" szcklerini o
kurlar.
Dudaklar, glerse, krmz akiktir; tkr erimi
baldr; dileri bir inci dizisi; salar, klarn yre
ini sokan akrepler gibi akaklarnda siyah kvrmlar
yaparak yuvarlanrlar.
5

Tvey: iek tac (ieklerin reme organlarnn evresinde trl renkte yaprakk
lardan oluan ve bcekleri eken organ).

Ayn hilali, trnaklarnn bir krpntsndan oluur! A


ma titreyen gsterili kalas, ama ardndaki yuvar
larn stndeki ukurlar; ama boyunun bklgenlii!
Bunlar tm szcklerin stndedir!
Dolaysyla ah ehriman da olunu ok severmi; ylesine ki,
ondan bir an bile ayrlamazm. Ve onun, niteliklerinin ve gzel
liinin fazlalnda dalp gitmesinden korkar, bu yzden daha
yaarken onu evermeyi ve ardndan geleceklerin varlndan g
ven duymay istermi. Bu dnce, gnn birinde, her zaman
kinden fazla zihnini yormu; ve fikrini at byk veziri ona
"stn bir gr! nk evlilik, huyu tatllatrr!" diye yant
vermi. Bunun zerine ah ehriman, ba hadmaasna "Git,
olum Kamerzzaman'a benimle konumaya gelmesini syle!"
demi. Ve hadmaas buyruu kendisine ulatrr ulatrmaz
Kamerzzaman, babasnn huzuruna gelmi ve kendisine say
gyla bar diledikten sonra, babasna itaat eden bir ocua yara
r biimde ban alakgnlllkle eip sayg duruunda bu
lunmu...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grm ve
yavaa susmu.
Ama Yz Yetmi Birinci Gece Olunca
Demi ki:
Babasna itaat eden bir ocua yarar biimde, alakgnllkle
gzlerini yere emi.
8

Bunun zerine ah ehriman ona, "Ey Kamerzzaman, olum,


senin mrvvetini grmek ve dn kurarak yreimi ferahlat
mak iin de seni evlendirmek istiyorum!" demi.

Babasmn bu szlerini duyunca Kamerzzamn'n son kertede


rengi atm ve deiik bir sesle, ona "Bil ki, baba, evlilik iin i
imde hibir eilim duymuyorum ve ruhum kadnlara hibir ya
knlk hissetmiyor. nk, onlara kar iimden gelen bir nefre
tin tesinde, bilgelerin kitaplarnda kadnlarn ktlklerinden
ve hainliklerinden sz eden yle eyler okudum ki; imdi, onlara
yaklamaktansa lmeyi yelerim! Ve zaten, onlar hakknda en
deerli airler de yle demitir:

Baht'n bir kadn kendine balad kii, ne kadar ta


lihsizdir! ine girip kapanaca elikle perinlenmi
bin kalesi olan bile yenik dmtr! Bu yaratn hi
leleri onu kamlar gibi silkip atar!
Ah! Ne talihsizdir bu adam! hanetin siyah srmeyle
iriletirilmi gzel gzleri ve ar rglerle rlm
gzel salar vardr; ama ruhuna, boazna kadar
ykselen o kadar ok aclar yar ki, nefesi kesilir!
Bir dieri de yle demitir:
Kadnlar diye anlan bu yaratklar soruyorsunuz ben
den! Siz beni ne yazk ki onun verdii zararlarn bilin
cinde ve edindiim tm deneyleri kullanarak bilgi ve
grg kazanm gryorsunuz!
Ne syleyeyim size ey gen kiiler?... Kan onlardan!
Bama karlar yad, gryorsunuz! Onlarn sevdas
nn bende baarl olup olmadn artk kendiniz bu
lun!
Ve bir bakas da yle demitir:
Taptaze olduu sylenen bakireler bile, akbabalarn
reddettii bir cesetten baka bir ey deildir!
Geceleyin ona sahip olduunu sanrsn, nk narin
bir edayla aslsz gizemler fsldar sana! Hatadr ona
inanman! Ertesi gn kalalar ve en iyi saklanm yer
10

leri senden bakasna ait olacaktr!


O bir han gibidir, ey dostum, inan bana! Her gelene
aktr! stersen onun iine gir; ama ertesi gn k ve
bir daha dnmeksizin yoluna git! Eer akllar bala
rndaysa, sras gelince bakalar da orada yer tutup
sonra da brakr giderler!
Dolaysyla baba, davranmn seni ok zeceini bilmeme kar
n, beni evlendirmeye zorlarsan, kendimi ldrmekte tereddt
etmem!" demi.
ah ehriman, olunun bu szlerini iitince, arp kalm ve
son kertede zlm; ve gznn nnde k karanla dn
m. Ama oluna kar byk bir sevgi beslediinden ve onun
dertlenmesine neden olmak istemediinden, ona sadece "Kame
rzzaman, bu konuda asla srar etmek istemiyorum, gryorum
ki senin hi houna gitmedi. Ama sen henz gen olduundan,
dnmek ve seni evlenmi ve oluk ocuk sahibi olmu gr
menin bende yarataca sevinci de gznne almak iin vaktin
var!" demi.
Ve o gn, ona bu konuda artk baka ey sylememi; ama onu
pehpehlemi ve gzel armaanlar vermi; ve bir yl sresince
byle davranm.
Ama bir yl getikten sonra, yeniden olunu artm; ve ilk de
fasnda olduu gibi ona, "Benim nerimi hatrlyor musun, Ka
merzzaman; ve senden istediim meseleyi ve evlenerek beni ne
denli sevindireceini dndn m?" demi. Bunu duyan Kame
rzzaman babasnn nnde yerlere kadar eilmi ve ona "Baba,
senin nasihatlarn nasl unutur ve Allah bana itaati ve saygy
emrederken, sana itaat gstermekten nasl ayrlrm? Ama uygun
11

bir evlilik iin, bu srede uzun boylu dndm; ve her zaman


kinden fazla, eskilerin ve adalarn kitaplarnn ne olursa ol
sun kadndan saknlmasn, nk onlarn hilebaz, budala ve
nefret uyandrc olduklarn aklayarak saladklar destekle bu
fikre yakn bulmadm kendimi! Allah, eer gerekiyorsa, lm
yoluyla da olsa beni onlardan korusun!" demi.
Bu szleri duyunca, ah ehriman, bu kez de, daha fazla srar
etmenin ya da ok sevdii olunu itaatsizlie zorlamann zararl
olacan anlam. Ama duyduu ac ylesine byk olmu ki,
krlm olarak ayaa kalkm, byk vezirini artm ve ona
"Ey vezirim, ocuk sahibi olmak isteyen babalar ne kadar lgn
dr! Sadece dert toplarlar ve d krklna urarlar! te Kame
rzzaman da, geen senekinden de fazla, kadnlardan ve evlen
mekten kamaya kararl! Bama gelen ne felakettir benim, ey
vezirim! Bunun aresi var mdr acaba?" demi.
Bunun zerine vezir, ban emi ve uzun uzun dnm; son
ra ban kaldrp ah'a "Ey zamann ah', ite bavurulacak a
re: Bir sene daha sabret; o zaman, meseleden ona gizlice sz e
decek yerde, tm emirlerini, vezirlerini ve mahkemenin ileri ge
lenleriyle sarayndaki grevlileri topla! Ve hepsinin nnde, ge
cikmeksizin onu evlendirmeye karar verdiini akla! O zaman
bu saygn topluluk nnde sana itaatsizlik etmeyi gze alamaz;
ve iitip itaat ettii cevabn verir!"
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grm ve
yavaa susmu.
Ama Yz Yetmi ikinci Gece Olunca
Demi ki:
12

"... ve sana iitip itaat ettii cevabn verir!" demi.


Byk vezirin bu konumasn duyan ah, ylesine memnun ol
mu ki "Vallahi! te gerekleebilir bir fikir!" diye haykrm.
Ve vezire en gzel onur giysilerinden birini vererek kvancn
kantlam. Bundan sonra da belirli bir zamana kadar sabr gs
termi, o zaman da sz konusu toplanty yaparak, olu Kame
rzzaman' artm ve delikanl, kendisiyle aydnlanan salona
girmi; ve enesinde de nasl bir ben varm, bilseniz! Ve geip
giderken nasl bir koku sayormu! Babasnn nne gelince, e
ilerek elleri arasndaki yeri kez pm; ve ayaa kalkarak il
kin babasnn kendisine seslenmesini beklemi. ah ona "ocu
um, bil ki, seni bu topluluun ortasna, anna layk bir hatunla
evermek ve lmeden nce torunuma kavuma zevkine ulamak
karannda olduumu bildirmek zere getirttim!" demi.
Kamerzzaman babasnn bu szlerini iitince, byk bir hidde
te kaplarak orada bulunanlarn hepsinin aknlk iinde gzle
rini yere dikmelerine ve ah'n son snrna kadar onurunun k
rlmasna neden olan hakaret dolu bir yant vermi; ah da her
kesin iinde bylesi bir hakareti duymazlktan gelemeyecein
den, korkun bir sesle oluna "Babalarna sayg gstermeyip
itaatsizlik etmenin ocuklara neye mal olduunu greceksin!"
diye haykrm. Ve hemen muhafzlara, olunun kollarn arka
dan balayarak huzurundan karmalarn ve onu sarayn bitii
indeki harap kaledeki eski kuleye kapatmalarn buyurmu. Bu
buyruk hemen yerine getirilmi. Ve muhafzlardan biri, Emir'i
gzetlemek ve ihtiya halinde arsn yantlamak zere kapda
kalm.
Kamerzzaman byle kapatldn grnce, ok kederlenmi ve
kendi kendine "Babama itaat edip srf onun houna gitsin diye
evlensem daha iyi olmaz myd? O zaman, hi deilse, dertlen
13

mekten ve bu eski kulenin stndeki zindana atlmaktan kurtu


lurdum! Ah lanetli kadnlar, hl benim bahtszlmn balca
nedeni olmaktasnz!" demi. Kamerzzaman'n bana gelenler
buymu.
ah ehriman'a gelince, dairesine ekilmi ve bunca sevdii o
lunun o anda yalnz, mahzun ve mahpus, belki de umutsuz oldu
unu dnerek, szlanmaya ve alamaya balam, nk olu
na duyduu sevgi ok bykm ve bu sevgi ona, kendisini halk
nnde sulu duruma dren hakareti unutturuyormu. Bu yz
den, kendisine bu toplant fikrini veren vezire alabildiince kz
m; ve de onu artarak kendisine "Sulu olan sensin! Senin
felaket getiren nerin olmasayd, ocuuma kar sert davran
maya zorlanmayacaktm! Hadi imdi konu bakalm! Ne yapma
l bundan sonra? Syle? nk, imdi yreimin atei olan o
luma strap ektiren ceza fikrine kendimi altramyorum!" de
mi.
Bunun zerine vezir ona "Ey ah, onu ieride sadece on be gn
brakma sabrn gster! Greceksin, senin arzuna nasl boyun e
ecek!" demi. ah da "Emin misin?" diye sormu. Vezir "Hi
kukusuz!" diye cevap vermi. Bunun zerine ah birok kez i
ekmi ve gidip yatana uzanm; orada uykusuz bir gece geir
mi; nk onun en byk sevinci olan bu tek oul iin yrei
atp duruyormu; olunun yannda yatarak kollarn ona yastk
edip uyurken yzne bakmaya altndan, zaten ok az uyur
mu. O gece de boyna bir o yana, bir bu yana yatanda dnp
durmu; ama gzlerini yummay baaramam. Ve ite ah eh
riman'n durumu da byleymi.
Yeniden Emir Kamerzzaman'a dnersek, onun durumu da y
leymi:
14

Gece olunca, kapy tutan kle elinde yanan bir mealeyle ieri
girmi, onu yatan ayak ucuna koymu; zaten odaya ah'n o
lu iin rahat bir yatak yerletirmeye zen gstermi imi; ve bu
nu yapnca, ekilip gitmi. Bunun zerine Kamerzzaman ayaa
kalkm, abtes alm, Kuran'dan baz sureler okumu ve geceyi
geirmek zere soyunmaya balam. stnde sadece bir gm
lek kalacak ekilde tamamen soyunmu, alnn da mavi ipekten
bir atkyla evrelemi. Ve bu haliyle, her zamankinden fazla, on
drdnc gecesindeki ay kadar gzel olmu; yatana uzanm
15

ve babasn ne denli zdn dnecek yerde, derin bir uyku


ya dalmakta gecikmemi.
Oysa, yer ve gk ecinnilerinin yerlemi bulunduu bu eski ku
lede, o gece bana gelecekleri bilmiyor, hatta kuku bile duy
muyormu! Gerekten...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grm ve
yavaa susmu.
Ama Yz Yetmi Altnc6 Gece Olunca
Demi ki:
Gerekten, Kamerzzaman'n kapatld kule, uzun yllardan
beri terk edilmi ve eski Romallar zamanndan kalm bulunu
yormu; ve bu kulenin altnda, ayn ekilde ok eski ve yine Ro
mallar dneminden kalma bir kuyu bulunuyormu; ve ite bu
kuyu Maymune adl gen bir ifriteye barnak oluturuyormu.
Yeralt cinlerinin belli ballarndan olan Maymune, kudretli ifrit
Dimriyat'n kzym; iblisin torunlarndan olan ifrite kendisine
zg ve ailesinden gelen erdemleriyle tm ecinni kzlar iinde
bilinmez blgelerde nl, Mslman dinine inanl ve ok ho
bir ifrite imi.
O gece, geceyarsna doru, ifrite Maymune, det edindii zere
hava almak iin kuyudan km; oradan gnln eken her
hangi bir yere gitmek zere gk katlarna doru hafife umaya
balam. Ve tam kulenin tepesini amak zere iken, oradan bir
6

Bundan nceki gecelerde anlatlanlar, Arapa metinde, birka satr gemediinden,


yky srf sk sk ve birbirine yakn aralklarla kesmemek iin, kaldrdm. Bundan
byle ayn durumun ortaya kt her kez, ayn ey yaplacaktr (M.)

16

k szdn grerek ok arm; oysa o mevkide yllardan


beri hibir ey grmyormu. Bu durumda kendi kendine "Bu
n orada nedensiz olarak bulunmad kesin! eri girip ne
olduuna bakmak gerek!" demi. Sonra bir dn yaparak kule
ye girmi. Yatakta uyuyan yar plak delikanly grnce ura
d tutkulu aknl anlatmaya kelimeler yetersiz kalr! lkin
ona daha iyi bakmak iin parmak ularnda ykselerek ayakta
durmu; sonra bu dar odada kendisine skc gelen kanatlarn to
parlayarak yava yava yaklam. Delikanlnn yzn rten
rty kaldrm ve gzelliine ap kalm. Bir saatlik srede,
onu saran tm incelikleri keyfince seyredebilmek iin uyandr
maktan korkarak soluk almadan ylece kalm. nk, gerekte,
ondan yaylan sihir, yanaklarnn narin krmzl, solgun ve u
zam glgelerle dolu kirpiklerle donanm gz kapaklarnn
lkln grnce; ve kaslarnn taplas biimde yay gibi oluu;
tm bunlara cildinin sarho edici kokusu ve bedeninin tatl yan
smalarn da katnca; insanolunun yaad btn topraklarda
tm yaamnda yapt gezilerde hi bylesine esiz bir gzel
lie rastlamam olan kibar Maymune ok heyecanlanm. ai
rin u haykr aslnda srf ona uygulanmak iinmi:
Dudaklarmn dokunuuyla beni ldrtan gzbebekle
rinin karardn ve tm ruhumla sevdiim yanaklar
nn kzardn grrm.
Kendi kendime "Ey kalbim, tutkunu knamay gze
alacaklara, 'Ey yasaklayclar, benim sevgilim kadar
gzel olan bir varlk gsterin bana!' de!" diyerek hay
krrm!

17

Bylece, Dimriyat'n kz ifrite Maymune, bu harika grnle


iyice gzlerini doyurduktan sonra "Bu mkemmellii yaratan
Tanr'ya krler olsun!" diye haykrarak Tanr'y vm. Sonra
"Nasl oluyor da bu delikanlnn anas babas harabe halindeki
bu kulede onun tek bana kapatlmas iin ondan ayrlmay g
ze almlar? Yknt yerlerde ve llk yrelerdeki benim rkm
dan gelen kt cinlerin fenalklarndan korkmamlar m? Ama,
vallahi! Onlar ocuklar iin kayg duymamlarsa, ben Maymu
ne, yemin ederim ki, onu kendi korumama alacam ve bys
ne kaplarak bunu ktye kullanmak isteyen tm ifritlere kar
onu savunacam!" diye dnm. Sonra Kamerzzaman'n
zerine eilmi ve onu yavaack dudaklarndan, gzlerinden ve
iki yanandan pm; onu uyandrmadan rty yeniden zeri
ne ekmi ve kanatlarn gererek st pencereden gklere doru
uup gitmi.
Temiz hava soluyup szlerek uarak blgenin ortalk yerine
geldiinde, uyuyan gen adam dnyormu ki, anszn yak
nnda bir yerlerde, hzl rplardan oluan kanat sesleri duymu
ve dnp sesin geldii yana bakm. Ve bu grlty karann,
Davut'un olu Sleyman'n stnln tanmak istemeyen ve
ona inanmayan asi ve kt trden Dehna adl bir ifrit olduunu
grm. Bu Dehna, hava uularnda en hzl ifritlerden biri o
lan amhura'n olu imi.
Maymune, kt Dehna' grnce, bu alan kuledeki g
rerek, gidip orada yapabilecei eylerden ok korkmu! Ve he
men, ancak bir atmacann kvraklyla onun zerine doru ua
rak gitmi ve ona saldrp mahvetmek zere iken, Dehna ona
teslim olduuna dair bir iaret yapm ve korkudan titreyerek
"Ey ecinniler ahnn kz kudretli Maymune; Hazreti Sley
man'n kutsal yz ve yce Tanr adna, kudretini kullanarak
beni mahvetmemeni rica eder, benden yana da hibir knanacak
18

frite, Kamerrzzaman' Uyandrmadan zlerken


(H. J. Ford)

frite Maymune, Prens Kamerzzaman' Uyandrmadan perken


(Walter Paget)

davran grmeyeceini sana vaadederim!" demi. Bunun zeri


ne Maymune, amhura'n olu Dehna'a "Peki yle olsun! Seni
balyorum. Ama abucak bana bu saatte nereden geldiini,
burada ne yaptn ve buradan nereye gideceini syle! Ve de
zellikle szlerinde doruluktan ama, ey Dehna! Yoksa kendi
ellerimle kanadn yolar, derini yzer ve kemiklerini krarak bir
yn halinde seni frlatr atarm! Yalanlarla benden kurtulabi
leceini sanma, ey Dehna!" demi. Bunun zerine ifrit ona "Ey
hanmm Maymune, bana tam da ok olaand bir ey iitmi
20

olduum bir anda rastlam bulunuyorsun! Ama hi deilse, ar


zunu doyurursam, beni bar iinde salvereceini ve bana, ha
vada, denizde ve karadaki, dmanm olan tm ifritlerin kt ni
yetlerinden beni koruyacak bir izin belgesi vereceini vaadet, ey
hepimizin ah korkun Dimriyat'n kz!" demi.
Bunun zerine Dimriyat'n kz Maymune "Sana, ikisine de dua
ve bar dilediim Davut'un olu Sleyman'n yzndeki m
hr zerine yemin ederim! Ama konu artk! nk senin ser
veninin ok garip olduunu seziyorum!" demi. Bunun zerine
Dehna ifrit uuunu arlatrm, dnp Maymune'nin yanna
yaklam. Sonra ona servenini yle anlatm:
Ey grkemli Maymune, u anda epey uzaklardaki, in'in u s
nrlarnda, El-Buhur ve El-Kusur'da saltanat sren Byk Gay
yur'un lkesinden geliyorum. Orada drt bir yandaki birok ku
lenin ortasnda bulunan sarayda, cariyeler ile kadnlar ve lkesi
ni koruyan muhafzlaryla yaar bu hkmdar! te orada, gzle
rim, tm gezilerimde ve dolamalarmda hi grmediim gzel
likteki bir varla rastlad. Bu, hkmdarn tek kz, El-Sitt Bu
dur idi!
Bu hatunun gzelliini anlatmaya, tylenir korkusuyla dilimi
kullanmam imknszdr; bundan dolay sadece onun niteliklerini
yaklak olarak saymakla yetineceim. imdi dinle, ey Maymu
ne!
Sana onun salarndan sz edeceim! Sonra da yznden! Sonra
yanaklarndan, sonra dudaklarndan, tkrnden, dilinden,
gsnden, memelerinden, karnndan, kalalarndan, sarsn
dan, ortasndan, oyluklarndan ve de ayaklarndan!
Sa, ey hanmm! klarn ayrl an kadar siyahtr! Ve r
g halinde topuklarna kadar inerken ayn zamanda geceyi
21

frite Maymune, frit Dehna ile Karlatnda


(Edmund Dulac)

birden yaar gibi olurum! Yz! Dostlarn bulutuu gn kadar


beyazdr! Dolunayn parlad anda ona bakarsam, ayn anda iki
ay grrm!
Yanaklar iki ta yaprakl lale eklindedir, elmack kemikleri al
tndaki cildi kzl araplar rengindedir. Burnu da sekin bir ba
n azndan daha keskindir.
Dudaklar, renkli akikten ve mercandandr; dili ki, oynatnca
szsellik szdrr; tkr zm suyundan da daha ok arzu du
yurur: En ateli susuzluklar giderir! Bylesinedir az!
Hele gs! Onu yaratan nsn! Canl bir ayartdr! En has
fildiinden, yuvarlak ve elin be parmayla kavranacak ifte
gsler tar!
Karnnda glge dolu ve Msrl bir Kpti ktibin zenli yazsn
daki Arap harflerinde grld kadar uyumla dzenlenmi u
kurlar vardr! Ve karn bklgen ve ya Allah! gibi ince bir bo
ya doum salar! Kalasna gelince.
Kalas! He, hey! Hatrlaynca titriyorum! ylesine ar bir kt
ledir ki, sahibini, ayaa kalkmak istese oturmaya, yatnca kalk
maya zorlar! Ve ey hanmm, sana ancak airin u szleriyle o
nun hakknda bir fikir verebilirim:
Gsterili ve atafatl k, destek oluturduundan
daha narin bir gvdenin zlemindedir!
Benim iin olduu kadar onun iin de srp giden bir
ikence ve heyecan nesnesidir, nk ayaa kalknca
onu oturmaya zorlar ve onu dnnce zebbimi dai
ma ayaa kaldrr!
23

Kalalar byledir ite! Ve onlardan, vnlecek iki


beyaz mermer halinde tkz oyluk kar; sonra da ba
caklar, kibar ayaklar zerindeki o kadar arl nasl
tadna akl erdiremediim ayaklar gelir.
Orta yerdeki organna ve onun derinliine gelince,
onlardan sz ederken umutsuzlua derim; yine de
birinin mkemmel, brnn eksiksiz olduunu sy
leyebilirim. imdilik dilimin sana aklayabilecei
eyler bu kadar! Ellerimle tarif etmeye kalksam da,
anlattklarmn grkemini gereince deerlendirmem
mmkn deil!
Ve ey Maymune, ah Gayyur'un kz El-Sitt Budur adl bu gen
hatunun durumu aa yukar byledir, ite! demi.
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grm ve
her zamanki gibi yavaa yksn anlatmay ertelemi.
Bylece Yz Yetmi Dokuzuncu Gece Olunca
Demi ki:
Ve ah Gayyur'un kz Budur Hatun adl gen kzn durumu aa
yukar byledir, ite!
Ama ayn zamanda ey Maymune, unu da sylemem gerekir ki,
ah Gayyur, sana sadece stn niteliklerini saydm kz El-Sitt
Budur'u ok severmi ve de ylesine canl bir sevgiyle ki, ona
her gn bir baka oyalama tr bulmak yaamnn tek zevki ol
mu. Ama, bir sredir, onun iin, her trden elentiyi deneyip
24

bitirmi bulunuyor, gz kamatran saraylar yaptrarak ona dei


ik sevinler salamay dnyormu. Bir seri halinde yaptr
may dnd bu saraylardan yedisini ina ettirerek ie bala
m; bunlardan her biri ayr slupta ve ayr ayr deerli malze
meden yaplm imi. Gerekten, ilk saray tm olarak billurdan,
kincisini yar saydam kaymak tandan, ncsn porselen
den, drdncsn tm olarak mozaik ve deerli talardan, be
incisini gmten, altncsn altndan ve yedincisini de tm o
larak inci ve elmastan yaptrm. Ve ah Gayyur, her saray, ina
edildikleri tarza en iyi uyan sslemelerle donatmaktan geri kal
mam; oray en ho oturulacak yere dntrecek eylerle, r
nein havuzlar ve bahelerle donatm.
Ve ite bu saraylarda, kz Budur Hatun'u elendirmek iin, her
yl bir baka sarayda oturtur; bylece bkacak zaman bulamama
sna ve araya yorgunluk girmeden bir zevkten tekine gemesi
ne olanak salarm. Ve bunca gzelliin ortasnda gen kzn
gzellii de, ylesine gelimi ve stn bir dzeye gelmi ki,
grnce ben de bylendim! byle olunca ey Maymune, ah
Gayyur'un lkesinin yresindeki lkelerin ahlarnn, grkemli
kalalar olan bu gen kzla evlenmek iin ateli arzular besle
melerine hi amamak gerek!
Bununla birlikte, sana, onun bekreti stne gvence vermekte
acele etmeliyim; nk bugne kadar babasnn kendisine aktar
d tm nerileri dehetle reddetmi; ve her seferinde, yant o
larak, sadece "Ben kendimin sultan ve tek sahibiyim! pekli ku
malarn dokunuuna bile g katlanan bedenime bir erkek be
deninin srtnmesini grmeye nasl katlanrm?" dermi.
ah Gayyur da, Budur'a kar gelmektense lmeyi ye tuttuun
dan, ona hi ses karmaz; ve de komular ahlarn, kendi lke
sinin ok uzaklarndan bu maksatla gelen emirlerin dileklerini
25

geri evirmek zorunda kalrm! Hatta bir gn tekilerden daha


gen ve daha kudretli gen bir ah, birok nian armaanyla
birlikte onu istemeye gelince, ah Gayyur ona bundan sz eder
etmez; bu kez de aalanm gibi sitemlerde bulunmu ve "Bu
bitmez ikenceleri ortadan kaldrmak iin, anlyorum ki, bana
yapacak tek bir ey kalyor: uradaki klc alp sivri ucunu y
reime bastrarak srtmdan karmalym! Vallahi! Bavuracak
baka kurtulu yolu yok!" diye haykrm. Ve gerekten kendi
zerinde bu iddetli davran yerine getirme niyeti belli olunca,
ah Gayyur ylesine korkmu ki, dilini tutmu, ellerini silkele
mi ve gzlerini, beyazn ortaya kararak dndrm; ve he
mencecik Budur'u, biri kendi stanas olan ok bilge ve dene
yimli on kadna emanet etmi. Ve o andan balayarak on yal
kadn onu bir an bile terk etmemi ve dairesinin kapsn da n
betlee gzetlemiler.
Ve ite, ey Maymune efendimiz, imdi durum byle... Ben de
her gece gidip hatunun gzelliini seyretmekten kendimi alam
yor ve onun grkemli gzellii karsnda duygularm gelitiri
yorum. Ama, inan ki, zerine binip esiz kalalarndan byk
bir zevk alma ayartlarndan da kendimi zorla alkoyuyorum; a
ma gerekten, bu kadar gzel korunmu bir grkemlilie, sahi
binin rzas olmadan saldrmann yazk olacan dnyorum.
Yalnz, ey Maymune, onu geceleyin uyurken, gizlice seyrediyor,
rnein iki gznn arasndan, hatr saylr bir istek bunu id
detle yapmaya beni itiyorsa da, yavaa pyorum. Kendimi tu
tuyor, bu kza zarar vermektense tm olarak yoksun kalmay
yeliyorum.
Sana benimle birlikte gelip hi kukusuz seni byleyecek ve
stn nitelikleri ban dndrecek olan dostum Budur'un gzel
liini grmeni neriyorum, bana gvenmeni dileyerek... Haydi
ey Maymune, ah Gayyur'un lkesine gidelim! El-Sitt Budur'un
26

gzelliine hayran olalm!


Hzl amhura'n olu Dehna ifrit ite byle konumu.
Anlatsnn burasnda ehrazat, gnn doduunu grm ve
deti gerei yavaa susmu.
Ama Yz Sekseninci Gece Olunca
Demi ki:
Hzl amhura'n olu Dehna ifrit ite byle konumu.
Gen ifrite Maymune bu yky iitince, yant verecek yerde, a
layc bir gl tutturmu, ifritin karnna kanadyla vurarak yz
ne tkrm ve ona "Bu sidikli kz hakkndaki grlerinle pek
irensin! Kendi kendime senin benimle nasl byle konumaya
cesaret edebildiini soruyorum! Oysa, unu iyi bil ki, bu kz be
nim sevdiim genle bir an bile karlatrlmay kaldramaz!"
demi. frit de yzndeki tkr silerek "Ama, ey efendim,
ben senin gen dostunun vatlndan btnyle habersizim ve
senden zr dileyerek, benim hatunumun gzelliine denk bir
durumu olmadndan hi kukum olmasa da, onu grmekten
baka are de gremiyorum!" demi. Bunu duyan Maymune
"Sen susar msn alak! Ben sana dostumun o denli gzel oldu
unu sylyorum ki, onu ryanda bile grsen, sara nbetine tu
tulursun ve bir deve gibi azndan salyalar saarsn!" diye hay
krm. Dehna da "Ama nerededir ve kimdir bu kii?" diye sor
mu. Maymune "Ey alak, bil ki o da senin hatununla ayn du
rumdadr. Benim yeralt meskenimin bulunduu yerin stndeki
kulede hapsedilmi bulunuyor. Ama sakn gidip ben yannda ol
madan onu seyredebilme midine kaplma; nk ben senin ba
27

yaln bilirim ve sana bir derviin knn korunmasn bile e


manet edemem! Ama ben kendim seni gtrp fikir edinmen
iin onu gstereceim; yalnz unu bil ki, geree kar kp ya
lan syleme kstahln gsterirsen, gzlerini karr ve seni if
ritlerin en sefili yaparm! Dahas, eer benim dostumun senin
hatunundan daha gzel olduu anlalrsa, bana byk bir hara
deyeceksin! Ve drst olmak iin, ben de, tersi durumda sana
hara vermeyi kabul ediyorum!" demi. Dehna da "Bu koulu
kabul ediyorum, Gel benimle, babas ah Gayyur'un lkesinde
El-Sitt Budur'u grelim!" diye haykrm. Ama Maymune "Aya
mzn altnda bulunan kuleye gitmek daha az vakit alr; ilkin
gidip benim dostumun gzelliini deerlendirelim! Sonra bir de
karlatrma yaparz!" demi. Bunun zerine Dehna "ittim ve
itaat ettim!" cevabn vermi. Ve hemen ikisi birden gn yk
sekliinden, doru bir izgi izleyerek kulenin tepesine inip pen
cereden ieri, Kamerzzaman'n odasna girmiler.
O zaman, Maymune, Dehna ifrite "Sakn kprdama! Ve de
zellikle uygun biimde davran!" demi. Sonra uyuyan gence
yaklam ve o srada stn rten rty kaldrm. Sonra da
Dehna'tan yana dnm ve ona "Bak, ey alak! Ve de boylu bo
yunca yere devrilmemek iin dikkat et!" demi. Dehna da ba
n uzatm ve aknlkla donakalm; sonra yeniden boynunu
uzatm, gzel delikanlnn yzn ve bedenini uzun uzun ince
lemi; sonra da ban sallam ve "Ey hanmm Maymune, im
di senin, dostunun gzellikten yana esiz olduunu dnmekle
ne denli balanabilir olduunu anlyorum. nk, gerekten,
hibir delikanlnn bedeninde bu kadar esiz bir gzellik grme
dim ben; ve sen benim insanoullar iinde en gzellerini tan
m olduumu bilirsin! Ama, ey Maymune, onu imal etmi olan
kalp bir dii rnek de ortaya koymadan krlmaz; bu da tasta
mam Budur Hatun'dur!" demi.
28

Bu szleri duyan Maymune, Dehna'n zerine saldrm ve ba


na indirdii kanat darbeleriyle bir boynuzunu krm ve ona
"Ey ifritlerin iinde en irkin olan, senin hemen imdi ah Gay
yur'un lkesine, Sitt Budur'un sarayna gidip Budur Hatun'u bu
raya getirmeni emrediyorum; nk bu kk kzn yanna sana
elik ederek gitme rahatszlna katlanmak istemiyorum. Bir
kez sen onu buraya getirince, kendisini benim gen dostumun
yanna yatrrz ve kendi gzlerimizle karlatrma yapanz. Ve
de abuk geri dn Dehna; yoksa, gvdeni paralar, krlara srt
lanlar ve kargalar yesin diye frlatrm!" diye haykrm. Bunun
zerine Dehna ifrit, krlan boynuzunu yerden alm, inleyerek
ve kn kayarak oradan uzaklam. Sonra uzay mzrak gibi
delerek gemi ve bir saatlik bir srede yk srtnda geri dn
mekte gecikmemi.
Dehna'n srtnda uyumu olan Hatun'un stnde sadece bir
gmlek varm ve iinde beyaz bedeni rpnmaktaym. Ve e
itli renkte ipek ipliklerle ve altn tellerle naklanm bu gmle
in geni yenlerinden birbirine ho bir ekilde balanm harf
lerle u iir yazl imi:
Hayranlarna, "Evet" anlamnda bir bak frlatma
sndan onu alkoyan ey vardr: Bilinmeyenin kor
kusu, bilinenin deheti ve onun gzellii!
Bunu gren Maymune, Dehna'a "yle sanyorum ki, sen yolda
bu kzla biraz oyalanmsn nk ge kaldn! in'in dip tarafla
rndaki Halidan lkesine gidip en kestirme yoldan dnmek iin
yetenekli bir ifrit bir saat bile harcamaz! Zarar yok! Ama bu k
k kz, dostumun yanna uzatmakla acele et ki incelememizi
29

frit Dehna, Prenses Budur'u Kuleye Tarken


(John Dixon Batten)

yapalm!" demi. Dehna ifrit de, sonsuz bir dikkatle hatunu ya


vaa yatan zerine uzatm ve zerinden gmleini syrm.
Gerekten gen kz ok gzelmi ve tpk Dehna ifritin tanmla
d gibi imi. Maymune de inceleyerek iki gen arasndaki ben
zerliin, ikiz olduklarn sandracak kadar kusursuz olduunu
anlam; aralarndaki ayrm, sadece gslerindeki ve bedenleri
nin orta yerindeki organlardaym. Ama ikisinde de ayn ay gibi
yz, ayn usul boy, ayn yuvarlak ve zengin kala varm; yine
fark etmi ki, ayet gen kz, bedeninin orta yerinde delikanlnn
ssn oluturan organdan yoksunsa da, kendi kazancna say
lacak olan ve cinsiyetini vurgulayan gsndeki ho grnml
iki meme bayla donanm bulunuyormu.
Bunun zerine Dehna'a "Anlyorum ki, bir an iin dostlarmzn
birinin dierinden stnln kabulde kararszlk gsterilmesi
mmkndr; ama, ayn eitlikte gzellik tadklarn sylemek
iin ya kr ya da senin gibi budala olmak gerek; nk bunlarn
biri erkek, br de diidir; ve de erkek daima kadndan stn
dr! Sen ne dersin, ey alak?" demi. Ama Dehna "Ben, bildi
im eyi iyi bilirim; ve grdm iyi grrm; ve zaman g
zmle grdm eyin tersini bana inandramamtr! Ama, ey
hanmm, sen benim yalan sylememi istiyorsan, seni memnun
etmek iin yalan syleyeyim!" diye yantlam.
frite Maymune, Dehna'n bu szlerini iitince, ylesine bir hid
dete kaplm ki, lgn kahkahalar atm. Ama basit bir incele
meyle iin iinden klamayacan anlaynca, inat Dehna ile
uyumak zere ona, "kimizden hangimizin hakl olduunu an
lamak iin belki bir yol vardr; o da esinlenmemize bavurmak
tr! imizden hangimiz beendiimiz kiiyi vmede en iyi iiri
sylerse, kukusuz gerei kendi yannda bulacaktr! Buna kat
lyor musun? Yoksa sen sadece yrek incelii bulunanlara zg
31

bu nitelikten yoksun musun?" demi. Ama Dehna ifrit "Bu, tam


anlamyla benim de sana nermek istediim eydir! nk
babam amhura bana iirsel dzenlemeler yapma kurallarn ve
en gzel uyum iinde yeni dizeler syleme sanatn retti. A
ma ncelik sende, ey byleyici Maymune!" diye haykrm.
Bunun zerine Maymune, uyuyan Kamerzzaman'n yanna
yaklam ve dudaklarnn zerine eilip onu yavaa pm ve
elleri salarnda ona bakarak u dizeleri sylemi:
Ey dallarn esnekliini aktard, yaseminlerin demet
lerini sunduu aydnlk beden! Hangi bakirenin bede
ni seninki gibi koku saar? Gzlerine elmaslar n
vermi; gece, yldzlarn samtr; hangi kadnn g
z seninkiler kadar atelidir?
Aznn kokulu baldan da tatl p! Hangi diinin
p sendeki tazelie ulaabilir?
Oh! San okamak, etinin zerinde etimin titretiini
duymak; sonra da gzlerinde yldzlarn ykseldiini
grmek ne gzel!
Dehna ifrit, Maymune'nin bu dizelerini duyunca, ifritenin ye
teneine duyduu sayg kadar, duygularn en uygun leklerde
vermi olmasndan dolay da kendinden gemenin snrlarna u
larcasna kendinden gemi; sonra rpnmann son snrna
yaklarcasna rpnm; ama sonra o da dostu Budur'un zeri
ne, ak gslerine doru eilmi ve incitmeyen bir okayla
dokunmu; ve onun bysnden esinlenerek ve de ona bakarak
u dizeleri okumu:
32

am'n mersinleri, ey gen kz, glerken ruhumu en


lendirirler, ama senin gzelliin...
Badat'n glleri, ay nda ve ebnemle beslenmi
olarak gldklerinde ruhumu sarho ederler; ama se
nin plak dudaklarn... Senin plak dudaklarn, ey
sevgili ve iek am gzelliin, glmsediklerinde
beni deli eder! Ve geri kalan her ey gzden yok olur!
Maymune bu gzelim gazelcii iitince, Dehna'da bunca ir
kinlie karn bunca yetenei nasl bulunduuna...
Anlatsnn burasnda ehrazat, gn doduunu grerek yava
a susmu.
Ama Yz Seksen kinci Gece Olunca
Demi ki:
Bu gzelim gazelcii iitince, Dehna'da bunca irkinlie karn
bunca yetenei nasl bulunduuna ok am; ve kadn olmas
na karn, belli lde anlayla donanm olduundan, Dehna'a
bununla ilgili iltifatlarda bulunmay savsaklamam; o da buna
ok sevinmi. Ama Maymune ona "Gerekte, ey Dehna, bu ga
rip grnn altnda olduka ince bir ruhun olmakla birlikte ne
iir sanatnda alabildiine marifet sahibi olduuna hkmet ne de
Sitt Budur'un Kamerzzaman'dan daha gzel olduuna!" demi.
Dehna da bozulur gibi, "Gerekten byle mi dnyorsun? di
ye haykrm. Kz da "Evet, yle!" demi. frit "Ben sanmyo
rum!" demi. Kz "Al yleyse!' diyerek bir kanat darbesiyle g
znn stne vurmu. frit "Bu, hibir ey kantlamaz!" demi.
33

frite, "Al kma bak, yleyse!" deyince de "Pek de clzm!"


yantn vermi.
Bu szleri duyunca, iki kat hiddetlenen Maymune, Dehna'n
zerine atlmak ve ona gerekten mthi bir ktlkte bulunmak
istemi; ama durumu hemencecik fark eden Dehna, pire kl
na girmi ve sessizce iki gencin yatmakta olduu yataa giz
lenmi; Maymune de onlar uyandrmaktan korkarak bir zm
bulmak zere Dehna'a, bir ktlk yapmayacana dair yemin
etmek zorunda kalm; ve Dehna, bu yemin karsnda, kendini
korumaya zen gstererek yeniden eski ekline dnm. Bunun
zerine Maymune ona, "Dinle beni Dehna, ben bu tartmay
sona erdirmek iin bir nc kiinin hakemlik etmesinden ba
ka zm yolu gremiyorum!" demi. O da "Bence de uygun!"
yantn vermi.
Bunun zerine Maymune, ayayla yeri tepmi, alan topraktan
mthi irkinlikte korkun bir ifrit km. Banda her biri drt
bin drt yz seksen ar7 uzunlukta alt boynuzu, ayrca ayn u
zunlukta atal kuyruu varm; topal ve kamburmu; ve gz
leri, burnunun olmas gereken yerde, yani yznn tam ortasn
daym; iki kolundan biri be bin be yz elli be ar, teki sa
dece yarm ar boyundaym; kazandan daha geni olan elleri
nin ular da arslan penesi eklindeymi; ve tahtadan nalnlara 8
sokulu ayaklar topallyor; ve bir filinkinden krk kez byk
olan zebbi bacaklarndan sarkyor ve zaferle ortaya kyormu!
Ona blis Ebu Hanfa'n olu Kaka Bin Fahra Bin Atra der
lermi.

7
8

Ar: Dirsekten orta parman ucuna dein uzunluktaki eski bir l (.)
Naln: Takunya.

34

Toprak yeniden kapandnda, Kaka ifrit, Maymune'yi grm


ve hemen nnde yere kapanm, kollarn birbirine kavutu
rarak alakgnlllkle nnde durmu ve ona "Ey efendimiz
Dimriyat ah'n kz Maymune, ben senin buyruklarn bekleyen
klenim!" demi. O da "Kaka, istiyorum ki, u kt Dehna ile
aramzda kan tartmada hakem olasn! yle yle bir durum
vardr. u yataa baktktan sonra tam bir tarafszlkla, benim
dostumun mu yoksa u gen kzn m daha gzel olduunu sy
le!'' demi. Bunun zerine Kaka, ban iki gencin sessizce ve
plak yatmakta olduu yataktan yana evirmi ve onlar grn
ce ylesine bir heyecana kaplm ki, sol eliyle bann zerine
kadar dikilen organn kavram, sa eliyle de atall kuyru
unu tutarak raksetmeye koyulmu. Bundan sonra Maymune'ye
ve Dehna'a "Vallahi! Dikkat ederek, bunlarn cinsiyetlerinin
ayrl dnda gzellikte birbirine denk olduklarn gryorum!
Bununla birlikte, aradaki uzlamazl gidermek iin bir zm
yolu biliyorum!" demi. Onlar da "Nedir bu, abuk syle bize!"
demiler. Kaka "Ama nce izin verin de beni bunca heyecan
landran u kz stne bir ark syleyeyim!" cevabn vermi.
Maymune "Bunun iin zaman yok. Ama u delikanl iin bir ey
sylemek istiyorsan, o baka!" demi. Kaka da "Bu biraz ola
and bir ey olur!" deyince; Maymune "Yine de sen bir eyler
syle, yeter ki sylediklerin ksa ve doru olsun!" diye yantla
m. Bunun zerine Kaka u karmak ve g anlalr dizeleri
okumu:

35

frit Kaka, Kararsz Kalnca


(H. J. Ford)

Delikanl, sen bana, tek bir akla balannca, abalar


ve kayglarn atei sndreceini hatrlatyorsun! Ey
kalbim, dikkatli ol!
Bakir dudaklardaki pcklerin tadn sev; ama gele
cekte uygun bir frsat yakalarsan, k kapsn asla
paslandrma: tuz tad, kolay kazanlmayan dudaklar
da lezzetlidir!
Bunu duyan Maymune, ona "Seni anlamak iin kafa yormayaca
m. Ama gerein nerede olduunu bilmenin yolunu syle bi
ze!" demi. frit Kaka da ona, "Fikrimce, tutulacak tek yol,
birbiri ardndan onlar uyandrmak. Bizim kendilerine grnme
diimiz bir srada, ikisinden hangisi arkadann bysne kap
lp tekine daha ateli bir sevgi gsterisinde bulunur ve davra
nlarnda ve hareketlerinde daha byk bir tutku gsterirse, onu
tutann bahsi yitirdiine karar verebilirsiniz" demi. frit Ka
ka'n bu szleri zerine...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama Yz Seksen nc Gece Olunca
Sze balam:
frit Kaka'n bu szleri zerine, Maymune "Ne hrika fikir!"
diye haykrm. Dehna da ayn ekilde "ok iyi bir fikir bu!"
diye barm. Ve hemen yeniden, ama bu kez gzel Kamerz
zaman'n boynunu srmak zere, pire haline gemi.
37

Olduka iddetli olan bu srma zerine, gen sarslarak uyanm


ve elini srlm bulunan yere gtrm; ama doallkla bir ey
yakalayamam; nk Maymune'nin sessizce katland tm
hakaretlerinin acsn bu yoldan biraz karm olan ayana tez
Dehna, olup bitecee tank olmak iin hemen gze grnmez
ifrit haline dnm.
Olup bitenler de hayret uyandracak ekilde gelimi.
Gerekten, Kamerzzaman, hl uykusu dalmam olarak pi
reyi yakalayamad elini aa indirirken, bu el, tam da gen k
zn plak kalalar zerine dm.
Bu tatl dokunu zerine, gen adam gzlerini am, ama duy
duu heyecandan hemen tekrar kapam. Ve yan bandaki tere
yandan yumuak bedeni ve misk kokusundan ho soluu du
yumsam. Son kerteye ulam ama yattrlmaz olmayan a
knl iinde, ban kaldrarak yan banda uyuyan bu bilinme
yen gen kzn gzelliini seyretmeye balam.
Dirseini yasta dayayarak ve cinsellie kar o gne kadar
duyduu nefreti annda unutarak bylenmi gzlerle gen kzn
stn niteliklerini tm ayrntlaryla izlemeye koyulmu. Onu il
kin, zeri gzel bir kubbeyle rtl gzel bir hisara, sonra bir in
ciye, daha sonra da bir gle benzetmi; nk kadnlara gz at
may hep reddettiinden ve onlarn biimleri ve zarafetlerinin
cahili olduundan, ilk bakta doru drst kyaslamalar yapa
myormu. Ama sonunda son kyaslamasnn en dorusu oldu
unu anlamakta gecikmemi; ikinci kyaslamasn ho, ilk kyas
lamasn ise gln bulmu.
Bunun zerine Kamerzzaman gln zerine eilmi ve etinin
kokusunu ok tatl bulmu; ylesine ki burnunu yznn her ya
nna srterek dolatrm. Bu ona o kadar ho gelmi ki, kendi
38

Kamerzzaman'n Uyanp Yannda Yatan Gzel Kz Grmesi


(Willy Pogany)

kendine "Bir dokunsam nasl olur, acaba?" dncesine kapl


m. Ve parmaklarn incinin evresinde dolatrm ve bu doku
nuun onu atelere saldn ve bnyesinin u ya da bu yannda
kprtlar ve arpntlar uyandrdn fark etmi; ve bylece bir
denbire uyanan zgrce doyum salama ihtiyacn iddetle duy
mu. Ve de "Her ey Tanr'nn iradesiyle olur!" diye haykrm;
ve Budur ile iftlemeye niyet etmi.
Sonra gen kz kollarna alarak "Ayanda idonunun olmamas
garip!" diye dnm. Onu bir o yana, bir bu yana evirmi ve
eliyle yoklam; sonra, hayranlkla "Ya Allah! Bu ne iri kalalar
byle!" diyerek haykrm. Sonra karnn okam ve "Bu, bir
yumuaklk harikas!" diye haykrm. Sonra kzn memelerini
yoklam, eline alp okam ve iki elini bunlarla doldurmu;
sonra bir ehvet titreyiiyle "Vallahi! Her eyi olanca tadyla tat
mak iin onu kesinlikle uyandrmalym! Ama ona bunca dokun
duum halde, nasl oluyor da hl uyanmam bulunuyor?" di
yerek haykrm.
Oysa, kz uyanmaktan alkoyan, Dehna ifritin, Kamerzza
man'n iini kolaylatrmak iin onu bylesine ar bir uykuya
daldrma iradesiymi.
Kamerzzaman dudaklarn Sitt Budur'un dudaklar zerine
koymu ve onlar uzun bir pckle pm; kz uyanmadn
dan ikinci ve nc kez pm; ama onda en kk bir he
yecanlanma belirtisi grmemi. Bunun zerine kendi kendine
konuarak "Ey kalbim! Ey gzm! Ey cierim! Uyansana! Ben
Kamerzzaman'm!" demi. Ama gen kz en ufak bir kprt
gstermemi.
Bunun zerine Kamerzzaman, arsnn yararszln grerek
kendi kendine "Vallahi! Artk daha fazla bekleyemem! Ona sa
hip olmam, tm varlmla iine dalmam gerek! Uyurken bunu
40

salayabilir miyim, bir bakacam!" demi.


Hepsi bu kadar! Maymune, Dehna ve Kaka da onu izliyorlar
m. Maymune, kendince meraklanmaya ve baarszlk halinde,
bunun saylamayacan iddia etmenin bir yolunu bulmaya ha
zrlanyormu!
Bylece, Kamerzzaman srtst yatmakta olan gen kzn ze
rine uzanm...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grm ve
her zamanki gibi yavaa susmu.
Ama Yz Seksen Drdnc Gece Olunca
Demi ki:
Bylece, Kamerzzaman srtst yatmakta olan ve zerinde da
nk salarndan baka bir ey bulunmayan gen kzn zerine
uzanm; onu kollaryla sarm; yapmak istedii eyin ilk dene
mesini yapmaya kalkm; ama birdenbire irkilerek kollarn
zm ve ban sallayarak "Kukusuz bu gen kz yatama
sokarak kadnlarn bende yarataca etkiyi denemek isteyen ba
bamn marifetidir bu durum; herhalde kendisi de u duvarn ar
dnda gzn bir delie uydurarak bunun baar salayp sala
yamayacan grmek iin beni izlemektedir. Sonra da yarn ya
nma gelecek ve bana "Kamarzzaman, sen evlenmekten ve ka
dnlardan nefret ettiini sylyordun! Peki, bu gece o gen kzla
neler yaptn bakalm? Ah! benim btn mutluluumun ardlm
salamak ve tahtmn ocuklarma gemesini grmek olduunu
bildiin halde, evlenmek istemiyor, ama gizlice pekl zina ili
yorsun!" diyecek. O zaman bana herkes bir hilekr ve yalanc
41

gzyle bakacak! yisi mi ben bu gece duyduum bunca arzuya


karn iftlemekten kanaym, yarna kadar bekleyeyim; o
zaman da bu gzel kzla beni evlendirmesi iin babama ricada
bulunaym! Bylece babam mutlu olur ve ben de arzumca bu
kutsanm bedene sahip olurum!" diye dnm.
Ve orada, mthi tedirginlikler duymaya balam olan Maymu
ne'nin byk sevincine karlk, delikanlnn iftleeceini sana
rak, sevincinden oynamaya balam bulunan Dehna'n hatr
saylr d krklna uramasna neden olacak ekilde Kame
rzzaman, bir kez daha Sitt Budur'un zerine eilmi ve onu a
zndan ptkten sonra, zerine elmas kaklm gzel bir yz
kk parmandan kararak gen kzn kk parmana ge
irmi ve bundan byle onu nianls olarak dnm. Kendisi
ne ait yz gen kzn parmana geirdikten sonra da, byk
bir pimanlk duymasna karn, srtn evirip uyumakta ge
cikmemi. Gen kzn parmandaki yz de kararak kendi
parmana takm.9
Bunu gren Maymune ok sevinmi, Dehna ise perian olmu;
ama Maymune'ye de "Bu, iin yars! imdi sra sende!" demi.
Bunun zerine Maymune hemen pire klna girmi ve Sitt
Budur'un kalas stne sram, oradan da gbek deliinin s
tne; oradan da drt parmak aada gller vadisinin stndeki
kk tepecie ulap tm kskanln ve cn toplad tek
bir srla gen kzn cann actarak, gzlerini amasna ve iki
elini nne gtrerek iddetle kst oturmasna neden olmu!
Yanbanda yan yatm bir gen adamn varln fark edince
mthi bir korku ve aknlk feryad koparm. Ama, ona doru
frlatt ilk bakla birlikte, korkusunun hayranla, hayranl
nn zevke ve zevkin de onu lgnca saran bir sevince dnme
9

yknn akna uygun olarak bu cmle metne tarafmdan eklenmitir (.)

42

sini engelleyememi.
Gerekten, ilk korkusu geince "Bahtsz Budur, can ve onurun
sonsuza dek tehlikede! te yatanda, bugne kadar hi gr
mediin gen bir adam yatyor! Nasl bir gzpeklik bu! Koup
gelmeleri ve onu pencereden rmaa atmalar iin hadmaalar
n aracam! Yine de, ey Budur, bunun, baban tarafndan se
ilen kocan olmadn kim bilebilir? iddete bavurmadan n
ce, ilkin ona dikkatle bak, ey Budur!" diye dnm.
Ve ite o zaman Budur, delikanlya alc gzle bakm ve onun
gzelliiyle gzleri ylesine kamam ki "Ah! Yreim! Ne ka
dar kibar!" diye haykrm. Ve o anda, kendini tmyle kaptra
rak, delikanlnn uyurken glmseyen az zerine eilmi ve
dudaklarna bir pck kondurarak "Ne gzel ey Tanrm! Evet,
u uzanp yatan genci koca olarak istiyorum! Babam onu bana
tantrmakta neden bu kadar ok gecikti acaba?" diye haykr
m. Sonra titreyerek, gen adamn ellerini kendi ellerinin iine
alm ve "Ey kibar dost, ey gzmn nuru, ey ruhum, uyan! Gel,
gel de beni kucakla! Gel sevgilim! Hayatm senin olsun! Uyan!"
diyerek onu incitmeden uyandrmaya alm.
Ama, Kamerzzaman, intikamc Maymune'nin zerine sat
bynn etkisiyle, hibir uyanma belirtisi gstermemi; gen
Budur, bunun, arsna yeterince scaklk katmadn dne
rek, kendi kusuru olduunu sanm ve kendisini bililerinin sey
redip seyretmediine aldrmakszn, uyandnda abucak srtna
giydii ipek gmlei aralayarak, gen adamn koynuna girip onu
kollaryla sarm ve kalalarn onunkilerle sk skya sarm; ve
kulana, lgnca "Haydi beni her eyimle sar! Ne kadar uyum
lu ve kibar davranacam greceksin! te gslerimin nergisi
ve karnmn imlii! Bak ne kadar beeneceksin! te ince oka
ylardan zevk alan gbek deliim, gel onun zevkine ula! Ben
43

de ilk beliren meyveleri tatmak istemez misin? Gece, oynama


larmz iin yeterince uzun deil! Ve sabaha dek birbirimize ne
zevkler veririz, kim bilir?..."
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grm ve
her zamanki gibi yavaa susmu.
Ama Yz Seksen Beinci Gece Olunca
Demi ki:
"Ve sabaha dek birbirimize ne zevkler veririz, kim bilir?" demi.
Ama Kamerzzaman, hi uyanmazcasna uykuya dalm bu
lunduundan, cevap vermemeyi srdrm; bunu gren gzel
Budur da, bir an iin bunun kendisini artmak iin delikanlnn
bir hilesi olduunu dnerek ve gizlice glerek, ona "Haydi!
Haydi gen dostum! Hile yapmay brak! Sakn benim gururumu
krmak iin babam bu dersleri sana retmi olmasn! Bu, ger
ekten bouna bir aba! nk senin gzelliin, ey narin ve si
hirli alageyik, beni ak esirlerinin en uysal yapt, zaten!" demi.
Ama Kamerzzaman boyna hareketsiz kaldndan, Sitt Budur,
gittike daha fazla etki altnda kalarak, yeniden "Ey gzelliin
hkmdar! Bak, ben de gzel saylrm; yremde benim sakin
ve souk gzelliime hayranlk duyanlar soluk almaktadr! Ve
sadece sen, Budur'un sakin baknda alevler tututurmay bil
din! Ey tapnlas ocuk, artk uyanmaz msn? Uyanmaz msn
artk, syle bana! te lecek gibi bir halde karndaym!" diye
haykrm.

44

Prenses Budur'un Uyanp Yannda Yatan Yakkl Genci Grmesi

Ve gen kz ban delikanlnn kollarna dayam, pek fazla in


citmeden boynunu ve kulan srm; ama sonu alamam. Ve
ilk kez ruhunda tutuan aleve artk kar duramayarak ellerini
gen adamn bacaklar ve kalalar arasnda dolatrm ve ora
lar o denli kaygan ve dolgun bulmu ki, elinin bunlarn yze
yinde dolamasn engelleyememi. O zaman, rastlantsal olarak,
yolu zerinde, ara yerde, kendisi iin yepyeni bir eye ulam
ve gzleri hayretle alp bunun, ellerinin altnda her an ekil de
itirmekte olan bir nitelii olduunu anlam. lkin pek kork
mu, ama gecikmeksizin onun neye yarayacan kavram; n
k kadnlarda arzunun belirmesi, erkeklerdekinden de youndur
ve zeklar gzelim organlar arasndaki ilikileri kavramakta da
ha kvraktr. Bunun zerine, dudaklaryla gen adam olanca ate
iyle perken, onun zebbini eliyle sarm ve olacak olan olmu.
Bundan sonra Sitt Budur, uyuyan dostunu pcklerle donatm;
dudaklarnn zerinde plmedik yer brakmam. Sonra, bir
para atei yatarak, ellerini tutmu ve ayalarn birbiri ardndan
pm, sonra onu gsne bastrarak kollaryla boynunu dola
m ve cinsel organlar karlkl bir durumda ve soluklar birbi
rine karm olarak, bu kucaklama durumunda, glmseyerek
uykuya dalm.
Btn bunlar olup biterken, grnmeden onlar izleyen ifritler
hibir hareketi gzden karmamlar! Ve her ey bylece tart
maya yer vermeden olup bitince, Maymune, sevincin doruuna
ulam ve Dehna da, Budur'un ilgisini en ateli ekilde belirt
mekten geri kalmadn syleyip bahsi yitirdiini de glk
karmadan kabul etmi. Ama Maymune, zaferinden emin olunca,
balayc olmu ve Dehna'a "Bahsi yitirmekle bana verecein
eyi sana baladm, ey alak! Ve bundan byle hava gezilerin
de sana tm gvenliini salayacak zgr gei iznini de veriyo
rum. Ama sakn bunu ktye kullanma ve uygun biimde dav
46

ranmaktan sakn uzaklama!" demi.


Bundan sonra gen ifrite, Kaka'a dnm ve ona, kibarca
"Kaka, verdiin fikirden dolay sana ok teekkr ederim.
Bundan dolay seni, ulaklarmn bakan yaptm; ve bu kararm
onaylamas iin babam Dimriyat' da greceim!" demi. Sonra
da "imdi ikiniz, gen kz alarak onu abucak babas El-Buhur
ve El-Kusur hkmdar Gayyur'un sarayna tayn! Gzlerimin
nnde o denli abuklukla gsterdii gelimeden sonra, ona
dostluumu verecek ve bundan byle geleceini garanti altna
alacam! Greceksiniz bu kz gzel eyler yapacak!" demi. Ve
iki ifrit de "nallah!" diye yantlamlar. Sonra...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grm ve ya
vaa susmu.
Ama Yz Seksen Altnc Gece Olunca
Demi ki:
Ve iki ifrit de "nallah!" diye yantlamlar. Sonra yataa yakla
arak gen kz kaldrp omuzlarna yklemiler ve onunla bir
likte pek gecikmeden ulatklar ah Gayyur'un sarayna umu
lar; ve onu yavaa yatana yatrp her biri kendi yoluna gitmi.
Maymune'ye gelince, dostunun gzlerini son bir kez perek
kendi kuyusuna dnm.
Ve ite bu lnn bandan geenler byleymi.
Kamerzzaman'a gelince, sabahla birlikte, sonunda, ba hl
geceki servenle tutkulu olarak uykusundan uyanm. Sana
dnm, soluna dnm; fakat gen kz bulamam. Bunun ze
47

rine kendi kendine "Grdmn, beni denemi olmak ve de ev


lilie itmek iin davranan babamn marifeti olduunu anlam
tm. yi bir oul olarak, bekleyip, zaman gelince onun onayn
almalym!" demi. Sonra kapda yatan kleye seslenmi; ve ona
"Hey! Serseri, uyan!" diye haykrm. Kle srayarak ayaa
kalkm ve hl yar uykulu, efendisine abucak ibrik ve leen
getirmi. Kamerzzaman da ibrik ve leeni alarak ihtiyacn gi
dermek iin helaya girmi; zenle abdest alp sabah namazn
klm; bir para bir eyler yedikten sonra oturup Kuran'dan bir
blm okumu. Sonra sakin bir halle ve ilgisiz bir tavrla kleye
"Savvap, gece gelen gen kz nereye gtrdn?" diye sormu.
Kle afallayarak "Hangi gen kz, ey Kamerzzaman efendi
miz?" diye sormu. O da sesini ykselterek "Senin kvrtmadan
cevap vermeni istiyorum, rezil herif. Geceyi, yatamda benimle
geiren gen kz nerede?" diye haykrm. O da "Vallahi! Efen
dimiz, ben ne gen kz grdm ne de gen olan! Zaten, ben
burada, kap nnde yatarken ieriye hi kimse giremez!" diye
cevap vermi. Kamerzzaman da "Allah'n belas hadmaas,
sen imdi bana kar kyor ve kanm kaynatyorsun, ha? Ah!
Alak! Sana nasl hile yaplacan ve yalan syleneceini
retmiler! Sana bir kez daha bana doruyu sylemeni ihtar edi
yorum!" diye haykrm. Bunu duyan kle ellerini gkyzne
kaldrarak "Allah tek yce varlktr! Ey Kamerzzaman efen
dim, bana sorduundan hibir ey anlamyorum!" diye haykr
m.
Bunun zerine Kamerzzaman ona "Yakla yanma alak!" diye
barm. Ve hadmaas yaklanca, onu yere ykp ayann al
tnda ylesine inemi ki hadmaas yellenmi! Bunun zerine
Kamerzzaman onu tekmelerle yumruklarla yar l haline ge
linceye kadar dvmeyi srdrm. Haremaas yant olarak an
lalmaz feryatlar koparmaktan te bir ey sylemeyince Kame
48

rzzaman, ona "Dur biraz!" demi ve koup kuyudan su ekmek


iin kullanlan kaln kenevir urgan getirerek klenin koltuk alt
larndan geirmi; iyice dmlemi ve onu kuyunun deliine
getirip aa sarktm ve tm bedenini suya sokmu.
Oysa, vakitlerden k zamanym, su ho olmad gibi, hava da
ok soukmu. Hadmaas lgnca haprarak af dilemeye ba
lam. Ama Kamerzzaman, her defasnda ona "Bana gerei
sylemeden oradan kamazsn ve de boulur gidersin!" diye
haykrarak onu birka kez suya daldrp karm. Bunun zerine
hadmaas "Hi kukusuz sylediini yapacak!" diye dnm
ve "Ey Kamerzzaman efendimiz, kar beni buradan, gerei
syleyeceim!" demi. Bunun zerine Emir onu kuyudan kar
m ve onun souktan ok, korkudan rzgrdaki bir kam gibi
titrediini ve dilerinin birbirine vurduunu grm; zerinden
sular szlr ve burnundan kan akarken nefret uyandran bir g
rnm varm.
O an iin tehlikeden kurtulmu olmann sevincini tadan harem
aas, bir an bile yitirmeden Emir'e "lkin izin ver de gidip giy
silerimi deitireyim ve burnumun kann dindireyim!" demi.
Kamerzzaman da ona "Defol! Ama zaman yitirme! Hemen geri
dnp bana bilgi ver!" demi. Hadmaas da koarak kp git
mi; saraya ulaarak Kamerzzaman'n babasn bulmu.
ehriman ah o anda "Ey vezirim, yreim olum Kamerzza
man'n durumuyla tedirgin, ok kt bir gece geirdim. Narin
yapl olumun, berbat durumda olan bu eski kulede bana bir
felaket gelmesinden korkuyorum!" demi. Ama vezir ona "Me
rak etme! Orada ona hibir ey olmaz! almnn yatmas ve
gururunu terk etmesi iin onun orada ylece kalmas daha do
rudur" diyerek yant vermi.
49

Kamerzzaman Hadmaasn Uyandrrken


(Walter Paget)

Ve tam o srada hadmaas perian haliyle yanlarna girmi ve


ah'n ayaklarna kapanarak "Ey sultanmz efendim! Felaket se
nin evine girmitir! Efendim Kamerzzaman, bu sabah tamamen
ldrarak uyand! Ve sana onun lgnlnn bir rneini ver
mek zere bana, u ve u szleri sylediini bildiririm! Ve ben
Vallahi! Emir'in yanna ne bir gen kzn ne de bir gen olann
girdiini grdm!" diye haykrm.

Hadmaas ah'n Huzuruna ktnda


(A. B. Houghton)

Bu szleri duyunca ah ehriman, artk nsezilerinden kuku


duymam ve vezirine "Allah belan versin! Bu hata senindir ey
kpeklerin veziri! Bana, yreimin atei olan olumu hapset
51

mek gibi uursuz bir fikri veren sensin! Ah! Kpek soyu, ayaa
kalk ve hemen gidip ne olup bittiini ren ve bana derhal hesap
ver!" diye haykrm.
Byk vezir hemen huzurdan km; yannda hadmaas oldu
u halde, tedirginlikler iindeki kleden tm ayrntlar rene
rek kuleye doru yol alm. Son kertede nlemler aldktan sonra
vezir, ilkin ban, sonra da gvdesini sokarak ar ar odaya
girmi. Kamerzzaman' yatanda, sakin bir ekilde oturmu,
dikkatle Kuran okurken grnce ok arm!
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grm ve
yavaa susmu.
Ama Yz Seksen Yedinci Gece Olunca
Demi ki:
Kamerzzaman' yatanda sakin bir ekilde oturmu, dikkatle
Kuran okurken grm. Yaklap en saygl ekilde selam ver
dikten sonra, yatann yannda yere oturmu ve ona "Bu zift
renkli hadmaas bilsen bizi nasl bir tedirginlie uratt! D
n bir kez; bu orospu ocuu, karmakark ve uyuz bir kpek
halinde gelip senin nnde sylemeye utandm eyler syleye
rek bizi rktt! Sknetimizi ylesine bozdu ki, hl grd
nz gibi heyecan iindeyim!" demi. Kamerzzaman "Gerekte,
sizin, beni tedirgin ettii kadar, cannz skmamtr herhalde!
Acaba size gelip ne anlatt?" demi. Vezir "Allah genliini ko
rusun! Allah anlayn pekitirsin! Allah lsz davranlardan
seni rak eylesin! Ve tatsz tuzsuz szlerden dilini artsn! Bu ah
laksz herif senin birdenbire delirdiini iddia ediyor; gya sen
52

ona, geceyi bir kzla birlikte geirdiini, bunun etkisi altnda bu


lunduunu ve buna benzer sama sapan eyler syleyerek onu
dvdn ve kuyuya sarkttn sylyor! Ey Kamerzzaman
efendimiz, bu sefil zenci adna ne byk bir edepsizlik deil
mi?" demi.
Bu szleri duyunca, Kamerzzaman, anlaml bir edayla glm
ve vezire "Sen, gevezeliklerini bitirdin mi, pis ihtiyar, yoksa sen
de mi hamam yerine geecek olan kuyu suyunda ykanmak isti
yorsun? Sana bildiriyorum ki, babam ve sen sevgilimi, o gzel
siyah gzl, gl yanakl gen kz ne yaptnz hemen syle
mezsen, hilekrln bu hadmaasndan da ar ekilde deye
ceksin!" demi. Bunun zerine vezir, yeniden sonsuz bir tedir
ginliin penesine derek geri geri ekilmi ve "Tanr'nn ad
senin stnde ve yrende olsun! Ya Kamerzzaman! Neden
byle konuuyorsun? ayet hazmszlk ekip de bir rya gr
dysen, ltfen onu abucak kafandan at! Ya Kamerzzaman,
gerekten sylediklerin akl banda bir insann syleyecekleri
eyler deil!" demi.
Bu szleri duyan gen adam "Sana bunlar kantlamak iin ey
Allah'n belas eyh, gen kz kulaklarmla deil, u ve u gz
lerimle grdm ve vcudunun gllerine u parmaklarmla
dokunup onlar u burnumla kokladm sylerim. unu da al
bakalm!" diyerek, vezire savurduu bir ba vuruuyla onu yere
ykm; sonra da vezirin olduka uzun olan sakaln yakalayarak
bileine dolam ve gc elverdiince, gittike artan vurularla
onu dvm.
Zavall byk vezir, sakalnn bir bir yolunduunu grnce, ru
hu da kendisine veda ediyor sanm ve kendi kendine "imdi ga
liba yalan sylemem gerekiyor! Bu gen delinin elinden kurtul
mann tek aresi bu!" diye dnm; ve ona "Ey efendimiz, se
53

ni aldattm iin zr dilerim. Fakat kusur, beni hemen astr


mak tehdidi altnda sz konusu gen kzn nereye konulmu ol
duunu aklamam kesinlikle yasaklayan babana aittir. Ama be
ni zgr brakrsan, babana gider ve seni bu kuleden karmasn
rica ederim; ve senin bu gen kzla evlendirilmek istediini an
latrm; hi kukusuz bu haber onu sonsuz sevince boacaktr!''
demi.
Bu szleri duyan Kamerzzaman onu brakm ve kendisine "Bu
durumda, abuk git babama haber ver ve aldn cevab da he
men geri dnerek bana bildir!" demi. Vezir kendini zgr hisse
dince, hemen odadan frlam, kapy iki kez evirdii anahtarla
kilitlemi, kendinden gemiesine yrtk giysileriyle taht salo
nuna komu.
ah ehriman vezirini bu acnacak durumda grnce ona, "Seni
acnacak halde ve sarksz gryorum! Onuru krlm bir du
rumdasn! Anlalan bana hi hoa gitmeyecek haller gelmi!"
demi. Vezir de "Benim bama gelen, senin olunun bana ge
lene baknca daha az can skc, ey ah!" demi. ah "Ne olmu,
anlatsana!" diye sorunca:" Kesinlikle delirmi olduu aka g
rlyor!" cevabn vermi.
Bu szleri duyan ah, gznn nnde n karanla dn
tn grm ve "Allah yardmcm olsun! ocuumun ura
d deliliin ne biim bir ey olduunu bana anlat!" demi. Ve
zir de "ittim ve itaat ettim!" yantn vermi. Ve ah'a, yaad
sahnenin tm ayrntlarn, Kamerzzaman'n elinden ne tarzda
kurtulabildiini de aklayarak anlatm.

54

Prens Kamerzzaman Vezir'i Dverken


(H. J. Ford)

Bunun zerine ah, byk bir hiddete kaplm ve ona "Ey ve


zirlerin iinde en uursuzu! Bana getirdiin bu haber senin ba
na bedeldir! Vallahi! Eer ocuumun durumu gerekten by
leyse, bu felaketin ilk nedeni olmu olan o nefret uyandrc na
sihatlar bana vermi bulunmann ne demek olduunu renmen
iin seni en yksek minarede armha germeliyim!" diye haykr
m. Ve vezir ardndan gelirken, kuleye doru ilerlemi ve Ka
merzzaman'n bulunduu odaya girmi.
Kamerzzaman babasnn ieriye girdiini grnce, onuru uru
na hemen ayaa kalkm, yataktan srayarak yanna gelmi ve
iyi bir oul olarak elini ptkten sonra kollar nnde birbirine
kavumu olarak karsnda yer alm. ah da, olunu bunca yu
muak bal grnce ok mutlanm ve kollarn boynuna sara
rak, gzleri sevin yalaryla dolu, onu, iki gznn arasndan
pm.
Sonra yatan zerinde onun yanna oturmu; ve de nefretle ve
zirden yana bakarak ona, "imdi vezirlerin iinde sonunculardan
da sonuncu olduunu anlyorsun, deil mi? Nasl gelip de bana
olumun byle byle olduunu sylersin ve yreime korku sa
lar ve yreimi szlatrsn!" demi. Sonra da "Zaten imdi sevgi
li olumun bana verecei saduyulu yantlar kendi kulaklarnla
iiteceksin!" diye eklemi. Sonra baba sevgisiyle gen adama
bakarak, ona "Kamerzzaman, bu gnn hangi gn olduunu bi
liyor musun?" diye sormu. O da "Kukusuz! Cumartesidir!" di
ye yamt vermi. ah, hiddet ve zafer dolu bir bakla vezire bak
m ve "Duydun, deil mi?" demi ve sonra szn srdrm:
"Ve yarn, Kamerzzaman, hangi gnde olacaz, biliyor mu
sun?" deyince olu "Kesinlikle!" yantn vermi.

56

Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grerek ya


vaa susmu.
Ama Yz Seksen Sekizinci Gece Olunca
Demi ki:
"Kesinlikle! Yarn pazar olacak! Sonra pazartesi; sonra da: sal,
aramba, perembe ve nihayet mbarek gn cuma!" demi.
ah, mutluluun doruunda "ocuum, tm kt gzler senden
rak olsun! Bir de bana Arapa'da iinde bulunduumuz aya ne
denir, onu syle!" demi. O da "Arapa'da bu aya Zilkade denir,
sonra Zilhicce ay gelir; sonra da Muharrem gelir; onu da Sefer,
Rebi-l-evvel, Rebi-l-hir, Cemazi-l-evvel, Cemazi-l-ahir,
Recep, aban ve Ramazan, en sonra da evval gelir!" diyerek
yantlam.
Bunu duyan ah, sevincin son snrna ulam ve olunun duru
mundan dolay kayglar dalp vezire doru dnerek suratna
tkrm ve ona "Senden gayr deli yok burada! Allah'n belas
ihtiyar!" demi. Vezir ban eip cevap vermek istemi; ama
kendini tutup iinden "Hele iin sonunu bekleyelim!" demi.
Bunu izleyerek ah oluna "Evladm, biliyor musun ki, u vezir
ile u ziftten dklm hadmaas bana gelip, u u szleri ta
yp bir gen kzn gya geceyi burada seninle geirmi olduunu
sylediler! Haydi onlarn yzne yalan sylediklerini haykr!"
demi.
Bu szleri duyan Kamerzzaman, ac bir glle ah'a "Baba,
bil ki aslnda benim artk bu denli uzayp gitmi olan akalara
katlanacak halim kalmad! Ltfen, beni bu azaptan kurtar artk;
bu konuda tek bir szck bile syleme! nk zaten bana ek
57

tirmi olduun eylerden bedenimde dayanacak g kalmad!


Bununla birlikte, baba, artk sana itaatsizlik etmek istemiyorum;
yatakta bana elik etmesi iin yolladn o gzel gen kzla ev
lenmeye boyun eiyorum. Onu tam anlamyla arzulanr buldum
ve onun bir kez grn kanm hareketlendirdi!" demi.
Olunun bu szleri zerine ah, "Tanr'nn ad senin zerinde ve
yrende olsun, oul! Seni ktlklerden ve lgnlktan korusun!
Ah! Olum, byle bir dil kullanmak iin nasl bir kbus grdn
acaba? Dnn uzun sren gndz ve gecesinde ne yedin ki se
ni hazmszla uratt ve beynine bu kadar kt etki yapt? Lt
fen ocuum, sakinle! Bundan sonra kesinlikle sana kar k
mayacam! Allah evliliin, evlilik saatinin ve evlilikten bir da
ha sz edenin belasn versin!" diye haykrm.
Bunun zerine Kamerzzaman babasna "Szlerin bam zeri
nedir, baba! Benim zerimde paylalm bir eylemin izlerinden
ok daha fazla etki braktn sana kantlayacam. Ama, ilkin
bana, bu gzel kzla geirdiim servenle senin hibir iliiin
olmadna dair yemin ver!" demi. ah ehriman da "Musa ile
brahim'in Tanrs, bar ve salklar iin gvence olarak yarat
tklar arasna eli olarak Muhammet'i gnderen Allah'n yce
adna yemin ederim! Amin!" diye haykrm. Kamerzzaman da
"Amin!" diyerek onun szn tekrarlam. Ama babasna da
"imdi, gen kz kollarma alarak yaadm olayn kantlarn
sana sunarsam, ne buyurursun?" diye sormu. ah da "Seni din
liyorum!" demi. Kamerzzaman szn yle srdrm:
"Baba, eer biri size gelir de 'Geen gece srayarak uyandm ve
benimle kan dknceye kadar savamaya hazr birini karmda
grdm. Bunun zerine, delip gemek niyetiyle olmad halde,
kendime karn, klcm onun plak karnna daldrdm. Ve sa
bahleyin uyandmda klcmn da kan ve kpe bulanm ol
58

duunu grdm!' dese: Bu konumay yaptktan sonra sana kanl


klcn gsteren bu kimseye ne derdin sen, baba?" diye sormu.
ah ona "Dmannn gvdesini grmeden sadece kann ortada
olmasnn, bir kantn yarsn oluturduunu sylerdim ona!"
demi.
Bunun zerine Kamerzzaman "Baba, ben de bu sabah uyand
mda karnmn alt yann kan iinde grdm: imdi bile helada
bulunan leen sana bunun kantn verecektir. Ama daha da i
nandrc olan kant olarak, ite sana kzn yz! Benimkine
gelince, grdn gibi, artk parmamda yok!" demi.
Bu szleri duyunca ah, helaya komu ve gerekten sz konu
su leenin...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grerek ya
vaa susmu.
Ama Yz Doksan Birinci Gece Olunca
Demi ki:
ah helaya komu ve gerekten sz konusu leenin olduka b
yk miktarda kan ierdiini grm ve kendi kendine "Bu, se
vitii diinin harika bir sal olduunun, temiz ve soylu bir
kan bulunduunun iaretidir!" diye dnm. Sonra abucak
yine Kamerzzaman'n yanna dnerek "imdi hele yz g
relim!" diye haykrm. Ve onu eline alm; evirmi, evirmi;
sonra da "Bu, benim gerekten zihnimi kartran bir kant!" de
mi. Ve bir saatlik bir sre hibir ey konumadan ylece kal
m. Sonra birdenbire vezirin zerine saldrarak ona "Btn bu
karmak iler senin bann altndan kyor pezevengin olu!"
59

diyerek haykrm. Ama vezir ah'n ayaklarna dm ve Kut


sal Kitap ve man zerine yemin ederek bu ile bir iliii olma
dn sylemi. Hadmaas da ayn yemini etmi.
Bunun zerine ah, artk btn olan bitenleri anlamaktan umu
dunu keserek oluna "Bu gizi sadece Allah zmleyebilir!" de
mi. Ama Kamerzzaman, ok heyecanlanarak, ona" Baba, sen
den aratrma ve soruturmalar yaparak ans ruhumu heyecanla
ra boan o ok ho kz bana bulman yalvararak istiyorum, yok
sa lrm!" demi. ah alamaya balam ve oluna "Ya Ka
merzzaman, tek yce varlk Allah'tr ve gizli olan sadece o bi
lir! Bizlere gelince, sen bu umutsuz ak uruna, ben de bunun
karsnda aresiz kalmama alamaktan baka ikimizin de elin
den bir ey gelmez!" demi.
Sonra ah, olunu elinden tutup saraya gtrm ve orada o
nunla birlikte bir odaya kapanmlar. ah saltanat srd lke
nin ileriyle ilgilenmeyi reddediyor; birok belirgin sevgi kant
lar gsterdikten sonra garip ekilde ortadan kaybolan bir gen
kza kar ruhunda duyduu aktan tr sonsuz d krkl
duyarak yataa den Kamerzzaman ile alayp duruyormu.
Daha sonra ah, saraydaki kiilerden ve eyadan uzakta kalmak
iin ve sadece ok sevdii olunun derdiyle uramak iin deni
zin ortasnda, karaya sadece yirmi arlk bir dalgakranla bal
bir saray yaptrm ve kendi ve olunun kullanm iin, iini e
yayla doldurmu. Orada ikisi birlikte, grlt ve tedirginlikler
den uzakta ve sadece bahtszlklarn dnerek tek balarna o
turmular. Ve bir para teselli bulmak iin Kamerzzaman, ak
stne gzel kitaplar okumaktan ve esinle dolu airlerin iirleri
ni sylemekten baka yol bulamam. te onlardan biri:

60

Kamerzzaman Yz ah Babasna Gsterirken


(A. B. Houghton)

Ey gllerin savanda usta dii sava, muzaffer aln


n ssleyen narin ganimetlerin kan, salarn derinli
ine kzla boyar; ve tm ieklerin at toprak, o
cuksu ayaklarn pmek iin uzanr nnde!
Ey hatun, ey huri, doast bedenin yle tatldr ki,
ona dokunan hava, kokusundan bylenir, eer me
rakl rzgr gmleinin altna sokulursa, orada ebe
dileir.
Boyun bosun, ey huri, yle gzeldir ki, plak gerda
nndaki gerdanlk kemerin olmad iin ikyet eder!
Topuklarn ngraklarn kavrad narin bacaklarn,
bileklerindeki bilezikleri kskandrarak nlatr!
te Kamerzzaman'n ve babas ah ehriman'n durumlar
byleymi!
Budur Hatun'a gelince, o da yle! ki ifrit onu babas ah Gay
yur'un sarayndaki yatana yerletirdikleri srada gece neredey
se tkenmek zere imi. Aradan saat geince afak skm
ve Budur uyanm. Birlikte olduuna inand sevgilisinin ya
nnda yar uyann o tatl ann yaadn sanp zevkten gerine
rek glmsyormu. Gzlerini amadan nce, boynuna sarlmak
zere kolunu belli belirsiz uzatnca havadan baka bir eye ula
amam. Bunun zerine tamamyla uyanm ve geceleyin sevi
tii gen adamn yannda olmadn grm. Yrei titremi,
akl neredeyse bandan uar gibi olmu, byk bir feryat kopa
rnca ilerinde dads da bulunan, ona hizmet etmekle grevlen
dirilmi on kadn koup gelmi. ok merak ederek yatan e
virmiler ve dads korkuyla ona, "Hanmm, neyin var senin?"
diye sormu.
62

Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grm ve ya


vaa susmu.
Ama Yz Doksan nc Gece Olunca
Demi ki:
Dads korkuyla, ona "Hanmm, neyin var senin?" diye sormu.
Budur "Bilmiyor gibi bana soruyorsun ha, ey kurnazn teki! Ba
na, dn gece kollarmda yatan ve tm gcmle sevdiim o tap
nlas gen adamn ne olduunu abuk syle!" diye haykrm.
Son derecede utan duyan stana, syleneni daha iyi anlamak
iin boynunu uzatm ve "Ey hatun, Tanr seni tm uygunsuz
eylerden korusun! Bunlar senin konumaya alk olduun sz
ler deil! Ltfen biraz daha ak konu! Ve eer bunlar elen
mek iin sylediin szlerse, bunu da abucak akla!" demi.
Budur, yataktan yar dorularak, tehdit eder bir tavrla "Allah'n
belas stana, dn gece kendi gnlmle bedenimi, yreimi ve
bekretimi verdiim o gzel delikanlnn nerede olduunu he
men sylemeni emrediyorum sana!" diye haykrm.
Bu szleri duyunca, stana, tm dnyann gzlerinin nnde da
raldn grm; yzn elleriyle iddetle dvmeye balam ve
teki dokuz yal kadnla birlikte kendini yerlere atm; ve hepsi
birden aka "Ne karanlk bir sabah bu byle! Ey korkun talih!
Ey yitirdiimiz mutluluk! Ey katran dnya!" diyerek haykrma
ya balamlar. Ama, stana, bir yandan yanp yaknrken "Ya
Sitt Budur, Allah akna! Akln bana topla, soyluluuna hi
yaramayan bu tr konumalardan vazge" demi. Ama Budur,
ona "Sen susar msn, lanetli ihtiyar ve siz hepiniz syler misiniz
bana, benimle btn geceyi geiren ve gbeinin altnda bende
olmayan bir ey bulunduran o siyah gzl, ular kalkk yay gibi
63

siyah kal sevgilimi ne yaptnz?" diye haykrm.


Stana ile teki dokuz kadn onun bu szlerini iitince, ellerini
ge kaldrmlar ve "Bu ne utan! Hanmmz ldrmaktan,
kt tuzaklardan ve kem gzlerden koru yarabbi! Sen, bu sabah,
aka snrlann pek atn!" diye haykrmlar. Stana da elleriyle
gsn dverek "Ey Budur efendimiz, bu nasl konuma! Allah
seni korusun! Bu alayl szler ahmzn kulana eriirse hepi
mizi o saat ldrr! Ve hibir kudret bizi onun fkesinden kur
taramaz!" demi. Ama Sitt Budur, dudaklar titreyerek "Sana bir
kez daha soruyorum, evet ya da hayr diyerek, bana, bedenimde
hl izlerini tadm o gen erkek imdi nerede bulunuyor?
Hemen akla!" diye haykrm. Ve Budur gmleini yar aar
gibi bir hareket yapm.
Bu durumu gren kadnlar yzkoyun yere kapanmlar ve "Bu
gen yata akln oynatmas ne kadar yazk!" diye haykrmlar.
Bu szleri duyan Budur ylesine bir fkeye kaplm ki, hemen
duvardaki bir klc yerinden alarak bedenlerine sokmak zere
kadnlarn stne saldrm. Bunun zerine, aran kadnlar, iti
ip kakarak ve uluyarak dar frlam, karmakark bir halde
ve yzleri bozguna uram olarak ah'n dairesine koumular.
Ve stana, gzleri yala dolu, Sitt Budur'un sylediklerini ah'a
anlatm ve "Eer kap kurtulmasaydk hepimizi vurup ldre
cekti!" diye eklemi. ah da "Anlattnz mthi bir ey! Ama
siz kaybettiini syledii eyi gerekten yitirdiini gzlerinizle
grdnz m?" diye haykrm. Stana yzn parmaklaryla
kapatarak ve alayarak "Grdm! Pek ok kan vard!" demi.
Bunun zerine ah "Bu bsbtn berbat!" demi. Ayaklar p
lak ve ba sadece gece takkesiyle rtl olduu halde, Budur'un
odasna doru frlam.
64

ah kzna ok sert bir bakla bakm ve ona "Budur, bu budala


ihtiyarlarn dediine baklrsa, sen, bu gece biriyle mi yattn ve
zerinde hl onun izlerini mi tayorsun?" diye sormu. Kz da
"Evet, kesinlikle babacm. nk bunu herhalde sen istemitin
ve de gen adam tam anlamyla sekin birisiydi. Sonra onu alp
nereye gtrdn bilmek iin yanp tutuuyorum! te benim
kini aldktan sonra parmama takt yzk de burada!" diye
yant vermi.
Bunun zerine Budur'un babas olan ve artk kznn yar deli ol
duuna inanan ah, kendi kendine "Artk deliliin snrna ula
m bu kz!" demi. Ve ona "Budur, bana artk bunca garip ve
mevkiine hi yaramayan davramnn anlamn syler misin?"
demi. Bunun zerine Budur artk kendini tutamam ve gmle
ini batan aa yrtarak ve elleriyle yzn dverek hkrk
lara boulmu.
Bunu gren ah, hadmaalarna ve kadnlara kendine ktlk
yapmamas iin onun ellerini tutmalarn, yeniden ayn hal olur
sa zincirlemelerini ve boynuna lale takarak onu odasnda pence
re kenarna balamalarn buyurmu.
Sonra ah Gayyur, umutsuzlua kaplarak ve kznn urad
bu delilii iyiletirmek iin ne yapmas gerektiini dnerek o
dasna ekilmi. nk her eye karn, kzn eskisi kadar sev
meyi srdryor ve sonsuza dek byle lgn kalacana inanm
yormu.
Bunun zerine saraynda, lkesinin tm bilginlerini, tabiplerini,
yldzbilimcilerini, sihirbazlarn toplam ve eski kitaplar oku
yarak bilgi ve grg kazanm kiileri ve de eczaclarn biraraya
getirmi ve hepsine "Kzm Sitt Budur u ve u durumdadr. i
nizden hanginiz onu iyiletirirse, onu kendisiyle evlendireceim
ve lmmden sonra tahtm ona brakacam! Ama kzmn ya
65

nna girip de iyiletirmeyi baaramayanlarn ban kestirece


im!" demi. Sonra da durumu kentin her yannda ilan ettirmi
ve ayn ekilde yaynlanmas iin tm devletlere de ulaklar gn
dermi.
Bylece, birok bilgin, tabip, yldzbilimci, sihirbaz ve eczac
gelmi; fakat bunu izleyen bir saat sonra kesilmi balar sarayn
kapsnda asl grlm. Ve bylece bir sre sonra sarayn d
duvarnda krk adet tabibin ve eczacnn kellesi dizilmi. Bunun
zerine tekiler birbirlerine "Ktye alamet bu! Hastaln iyi
letirilmesi imknsz!" demiler. Boyunlarn vurdurmak isteme
diklerinden artk kimse de ortaya kmaya cesaret edememi. Ve
ite tabiplere, baar salayamadklar iin uygulanan ceza by
leymi.
Budur'un durumuna gelince, onun, stanasnn olu olan bir st
kardei varm; ad da Marzavan imi. Bu Marzavan her ne ka
dar iman salam, tutarl bir Mslman imise de, sihir ve by
clk de renmi ve Hintli ve Msrllar'n bu konudaki kitapla
rn okumu, tlsml harfleri ve yldzbilimi renmi bulunu
yormu; bunu izleyerek artk kitaplardan renecei hibir ey
kalmaynca, yolculuklara koyulmu ve en uzak lkeleri dola
m bulunduu gibi gizli bilimlerde en bilgili kiilerle de gr
m; ve bylece insanlkla ilgili tm bilimleri renmi. Marza
van tam bu srada lkesine sa salim ulam bulunuyormu.
Kente girerken Marzavan'n ilk grd ey, sarayn kapsna a
slm olan krk hekimin kesilmi ba olmu; bunun nedenini
sorunca, yoldan geenler ona tm yky ve bilgisizliklerinden
tr hekimlerin hak ettikleri lme nasl mahkm olduklarn
anlatmlar...

66

Prenses Budur Yz Babas ah Gayyur'a Gsterirken


(A. B. Houghton)

ah Gayyur Kz Budur'un Elindeki Yze Bakarken


(H. J. Ford)

Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grerek ya


va susmu.
Ama Yz Doksan Drdnc Gece Olunca
Demi ki:

68

... bilgisizliklerinden tr hekimlerin hak ettikleri lme nasl


mahkm olduklarn anlatmlar.
Bunun zerine Marzavan annesinin yanna girmi ve dnn
den dolay duyulan sevgi gsterileri getikten sonra, kendisine
meselenin ayrntlarn sormu; annesi de rendiklerinin do
ruluunu onaylam; duyduklar Marzavan' ok zm; nk
birlikte yetitirildikleri Budur'u, erkek kardelerin kzkardeleri
hakknda duyumsadklar sradan sevgilerin ok stnde bir sev
giyle severmi. Bir saatlik bir sre bu konu stnde dnm;
sonra da ban kaldrarak annesine "Beni onun yanna gizlice
sokabilir misin? Bylece derdinin kaynan renir ve bir are
olup olmadn anlarm!" demi. Annesi de ona "Bu g bir ey
Marzavan! Ama madem ki bunu ne olursa olsun, istiyorsun, y
leyse abucak kadn klna gir ve beni saraya giderken izle!"
demi. Marzavan da hemen orada hazrlanm ve saraya gider
ken anasn izlemi.
Dairenin kapsna ulanca, kapya gzetleyici olarak konan ha
dmaas, tanmad bu iki kiinin ieri girmelerini engellemek
istemi; ama yal kadn onun eline deerli bir armaan sktr
m ve ona "Ey sarayn baefendisi, hasta bulunan Budur Hatun,
bana, u karnda grdn ve onun st kardei olan kzm gr
mek arzusunu belirtti! Ey nezaket ehlinin babas, bizi brak da
geelim!" demi. Hadmaas da armaandan honut kald ka
dar bu vc szlerden de keyiflendiinden onlara "abuk gi
rin! Ama pek fazla ierde kalmayn!" yantn vermi. kisi de i
eri girmi.
Marzavan, Hatun'un yanna girince, yzn kapatan peeyi kal
drm, yere oturmu ve arafnn altndan bir usturlap, bir by
kitab ve bir mum karm. Budur'u sorguya ekmeden nce
yldz falna bakmak isterken, birdenbire gen kz boynuna atl
69

m ve onu sevecenlikle pm; nk onu kolayca tanm i


mi. Sonra da ona "Ey kardeim Marzavan, buradaki herkes gi
bi, sen de mi benim delirdiime inanyorsun? airin ne dediini
bilmiyor musun yoksa? u szleri dinle, sonra da bunlarn anla
mn dn:
Derler ki, "Delidir o! Genlii yitip gitmitir!" Onla
ra derim ki, "Mutludur o deliler! Yaamdan baka tr
l zevk alrlar! Ve onlarn davranlarna glen nem
siz kiilerin bu konudaki tutumlarndan farkldrlar!"
Onlara bakaca derim ki, "Benim deliliim bir kurtu
lu yoludur ve de sevgilime yaklama biimidir!"
Marzavan b dizeleri iitince hemen Budur'un sadece k ol
mu bulunduunu ve de bunun tek derdi olduunu anlam. Ona
"Tez kavrayan kiinin anlamak iin bir tek alamet grmesi yeter!
Bana abucak ykn anlat! Allah isterse, senin iin bir teselli
nedeni ve iyiletirme aracs olurum!" demi.
Bunun zerine Budur serveninin tm ayrntlarn anlatm ki
burada yeniden anlatmak bir ey kazandrmaz; sonra da gzya
larnda boularak "te benim hznl nasibim bu, ey Marza
van; ve artk gece gndz alamaktan baka krm yok; ve an
cak okuduum ak iirleri cierimin yangnn biraz serinleti
yor!" demi.
Bu szleri duyan Marzavan, dnmek iin ban emi ve bir
saat kadar dncelere gmlm. Sonra ban kaldrm ve
zntl Budur'a "Vallahi! Aka gryorum ki, senin ykn her
bakmdan doru! Ama, gerekte, durumu anlamam ok g! A
ma arzuladn doyumu salayarak yreini iyiletirebileceim
70

Astrolog ve Byc Marzavan'n in ehrine Gelii

midindeyim. Yalnz, Allah iin! Ben dnnceye kadar sabrn


sana destek salamasna gayret et! Ve undan emin ol ki, yeni
den senin yannda olduum gn, sevgilini elinden tutup sana ge
tireceim gn olacaktr!" demi. Ve bu szleri syledikten sonra,
Marzavan, st kardei Budur'un yanndan birdenbire ayrlm ve
ayn gn ah Gayyur'un kentini terk etmi.
Bir kez kentin duvarlar dna knca, Marzavan, kentten kente,
adadan adaya btn bir ay sresince dolamaya koyulmu ve her
yanda halkn, konuma konusu olarak, sadece Sitt Budur'un ga
rip servenini yelediini iitmi. Ama bu bir aylk gezi sonun
da, Marzavan, deniz kysnda kurulmu ve ad Tarap olan b
yk bir kente ulam ve artk halkn Sitt Budur'dan sz etmedi
ini grm; ama, orada da, aksine, o lkelerin hkmdarnn
olu, ad Kamerzzaman olan bir emirin bandan geen garip
servenden baka bir eyden sz edilmiyormu. Marzavan bu
servenin ayrntlarn anlattrm ve bunlarn her bakmdan Sitt
Budur konusunda bildiklerine uyduunu grm; ve hemen bu
hkmdarn olunun nerede bulunduunu renmi. Ona bu ye
rin, epeyce uzak olduunu ve oraya iki yoldan gidildiini syle
miler: Biri karadan, br denizden! Kamerzzaman'n bulun
duu Halidan denen bu lkeye kara yolundan alt ayda ulalr
m; deniz yolundan ise, sadece bir ayda gidilirmi. Bunun ze
rine Marzavan kararszlk duymadan doruca Halidan lkesinin
adalarna gitmek zere yola kan bir gemiyle deniz yolunu ye
lemi.
Marzavan'n bindii gemi tm yolculuk boyunca uygun bir rz
grla yol alm; ama lkenin merkezi olan kentin kardan g
rnd gn, hatr saylr bir frtna denizi kartrm ve gemi
yi havaya kaldrarak sivri bir kayaya vurup onarlmaz biimde
paralam. Ama Marzavan, teki yetenekleri arasnda yzmeyi
de ok iyi biliyormu; bylece, tm yolculara karn, geminin
72

krlarak denize den direine yaparak kurtulan tek kii ol


mu. Ve gl bir aknt onu, doruca, Kamerzzaman'n baba
syla birlikte oturmakta olduu sarayn bulunduu kara paras
na doru srklemi.
Baht, tam o srada ah'a lkenin durumu zerine bilgi vermeye
gelen byk vezirin denize bakan pencereden deryay izlemesini
istemi. Vezir bir diree tutunarak ylece karaya yaklaan genci
grm; klelerine gidip ona yardm etmelerini ve genci, stn
deiecek giysiler verildikten ve iine ferahlk versin diye bir
bardak erbet iirildikten sonra, kendisine getirmelerini buyur
mu.
Bylece, kurtuluundan biraz sonra Marzavan, vezirin bulundu
u salona girmi. Gsterili ve kibar grnl olduundan, b
yk vezir ondan hemen holanm; soruturmaya koyularak ken
disinin bilgiden yana nasibini ve bilgeliinin derecesini anlam.
Ve kendi kendine "Herhalde bu gen tabiplikten de anlar!" diye
dnm ve ona "Allah herhalde seni buraya, babasnn ok
sevdii bir genci kurtarmak iin gnderdi!" demi.
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grm ve ya
vaa susmu.
Ama Yz Doksan Altnc Gece Olunca
Demi ki:
"... Babasnn ok sevdii ve bizim iin srekli kayg konusu
olan bir genci kurtarmak iin gnderdi!" demi. Marzavan da
ona "Sen hangi hastadan sz ediyorsun?" diye sormu. O da
"Burada oturan ah ehriman'n olu Kamerzzaman'dan" diye
yantlam.
73

Bilge Marzavan'n Gemi Kazasndan Kurtuluu


(Anton Pieck)

Bu szleri duyan Marzavan, kendi kendine "Baht bana, diledi


imden fazla yardmc oluyor!" demi; sonra da vezire "ah'n
olunun ne hastal var?" diye sormu. Vezir de "Bana kalrsa,
ben onun tam anlamyla ldrdn sanyorum; ama babas,
kem gz ya da benzeri bir eyin buna neden olduunu d
nyor ve olunun kendisine anlatt garip ykye inanmaktan
kendini alamyor!" demi. Ve vezir, Marzavan'a, balangcndan
sonuna kadar serveni anlatm.
Marzavan bu yky iitince, sevincin snrna ulam; nk
artk Emir Kamerzzaman'n, Sitt Budur ile o nl geceyi gei
ren ve sevgilisi zerinde canl bir etki brakan gen adam oldu
undan kuku duymam. Ama bunu byk vezire aklamaktan
kanm ve ona sadece "Ancak gen adam grdkten sonra
kendisine uygulanacak tedavi hakknda daha iyi fikir sahibi o
lacak ve bu durumda Allah isterse onu iyiletireceim!" demi.
Vezir de, gecikmeksizin onu, Kamerzzaman'n yanna sokmu.
Emir'e bakarken, Marzavan'n dikkatini eken ey, onun Sitt Bu
dur'a olaanst benzerlii olmu. Bu onu o denli artm ki,
"Ya Allah! Onlara ayn nitelikleri ve ayn stnlkleri vererek
byle benzer gzellikler yaratana krler olsun!" diye haykr
maktan kendini alamam.
Eriyip bitmi ve gzleri yar kapal olarak yatanda uzanmakta
olan Kamerzzaman, bu szleri iiterek gzlerini tmyle am
ve kulak kabartm. Ama Marzavan, delikanlnn bu ilgisinden
yararlanarak, kapal bir tarzda ve ah ehriman10 ile byk vezi
rin anlayamayaca ekilde, ona, varlnn nedenini bulmasna
yarayacak u dizeleri okumu:

10 Vezir, Marzavan ile Kamerzzaman'n yanna yalnz girdii halde, yknn blmn
de ah da devreye sokulmu (.)

75

Dertlerimin nedeni olan ve eski sihirlerin ansn can


landrmak iin, bir gzellii vmeye alacam.
Bana "Ey ak okuyla yaralanm kii, ayaa kalk! te
dolu bardak ve seni elendirecek saz elimde!" diyor
lar. Onlara "Onu seviyorum diye nasl neelenebili
rim? Akn neesinden de, kederinden de byk sevin
var mdr?" derim.
Dostumu ylesine seviyorum ki, o gzelim ve kutsan
m gslerini dar gmlei biraz fazla sksa, gmle
ini bile kskanrm!
Onu bunca tutkuyla sevdiim iin beni knamayn! Za
ten akm yznden yeterince strap ekiyorum!
Ah! Onun stn niteliklerini bir bilseydiniz! O firavu
nun nezdindeki Yusuf kadar batan karc, Saul'a
arklar okuyan Davut kadar tatl sesli, sa'nn anas
Meryem kadar alakgnlldr.
Ben de olundan uzakta kalm Yakup kadar hznl
ym, balinann karnndaki Yunus kadar bahtszm, sa
man zerindeki Eyp kadar ok ekmi; melein izle
dii Adem kadar gnahkrm!
Ah! Beni hibir ey dostun yaklamas kadar iyileti
remez!
Kamerzzaman bu dizeleri iitince, iinde byk bir ferahlk
doduunu duyumsam ve ruhu yatm; babasna gen adam
yanna oturtmasn ve kendisini onunla yalnz brakmasn ia
retle anlatm. ah da olunun artk bir eylerle ilgilendiini
grmekten ok holanm olarak Marzavan' Kamerzzaman'n
76

yannda yer almak iin armakta acele etmi ve vezire kendisi


ni izlemesini anlatmak iin gz krparak salondan dar km.

Marzavan, Kamerzzaman' Bulduunda


(A. B. Houghton)

Bunun zerine Marzavan, Emir'in kulana eilerek ona "Allah,


seninle sevdiin kimse arasnda arabuluculuk yapmak iin beni
buralara getirdi. Sana bunun kantn da vereceim!" demi; ve
Kamerzzaman'a gen kzla geirdii gece hakknda hibir ku
ku brakmayacak ayrntlar anlatm; ve de "Bu gen kzn ad
Budur'dur ve El-Buhur ve El-Kusur hkmdar Gayyur ah'n
kzdr. Benim de st kardeimdir!" diye eklemi.

77

Bu szleri duyan Kamerzzaman'n i knts hafiflemi ve


ruhsal gcnn yeniden canlandn duyumsam; yataktan kal
karak Marzavan'n kolunu yakalam ve ona "Seninle hemen
ah Gayyur'un lkesine doru yola kalm!" demi.
Ama Marzavan da ona "Oras biraz uzaktr; senin ilkin saln
tam anlamyla kazanman gerek! Sonra birlikte oraya gideriz ve
ancak sen Sitt Budur'u iyiletirebilirsin!" demi.
Anlatsnn burasnda ehrazat, gn doduunu grm ve ya
vaa susmu.
Ama Yz Doksan Dokuzuncu Gece Olunca
Demi ki:
"... ve ancak sen Sitt Budur'u iyiletirebilirsin!" demi.
Tam bu srada, ah, merak ederek salona girmi ve olunun k
saan yzn grm. Bunun zerine, sevince kaplm, soluu
boaznda dmlenmi; olunun kendisine "Hamama gitmek
iin hemen giyineceim!" demesi zerine, bu sevin cokunlua
ulam.
Bunun zerine ah, ksa srede bylesine bir sonu almak iin
ne gibi bir are bulduunu sormay dnmeksizin Marzavan'n
boynuna atlp onu kucaklam. Ve Marzavan' armaanlar ve
onur verici eylerle donattktan hemen sonra, kentin bir sevin
alameti olarak batan aa klandrlmasn buyurmu; soylu
lara ve sarayndaki tm kiilere birok gsterili hilatlar ve bah
iler datm ve hapiste bulunan mahkmlar salvermi. By
lece btn kent ve tm lke sevin ve mutlulukla dolup tam.
78

Marzavan, Emir'in salnn tam olarak yerine geldiini anla


ynca, onu bir kenara ekmi ve kendisine "Artk beklemek iste
mediine gre, yola kma zaman gelmitir. Hazrlklarn yap,
buradan ayrlalm!" demi. O da "Ama babam gitmeme izin ver
mez, beni ylesine sever ki, benden ayrlmaya bir trl karar ve
remez. Ya Allah! O zaman benim derdime, perianlma kim
are bulacak? Hi kukusuz yeniden, eskisinden de beter hasta
olacam!"' diye yant vermi. Ama Marzavan "Ben bu gl
nceden dndm; yle bir yol bulacam ki, bizi hibir ey
yolumuzdan alkoyamayacak. Bunun iin yle dndm: Ha
yrl bir yalan uyduralm! ah babana, uzun zaman odanda kapa
l kalmakla gsnn daraldndan dolay benimle birlikte bir
ka gnlk bir av partisine katlarak soluk almak hevesinde ol
duunu sylersin. ah kukusuz sana bu izni verecektir!" demi.
Bu szleri duyan Kamerzzaman, son derece sevin duymu ve
hemen gidip babasndan izin istemi; babas da onu zmemek
iin nerisini reddetmeyi gze alamam. Ama yine de "Sadece
bir gece iin! nk daha ok srerse, senin yokluun bana l
dresiye ac verir!" demekten kendini alamam. Bunu izleyerek
ah, olu ve Marzavan iin iki grkemli at, yedek olarak da alt
at hazrlatm; gerelerle ykl bir hecin devesi, yiyecek ve su
gmleri yklenmi bir deveyi de bunlara ekletmi.
Bundan sonra, ah, olu Kamerzzaman' ve Marzavan' kucak
lam ve alayarak onlar birbirine emanet etmi; ve en doku
nakl veda szleri syledikten sonra, tm konaklama takmyla
onlarn kentten uzaklamasna izin vermi.
Bir kez kentin duvarlar dna knca, iki yolda, seyisleri ve
av srenleri aldatmak iin btn gn av izler gibi grnmler;
gece olunca da, adrlarn kurdurmular; yiyip iip gece yars
na kadar uyumular. O srada Marzavan, Kamerzzaman' ya
79

vaa uyandrm ve ona "Buradan aynlmak iin adamlarmzn


uyumasndan yararlanmamz gerek!" demi. Ve her biri atna
binmi, bir de yedek atn yularndan ekerek dikkat ekmeden
yola koyulmular.
Gn douncaya kadar ok rahat bir gidile yol almlar. O anda
Marzavan, atn durdurup Emir'e "Sen de atn durdur ve aa
in!" demi. Attan inince de "abucak gmleini ve donunu
kar!" demi. Kamerzzaman hi cevap vermeden, gmleini ve
donunu karm. Marzavan da ona "imdi onlar bana ver ve
burada biraz beni bekle!" demi. Ve gmlekle donu alarak yolun
drde ayrld bir mevkiye kadar uzaklam. Bunun zerine
birlikte getirmi bulunduu bir at alp oralara kadar uzanan bir
ormann iine sokmu, onu ldrerek kanyla gmlei ve donu
kana bulam. Sonra yol kavana dnm ve giysileri yolun
toprana bulam. Sonra kprdamakszn kendisini bekleyen ve
ona "Senin planlarn renmek isterdim" diyen Kamerzza
man'n yanna dnm. O da "Hele nce bir lokma bir ey yiye
lim!" yantn vermi. Yiyip itikten sonra, Marzavan, Emir'e
"te yle! ah sen dnmeksizin iki gn getiini grnce ve
srcler ona bizim geceleyin yanlarndan aynldmz syle
yince, bizi aratmak iin adamlar yollamakta gecikmeyecek ve
bunlar da yolun drde ayrlan kesiminde senin kanl gmleini
ve donunu grecekler; onlarn zerinde benim bir nlem olarak
koyduum birka para at eti ve krlm birka para kemii de
bulacaklar. Ve hi kimse bir vahi hayvann seni paralayp yut
tuundan, benim de korkudan katmdan kuku duymayacak
tr" demi. Sonra da "Hi kuku yok ki, bu korkun haber, baban
iin ldrc bir darbe olacak; ama sonradan canl olduunu ve
Sitt Budur ile evlendiini iitince pek ok sevinecek!" diye ekle
mi. Bu szleri duyan Kamerzzaman, yant verecek sz bula
mam ve ona "Ey Marzavan, senin fikrin harika ve kurduun
80

dzen de ustaca! Ya yolculuumuzun giderlerini nasl karlaya


caz?" demi. O da "Sen buna kafa yorma! Ben, yanma, en d
k deerlisi bile iki yz bin dinar edecek gzel talar aldm" di
ye yantlam.
Ve bylece uzun bir sre yol almlar; sonunda ah Gayyur'un
kenti uzaktan grnm. Bunun zerine atlarn drt nal srm
ler; duvarlar aarak kervanlara zg byk kapdan ieri gir
miler.
Kamerzzaman hemen saraya girmek istemi; ama Marzavan
ona biraz daha sabretmesini sylemi ve onu zengin yabancla
rn konaklad bir hana gtrm; onunla orada yol yorgunluk
larndan arnmak iin tam gn kalm. Ve Marzavan, bu sre
den, Emir'in kullanmas iin, tm altn ve deerli maddelerden,
bir yldzbilimcinin eksiksiz takmn hazrlatmak iin yararlan
m; sonra onu hamama gtrm; ykandktan sonra da bir yl
dzbilimci giysisiyle donatm. Ancak o zaman, kendisine gerek
li bilgileri de verdikten sonra, onu ah'n sarayna gtrm ve
gidip Budur Hatun'a bildirmesi iin kzn stanas olan annesini
bulmak zere yanndan ayrlm.
Kamerzzaman'a gelince, sarayn byk kapsna kadar ilerle
mi...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grm ve
yavaa susmu.
Ama ki Yznc Gece Olunca
Demi ki:

81

... Sarayn byk kapsna kadar yrm, oradaki meydanda


toplanan kalabalk, muhafzlar ve kapclara kar, yksek sesle
yle barm:
Ben nl bir yldzbilimciyim ve de unutulmayacak bir
sihirbazm! Ben en karanlk perdeleri bile eken ipim!
Dolaplar, ekmeceleri aan anahtarm!
Muskalara ve by kitaplarna harfler izen ka
lem'im!
Kumd fala bakan ve hokkann dibinden ifa salayan
el'im! Tlsmlara erdemlerini veren ve szcklerle tm
zaferleri elde edenim!
Hastalklar salg kanallarndan aktrm; ne ate d
rc, ne kusturucu, ne aksrtc, ne kalayc ne de
deri kabartc tertiplere ba vururum!
Sadece ksa ve ateli dualar okur; artrc szck
ler, Tanrsal cmleler kullanrm ve kesin ve vgye
deer tedavi elde ederim.
Ben, anlmaya layk, nl bir sihirbazm! Hepiniz ko
un, beni grn! Ne bahi beklerim, ne yarm man
grlk dllerden medet umarm; nk yaptm an
iin yapanm!
Kent halk, muhafzlar ve kapclar bu sama sapan szleri ii
tince, arp kalmlar; zira krk kadar hekim idam edildikten
sonra artk hekim ve sihirbaz olarak kimseler ortada grnmez

82

olunca, bu tr mtatabbiplerin11 kknn kuruduunu sanyor


larm.
Bu yzden hepsi gen yldzbilimcinin yresine toplanm; ve
onun gzelliini ve teninin tazeliini ve teki stn niteliklerini
grnce, bylenmiler ve ok da zlmler; nk onun da
kendinden ncekilerin bana gelenlere uramasndan korkmu
lar. inde oturduu kadife kapl arabaya en yakn olanlar kendi
sinden saray kapsndan uzaklamasn rica etmiler ve ona "Ey
sihirbaz efendi, vallahi! Burada bylece biraz daha oyalanrsan,
bana gelecekler var! ah, senden, mesleini kznn zerinde
uygulaman isteyecek! Yazk deil mi sana? Tam bann stn
de grdklerin gibi kafan kesip kapnn stne asacaklar!" de
miler.
Ama onlarn btn bu uyarlarna karn Kamerzzaman, daha
yksek sesle "Ben nl bir sihirbazm, anlmas gereken! Ne
tenkye12 yaparm, ne askya alrm, ne de buu yaparm! Ey siz
ler, hepiniz! Gelin, beni grn!" diyerek haykrp duruyormu.
Bunun zerine orada bulunan herkes, bilgisine inanm olsalar
da, bu mitsiz hastalk karsnda baarsz kalmas ihtimaliyle
titremekten kendilerini alamamlar. Ve de ellerini teki ellerinin
ayalarna arparak "Genliine yazk!" diyerek hayflanmlar.
Bu srada, ah, saraynn nndeki kargaay duymu ve yldz
bilimcinin yresindeki kalabal grm. Vezirine "Git, bana
uradaki kiiyi getir!" demi. Vezir de hemen buyruunu yerine
getirmi.
Kamerzzaman taht salonuna girince, ah'n nnde iki eli ara
sndan yeri pm; ilkin "Sende, en bilge kiilerin alnn huzu
runda edirecek sekiz nitelik birlemi: Bilgi, g, kudret, c
11 Mtatabbip: Sahte tabip, hekimlik taslayan (.)
12 Tenkye: rnga aleti, ine.

83

mertlik, szgenlik, incelik, servet ve utku" diyerek vglerde


bulunmu...
ah Gayyur bu vgleri duyunca ok etkilenmi ve yldzbilim
ciye dikkatle bakm. Gzellii ylesine arpc imi ki, bir an
kamaan gzlerini kapatm, sonra yeniden aarak ona "Gel ya
nma otur!" demi. Sonra da ona "Bak, evladm, bu tabip kln
dan ksan senin iin daha iyi olur! Ve eer kendisini iyiletire
bilirsen, seni kzmn kocas olarak grmekten gerekten ok se
vinirim! Ama baaracandan pek kukuluyum! Ve Hatun'un y
zn grp de evlilik hakkn elde edecek yerde onu iyiletire
meyenlerin hibirinin sa braklmamas iin yemin ettim! Sen
den nce krk kiiye verdiim cezay sana da vermek zorunda
kalacam! Haydi bana cevap ver! Konulan koullara katlanacak
msn?" demi.
Bu szleri duyan Kamerzzaman, ona "Ey bahtgzel ah, bu
refah iindeki lkeye ok uzaklardan sanatm uygulamak iin
geldim, susmak iin deil! Neyi gze aldm biliyorum, ama
geriye dnmeyeceim!" demi. Bunu duyan ah, ba hadmaa
sna: "Madem ki srar ediyor, onu mahpusun yanna gtr!" de
mi.
Bunun zerine ikisi birlikte Hatun'un yanna gitmiler ve ha
dmaas, gen adamn hzl admlar attn grerek, ona "Sefil!
ah'n senin kaynpederin olacan m sanyorsun?" demi. Ka
merzzaman da "Bunu mit etmedeyim! imden o denli gven
duymadaym ki, btn cihana becerimi ve hnerimi gstermek
iin Hatun'u grmeden hemen burackta iyi edeceim" demi.
Bu szleri iiten hadmaas, armann snrna ulam ve ona
"Nasl! Gerekten onu grmeden iyi edebilir misin? Eer by
leyse sana ne verilse hakkn denmez!" demi. Kamerzzaman
da "Eim olabilecek olan Hatun'u grmek arzusu beni onun ya
84

nna girmek iin deta itiyorsa da; ben onun iyilemesini odasn
daki perdenin ardnda kalarak yerine getirmeyi yelerim!" de
mi. Hadmaas da ona "Yapacan eye amamak elde deil!"
demi.
Bunun zerine Kamerzzaman, Sitt Budur'un odasndaki perde
nin ardnda yere oturmu, kuandan bir kt karm ve u
mektubu yazm...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grm ve
yavaa susmu.
Ama ki Yz Drdnc Gece Olunca
Demi ki:
... kuandan bir kt paras karm ve aadaki mektubu
yazm:
Halidan lkesindeki slam lkelerinde topraklarn ve
denizlerin hkmdar Sultan ehriman'n olu Ka
merzzaman'n elinden kan bu satrlar: El-Buhur ve
El-Kudur'un hkmdar Gayyur ah'n kz Sitt Bu
dur'a, ak aclarn anlatmak iin kaleme alnmtr.
Ey hatun, sana tutulan bu yrein tm yangnn an
latmaya kalksam, yeryznde bunca g bir abay
kt zerine dkmeye yarayacak kam bulunmazd.
Ama ey tapnlas varlk, unu iyi bil ki, mrekkep ku
rusa da kanm kurumaz; ve rengini dkerek iimdeki
atei anlatr; o ate ki, uykumda bana grnp sonsu
85

za dek esir kldn o byl geceden beri beni yiyip


bitirmektedir!
te kvrdm kdn arasna senin yzn koyu
yorum. Gzlerinle yanp tutuan, rengi safrana dn
m, yanarda gibi kaynayan, felaketler ve kasrga
larla sarslm, senden aman dileyen ve adn Kame
rzzaman olarak imzalayan kiiden kesin bir delil ol
sun diye!
Bu mektubu yazarak Kamerzzaman katlam ve arasna da y
z ustaca yerletirmi; sonra mhrleyip hadmaasna ver
mi; o da ieri girip hemen "Ey hanmm, urada, perdenin arka
snda gen bir yldzbilimci var; o kadar gz pek ki, herkesi
grmeden iyi edebileceini iddia ediyor. te bunu da bana senin
iin verdi" demi.
Budur Hatun mektubu aar amaz yzn tanm ve byk
bir feryat koparm; sonra, akn, hadmaasn iterek gidip per
deyi am; ve bir bakta, uykusunda kendini tm varlyla
vermi bulunduu gzel delikanly tanm. Sevinci o denli b
yk olmu ki, neredeyse bu kez gerekten ldracakm. A
nn boynuna atlm ve ikisi, oktandr birbirinden ayr bulunan
iki gvercin gibi pmler.
Bunu gren hadmaas, ah'n yanna koup grdklerini anlat
m ve ona "Bu gen yldzbilimci tm yldzbilimcilerin en bil
gilisi! Kzn, onu grmedii halde, perde arkasnda durarak ve
baka hibir ey yapmayarak iyiletirdi!" demi. ah da "Bana
sylediklerin gerekten doru mu?" diye haykrm. Hadmaas
da "Efendimiz, gelip olan biteni gznle gor!" demi.

86

Sitt Budur, Kamerzzaman' Tandnda


(H. J. Ford)

Bunun zerine ah, hemen kznn dairesine komu ve kendisi


ne anlatlann doru olduunu grm. Buna o kadar sevinmi
ki, kzn iki gz arasndan pm, nk onu ok severmi;
ayn ekilde Kamerzzaman' da pm ve ona nereli olduunu
sormu. Kamerzzaman da "Halidan adalarndan! Ben ah eh
riman'm olunun ta kendisiyim!" diye yantlam.
Ve bunu izleyerek ah Gayyur'a, tapnlas Sitt Budur ile olan
uzun yksn batan sonuna dek anlatm.
ah bu yky iitince "Vallahi! Bu yk ylesine artc ve
harika ki, inenin ucuyla gzn iine yazlsa, onu dikkatle oku
yanlar iin bir hayranlk konusu oluturur!" diye haykrm. Ve
sarayn en usta ktipleri eliyle, yzyldan yzyla aktarlarak
tm gelecek kuaklarn yararlanmas iin hemen yllklara yaz
drtm.
Bundan sonra da, kad ve tanklar artm ve hemen orackta
Sitt Budur ile Kamerzzaman'n evlenme szlemesini yazdrt
m. Kent de yedi gn yedi gece sslenmi ve klandrlm;
yenilip iilmi ve elenilmi; ve Kamerzzaman ile Sitt Budur
dileklerine kavumular ve uzun bir zaman sresince, sevierek,
enlikler iinde ve Hayrsever Tanr'ya krler ederek yaam
lar!
Bir gece, dardaki ve ierdeki adalarn balca soylularnn a
rl bulunduu bir leni izleyerek, her zamankinden de daha ha
rika ekilde einin gzelliklerini deerlendirdikten sonra, Kame
rzzaman derin bir uykuya dalm ve ryasnda babas ah eh
riman', yz gzyalaryla slanm olarak ona, kederli bir sesle
"Ya Kamerzzaman, beni byle terk edip gidecek miydin? u
halime bak! ektiim acyla lyorum!" diye seslenirken gr
m.
88

Prenses Budur ve Prens Kamerzzaman Bulutuklarnda


(A. B. Houghton)

Bunun zerine Kamerzzaman srayarak uyanm ve eini de


uyandrm; ve byk hkrklar koparmaya balam. Sitt Bu
dur da, tedirgin, ona "Neyin var, ey gzmn nuru? Karnn ar
yorsa, hemen sana anason ve asma yapra kaynataym. Ban
aryorsa, bana sirkeye batrlm bez saraym. Ve geen ak
am fazlaca yemek yemisen, sana biraz iek suyuyla kartrl
m glsuyu iireyim..."
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grm ve ya
vaa susmu.
Ama ki Yz Altnc Gece Olunca
Demi ki:
"... Sana biraz iek suyuna kartrlm glsuyu iireyim!" de
mi. Kamerzzaman da "Ey Budur, yarndan tezi yok babamn
rahatsz bulunduu lkeme doru yola kmamz gerek! Ryada
bana grnd; orada alayarak bekliyor!" diye yant vermi. Bu
dur "ittim ve itaat ettim!" yantn vermi. Ve daha ortalk iyice
aarmamken, kalkm ve hemen hareminde bulunan babas
ah Gayyur'u bulmaya gitmi ve haremaas araclyla kendi
siyle grmek istediini bildirmi.
ah Gayyur, byle bir saatte hadmaasnn ban uzatarak ken
disini ardn grnce arm ve hadmaasna "Ey katran
suratl, bu saatte bana acaba nasl bir felaket haberi vereceksin?"
diye sormu. Hadmaas da "Budur Hatun seninle grmek is
tiyor!" yantn vermi. ah da "Bekle, kavuumu bama gei
reyim!" demi. Bunu izleyerek dar kp Budur'a "Kzm, ne
tr bir biber yedin ki, bu saatte ayaa firlamsn?" diye sormu.
90

O da "Baba, senden afak skerken eim Kamerzzaman'n ba


basnn lkesi Halidan'a gitmek iin izin istemeye geldim!" de
mi. Babas da "Buna kesinlikle kar durmak istemem; yeter ki
bir yl iinde geri dn!" demi. Kz "Hi kukusuz!" diye yant
vermi. Ve izin verdiinden tr babasnn elini perek teek
kr etmi ve ard Kamerzzaman da ayn ekilde teekkr
de bulunmu.
Ve ertesi gn afak vakti, hazrlklar tamamlanm ve atlar ko
umlandrlm ve hecin develerine yk yklenmi. Bunun ze
rine Gayyur ah, kz Budur'a veda ederek onu kocasna emanet
etmi; sonra onlara armaan olarak altn ve elmastan yaplm
eitli ziynetler vermi ve belli bir sre onlara yollarnda elik
etmi. Sonra kente dnm, ama ayrlmadan nce gzyalar
iinde kendilerine son tavsiyelerde bulunmu ve yollarn sr
drmelerine izin vermi.
Bunun zerine Kamerzzaman ve Sitt Budur, veda gzyalarn
izleyerek, artk ah ehriman' grmek sevincinden baka ey
dnmemiler. Ve bylece ilk gnn yolculuunu tamamlam
lar. Gnn sonunda ok ho bir ayr grerek buray beendikle
rinden, konaklamaya karar vermiler ve burada iki gn din
lenmiler. Bir hurmann glgesinde kurulan adr hazr olunca
Sitt Budur, yorgun olduundan hemen iine girmi; bir lokma
bir ey yemi ve ok gemeden uyumu.
Kamerzzaman buyruklarn verip teki adrlar da, kendi ba
larna sessiz ve sakin kalmalar iin daha uzaklara kurdurduktan
sonra; o da adra girmi ve gen karsnn uyuyup kaldn
grm. Ve bu grnm, ona, kulede onunla geirdii olaans
t geceyi hatrlatm.
Gerekten Sitt Budur, o anda, kpkrmz ipekten bir yasta ba
n dayam, adrn halsnn zerine uzanm yatyormu.
91

zerinde de kays renkli ince tl bir gmlekten ve Musul kuma


ndan yaplma bol bir alvardan baka bir ey yokmu. Meltem
estike gmlei, gbek delii grnecek bir ekilde alyormu;
bylece kar gibi beyaz, o gzelim karn ve narin blgelerinde bir
l13 Hindistan cevizi tozu alacak derinlikte iki ukur grl
yormu.
Bunu gren Kamerzzaman ylesine etkilenmi ki, airin u tatl
iirlerini hatrlamadan edememi:
Lal renkli yataklarda uyurken, aydnlk yzn afak
gibidir! Gzlerin de gk mavisi, dudaklarn glm
ser!14
Nergislere ve gllere brnm bedenin, gerinerek
ykselir ya da zlm uzanrken, Arabistan'da yeti
en hurma aac onun yerini tutamaz!
Deerli talarla ssl siyah salarn arlyla dk
lr ya da hafife dalrken, onlarn doal dokusuna
ipek bile denklik salayamaz!
Sonra da ayn ekilde, onu esrimenin15 snrlarna ulatran u
hayranlk verici iiri hatrlam:

13 Buradaki bir l deyimiyle bir ons, yani 28.3 gramlk bir arlk ls vurgu
lanmaktadr (.)
14 Son iki szck Powys Mathers evirisinden alnmtr (.)
15 Esrime: Sarho olma, kendinden geme.

92

Uyuyan kadn! Yaylan hurma aalarnn aydnl,


itii saat ahanedir! le, nefes nefesedir! Bir altn
an, kendinden gemi bir gl emer! Sen d grr
sn. Glersin. Kprdama sakn!
Kprdama sakn! Narin ve altn renkli bedenin ince
tlden yansr; ve gnein klar, hurma yapraklarn
dan szarak, iine iler ey elmas, ve seni saydamlat
nr! Ah! Ne olursun kprdama!
Kprdama sakn! Ama brak memelerin denizin dal
galar gibi ykselip alalsn! Ah o kar gibi memele
rin! Onlar deniz kp gibi soluyor, beyaz tuz gibi
tadyorum. Ah! Brak memelerin solusun! Brak solu
sun memelerin! Glen dereler, gln tutar; iek
zerindeki an vzltsn keser; ve gzlerim gsleri
nin iki Sleymani taa16 benzer ularyla yanar! Oh!
Brak yansn gzlerim... Brak yansn gzlerim! Ama
yreim, mutlu hurmalar altnda, gller ve sandal
aac kokularyla emimi bedeninden, sszln tm
ltfundan ve sessizliin tazeliinden ferahlk duysun!
Bu dizeleri okuduktan sonra, Kamerzzaman, tpk susuz kalm
n damana saydam su nasl her zaman lezzetli gelirse, ylesi
ne, hi bkmad uyuyan einin arzusuyla iinin yandn du
yumsam. Ve zerine eilerek i donunu tutan ipek ukuru z
m; elini kalalarnn scak glgeliine soktuu srada parmak
lar kk, sert bir cisme taklm. Onu ekip baknca, gller va
disinin altna ipek bir iplikle balanm bir akik paras olduu
nu grm. Bunu gren Kamerzzaman son kertede arm ve
kendi kendine "Eer bu akikin olaanst erdemleri yoksa ve
16 Sleymani Ta: Kemer tokalarn sslemek iin kullanlan deerli bir ta (.)

93

Budur'un gznde deerli bir nesne olmasa, Budur onu bunca


kskanlkla saklamazd ve vcudunun en nazik yerinde gizle
mezdi! Bu, herhalde ayrlmaya hi kyamad bir ey olsa ge
rek! Sihirbaz olan kardei Marzavan ona bu ta, kem gzlerden
saknmas ve ocuk drmekten korumas iin vermi olmal!"
diye dnm.
Sonra Kamerzzaman, balatt okaylar daha ileri gtrme
den nce, ta daha iyi inceleme merakna yle kaplm ki, onu
tutan iplii zm, onu alp kta bakmak iin adrdan dar
km. Ve drtyzl olarak kesilmi olan bu akike tlsml harf
lerle anlalmas g ekiller izilmi olduunu grm. Ve onu,
ayrntlarn daha iyi grebilmek iin gznn hizasna kadar
kaldrnca, anszn havada ykseklerde uan bir ku yere doru
szlm ve yldrm gibi bir dalla ta elinden kapm.
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grm ve
yavaa susmu.
Ama ki Yz Yedinci Gece Olunca
Demi ki:
... ve yldrm gibi bir dalla, onu elinden kapm. Sonra biraz
ileride, byk bir aacn zerine konarak ve tlsm gagasnda
tutarak kprdamadan, alayc bir tavrla ona bakm.
Bu uursuz aksakl grnce, Kamerzzaman'n aknl o
kadar byk olmu ki, az ak olarak bir zaman kprdamak
szn kalakalm; nk kukusuz kendisi iin ok deerli olan
bir eyin kaybolduunu renince Budur'un duyaca znt
gznde canlanyormu. Bylece Kamerzzaman, tutkusundan
94

kurtulup kendine gelince, karr almakta gecikmemi. Eline bir


ta alp kuun tnedii aaca doru komu; ve hrsz kua ta
atacak mesafeye ulanca onu hedefleyerek kolunu kaldrm;
ama ku silkinip umu ve biraz daha uzaktaki bir baka aaca
konmu. Kamerzzaman da kendi kendine "Herhalde benim
elimde ta olduunu grd. Ona kendisini yaralamak niyetinde
olmadm gstermek iin ta ondan uzaa frlataym!" demi.
Ve ta uzaa frlatm.
Ku, Kamerzzaman'n ta bu ekilde firlattn grnce, yere
inmi; ama yine de ondan belli bir uzaklkta kalm. Kamerzza
man da kendi kendine "te, beni bekliyor!" demi ve ona doru
atlm ve tam elini uzatmken, ku biraz daha teye frlam;
Kamerzzaman da ardndan sram. Ve ku sram, Kame
rzzaman sram, ku sram Kamerzzaman sram; by
lece saatler gemi; vadiden vadiye, tepeden tepeye geilmi; bu
bylece akam oluncaya kadar srm. Bunun zerine Kame
rzzaman "Tm glerin sahibi Tanr'dan baka bavurulacak
varlk yoktur!" diye haykrm. Ve nefes nefese kalarak durmu.
Ku da durmu; ama biraz uzakta, bir tepeciin stnde...
O anda Kamerzzaman, yorgunluktan ok umutsuzluktan, aln
nn ter iinde olduunu duyumsam ve artk konaklama yerine
dnmesinin daha uygun olacan dnmeye balam. Ama
kendi kendine "Sevdiceim Budur, ona, erdemini bilemediim,
ama herhalde kendisi iin nemli olan bu tlsmn sonsuza dek
yitirildiini bildirirsem, kederinden lebilir. Ve imdi, karanln
bu denli youn olduu bir srada adrlara doru ynelirsem, yo
lumu yitirmek ve gecenin yrtc hayvanlarnca paralanmak ih
timali vardr" demi. Bu keder verici dncelerin uurumuna
dmken, artk ne yana gideceini bilemeyerek, aknlk iin
de, bitkinliin snrnda yere uzanp yatm.
95

Ku Tlsma Saldrrken
(Willy Pogany)

Ku Tlsm Kaptnda

Ku Tlsm Kaptnda
(H. J. Ford)

Bir yandan da geceleyin gzleri garip bir ekilde parldayan ku


u gzetlemekten de geri durmuyormu; ama her kprdannda
ve onu baskna uratmak iin her ayaa kalknda ku kanat
aarak sanki bunu sezinlediini anlatan bir haykr koparm.
Kamerzzaman da, yorgunluk ve heyecana yenik derek saba
ha kadar kendini uykuya terk etmi.
Sabahleyin uyanr uyanmaz Kamerzzaman, ne olursa olsun ta
karan kua saldrmaya karar yermi ve onu izlemeye koyul
mu. Ve ayn kouturma yeniden balam; ama bir gn nce
kinden de baarsz olarak... Ve Kamerzzaman, akam olunca,
barna yumruklar indirerek "Bir nefeslik soluum kalncaya
kadar onu izleyeceim!" diye haykrm. Ve yerden, beslenmek
iin, biraz bitki ve ot toplam. Bir yandan kuu gzeterek, uyu
maya hazrlanm; ama ku da onu geceleyin parlayan gzleriyle
gzetip duruyormu.
Ertesi gn ayn izleyi yeniden balam; ve bu bylece, sabah
tan akama kadar, on gn srm; ama on birinci gnn saba
hnda, boyna kuun uuunun ekiciliine kaplarak deniz zeri
ne kurulu bir kentin kaplarna ulam.
O anda, koca ku durmu; tlsml akii nne koymu; "Kame
rzzaman" demek istermiesine kez tm; akii yeniden
gagasna alm, gklere kanat am ve gittike daha fazla yk
selerek, deniz zerinde gzden kaybolmu.
Bunu gren Kamerzzaman, ylesine bir fkeye kaplm ki,
kendini yerlere atm, yz topran iinde, uzun zaman ala
m, hkrklarla sarslm.
Bu i skntsyla birka saat geirdikten sonra, ayaa kalkm,
yaknda akmakta olan bir rmaktan elini yzn ykamaya ve
abdest almaya gitmi; ve bir yandan kederini ve sevdicei
99

Kamerzzaman Kuu Kovalarken


(Andrew Lang)

Kamerzzaman Kuu Takip Ederken


(A. B. Houghton)

Budur'u ve kendisinin ve tlsmn ortadan kayboluunu onun na


sl yorumladn dnerek kente doru yol alm; ve binlercesi
arasnda unlar bulunan ayrlk ve ak aclar stne iirler oku
mu:
Beni sulayan, bana "Bahtna boyun e, ey ok gzel
bir varla balanan! Gzel olunca, onun gibi, ak
her eye yelenir!" diyen kskanlar dinlememek i
in; Dinlememek iin onlar, kulaklarmn tm ak
yerlerini kapattm ve onlara "Benim binlercesi arasn
da onu setiim dorudur! Baht bizi kudreti altna a
lnca, gzlerimiz kr oldu ve tercihlerimiz karanlkla
ra gmld!" dedim.
Sonra Kamerzzaman kapy ap kente girmi. Ve Mslman
lar'n yabanclara baktnn aksine, rastlad birok kiiden
hibiri kendisine gnl okayan bir gzle bakmakszn sokak
larda yrmeye balam. Bylece yolunu srdrerek bahelere
ulamak iin kmaya yarayan kentin te yakasndaki kapsna
ulam.
tekilerden daha byk bir bahenin kaps ak bulunduundan
ieri girmi ve bahvann kendisine doru geldiini ve ilkin,
Mslmanlar'a has szckleri kullanarak selam verdiini gr
m. Kamerzzaman da onun bar dileklerine yant vermi ve
Arapa konutuunu duyarak rahat bir soluk alm. Karlkl
olarak selmlatktan sonra Kamerzzaman, yal bahvana
"Lkin, tm bu halkn, bylesine ask suratla ve buz gibi souk
bir tavrla grnmeleri ve de konukseverlikten uzak davranma
lar nedendir?" diye sormu. yi yrekli ihtiyar "Allah'a krler
olsun ki, olum, seni onlarn elinden sa salim kurtarm! Bu
102

Kamerzzaman Kente Ulatnda


(Walter Paget)

kentte oturanlar Bat'nn kara topraklarndan gelmi igalciler


dir; bir gn deniz yakasndan gelerek birdenbire karaya ktlar
ve kentimizde oturan tm Mslmanlar' kyma urattlar. Bun
lar olaanst ve anlalmaz eylere taparlar, karanlk ve garip
bir dil konuurlar ve kt kokan, rnein kokmu peynir ve ba
yat av eti gibi rm eyler yerler; ve asla ykanmay bilmez
ler; nk, doduklar zaman karalar giyinmi ok irkin kiiler
tarafndan balar suyla ykanr ve garip tavrlara elik eden bu
ykan, mrlerinin geri kalan gnleri iin teki her trl ykan
malar ortadan kaldrr. Bylece bu kiiler, asla ykanma hevesi
uyandrmasn diye, ilkin hamamlar ve meydan emelerini yk
makla ie baladlar; ve bunlarn yerine orospularn ilettii ve
gya iecek grnmndeki mayalanm sidie benzer, hatta da
ha da kt, kpkl sar bir sv satan dkknlar yaptlar! Kar
larna gelince, olum, bunlar en nefret uyandnc felaketlerdir!
Erkekleri, hi ykanmadndan, onlar da hi ykanmazlar; ama
sadece yzlerini snm kirele ve toz haline getirilmi yumurta
kabuuyla boyarlar; dahas, hi amar giymezler; rnein alt
yanlarn tozdan korumaya yarayacak don bile giymezler. Bu
yzden yaklatklarnda, olum, pis koku saarlar; ve cehennem
atei bile onlar temizlemeye yetmez! Ve ite, ey olum, bu tr
den insanlar arasnda felakete uramaktan korunmak iin byk
gayretler harcayarak mrm tketmekteyim.
Zira, senin de grdn gibi, ben burada hayatta kalan tek Ms
lman'm! Ama Yce Tanr'ya, bizi gkler kadar ve yine gkler
den inmi temiz bir inan iinde yaratt iin kredelim!" de
mi.
Bu szleri syledikten sonra, bahvan, gen adamn yzndeki
yorgunluu grerek onun beslenmeye ihtiya duyduunu dn
m; ve onu bahenin gerisindeki gsterisiz evine gtrm ve
kendi elleriyle yiyecek, iecek vermi. Sonra, onun geliinin ne
104

denleri hakknda usulen soruturmaya balam.


Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama ki Yz Sekizinci Gece Olunca
Demi ki:
... Onun geliine neden olan
olay hakknda usulca soru
turmaya balam.
Bahvann cmerte davra
nndan minnet duyarak et
kilenen Kamerzzaman, on
dan hibir ey gizlemeden
tm yksn anlatm ve
anlatn gzyalaryla ta
mamlam.
Yal adam onu teselli etmek
iin elinden geleni yapm
ve kendisine "ocuum, Bu
dur Hatun kesinlikle babann
hkmdarlk ettii Halidan
lkesine senden nce ulaa
cak. Sen, benim evimde, bir
gn Tanr bir gemi gnderip seni buradan en yakn adaya, Aba
noz Adalar'na tayasya kadar, barnman ve dinlenmen bak
mndan scak bir ilgi greceksin! O zaman, Abanoz Adalar'ndan
Halidan lkesine kadar mesafe pek fazla deildir; ve orada seni
105

lkene tayacak pek ok gemi bulursun. Dolaysyla ben bu


gnden balayarak limana urayacak ve her gn, seni Abanoz
Adalar'na gtrmeyi kabul eden bir kaptan buluncaya kadar o
rada olacam; nk, Halidan lkesine gidecek birini bulmak
iin yllar ve yllar gerekir!" demi.
Ve bahvan sylediklerini yerine getirmekte kusur etmemi; a
ma Abanoz Adalar'na gidecek bir gemi bulabilmeksizin gnler
ve aylar gemi.
Kamerzzaman'n durumu byleymi!
Sitt Budur'un durumuna gelince, onun bana da yle harika ve
alacak eyler gelmi ki, ey bahtgzel ah, bunlar anlatmak
iin abucak ona dnyorum. te dinleyin!
Gerekten, Sitt Budur uyannca, ilk nce dnp Kamerzza
man' kollaryla sarmak istemi. Ama onu yatarken bulmamas
kendisinde byk bir aknlk yaratm; aknl, idonunun
zlm ve ipek ipliin ucundaki tlsml akikle birlikte yok ol
mu bulunduunu anlamasyla bsbtn artm. Ama bu ta da
ha nce grmemi olan Kamerzzaman'n onu daha iyi grebil
mek iin dar tam olduunu dnm. Ve sabrla bekle
mi.
Bir sre getikten sonra, Kamerzzaman'n yanna dnmediini
grnce, ok meraklanm ve hemen acayip bir kedere kaplm.
Ve Kamerzzaman akam olunca da dnmeyince, bu ortadan
yok olu hakknda artk ne dneceini bilememi ve kendi
kendine "Ya Allah! Acaba ne gibi olaand bir olay Kamerz
zaman'n buradan uzaklamasna neden oldu; o Kamerzzaman
ki, bir saat bile benim yanmdan ayrlmaya katlanamazd! Ama
nasl oluyor da tlsm da birlikte gtrm oluyor? Ah! Uursuz
106

Yal Bahvan ve Kamerrzzaman


(A. B. Houghton)

tlsm, sen bizim felaketimizin nedenisin. Ve sen, ey alak Mar


zavan, byle lanetli bir eyi bana armaan ettiin iin Allah seni
kahretsin" demi.
Ama, Sitt Budur, iki gn geip de kocasnn dnmediini grn
ce, ayn koullar iinde olabilecek btn kadnlarn yapt gibi
aracak yerde; felaket karsnda, kendi cinsiyetindeki kadnla
rn genellikle yoksun bulunduu bir dayankllk gstermi. Bu
kaybolma konusunda ihanete uramak ya da kleler tarafndan
ktlk grmek kaygsyla hi kimseye bir ey sylememi; ac
sn barna gmm; ve kendisine hizmet eden gen cariyeye,
bu konuda konumasn yasaklam. Sonra, kendisinin Kame
rzzaman'a benzeyiinin ne denli, eksiksiz olduunu bildiin
den, hemen kadn giysilerini terk ederek sandktan Kamerzza
man'n giysilerini karm ve onlar giymeye balam.
lkin boyuna tam uyan ve boynunu ak brakan, izgili, gzel
bir giysiyle donanm; sonra kabzas, zerine yakut kaklm
yeim tandan bir haner takl altn iplikle rlm bir kemer
kuanm; bana da ok renkli ipekten bir pou sarm; bunu
deve torununun ynnden yaplm katl yumuak bir alnlk
la sktrm; ve bu hazrlklar yaptktan sonra, eline bir kam
alm; gsn iirmi, gen klesine de srtndan kard
giysileri giymesini ve ardndan yrmesini buyurmu. Bylece
herkesin, onu grnce "Bu Sitt Budur'dur!" diyebilecei koul
lar salam. Bunu izleyerek adrdan km ve yola koyulma
emri vermi.
Sitt Budur, Kamerzzaman'n klna brnerek ardnda mu
hafzlaryla yola km; be gn sonra deniz kysnda kurulu
bir kentin kapsna gelinceye kadar gece gndz yolculuk etmi.
Bunun zerine orada, kentin kaps nne, adr kurdurmu; ve
"Bu kent hangi kenttir?" diye sorunca, kendisine "Abanoz Ada
108

lar'nn bakentidir!" yantn vermiler. "Peki burann hkmda


r kimdir?" diye sorunca da "ah Armanus'tur!" demiler. "o
cuu var m?" diye sormu; "Sadece bir kz vardr, lkenin en
gzel bakiresi olan bu kzn ad da Hayat-n-Nfus'tur!16" de
miler.
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grerek ya
vaa susmu.
Ama ki Yz Dokuzuncu Gece Olunca
Demi ki:
"... lkenin en gzel bakiresi olup ad Hayat-n-Nfus'tur!" de
miler.
Bunun zerine Sitt Budur, oraya geldiini bildirmek zere bir
mektup yazarak bunu bir ulakla ah Armanus'a gndermi; ve
bu mektupta da adn Halidan lkesinin hkmdar ah ehri
man'n olu Kamerzzaman olarak belirtmi.
ah Armanus bu haberi alnca, kudretli ah ehriman ile her za
man iyi ilikiler iinde olduundan, Emir Kamerzzaman' lke
sine gelmi olmasndan dolay onurlandrarak mutlulanmak iste
mi. Ve hemen saraynn balca kiilerinden olumu bir maiyet
alay hazrlayarak adr kurulan yere gidip Sitt Budur'u bulmu;
ve onu bir dost ahn oluna gsterdiini sand saygnlk ve
onurla karlam. Ve Budur, kararszlk gstererek kendisine sa
rayda bir daire ayrlmas bakmndan zarafetle yaplan neriyi
kabul etmemeye almsa da, ah onu ikna etmi ve birlikte
16 Hayat-n-Nfus: Nefslerin (canlarn, insanlarn) hayat; insanlara hayat veren, cana
can katan anlamnda (.)

109

trenle kente dnmler. Ve gn sreyle ve grlmedik bir


aaayla tm sarayda harika lenler verilmi.

Sitt Budur, Kamerrzzaman Klnda Yolculuun Devam Ederken


(Walter Paget)

Ve ancak o zaman, ah Armanus, Sitt Budur ile buluarak onun


la yolculuu zerinde konumu ve bu yolculuun nedenini sor
mu. Oysa, o gn, her zaman Kamerzzaman'n klyla gr
nen Sitt Budur, sarayn hamamna gitmi bulunuyormu; ve ora
da herhangi bir tellan hizmetini kabul etmek istememi. Ve ha
mamdan ylesine alacak kertede gzel ve parldayarak km
ve bu delikanl grn altnda ekicilii ylesine doast ha
le gelmi ki, herkes o geerken soluunu tutuyor ve Yaradan'a
krler ediyormu.
110

ah Armanus da gelip Sitt Budur'un yanbana oturmu ve uzun


bir sre onunla grm. Ve gzelliinin ve szgenliinin yle
sine etkisinde kalm ki, ona "Olum, gerekte, seni Tanr benim
lkeme yallk gnlerimde avuntu olasn ve tahtm devredece
im olumun yerini tutasn diye gndermi olacak! Benim tek
kzm olan Hayat-n-Nfus ile evlenerek bu avuntuyu bana ba
lamak ister misin? Dnyada hi kimse senden fazla onun
bahtna hkmetmeye ve gzelliine layk deildir! Ergenlik ya
na ancak eriti; nk geen ay on beini yeni doldurdu. Senin
soluduunu grmesini istediim ho bir iektir! Onu kabul et,
olum; yam ar devlet ykn kaldrmama artk izin verme
dii iin hemen senin lehine tahttan ekileyim!" demi.
Birdenbire ortaya kan bu neri ve bu cmert teklif, Budur Ha
tun'un cann ok skm. lkin onu tedirgin eden skntsn aa
vurmamak iin ne yapacan bilememi; ve gzlerini yere indi
rerek biraz dnm ve alnnda buz gibi ter belirmi. Kendi
kendine dnerek "ayet ona, Kamerzzaman olarak, halen
Sitt Budur ile evli bulunduumu sylersem; bana, Kitap'n drt
e edinilmesini meru grdn syleyecek, cinsiyetim zerine
gerei syleyecek olsam, bu kez kendisiyle evlenmem iin beni
zorlayacak; veya haber herkese renilecek ve ben byk bir
utanca deceim; bu babaca nerisini reddedersem, sevecenlii
bana kar vahi bir nefrete dnecek; ve bir kez sarayndan ay
rlnca, beni yok etmek iin tuzaklar kurdurma yoluna gidecek.
En iyisi mi ben, onun nerisini kabul edeyim, gerisini baht yolu
na koysun! Gelecein barnda neler sakl olduunu kim bilebi
lir? Her durumda, hkmdar olunca, dnnde Kamerzza
man'a brakmak iin byk bir lkeye sahip olmu bulunacam.
Ama eim olacak gen Hayat-n-Nfus ile szleme yaplmas
sorununa gelince, bunun da bir yolunu bulmak iin dnece
im" demi.
111

Bunun zerine ban kaldrm ve ah'a, alakgnllln ve


saf bir delikanlda doal olduunu dndren, yznn kzar
masn nleyemeyerek "Ben ah'nn en kk dileini bile du
yarak itaat ettii yantn veren sz dinler oluyum!" diye yant
lam.
Bu szleri duyan ah Armanus, ferahln son snrna ulam
ve evlenme merasiminin ayn gn olmasn istemi. e, tm e
mirlerin, ileri gelenlerin ve nemli memurlar ile mabeyincilerin
nnde, Kamerzzaman lehine tahttan feragat ettiini bildir
mekle balam; ve bu haberi tellallarla tm kente ve lkesinin
her yanna ulaklar gndererek tm halka duyurmu.
Bunun zerine kentte ve sarayda gz ap kapayasya kadar ge
en bir srede grlmedik bir enlik dzenlenmi; sevin lk
lar ve davul ve zurnalarla yeni ah ile Hayat-n-Nfus'un evli
lik szlemeleri yazlm.
Akam olunca, yal sultan hanm "Lu-lu-lu" diye sevin lk
lar atan kadnlarla evrili olarak gen evli Hayat-n-Nfus'u
Sitt Budur'un dairesine gtrm; nk onu her zaman Kame
rzzaman yerine koyuyorlarm. Ve Sitt Budur, gen ah gr
nm altnda, eine doru incelikle ilerleyerek, ilk kez olarak,
yzndeki peeyi kaldrm.
Bunun zerine orada bulunan herkes, bunca gzel olan ifti
grnce, ylesine bylenmiler ki, arzu ve heyecandan sararp
solmular.
Merasim bitince, Hayat-n-Nfus'un annesi ve tm yanndaki
ler, binlerce mutluluk dileinde bulunduktan ve tm mealeleri
tututurduktan sonra, yavaa ekilmiler ve yeni evlileri zifaf
odasnda yalnz brakmlar...
112

Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava


a susmu.
Ama ki Yz Onuncu Gece Olunca
Sze Balam:
Yeni evlileri zifaf odasnda yalnz brakmlar.
Sitt Budur, gen Hayat-n-Nfus'un taptaze grnmyle by
lenmi ve rkek iri siyah gzleriyle, saydam teniyle, tl altn
daki ocuksu kk gsleriyle gerekten arzulanr olduuna
hkmetmi. Ve Hayat-n-Nfus kocas tarafndan beenildiini
anlayarak gizledii heyecanyla titremesine karn mahcup g
lmsemi; ve rtleri ve ziynetleri altnda glkle kprdamaya
alarak gzlerini yere dikmi,
O da her eye karn, ona saraydaki en gzel kzlardan da kusur
suz grnen tysz yanakl delikanlnn stn gzelliini ayrt
etmi. Kocasnn yavaa yanna yaklap hal zerindeki byk
iltede yanna oturduunu grnce de, ruhunda bir eylerin k
prdadn duyumsam.
Sitt Budur kk kzn minik ellerini ellerine alm; yavaa ei
lip azn pm. Hayat-n-Nfus bu tatl p geri evirme
yrekliliini gsterememi, ama gzlerini tmyle kapayarak
derin bir mutlulukla i geirmi. Sitt Budur da onu kolunun ze
rine yatrm, ban gsne yaslayp hafif bir sesle bir ninni
sylemeye balam; ocuk da yava yava, dudaklarnda mutlu
bir glle uyuyakalm.
Bunun zerine Sitt Budur, stndeki giysileri ve ziynetleri ka
rarak onu yatrm ve kollarna alarak yanna uzanm. Ve ikisi
113

birlikte bylece sabaha kadar uyumular.


Hemen hemen tm giysileri, hatta kavuu zerinde olduu halde
yataa yatm bulunan Sitt Budur, uyanr uyanmaz, daha nce
foyas ortaya kmasn diye birok kez gizlice ykanm bulun
duundan, abucak ksa yoldan bir abtes aldktan sonra hkm
darlk giysileriyle donanm ve tm sarayn sayglarn kabul et
mek, ileri dzenlemek, ktlkleri cezalandrmak ve atama ve
iten el ektirme ilemlerini yerine getirmek zere Adalet Sara
y'na gitmi. Acele grd bu ilerin dnda, gmrk resimle
rini, vergileri kaldrm, mahpuslar affetmi ve askerlere, halka
ve camilere byk paralar datm. Tm yeni uyruklar onu ok
sevmiler ve refah ve uzun mr iin dualarda bulunmular.
ah Armanus ile eine gelince, kzlar Hayat-n-Nfus'tan ha
berler almak zere abucak onun yanna komular; ve ona ko
casnn kendisine nazik davranp davranmadn ve ok yorgun
olup olmadn sormular; nk birdenbire en nemli sorun
zerinde konumak istemiyorlarm. Hayat-n-Nfus onlara "Ko
cam harikayd! Beni azmdan pt, kollarna ald; syledii
arklarn yumuak havasnda uyuyup kalmm! Ah! Ne kadar
nazikti bilseniz!" diye yantlam. Bunun zerine Armanus, ona
"Aranzda geenler sadece bunlar myd, kzm? diye sorunca;
"Elbette!" diye cevap vermi. Annesi "yleyse tam olarak so
yunmadn, deil mi?" diye sorunca "Hayr!" diye cevap vermi.
Bunu duyan ana babas birbirlerinin yzne bakmlar, ama bir
ey sylememiler; sonra da oradan uzaklamlar. Ve bunlarn
durumu da ite byleymi.
Sitt Budur'a gelince, bir kez ilerini grdkten sonra, Hayat-nNfus'u bulmak zere dairesine dnm ve ona "Annen, baban
gelip sana ne sordular gzelim?" diye sormu; o da "Bana niin
soyunuk bulunmadm sordular!" diye yant vermi. Budur
114

"Sorun buysa, sana yardm edeyim de hemen soyun!" demi. Ve


teker teker, tenindeki gmleine kadar, tm giysilerini soymu
ve onu rplak kollarna alm ve onunla birlikte yataa uzan
m.
O zaman, yavaa, Budur, ocuun gzel gzlerine bir pck
kondurmu ve ona "Hayat-n-Nfus, kuzucaz, syle bana, sen
erkekleri ok sever misin?" diye sormu. O da "Saraydaki ha
dmaalarndan bakasn grmedim ki! Zaten onlar da yar er
kek saylr! Tam erkek saylmalar iin acaba neleri eksik?" diye
yantlam. Budur da "Sende eksik olan ey, gzmn nuru!" de
mi. Hayat-n-Nfus aarak "Bende eksik olan m? Allah ak
na, bende ne eksik var ki?" diye sormu. Budur da "Bir par
mak!" diye yant vermi.
Bu szleri duyan kk Hayat-n-Nfus, dehet iinde, bouk
bir lk koparm ve rtnn altndan iki elini kararak par
maklarn aralam ve onlara korkuyla alm gzleriyle bak
m. Ama Budur onu barna basm ve salarn perek "Valla
hi! Ya Hayat-n-Nfus, ben sadece aka yaptm!" demi. Ve tam
olarak sakinleinceye kadar onu pmeyi srdrm. Bunun ze
rine kz ona "Kibar sevgilim, beni p!" demi. Hayat-n-Nfus
taze dudaklarn Budur'un dudaklarna yaklatrm ve ikisi bir
likte bylece kucak kucaa, sabaha kadar uyumular.
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama ki Yz On Birinci Gece Olunca
Demi ki:

115

... ve ikisi birlikte, bylece kucak kucaa, sabaha kadar uyumu


lar. O vakit, Budur, lkesinin ilerini grmek zere dar k
m; Hayat-n-Nfus'un anas ile babas da kzlarndan haber al
mak zere ieri girmiler.
ah Armanus, ilkin "E, ocuum, Tanr seni korusun! Gryo
rum ki hl rt altndasn! Sanrm ok incinmedin?" diye sor
mu. O da "Yo, kesinlikle! Gzel kocamn kollar arasnda ok
rahattm, bu kez beni tm olarak soydu ve bedenimin her yann
ho pcklerle pt. Ya Allah! Ne kadar gzeldi bu pler!
Her yanmda karncalanmalar ve titreyiler, duydum! Ama bir
aralk bana bir parmamn noksan olduunu syleyince ok
korktum! Ama aka yapyormu sadece! Okaylar da bana
ok zevk verdi; ellerinin plak derimde ylesine tatl dokunu
lar vard ki! Ve dudaklarmn zerindeki dudaklar ylesine s
cak ve doluydu ki, kendimden geerek ve kendimi cennette sa
narak sabaha kadar uyudum!" diyerek yantlam.
Bunun zerine annesi "Ama mendillerin nerede? ok kan yitir
din mi, sevgili ocuum? diye sormu. Gen kz da, ararak
"Hibir ey yitirdiim falan yok!" cevabn vermi.
Bu szleri duyan ana babas, umutsuzluun snrnda, elleriyle
yzlerine vurmular ve "Ne utan, ne felaket Yarabbi! Kocan bi
zi neden kmsyor ve seni niye bu kadar hor gryor?" diye
haykrmlar.
Sonra ah, yava yava byk bir fkeye kaplm, oradan ayr
lrken, kk kznn da duyaca ekilde, karsna, olduka yk
sek bir sesle "Eer bu gece de Kamerzzaman, kzmn bekreti
ni alarak grevini yerine getirmez ve bylece hepimizin onuru
nu kurtarmazsa, onun bu hakaretlerini cezalandrmann bir yolu
nu bulacam! Baladm tahttan indirdikten sonra, saraydan
kovacam. Gazabmn iddetiyle daha ne gibi mthi cezalar da
116

veririm bilinmez!" demi. Bu szleri syledikten sonra, ah Ar


manus, burnu ayaklarna kadar uzam olan kars da kendisini
izleyerek byk bir zntye kaplan kznn odasndan dar
km.
Bylece, gn geip gece olunca, Sitt Budur, Hayat-n-Nfus'un
odasna girmi ve onu kederlerle kahrolmu, ban yastklarn
altna sokarak hkrrken grnce, yanna yaklam, alnndan
pm, gzyalarn silip derdinin nedenini sormu; Hayat-nNfus da heyecanl bir sesle "Ey sevgili efendim, babam sana
balad taht geri almak ve seni saraydan kovmak istiyor; ve
daha neler yapmak istiyor, bilmem! Btn bunlarn nedeni de
senin bekretimi almak; bylece rknn ve kendisinin onurunu
kurtarmak istememen! Ve ben sevgili efendim, bunlar sana al
mak zorunda olduun eyi ille de alasn diye sylemiyorum; sa
dece seni tehdit eden bu tehlikeden kurtarmak istiyorum. nk
btn gn, babamn sana kar tasarlad intikam dnerek
alamaktan baka bir ey yapamadm. Ah! Ne olursun, bekreti
mi al benim, bylece annemin dedii gibi beyaz mendilleri kana
bulayaym! Sana tm varlmla inanyorum ve bedenimi ve ru
humu ellerine teslim ediyorum! Bu konuda ne yapmam gereki
yorsa, buna sen katar vereceksin!" demi.
Bu szleri duyunca, Sitt Budur kendi kendine "Artk zaman
geldi! Artk yapacak baka ey yok! Tanr'ya gveniyorum!"
diye dnm. Gen kz da "Gzmn nuru, beni ok seviyor
musun?" diye sormu. Kz da "Cenneti sevdiim kadar!" demi.
Budur onu azndan pm ve ona "Daha ne kadar?" diye sor
mu. Kz, pn etkisiyle titreyerek "Bilmiyorum! Ama pek
ok!" diye yant vermi. Bunu duyunca yeniden "Madem ki beni
bu kadar seviyorsun; eer senin kocan olacak yerde erkek karde
in olsaydm, bundan mutlulanr mydn?" diye sormu. ocuk,
ellerini rpm ve "Mutluluktan lrdm!" yantn vermi. Bu
117

dur "Ve eer, gzelim, ben erkek kardein deil de, kzkardein
olsaydm; gen bir erkek olacama senin gibi gen bir kz ol
saydm, beni hl sever miydin?" diye sorunca, Hayat-n-Nfus
"Daha da fazla, nk birbirimizden hi ayrlmaz, seninle her
zaman birlikte olur, her zaman seninle birlikte oynar, seninle
ayn yatakta yatardm!" demi. Bunun zerine Budur, gen kz
kendine doru ekmi, gzlerini perek kapatm ve ona "Pek
l Hayat-n-Nfus, bir sra aklayarak beni sevdiini kantlaya
bilir misin?" demi. Gen kz "Seni sevdiime gre, bu ok ko
lay!" diye haykrm.
Bunun zerine Budur ocuu kollarna alm ve ikisi soluklar
kesilesiye kadar pmler; sonra Budur ayaa kalkm "Bak
bana Hayat-n-Nfus ve bundan byle kzkardeim ol!" demi.
Ve ayn zamanda ivedi bir davranla zerindeki giysiyi, boy
nundan kemerinin olduu yere kadar yar yarya am; tepeleri
glleriyle talanm iki gzalc memeyi dar uratm; sonra
da "Sevgilim, ben de senin gibi kadnm, gryorsun! ayet er
kek klna brnmsem, bu son derecede garip bir serven
den dolaydr; ve ben bu serveni vakit geirmeden sana anlata
cam!" demi.
Sonra yeniden oturmu, gen kz dizlerine alm ve ona tm y
ksn, bandan sonuna kadar anlatm. Ama onu burada tek
rarlamann yarar yok.
Kk Hayat-n-Nfus bu yky iitince, hayranln snrlar
na ulam. Sitt Budur'un kucana oturup gsne yaslanm
ken, enesini kk ellerine alarak ona "Ey kzkardeim, sevgi
lin Kamerzzaman'n dnn beklerken, seninle birlikte ne
kadar tatl bir yaam sreceiz! Tanr onun geliini abuklatr
sn da mutluluumuz tamamlansn!" demi. Budur da ona "Tanr
dileini iitmitir, kzkardeim; ben de seni ona ikinci e olarak
118

vereceim ve mz birlikte ne kadar tatl bir yaam srece


iz!" demi. Sonra uzun sre kucaklamlar ve birlikte binlerce
oyun oynamlar ve Hayat-n-Nfus, Sitt Budur'da bulduu g
zelliin ayrntlarna am kalm. Memelerini ellerine alm
ve "Ey kzkardeim, gslerin ne kadar gzel! Bak! Benimki
lerden daha byk! Benimkilerse, bak, ne kadar kk! Acaba
byrler mi?" diyormu. Sonra Budur'un her tarafn yokluyor
ve bulduu eyler zerine sorular soruyormu; Budur da, binler
ce pck arasnda, byk bir aklkla sorduklarn yantlyor
mu; ve Hayat-n-Nfus "Ya Allah! imdi anlyorum! Beni k
lelere 'Bu neye yarar? u neye yarar?' diye sorarken dnebili
yor musun? Bu durumda gz krparlar ve bana hibir yant ver
mezlerdi! Kimileri de, damak atlatrlar, ama yant veremezler
di! Ben de, fkemden, yzlerini trmalar ve gittike sesimi yk
selterek 'Syle bana, u neye yarar?' diye haykrrdm; o zaman
annem koar gelir; durumu sorunca, tm kleler 'Bizi unun u
nun neye yaradm aklamaya zorlamak iin haykryor!' der
lerdi. O zaman sultan annem, aalamann snrna ulaarak pi
manlk gstermeme karn, kk km atrr ve 'te bu, buna
yarar!' diyerek kzgnlkla kaba etlerime vururdu; ben de unun
ya da unun ancak kaba etlerime dayak atlaca anlamna geldi
ini renirdim; ve bu i byle srer giderdi" demi.
Sonra ikisi birlikte binlerce lgnlklar yapmlar; yle ki sabah
olunca Hayat-n-Nfus'un renmedik hibir eyi kalmam; ve
tm narin organlarnn artk ne denli ho ilevleri olduunun bi
lincine varm...

119

Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grm ve ya


vaa susmu.
Ama ki Yz On kinci Gece Olunca
Demi ki:
... ve tm narin organlarnn artk ne denli ho ilevleri olduu
nun bilincine varm.
O srada, ana babann ieri girme saatleri yaklatndan, Hayatn-Nfus, Budur'a "Kardeim, gelip bana durumu ve bekreti
min giderildiinin kant olan kan sorunca anneme ne diye
yim?" diye sormu. Budur da glm ve "Bu i kolay!" demi.
Ve gizlice gidip bir pili bulmu, onu boazlayp kann gen k
zn kalalarna ve mendillerine bulam ve ona "Onlara bunlar
gster, yeter! nk det orada biter ve daha derinleri aratrma
ya izin vermez!" demi.
Kz ona "Kardeim, ama onu sen kendin, rnein parman kul
lanarak niin gidermiyorsun?" diye sorunca; Budur, "Ama, g
zmn nuru, ben seni, daha nce sylediim gibi, Kamerzza
man iin saklyorum!" diye yant vermi.
Bu yant Hayat-n-Nfus'u tam anlamyla doyurmu; ve Sitt
Budur adalet datmak zere iinin bana gitmi.
O srada kzlarnn yanna ah ile Sultan girmiler; ah yapla
cak ey yerine getirilmemise, kzna ve eine fkeden patlama
ya hazrm. Ama kan ve kana bulanm kalalar grnce, ikisi
de ferahlam, ok sevinmiler ve dairenin tm kaplar am
lar. Bunu gren btn saray kadnlar ieri girmi, sevin lk
lar atmlar ve zafer "Lu-lu-lu"lar rmlar; ve annesi, guru
120

run snrna ulaarak. kanl mendilleri bir kadife yastk zerine


koymu ve ardnda bir mevkip oluturarak haremde dnp dur
mu. Bylece herkes mutlu olay renmi; ah da, byk bir
enlik yaparak fakirler iin hatr saylr miktarda koyun ve to
run deve kurban etmi.
Sultan hanma ve anllara gelince, gen Hayat-n-Nfus'un
yanna dnmler ve her biri alayarak iki gznn arasndan
pmler ve onunla akama kadar birarada kalmlar; sonra onu
hamama sokup souk almasn diye iyice sarp sarmalamlar.
Sitt Budur'a gelince, her gn Abanoz Adalar tahtna oturmay
ve onun her zaman erkek olduunu sanan uyruklarna kendini
sevdirmeyi srdrm ve mrnn uzun olmas hakknda dualar
alm. Ama, akam olunca, gidip mutlulukla gen dostu Hayatn-Nfus'u bulur ve onu kollarna alarak birlikte yataa uzanr
m. Ve ikisi birlikte, sabaha kadar kar koca gibi sarmap her
trl lgnca elenceler ve incelikli oyunlarla oyalanrlar; sev
gilileri Kamerzzaman'n dnn bekler dururlarm. Ve ite
herkesin durumu byleymi.
Kamerzzaman'a gelince, onun durumu da yle: Kendisi, Bat
lkelerinden gelmi olan konuktan holanmaz ve pasakl kiile
rin igal ettii kentin duvarlar dnda yaplm iyi yrekli Ms
lman bahvann evinde kalyormu. Babas ehriman ah da,
Halidan lkesinde, ormanda, kanl organlar grdkten sonra,
artk sevgili olu Kamerzzaman'n yitip gittiinden kuku duy
mam; ve gerek kendisi, gerekse tm lkesi yasa brnm; bir
kabir yaptrp kendini buraya kapatarak ocuunun lmne
sessizce alar olmu.
Ve kendi bakmndan, Kamerzzaman da, onu oyalamak iin
elinden geleni yapan ve onu Abanoz Adalar'na gtrecek gemi
nin gelmesini bekleyerek umutlandran yal bahvann arka
121

dalna karn, kederle yayor ve gemi zaman acyla ar


yormu.
Bylece, gnn birinde, bahvan, deti zre, konuunu alp g
trmeye raz olacak gemi bulmak maksadyla liman yresinde
dolamaya gitmiken; Kamerzzaman da bahede mahzun otur
mu, kularn oynamalarna bakarak iirler sylerken; dikkatini
birdenbire iki byk kuun kaba seslerle haykr ekmi, Ba
n bu seslerin geldii aaca doru kaldrm ve gagalar, pene
ler ve kanatlarla giriilmi mthi bir arpmaya tank olmu.
Ama birdenbire tam nne kulardan birinin yaamn tketerek
dtn grm; galip gelen ku da uup uzaklam.
Ama, ayn anda, yakndaki bir aaca tnemi ve arpmay gr
m olan daha byk iki ku, len kuun yanna gelip biri l
kuun bana, teki de ayaklarnn olduu tarafa konmu; sonra
ikisi birlikte balarn kederle emiler ve aka alamaya ba
lamlar.
Bunu gren Kamerzzaman son kertede duygulanm ve ei Sitt
Budur'u dnm; ve kularn gzyalarndan etkilenerek o da
ayn ekilde alamaya koyulmu.
Bir sre getikten sonra, Kamerzzaman, iki kuun peneleri ve
gagalaryla bir ukur kazdklarn ve l kuu buraya gmdk
lerini grm. Sonra uup gitmiler ve bir sre getikten sonra,
yine ukurun olduu yere gelmiler; ama bu kez biri kanatla
rndan, teki ayaklarndan tutarak kendilerinden kap kurtul
mak iin byk gayret gsteren ve korkun lklar koparan ka
til kuu da birlikte getirmiler. Onu, kamasna izin vermeden,
l kuun kabrinin zerine yatrmlar ve birka sert gaga dar
besiyle, iledii cinayetin cn almak zere karnn yarmlar;
barsaklarn karmlar ve onu acyla toprak zerinde rpnr
ken brakp gitmiler...
122

Kamerrzzaman, Sitt Budur'un Tlsmn Bulduunda


(A. B. Houghton)

Kamerrzzaman Kular zlerken


(H. J. Ford)

Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grm ve


yavaa susmu.
Ama ki Yz On Altnc Gece Olunca
Demi ki:
... Ve onu acyla toprak zerinde rpnrken brakp ekip git
miler.
Hepsi o kadar! Ve Kamerzzaman, bylesine olaanst bir
gsteriyi grmekle aknlktan hareketsiz kalm. Kular uup
gittikten sonra, merak ederek ldrlen sulu kuun yatmakta
olduu yere yaklam ve kuun lsne bakarken, delinmi o
lan kursann ortasnda dikkatini eken krmz bir cismin pa
rldamakta olduunu grm. Eilip onu eline alnca, heyecan
dan dp baylm: nk bu, Sitt Budur'un akik tlsm imi.
Yeniden kendine geldii zaman, bunca kayg, znt, yerinme
ve acya neden olan deerli tlsm gsne bastrm ve "Tan
r'dan umarm ki, bu bir mutluluk mutusu ve bunu bulduum
gibi sevdiceim Budur'u da ayn ekilde bulacamn bir alame
tidir!" diye haykrm. Sonra tlsm pp alnna koymu; sonra
onu yeniden yitirmenin tm tehlikesini nlemek iin bir para
beze sararak kolunun evresine balam. Ve sevinten srama
ya balam.
Sakinletii zaman, iyi yrekli yal bahvann, kendisinden,
yaprak amayan ve meyve vermeyen bir keiboynuzu aacn
kklemesini rica ettiini anmsam. Beline bir kenevir kuak
balam; giysisinin yenini kvrm; eline bir balta ve bir kfe
alarak ve hemen ie koyularak yal aacn kklerini byk dar
belerle skmeye balam. Ama birdenbire gerecin demirinin
125

sert bir madensi cisme arptn iitmi ve topran altndan


gelen bouk bir grlt duymu. O zaman hzl hzl topra ve
talar ayklam ve ortaya byk bronz bir levha km; bunu
hemen olduu yerden kaldrm ve bir merdiven grm. Bu,
tatan on basamaklk bir merdivenmi. Tanr rzas iin sylenen
"L ilhe ll'Allah" szlerini syledikten sonra; abucak merdi
venden aa inmi; kendisini ok eskilerde Tamut ve Aat za
mannda yaplm drt ke geni bir mahzende bulmu; ve bu
tonozlu byk mahzende her bir yana ok byk bir dzenle
sralanm mthi byklkte yirmi kp grm. Birinci kpn
kapan anca azna kadar kzl altn kleleriyle dolu oldu
unu grm; bunun zerine ikinci kpn kapan am, bunu
da azna kadar altn tozuyla dolu bulmu. Sonra geri kalan on
sekiz kp aarak bunlarn da birbiri ardndan kle ve toz altn
larla dolu olduunu grm.
Kamerzzaman, aknlktan
kurtulur kurtulmaz mahzenden
km; levhay yerine oturt
mu, iini tamamlam, bah
vana yardm ettii zaman
rendii ekilde aalar sula
m ve akam olup yal dostu
dnnceye kadar iini srdr
m.
Bahvann geldiinde ilk yap
t ey, Kamerzzaman'a ha
yrl haberi vermek olmu. Ve
gerekten ona "Evladm, yaknda Mslman lkelerine dne
ceini sana bildirmekle sevin duymaktaym. Gerekten, zengin
tacirler tarafndan kiralanm ve gn iinde yelken aacak bir
gemi buldum; kaptanyla konutum; sana Abanoz Adalar'na ka
126

dar yolculuk olana salamay kabul etti" demi. Kamerz


zaman buna ok sevinmi ve bahvann elini perek ona "Baba
cm, senin bana bu iyi haberi verdiin gibi, ben de sana ken
dimce, seni sevindirecek bir baka haber vereceim...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grerek ya
vaa susmu.

Kamerrzzaman Kpleri Bulduunda


(John Dixon Batten)
127

Ama ki Yz On Dokuzuncu Gece Olunca


Demi ki:
"Seni sevindirecek bir baka haber vereceim. Her ne kadar bu
an insanlarnn agzll sende olmasa da ve yrein tm
hrslardan arnm bulunsa da!.." Sadece benimle baheye kadar
gelmek zahmetine katlan; babacm, sana, merhametli Tanr'nn
yollad byk serveti gstereyim!" demi.
Bunun zerine bahvan kkn skt keiboynuzu aacnn
byd yere gtrm, byk levhay kaldrm; akn ve
korkmu olmasna karn, onu merdivenlerden mahzene in
dirmi ve onun gzleri nnde kle ve toz halinde altnla dolu
kpleri am. Yal bahvan, az bir kar ak, kollarn ge
kaldrm, her kp aldka, gzlerini drt aarak "Ya Allah!
diye haykrm. Sonra Kamerzzaman ona "te konukseverlii
ni Tanr byle bir armaanla karlad" demi. "Dmandan ko
runmak iin, yabanc da olsa, sana elini uzatan birini korudu
undan tr ayn elin yardmyla evine altnlar aktn gr
yorsun! Bu, gzellik ve sevecenlikle renklenmi eylemleri seven
Baht'n bir cilvesidir!" diye eklemi.
Bu szleri duyan yal bahvan, tek bir sz sylemeksizin, a
lamaya koyulmu; ve gzyalar sessizce uzun sakal zerinden
gsne kadar kaym; sonra biraz konuabilmi ve "Evladm,
benim gibi bir yal kii, bunca altn ve zenginlii neylesin? As
lnda, fakirim ben, ama mutluluum bana yeter; ve sen bana ke
fen almak iin bir veya iki dirhem vermek istersen, mutluluum
tamamlanr. Yalnz bama lrken, onu yanma koyarm; yol
dan geen merhametli biri, kyamet gn iin onu srtma gei
rir!" demi.
128

Ve bu kez alamak sras Kamerzzaman'a gelmi. Sonra da


yal adama "Ey bilgelik sahibi babacm, ey elleri kokulu
eyh, sakin yllarn geirdiin kutsal yalnzlk, senin gznde
Adem'in tohumundan gelenlerin eylemlerini hakl haksz, doru
yanl diye ayran yasalar silmi! Ama ben hemen hrsl fanilere
dnyor ve onlar yneten yasalar unutmam gerektiini, yoksa
yutulup gideceimi dnyorum! Bu altn, babacm, Tanr
nezdinde bu toprak senin olduuna gre btnyle senindir! A
ma istiyorsan, paylarz! Yarsn ben alrm, br yarsn da
sen! Yoksa, kesinlikle hibir ey almam!" demi.
Bunun zerine yal bahvan "Olum, annem beni, doksan yl
nce burada dourdu; o ld, sonra da babam ld. Tanr'nn
gz admlarm izledi, durdu; ve ben bu bahenin glgeliklerin
de ve doal rmann kenarnda bydm. Bu baheyi ve bu r
ma severim yavrum ve bu fsldayan yapraklar, bu gnei,
glgenin zgrlkle uzand ve tannd bu ana topra ve ge
celeyin aalar zerinde sabaha kadar bana glmseyen ay se
verim. Btn bunlar benimle konuur, ocuum! Sana bunlar,
beni burada tutan nedeni bildiin iin ve seninle birlikte slam
lkelerine doru gitmekten beni alkoyann ne olduunu da bile
sin diye sylyorum. Ben, atalar bu lkede yaam son Msl
man'm! Brak kemiklerim burada beyazlasn ve sonuncu Ms
lman'n yz, imdi kirlenmi karanlk Bat'nn barbar kuakla
r tarafndan pislenmi olan bir topra aydnlatan gnee dnk
lsn!" demi.
Elleri titreyerek yal adam byle konumu. Sonra da "Zihnini
oyalayan bu deerli kplere gelince, madem ki istiyorsun, sen
bunlarn onunu al! Geri kalan on kp de yerinde kalsn! Onlar
da beni bulup kefene sararak topraa gmen kimseye armaan
kalsn!
129

Ama her ey bununla bitmiyor! Glk burada deil; glk, bu


kpleri kimse fark etmeden ve kentte yaayan kara vicdanl a
damlarn hrsn uyandrmadan gemiye yklemektedir. Bahem
deki u zeytin aalar meyveyle arlamtr; oysa, senin gi
decein Abanoz Adalar'nda zeytin bulunmaz ve ok deerlidir!
Bundan dolay gidip yirmi byk kp satn alacam; bunlarn
yarsn altnla, geri kalan ksmn da azna kadar bahemdeki
zeytinle doldururuz! Ancak bu ekilde ayrlacak olan gemiye
korkusuzca ykleyebiliriz!" diye eklemi.
Bu neri Kamerzzaman tarafndan hemen yerine getirilmi ve
btn gn satn alnan kpleri hazrlamakla geirmiler ve artk
doldurulacak ancak tek bir kp kalnca, kendi kendine "Bu akl
almaz, tlsm, benim koluma sarl durumda pek gvenli deil;
uyurken pekl alnabilir; ya da bir baka ekilde yitebilir. En
iyisi, ben bunu, u sonuncu kpn dibine koyaym; sonra onu
altn tozlar ve kleleriyle rterim; hepsinin zerine de zeytin
yerletiririm!" demi. Ve hemen dncesini uygulam; i ta
mamlannca, sonuncu kpn azna beyaz tahtadan kapan ka
patm ve bu kp gerektiinde dierlerinden ayrt etmek iin,
dibine doru bir entik koymu; sonra da kendini ie kaptrarak
bakla "Kamerzzaman" olarak birbirine katlm gzel harfler
le adn tam olarak kazm.
Bu i bitince, yal dostuna gidip geminin tayfalarna ertesi gn
kpleri almalarn sylemesini rica etmi. htiyar da ii grp
sonra da biraz yorgunca evine dnm; ve hafif bir atele ve tit
remelerle yataa dm.
Ertesi sabah, btn mrnce hastalanmam olan yal bahvan,
bir gn nceki rahatszlnn arttn duyumsam; ama ayrld
srada zlmesin diye bunu Kamerzzaman'a sylemek iste
memi. Byk bir bitkinlik duyumsayarak yatanda kalm ve
130

artk mrnn tkenmekte olduunu anlam.


Gndzn tayfalar kpleri almak zere baheye gelmiler ve
onlara kapy amaya gelen Kamerzzaman'a gtrecekleri eyi
gstermesini istemiler. Onlar kplerin sralandklar itin kena
rna gtrm ve kendilerine "lerinde en iyi cinsten zeytin var
dr. Onlar yere drmemeye dikkat etmenizi rica ediyorum!"
demi. Sonra adamlarn banda bulunan kaptan, Kamerzza
man'a "Ve zellikle, efendim, tam zamannda gemide bulunmay
ihmal etmeyin! Yarn sabah kara yeli esmeye balaynca hemen
yelken ap yola kacaz!" demi ve kpleri alp uzaklam
lar.
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grerek ya
vaa susmu.
Ama ki Yz Yirmi kinci Gece Olunca
Demi ki:
... ve kpleri alp uzaklamlar.
Bunun zerine Kamerzzaman bahvann yanna girmi, onu
byk bir sakinlik iinde olsa da, yz sapsar yatarken bulmu.
Durumunu sorarken, dostunun ektii rahatszl fark etmi; ve
hastann, kendisine sal hakknda gvence vermesine karn,
olduka endielenmi. Ona birok kez kaynatlm bitki suyu i
irmi, ama bir sonu alamam. Sonra oturup btn gn ona
arkadalk etmi ve btn gece de banda durmu ve hastal
nn gittike arttn grm. Bylece, sabah olunca, iyi yrekli
bahvan, onu yanna armaya ancak g bulabilmi ve elini
tutarak ona "Kamerzzaman, yavrum, dinle! Tanr'dan baka
131

Tanr yoktur ve Peygamberimiz onun elisidir!" demi, sonra


can vermi.
Bunun zerine Kamerzzaman gzyalarna boulmu ve ban
da oturup uzun uzadya alam. Sonra kalkp lnn gzlerini
kapam ve ona kar son grevlerini yapm: Onu ak bir kefene
sarm, ukurunu kazp bu putperest lkenin sonuncu Mslma
n'n topraa gmm. Ve ancak o zaman gemiye binmeyi d
nm.
Yol az salayarak bahenin kapsn kapatm, anahtar yanna
alm ve gnein epeyce ykseldii bir saatte limana komu;
ama bu abasna karn, geminin tm yelkenlerini am, rzg
rn etkisiyle oktan denize alm bulunduunu grmekten ba
ka bir ey yapamam.
Bunu gren Kamerzzaman'n kederi ok byk olmu; ama, li
mandaki ayak takmnn kendi haline glmelerinden saknmak
iin bu kederi aa vurmam ve hznle yeniden yal adamn
lmnden sonra tek mirass ve sahibi olduu bahenin yolu
nu tutmu. Bylece, bir kez kk eve ulanca, yatan zerine
uzanp kendi haline, Budur'un haline ve ikinci kez yitirdii tl
sm iin alam.
Bahtn kendisini bilinmeyen bir tarihe kadar bu konuksevmez
lkede kalma zorunda braktn anlaynca, Kamerzzaman'n
kederi snr tanmaz olmu. Ve Sitt Budur'un tlsmn sonsuza
dek yitirmi bulunduu dncesi onu daha da ok kahretmi;
ve kendi kendine "Benim felaketlerim tlsm yitirmemle bala
mt ve onu bulmadka da bahtm almamt; imdi onu yeni
den yitirdiime gre, kim bilir bama daha ne gibi felaketler ge
lecek!" demi. Bununla birlikte, sonunda "Yce Tanr'dan baka

132

Yal Bahvann lm
(A. B. Houghton)

gvenilecek varlk yoktur!" diye haykrm. Sonra yeralt defi


nesini oluturan teki kpleri de yitirmek korkusuyla ayaa kal
kp yirmi yeni kp satn almaya gitmi; altn kle ve tozlarn
bunlara koymu; zerlerini de tepesine kadar zeytinle rtm ve
kendi kendine "Tanr yeniden yola kmam salayasya kadar
bylece hazr dururlar!" demi. Ve Budur'a olan ak stne iir
ler okuyarak sebzeleri ve meyve aalarn sulamaya koyulmu.
Ve ite onun durumu byleymi.
Gemiye gelince, uygun rzgrlarla, Abanoz Adalar'na ulamak
ta gecikmemi; ve gidip limann, Kamerzzaman ad altnda Bu
dur Hatun'un oturmakta olduu sarayn bulunduu kesiminde
demir atm.
Tm yelkenleri fora edilmi ve bayraklar rzgrda dalgalanr
ken limana giren bu gemiyi gren Sitt Budur, her zaman kocas
Kamerzzaman'n uzaklardan gelen gemilerden birinin gverte
sinde u veya bu gn kp gelecei umudunu beslediinden, gi
dip onu grmek iin byk bir arzu duymu. Mabeyincilerinden
kimilerinin kendisine elik etmesini buyurmu ve kendisine, ok
deerli mallarla gelmi bulunduu sylenen bu geminin bordas
na km.
Gemiye girince, kaptan artm ve ona gemisini ziyaret etmek
istediini sylemi. Ve Kamerzzaman'n gemideki yolcular a
rasnda bulunmadndan emin olunca, merak ederek, kaptana
"Geminde yk olarak neler var, ey kaptan?" diye sormu. O da
"Sultanm, yolcu olarak binen tacirler dnda, ok gzel kuma
lar ve her lkeden ipekliler, kadife zerine ilemeler ve dibalar,
gzel grnml yeni ve eski kumalar, ayrca bakaca deerli
eya var; ayrca in ve Hint ilalar, toz ya da yaprak halinde
ecza, merhemler, pomatlar, gz ilalar, deerli belsemler17 var;
17 Belsem: Kokulu merhem (.)

134

kymetli talar, inciler, sar amberler ve mercanlar da var; her


trden ho kokular ve sekin baharatlar, misk, akamber ve gn
lk saydam damlalar halinde sakz, ham aselbent ve her trl i
ek ruhu da getirdik; kfur, kini, kakule, karanfil taneleri, Se
rendip tarnlar, Hint harmas ve zencefil de ykledik; en so
nunda da, son limandan "ku zeytini" denen kabuu ince, etine
tatl, sulu ve sar ya renginde en iyi cins zeytin ykledik...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grm ve ya
vaa susmu.
Ama ki Yz Yirmi Beinci Gece Olunca
Demi ki:
"... Kabuu ince, etine tatl, sulu ve sar ya renginde en iyi cins
zeytin ykledik!" diye yant vermi.
Budur Hatun zeytinden sz edildiini iitince, zeytini ok sevdi
inden, kaptann szn kesmi ve ona, gzleri istekle parlaya
rak "yle mi? Peki bu ku zeytininden sizde ne kadar var?" diye
sormu. O da "Yirmi byk kp!" diye yant vermi. Hatun
"Syle bakaym, ok mu byk bunlar? Tm iyi cins zeytinle
mi dolu? Bilirsin, bazen ekirdeklerini karp ortasna eki ka
pariyle18 dolduruyorlar, ben ekirdekli olanlar yelerim!" de
mi. Kaptan akn bir bakla, ona "Sanrm bu kplerin bazla
rnda onlardan da var!" demi.
Bu szleri duyan Budur Hatun aznn doyurulmam bir istekle
sulandn duyumsam ve ona "Bu kplerden birini satn alma
y ok isterdim!" demi. Kaptan da "Mallarn sahibi, gemi kal
18 Kapari: Gebre otu (.)

135

kaca srada bordada bulunmadysa ve benim de istediim gibi


onu elden karma yetkim yoksa da, efendimiz ahn istediini
alma yetkisi vardr!" diye yant vermi. Ve adamlarna "Hey, bu
raya bakn! Gidip ambardan zeytin kplerinden birini buraya ge
tirin!" diye haykrm. Ve gemiciler, yirmi kpten birini ambar
dan karmlar.
Sitt Budur kpn kapan kaldrtm ve bu ku zeytinlerinin ha
rika grnne baylm ve "Yirmisini de satn almak isti
yorum! Pazar fiyatlarna gre ne tutar acaba?" diye haykrm.
Kaptan "Abanoz Adalar'ndaki arda sanyorum ki bu zeytin
ler, kp yz dirhem olarak satlyor!" yantn vermi. Sitt Bu
dur mabeyincilerine "Kaptana her bir kp iin bin dirhem de
yin!" demi. Sonra da "Tacirin lkesine dndnde, zeytinleri
nin bedelini bylece dersin!" diye eklemi. Ve zeytin kplerini
tayan hamallar kendisini izlerken, oradan uzaklam.
Sitt Budur'un saraya ulanca ilk yapt i, dostu Hayat-nNfus'un yanna girerek zeytinler hakknda bilgi vermek olmu.
Ve verilen buyruklara gre kpler, haremden ieri sokulunca,
Budur ve Hayat-n-Nfus, sabrszln snrnda, pekmez kay
natmaya yarayan leen byklnde tavalarn en byn ge
tirtmi; ve kle kadnlara ilk kp dikkatle kaldrp tm ieriini
ekirdekli zeytinler ile eki kapari doldurulmular ayrmaya ya
rayacak bir ekilde tavaya dkmelerini buyurmu.
lem srasnda zeytinlerin altn kleleri ve tozlaryla kartrl
m bulunduunu grnce Budur ile dostu byk bir aknla
dmler! Bu aknlkta, zeytinlerin bu ekilde kartrlmasn
dan dolay bozulmas olaslnn dourduu d krklnn da
pay varm. Bunun zerine Budur baka tavalar da getirtmi ve
tm kpleri birbiri ardndan yirmincisine dein boalttrm. A
ma kleler yirmincisini boaltnca, dibinde Kamerzzaman'n a
136

d ve dklm zeytinler arasnda tlsmn parldad grlnce


Budur bir haykr koparm; yz sapsar, Hayat-n-Nfus'un
kucana dm! nk i donunun iri ipek ukuruna bal
akii tanm! Hayat-n-Nfus'un bakmyla Sitt Budur baygn
lktan kurtulunca, tlsml akii eline alm ve mutluluk hkrk
lar kopararak dudaklarna gtrm; sonra klk deitirmi ol
duu kleler tarafndan anlalmasn diye, hepsini oradan uzak
latrm; ve dostuna "te, deerli sevgilim, tapndm kocam
dan beni ayran tlsm budur! Ama, artk bunu bulduuma gre,
dn ikimizi de mutlu klacak olan Kamerzzaman' da yeni
den bulacamz dnyorum" demi.
Ve hemen geminin kaptann artm; o da gelip iki elinin ara
snda yere kapanarak sayg duruunda bulunmu ve kendisinden
sorulacak eyi beklemi. Bunun zerine Budur, ona "Ey kaptan,
bu zeytin kplerinin sahibinin lkesinde ne i grdn bana
syleyebilir misin?" diye sormu. O da "Bahvan yardmcsdr,
gemiyi karmasayd, bu zeytinleri getirip burada satacakt her
halde!" yantn vermi. Budur "Pekl, bil ki, ey kaptan, en iyi
lerinin ii doldurulmu bulunanlar olduunu anladm zeytinle
ri tadarken, bu ii yapann benim eski amdan bakas olama
yacan dndm; nk doldurulmu zeytine bu denli may
ho ve ayn zamanda bu denli yumuak eniyi vermeyi sadece
o bilir. Ve bu alak a, mutfaktaki a yaman biraz sert ve
lsz kucaklayp berelemesinden dolay kendisini cezaland
racamdan korkarak bir gn kap gitti. imdi senden hemen
yelken ap mmkn olduunca sratli bana, narin yapl yar
dmcsnn berelenmesine neden olan bu bahvan yardmcsn
getirmeni istiyorum. Emirlerimin yerine getirilmesinde byk
bir gayret gsterirsen, seni akl almaz ekilde dllendiririm;
yoksa, bu lkeye gelmene bir daha izin vermem! Ve yanlr da
gelirsen, tm adamlarnla birlikte seni ldrtrm!
137

Kplerden Birinde Tlsm Bulununca


(H. J. Ford)

Anlatsnn burasnda ehrazat, gn doduunu grerek yava


a susmu.
Ama ki Yz Yirmi Sekizinci Gece Olunca
Demi ki:
"Tm adamlarnla birlikte seni ldrtrm!" demi.
Bu szleri duyunca, kaptan iitip itaat ettiini bildirmekten ba
ka bir cevap verememi; her ne kadar bu zorunlu yola kn
gemideki yklere zarar verebileceini dnmse de, dnle
rinde bununla ilgili zararn ah tarafndan giderilebileceini d
nerek hemen yelken ap yola koyulmu. Ve Tanr ylesine
mutlu bir yolculuk yapmak nasip etmi ki, birka gn iinde i
nanszlarn lkesine ulamlar ve tayfalarnn en gllerinin
yardmyla karaya kmlar; kaptan yanndakilerle birlikte Ka
merzzaman'n oturmakta olduu baheye ulap kapsn al
m.
O anda Kamerzzaman, gnlk iini bitirerek kederli bir halde
oturmu, gzleri ya dolu ayrlk zerine iirler okuyormu. A
ma kapnn alndn duyunca, ayaa kalkm ve "Kim o?" di
yerek sormu. Kaptan hzn dolu bir sesle "Tanr'nn bir fukara
s!" diye yant vermi. Arapa sylenmi bu yardm dilenen sz
leri iitince, Kamerzzaman yreinin acyla dolduunu duyum
sam; ve kapy am. Ama kendisini hemen yakalayp smsk
balamlar; bahede, ilk kez olduu gibi yirmi kpn sraland
n gren ve abucak bunlar tamaya kalkan gemicilerle dol
mu. Sonra hepsi birden gemiye dnmler ve hemen yelken a
mlar.

139

Bunun zerine kaptan, y


resinde tayfalaryla Kame
rzzaman'a yaklam ve
ona "Ah! ah'n mutfan
da ocuklar zedeleyen o
densiz sensin demek! Ge
miye ulanca, seni ayn
ilemle cezalandracamz
kaz greceksin; ama o
srada hrslarn yeneme
yen kimi delikanllar tarafndan ilenmeyi yelersen, o da senin
bilecein itir!" demi. Ve ona bakarken gz krpan gemicileri
kendisine gstermi; nk bunlar, onu, dilerine uygun bir
ksmet gibi gryorlarm.
Bu szleri dyan Kamerzzaman, geminin bordasna kp ba
larndan kurtulal beri hi sesini karmam ve kendini bahtn
gidiine brakmken artk bylesine bir su yklenmesi kar
snda dayanamayp "Tanr'ya snrm sizin elinizden! Ve de
Peygamber'den yardm dilerim! Ey kaptan, bu tarzda konu
maya utanmyor musun?" diye haykrm. Kaptan da "Tanr'nn
kutsamas Peygamberi'nin ve kullarnn zerine olsun! Ama o
cua saldran da sensin pekl!" demi.
Bu szleri duyan Kamerzzaman, yeniden "Tanr'ya snrm!"
diye haykrm; kaptan da "Tanr hepimizi korusun! Ktlklere
kar ona snrz!" diye yant vermi. Kamerzzaman da "Tan
r'nn bar ve duas zerine olas Peygamber zerine yemin ede
rim ki, yklediiniz sularla hibir ilikim yok ve ben bu Aba
noz Adalar'na ve ah'n sarayna mrmde bir kez bile ayak
basmadm! Peygamber'e dua edin, ey iyi yrekli kiiler!" demi.
Bunu duyunca det olduu zere hepsi birden "Tanr'nn kutsa
mas onun zerine olsun!" diye dua etmiler.
140

Ama kaptan, yeniden "Demek ki sen hi alk yapmadn ve de


yaamnda hibir ocua zarar vermedin, yle mi?" diye sor
mu. Kamerzzaman, nefretin son kertesinde, yere tkrm ve
ona "Tanr'ya snrm! Bana ne istersen, onu yap, artk bu ko
nuda sana syleyecek baka lafm yok!" demi. Ve ondan sonra
da tek bir sz sylemek istememi. Bunun zerine kaptan da
"Benim iim seni ah'a teslim etmekle bitecektir. Masumsan e
er, elinden geldiince bunu kantla ve kurtul!" diye yant ver
mi.
Durum byle srp giderken, gemi mutlulukla Abanoz Adala
r'na ulam; ve kaptan hemen karaya karak Kamerzzaman'
saraya gtrm ve ah'n yanna girme isteminde bulunmu.
Zaten beklendiklerinden, onu hemen taht salonuna almlar.
Sitt Budur, kendi adna ve Kamerzzaman adna, durumu kur
tarmak iin, zellikle bir kadn iin olduka akllca bir dzen
uygulam.
Ve de kaptann birlikte getirdii kiiye bakan Budur, hemen o
nun sevgilisi Kamerzzaman olduunu anlam; yz iyice sol
mu, deta safran gibi olmu. Herkes onun bu durumunu ocu
un zedeleme konusundaki hiddetine balam. Hi konuma
dan ona uzun uzadya bakm; Kamerzzaman da, eskimi bah
van giysisi altnda, aknln sanrna ulaarak titremekte i
mi. Ve de onun, urunda bunca gzya dkt, bunca eziyet
ve znt duyduu ve kt ilem grd kimse olduuna ku
kulanmaktan ok uzakm.
Sitt Budur sonunda kendini toparlayabilmi ve kaptana dnerek
ona "Ballnn bedeli olarak, zeytin iin dediim para sende
kalsn!" demi. Kaptan da yeri perek ona "Ya bu kez birlikte
getirdiim teki yirmi zeytin kp ne olacak?" deyince, Budur
"Eer yannda yirmi kp daha varsa, onlar bana yolla! Bin altn
141

dinar alacaksn!" demi ve onun ayrlmasna izin vermi.


Sonra gzlerini yere emi bulunan Kamerzzaman'a dnm
ve mabeyincilere "Bu gen adam aln, hamama gtrn..."
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama ki Yz Otuzuncu Gece Olunca
Demi ki:
"Bu gen adam aln, hamama gtrn! Sonra onu grkemli bir
ekilde giyindirin! Ve yarn sabah divann ilk toplantsnda be
nim yanma getirin!" demi.
Sitt Budur'a gelince, gidip dostu Hayat-n-Nfus'u bulmu ve
ona "Kuzucazm, sevgilimiz dnd! Allah rzs iin, onun u
runa hayranlk uyandracak bir dzen hazrladm. Bu dzen, bir
birimizi tanmann sonucu, onu, bahvan iken, ara vermeden,
birdenbire ah oluvermenin aknlna uramamas iin d
nlmtr. Ve bu dzen, ylesine ince tertiplenmitir ki, eitil
mek isteyenler iin ineyle gzn i kesine yazlsa yeridir!"
demi. Hayat-n-Nfus da yle sevinmi ki, kendini Sitt Bu
dur'un kollarna atm; ikisi birden, o gece, yreklerinin sevgi
lisini olanca tazeliiyle kabule hazrlanmak iin pek taknlk
yapmamlar.
Ertesi sabah, divann topland srada, grkemli biimde giydi
rilmi Kamerzzaman huzura getirilmi. Hamam da yzne tm
parltsn vermi bulunuyormu; bedenine tam oturmu olan ha
fif giysiler, boyuna ince ve kalalarna kabark bir gzellik veri
142

yormu. Oradaki tm emirler, lkenin ileri gelenleri ve mabe


yinciler, ah'n vezire "Bu gen adama hizmet etsinler diye yz
kle ver ve hzineden, imdi kendisine vereceim payeye uygun
decek maa balat!" buyruunu verdiini duyunca hi ar
mamlar. Ve Budur, ona, vezir unvan vererek Kamerzzaman'
vezirleri arasna katm; ayrca emrine hizmetiler vermi; dolu
sandklar ve dolaplar dnda atlar, katrlar ve develer bala
m. Sonra divandan ekilmi.
Ertesi gn, Sitt Budur, her zamanki gibi Abanoz Adalar hkm
dar nvan altnda, yeni vezirini huzuruna artm; byk ve
ziri grevinden balayarak Kamerzzaman'a byk vezir n
vann vermi. Kamerzzaman da hemen divana katlm ve di
van ynetmi.
Bununla birlikte, divan topland zaman, Kamerzzaman derin
den derine dnm ve kendi kendine "Bu gen ahn bana her
kesin nnde gsterdii dostluk ve onurun elbette bir nedeni
vardr! Ama bu neden nedir? Gemiciler beni buraya bu ahn a
s iken bir ocua saldrdm thmetiyle getirdiler. ah da,
beni cezalandraca yerde, hamama gnderdi, bana grev verdi
ve de nimetlere bodu. Ey Kamerzzaman, bylesine garip bir
olayn ardnda ne olabilir acaba?" diyormu.
Bylece epeyce bir sre dndkten sonra "Vallahi! Nedenini
buldum ve de eytans bir tertip bu! Kukusuz, bu ah, ok gen
ve de ok yakkl! Beni genlere dkn biri sanyor olmal!
Bana bunca dostluu ancak bu nedenle gsterebilir! Ama, Valla
hi! Bu gibi ilere alet olamam ben! Ve de onun dzenini ortaya
karacam; eer byle bir grevi benden ya da kendisinden u
muyorsa, bana verdii her eyi kendisine geri evirecek ve b
yk vezir grevinden ayrlacak, kendi baheme dneceim!" di
ye haykrm.
143

Ve Kamerzzaman hemen gidip ah' bulmu ve ona "Ey bahtgzel ah, gerekte kleni ancak sakal aarm yal saygn ki
ilere tannabilecek onur ve ilgiyle donattn; bense, birok gen
ocuk arasnda herhangi bir genten bakas deilim. Eer btn
bunlarn bilinmeyen bir nedeni yoksa, tm mucizeler iinde en
inanlmaz mucizedir!" demi.
Bu szleri duyan Sitt Budur glm ve baygn gzlerle Kame
rzzaman'a bakm ve ona "Dorudur, benim yakkl vezirim!
Btn bunlarn bir nedeni var. O da, benim yreimde senin
gzelliinin birdenbire tututurduu dostluktur. nk, aslnda,
ben senin bunca ince ve bunca sakin olan yznn rengine ba
tan aa tutuldum!" demi. Ama Kamerzzaman "Allah ahn
mrn uzatsn! Ama klenin sevdii bir ei var ve garip bir se
rven onu kendisinden uzaklatraldan beri urunda alayp du
ruyor. Bundan dolay ey ah, klen kendisine tandn bunca
grevleri size iade ederek senden yolculua kmak iin izin is
tiyor!" demi.
Ama Sitt Budur gen adamn elini tutmu ve ona "Ey benim de
erli vezirim, otur hele! Yolculuktan ve ayrlmaktan sz etmenin
nedeni nedir? Sen burada gzlerin iin yanp tutuan ve bu taht
ta seninle birlikte hkmetmek iin her eyi vermeye hazr olann
yannda kal! nk bil ki, ben de, eski ahn bana gsterdii se
vecenlik dolaysyla ve de kendimce hakknda gsterdiim ince
lik nedeniyle ah atandm. Sen de artk bu ada geerli olan g
zel olmann hukuka nceliini tanyan detlerimize uy, ey son
derece kibar gen; ve en ince zevkli airlerimizden birinin ok
doru olan u szlerini unutma...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grerek ya
vaa susmu.
144

Kamerrzzaman ve Sitt Budur


(A. B. Houghton)

Ama ki Yz Otuz kinci Gece Olunca


Demi ki:
"Ve ince zevkli airlerimizden birinin ok doru olan u szleri
ni de unutma:
amz, Tanr'nn dostu brahim'in atas, saygn
Lut'un yaad narin alar hatrlatyor.
Yal Lut'un gllerin soluduu gen bir yz evre
leyen tuzbeyaz bir sakal vard; meleklerin ziyarete
geldii ateli kentinde, onlar konuklar ve karln
da kzlarn halka sunard.
Gkler onu kzgn karsnn belasndan, kadn souk
ve yaamsz bir tuza dntrerek kurtard!
Gerekte; imdiki tatl anda kklere ve "zevki in
celere"19 ait olduunu sana syleyeyim!"
Kamerzzaman bu dizeleri duyunca ve anlamlarn kavraynca,
son kertede arm ve yanaklar bir alev gibi kzarm ve "Ey
ah, klen, alk olmad bu eylerden tr zevk noksan bu
lunduunu sana itiraf eder. Ve de dahas, yan ban alm bir
hamaln srtnn kaldrabilecei arlk ve yk tayamayacak
kadar km!" demi.
Bu szleri duyunca, Sitt Budur, pek ok glm; sonra da Ka
merzzaman'a "Gerekten, ey ho ocuk, senin bu rkekliinden
hibir ey anlamyorum! Bak sana, ister kk ol ister byk, bu
19 Powys Mathers'in evirisinden esinlenerek eklenmitir (.)

146

konuda ne diyeceim: Eer hl kksen ve sorumluluk yana


ulamamsan, sana kimsenin sitem etmeye hakk olamaz; n
k hi kimse kklerin zerinde durulmaya demez davranla
rn ayplamaz ya da onlara sert ve kzgn bir gzle bakmaz; ama
sorumlu bir yata isen, ki konumandan byle olduunu sanyo
rum, o zaman, kararsz olmana ya da rkmene neden yok; nk
bedenini istediin gibi kullanmakta zgrsn ve yelediin e
kilde onu kullanabilirsin; ve de insann yazl bahtnn tesinde
bana hibir ey gelmez! zellikle asl benim rkmem gerek
tiini bir dnsene! nk yaa ben senden daha km;
ama ben airin u stn duyarl dizelerini uygulamaya koymak
istiyorum:
ocuk bana bakarken, zebbim kprdad; bunu grn
ce: "Ne mthi!" diye bard; ben de ona "Byle ola
rak tannr!" dedim.
"Bana, onun yiitliini ve dayanklln gster!" di
ye cevap verdi. Ama ben ona "Bu yasal olmaz" dedim.
O ise "Fikrimce pekl yasaldr! Haydi elini abuk
tut!" dedi.
O zaman, srf itaat etmi olmak iin ve nezaket icab
onun dediini yaptm.
Kamerzzaman bu dizeleri ve bu szleri iitince, yznn nn
de n karanla dntn grm ve ban eerek, Sitt
Budur'a "Ey hretli ah, senin saraynda pek ok gen kadn ve
gen kle ve de ok gzel bakireler var; ve bylelerine bu za
manda hibir ah sahip deildir! Sadece beni elde etmek iin mi
btn bunlar terk ediyorsun? Tm dileklerini yerine getirmek
147

ya da merakn gidermek veya denemelerini kkrtmak iin


bunlar kullanmann elverili olduunu bilmiyor musun?" de
mi.
Ama Sitt Budur gzlerini yar kapayarak glm ve ondan yana
bakarak "Benim gzel vezirim, sylediklerin kadar hibir ey
doru olamaz! Ama zevk arzuyu deitirir, duygularmz incelir
ve ekil deitirirse ve de mizacmz dorultu deitirirse, yap
lacak ne kalr ki? Evet, bize yapacak ne kalr ki? Ama hibir ye
re ulamayacak bu tartmay bir yana brakalm! Bu konuda en
deerli airlerimiz ne demitir, ona bakalm! Onlarn dizelerin
den ite bir ka:
Biri yle demitir:
te meyveciler arsndaki itah aan tablalar! Bir
yanda, hurma dalyla bezenmi tablalarda esmer kl
ve cana yakn incirler. Oh! Sekin bir yere konmu u
byk tablaya bak! te Msr incirinin meyveleri! M
sr incirinin pembe kl meyveleri!
Bir ikinci kii yle demitir:
Gen kza sor: Neden kk memeler sertleir ve de
meyvesi olgunlar; tatl karpuzlara ve narlara, eki
limonlar yelerler?
Bir bakas da yle demitir:

148

Ey benim tek gzelliim, ey gen ocuk, akn inan


cmdr! O, benim iin, tm inanlar arasnda yele
nen bir dindir!
Senin urunda kadnlar yzst braktm gren
dostlarm, beni hi anlamadan bu ekinmemi keilie
ve dindarla soyunmama yordular!
Bir dieri de yle demitir:
Ey esmer memeli Zeynep, ey sa rgleri ustaca bo
yanm Hint, siz benim uzun sredir neden ortadan
kaybolduumu bilemezsiniz!
Ben, genellikle gen kzlarn yanaklarnda grlen
glleri; hi de gen kzlarn yanaklarnda bulmadm
ve Zeynep, ama dostumun ayva tyl knda buldum.
te bunun iindir ki ey Hint, sen boyal salarnla ve
sen Zeynep, ustura tuttuun n bahenle ya da ayva
ty grlmeyen ve de ptrden arnm dmdz arka
yannla beni ekmeyi hi beceremiyorsunuz!
Bir bakas da demitir ki:
Bu gen alageyii, ty kmad iin, dpedz bir
kadnla kyaslamaktan sakn! Bylesine bir eye inan
mak ve bunu sylemek iin vicdansz olmak gerek!
Fark vardr pekl!
149

Gerekte, bir kadna yaklam yaparken, bunu n ke


simden yaparsn; ve seni yznden per! Ama gen
alageyik, yanna yaklanca o biim nnde eilir, d
nsene! Ve topra kucaklar! Fark vardr pekl!
Bir bakas da demitir ki:
irin ocuk, sen benim klemdin ve belli bir niyetle,
verimsiz saldrlara hizmet etmen iin seni zgr
braktm. Zira sen hi deilse, brnde yumurtalarla
kuluka yatmazsn!
Benim iin gerekten, geni kalal erdemli bir kadna
yaklamak ne korkun eydir; saldrr saldrmaz, lke
nin barndramayaca kadar ocuk verir bana!
Bir bakas da demitir ki:
Eim bana o kadar ok anlaml gz krpmalarla bakt
ve o kadar esneklikle kalalarn kvrd ki, oktandr
boladm yataa srklenmeye raz oldum. Ama
kendine ektii deerli yavruyu uyandrmakta baar
salayamad!
Bunu grnce, kzarak, bana "Eer onu, hemen gre
vini grmek zere sertletiremez ve ieri daldramaz
san, yarn kendini boynuzlanm grrsen, ama! de
di.

150

Bir bakas da yle demitir:


Genellikle, kollar kaldrlarak Tann'dan ltuf ve hayr dilenir!
Kadnlarsa bambaka ekilde! nn ltuflann salamak iin,
bacaklarn ve kalalarn kaldrrlar! Bu davran onlarn
derinliklerine doru yol gsterdii iin kukusuz ok vlmeye
deer!
Bir dieri de son olarak unu sylemitir:
Kadnlar bazen ne kadar saftrlar! Bir art yanlar ol
duunu dnerek gerektiinde bunu, benzeim yoluy
la, bize sunabileceklerini dnrler! Onlardan birine
ne denli yanldn kantladm!
Bu gen kadn, gerekte, olabildiince nitelikli tatl
bir ferle beni bulmaya geldi. Ama ona "Bu tarzda i
gremem!" dedim.
Bana "Evet, biliyorum; bu ada eski tarz terk edildi!
Ama hi nemi yok! in farkndaym!" dedi. Ardn
dnp baklarma denizin uurumu kadar derin bir
delik sundu!
Ona "Gerekten sa olasn, ey hanmm, ok teekkr
ederim sana! Konukseverliin, gryorum ki ok faz
la! Saldrlarak alnm bir kenttekinden bile mthi a
lm bir gediin bulunduu bir yolda yitip gitmekten
korkarm!" dedim.

151

Kamerzzaman, tm bu dizeleri iitince, daima ah olarak alg


lad Sitt Budur'un niyetleri hakknda kendini aldatmann hi
de mmkn olmadn anlam ve daha fazla dayatmann da o
na hibir yarar olmayacan grm ve sonra airin szn et
tii bu yeni tarzn neye yaradn renmek merakna kapl
m...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grerek ya
vaa susmu.
Ama ki Yz Otuz Drdnc Gece Olunca
Demi ki:
... airin szn ettii bu yeni tarzn neye yaradn renmek
merakna kaplm. Ve "Ey yzyln ah, bu denli srar ettiine
gre, bana bu ii ikimiz birlikte ve sadece bir kez yerine getir
meyi vaadetmeni diliyorum. Ve buna rza gstersem de, bu de
neyden sonra sana eski tarza dnmenin ok daha uygun olduu
nu kantlam olmak iindir! Her durumda, bana, ilkin mer
hameti sonsuz olan Yce Tanr'nn affna snarak, bu eylemin
tekrarlanmasnn benden asla istenmeyeceinin kesinlikle vaa
dedilmesini duymak istiyorum" demi. Sitt Budur da "Bunu sa
na kesinlikle vaadediyorum! Ben de merhameti sonsuz olan
Tanr'dan, gerek bilgeliin altnda bizi balamasn ve
hata ilemenin karanlndan a karmasn diliyorum!" de
mi; sonra da "Ama gerekten yle syleyen aire hak vermi
olmak iin bir kez de olsa bunu denemek gerek:

152

Herkes, dostum, bizi bilmediimiz eylerden dolay it


ham ediyor, dndkleri tm ktlkleri bize ykl
yorlar.
Gel dostum! Dmanlarmza hak vermi grnmek i
in yeterince cmert davranalm! Madem ki bizden fa
lan konuda kukulanyorlar; onu bir kez yerine getire
lim! stersen, sonradan, piman oluruz! Gel yumuak
bal dost, bizi itham edenleri vicdan yklerinden kur
tarmak iin bana yardm et!
Ve bunu syleyerek hemen ayaa kalkm, onu hallar zerine
serilmi geni yataa doru srklemi; emir kendini savunmak
iin biraz abalam ve i ekerek "Tanr'dan baka snlacak
varlk yoktur! Her ey onun iradesiyle olur!" diyerek ban o
lumsuz biimde sallam. Ve sabrsz Sitt Budur abuk davran
mas iin onu sarsnca, ayandaki geni alvar, sonra da keten
donunu karm ve birdenbire kendisini, gen ahn iine ekti
i yatakta, onun yannda ve kollarnda yatarken bulmu. ah ona
"Greceksin ki, melekler bile sana bylesi bir gece balaya
maz!" demi; sonra da "Ah! Sarl bana!" diye eklemi; ve iki ba
can onun kalalarnn zerine atm ve "Oh! Elini ver bana!
Ve bacaklarmn arasna uzat da, uyuyan kk ocuu uyandr!
Kim bilir ne zamandan beri uyuyor!" diye eklemi. Kamerzza
man, yine de biraz kendine gvensiz "Cesaret edemem!" demi.
ah "Ben sana yardm edeyim!" demi ve elini tutup bacaklar
nn arasna gtrm.
O zaman Kamerzzaman, ahn bacaklarnn arasna bu dokunu
un ok zevkli ve tereyana dokunutan daha yumuak ve ipek
ten de tatl olduunu duyumsam. Ve bu onun ok houna git
mi ve onun, kendi bana, daha yukarlarn ve daha aalarn
153

kefetmeye yneltmi; sonunda eli son derecede hareketli ve


gerekten Tanr'nn ltfu olan bir kubbeye rastlam. Ama oray
buray kurcalayarak epeyce arad halde bir minareye rastlama
m! Bunun zerine kendi kendine "Ya Allah! Hikmetinden sual
olmaz! Minaresiz nasl bir kubbe olabilir?" diye dnm. Son
ra yine kendi kendine "Anlalan bu ah, ne tam kadn ne de tam
erkek! Beyaz rktan bir hnsa20 olsa gerek! Bu da pek ilgin
deil!" demi. Ve de aha "Ey ah, bilmiyorum nasl oluyor ama,
ocuu bulamyorum!" demi.
Bu szleri iiten Sitt Budur, ylesine glm ki, neredeyse d
p baylyormu...
Anlatsnn burasnda ehrazat, gnn doduunu grerek ya
vaa susmu.
Ama ki Yz Otuz Beinci Gece Olunca
Demi ki:
Sitt Budur ylesine glm ki, neredeyse dp baylacakm.
Sonra anszn ciddilemi, yeniden eski tatl ve byleyici sesiy
le Kamerzzaman'a, "Ey benim sevgili kocacm, birlikte ge
en o gzel geceleri ne abuk unuttun!" demi. Ve hemen hzla
ayaa kalkm ve zerinde bulunan erkek giysilerini ve sar
kararak omuzlarna dalm salaryla rlplak kalm.
Bunu gren Kamerzzaman, kars El-Buhur ve El-Kusur H
kmdar Gayyur ah'n kz Budur'u tamm; onu tekrar tekrar
kucaklam ve sardka sarm; sonra ikisi birlikte, sevinten a
20 Hnsa: ift cinsiyetli.

154

layarak yatan zerinde plere boulmular. Ve Sitt Budur


binlercesi arasnda ona u iirleri okumu:
te sevgilim karmda! Uyumlu bedeni olan bir rak
kastr o! Bklgen ve narin ayan ileri atarken bak
ona!
te! Sanma ki ayaklar zerindeki mthi arlktan
szlanr, aslnda bir deve kadar ar olsa da!
te benim sevgilim! Yoluna hal olsun diye yanaklar
mn ieklerini seriyorum, ey mutluluum! Ve aya
nn kaldrd toz, gzlerim iin ifa veren merhem o
luturur!
Ey Arabistan'n kzlar, afan sevgilimin yz ze
rinde raks ettiini grdm! Onun byleyici yanlarn
ve tatlln nasl unutabilirim?
Bunu izleyerek, Sultan Budur, Kamerzzaman'a, bandan sonu
na kadar geirdii serveni anlatm; o da sevgilisine kendi se
rvenini aktarm; ama bir yandan da ona sitemler ederek "Bu
gece bana yaptn ey gerekten mthiti!" demi. Sonra, gn
douncaya kadar abalarn kalalar ve kollar arasnda yeniden
srdrmler.
O zaman Sultan Budur, Hayat-n-Nfus'un babas ah Armanus
ile yeniden bulumu ve ona gerek yksn anlatm ve kz
Hayat-n-Nfus'un tpk nceleri olduu gibi hl bakire oldu
unu aklam.
Abanoz Adalar'nn hkmdar ah Armanus, ah Gayyur'un k
z Sitt Budur'un bu szlerini iitince, aknln snrna ular
155

casna arm; ve bu harika yknn sekin parmenler zeri


ne altn harflerle yazlmasn buyurmu. Sonra Kamerzzaman'a
dnerek, ona "Ey ehriman ah'n olu, henz hibir sarsntyla
zedelenmemi ve bakire olan kzm Hayat-n-Nfus'u ikinci e
in olarak kabul edip benim aileme katlmak ister misin?" diye
sormu. Kamerzzaman da "lkin, kendisine sayg ve sevgiyle
bal olduum eim Sitt Budur'a sormam gerek!" diye yant ver
mi. Sonra Sultan Budur'a dnerek, ona "kinci e olarak Hayatn-Nfus ile evlenmek iin senin rzan alabilir miyim?" diye
sormu. Budur "Tabii ki! Zaten, ben, senin dnn kutlamak
iin bir armaan olarak onu saklamtm! Ona tm nezaketi ve
konukseverliinden dolay o denli borluyum ki, kendimi ikinci
derecede bir e saymakla mutlulanabilirim!" demi.
Bunun zerine Kamerzzaman, ah Armanus'a dnerek, ona "E
im Sitt Budur, baha, derhal rzasn bildirdi ve gerekirse, Hayatn-Nfus'a cariyelik etmekten mutlu olacan syledi!" demi.
Bu szleri duyan ah Armanus, sevincin snrna dayanrcasna
sevinmi ve koullarn gerei hemen gidip adalet datt taht
na oturmu ve vezirlerini, emirlerini, mabeyincilerini ve lkesi
nin ileri gelenlerini toplayarak Kamerzzaman ile ei Sitt Bu
dur'un yklerini batan sona kadar anlatm. Sonra onlara, Ha
yat-n-Nfus'u Kamerzzaman'a ikinci e olarak verme tasars
n aktarm ve bu durum dolaysyla, ei Budur Sultan yerine o
nu Abanoz Adas ahlna getirdiini bildirmi. Hepsi nnde
yeri perek, ona "Kamerzzaman, daha nce bu tahtta hkmet
mi Sitt Budur'un ei olduuna gre, onu ahmz olarak mutlu
lukla kabul ediyoruz ve onun sadk kullar olmakla sevin duya
camz bildiriyoruz" demiler.
Bu szleri iitince, ah Armanus rpnmann snrna dayanrca
sna sevinten rpnm ve hemen kadlar, tanklar ve ilgili
156

teki kiileri artm ve Kamerzzaman ile Hayat-n-Nfus'un


evlilik szlemesini yazdrm. Bu olay, birok harika enlie ve
byk cokunluklara neden olmu ve fakirlerle bahtszlar iin
binlerce hayvan kurban edilmi ve de halka bahiler ve tm or
duya ulufeler datlm. Bylece lkede, Kamerzzaman ile iki
ei, Budur ve Hayat-n-Nfus'a uzun yaam ve mutluluk dile
inde bulunmayan kimse kalmam.
Ve Kamerzzaman, kendi bakmndan, gerek tm lke halkna,
gerekse mutlu ettii iki eine kar adaletle davranm; nk
her biriyle iki gnde bir srayla birer gece geiriyormu. Sitt Bu
dur ile Hayat-n-Nfus'a gelince, ikisi birlikte byk bir uyum
iinde yayorlar; gecelerini kocalarna verseler de, gndzlerini
birbirine balyorlarm.
Bunu izleyerek, Kamerzzaman, babas ah ehriman'a, kendi
sine btn bu mutlu olaylar bildirmek zere ulaklar gndermi,
ve Mslman halkn kyma uratarak deniz kysndaki bir
kenti ele geiren kfirler zerine bir sefer ap oray ele geir
dikten sonra gelip kendisini ziyaret etmeyi kararlatrdn bil
dirmi,
Bu durum dolaysyla Sultan Budur ve Sultan Hayat-n-Nfus,
Kamerzzaman'dan hamile kalmlar ve her biri kocasna ay gi
bi gzel birer erkek evlat vermiler. Ve gnleri tamamlanncaya
kadar tam bir mutluluk iinde yaamlar. Ve Kamerzzaman ile
Sitt Budur'un olaanst yks ite byleymi.
Ve ehrazat, glerek susmu.
Her zaman bembeyaz yanakl olan Dnyazat, zellikle bu yk
nn sonunda, son kertede kzarm ve gzleri zevkten, meraktan
ve de aknlktan irilemi ve sonunda yzn iki eliyle rtm
157

se de, parmaklarnn arasndan bakmay srdrm.


ehrazat da bir yandan sesini ayarlamaya alrken, te yan
dan kaynatlarak elde edilmi kuru zm suyundan souk bir
bardak ierek dudaklarn slatyormu. Dnyazat el rpp "Ab
lacm bu harika yknn bu kadar abuk bitmesi ne yazk! Bu
trden bir yky senin azndan ilk kez iitiyorum! Ve neden
byle kzardm bilemiyorum!" diye haykrm.
ehrazat da, erbetinden bir yudum itikten sonra, gz ucuyla
kzkardeine glerek, ona "BENL'NN21 YKS'n iitince
bakalm ne olacak? Ama onu sana, ancak "NMET LE NA
MA'NIN ZARF YKS"n22 anlattktan sonra aktaracam!"
demi.
Bu szleri duyan Dnyazat sevin ve heyecandan sram ve
"Ablacm, ltfen bana isimlerini duyar duymaz sonsuz bir sev
giyle balandm NMET LE NAMA'NIN YKS'n anlat
madan nce, BENL'NN YKS'n anlatr msn?" diye hay
krm.
ehrazat da "Ama, sevgili kardeim, Benli, bir delikanlnn ad
dr!" diye yant vermi.
Bunun zerine, batan aa byk bir merakla dinledii Sitt
Budur yksnn daha ilk szcklerini duyunca kederi dalm
olan ah ehriyar "Ey ehrazat, bu Budur yks, sana itiraf
21 Benli: Mardrus'te, Ben ya da Benli anlamnda Grain-de Beaute olarak geen
yknn kahraman, Selami Mnir Yurdatap evirisinde Benli Alaaddin olarak
gemekte; biz, Powys Mathers gibi Arapa zgn adn, yani Alaaddin amat adn
kullandk (.)
22 Mardrus ve onu ngilizce'ye eviren Powys Mathers, yknn kahramanlarn BelHeureux, Belle-Heureuse ve Happy Handsome, Happy Fair eklinde alp
yky Mutlu Gzel Delikanl ile Mutlu Gzel Kzn yks olarak evirmiler.
Biz Arapa zgn adlaryla Nimet ile Nama'nn yks eklinde evirdik. Nitekim
Yurdatap evirisinde de bu balk kullanlm (.)

158

etmek zorundaym ki, beni byledi ve ok elendirdi; dahas,


bende, Budur'un nesir ve iir halinde szn ettii yeni tarz se
vimenin ne olduunu anlama merak uyandrd. Eer, bize vaa
dettiin yklerde de benim bilmediim bakaca ayrntlarla bu
yeni tarz aklanyorsa, hemen bunlar anlatmaya balayabilir
sin!" demi.
Ama anlatsnn burasnda ehrazat, gn doduunu grm ve
nceki gecelerde olduu gibi susmu.
ah ehriyar da iinden "Vallahi! imdiye kadar bana biraz ka
ranlk ve karmak gelen bu yeni tarzn baka ayrntlarn iit
meden onu ldrtmeyeceim!" demi.
Ama ki Yz Otuz Yedinci Gece Olunca
Dnyazat "Ey ehrazat, kardeim, ltfen ykye bala!" diye
haykrm. ehrazat da kzkardeine glm, sonra ban ehri
yar'a evirmi ve u yky anlatm:

159

Nimet ile Nama'nn yks

nlatrlar ki, ama ancak Tanr dorusunu bilir, Kfe kentin


de, bir zamanlar, o kentin en zenginlerinden ve en saygn
larndan Rebi1 adnda biri yaarm.
Evliliinin ilk ylnda, glerek dnyaya gelen gzel bir olan
ocuunun doumuyla tacir Rebi evinin zerine Yce Tanr'nn
kutsamasnn indiini duyumsam. Bu nedenle ocuun adn
Nimet koymu.
Olunun doumundan yedi gn sonra, tacir Rebi, karsna bir
hizmeti almak zere esir pazarna gitmi. arnn orta yerine
gelince, sata karlm kadnlara ve gen olanlara batan aa
bir gz atm ve gz bir yerde toplu duran kleler iinde y
z ho grnl ve uyuyan bir kz ocuunu geni bir kuakla
srtna balam bir esire grm.
Tacir Rebi, onu grnce "Tanr kerimdir!" demi ve simsara
doru ilerleyerek ona, "Kk kzyla birlikte u kleye ne isti
yorsun?" diye sormu. Simsar da "Ne fazla, ne eksik elli dinar!"
diye yant vermi. Rebi de "Aldm gitti! Szlemeyi yaz ve pa
ran al!" demi. Bu ilemler tamamlandktan sonra, o saatte, ta
cir Rebi, gen kadna yavaa "Beni izle, kzm!" demi. Ve onu
alp evine gtrm.
Kars, Rebi'nin bir kle ile geldiini grnce, ona "Ey amcamn
olu, neden gerekten gereksiz olan bu harcamay yaptn; nk
ben, lohusa yatamdan henz kalkmama karn eskisi gibi evin
ilerini grebilirdim!" demi. Tacir Rebi de cana yakn bir ko
numayla "Ey amcamn kz, bu esireyi, srtnda tad kz o
1

Rebi: Bahar anlamnda. Mardrus ve Mathers de ayn anlamda Printemps ve


Spring olarak almlar (.)

160

cuu dolaysyla satn aldm, onu olumuz Nimet ile birlikte b


ytelim diye! nk onun yzne bakarak, byynce tm Irak,
ran ve Arabistan'da ei bulunmayan bir gzellie sahip olaca
n dndm bil!" diyerek yantlam.
Bunun zerine Rebi'nin ei ban evirerek esireye bakm ve
ona iyiliksever bir tavrla "Senin adn ne?" diye sormu. Kadn
da "Bana Tevfik2 derler, ey hanmm!" diye cevap vermi. Taci
rin ei bu addan ok honut olmu ve "Allah iin sana yarayor!
Ya kznn ad ne?" demi. O da "Saad 3!" diye yant vermi. Bu
nu duyan Rebi'nin kars neenin snrlarna ulam olarak "n
allah yle olur! Ve Tanr, senin geliinle, seni satn alanlarn re
fah ve mutluluunu srdrr, ey uurlu yzl kadn!" demi.
Bunu izleyerek, kocas Rebi'ye dnm ve ona "Madem ki, satn
ald klelere istedii ad vermek efendileri iin det olmutur,
sen kk kza ne ad vermek istersin?" diye sormu. Rebi de
"Sen ne istersin!" diye yant vermi. Kadn "Ona Nama 4 adn
verelim!" cevabn vermi.
Ve ocuk, bylece, Nama adyla anlr olmu ve Nimet ile bir
likte, hemen hemen ayn seviyede tutularak yetitirilmi. Ve iki
si birlikte her gn gzellikleri artarak bymler; ve Nimet,
esir kz "Kzkardeim!" diye arm; kz da ona "Kardeim!"
diye seslenmi.
Nimet be yana girince, snnet enliinin yaplmas dnl
m. Bunun iin bu deerli merasime gereken tm gzellikleri
salamak zre dua ve salk zerine olas Peygamber'in doum
gnnn kutland gn beklenmi. Ve merasimle Nimet'in sn
neti yaplm ve ocuk alamak yle dursun, yaplan iten ho
2
3
4

Tevfik: Uygun, yatkn anlamna. Mardrus, Prosperite (Refah) olarak alm bu ad (.)
Saad: Mutluluk.
Nama: nsan refaha kavuturan ey anlamna (.)

161

lanm ve tatl tatl glm. Bunun zerine, tacir Rebi'nin ve ka


rsnn tand tm ana ve babalardan, dostlardan, kalabalk ve
grkemli bir mevkip olumu; sonra sancaklar ve alglar bata
olmak zere Kfe'nin btn sokaklarndan geilmi; Nimet de,
kabartma derilerle zengin ekilde koumlandnlm bir katr ze
rinde kurulan tahtrevanda oturmu; yannda da ipek bir mendil
le ona serinlik veren Nama bulunuyormu. Tahtrevann gerisin
den "Lu-lu-lu" sesleriyle havay byleyen dostlar, komular ve
ocuklar onu izliyormu. O srada saygn Rebi, son kertede mut
lu, nem kazanm ve yumuak bal katr dizgininden ekerek
gtryormu.
Yeniden eve dnlnce, arllar ayrlmadan nce birbiri ar
dndan gelip tacir Rebi'yi tebrik ederek "Tanr'nn kutsamas
zerine olsun! Sana gnl sevinciyle dolu uzun bir yaam dile
riz!" demiler.
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grerek ya
vaa susmu.
Ama ki Yz Otuz Sekizinci Gece Olunca
Demi ki:
"Gnl sevinciyle dolu uzun bir yaam dileriz!" demiler. Sonra
yllar mutluluk iinde akp gitmi ve iki ocuk on iki yana u
lamlar.
Bunun zerine Rebi, Nama ile evcilik oynayan olu Nimet'i
gidip grm ve onu bir kenara ekerek "te ocuum, Allah'n
ltfuyla on iki yana eritin! Artk bugnden sonra, Nama'y
kzkarde olarak arma, nk Nama'nn, her ne kadar onu se
162

ninle ayn beikte bytp kzmz gibi davrandksa da, bizim


klemiz Tevfik'in kz olduunu sana sylemenin zaman geldi.
Bundan byle, onun yzn peeyle rtmesi gerek; nk annen
bana Nama'nn geen hafta, evlenme ana ulatn syledi.
Annen gidip ona bizim iin sadk bir kle olacak bir koca bulma
gayretine decektir!" demi.
Bu szleri duyan Nimet, babasna "Artk Nama, benim kzkar
deim olmadna gre, onu ben e olarak almak istiyorum!" de
mi. Rebi "Bunun iin annenin izni gerek!" diye yant vermi.
Bunun zerine Nimet gidip annesini bulmu, elini pp alnna
gtrm; sonra ona "Klemiz Tevfik'in kz Nama'y gizli eim5
olarak almak istiyorum!" demi. Nimet'in annesi de ona, "Nama
senindir ocuum! nk baban onu senin iin satn ald" de
mi.
Ve hemen Rebi'nin olu Nimet, eski kzkardeini bulmaya git
mi ve elinden tutarak ona meseleyi aklam; kz sevmi, kz
da onu sevmi; ve hemen o akam mutlu eler olarak birlikte
yatmlar.
Sonra, bu durum hi kesilmeksizin, ikisi birlikte mutluluun s
nrna ulaarak be mutlu yl yaamlar. Ve de tm Kfe kentin
de, Rebi'nin olunun gen karsndan daha gzel, daha tatl ve
daha ho bir gen kadn yokmu. Ve dahas, onun kadar bilgili
ve alakgnll kimse de yokmu. Gerekten, Nama, tm bo
zamanlarn Kuran okumaya ve bilimleri renmeye, Kfi ve
teki harflerle gzel yaz yazmaya, edebiyat ve iire, telli ve
vurmal sazlar almaya ayrm imi. Ve ark syleme sanatnda
ylesine usta olmu ki, on be ayr trdeki makam zerine ark
syleyebilir ve bir arknn szlerinin bir tek satr verilse, bun
dan, saatlerce, hatta btn gece izlenecek bollukta, uyum ve g
5

Gizli e: Burada cariye anlamnda (.)

163

zellikten yana hayranlk verici nitelikte sz retebilirmi.


Nimet ile gzel esiresi Nama scak saatlerde, bahelerindeki ha
vuzun kenarndaki mermerler zerinde, suyun ve tan verdii
serinliin zevki ilerine szarak otururlarm. Orada yumuak ve
ho karpuzlar, bademler, fndklar; kavrulmu, tuzlu dier kuru
yemiler ve bakaca hoa giden eyler yerlermi. Arada bir gl
leri koklamak ve en gzel iirleri okumak iin yiyip imeyi ke
siyorlarm.
Ve ite o zaman Nimet, cariyesinden, kendisine, saz alp ark
sylemesini rica ediyor, Nama da sazn eline alarak kimsenin
benzerini salayamayaca gzellikte mzrap vuruyormu. Ve
ikisi birlikte karlkl olarak, binlercesi arasnda unlarn da bu
lunduu dizeler okuyorlarm:

iekler ve kular yayor, gen kz! Haydi rz


grla birlikte pembe kubbeli scack Badat'a gide
lim!

Hayr, emirim! Altn burmalarn lts altnda


yine burada kalalm! Ve ellerimiz ensemizde kenetli,
zevkli dlere dalalm!

Gel gen kz! Yeil yapraklar zerine elmaslar


yayor ve dallarn bkl mavilikler zerinde g
zel grnmler veriyor! Ayaa kalk ey yenilik sulta
n! Salarndan alayan kk damlalar silkele!

Hayr, emirim! Orackta otur ve ban dizleri


me yasla! iek am gsmn giysilerimden taan
kokusuyla sarho ol! Sonra Ya Leyl eken tatl rzgr
dinle!
164

Bir baka kez, iki gen, sadece tefin yol gstermesiyle u dizele
ri okumular:

Ben yeni bir rakkase gibi mutlu ve yeniyim!


Ey flavtalar6 zerindeki dudaklar, titreyilerinizi ke
sin! Parmaklarn altndaki sazlar, hurmalarn arkla
rn duymak iin durun biraz!
Tpk gen kzlar gibi ayakta salnyor hurmalar; say
dam gece iinde yavaa mrldanyorlar; ve uyumlu
salarnn burgac musikiinas rzgra cevap veriyor.
Ah! Mutlu ve yeniyim ben, tpk yeni bir rakkase
gibi!

Saflkla rlm, koku saan eim! Sesinin no


talarn duyan talar ayaa kalkp raksediyor ve u
yumlu bir bina ina etmek iin yanna geliyorlar. A
kn gzelliini yaratan Tanr, saflkla rlm, koku
saan eim, bize mutluluk sunuyor!

Ey gzmn karas, ben senin iin gz kapak


larm billur ubuklarla maviletiriyor ve ellerimi ka
rlm knaya batryorum! Bylece parmaklarm ide
aacnn meyvelerine benziyor ya da senin daha ok
houna gidecekse, ince hurmalara! Sonra, narin gn
lkle gslerimi, karnm ve tm bedenimi kokulan
dryorum, tenim aznn iinde tatl tatl erisin diye!
Ey gzmn karas!
Ve Rebi'nin olu ve Tevfik'in kz gecelerini ve gndzlerini
bylesi bir tatllk ve gizlilik iinde geiriyorlarm.
6

Flavta: Flt.

165

Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grm ve ya


vaa susmu.
Ama ki Yz Otuz Dokuzuncu Gece Olunca
Demi ki:
... tatllk ve gizlilik iinde geiriyorlarm.
Ama ne yazk ki Tanr'nn eliyle bir insann alnna yazl olan
ey, insan eliyle silinemez! Ve yaratlanlar kanatlar olsa bile,
bahtlarndan kap kurtulamazlar!
te bu yzden, Nimet ve Nama bir sre iin bahtn ktlk
lerine uramlar. Fakat yine de yaratllarndaki kutsanmlk,
onlar kurtuluu olmaz sanlan felaketlerden kurtarm.
Gerekten, Kfe kentini Halife adna yneten vali, tacir Rebi'nin
olunun ei Nama'nn gzelliini iitmi ve iinden "Gzellii
ve ark sylemekteki becerisi bana bunca vlen Nama'y ka
rmann bir yolunu bulmam gerek! Efendim Emir-l-Malik bni
Marvan'a grkemli bir armaan olur!" demi.
Ve sonunda bir gn Kfe Valisi tasarsn uygulamaya karar ver
mi; ve bu maksatla, ii gen esireleri toplamak ve yetitirmek
olan ok kurnaz bir yal kadn yanna artm.
Ve ona "Senden tacir Rebi'nin evine gitmeni ve olunun esiresi
Nama adl gen kzla tanman istiyorum. Onun ok gzel oldu
unu ve ark sylemekte ei bulunmadn sylyorlar! Ve u
ya da bu yoldan, onu buraya, benim yanma getirmen gerek!
nk onu armaan olarak Halife Abd-l-Malik'e gndere
ceim!" demi. Yal kadn da "ittim ve itaat ettim!" cevabn
vermi ve hemen bu maksatla hazrlanmaya gitmi.
166

Ertesi sabah, erken saatte, bir aba giyinmi, boynuna binlerce ta


neli byk bir tespih asm, beline bir asma kaba takm, eline
de bir koltuk denei alarak yorgun admlarla tacir Rebi'nin evi
ne dorulmu; arada bir durarak i ezikliiyle soluklanyor ve
"Tanr'ya krler olsun! Tanr'dan baka Tanr yoktur! Tanr y
cedir!" diyormu. Ve tm yol boyunca sesini gelip geene duyu
rarak Rebi'nin evine gelinceye kadar, byle davranmaktan geri
kalmam. "Allah kerimdir! Ey hayr sahipleri, ey iyiliksever ki
iler!" diyerek kapy alm.

Kapy, Rebi'nin emektar hizmetkr, saygn bir yal kii olan


kapc gelip am. Sofu yal kadn grm ve onu inceleyerek
167

yznde dindarlna dair bir iz grememi! Aksine, kendisine


kaamak bir bak frlattn grd yal kadndan hi holan
mam. Ve kapc bu bakta, bir kem gz bularak iinden "Sol
elimin be parma sa gzne, sa elimin be parma sol g
zne olsun!" diye sylenmi. Sonra da, yksek sesle, ona "Ne is
tiyorsun, ey yal hala?" diye sormu. O da "Ben tek kaygs iba
det etmek olan yal bir kadnm! Namaz saatinin yaklatn
anlayarak bu mbarek gnde ibadetimi yerine getirmek zere i
eri girmek isterdim!" diye yant vermi. yi yrekli kapc ona
kar karak sert bir sesle "Yr bakalm! Buras ne bir camidir
ne de bir mescit! Tacir Rebi'nin ve olu Nimet'in evidir!" demi.
Yal kadn "Bunu pekl biliyorum! Ama Rebi'nin ve olu Ni
met'in evinden daha kutsanm bakaca bir yer var mdr acaba?
Bil ki, ey kuru yzl kapc! Ben, am'da, Emir-l-Mminin'in
saraynca bilinen bir kadnm. Oradan kutsal yerleri gezip gr
mek ve sayg duyulan yerlerde ibadet etmek iin ayrldm!" diye
yantlam. Ama kapc "Senin sofu biri olduunu biliyorum,
ama bu, ieri girmen iin bir neden deil! Haydi yr, yoluna
git!" demi. Ama yal kadn diretmi ve o kadar uzun zaman
orada kalm ki, sesinin grlts Nimet'in kulaklarna kadar
gelmi; ve kp bu az dalann nedenini anlamak istemi;
yal kadnn kapcya "Benim koullarmdaki bir kadnn, emir
lerin ve yce kiilerin en kapal kaplar bile kendisine her za
man ardna kadar akken, sen nasl oluyor da Rebi'nin ve olu
Nimet'in evine girmesini nlyorsun?" diyormu.
Bu szleri duyan Nimet, deti zere glm ve yal kadna ieri
girmesini rica etmi. Bunun zerine yal kadn onu izlemi ve
onunla birlikte Nama'nn dairesine girmi. En duygulu sesiyle o
nu selamlam ve bir bakla fark ettii gzelliiyle akna d
m.
168

Nama, yal kadnn ieri girdiini grnce, hemen ayaa kalk


m ve selamn saygyla iade etmi ve "Geliin bize hayr getir
sin, ey iyi yrekli anneciim! Buyur dinlen!" demi. Ama kadn
"Neredeyse ezan okunacak, kzm. zin ver de namazm kla
ym" demi. Ve hemen Kbe dorultusunda dnp dizleri zeri
ne oturarak beklemi. Ve orada, ylece, hi kprdamakszn ak
ama kadar kalm; bunca ciddi bir grev iinde bulunduundan
tr onu kimse rahatsz etmemi. Ve zaten o da, o kadar ken
dinden geerek ibadet ediyormu ki, yresinde ki olup bitene
dikkat etmiyormu.
Sonunda, Nama biraz yreklenip utanarak sofu kadnn yanna
yaklam, tatl ve saygl bir sesle "Anneciim, hi deilse bir
saatik dizlerini dinlendir!" demi. Yal kadn "Bu dnyada be
denini yormayan kii, gelecekte temiz kiiler ile sekinlere ayr
lan dinlenmeden midini kessin!" diye yant vermi. Bundan
son derece etkilenmi olan Nama "Ltfen, ey annemiz, varln
la soframz onurlandr, bizimle ekmek ve tuz paylamay kabul
et!" demi. Kadn da "Ben oruca niyetliyim kzm. Niyetimi bo
zamam. Sen benimle artk ilgilenme, kocann yanna git. Sizler,
gen ve gzel kiilersiniz; yiyin, iin, mutlu olun!...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama ki Yz Krknc Gece Olunca
Demi ki:
"Sizler, gen ve gzelsiniz; yiyin, iin, mutlu olun!" demi.

169

Bunun zerine Nama gidip kocasn bulmu ve ona "Efendim,


senden bu yal azizenin, bundan byle bizim evimize yerleme
sini salaman rica ediyorum. Bylece nurlu yz evimizi ay
dnlatr!" demi. Nimet de ona "Merak etme! Ben zaten ona ok
tan bir oda hazrlatarak temiz yataklar ve araflar serdirdim; bir
ibrik ile bir de leen koydurttum. Kimse onu rahatsz etmez!"
demi.
Yal kadna gelince, btn geceyi ibadetle ve yksek sesle Ku
ran okuyarak geirmi. Sonra gn doarken, ayaa kalkm ve
gidip Nimet'i ve dostunu bularak, onlara "Sizlerden izin almaya
geldim. Allah sizi korusun!" demi. Ama Nama, ona "Ey ana
mz, nasl iin szlamadan bizi brakyorsun? Oysa biz senin var
lnla evimizin kutsandn grerek sevinmitik ve de rahatsz
edilmeksizin ibadetini yerine getirmen iin evimizin en iyi oda
sn sana ayrmtk!" demi. Yal kadn da "Allah ikinizi de ko
rusun ve ltuf ve hayrn zerinizden eksik etmesin! Mslman
lar'a zg merhametin yreinizde sekin bir yer tutmu bulun
duunu anladmdan beri, konukseverliinize snmakla mutlu
oldum. Sizden sadece, o kuru ve naho yzl kapcnza, dnd
mde benim ieri girmemi engellememesini tembih etmenizi
rica ediyorum! imdi gidip Kfe'nin kutsal yerlerini ziyaret ede
ceim ve oralarda dua ederken, Allah'a sizi dllendirmesi iin
yalvaracam; sonra dnp gelir sizin konukseverliinizden ya
rarlanrm!" diye yantlam. Sonra ikisi de ellerini alp perek
alnlarna gtrrlerken onlar terk etmi.
Ah! Zavall Nama, eer sen bu zift suratl yal kadnn evine ne
maksatla girdiini ve senin mutluluuna ve huzuruna kar ak
lndan geirdii kara tasarlar bir bilseydin! Ama hangi yaratk
gizli olan grp gelecein tllerini kaldrabilir?

170

Alak yal kadn evden kp doruca valinin konana yollan


m; ve hemen huzura varm. Onu gren vali "Ne yaptn baka
lm? Ey rmcek alarnn toparlaycs! Ey kurnaz ve yce d
zenbaz?" diye sormu. Yal kadn da ona "Ne yapmam bekler
din ey efendim; ben ki sadece senin ranm ve baklarnn
korumasndaym. Anlataym: Gidip Rebi'nin olunun esiresi
Nama kz grdm! reten kadnlardan hi bylesine gzellik
domamtr!" demi. Vali "Ya Allah!" diye haykrm. Yal ka
dn "deta zevkle yorulmu. Saf tatllklarn ve sihirlerin akp
duran bir rma gibi!" diye szn srdrm. Vali "Ey gzle
rim! Ey atp duran yreim!" diye haykrm. Yal kadn yeni
den sze balayp "Ya nlayan bir kubbedeki su sesinden daha
taze olan sesinin tnsn duysan ne dersin acaba? Ya karaca gibi
rkek gzlerini, alakgnll baklarn grseydin hele!" de
mi. Vali "Hayranlk gstermekten baka bir ey yapamazdm.
nk, yeniden sylyorum, onu, Halife efendimize gndermek
iin istiyorum! Bir an nce baar u ii!" diye haykrm. Kadn
da "Bunun iin senden tastamam bir aylk bir sre istiyorum"
demi. Vali de "Bu sreyi sana tandm. Ama kesinlikle sonu
almalsn! O zaman benden yana seni doyuracak bir cmertlik
greceksin! te, balang olarak benim iyi niyetimin pey ake
si, bin dinar sana!" demi.
Yal kadn da bin dinar kemerine sktrp o gnden tezi yok,
dzenli biimde Nimet ile Nama'y evlerinde ziyaret etmi ve
onlarn nazarnda gn getike daha byk saygnlk kazanm
ve onlardan ilgi grm.
Bu durum bylece srp gitmi, sonunda yal kadn evin vaz
geilmez bir danman olmu. Ve bir gn Nama'ya "Kzm,
retkenlik henz senin gen kalalarn ziyaret etmemi. Benimle
birlikte gelip saygn ilekelerin, Allah'n sevgilisi eyhlerin, a
zizlerin ve Yce Tanr'yla iliki halindeki velilerin hayrl duala
171

rn salamak ister misin? Bu velileri, kzm, ben tanrm ve on


larn mucizelerini ve Tanr adna olmayacak eyler yapmalarn
salayan byk gleri olduunu biliyorum. Krleri ve sakatlar
iyi ederler, ly diriltirler, havada yzerler, su zerinde yrr
ler. Kadnlarn dllenmesine gelince Tanr'nn onlara salad
ayrcalklarn en nemsizidir bu! Ve sen bu sonucu sadece onla
rn giysilerinin eteini tutmakla ya da tespih tanelerini perek
elde edeceksin!" demi.
Yal kadnn bu szlerini duyunca, Nama, ruhunda dllenme
arzusunun kprdadn duyumsam ve yal kadna "Efendim
Nimet'den dar kma izni istemem gerek! Onun dnn
bekleyelim!" demi. Ama yal kadn "Sadece kaynanana haber
ver, bu yeter!" diye yant vermi. Bunun zerine gen kadn, Ni
met'in annesi olan kaynanasn grmeye gitmi ve ona "Senden,
ey efendim, Allah rzas iin, gidip Tanr dostu veliyi bu azize
hatunla birlikte grmeye gitmek ve kendisinden kutsal mek
nnda kutsanma salamak iin izin rica ediyorum! Sana kocam
Nimet eve dnmeden geri geleceime sz veriyorum!" demi.
Bunu duyan Rebi'nin kars "Kzm, kocann gelip de seni bula
mamas halinde duyaca znty dn! O zaman bana 'Be
nim iznim olmadan nasl oldu da evden kp gitti? lk kez byle
bir ey oluyor' demez mi?" diye cevap vermi.
O anda, yal kadn araya girmi ve Nimet'in annesine "Vallahi!
Kutsal yerlerde ivedi bir tur yapacaz, hatta onu oturtup dinlen
dirtmeyeceim bile ve gecikmeden geri getireceim!" demi.
Bunu duyan Nimet'in annesi, iini ekerek istenene raz olmu.
Bunun zerine yal kadn Nama'y alp doruca sarayn bahe
sinde tenha bir kke gtrm; onu bir sre orada yalnz brak
m ve koarak kzn geldiini valiye haber vermi; o da hemen
kke gelmi...
172

Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grm ve


yavaa susmu.
Ama ki Yz Krk Birinci Gece Olunca
Demi ki:
Vali hemen kke gelmi ve grd gzellik karsnda gzleri
kamam, eikte kalakalm.
Nama bu tanmad adamn ieri girmek zere olduunu grn
ce, hemen yzn rtm ve birden hkrklar kopararak ala
m; ve gzleriyle oradan bir k yolu aram. Ama nafile!
Bunun zerine, artk yal kadn da grnmez olduundan, Na
ma, alak kadnn ihanetine uradn anlam; ve iyi yrekli
kapcnn bu sofu kadnn sahtecilikle dolu gzleri konusunda
sylemi olduu szleri anmsam.
Valiye gelince, Nama'nn gzlerinin nnde duran kii olduun
dan emin olunca kapy kapayarak oradan uzaklam ve hemen
buyruklar vermi; Halife Abd-l-Malik bni Mervan'a bir mek
tup yazm, mektubu ve gen kadn, muhafzlarnn bana tes
lim etmi ve hemen am'a doru yola klmasn buyurmu.
Bunun zerine muhafzlarnn ba Nama'y zorla alp hzl bir
hecin devesine bindirmi; kendisi de ayn deveran zerinde yer
alarak birka kle ile birlikte abucak am yoluna koyulmu.
Nama'ya gelince, tm yol boyunca, ban rtsne gizlemi ve
yol almalara, sarslmalara, durmalara ve yeniden yola koyulma
lara ilgisiz, sessizce hkrp durmu. Ve muhafzlarn ba onun
azndan ne tek bir sz ne de bir iaret alm; bu bylece am'a
ulancaya kadar srm. Oraya ulanca, gecikmeksizin Emir173

l-Mminin'in sarayna dorulmu ve mektup ile kleyi ba


mabeyinciye teslim etmi, buna dair belgeyi alarak Kfe'ye geri
dnm.
Ertesi gn, Halife hareme girmi; eine ve kzkardeine yeni e
sirenin geldiini, onlara "Kfe valisi armaan olarak bana gen
bir cariye gndermi bulunuyor; bana mektubunda, benim iin
satn ald bu esirenin, esir tacirleri tarafndan lkesinden ka
rlan bir ah kz olduunu yazyor" diyerek bildirmi. Kars da
ona "Tanr sevincini ve ltuflarn arttrsn!" diyerek cevap ver
mi.
Bunun zerine ad Sitt Dahiye olan Halife'nin kzkardei, gen
kzn bulunduu daire hakknda bilgi edinmi ve hemen gidip
onu grm. Kz ikiye katlanm, yz gneten yanm ve
gzyalar iinde ve hemen hemen bilincini yitirmi bir halde
bulmu.
Bunu grnce, Sitt Dahiye, yrei ok yufka olduundan ona
acm ve gen kzn yanna yaklaarak, ona "Niin alyorsun
sen, kardeim? Bilmiyor musun ki, artk burada gven iindesin,
yaamn ho ve kaygsz geecek? Sen, Emir-l-Mminin'in sa
rayndan daha iyi nereye debilirdin?" diye sormu. Bu szleri
duyan Tevfik'in kz, gzlerini aknlkla kaldrarak "Ama, ey
hanmm, buras Emir-l-Mminin saray olduuna gre, yley
se ben hangi kentteyim?" diye sormu. Sitt Dahiye "am kentin
de, Nasl! Bilmiyor muydun yoksa? Seni satan tacir, Halife Abdl-Malik bni Mervan adna alndn sana sylemedi mi? El
bette ki, kardeim, bundan byle sen burada, benim erkek karde
im olan Halife Abd-l-Malik bni Mervan'n mal olarak kala
caksn! Haydi gzyalarn kurut ve bana adn syle!" demi.
Bu szleri syler sylemez ieri Halife girmi; iyilik dolu bir
glmsemeyle Nama'ya doru ilerlemi, yanna oturup ona Y
174

znn peesini kaldr, ey gen kz!" demi Fakat Nama, yzn


aacak yerde, duyduundan dehete derek titreyen elleriyle
srtndaki giysiyi enesine kadar ekmi. Halife bu garip davra
n zerine fkesine hakim olup Sitt Dahiye'ye "Bu gen kz
ben sana emanet ediyorum; umarm ki birka gn iinde kendi
ne altrr, yreklendirir ve daha az mahcup hale getirirsin!" de
mi. Sonra Nama'ya bir bak daha frlatm, sk skya giyindi
i giysiler yznden ancak ince bileklerinin bitime yerini gre
bilmi. Ama sadece bu grn bile onun kza kar byk bir
sevgi duymasna yetmi. "Bu denli hayranlk verici dkm o
lan bileklerin stn bir gzelliin bir paras olmamas mmkn
deil!" diye dnm; ve ekilmi.
Bunun zerine, Sitt Dahiye, Nama'y alp sarayn hamamna g
trm ve ykandktan sonra onu ok gzel giysilere brm ve
salarn inciler ve deerli talarla sslemi; ve gnn geri kalan
blmnde de, onu kendine altrmak iin arkadalk etmi.
Ama Nama, Halife'nin kzkardeinin kendisine gsterdii ilgi
den ok ard halde, gzyalarn kesememi ve kederlenme
sinin nedenini de aklamak istememi. nk kendi kendine
bunun asla bahtn deitirmeyeceini sylyormu. Dolaysyla
acsnn younluunu kendi iine sindirmi ve gece gndz ken
dini yiyip bitirmeyi srdrm. yle ki pek az bir zaman sonun
da hasta dm; ve am'n en nl hekimlerinin bilgilerini on
da denemelerinden sonra, sonu alnamaynca salk durumun
dan mit kesmiler.
Rebi'nin olu Nimet'e gelince, onun durumu da yleymi: Ak
ama doru evine dnm ve deti zere divana uzanm ve "Ey
Nama!" diye seslenmi. Ama, ilk kez, kimse ona yant verme
mi. O zaman hzla ayaa kalkm ve ikinci kez haykrm "Ey
Nama!" diyerek. Ama hibir yant gelmemi. Kimseler de yan
na girmemi. nk btn kleler saklanm bulunuyor ve ile
175

rinden hibiri kprdamaya cesaret edemiyormu. Bunun zerine


Nimet annesinin dairesine doru yollanm ve abucak ieri gir
mi; annesini, elini yzne dayam, kederler iinde dncelere
dalarak yitip gitmi bir halde bulmu. Bunu grnce, tedirginlii
daha da artm ve korku iinde annesine "Nama nerede?" diye
sormu.
Ama, Rebi'nin kars, yant olarak sadece gzyalarna boul
mu ve sonra i ekerek "Tanr bizi korusun, ocuum! Senin
yokluunda Nama, gelip benden yal kadnla birlikte kmak
iin izin istedi, gya mucizeler yaratan bir veliyi ziyaret etmek
istiyorlarm. Ve hl dnmedi. Ah! Olum, bu yal kadn evi
mize geldi geleli bir trl yreim sakinlemedi. Kapcmz da,
hepimizin yetitiini gren o sadk hizmetkr da ona barl bir
gzle bakmad! Bu ihtiyarn uzayp giden dualaryla ve hilekr
gzleriyle felaket getirecei nsezisi vard bende!" demi. Ama
Nimet, annesinin szn keserek, ona "Nama, kesin olarak ne
zaman dar kt?" diye sormu. Kadn da "Bu sabah, erken
den, sen arya gitmek zere evden ktktan hemen sonra!" di
ye yant vermi. Nimet de "Anne, alk olduumuz yaam de
itirip kadnlara nasl kullanacaklarn bilmedikleri ve zn
tden baka bir ey getirmeyen zgrlkler tanmann bize neye
mal olduunu gryorsun, deil mi? Ah! Anneciim, niye
Nama'nn evden ayrlmasna izin verdin? Nerelerde avare dola
tn, bir suya dp dmediini ya da devrilen bir minarenin
altnda kalp kalmadn kim bilir? Ama koarak gidip valiyi
greceim ve hemen aratrmalar yaptrmas iin onu zorlayaca
m!" diye haykrm.
Ve Nimet, kendinden geercesine saraya komu; vali, kentin en
sekin kiilerinden olan babas Rebi'nin hatr iin onu beklet
meden kabul etmi. Nimet de, selam verip almann zorunluluu
nu bile dnmeden, valiye "Bu sabahtan beri esirem, evimizde
176

barndrdmz yal bir kadnla birlikte kayboldu. Buraya onu


aratrmakta bana yardm etmeniz iin ricaya geldim" demi.
Vali sesine ilgileniyormu gibi bir eda vererek "Tabii ki, olum!
Babann hatrna sizin iin yapamayacam ey yoktur. Git, be
nim gnderdiimi syleyerek kollukubay bul ve ona, mese
leni a! Bu ok uyank ve tecrbeli bir kiidir; hi kukusuz bir
ka gn gemeden sana esireni bulur" demi.
Bunun zerine Nimet, kollukubann yanna komu ve ona
"Evden kaybolan esiremin bulunmas iin vali beni sana yolla
d" demi. Bada kurarak oturmakta olan kollukuba, bir iki
kez pufladktan sonra "Kiminle km bu kz?" diye sormu.
Nimet "Grn yle yle olan yal bir kadnla! Bu yal
srtnda bir aba tayor ve boynuna da binlerce tanesi olan bir
tespih asm bulunuyordu!" yantn vermi. Kollukuba da
"Vallahi! Bana bu yal kadnn nerede bulunduunu sylersen,
hemen gidip esireyi ararm!" demi.
Bu szleri duyunca, Nimet "Ama yal kadnn nerede olduunu
bilsem, ben kendim gider onu bulurdum!" diye yantlam. Kol
lukuba ayaklarnn durumunu deitirmi, bu kez ayaklarn
eski durumunun tersine badatrarak oturmu ve "Olum, gzle
grnmeyen eyleri bulmak ancak tm gleri kendinde topla
yan Tanr'ya zgdr!" demi. Bu szleri duyan Nimet, son ker
tede hiddetlenerek "Peygamber zerine ant ierim ki, meseleden
sadece sen sorumlusun! Ben gerekirse, gider valiyi, hatta Emirl-Mminin'i grr ve senin bu davrann anlatrm!" diye hay
krm. tekiyse "Sana nasl uygun geliyorsa yle davranrsn!
Gizli eyleri ortaya karmak iin byclk renecek deilim
herhalde!" demi.
Bunun zerine Nimet, valinin yanna dnm ve ona "Kolluk
ubay gidip grdm ve aramzda unlar unlar geti" demi.
177

Vali de "Olamaz bu! Hey! Muhafzlar, gidip bana u kpolunu


bulup getirin!" demi. Ve kollukuba gelince, vali ona "Sana,
Rebi'nin olu Nimet'in esiresini bulmak iin en sk aratrmalar
yapman emrediyorum! Atllarn her yana yolla; sen de ko her
yan ara ve mutlaka onu bul!" demi; bir yandan da hibir ey
yapmak gerekmediini ona gz krparak anlatyormu. Sonra
Nimet'e doru dnm ve "Sana gelince olum, iin iinde ben
olduuma gre esireni bulunmu bil! Ve ayet, olaanst bir
durum olur da, nk her ey olabilir, esiren bulunmazsa, onun
yerine, ben kendim, sana, sk gsl, k tatan mikap7 gibi o
turmu ve ar, huriler gibi gen ve bakire on cariye veririm! Ve
kollukubay da kendi hareminden, sana, gzm kadar doku
nulmadk, on gen cariye vermesi iin zorlarm! Sen yeter ki ii
ni ferah tut, nk bil ki, talih senin iin ne saklyorsa, onu vere
cektir; ve te yandan, Baht'n sana vermek istemedii eyi de as
la elde edemezsin!
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grm ve ya
vaa susmu.
Ama ki Yz Krk kinci Gece Olunca
Demi ki:
"Bahtn sana vermek istemedii eyi de asla elde edemezsin!"
demi.
Bunun zerine Nimet validen izin istemi ve btn gece Na
ma'y aradktan sonra midi krk, evine dnm. Ertesi gn de
ileri derecede bir krklk ve atele yataa dm. Hastal, va
7

Mikap: Kp (.)

178

li tarafndan dzenlenen aratrmalardan midini kestii oranda,


gnden gne artm. Bavurduu tabipler ona "Derdinin karnn
geriye dnmesinden baka ilac yoktur!" yantn vermiler.
Tam bu srada, Kfe kentine, tpta, eczaclkta, yldzbiliminde
ve kum falna bakmakta ok bilgili bir ranl hekim gelmi. Bu
ranl hekim, Rebi'nin kendisine gsterdii byk saygyla onur
landktan sonra Nimet'i grmeye gitmi ve ona "Bana elini ver!"
demi. Ve bu eli bir sre avucunda tuttuktan sonra uzun bir sre
de nabzn yoklam; sonra gencin yzne dikkatle bakp gl
m; sonra tacir Rebi'ye dnerek, ona "Olunun rahatszl y
reinde yatyor!" demi. Rebi de ona "Vallahi! Doru sylyor
sun, ey hekim!" diye yant vermi. Hekim de "Ve bu dert ok se
vilen bir varln yitirilmesinden kaynaklanyor! te byle olun
ca, ben imdi size, gizli glerin yardmyla, bu kiinin imdi
nerede ve nasl bir yerde olduunu syleyeceim!" diye szn
srdrm.
Ve bu szleri syleyip bitirince, ranl yere oturmu ve bir torba
dan bir paket kum karp nne sam; sonra kumlarn arasna
be beyaz akl ile siyah akl, iki ubuk, bir kaplan penesi
koymu ve bunlar ilkin belli bir dzende, sonra da ikinci bir d
zende, en sonunda da bir baka dzende sralam; onlara, Acem
dilinde birka szck fsldayarak bakm ve "Ey beni dinleyen
sizler, bilin ki, bu kii u anda Basra saraynda bulunuyor!" de
mi. Sonra yeniden sze balayarak "Yo, hayr! urada grd
m rmak beni yanltt. Bu kii u anda am'da byk bir
sarayda bulunuyor ve ey nl tacir, tpk imdi senin olunun
bulunduu bitkinlik iinde!" demi.
Bu szleri duyan Rebi "Peki, bize ne yapmak der, ey saygn
tabip? Ltfen, bizi aydnlat! O zaman Rebi'nin eli sk bir kii
olduundan ikyet edecek hibir nedenin olmayacaktr! nk,
179

Tanr tanm olsun ki, kiiye mr boyunca yetecek bollukta


dllendireceim seni!" diye haykrm. ranl da "kiniz de y
reinizi serin tutun! Ve gz kapaklarnz rahatlasn ve gzlerini
zi tedirginlik duymadan kapatsn! nk bu iki genci birletir
me iini ben zerime alacam ve bu i sizin dnemeyeceiniz
kadar kolay olacak!" diye yant vermi. Sonra, Rebi'ye hitap e
derek "Cebinden drt bin dinar kar!" diye eklemi. Ve Rebi,
hemen drt bin dinar ranl'nn nne sermi. ranl da ona
"imdi tm harcamalara yetecek kadar paraya sahip olduuma
gre, olunu da yanma alarak hemen am'a gitmek zere yola
kyorum! Ve eer Allah isterse, sevdii kiiyle birlikte geri d
neceiz!" demi. Sonra, uzanm yatakta yatmakta olan delikan
lya dnerek, ona "Ey saygn Rebi'nin olu, adn ne senin?" diye
sormu. O da "Nimet!" diye yantlam. ranl "Pekl Nimet,
kalk bakalm ve ruhun bundan byle tm tedirginliklerden kur
tulsun, nk bu andan balayarak kendini cariyene kavumu
bil!" demi. Nimet de hekimin olumlu etkisiyle birdenbire kpr
dam, kalkp yatakta oturmu. Hekim de "Cesaretini topla ve
yreini btn tut! Tm kayglarn kafandan kov! Ye, i ve
uyu! Bir hafta iinde, bir kez kendini toparlaynca, gelip birlikte
yola kmak zere seni alacam!" diye szn srdrm. Ve
Rebi ile Nimet'ten izin alarak kendisi de yola kmaya hazrlan
mak zere oradan ayrlm.
Bunun zerine Rebi, oluna be bin dinar daha vermi ve ona
zengin mallar, zengin renkli Kfe ipeklileri yklemek zere
develer, kendisi ve birlikte gtrecei kiiler iin atlar satn al
m. Sonra, hafta sonunda Nimet, bilginin tlerini tutmu bu
lunduundan kendini ok iyi bulduu iin, Rebi, olunun hibir
uygunsuz durum olmakszn am'a yolculuk yapabileceine ka
rar vermi. Nimet, anasna, babasna, Tevfik'e ve yal kapcya
veda etmi; ve tm ev halknn ellerini bana koyup iyi dilekler
180

de bulunmasn kabullenip ranl bilginle birlikte Kfe'den ayrl


m.
O sralarda Nimet, delikanlln en gzel ana ulam imi;
ve on yedi ya, hafif kzarm yanaklarn ipeksi ayva tyleri
donatm; bu da onun ekiciliini daha batan karc klyor ve
onu grenler hayranlkla durup ona bakmaktan kendilerini ala
myorlarm.
ranl bilgin de, delikanlnn bysnn zevkli etkisine ok ge
meden kendini kaptrm; onu tm ruhuyla sevmi ve yolculuk
lar boyunca tm rahatlklardan, srf o yararlansn diye kendini
esirgemi. Ve onu mutlu grnce sonsuz sevinlere kaplm...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grerek ya
vaa susmu.
Ama ki Yz Krk nc Gece Olunca
Demi ki:
Ve onu mutlu grnce, sonsuz sevinlere kaplm.
Bu koullar altnda yolculuk ho ve yorgunluk duyulmadan ge
mi ve bylece am'a gelinmi.
ranl bilgin, Nimet ile birlikte byk arya gitmi ve orada a
bucak bir dkkn kiralam; ve bu olduka byk dkkn yeni
letmi. Sonra da zarif raflar yaptrm; bunlar kadifelerle kaplat
m ve zerlerine deerli ielerini, merhemlerini, belsemlerini,
tozlarn, cam ielerde saklanan uruplarn, saf altn iinde sak
lanan ince tiryaklarn8, iinde yz g bulunur bitki zsu
8

Tiryak: Afyondan yaplm bir ila (Y.)

181

yunun olgunlat metalsi yansmalar olan Acem fayansndan


mlekleri dzgn biimde sralam; ve byk ieler arasna,
imbik ve karni gibi damtma gereleri ve bir de altn usturlap
koymu.
Bunu izleyerek srtna hekim esvabn, bana da sarn yedi
kez dolad klahn geirmi; sonra da kendisine ila tertiple
mek, havan dvmek, ila paketlemek ve kendi gzetimi altnda
reeteleri kaleme almak zere yardmc olmasn dnd Ni
met'i giyindirmeyi tasarlam ve bu maksatla onu da, kendi eliy
le, mavi ipekten bir gmlek ve kamirden bir yelekle donatm;
nne de aralarna altn teller sokularak rlm, kalalarn sa
ran pembe bir nlk takm. Sonra da ona "Ey Nimet, u andan
balayarak bana baba demen gerekecek, ben de seni olum diye
aracam; yoksa am halk aramzda senin de pekl anla
yacan bir iliki olduunu sanr!" demi. Nimet de "ittim ve
itaat ettim!" demi.
ranl'nn hasta bakaca dkkn alr almaz, kentte oturanlar,
her yandan, kalabalklar olutururcasna skn etmi; kimi der
dini anlatyor, kimi de srf delikanlnn gzelliini seyre geli
yormu; ve hepsi de Nimet'in hekimle, kendilerinin bilmedii ve
gzel yardmcnn azndan ok zevkli bulduklar Acem diliyle
konumalarn iitince ayn zamanda hem ayor hem de by
leniyorlarm. Ama ziyaretileri aknln son snrna ulatran
asl ey, ranl hekimin hastalklarn byk bir ustalkla ortaya
karmasym.
Gerekten, tabip, kendisine bavuran hastann gznn beyaz
larna bakyor; sonra da eline byk bir cam bardak veriyor ve
ona "e!" diyormu. Hasta bardaa iiyor, Acem de ieyi gz
nn hizasnda havaya kaldrarak inceliyor; sonra da, "Senin u
ve u derdin var!" diyormu. Hasta da her zaman "Aman Al
182

lah'm! Doru!" diyormu. Ve herkes kollarn havaya kaldrarak


"Ya Allah! Ne byk bir hekim! Daha nce bylesine bir eyden
sz edildiini hi duymamtk! Nasl oluyor da insann sidiine
bakarak hastaln tehis edebiliyor?" diyorlarm.
Bylece, ranl hekimin birka gnde, olaanst bilgisi ynn
den, kentin ileri gelenleri ve zengin kimselerince tannmasna ve
bunca marifetinin Halife'nin ve kzkardei Sitt Dahiye'nin kulak
larna erimesine amamak gerekirmi.
Ve gnlerden bir gn, hekim dkknn ortasnda oturmu, yann
da bulunan ve elinde bir kalem tutan Nimet'e bir reete yazdrr
ken, saygn bir hanm, zerine deerli talar ilenmi krmz de
riden koumlu bir eee binmi olarak gelip dkknn kapsnda
durmu ve eein dizginini semerin zerinde bulunan bakr bir
halkadan geirerek dmledikten sonra bilgine bir iaret yapa
rak gelip eekten inmesine yardm etmesini istemi. Bilgin abu
cak yerinden kalkarak kadnn elini tutmu ve eekten inip dk
kna girmesine yardm etmi; orada, Nimet belli belirsiz glerek
bir yastk getirirken, kendisinden oturmasn rica etmi.
Bunun zerine kadn, giysisinin altndan ii idrar dolu bir ie
kararak hekime "Irak'n Acem yakasndan gelip am'da o a
las tedavileri yapan tabip, herhalde sensin, deil mi, ey saygn
eyh?" diye sormu. O da "Klen, kendisidir!" diye yant ver
mi. Kadn "Hi kimse Tanr'dan bakasnn klesi deildir! Bil
ki, ey bilimin ulu stad, bu ienin iinde senin anlayacan ey
var, sahibesi de henz bir bakire olmasna karn efendimiz
Emir-l-Mminin'in gzdesidir. Buradaki tabipler onun saraya
ulatndan beri ektii rahatszln nedenini bulamadlar. E
fendimizin kzkardei El-Sitt Dahiye de beni, bilemediimiz ne
deni bulman iin bu ieyle sana yollad" demi.
183

Bu szleri duyan hekim "Ey hanmm, ilalarn llerini sapta


mak ve hangi saatlerde iileceinin tanmlanmasn yapabilmek
iin, hastann adn bana sylemen gerek!" demi. Kadn da "A
d Nama'dr!" diye yant vermi.

Bunun zerine hekim eline bir kt paras alarak bazlar kr


mz, bazlar yeil mrekkeple birok hesap drm. Sonra
krmz rakamlar ile yeil rakamlarn toplamn yapm ve bunla
r da toplam; ve "Ey hanmm, hastal buldum! Bu hastala
'Yrek yelpazelerinin titreyii' diyorlar!" demi. Bu szleri duyan
kadn "Aman yarabbi! Gerek bu olsa gerek! nk yreinin
yelpazeleri ylesine bir iddetle titriyor ki, biz iitebiliyoruz!"
diye haykrm. Hekim "Ama, reete yazmadan nce hangi lke
den geldiini renmem gerek! Ve bu ok nemlidir; nk, an
cak bu ekilde, bir kez hesaplarm yaptktan sonra, havann ha
fifliinin ya da arlnn onun yreinin yelpazeleri zerindeki
184

etkisini bilebilirim. Dahas, bu narin yelpazelerin korunmasn


salamak iin, ne zamandan beri am'da bulunduunun ve ya
nn ne olduunun da ayn ekilde bana bildirilmesi gerek!" de
mi. Kadn da "Anlaldna gre, Irak'n bir kenti olan Kfe'de
bym; ya da on alt olsa gerek! nk bize Kfe yangn
nn kt sene doduunu syledi. am'daki bulunduu sreye
gelince, sadece birka haftadr...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama ki Yz Krk Drdnc Gece Olunca
Demi ki:
"... sadece birka haftadr!" demi.
Bu szleri duyunca ranl hekim, yrei bir deirmen gibi ses
veren Nimet'e "Olum, bn-i Sina'nn tertibinin yedinci madde
sine gre u ve u ilalar hazrla!" demi.
Bu srada kadn dnp delikanlya bakm ve yzn daha dik
katle, uzun uzun inceledikten sonra "Aman yarabbi! ocuum,
hastamz sana ok benziyor, onun yz de seninki kadar gzel
ve tatl!" demi. Sonra bilgine "Syle bana, ey soylu ranl, bu
gen senin olun mu yoksa klen mi?" diye sormu. O da "O
lumdur, ey saygn kii ve de senin klendir!" diyerek yant ver
mi. Yal kadn da bu sayg gsterisinden pek ok holanarak
"Gerekte, burada ben, senin bilgine mi, ey yce hekim, yoksa
oluna m hayran olaym, bilmiyorum!" diye yant vermi, Son
ra da, Nimet, kk ila paketlerinin hazrlanmasn bitirip, bun
lar bir kutuya koyup ranl hekimle birlikte am'a gelmi bulun
duunu birka szckle Nama'ya bildiren bir mektubu da ayn
185

kutunun iine kaydrverdii srada kadn tabiple konumasn


srdryormu. Bunu izleyerek, kutuyu kapatm ve zerine
am'da oturanlar iin okunmaz ama Arap yazsn Kfi harflerle
de yazlsa ok iyi okuyan Nama iin zlebilir ekilde Kfi
harflerle adn ve adresini yazm. Kadn da kutuyu alarak ve he
kimin tezghna on altn dinar brakarak ikisinden izin alp abu
cak hastann yanna ulamak iin doruca saraya gitmek zere
yola koyulmu.
Onu her zamanki gibi gzleri yar kapal ve gzlerinin ular
yalarla slanm olarak bulmu. Yanna yaklaarak ona "Ah! K
zm bu ila umarm ki, tertipleyeni grdmde bende uyanan
zevk kadar sana salk salasn! Bir melek kadar gzel bir deli
kanlyd bu kii ve onun alt dkknda bir mutluluk ortam
oluturmutu! te senin iin bana verdii kutu da u!" demi.
Bunun zerine Nama, kendisine sunulan eyi reddetmi olma
mak iin elini uzatp kutuyu alm ve kapana dalgn bir bak
frlatm; ama birdenbire, kapan zerinde, Kfi harflerle yazl
m "Ben Nimet'im, Kfeli Rebi'nin olu!" szcklerini okuyun
ca rengi deimi. Ama iinde baylmasn ya da heyecann be
lirtmesini nlemek iin yeterince g bulmu. Ve glerek yal
kadna "Onun gzel bir delikanl olduunu sylyorsun ha? Na
slm bakalm?" demi. Kadn da "ylesine eitli zevklerin bir
karm ki, onu tanmlamam mmkn deil! O gzleri! O kasla
r! Ya Allah! Ama asl ruha ho gelen yan, dudann sol kesi
zerindeki bir ben ile glnce sa yananda beliren bir gamze
dir" diye yant vermi.
Bu szleri duyunca Nama'nn bu kiinin kendi sevgilisi Nimet
olduundan hi kukusu kalmam; ve yal kadna "Madem ki
yle, bu yz, bir iyilik alameti olabilir! lalar bana ver!" de
mi. Ve glerek onlar alm ve bir defada yutmu. Ve ayn anda
mektubu grm, ap gzden geirmi. Bunu izleyerek yatan
186

dan srayarak kalkm ve "Benim iyi yrekli anacm, iyi


lemeye baladm hissediyorum. Bu ila mucizeler yaratyor.
Oh! Bu ne kutsanm gn byle!" diye haykrm. Yal kadn da
"Evet! Vallahi bu Yce Tanr'nn bir kutsamasdr!" diye hay
krm. Nama da "Ltfen, bana yiyecek, iecek bir eyler getir!
nk bir ay var ki nme konan yiyeceklere dokunmadm
iin neredeyse alktan lmek zereyim!" diyerek haykrm.
Bunun zerine yal kadn, kleler araclyla Nama'ya her tr
den kebaplar, meyveler, ieceklerle dolu tepsiler getirttikten
sonra koarak Halife'ye de ranl tabibin iitilmedik bilimiyle
gen esirenin iyiletiini haber vermeye gitmi. Halife de "Git
ona benim tarafmdan bin dinar gtr!" demi. Yal kadn da
kendisine kapal bir kutuda tabibe gtrlmek zere ayn ekilde
bir armaan veren Nama'nn yanna uradktan sonra, Halife'nin
emrini yerine getirmek zere acele etmi.
Yal kadn dkkna ulat zaman, Halife tarafndan gnde
rilen bin dinar tabibe, kutuyu da Nimet'e vermi; o da kutuyu
ap iinde bulduu mektubu okumu. Ama heyecan yle b
yk olmu ki, hkrklara boulmu ve dp baylm; nk
Nama, bu mektupta ona, tm servenini: nasl valinin buyruuy
la karldn ve armaan olarak am'daki Halife Abd-l-Ma
lik'e gnderildiini ana hatlaryla anlatyormu.
Bunu gren, iyi yrekli yal kadn, tabibe "Acaba olun, neden
birdenbire gzyalarnda boulduktan sonra byle bayld?" diye
sormu. O da "Ey saygn hatun, nasl olur da baka trl olmas
n isteyebilirsin? nk esire Nama, benim olum sandn bu
gencin maldr ve Kfe'nin nl bir tacirinin olundan bakas
deildir. Ve bizim am'a geliimizin, gzleri ihanet saan bir
lanetli kocakar tarafndan karlarak ortadan kaybolan gen
Nama'y aramaktan baka nedeni yoktur. Ve de ey anamz, bun
187

dan byle en deer verdiimiz umudumuzu senin ellerine bra


kyoruz ve malik olunan en kutsal eyin bulunmasnda bize yar
dmc olacandan kuku duymuyoruz!" diye yant vermi. Son
ra da "Ve minnettarlmzn bir gvencesi olarak da, ite, ba
lang olarak, Halife'nin bin dinar! Bunlar senindir! Gelecek de,
sana, iyiliklerine kar beslediimiz minnettarln yreimizde
sekin bir yeri olduunu gsterecektir.
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grerek ya
vaa susmu.
Ama ki Yz Krk Beinci Gece Olunca
"... iyiliklerine kar beslediimiz minnettarln yreimizde
sekin bir yeri olduunu gsterecektir!" demi. Bunun zerine
iyi yrekli soylu kadn hemencecik baylm olan Nimet'i ken
dine getirmeye uraan hekime yardm etmeye komu; ve ona
"Benim iyi niyetimin ve ballmn itenliine gvenebilirsi
niz" demi. Ve onlar brakarak hemen Nama'y grmeye gitmi;
ve onu yz sevin ve salktan k saarken bulmu. Yanna
glerek yaklam ve ona "Kzm, niin daha balangta annene
gven duymadn? Ama yine de, Kfeli Rebi'nin olu tatl ve g
zel Nimet olan efendinden ayrlm olduun iin ruhundan ko
pan tm yalar dkmekte hakl idin!" demi. Ve gen kadnn
ardn grerek, abucak "Benim az sklma ve senin i
in beslediim annelik duygularma gvenebilirsin, kzm! Sana,
yaamm tehlikeye soksam da seni sevgilinle birletireceime
yemin ederim! Artk ruhun ferah olsun ve brak yal annen ken
di bildiince senin iyiliin adna davransn!" diye eklemi.

188

Bunun zerine sevinten ellerini pen Nama'y orada brakm


ve iine kadn giysileri, mcevherler ve tam bir klk deitir
mek iin gerekli her eyi koyduu bir boha hazrlamaya koyul
mu; ve hekimin dkknna giderek orada, Nimet'e kendisiyle
bir kenara ekilmesi iin iaret etmi. Bunun zerine Nimet de
onu dkknn arkalarnda bir yere gtrm ve orada bir perde
nin ardnda plann renmi; bunu mkemmel bulmu ve ken
disine aklanan tertibe gre davranmaya karar vermi.
Bunun zerine yal kadn Nimet'i getirdii esvaplarla giyindir
mi, srmeyle gzlerini ve yanandaki beni belirginletirmi;
sonra bileklerine bilezikler geirmi ve mcevherle donatt
salarn Musul tlyle rtm; ve Nimet'i bu haliyle Halife'nin
saraynda bulunan btn kadnlardan ok daha gzel ve hayran
lk verici bulmu. Bunun zerine ona "Yaratan Allah'na kurban
olaym! imdi, senin henz bakire olan kzlar gibi bir yry
tutturman gerek! Bunun iin sa kalan sol kalan zerine devi
rerek kk admlarla yrmeli ve kn da bilerek yeni sra
malarla oynatmalsn! Buradan kmadan nce hele bu trl y
ryn bir denemesini yap bakalm!" demi.
Bunun zerine Nimet, dkknda sz konusu tavrlar yapm ve
bunu o denli baaryla yerine getirmi ki, yal kadn "Maallah!
Artk bundan byle kadnlar vnmekten kanmallar! Bunlar
ne harika k kvrmalar ve ne gzkamatnc kala sallamalar!
Bununla birlikte, yaptn eyin hayranlk uyandrc olmas iin,
ban biraz daha eerek ve gzlerinin ucuyla bakarak grn
n daha baygn bir hale getirmen gerek! Evet! Bu ekilde ok
iyi! imdi beni izleyebilirsin!" diye haykrm. Ve onunla birlik
te sarayn yolunu tutmu.
Birlikte hareme ayrlan kkn giriindeki kapya yaklatklarn
da, bahadmaas onlara doru ilerleyerek "Hibir yabanc kii,
189

Emir-l-Mminin'in zel buyruu olmadan buraya giremez! Bu


gen kzla birlikte ekil bakalm! Ya da yalnz bana ieri gir!"
demi. Ama yal kadn ona "Senin o bilgeliine ne oldu, ey mu
hafzlarn tac! Sen her zaman kibarln ve uygarln ta kendisi
idin. imdiyse o ok ho grnne hi uymayan bir tavr tak
nyorsun! Bilmiyor musun ki, ey kibar tavrl kii, bu cariye, e
fendimiz Halife'nin kzkardei Sitt Dahiye'nin maldr ve Sitt
Dahiye senin, gzde cariyesine saygndan uzak davrandn
renirse iinden, hatta bandan olursun? Bylece sen kendi fela
ketini kendin hazrlam olacaksn!" demi. Sonra soylu kadn,
kadn klndaki Nimet'e dnerek ona "Gel, esire! Bizim bae
fendinin bu sayg noksanln tmyle unut! Hanmna da sakn
bir ey syleme! Haydi, gel!" demi. Ve onu elinden tutarak ie
ri sokmu; o da, ban zarafetle saa sola sallayarak glen gz
leriyle hadmaasna ba sallatan iveli bir bak frlatm.
Bir kez harem avlusuna girince, soylu kadn, Nimet'e "Olum,
sana haremin arka taraflarnda bir oda hazrlattk; oraya bu edal
yryle ve yalnz bana gideceksin! Oray bulmak iin, ura
daki kapdan girersin, nne kan geitten yrrsn, sonra sola
dner, sonra saa ve tekrar saa! Srayla be kap sayarsn ve al
tncy aarsn! te gidip kendisine haber vereceim Nama ile
buluacan oda orasdr. Ben de daha sonra ikinizi, muhafzla
rn ve hadmaalarnn dikkatini ekmeden saraydan kartma
nn yolunu arayacam!" demi.
Bunun zerine Nimet, geide girmi, ama aknl iinde gide
cei yn arm; saa dnm, sonra tekine kout bir geide
kan sola doru yrm ve altnc odaya girmi...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grerek ya
vaa susmu.
190

Ama ki Yz Krk Altnc Gece Olunca


Demi ki:
Altnc odaya girmi.
Bylece kk bir kubbe oluturacak ekilde yaplm, yksek
tavanl, duvarlar hat sanatnn en gzel rneini oluturan altn
harflerle yazlm ayetlerin ssledii bir salona ulam; burada
duvarlara pembe ipekten kumalar aslm, pencereleri tllerle
donanm, yerde de Horasan ve Kamir hallar serili imi; tabu
relerde, ii meyve dolu meyvelikler varm; yerdeki hal zerin
de st ipek rtl tepsiler, ilerinde ekilleri ve hayranlk uyan
drc kokularyla en g beenir boazlara bile lezzet verebi
lecek ve Dou kentlerinde, hatta tm dnyada sadece am'n o
denli cana yakn nitelikleri vermeyi bildii nl hamur tatllar
bulunduunu dndrtyormu.
Oysa, Nimet, bu salonda bana geleceklerden kukulanmadan
bulunuyormu.
Salonun ortasnda, gze batan eya olarak zeri kadife kapl bir
taht varm; Nimet, geitlerde grlmek korkusuyla dolamak
tan kurtulmu olduundan gidip tahta oturmu ve aln yazsn
beklemi.
Orada bulunal birka dakika olmadan, kulaklarna kubbede
yanklanan bir ipekli hrts gelmi; ve ieriye, yan kaplardan
birinden, stnde i giysilerinden baka esvap bulunmayan ve
yznde pee ve salarnda rt olmakszn, ahane grnl
bir kadn girmi; onun ardnda da ayaklar plak, bann stn
de iekler ve elinde firavun incirinden yaplm bir ut bulunan
kk sevimli bir kle varm. Ve bu kadn, Emir-l-Mminin'in
kzkardei Sitt Dahiye'den bakas deilmi.
191

Sitt Dahiye, salonda yz peeli olarak oturan kiiyi grnce, o


nun yanna zarafetle yaklam ve ona "Ey tanmadm yaban
c, sen kimsin? Ve hibir uygunsuz gzn gremeyecei harem
de niin byle peene brnm oturuyorsun?" diye sormu. A
ma, abucak ayaa kalkm bulunan Nimet, hibir ey syleme
ye cesaret edememi ve sessiz kalmay yelemi. Sitt Dahiye de
ona "Ey gzel gzl gen kz, bana neden cevap vermiyorsun?
Eer kardeim Emir-l-Mminin tarafndan saraya yollanm bir
esire isen, bunu bana abuk syle, gidip senin iin yardmda bu
lunaym; nk benden hibir ey esirgemez" diye sormu. Ama
Nimet, yant vermeyi gze alamam. Sitt Dahiye de gen kzn
konumasn orada bulunan ve gzlerini fal ta gibi am, bu
denli mahcup olan peeli kza aknlkla bakan kk kleden
kaynaklandn dnm. Bunun zerine "Haydi, nonoum,
sen git de kapnn ardnda dur ve ieri hi kimsenin girmesine
izin verme!" demi. Bylece kk kle dar knca, Nimet'in
iyice yanna gelmi; o da byk yeldirmesine daha sk sarlma
ya kalkm; Dahiye "imdi syle bana, ey gen kz, kimsin sen
ve adn nedir ve Emir-l-Mminin'in buyruuyla yalnz benim
girebileceim bu salona geliinin nedeni nedir? Benimle zgr
ce konuabilirsin, zira seni ok gzel buldum, gzlerin de ok
houma gitti! Evet! Gerekten sana hayran oldum, yavrum!" de
mi. Beyaz ve zarif bakireleri ar derecede seven Sitt Dahiye,
yant beklemeden gen kz belinden tutup kendine ekmi ve
elini, okamak iin gslerine gtrm; teki eliyle de giysi
sinin dmelerini zyormu. Ama gen kzn gsnn bir
delikanlnn bar kadar dz olduunu grnce arp kalm!
lkin irkilmi, sonra yaklap ii akla kavuturmak iin esva
bn kaldrmak istemi.
Nimet, onun bu davrann grnce, konumann daha doru o
lacan dnm ve Sitt Dahiye'nin elini dudaklarna gtre
192

rek, ona "Ey hanmm, kendimi tmyle senin iyilikseverliine


terk ediyorum ve beni kanatlarnn altna alarak koruman iin
yalvaryorum!" demi. Sitt Dahiye "Tm gcmle bunu yapaca
m. Haydi konu!" demi. Nimet de "Ey hanmm, ben gen kz
falan deilim; adm Kfeli Rebi'nin olu Nimet'tir; ve buraya
yaamm tehlikeye sokarak gelmisem, Kfe valisinin benden
kard ve cariye olarak Emir-l-Mminin'e gnderdii karm
Nama'y grebilmek iindir. Peygamberlerimizin yaam zeri
ne, hanmm, senden, esirene ve eine acman diliyorum!" de
mi. Ve gzyalarna gmlm.
Sitt Dahiye, hemen kk kleyi arm ve ona "abuk nono
um, Nama'nn dairesine ko ve ona 'Hanmm Dahiye seni a
ryor' de!" demi. Sonra da Nimet'e dnp...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grm ve ya
vaa susmu.
Ama ki Yz Krk Yedinci Gece Olunca
Sonra da Nimet'e dnp ona "Ruhunu serin tut delikanl; seni
ancak mutluluklar bekliyor!" demi.
Bu srada yal kadn Nama'y bulmaya gitmi ve ona "abuk
beni izle kzm! Kocan kendisi iin hazrladm odada!" demi.
Ve onu heyecandan sapsar, Nimet'i bulacan sand odaya
gtrm. Ama onu orada bulamaynca dehete dmler ve
ok kederlenmiler; yal kadn "Kesinlikle geitlerde yolunu
kaybetmi olmal! Sen, kzm, hemen dairene dn, ben gidip onu
arayaym!" demi.

193

te tam bu srada kk kle Nama'nn dairesine girmi, onu


titrerken ve iyice sararm olarak bulmu; kle ona "Ey Nama,
hanmm Sitt Dahiye seni istiyor!" demi. Bunu duyan Nama,
kendisinin de sevgilisinin de mahvolduklarndan hi kuku duy
mam ve sarslarak plak ayakl narin kk kzi izlemi. Ama
salona henz girdii srada, Halife'nin kzkardei yanna gelmi
ve dudaklarnda glmsemeyle elini tutup onu hep peeli olarak
bekleyen Nimet'in yanna gtrm ve ikisine birden "Mutlu o
lun!" demi. Ve iki gen o anda birbirlerini tanmlar ve birbiri
nin kollarna baygn dmler.
Bunu gren Halife'nin kzkardei yzlerine glsuyu serpmi, on
lar yeniden kendilerine getirmi ve yalnz brakp dar km.
Bir saat sonra da geri dnm, onlar oturmu, birbirine smsk
sarlm ve kendi iyiliinden dolay gzleri mutluluk ve minnet
yalaryla dolu olarak bulmu. Bunun zerine onlara "imdi bi
ze, mutluluunuzun sonsuza dek srmesi dileiyle hep birlikte
ierek enlik yapmak gerekir!" demi. Ve hemen, bir iaretle,
glp duran kk kle, bardaklar nefis bir arapla doldurup
onlara sunmu. miler ve Sitt Dahiye onlara "Birbirinizi ne
ok seviyorsunuz! Herhalde ak zerine ok gzel arklar bili
yor olmalsnz! Bunlardan birkan okumanz ok isterdim. A
ln u udu! Ve karlkl olarak, onun aacnn ruhundan kopan
tatl sesleri duyurun bana!" demi.
Bunun zerine Nimet ve Nama, Halife'nin kzkardeinin elini
pmler ve dzen verdikleri utla, karlkl olarak u harika di
zeleri okumular:

194


Sana ince rtmn altnda Kfe'den iekler,
gnein altnyla daha da tozlanm meyveler getir
dim!

Sudan'n tm altn senin tenindedir, ey sevgili,


gnein salarnda ve am'n kadifesi gzlerin
dedir!

te karndaym! Ilk akamlarn uygun kld


saati sana getiriyorum! Hava yenidir, gece yumu
ack ve saydamdr ve bize yapraklarn ve sularn sesi
gelmektedir.

Karmdasn, karmdasn, ey benim gece dola


an ceylanm! Gece tmyle gzlerinin yla boul
du! Ah! Deniz zerinde sarho bir ku gibi gzlerine
dalyorum!

Biraz daha yakla bana ve gel dudaklarm ze


rindeki glleri derle! Sonra brak beni eneime ya
vaa kayaym, omuzlarmdan topuuma kadar senin
iin rplak kalaym!

Oh! Sevgilim!...

te karndaym! Ayndan olumu etimin


gizli meyvesi, bildiin olgun eklini alyor. Gel!... Tm
deniz gznde belirecek! O deniz ki, alkanmas ku
lar sarho eder!
Bu arknn son nameleri mutluluktan baygn Nama'nn dudak
larnda snerken, birdenbire perdeler alm ve Halife salona
girmi.
195

Onu grnce, birden derhal ayaa kalkmlar ve nnde ye


ri pmler. Halife hepsine glerek bakm ve gelip halnn ze
rine ortalarna oturmu ve kk kleye bardaklar getirmesini
ve arap koymasn buyurmu. Sonra "Hep birlikte Nama'nn
salna kavumasn kutlamak iin ielim!" demi ve altn ku
pay kaldrp "Gzlerinin ak uruna ey Nama!" demi; ve iki
yi ar ar imi. Sonra barda yere koymu ve tanmad, r
tnm esirenin varln fark ederek kzkardeine "ipek rts
nn altnda yz bana ok gzel grnen bu gen kz da kim?"
diye sormu. Sitt Dahiye de "Bu Nama'dan ayrlamayan bir ar
kadadr; nk o olmadan kz ne az tadyla yemek yiyebili
yor ne de bir ey iebiliyor!" diye yantlam.
Bunun zerine Halife, delikanlnn yzndeki peeyi kaldrm
ve gzelliini grerek akna dnm! Gerekten, Nimet'in ya
naklarnda henz sakal yokmu; enesi zerinde tatl bir glm
semeyle beliren misk damlas9 dnda, sadece beyaz tenine tap
las bir glge oluturan ayva tyleri varm.
Halife, bunu grnce, son derece keyiflenerek "Aman yarabbi!
Ey Dahiye, bu akamdan tezi yok bu yeni gen kz da odalk o
larak alacam ve Nama'ya olduu gibi ona da, gzelliine yara
r bir daire ve nikhl eim olarak birok ev balayacam!"
diye haykrm. Sitt Dahiye de "Tabii ki, kardeim, bu gen kz
senin anna yarar bir paradr!" diye cevap vermi. Sonra da
"Birdenbire aklma bilginlerimizden birinin yazd bir kitapta
okuduum bir yky anlatma fikri geldi" diye eklemi. Halife
de "Neymi o yk?" diye sorunca, Sitt Dahiye, unlar anlat
m:
"Bil ki, ey Emir-l-Mminin, Kfe kentinde ad Rebi'nin olu
Nimet olan bir gen yaarm...
9

Misk damlas deyimiyle burada ben ima ediliyor (.)

196

Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava


a susmu.
Ama ki Yz Krk Sekizinci Gece Olunca
Demi ki:
"... Rebi'nin olu Nimet adl bir gen yaarm. Onun da sevdii
ve kendisini seven gzel bir cariyesi varm; nk ikisi birlikte,
ayn beikte yetitirilmi ve ergenlik ann ilk gnlerinden
balayarak birbirlerini sahiplenmi bulunuyorlarm. Bir gn ge
lip de zaman onlar birbirinden ayrasya kadar yllarca birlikte
mutlu olmular. Acmasz bahtn felaket arac olarak hizmet g
ren bir kocakar buna neden olmu. Gen esireyi karm ve
onu kentin valisine teslim etmi, o da kz zamann hkmdarna
armaan olarak gndermi.
Ama Rebi'nin olu, sevdii kiinin kaybolduunu renince bu
hkmdarn saraynda, haremde, onu buluncaya kadar rahat ede
memi. Ama tam ikisi birlikte yeniden bulumalarn kutlarken
ve sevin gzyalar dkerlerken, bulutuklar saraya hkmdar
girivermi ve onlar birlikte yakalam. Hiddeti son snrna ula
m ve durumlarn anlatmalarna frsat vermeden, hemen orada,
ikisinin de kafasn kestirmi! Oysa" diye szn srdrm Sitt
Dahiye, "Bu yky yazan bilgin, sonu hakkndaki grlerini
aklk getirmeden, yky bitirdiinden; ey Emir-l-Mminin,
bu hkmdarn davran hakknda senin grn ve onun ye
rinde olsaydn, ayn koullar altnda nasl davranacan ren
mek isterdim!" demi.
Emir-l-Mminin Abd-l-Malik bni Mervan, hi tereddt etme
den "Bu hkmdar o denli acele davranaca yerde iki genci ba
197

lasaym daha iyi olurmu; bunun da dayana olurdu:


lki, iki gencin birbirini uzun zamandr has duygularla sevmele
ri; ikincisi, sarayda bulunduklarna gre bu hkmdarn konuu
saylmalar; ve nc de, bir hkmdarn ihtiyatl ve ll
davranmas gerektiinden! Sonu olarak bu hkmdarn gerek
bir hkmdara yarar biimde davranmadn syleyebilirim!"
demi.
Bu szler zerine Sitt Dahiye, kardeinin ayaklarna kapanm
ve ona "Ey Emir-l-Mminin, bilmeden, kendiliinden, gelecek
te yerine getirecein bir hkmde bulunmu oldun! Sana, atala
rmzn kutsal ans ve yce pederimiz adna, imdi aklayaca
m konuda da ayn adaleti gstermeni dilerim!" diye haykrm.
Halife de, ok ararak, kzkardeine "Bana tam bir gven bes
leyerek konuabilirsin! Ama nce ayaa kalk!" demi. Halife'nin
kzkardei de ayaa kalkarak iki gence doru dnm ve onlara
"Ayaa kalkn!" demi. Onlar da ayaa kalkmlar ve Sitt Dahi
ye kardeine "Ey Emir-l-Mminin, pee altndaki bunca gzel
ve tatl olan bu gen kz, aslnda Rebi'nin olu gen Nimet'ten
bakas deildir. Nama da onunla birlikte yetitirilen ve sonra
dan onun ei olan kimsedir! Onu kartan da, ad Yusuf El-Teka
fi olan Kfe valisinden bakas deildir.10 Sana yazd mektup
ta, esireyi on bin dinara satn aldn bildirerek yalan sylemi
tir. Senden onun cezalandrlmasn ve balanmaya bunca la
yk bulunan bu iki genci de balaman dilerim. Benim hatrm
iin, senin konuun olduunu, senin glgende barnmakta bu
lunduklarn da dnerek onlar affet!" demi. Kzkardeinin bu
szlerini duyan Halife "Kesinlikle! Benim verdiim szden dn
dm hi grlmemitir!" demi.
Sonra Nama'ya dnerek ona "Ey Nama, urada duran kii senin
efendin Nimet midir?" diye sormu. O da "Sylediin gibi ey
10 Valinin ad Yurdatap ve Karada evirilerinde Haccac- Zalim olarak geiyor (.)

198

Emir-l-Mminin!" diye cevap vermi; Halife de "Sizi birbirini


ze baladm!" diye szn balam.
Bundan sonra Nimet'e bakp ona "Ama bana hi deilse buraya
nasl girdiini ve Nama'nn benim saraymda bulunduunu nasl
rendiini syleyebilir misin?" diye sormu. Nimet de "Ey E
mir-l-Mminin, klene biraz zaman ayrrsan, sana tm yk
sn anlatacaktr!" diye yantlam. Ve hemen Halife'ye, ban
dan sonuna kadar, tek bir ayrnty bile atlamadan tm serveni
ni anlatm.
Halife son kertede arm ve bunca inanlmaz bir dzeni kuran
ranl hekimi grmek istemi. Ve onu am'daki sarayna hekim
ba olarak atam ve onu onurlar ve dllerle donatm. Sonra
Nimet ile Nama'y saraynda yedi gn yedi gece arlam; bu
sre iinde onurlarna byk lenler dzenlemi ve onlar
Kfe'ye armaanlarla yolcu etmi. Eski valiyi de grevinden a
larak onun yerine Nimet'in babas Rebi'yi vali tayin etmi. By
lece, hepsi, uzun ve zevk dolu bir yaam geirerek mutluluun
snrna ulamlar.
ehrazat anlatsn kesince, ah ehriyar "Ey ehrazat, bu yk
beni byledi, zellikle iirler son kertede houma gitti Ama, as
lnda, bana anlatacan nceden bildirdiin sevime biimleri
zerinde ayrntlar bulamadm iin d krklna uradm!"
diye haykrm.
ehrazat da hafife glp "Ey bahtgzel ah, anlatmay vaa
dettiim bu ayrntlar, eer hl uykun yoksa, sana anlatacam
ALAADDN EBU AMAT'IN YKS'nde bulunacaktr!" de
mi.

199

ah ehriyar da "Sen ne diyorsun, ey ehrazat? Ama vallahi!


Uykusuzluk pahasna da olsa, ALAADDN EBU AMAT'IN Y
KS'n iitmek isterim! Hemen anlatmaya bala!" diye hay
krm.
Ama o anda ehrazat gnn domakta olduunu grm ve y
knn anlatmn ertesi gne brakm.
Bylece ki Yz Ellinci Gece Olunca
Demi ki:

200

Alaaddin Ebu amat'n yks

ittim ki, ey bahtgzel ahm, Kahire'de kentin tacirlerinin


khyas olan saygn bir eyh varm. Drstlnden, ar ve
kibar davranlarndan, ll konumasndan, zenginliinden,
kle ve hizmetkrlarnn okluundan dolay tm ar tarafn
dan sayg grrm. Ad emseddin imi.
Bir cuma gn, namazdan nce, hamama gitmi; sonra da ber
bere giderek kutsal tanmlamalara gre, byklarn st duda
nn kenarna kadar kestirmi ve zenle ban kaztm. Sonra
eline berberin uzatt aynay alp durumu hakknda ok belirgin
bir honutluktan saknmak iin kibirlenmeye kar baz ayetler
okuduktan sonra, kendine bakm. Ve sonsuz bir zntyle sa
kallarndaki beyaz kllarn siyahlarndan daha fazla olduunu,
bunlarn da beyaz tutamlar arasnda fark edilemeyecek kadar da
lm bulunduunu grm. Ve kendi kendine "Beyazlaan sa
kal, yalln alametidir: yallk da lmn habercisidir! Zaval
l emseddin! te sonunda mezarn kapsna yaklatn ve hl
da neslini srdrecek ocuun yok! Snp gideceksin ve sanki
dnyaya hi gelmemi gibi olacaksn!" diye dnm. Sonra,
bu zc dncelerle ykl olarak namaz klmak zere camiye
girmi, oradan da evine dnm. Evinde, dnnn saatini bi
len kars, ykanp koku srnm ve byk bir dikkatle bede
nindeki kllar alm olarak onu bekliyormu. Ve onu gler bir
yzle karlayp "Akamn mutluluu zerine olsun!" dileinde
bulunmu.
Ama khya, karsnn dileklerine yant vermeksizin, ona, eki bir
yzle "Hangi mutluluktan sz ediyorsun sen bana? Benim iin
hl mutlu olma olana var m?" demi. Kars ararak ona
201

"Allah'n yce ad senin zerine ve yrene olsun! Bu kt d


ncelere neden kaplyorsun? Mutluluunun nesi eksik? Ve de
derdinin nedeni nedir?" demi. O da "Sadece sensin! Dinle y
leyse beni, ey kadn! arya her gittiimde duyduum kederi
ve znty bir dn! Dkknlarda tacirleri, yanlarnda, gzle
rinin nnde bym bir, iki, , bazen de drt ocuklar oldu
u halde oturduklarn gryorum. Onlar artlarnda evlat brak
tklarndan tr gurur duyuyorlar. Sadece ben bu avuntudan
yoksunum! Ve ou zaman bu avuntusuz yaamdan kurtulmak
iin lm dilediim oluyor! Ve atalarm barna ekmi olan
Tanr'dan benim iin de aclarm bitirecek bir sonu hazrlama
sn diliyorum!" diyerek yant vermi.
Bu szleri iitince khyann kars, ona "Bu zc dnceler
zerinde durma ve gel senin iin hazrladm sofray onurlan
dr!" demi. Ama tacir "Hayr! Vallahi! Ne yemek, ne imek ne
de bundan byle senin elinden kan bir eyi kabul etmek istiyo
rum! Bizim verimsizliimizin nedeni sadece sensin! Evlilii
mizden bu yana ite krk yl geti ve hibir sonu alamadk! Ve
sen, benim bakalarn e edinmeme her zaman engel oldun ve
ilgili kadn olarak, etimin zayflndan yararlanp daha ilk ger
dek gecemizde, eve senden baka hibir kadn sokmayacama
ve de senden baka herhangi bir kadnla yatmayacama dair ba
na yemin ettirdin. Ben de safa, btn bunlar sana vaadettim.
Bundan da daha kts, vaadimi tuttuumu ve ksr olduunu
grdn halde, beni yeminimden kurtaracak gnl yceliini
de gstermedin! Ama, vallahi! imdi yemin ediyorum ki, bun
dan byle iine girmemi, hatta okaman grmektense, zebbimi
dibinden kesmeyi yelerim. nk daha imdiden gryorum
ki, seninle uramak bouna bir zahmettir; gerecimi bir kaya ko
vuuna sokmakla seninki kadar verimsiz bir topraa rn almak
zere sokmak arasnda bir fark grmyorum! Evet! Vallahi, se
202

nin dipsiz kuyuna cmertlikle akttm bunca tohum boa git


mitir!" diye haykrm. Khyann kars, biraz dokunakl olan
bu szleri iitince, gzlerinin nnde n karanla dnt
n grm, fkeli ve olabildiince ac dolu bir sesle kocas
khyaya "Ah! Yal souk yaratk! Konumadan nce azna ko
ku sr! Tanr'nn ad zerime ve yreme olsun! Btn bu irkin
liklerden ve yanl sulamalardan korusun! Sen, ikimizden srf
benim mi yetersiz olduumu sanyorsun? Aldanyorsun sen, ya
l amca! Sen kendini ve souk yumurtalarn sulamalsn! Evet,
Allah iin, souk olan senin ok duru ve verimsiz bir sv szd
ran yumurtalarndr! Onlar stacak ve svlarn koyulatracak
ne gerekse satn al! O zaman benim meyvemin gzel tohumlar
m tadn, yoksa verimsiz mi olduunu anlarsn!" diye hay
krm.
fkelenmi karsnn bu szlerini iiten tacirler khyas, tered
dte kaplm ve kararsz bir vurgulamayla "Senin sylediklerini
kabul ederek, yumurtalarmn souk ve saydam, svsnn da du
ru ve verimsiz olduunu varsaysak, acaba, koup satn almam i
in sv younlatrc ilacn nerede satldn syleyebilir mi
sin?" diye sormu. Kars da ona "Gidip ilk rastladn aktarda
erkek yumurtasn younlatracak ve onlar kadn alayacak
hale getirecek tertibi bulursun!"
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grerek ya
vaa susmu.
Ama ki Yz Elli Birinci Gece Olunca
Demi ki:

203

"... erkek yumurtasn younlatracak ve onlar kadn ala


yacak hale getirecek tertibi bulursun!" demi. Bu szleri iitince
khya kendi kendine "Vallahi! Yarndan tezi yok aktara gidecek
ve yumurtalarm younlatrmak iin bu tertibi satn alacam!"
demi.
Ve ertesi gn olup ar alr almaz, khya yanna bo bir ini
kap alarak bir aktara gitmi ve ona "Bar zerine olsun!" demi.
Aktar selamn iade etmi ve ona "lk mteri olarak seni kap
ma getiren sabaha krler olsun! Buyur!" demi. Khya "Bana,
bir l erkek yumurtasn younlatran tertipten satman iste
meye geldim" demi. Ve ona ini kab uzatm. Bu szleri duyan
aktar, ne dneceini bilememi ve kendi kendine, her zaman o
kadar arbal olan bizim khya, kukusuz benimle akalamak
istiyor. Ben de ona ayn tarzda yant vereyim!" demi. Ve ona
"Yok yallahi! Daha dn retmitim; ama bu tertip o kadar ok a
ranyor ki, elimdekiler oktan tkendi! Git komumdan sor!" de
mi.
Bunun zerine khya, ikinci aktara gitmi, sonra bir nc
sne, sonra da ardaki tm aktarlara! Hepsi de kendilerinden
byle olaanst bir dilekte bulunmasna glerek ve ayn yant
vererek onu uzaklatrmlar.
Khya, aratrmalarnn sonusuz kaldn grnce, dkknna
dnm; orada dncelere dalarak ve varlndan tiksinerek o
turmu. Byle, ii karamsarlkla dolu otururken, tipik bir haha
yutucu, bir sarho, bir afyon tketici, tam deyimiyle arnn re
zil ve sefihlerinin en canl rnei olan Samsam adl tellal, eyhin
kapnn nnde oturduunu grm.
Bununla birlikte tellal Samsam, Khya emseddin'e ok sayg
duyar ve dkknn nnden en sekin deyimleri bulup yerlere
kadar eilerek selam vermeden gemezmi. O sabah da, olduka
204

kt bir mizala selamn iade etmekten kendini alamayan kh


yay selamlayarak sayglarn sunmaktan geri kalmam. Bunu
fark eden Samsam, ona "Nasl bir felaket ruhunda bu denli tedir
ginlik yaratt da seni sard, ey saygn khyamz?'' diye sormu.
O da "Bak, Samsam! Gel uraya otur da sana diyeceklerimi din
le! zlmeye deer bir eyim var m, yok mu, sen karar ver!
Dn ki, Samsam, krk yldr evliyim ve de henz bir evlat ko
kusu almadm! Sonunda bana bu gecikmede, saydam yumurtala
rm, duru ve verimsiz zsuyum olduu iin, kusurun bende ol
duu sylendi! Ve gidip aktarlardan yumurtalarm younlatra
cak bir tertip aramam tavsiye edildi. imdi beni burada, kii
liim iin ok deerli olan zsuyumu katlatrmak iin gerekli
areyi bulamamaktan tr bahtsz otururken gryorsun!" de
mi.
Tellal Samsam, khyann bu szlerini iitince, aknlk gstere
cek ya da aktarlar gibi glecek yerde, elini ayas yukar gelecek
ekilde uzatarak ona "Avcuma bir dinar koy ve bana u ini k
seyi ver. Senin derdinin aresi bende!" demi. Khya da ona "A
caba mmkn m bu? Ama, ey Samsam, bil ki, eer bu ite ba
ar salarsan, zengin oldun gitti! Peygamberin yaam zerine
yemin ederim! te balamak iin de, bir dinar yerine, sana iki
dinar!" diyerek yant vermi. Ve iki para altn eline koyarak i
ni kseyi ona uzatm.
Bunun zerine nl bir rezil olan bu Samsam, arnn btn ak
tarlarndan daha marifetli olduunu gstermi. Gerekten, ar
dan kendisi iin gerekli her eyi satn aldktan sonra, evine gide
rek aadaki tertibi hazrlam:
ki l in kebabesi1, bir l Yunan kendir otu ya, bir l
taze karanfil, bir l kzl Serendip tarn, on dirhem Mala
1

Kebabe: Hint biberi tohumu (.)

205

bar'n beyaz kakulesi2, be dirhem Hint zencefili, be dirhem


beyaz biber, be dirhem Ada karabiberi, bir l Hint yldz ana
sonu tanesi ve yarm l da kekii alm. Bunlarn hepsini y
p elekten geirdikten ve zerine saf bal dkp iyice kartr
dktan sonra buna be misk tanesi ve bir l havanda dvlm
balk yumurtas ekleyerek yeniden ustalkla birbirine kartrm.
Bunlarn zerine de glsuyuyla oluturulmu bir urup dkm
ve hepsini birden ini kseye koymu.
Kseyi, abucak khya emseddin'e gtrm ve "te erkein
yumurtalarn sertletiren ve ok duru olan svsn younlatran
stn tertip!" diyerek ona vermi...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama ki Yz Elli kinci Gece Olunca
Demi ki:
"te erkein yumurtalarn sertletiren ve ok duru olan svsn
koyulatran stn tertip!" diyerek ona vermi. Sonra da "Bu
macunu cinsel yaklamdan iki saat nce yemen gerek! Ama,
nceden, ilkin gn gda olarak, sadece baharatla enilendi
rilmi keklik kebab, iindeki style erkek balk ve de hafife
zgaras yaplm ko yumurtas yemen gerek! Ve btn bunlarla
duvarlar delip plak bir kayay bile dlleyemezsen, ben Sam
sam, sakallarm ve byklarm kaztp suratma tkrlmesine
razym!" diye eklemi. Ve bu szleri syleyerek khyaya ini
kseyi vermi ve uzaklam.
2

Kakule: Zencefilgillerden, scak iklimlerde yetien gzel kokulu bir bitki.

206

Bunun zerine khya "Kukusuz bu Samsam, tm yaamn se


fahatle geirdiinden, katlatrc ilalan iyi biliyor olmal! Do
laysyla Tanr'ya ve ona gvenmeliyim!" diye dnm. Ve e
vine dnp abucak zaten sevdii ve onun tarafndan sevildii
karsyla arasn dzeltmi ve birbirlerinden geici bir fkeyle
ortaya koyduklar davranlarndan dolay karlkl zr dile
miler; ve birbirlerine anlamsz szler syledikten sonra btn
gece kendilerini nasl yiyip bitirdiklerini anlatmlar.
Bundan sonra, emseddin, gn boyunca byk bir zenle
Samsam'n nerdii yiyecekleri ve tadm harika bulduu macu
nu yemi. Bunun zerine kannn genlik ylllarnda kendi yan
daki ufaklklarla iddialara girdii zamanki gibi cokuyla kayna
dn duyumsam. Ve karsna yaklaarak stne km; o da
kendini kocasna vermi; ikisi de sre, tekrarlama, scaklk; at
lm, younluk ve kararllk bakmlarndan harika sonu almlar.
Ve de o gece khyann kars tartlmaz biimde dllenmi; ve
det grmeden ay geince, bundan tam anlamyla emin ol
mular.
Hamilelik doal yolunu izlemi; ve gn gnne dokuzuncu a
yn sonunda, kadn, mutlu, ama korkulu bir glkle doum
yapm; nk doan ocuk sanki bir yandaki bir ocuk kadar
iriymi. Ve ebe kadn, det olan dualar okuduktan sonra, m
rnde bu kadar gl ve gzel ocuk grmediini aklam.
Samsam'n harika macunu dnlnce, buna pek yle ama
mak gerekirmi!
Bunun zerine ebe kadn ocuu alp Allah'n, Muhammet'in ve
Ali'nin adlarn anarak ykam ve kulana Mslmanlar'n
deti gerei kelimeyi ahadet getirerek kundaklayp annesine
teslim etmi; annesinin memesini doyuncaya kadar emen nev
207

zat3 uyuyakalm. Ebe kadn annenin yannda gn daha kal


m ve ancak hereyin yolunda olduunu anlaynca oradan ayrl
m ve tm komulara bu mnasebetle hazrlanm tatllar da
tlm.
Yedinci gn odaya tuzlar dklm ve khya ieri girerek kar
sn tebrik etmi. Sonra ona "Tanr vergisi nerede?" diye sormu.
O da nevzad kendisine uzatm. Khya emseddin, yedi gnlk
olduu halde bir yandaym gibi gsteren ve yz yeni do
mu aydan da parlak olan ocuun gzelliine hayran kalm.
Ve karsna "Buna ne ad koyacaksn?" diye sormu. O da "Kz
olsayd, ona ben ad koymak isterdim; ama bir olan olduuna
gre, seme ncelii senin!" diye yant vermi.
Tam o anda, ocuu kundaklayan cariyelerden biri, yavrunun k
nn sol kanadnda ekli ve rengiyle geri kalan ksmn beyazl
yla elien misk tanesi gibi bir ben grerek heyecan ve zevk
ten alam. Ve zaten ocuun iki yananda da ayn ekilde a
ma daha kk, zarif, siyah, zerleri hafif tyl birer tanecik ha
linde benler varm. Bundan dolay saygn khya, bu durumdan
esinlenerek "Ona Alaaddin Ebu amat4 adn koyalm!" demi.
Bylece ocuk Alaaddin Ebu amat olarak arlm; ama ksa
sre sonra bu ad uzun bulunduundan sadece Ebu amat denil
mi. Ve Ebu amat'a drt yl boyunca iki ayr stana ve kendi
anas tarafndan st verilmi; bylece bir gen arslan kadar g
l, yasemin kadar beyaz, gl gibi pembe olmu. O kadar yak
klym ki, komular olan tm kk kzlar ve ana ve babalar
ona lgnca tapnyorlarm; o da onlarn sevgi gsterilerini ka
bulleniyor, ama onlara kendini ptrmyor ve yanna ok yakla
rlarsa, yzlerini acmadan trmalyormu; bundan dolay kk
3
4

Nevzat: Yeni doan ocuk (.)


Alaaddin Ebu amat: Benli Alaaddin (.)

208

kzlar, hatta gen kzlar, onu incitmeden ancak uykudayken p


cklere bouyor, gzellii ve tazeliine hayranlk duyuyorlar
m.
Ebu amat'n anasna ve babasna gelince, oullarnn ne denli
hayranlk uyandrp beenildiini gryor ve onun kem gze
uramasndan korkuyorlarm; sonunda, onu bu kt etkiden
korumaya karar vermiler. Bunun iin, teki ana ve babalar gibi
sinek ve kirliliin yznde kalmasna aldrmayarak onun daha
az gzel grnmesine ve bu yoldan kendi zerine kem gz
ekmesine engel olacak yerde; Ebu amat'n ana ve babas, o
cuu, evin alt blmnde bulunan odalara kapatmlar ve onu
bylece tm gzlerden rak bytmler. Ebu amat da, bylece
her eyden habersiz, ama kleler ve hadmaalaryla evrili ola
rak bym. Ve daha ileri yalara ulanca, kendisine gzel ya
z, Kuran ve fen bilimlerini reten ok bilgili hocalar tutmular.
O da sras gelince gzel ve gl olduu kadar bilgili bir kii
olmu. Ana ve babas sakallar kp iyice byynceye kadar
onu yeraltndaki blmeden karmamaya karar vermiler.
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama ki Yz Elli nc Gece Olunca
... sakal kp iyice byynceye kadar onu yeraltndaki blme
den karmamaya karar vermiler.
Bir gn Ebu amat'a yiyecek tepsileri tayan klelerden biri,
yeraltndaki odann kapsn kapatmay unutmu; yeralt kesimi
olduka geni ve birok perde ve kaplarla dolu olduundan da
209

ha nce farkna varmad bu kapnn ak olduunu gren o


cuk, abucak oradan karak kendisini ziyarete gelmi birok
soylu kadnla oturmakta olan annesinin bulunduu st kata k
m.
O sralarda Ebu amat, sarho bir melek kadar gzel, yanakla
rnda bir meyvedeki gibi ayva tyleri olan, grnmeyenler hesa
ba katlmakszn dudaklarnn kenarnda birer ben bulunan, on
drt yanda bir delikanl imi.
Kadnlar, birdenbire yanlarna giren tanmadklar bu delikanly
grnce ararak hemen yzlerini rtmler ve emseddin'in
karsna "Allah akna! Yanmza yabanc bir gencin gelmesine
neden olmaya utanmyor musun? Yoksa, utanma duygusunun s
lam inancnn esaslarndan biri olduunu bilmiyor musun?" de
miler Ama Ebu amat'n annesi "Maallah deyin misafirlerim!
Bu grdnz ocuk, benim bedenimden kopup gelen, Kahire
ars tacirlerinin khyasnn olu sevgili yavrumdan bakas
deildir. Kendisi, gzel cariyelerin kollarnda ve memelerimin
cmert stleriyle, sekin bakirelerin omuzlarnda ve en saf, en
soylularnn gslerinde yetimitir. Annesinin gzbebei, ba
basnn gururudur. Ad da Ebu amat'tr! Maallah deyin ey mi
safirlerim!" diye yant vermi. Emirlerin ve zengin tacirlerin ha
nmlar da "Sana da, ona da maallah! Ey Ebu amat'n annesi,
nasl oldu da olunu bugne kadar bize gstermedin?" diye ya
nt vermiler.
Bunun zerine emseddin'in ei, ilkin ayaa kalkm ve olunun
gzlerinden pm ve onu, misafirleri daha fazla huzursuz et
mesin diye oradan uzaklatrm; sonra da onlara "Babas onu,
kem gzlerden esirgemek iin evimizin alt blmnde yetitirdi.
Gzellii bana bela getirmesin ve kt etkilerden korunsun di
ye sakallar kncaya kadar onu ortaya karmamaya karar ver
210

di. Eer imdi kmsa, kukusuz hadmaalarndan birinin ka


py kapatmay unutmu olmasndandr" demi.
Bu szleri duyunca, misafirler, khyann karsn byle gzel bir
oula sahip olduundan dolay tebrik ederek Yce Tanr'nn kut
samasnn onun zerine olmasn dilemiler ve sonra oradan ay
rlmlar.
Bunun zerine Ebu amat annesinin yanna gelmi ve klelerin
bir katra koum taktklarn grerek "Bu katr kimin iin hazr
lanyor?" diye sormu. Kadn da "Gidip ardan baban getir
mek iin!" diye yant vermi. O da "Babamn meslei nedir?"
diye sorunca, kadn "Baban, ey gzmn nuru, byk bir tacir
dir ve de Kahre'nin tm tacirlerinin khyasdr; ve kendisi, tm
Arap sultanlarnn ve tm Mslman hkmdarlarn hacetlerini
grr. Babann iinin nemi stne bir fikir vermek iin, bilesin
ki, ona ancak bin dinar geen byk iler iin bavururlar; bun
dan daha kk ilerle dokuz yz doksan dinarlk bir sipari bile
olsa, onu rahatsz etmeksizin, babann yetki verdii grevliler il
gilenirler. Ve Kahire'ye girebilecek veya dar karlabilecek
hibir tecimsel5 eya ya da yk babann haberi olmadan ya da
onun gr alnmadan ilem gremez Bundan dolay, yavrum,
Tanr, babana, hesaba gelmez zenginlikler ihsan etmitir. Tan
r'ya krler olsun!" demi.
Ebu amat "Evet! Beni tacirler khyasnn olu olarak yaratt
iin Tanr'ya krler olsun! Artk yaamm da bundan byle,
tm gzlerden rak, kapal odalarda geirmek istemiyorum; ve
yarndan tezi yok, babamla birlikte arya gitmem gerek!" de
mi. Annesi de "Allah seni duymu olsun, olum! Baban gelir
gelmez bu meseleyi kendisiyle konuurum!" diyerek cevap ver
mi.
5

Tecimsel: Ticari.

211

Ve de emseddin eve dnd zaman, kars olan biteni anlat


m ve ona "Olumuzu artk arya gtrmenin zaman geldi!"
demi. Khya da "Ebu amat'n annesi! Kem gzn gerek bir
ey olduunu, bu gibi ciddi konularn akaya gelmeyeceini bil
mez misin? Ve de falan falan komumuzla falan falan komu
muzun oullarnn kem gze urayarak ldklerini unuttun mu?
nan ki, zamanmzda mezarlarn yars kem gze urayanlarn
lleriyle doludur!" diye yant vermi.
Khyann kars "Ey Ebu amat'n babas, gerekten, insanolu
nun baht boynunda asldr. Ondan nasl kalabilir? Ve yazlan
bozulmaz; oul, yaamda da, lmde de babasnn yolunu izler.
Ve bugn var olan yarn yok olacaktr! Byle olunca, bir gn
olumuzun senin hatan yznden kurban olmasnn kt sonu
larn dn! Gerekten uzun ve kutsanm olmasn dilediim
bir yaam srdkten sonra lnce, hi kimse olumuzu, bugn
herkes varlndan habersiz olduuna gre, bunca zenginliinin
ve mlknn yasal mirass olarak tanmak istemeyecektir!
Byle olunca da, devletin hzinesi tm servetini ele geirecek
ve ocuunu bavuracak yer bulmakszn perian brakacaktr.
Yal kiilere tanklk etmek zere ba vurduumda, bana, sade
ce 'Biz khya emseddin'in herhangi bir erkek ya da kz ocuu
olduunu duymadk!' diyeceklerdir!" diye cevap vermi.
Bu anlaml szler khyay dnmeye zorlam ve birka dakika
sonra "Vallahi! Sen haklsn, ey kar! Yarndan balayarak Ebu
amat' yanmda gtrerek ona, al veri yapmay, pazarlk et
meyi ve meslein tm zelliklerini reteceim!" diye yant
vermi. Sonra bu haberle sevinen Ebu amat'a dnerek ona "Bi
liyorum ki, benimle birlikte gelmeye can atyorsun! ok iyi!
Ama bil ki, ocuum, arda ok ciddi olman ve gzlerini al
akgnlllkle her zaman eik tutman gerekir! Ve de umarm
ki, orada, ustalarnn bilgece dersleri ve edinmi olduun temel
212

kurallar uygulamaya koyarsn!" demi.


Ertesi gn, khya emseddin, olunu arya gtrmeden nce,
onu hamama sokmu...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grm ve ya
vaa susmu.
Ama ki Yz Elli Drdnc Gece Olunca
... onu hamama sokmu ve ykandktan sonra, srtna, dkknda
bulunan ince satenden bir esvap giydirmi. Bana da, altn ile
meli izgili ince kumatan bir sark sarm. Bundan sonra ikisi
birden biraz bir eyler yiyip birer bardak erbet imiler; by
lece serinledikten sonra, hamamdan kmlar. Khya, klelerin
kendisi iin bulundurduklar beyaz katra binmi ve arkasna da,
teninin tazelii daha da belirgin hale gelen ve parlak gzleri me
lekleri bile batan karabilecek olan olu Ebu amat' alm.
Sonra ikisi birden katra binmi, nlerinde ve arkalarnda yeni
giysileriyle kleler olduu halde ar yolunu tutmular.
Bunu gren tm tacirler ve tm al veri edenler hayran kal
mlar; ve birbirlerine "Ya Allah! u ocua bakn! On drdnc
gecesindeki ayn ta kendisi!" demiler. Bir dierleri de "Khya
emseddin'in ardndaki bu ok ho ocuk kim? Onu hi grme
mitik!" demiler.
Onlar bylece, khya ile Ebu amat'n bindii katr geerken
hayranlklarn belirtirken, tellal Samsam ardan geiyormu;
gen ocuu grm. Sefih bir kimse olduundan, haha ve af
yonu da biraz fazla karm bulunduundan belleini tmyle
yitirmi ve st, misk, kebabe zsuyu ve teki yksek nitelikli
213

eylerden oluturduu mucizevi macun araclyla saaltma


saladn da hatrlamyormu.
Bu durumda, khyay bu gen ocukla birlikte grnce, bilgi
bir tavrla glmeye balam ve onu dinleyen tacirlere "Bakn
hele u aksakall ihtiyara! Tpk prasa gibi! D beyaz, ii ye
il!" diyerek kendi hesabna rezilce eelenmeye yeltenmi. Ve
bir tacirden dierine giderek, her birine akalarn ve zevzek
liklerini tekrarlayarak hemen hemen arda herkesin emseddin
Khya'nn, dkknnda t pt bir memluk tuttuunu inanasya
kadar aba gstermi. Bu dedikodu, tacirlerin eyhlerinin ve n
llerin kulana eriince, khyalarnn durumunu karara ba
lamak zere, en yal ve en saygn tacirlerden oluan bir kurul
toplanm. Ve kurulun toplants srerken, Samsam sz alp ya
kksz iaretlerle "Bundan byle bamzda, ar khyas ola
rak, halkn gz nnde genlerle dp kalkan bu sakall ah
lakszn bulunmasn istemiyoruz! Ve her sabah dkknlarmz
amadan nce khyann huzurunda Fatiha sresinin yedi kutsal
ayetinin okunmasndan da bugnden balayarak ekilmek isti
yoruz. Ve gndzn, bu yal kii kadar genlere dkn olma
yan bir baka khya seelim!" demi.
Samsam'n bu nutkunu duyan tacirler, syleyecek baka ey bu
lamamlar ve nerilen tasary oybirliiyle kabul etmiler.
Saygn emseddin'e gelince, tacir ve simsarlarn gelip kendi
nnde Fatiha sresinin ayetlerini okuma merasimine katlmakta
geciktiklerini grnce, bu ar ve gelenee aykr ihmali neye
balayacan bilememi. Gznn ucuyla kendisine yakn bir
yerden bakmakta olduunu grd Samsam'a bir ift sz et
mek zere yaklamasn iaret etmi. Zaten bu iareti beklemek
te olan Samsam da, ar ar, zaman kollayarak ve ayan s
ryerek ve de ondan gzn ayrmayan, bu sorunun zmn
214

ondan bekleyen tacirlere, sadan sola bilgie gller frlatarak


yaklam.
Samsam, tm baklarn kendi zerinde olup genel ilgiyi ektii
ni bilerek ve salma salma yryerek dkknn tezghna dayan
m; emseddin ona "Samsam, nasl oluyor da tm tacirler eyh
leri balarnda olduu halde gelip nmde Kuran'n ilk sresinin
ayetlerini okumuyorlar?" diye sormu. Samsam "Hh, hh! Ben
ne bilirim? Yalnz arda baz sylentiler var, yani ite ylesine
sylentiler! Ama, her durumda bildiim bir ey varsa, o da belli
bal eyhlerden olumu bir kurul toplanm ve seni iinden alp
khyalk grevlerini bir bakasna vermek zere karar almlar!"
diyerek yant vermi.
Bu szleri duyan saygn emseddin'in rengi atm ve yine de a
r bal bir edayla "Hi deilse bana, bu kararn neye dayan
dn syleyebilir misin?" diye sormu. Samsam gz krparak
kalalarn oynatm ve "Bak, yal eyh, kurnazlk yapma! Pe
kl sen herkesten daha iyi biliyorsun! u dkknna getirdiin
gen ocuk herhalde orada sadece sinekleri kovmak iin bulun
muyor! Her durumda, bilmelisin ki, o biim olan gen olanla
rn ham cinsiyetini stn tutan birok kimseyle dp kalktm
iin herkesten nce benim haberim olacan syleyerek seni,
her eye karn savundum ve senin olanlara dkn biri olma
dn akladm. Hatta bu olann karnn herhangi bir yakn
olabileceini ya da Tanta, Mansura veya Badat'tan i iin gel
mi bir dostunun olu olabileceini de syledim. Ama tm kurul
bana kar kt ve senin ekilmen yolunda karar ald. Allah b
yktr ey eyh! Seni avutacak olan ve izin verirsen, aramzda
kalmak kouluyla zevkinden dolay seni kutlamak istediim u
gzel olan var. Gerekten harika bir ey...

215

Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava


a susmu.
Ama ki Yz Elli Beinci Gece Olunca
Demi ki:
"... zin verirsen, aramzda kalmak kaydyla, zevkinden dolay
seni kutlamak istediim u gzel olan var!" demi.
Samsam'n bu szlerini iitince, khya emseddin artk fkesini
tutamam ve "Sus, ey sefihlerin en kokumuu! Onun benim
ocuum olduunu bilmiyor musun? Bellein nerede senin, ey
haha yutucu?" diye haykrm. Ama Samsam "Yapma bunu
bana! Ne zamandan beri bir olun var senin? On drt yandaki
bu olan, bylece olduu gibi anasnn karnndan m kt yani?"
diye yant vermi. emseddin "Ama, Samsam, sen kendin, on
drt yl nce yumurtalar katlatran ve zsuyunu younlatran
o mucizevi macunu bana getirmedin mi? Vallahi! Bu ila saye
sinde retkenlik kazanabildim ve Allah bana bu oulu balad!
Ve sen de gelip bana tedavinin ie yarayp yaramadn sorma
dn! Bana gelince, kem gzden sakndm iin, bu ocuu evi
min altndaki geni toprakalt blmesinde yetitirdim; bugn de
ilk kez benimle birlikte dar kt. Aslnda benim ilk niyetim,
sakal ele gelecek kadar bymeden onu dar karmamakt.
Ama annesi, kendisine mesleimi bir an nce retebilmem ve
ilerin oluumundan haberli klmam iin onu alp gtrmem ko
nusunda beni ikna etti" diyerek yant vermi.
Sonra da" Sana gelince Samsam, borcumdan kurtulmam iin sa
na rastlam olmamdan mutluyum! O harika ilala bana yaptn
hizmet karl ite bin dinar!" diye eklemi.
216

Samsam, bu szleri iitince, doruluundan kukuya dmemi;


gidip tm tacirleri yanlgdan kurtarm; onlar da hemen khya
larn tebrik etmiler; sonra da kendisinden al duas yapmak
ta geciktikleri iin zr dilemiler ve orada onun nnde bu ge
rei yerine getirmiler. Bundan sonra, Samsam, hepsi adna sz
alm ve "Ey saygn khyamz, Tanr bizim sevecenliimizi aa
cn gvdesi ve dallarndan yana sakl tutsun! Ve onlarn da sras
gelince iek ap kk saan ve altn yaldzl meyveler verme
sini nasip etsin! Ama, ey khyamz, iimizden en fakirleri bile,
bir doum dolaysyla, tatllar yaptrp bunu ee dosta datr;
oysa biz henz yal ball asideyi tatmadk; ve de yeni doan o
cua dualar edilerek yenmesi ne kadar hotur bunun! Bu harika
asidenin byk kazan ne zaman kaynayacak bakalm!" demi.
Khya emseddin "Ne demek yani? Bundan daha ok istediim
ey yoktur. Ancak size sadece aside kazanyla ikramda bulun
makla yetinemem! Kahire kaplarnn yresindeki baheler ara
sndaki yazlk evimde byk bir len vereceim! Hepiniz dost
larm, yarn sabah, bildiiniz bu bahede vereceim lene a
rlsnz. Ve orada, eer Tanr isterse, gecikmi olan gideririm!"
diye yant vermi.
Ve eve dner dnmez saygn khya, ertesi sabah iin hazrlklara
balam ve erken saatte pisin diye, frna, alt ay yeil yaprak
larla beslenmi koyunlar ve bol ya svanm btn kuzular gn
dermi; saysz tepsi dolusu tatl ve dier benzeri eyler hazrlat
m ve bunun iin de, katkda bulunmak zere tatil yapmakta us
ta tm klelerini ve Zeyni caddesinin tatlc ve hamurii ustalar
n ie koturmu. Ama bunca zahmete karlk, doruyu syle
meli, arzulanp da yerine getirilmedik hibir ey kalmam.
Ertesi gn erken saatte, emseddin olu Ebu amat ile birlikte
baheye gitmi; ve kleler araclyla birbirinden epeyce uzakta
217

iki adet ok byk sofra rts serdirmi; sonra Ebu amat' a


rm ve ona "Olum, gryorsun ki, iki ayr rt serdirdim;
bunlardan biri erkekler iin, teki de babalaryla gelecek olan
senin yatn olanlar iindir. Ben sakal bulunan erkekleri kabul
edeceim; sen de olum, sakal bulunmayan genleri karla
makla ykmlsn!" demi. Ebu amat, ararak babasna "Bu
ayrm ve bu iki ayr hizmet neden? Uygulamada bu ayrm, ka
dnlar ile erkekler arasnda yaplr. Ve benim gibi olanlarn sa
kall erkeklerden korkacak nesi var ki?" diye sormu. Khya
"Olum, henz sakal kmam gen ocuklar yalnz balarna
olurlarsa daha zgr davranrlar ve kendi aralarnda babalarnn
yannda olduklarndan daha iyi elenirler!" diye yant vermi.
Ebu amat da, doal bir saflkla bu yantla doyum salam.
Bylece, arllar gelince, emseddin yal bal erkekleri, Ebu
amat da ocuklar ve genleri kabul etmeye balam. Ve yenil
mi, iilmi, ark sylenmi ve elden geldiince elenilmi; ve
nee ve sevin tm yzlerde m; buhurdanlklarda tts tt
m ve gzel kokulu otlar yaklm. Sonra, len bitince konuk
lara karl erbetler datlm. Erkekler kendi aralarnda yarenlik
ederken, te yanda genler aralarnda bin eit elenceli oyunlar
srdryorlarm.
arllarn arasnda, khyann en iyi mterilerinden bir tacir
bulunuyormu; ama bu kii nl bir olanc imi ve evredeki
hibir gzel olan onun hovardalndan zarar grmeden kurtu
lamamm. Ad Mahmut imi ama, sadece "kiyanl" takma a
dyla tannrm.
kiyanl Mahmut te yandaki ocuklarn haykrlarn iitince...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grm ve ah
ehriyar'n izniyle anlatmakta olduu yksn kesmi.
218

Ama ki Yz Elli Altnc Gece Olunca


Demi ki:
kiyanl Mahmut te yandaki ocuklarn haykrlarn iitince,
son kertede heyecanlanm ve kendi kendine "O yanda herhalde
benim iin iyi bir frsat olsa gerek!" diye dnm. Ve genel
dikkatsizlikten yararlanp, sanki bir ihtiyacn gidermek iin, s
km gibi yaparak bulunduu yerden ayrlm; aalar arasn
dan yavaa gen ocuklarn topluluuna dalm; ve onlarn za
rif hareketleri ve gzel yzleri karsnda znk diye durmu. Ve
ok zaman gemeden onlarn en gzellerinin iinde kuku du
yulmadan en gzelinin Ebu amat olduunu fark etmi. Ve o
nunla konuabilmek ve onu bir kenara ekebilmek iin kafasn
da binlerce tasar gelitirmeye balam ve "Hay Allah! Arkada
larnn arasndan bir para uzaklaabilseydi!" diye dnmeye
balam. Talih de ona, dileklerinin tesinde yardmda bulun
mu.
Gerekten, bir an iin Ebu amat, oyunun cokusuna kaplarak
ve koumadan tr yanaklar pespembe, su dkmek ihtiyacn
duymu. Ve iyi yetitirilmi bir ocuk olduundan, herkesin
nnde diz kp iemek istemediinden, aalarn altna doru
uzaklam. kiyanl da hemen "Kukusuz imdi yanna yana
rsam, onu rktrm. Baka bir fikir retmeliyim!" demi. Ve
sakland aacn altndan ayrlp gen olan ocuklarnn aras
na karnca onu tanmlar ve yuh ekmeye ve bacaklarnn ara
sna saldrmaya balamlar. O da, bundan memnun, onlara gl
m; ve sonra, onlara "Beni dinleyin ocuklar! Eer Ebu a
mat'ta yolculuk sevdas ve Kahire'den uzaklama arzusu uyand
rabilirseniz, yarn her birinize birer yeni giysi ve her trl he
vesinizi doyuracak kadar para vereceim" demi. Onlar da "Ey
219

kiyanl, bu ok kolay!" diye yantlamlar. Bunun zerine o


cuklar brakm ve gidip sakall erkeklerin arasna dnm.
Ebu amat iini bitirip yerine dnnce, arkadalar, aralarnda
gz krpmlar ve ilerinden en konukan, Ebu amat'a sesle
nerek, ona "Sen yokken, aramzda, yolculuun harikalarndan ve
uzaktaki ahane lkelerden sz ediyorduk: am'dan, Halep'ten
ve de Badat'tan... Sen, ey babas bunca zengin olan Ebu amat,
hi kukusuz birok kere, kervanlarla bu gezilere katlmsndr!
Bize grdn en harika eylerden sz et biraz!" demi. Ama
Ebu amat "Ben mi? Ama siz benim yeraltnda yetitirildiimi
ve oradan ancak dn ktm bilmiyor musunuz? Nasl olur da
bu koullarda geziye km olduumu dnrsnz? imdi de
btn yaptm gezi, babam izin verirse evden dkkna kadar o
nun yannda yrmemden ibarettir!" diye yant vermi. Bunun
zerine ayn ocuk "Zavall Ebu amat, desene ki sen, daha on
lar tadamadan, en zevkli sevinlerden yoksun braklmsn! E
er dostum, yolculuun ne harika bir tad olduunu bilseydin,
babann evinde artk bir dakika bile oturmak istemezdin! airle
rin hepsi, avare dolamann zevklerini dile getirmilerdir; ite bu
konuda bize kadar gelmi iirlerinden sadece birisi:
Yolculuk, senin harikalarn kim anlatacak! Ey dostla
rm, tm gzel eyler deimeyi zler! nciler bile de
nizin karanlk derinliklerinden kar ve ahlarn ta
larn ve hatunlarn boyunlarn sslemek iin sonsuz
mesafelerde yol alrlar!"
Bu drtl iiten Ebu amat "Hakl olabilirsiniz! Ama insann
kendi evinde oturmasnn da ho yanlar vardr!" demi. Bunu
duyan ocuklardan biri glmeye balam ve arkadalarna "He
220

le u Ebu amat'a bir bakn! Tpk suyu terk eder etmez len ba
lklar gibi!" demi. Bir bakas da biraz daha abartarak "Hayr!
Herhalde yanann gllerinin solmasndan korkuyor!" demi.
Bir ncs de "Grmyor musunuz, tpk sokaa karken
yalnz balarna tek bir adm bile atamayan kadnlar gibi!" diye
eklemi. Ve en sonra bir bakas da "Ne oluyor Ebu amat? Bir
erkek gibi davranamadndan utanmyor musun?" diye haykr
m.
Btn bu kmalar iiten Ebu amat'n o denli onuru krlm
ki, hemen konuklarn terk etmi ve katra binerek kentin yolunu
tutmu ve yreinde fke, gznde yalarla annesinin yanna u
lam; o da ocuunu bu halde grnce korkmu. Ebu amat o
na arkadalarnn yannda nasl alay konusu olduunu anlatm
ve nereye olursa olsun hemen yola kmak istediini sylemi.
"Ama hemen!" Ve eklemi: "u ba gryorsun deil mi? E
er bana yolculuk iin izin vermezsen, gsme saplayacam!"
diye eklemi.
Bu hi beklenmedik karar karsnda, zavall kadn, gzyalarn
iine, aktm ve onun bu isteine boyun emi. Bunun zerine
Ebu amat'a "Olum, sana tm gcmle yardm edeceime sz
veriyorum! Ama daha batan babann buna kar kacandan
emin olduum iin, ben kendi hesabma sana bir yk dolusu e
ya hazrlatacam" demi. Ebu amat da "Ama bunun hemen,
babam gelmeden, yaplmas gerek!" demi.
emseddin'in kars, klelere abucak mallarn sakland am
barlardan birini atrm ve balya yapanlara on deve yk olacak
kadar mal hazrlatm. Khya emseddin'e gelince, arllar ay
rlnca, bahede olunu bou bouna aram, sonunda onun ora
dan ayrlp erkenden eve dndn renmi. Khya da, yolda
olunun bana bir felaket gelebilecei endiesiyle, katrn drt
221

nal srerek nefes nefese avluya dalarak ancak orada heyecann


bastrabilmi ve Ebu amat'n kazasz belasz geliini kapcdan
renmi. Ama avluda hazrlanm, yklenmek zere bulunan
birok balyay ve zerlerine iri harflerle bunlarn am, Halep ve
Badat gibi eitli kentlere yollanmas bakmndan yazlar yazl
m olduunu grnce ok arm...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama ki Yz Elli Yedinci Gece Olunca
Demi ki:
ri harflerle, bunlarn, am, Halep ve Badat gibi eitli kentlere
yollanmas bakmndan yazlm olduunu grnce ok ar
m.
Bunun zerine abucak karsnn yanna km ve ondan olup
bitenin tmn ve Ebu amat'a kar kmann getirebilecei a
r sakncalar renmi. Khya da "Yine de onu caydrmaya a
lacam!" demi ve Ebu amat' ararak ona "ocuum, Al
lah'n seni aydnlatmasn ve bu uursuz tasardan vazgeirmesi
ni dilerim! Dua ve bar zerine olas Peygamberimiz'in 'Kendi
toprann meyvesiyle beslenen ve yaamnn doyumunu kendi
lkesinde bulan kimseye ne mutlu!' dediini bilmez misin?" de
mi. "Eskiler de 'Sakn yolculua girimeyin, bir millik bir me
safede de olsa!' demitir. Bu durumda ocuum, bana hl kara
rnda direnmek isteyip istemediini sylemeni bekliyorum!" de
mi. Ebu amat "Bil ki, baba, sana asla kar kmak istemem.
Ama isteimi reddedip yola kmam engelleyecek olursan, giy
222

silerimden soyunacak ve fakir dervilerin urbalarna brnecek


ve yeryznn tm lkelerini yalnayak dolaacam!" diye ya
nt vermi.
Khya, olunun ne pahasna olursa olsun yola kmaya karar
vermi olduunu anlaynca, tasarsna kar durmak fikrinden
vazgemek zorunda kalm ve ona "yleyse, olum, sana krk
yk daha verelim; bylece, annenin sana salad dier on yk
le birlikte, elli deve yk maln olur. Bunlarn iinde gittiin her
kentin ihtiyac iin ayr mallar olacak. nk, rnein, am'da
oturanlarn holanaca kumalar Halep'te satmaya kalkma
malsn; bu, hatal bir giriim olur! Bu durumda yola k olum
ve Tanr seni esirgesin ve yolunu dz etsin! zellikle Arslan
l adl blgedeki Kpekler Vadisi'nden geerken ok dikkat et!
nk buras yolkesen haydutlarn yatadr; balarnda da akn
ve saldrlar anszn olduu iin 'Hzl' lakabyla anlan bir Be
devi vardr" demi. Ebu amat da "Kt olaylar da, hayrl o
laylar da bize Tanr'dan gelir! Ben ne yapsam, olacak olan olur!"
diye yantlam.
Bu szler karlk gerektirmediinden khya da artk hibir ey
sylememi; fakat kars bin dilekte bulunup fakirlere de elli ko
yun adadktan ve olunu yolcularn koruyucusu Es-Sait Abd-lKadir Geylani'nin kutsal korumasna terk ettikten sonra ancak
huzur bulmu.
Bunu izleyerek, khya, yreinin tm gzyalaryla alayan za
vall annesinin kollarndan glkle ayrd oluna arkadalk
ederek gidip yola kmaya hazr durumdaki kervan bulmu; de
veci ve katrclarn yal yneticisi eyh Kemal'i bir yana eke
rek, ona "Ey saygdeer mukaddem6, gzmn bebei olan bu
ocuu sana emanet ediyorum ve onu senin nezaretinde Tan
6

Mukaddem: Ynetici (.)

223

r'nn kanatlar altna sokuyorum! Ve de sen olum!" diyerek bu


kez Ebu amat'a seslenmi: "Benim yokluumda sana babalk e
decek kii budur! Ona itaat et ve ona sormadan hibir i tutma!"
demi. Sonra Ebu amat'a bin altn dinar vererek ve son bir na
sihat olarak, ona "Olum bu bin dinar sana, mallarn en yararl
zamanda satmak iin bekletirken sabredip o arada bunlar harca
yabilesin diye veriyorum! nk onlar fiyatlarn dk olduu
zaman satmaktan kanmal ve kumalarla teki mallarn en
yksek deer kazand srada ortaya kan frsat kullanmalsn!
Bylece onlar en iyi koullarda deerlendirmi olursun!" demi.
Sonra, birbirlerine veda etmiler ve kervan yola koyulmu ve k
sa bir sre sonra Kahire kaplarnn dna km.
kiyanl Mahmut'a gelince, onun da durumu yleymi: Ebu a
mat'n yola kacan renerek o da bir yandan hazrlklara
balam; ve birka saatte, katrlarn ve develerini yklemi ve
atlarn eyerlemi. Ve zaman kaybetmeksizin, yola koyulup Ka
hire'den birka mil tede kervana ulam. Ve kendi kendine
"imdi, le gelinince, ey Mahmut, kimse seni ele vermez ve
kimse gelip seni gzetleyemez! Ve bann derde gireceinden
korkmadan bu ocukla keyfini bulursun!" demi.
Bylece, daha ilk merhalelerden sonra, kiyanl, adrlarn Ebu
amat'n adrlarnn yanna kurmu ve Ebu amat'n asna
ate yakmak zahmetine katlanmamasn; nk kendisinin Ebu
amat' kendi adrnda yemeye aracan sylemi. Ve ger
ekten, Ebu amat, Mahmut'un adrna gelmi, ama devecilerin
mukaddemi eyh Kemal ile birlikte... Bylece, zahmetlerinin
yorgunluu Mahmut'un yanna kr kalm; ertesi gn ikinci din
lenme srasnda da, ondan sonraki molalarda da, ta am'a ulan
caya kadar bu hep byle olmu; nk, Ebu amat, kiyanl'nn
her arsn kabul ettiinde yannda devecilerin mukaddemini
de gtryormu. Ama am'a gelindiinde, Halep'te ve Ba
224

dat'ta olduu gibi, burada da kiyanl'nn dostlarn kabul ettii


bir evi bulunduundan...
Anlatnn burasnda ehrazat, sabahn belirdiini grerek ya
vaa susmu.
Ama ki Yz Elli Sekizinci Gece Olunca
Demi ki:
... Halep'te ve Badat'ta olduu gibi, burada da kiyanl'nn dost
larn kabul ettii bir evi bulunduundan, kentin giriinde bir a
drda kalmak zere olan Ebu amat'a bir kle gndererek onu,
ama sadece onu, varlyla onur vermek zere evine artm.
Ebu amat da "Biraz bekle de, eyh Kemal'in grn ala
ym!" demi. Ama devecilerin mukaddemi bu neriyi duyunca
kalarn atm ve ona" Hayr olum, bu neriyi ret et!" demi.
Ebu amat da ary geri evirmi.
am'da kalmak uzun srmemi ve hemen Halep'e doru yola
klm; kiyanl oraya geldikleri anda, Ebu amat' armak iin
adam gndermi; fakat, am'da olduu gibi, eyh Kemal ekin
mesini sylemi; ve Ebu amat, mukaddemin niin bu denli sert
davrandn anlamad halde ona kar kmak istememi. Bu
kez de kiyanl'nn harcamalar boa gitmi. Ama Halep'i terk et
tiklerinde, kiyanl, bir dahaki sefere ilerin byle olmayacana
dair kendi kendine yemin etmi. Ve Badat dorultusundaki ilk
molada, ei grlmedik bir lenin hazrlklarna girimi ve bir
likte gelmesi iin Ebu amat'n yanna kendisi gitmi. Ve bu
kez, Ebu amat, kar kacak ciddi bir nedeni olmadndan,
ary kabul etmek zorunda kalm; ve uygun bir ekilde giyin
225

mek zere ilkin adrna girmi. O srada eyh Kemal onu gr


meye gelmi ve durumu renince "Ne kadar dncesizsin, ey
Ebu amat! Mahmut'un arsn niye kabul ettin? Onun niyet
lerinin ne olduunu bilmiyor musun? Ve ona neden kiyanl ad
taklm, anlamyor musun? Ama ne olursa olsun, benim gibi bir
ihtiyarn grn almal ve airin u szlerine kulak vermeli
sin:
htiyara sordum "Neden srtn eik yryorsun?" di
ye; bana "nk nemli toprakta genliimi yitirdim!
Eilmi, onu aryorum! Ve srtma aldm deney o
denli ar ki, artk belimi dorultmama engel oluyor!"
demi.
Ama Ebu amat "Ey saygdeer mukaddem, kiyanl olarak
arlmasnn nedenini bilmemekle birlikte, dostumuz Mah
mut'un arsn geri evirmek pek uygun olmayacak! Zaten,
onunla arkadalk ederek ne kaybedeceimi de anlamyorum.
Herhalde beni yemeyecektir!" diye yant vermi. Mukaddem de
ona hzla "Allah korusun! Elbette seni yemeyecektir! Zaten daha
nce pek oklarn yedi o!" yantn vermi. Bu szleri iitince
Ebu amat bir kahkaha koparm ve gidip sabrszlkla onu bek
leyen kiyanl'ya ulam. Ve ikisi birlikte len iin hazrlanm
adrn iine girmiler.
Gerekten, kiyanl, harika delikanly karlamak iin hibir ey
esirgememi; onun gzlerini okamak ve duygularn pohpohla
mak iin her ey hazrm; bylece len nee ve canllk dolu
gemi; ve ikisi birlikte itahla ve doyuncaya kadar yemek ye
miler ve ayn bardaktan imiler. arap balarn dndrmeye
balaynca ve kleler sessizce ekilince; kiyanl'nn araptan ve
226

tutkudan ba dnm. Ebu amat'a doru eilmi ve yanakla


rn iki eli arasnda tutarak bir pck almak istemi. Ama Ebu
amat, bundan sklarak igdyle elini kaldrm; ve kiyan
l'nn dudaklar delikanlnn avcunun iiyle karlam. Bunun
zerine, Mahmut, kolunun biriyle onun boynunu, tekiyle de
belini sardnda; "Sen bana ne yapmak istiyorsun?" diye soran
Ebu amat'a "Sadece, airin u dizelerini uygulamaya koymak
iin aklamada bulunmak istiyordum!" demi:
Ruhumu sarsan o gzlerin baklaryla nasl titri
yorum! Ey ocuksu yumurtalarn iiren ilk arzunun
verdii zevk!
te, ey gzmn nuru! Kavrayabileceini kavra, kal
drabileceini kaldr! Bir avu, iki avu, avu al!
Bir kar ya da daha fazla sok!
Ama seni hi zmesin! Tadn almaya bak, sadece!
Bu dizeleri belli bir tarzda okuduktan sonra, kiyanl Mahmut,
bunlar anlalr bir uygulamayla delikanlya anlatmaya koyul
mu. Fakat, Ebu amat, durumu hemen fark ederek onun bu ta
vrlarndan, davranlarndan ve hareketlerinden ok skldn
duyumsam ve oradan ayrlmak istemi. Ama kiyanl onu al
koymu ve neyin sz konusu olduunu sonunda ona aka an
latm.
Ebu amat, kiyanl'nn niyetinin ne olduunu iyice tartp istedi
i eyi kavraynca...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
227

Ama ki Yz Elli Dokuzuncu Gece Olunca


Demi ki:
Ebu amat, kiyanl'nn niyetinin ne olduunu iyice tartp istedi
i eyi kavraynca; derhal ayaa frlam ve ona, "Yok, vallahi!
Ben bu mal satmyorum! Ama, her durumda, seni teselli etmek
iin, bakalarna altn karl bir ey satarsam, sana karln
almadan veririm!" demi. Ve kiyanl'nn yalvarmalarna karn,
Ebu amat, o adrda bir saniye daha kalmak istememi; olduk
a hzl dar kp mukaddemin ok tedirgin olarak kendisini
beklemekte olduu konaklama yerine ulam.
Mukaddem Kemal de, Ebu amat'n garip bir tavrla geldiini
grnce, ona "Allah sakna! Ne olup bittiini bana anlat!" de
mi. O da "Ama, kesinlikle bir ey olmad! Yalnz hemen hi
gecikmeden konaklamay bozup Badat yoluna koyulmalyz!
nk artk kiyanl ile birlikte yolculuk etmek istemiyorum!
Abartl ve ok skc niyetleri var!" diye yant vermi. Devecile
rin eyhi "Sana sylememi miydim, olum? Ama Tanr'ya
krler olsun ki bana bir ey gelmemi! Yalnz bylece tek ba
na yolculuk yapmann ok tehlikeli olacan sana belirtmeli
yim. Bu topraklarda kaynaan bedevi haydutlarnn saldrlarna
kar kabilmek iin tpk bizimki gibi bir kervanla birlik halin
de bulunmak gerek!" demi. Ama Ebu amat hibir ey dinle
mek istememi ve yola kma emri vermi.
Bylece kk kervan tek bana yola koyulmu ve bir akam
gn batarken Badat'n kaplarna gelinceye kadar yolculuunu
srdrm.
Devecilerin mukaddemi, bunun zerine gelip Ebu amat'
bulmu ve ona "Olum, burada mola vermektense, yolumuzu
229

srdrerek bu gece Badat'a ulaalm! nk imdi zerinde


bulunduumuz yer yolculuumuzun en tehlikeli blgesidir. Bu
raya Kpekler Vadisi derler! Geceyi burada geirmeye kalkarsak
byk bir tehlikeyi gze alm oluruz! abuk davranp kaplar
kapanmadan Badat'a ulaalm! nk, olum, bilmelisin ki,
Halife, gizlice ieri girip okullarn salonlarnda saklanan bilim
kitaplarn ve el yazmalarn banaz kiilerin ele geirip Dicle'ye
atmamalar iin kentin kaplarn zenle kapattrr!" demi.
Ebu amat, bu neriden holanmayarak ona "Hayr, vallahi!
Kente geceleyin girmek istemiyorum, nk Badat' gn do
arken grp zevk almak istiyorum! Geceyi burada geirelim,
nk benim pek yle acelem yok; zaten ben i gezisi yapmyo
rum, sadece zevk almak ve tanmadm yerleri grmek iin ge
ziyorum!" yantn vermi. Ve yal mukaddem, emseddin'in
olunun bu denli tehlikeli inatlndan can sklarak boyun
emek zorunda kalm.
Ebu amat'a gelince, bir para yemek yemi; onra kleler yat
maya gitmiler, o da adrdan km ve vadinin iinde biraz i
lerlemi ve aynda bir aacn altna oturmu. Ve yeraltnda
yaarken hocalarndan rendii baz iirler aklna gelmi ve
d kurmaya uygun bylesi bir yerden etkilenerek airin u dize
lerini okumaya balam:
Irak'n yeni zevkli ecesi ey Badat! Halifelerin ve
airlerin kenti, seni uzun zaman dledim, ey dingin...
Ama birdenbire, daha ilk drtl okuyup bitirmeden, sol ya
nnda korkun bir atrt ve nal sesleri duymu; ve de yz az
dan birden kan barp armalar iitmi! Ve geriye dnp ko
230

naklama yerinin sanki yerden fkrm gibi her yandan birden


kalabalk bir bedevi topluluu tarafndan sarlm olduunu gr
m.
Onun iin pek yeni olan bu grnt kendisini olduu yere ivi
lemi; ve kendini savunmak isteyen kervandakilerin genel bir
kyma uradna ve kervann yama edildiine tank olmu. Ve
bedeviler ortada canl hibir kimsenin kalmadn grnce, b
tn develeri ve katrlar birlikte gtrerek gz ap kapayasya
kadar bir srede geldikleri gibi kaybolmular.
Urad aknlk bir para dalnca, Ebu amat konakladkla
r yere doru ilerlemi ve orada herkesin kyma uratlm oldu
unu grm. Ve devecilerin mukaddemi eyh Kemal de, sayg
uyandran yana karn, dierlerinden ayrt edilmeden gsne
saplanan eitli mzraklarla delik deik edilerek ldrlm bu
lunuyormu. Ebu amat bu denli korkun bir manzaraya daha
fazla dayanamayarak, ardna bakmaya cesaret edemeden oradan
kam.
Bylece btn gece kaarak rastlayabilecei baka haydutlarn
hrsn uyandrmamak iin, tm zengin giysilerinden soyunmu
ve bunlar uzaa frlatm ve zerinde gmleinden baka ey
brakmam. Ve ite bu klkta, gn doarken, deta yar plak
Badat'a girmi.
Yorgunluktan bitkin bir halde ve artk ayakta kalmaya gc yet
meksizin, kente girince karsna kan ilk meydan emesinin
nnde durmu. Ellerini, yzn ve ayaklarn ykam ve e
menin zerindeki mermer dzle km ve oraya boylu bo
yunca uzanp pek fazla zaman gemeden uyumu.
kiyanl Mahmut'a gelince, o da ayn ekilde yola koyulmu; a
ma kestirme bir yoldan gelerek haydutlara rastlamaktan sak
231

nabilmi; ve dahas, Badat'a tam da Ebu amat'n kaplar ap


emenin zerinde yatp uyuduu bir srada girmi.
Ayn emenin nnden geerken, kiyanl, hayvanlarn sulan
d mermer yalaa yaklap susam atna su iirmek istemi.
Ama at, uzanp yatan gencin suya vuran glgesini grerek irkil
mi. Bunu gren kiyanl ban kaldrp baknca dzlkte yar
plak yatan gencin Ebu amat olduunu anlam; o an neredey
se atndan dyormu.
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama ki Yz Altmnc Gece Olunca
Demi ki:
... dzlkte yar plak yatan gencin Ebu amat olduunu anla
m; o an neredeyse atndan dyormu. Hemen attan atlayarak
emenin dzlne km ve ban kollarndan birine yasla
m, uykusunda bitkin bir halde uzanm Ebu amat' grnce
hayranlktan donmu kalm. Ve ilk kez olarak, bedeninin geri
kalan beyazlnn stnde belirgin halde olan benlerinin yer al
d saydams gen gvdesinin plak gzelliini sonunda seyre
debilmi. Ve ak uruna bu yolculuu gze ald melein nasl
bir nedenle bu halde yoluna km ve bu eme zerinde uyu
makta olduunu asla kavrayamam. Ve o anda kefettii sol ka
ba etini ssleyen bir misk damlas gibi yuvarlak benden bir trl
baklarn ayramam. Ve nasl bir davranta bulunacan bi
lemeden kendi kendine "Ne yapsam acaba? Onu uyandraym ve
olduu gibi atmn terkisine atarak le mi kaaym? Yoksa u
232

yanmasn bekleyip onunla konuarak ve onu yumuatarak be


nimle Badat'taki evime gelmesi iin kandraym m?" diye d
nm.
Sonunda bu sonuncu fikrin yerinde olduuna inanarak gencin a
yaklar dibinde dzln kenarna oturmu; ocuksu bedeni ze
rinde gnein getirdii tm pembemsi durulukta gzlerini yka
yarak uyanmasn beklemi.
Ebu amat, uykusuna kandktan sonra, bacaklarn gererek gz
lerini yar am; ve ayn anda kiyanl onun elini tutmu ve ok
tatl bir sesle, ona "Korkma, ocuum, gvenli ellerdesin, benim
yanmda! Ama ltfen acele bana btn bunlarn nedenini anlat!"
demi.
Bunun zerine Ebu amat kalkp knn zerine oturmu ve her
ne kadar kendisine hayran olan kiinin huzurunda bulunmaktan
sklyorsa da, ona servenini tm ayrntlaryla anlatm. Mah
mut da ona "Tanr'ya krler olsun ki, benim gen dostum, sen
den servetini almsa da, yaamn korumu! nk air 'Ba
kurtulmusa, yitirilen servet zarar vermeden kesilen trnan bir
krpnts gibidir!' demitir. Ve zaten senin servetin hi de kay
bolmu saylmaz. nk benim sahip olduum her ey senindir.
Haydi benimle eve gel de ykan ve giyin. Ve u andan balaya
rak Mahmut'un tm varln kendi maln sayabilirsin, Mah
mut'un yaam da sana hayranlk duymak iindir!" demi. Ve
Ebu amat ile konumasn babacan bir tavrla bylece srdre
rek onu kendisiyle birlikte gitmeye raz etmi.
lkin onu dzlkten indirmi ve kendi arkasnda atn zerine o
turmasna yardm etmi; sonra arkasna bzlm olan ocuun
bedeninin sadece scak ve plak dokunuuyla bile zevkten titre
yerek evine doru yol almaya balam. lk yapt i, Ebu a
mat' hamama gtrmek ve herhangi bir tellak ya da hizmetkr
233

araya sokmadan onu kendi elleriyle ykamak olmu; ve ona ok


deerli bir urba giydirdikten sonra, ocuu genellikle dostlarn
kabul ettii bir salona gtrm.
Buras serinlik ve glgelikten yana ok ho, sadece mine ve i
nilerin mavimtrak yansmalaryla ve yukardaki yldzlarn lt
laryla aydnlanan bir salonmu. Sekin tts kokular, insann
ruhunu kfur ve tarn bahelerine srklyor, orta yerde, fiski
yeli bir havuz ark sylyormu. Orada dinlenmek olduka g
venli imi; ve bu sakin havada insan kendinden geiren bir ey
ler varm.
kisi birlikte hal zerine oturmular ve Mahmut kolunu dayasn
diye Ebu amat'a bir yastk uzatm. Tepsiler zerinde yiyecek
ler getirilmi ve bunlardan yemiler; sonra da testilere konmu
kaliteli araplar imiler. Bunun zerine o ana kadar pek aceleci
davranmayan kiyanl, artk kendini tutamam ve airin u dize
lerini okuyarak haykrm:
Arzu! Ne gzlerin tatl baknn okay ne de saf
dudaklarn p seni yattrr! Ey arzum! zerinde,
fkrmadka azalmayan bir tutkunun arln duyu
yorsun!
Ama Ebu amat, kiyanl'nn dizelerine epeyce alm olduun
dan; bazen kapal olan anlamlarn bile kolayca kavradndan,
birdenbire ayaa frlam ve ev sahibine "Gerekte, bu konudaki
direnmeni anlayamyorum. Sana daha nce de sylediimi tek
rarlamaktan baka bir ey syleyemem: Bu mal bakalarna al
tn karl satarsam, sana karlksz veririm" demi.
234

Ve kiyanl'nn aklamalarn daha fazla dinlemek istemeyerek


onu sert bir tavrla terk edip oradan ayrlm.
Dar knca, kentin orasnda burasnda dolamaya balam.
Ama tam o srada karanlk bastrdndan ve de Badat'ta ya
banc olduu iin, ne yana gideceini bilemediinden geceyi yo
luna kan bir camide geirmeye karar vermi. Avluya girmi ve
sandallarn kararak caminin iine dalmak zere iken, ellerinde
yanan fenerleriyle nlerinde iki klenin yol ald iki adamn
geldiini grm. Onlarn gemesi iin kenara ekilmi; fakat
iki kiiden yal olan onun nnde durmu ve ona uzun uzun
dikkatle baktktan sonra "Bar zerine olsun!" diyerek selam
vermi. Ebu amat da onun selamn iade etmi. teki sz ala
rak "Sen burada yabanc msn ocuum?" diye sormu. O da
"Ben Kahireliyim. Babam, kent tacirlerinin khyas emsed
din'dir!" diye yant vermi.
Bu szleri duyan yal adam, arkadana dnerek ona "Allah di
leklerimizin tesinde bizi gzetiyor! Aradmz ve bizi sknt
mzdan kurtaracak olan yabancy bu denli abuk bulacamz
umar mydk?"
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama ki Yz Altm Birinci Gece Olunca
Demi ki:
"Aradmz ve bizi skntmzdan kurtaracak olan yabancy bu
denli abuk bulacamz umar mydk?" demi. Sonra Ebu a
mat' bir kenara gtrp ona "Seni yolumuza karan Tanr'ya
235

krler olsun! Senden karlnda be bin dinar, bin dinarlk


mal ve bin dinar deerinde bir at vererek bir hizmet grmeni is
teyeceiz. yle:
Herhalde biliyorsundur, olum, yasalarmza gre bir Mslman
eine bir kez 'Bo ol!' derse, onu bakaca hibir ileme ihtiya
duyulmadan ay on gn sonra yeniden alabilir; ve eer ikinci
bir kez boarsa, yine gerekli zaman getikten sonra onunla evli
kalabilir; ama nc kez 'Bo ol!' derse, ya da bunlar ayr ayr
sylemeksizin, bir kez ' kez bo ol!'7 derse ya da 'Benim iin
artk hibir ey deilsin, bunu kez boayarak yeminle syl
yorum!' derse; bu durumda, yasa, erkek yeniden karsna sahip
olmak isteyince, ancak ilkin yasal olarak bir baka erkein bo
anm olan kadn alp bir gece iin bile olsa gerdee girdikten;
ve o da kendince kadn kez boadktan sonra, onu yasal ei
olarak yeniden almasna olanak salar.8
te yanmda grdn gen adamn durumu da byledir. Geen
gn kt bir ruhsal durumda iken, kendini fkeye kaptrarak be
nim kzm olan karsna 'Evimden ek git! Artk seni tanmyo
rum! Benden kez bo ol!' diye haykrm. Bunu duyar duy
maz kzm olan kars, peesini bana rterek kocasnn artk
kendisi iin bir yabanc olduunu syleyip ve ertelenmi mehri
ni9 alp hemen o gn baba evine dnd! Ama imdi urada gr
dn kocas, ona yeniden sahip olmay byk bir arzuyla isti
yor. Gelip benim elimi pt ve eiyle arasn bulmam benden
rica etti. Ben buna raz oldum. Ve hemen birlikte kp bir gece
iin onun yerini alacak olan adam aramaya koyulduk. Ve ite
bylece, olum, sana rastladk. Sen kentimizde yabanc oldu
7
8
9

slam'da eriat hkm olarak Talk- Selse ( kez boama) denen eylem (.)
Bu durumda eriat'a gre Hlle denen ilem yerine getirilmi oluyor (.)
Ertelenmi mehr: Mehr-i meccel. slam hukukuna gre ayrlnca erkein kadna
verdii deme (.)

236

undan ii gizlice geitiririz, sadece kad bilir durumu, darya


da bir ey szmaz!" demi.
inde bulunduu yoksunluk hali dolaysyla, Ebu amat tm
yreiyle bu neriyi kabul etmi; ve kendi kendine "Elime be
bin dinar, bin dinarlk mal ve bin dinar deerinde bir at geecek;
stelik btn bir gece de bir kadnla iftleeceim! Aman yarab
bi! Hemen kabul edeyim!" diye dnm. Ve yantn merakla
bekleyen iki adama "Vallahi! Hlleci olmay kabul ediyorum!"
demi.
Bunun zerine o zamana kadar hi konumam olan kadnn
kocas, Ebu amat'a dnm ve ona "Bizi gerekten byk bir
skntdan kurtaryorsun, nk sana karm byk bir akla sev
diimi sylemeliyim! Ancak yarn sabah karm zevkine uygun
bularak boamaktan vazgeip bana geri vermekten kanmandan
korkuyorum. Bu durumda, yasa, sana hak tanyor. Bunun iindir
ki, kad nnde yarn onu boamaya yanamadn takdirde he
men bana on bin dinar tazminat deyeceini taahht etmen ge
rek!" demi. Ebu amat da bu koulu kabul etmi; nk sz ko
nusu kadnla bir geceden fazla yatmamaya kararl imi. Bu du
rumda birden kadya gitmiler ve onun nnde, yasal koul
lara uygun olarak szleme dzenlemiler. Ve kad, Ebu amat'
grnce, son kertede heyecanlanm ve onu ok sevmi.
Onu bu yknn ak iinde yeniden karmzda bulacaz.
Bylece, szleme yaplarak kad huzurundan ayrlmlar; ve
boanm olan kadnn babas, Ebu amat' alp evine gtrm;
ondan evin giri blmnde beklemesini rica etmi ve gidip k
zna durumu bildirerek ona "Sevgili kzm, senin iin houna gi
decek yakkl bir gen buldum; umarm beenirsin; ve sana
onu tam anlamyla tavsiye ederim. Onunla ho bir gece geir ve
kendini hibir eyden yoksun klma! nsan her gece bylesine
237

harika bir genci kollaryla saramaz!" demi. Kzna bylece na


sihatlar verdikten sonra, iyi yrekli baba, gidip Ebu amat' bul
mu ve ona da ayn eyleri sylemi. Ve ondan yeni karsnn
onu kabullenmek zere hazrlklarn tamamlamas iin biraz da
ha beklemesini rica etmi.
lk kocaya gelince, gidip kendisini de yetitirmi olan ok kur
naz yal bir kadn bulmu ve ona "yi yrekli anacm, sen
den, boadm karmla bu gece birlikte kalmak zere bulduu
muz hllecinin ona dokunmasn engelleyecek bir are bulman
rica ediyorum!" demi. Yal kadn da "Yaamn kadar gven
duy, benim iin bundan kolay bir ey olamaz!" demi; ve ara
fna brnm...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama ki Yz Altm kinci Gece Olunca
Demi ki:
... ve arafna brnm, boanm olan kadnn evine gitmi;
orada ilkin evin giriinde beklemekte olan Ebu amat' grm.
Selam vererek ona "Boanm olan gen hanm, her gn yapt
m gibi, tutulduu czamdan saaltmak iin zavallnn bedeni
ne merhem srmek zere grmeye geldim!" demi. Ebu amat
da "Allah beni korusun! Demek ki, ey iyi yrekli anacm, bu
kadn czama tutulmu ha? Ben de kalkp bu gece onunla iftle
ecektim! nk ben onun eski kocasnn bulduu hlleciyim!"
diye haykrm. Yal kadn da "Evladm, Allah senin gzel
genliini korusun! Evet dorusu, iftlemekten kansan iyi o
238

lur!" diye yant vermi. Ve onu akn halde brakp boanm


kadnn yanna girmi. Hllecilik yapacak gen hakknda, ona
da ayn eyleri syleyerek onu da inandrm. Ve kadna, hasta
ln kendisine de bulamamas iin dikkat etmesini nermi.
Sonra da ekip gitmi.
Ebu amat'a gelince, yanna girmeden nce gen kadndan bir
iaret beklemeye balam. Ama, uzun zaman bekledii halde,
ona, st yiyecekle dolu bir tepsi getiren bir kleden baka kim
se grnmemi. Yiyip imi, sonra zaman geirmek iin Ku
ran'dan bir sre okumu; sonra da gen Davut'un Kral Saul'n
nnde mezmur10 okurken duyulan sesinden de tatl bir sesle ili
drtlkler okumaya balam.
Gen kadn, ierden, bu sesi duyunca, kendi kendine "Bu yal
alak kadn, ne demek istiyordu yle! Hi czama tutulmu bir
erkek bylesine gzel bir sesle ark syler mi? Vallahi, onu a
rtacak ve bu yal kadnn bana yalan syleyip sylemediini
kendi gzlerimle grp anlayacam. Ama ilkin ben de ona ses
lenmeliyim!" diyerek bir Hint udunu eline alp ustaca dzen tut
turmu ve gkte uan kular gn derinliklerinde ylece tuta
cak etkide bir sesle u arky okumu:
Baygn gzel gzl gen bir alageyii sevdim. Enda
m ylesine narindir ki, bklgen dallar onun salnd
n grerek bklgenlii renirler!
Ebu amat, bu arknn daha ilk notalarn iitince, mrldanmay
brakm ve bylenmi gibi bir dikkatle dinlemeye koyulmu.
Ve de "Bu yal merhem satcs bana ne sama eyler syledi!
10 Mezmur: Davut'un, ahenkle okuduu Zebur'un srelerinden her biri (.)

239

Aman yarabbi! Herhalde bana yalan sylemi olacak! Bu gzel


ses, bir czamlnn sesi olamaz!" diye dnm. Ve iittii
arknn son notasna uygun drerek kayalar bile yerinden
oynatacak bir sesle u arky sylemi:
Selamm, avcdan saklanan o ince karacaya doru a
kp gitti ve yanaklarnn tarhlarnda biten gller say
glarm iletti!
Ve bu dizeler ylesine bir vurgulamayla okunmu ki, gen ka
dn, heyecanla sarslarak onu gen adamdan ayran perdeleri a
mak zere komu ve kendini tpk bir buluttan anszn kan bir
mehtap gibi, onun baklarna sunmu. Ve abucak ieri girmesi
iin iaret etmi ve kalalarn, kudreti tkenmi bir ihtiyarn
bile nefsini uyandracak biimde oynatarak nnde yrm.
Ebu amat da onun gzellii, tazelii ve genlii karsnda a
m kalm. Ama, hastalnn bulamas korkusuyla ona yana
maya cesaret edememi.
Ama birdenbire gen kadn, tek bir sz bile sylemeden, gz
ap kapayasya kadar geen bir srede gmleini ve donunu
karm ve bir yana frlatarak rlplak ve gm kadar saf, ta
ze bir hurma aacnn gvdesi kadar t gibi ve narin grnm.
Bunu gren Ebu amat, bacaklar arasnda tad saygdeer
babasnn miras gnl ekici kk yavrunun kprdadn du
yumsam. Yavrunun kendisini zorlayan isteminin iyice farkna
vardndan, onu, yattrmak iin, neresine koyacan bilmesi
gereken gen kadna geirmek istemi. Ama kadn ona "Bana
yaklama! Bedenindeki czama yakalanmaktan korkuyorum!"
demi.
240

Bu szleri duyunca, Ebu amat, tek bir sz sylemeden, tm


giysilerinden soyunmu; sonra da gmleini ve i donunu kar
m ve uzaa frlatm; ve tm plakl iinde, kaynak suyu ka
dar saydam, bir ocuun gz kadar tertemiz grnm. O za
man gen kadn yal arabulucunun, ilk kocasnn kkrtmasyla
kulland dzenden artk kuku duymam ve gencin sihriyle
gzleri kamam, ona doru komu ve onu kollaryla sararak
yatana doru srklemi ve onunla birlikte yataa yuvarlan
mlar. Arzudan soluk solua kalarak, ona "Kendini kantla, ey
eyh Zekeriye, ey byk sihirlerin kudretli babas!" demi. Bu
kesin ar zerine, Ebu amat, gen kadn kalalarndan kav
ram ve byk tatl ubuunu utkular kapsna doru ynelte
rek, onu saydam geide doru itip, canl bir ekilde utkular kap
sna dayatm. Sonra ana yoldan saparak kestirmeden binici ka
psna iddetle saldrm; ama, bu kapnn darl yznden ka
rarszla dm ve mlein kapan delerek geide dalm;
ve kendini sanki mimarn iki tarafn llerini alarak yapma
sna rahat bir ortamda bulmu. Bundan sonra, yolculuunu pa
zartesi arsn, sal pazarn, aramba pazarn ve perembe
sergisini ziyaret ederek srdrm. Sonra, gevetilecek ne varsa
hepsini geveterek, Cuma'ya erien iyi yrekli bir Mslman gi
bi dinlenmeye ekilmi.
Ebu amat'n ve yavrusunun gen kadnn bahesindeki ilk
yolculuu byle olmu...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama ki Yz Altm nc Gece Olunca
Demi ki:
241

...Ebu amat'n ve yavrusunun gen kadnn bahesindeki ilk


yolculuu byle olmu.
Bundan sonra, Ebu amat, mutluluk iinde, yatm yavrusuyla
bahe tarhlar darmadan olmu gen kadna sevecenlikle sarl
m; birlikte sabaha kadar uykuya dalmlar.
Uyandklarnda, Ebu amat geici eine "Senin adn ne, cier
kem?" diye sormu. Kadn "Zbeyde" diyerek yant vermi. O
da kadna "Pekl, Zbeyde! Seni brakacamdan tr ok z
gnm!" demi. Kadn heyecanlanarak "Peki, neden beni terk e
diyorsun?" diye sorunca; "Ama biliyorsun ki ben sadece hlleci
yim!" demi. Kadn "Yo! Aman yarabbi! Ben, mutluluum iin
de, seni babamn bana tekinin yerini almak zere salad ha
rika bir armaan sanmtm!" demi. O da "Ey cana yakn Z
beyde, ben elbette baban ve kocan tarafndan seilmi bir hlle
ciyim. Ve benim tarafmdan kt bir davran ortaya konur da
bu sabah seni boamazsam dncesiyle, kad huzurunda beni,
kendilerine on bin dinar demeye zorlayan bir szleme imza
lattlar. Dorusu, byle bir durumda, onlara bu akl almaz mik
tardaki paray nasl deyeceimi bilmiyorum; ben ki cebimde
sadece bir dirhem paras olan biriyim, iyisi mi, ben ekip gide
yim; yoksa, paray deyemeyeceime gre, hapsedilmem gere
kir!" demi.
Bu szleri duyan gen Zbeyde bir an dnm; sonra, deli
kanlnn gzlerinden perek, ona "Senin adn ne gzmn nu
ru?" diye sormu; o da "Ebu amat!" demi. Kadn "Ya Allah!
Duruma uygun isim ancak bu kadar olur! Pekl! Ey sevgili Ebu
amat, tm eker kamlarna, btn gece baheme tatllklar sa
an bu zevk verici beyaz tatl ubuunu yelediimden, sana ye
min ederim ki, birbirimizden ayrlmamak iin bir are bulaca
m: nk seni tattktan sonra artk bakasna ait olmaktansa
242

lmeyi ye tutarm!" diye haykrm. O da "Peki yleyse, ne ya


pacaz?" diye sormu. Kadn "Yaplacak ey ok basit. te y
le: Babam biraz sonra gelip seni arayacak ve seni kadya gtre
rek szlemenin koullarn yerine getirmeni isteyecek. O zaman
sen, kadya yavaa sokularak ona 'Artk boanmak istemiyo
rum!' dersin. O da sana 'Nasl bir kadn iin be bin dinardan ve
bin dinarlk attan vaz m geiyorsun?' diye soracak; sen de 'Bu
kadnn her bir sa teli bin dinar eder! Bundan dolay bu deer
li san sahibini brakmyorum' yantn verirsin. Bunun zerine
kad, sana 'Bu senin hakkndr! Ama ilk kocaya dence olarak
on bin dinar deyeceksin!' diyecek. Bu durumda, sevgilim, ne
diyeceimi iyi dinle! Yal kad, her bakmdan harika bir insan
olmakla birlikte gen ocuklara lgnca tutkundur. Senin de, o
nun zerinde hatr saylr bir etki brakm olacandan hi ku
ku duymuyorum!" demi.
Ebu amat "Sen, kadnn da kiyanl olduunu mu dnyor
sun yani?" diye haykrm. Zbeyde bir kahkaha patlatm ve
"Kukusuz! Bunu duymak neden seni bu kadar artt?" demi.
O da "yle anlalyor ki, Ebu amat'n btn mrnce bir ki
yanl'dan brne gitmesi alnnda yazl! Ama ey akll Zbey
de, ilkin bana fikrini iyice akla! Diyordun ki 'Yal kad, her ne
kadar harika bir insansa da, gen ocuklara lgnca tutkundur'
Bu szlerle herhalde malm ona satmay nermiyorsun bana!"
demi. Kadn da "Hayr! Bekle, greceksin!" demi.
"Ve de, kad sana 'On bin dinar demen gerek!' deyince, sen
yle belli bir tarzda ona bakarsn, kalalarn da hafife sallar
sn! ok deil ama, onu oturduu hal zerinde erir gibi hale ge
tirecek ekilde! Ve o sana, ancak bu durumda, bu borcu ertele
mek iin belli bir sre tanyacaktr!" demi.

243

Bu szleri duyunca, Ebu amat, bir an dnm ve "Bu, olabi


lir?" demi. Tam o srada bir kle kz gelmi ve perdenin ardn
dan sesini duyurarak "Hanmm Zbeyde, ierde baban, efendi
mi bekliyor!" demi. Bunun zerine Ebu amat ayaa kalkm
ve abucak giyinerek Zbeyde'nin babasn grmeye gitmi. Ve
ikisi birden, sokakta bekleyen birinci kocann yanna varmlar
ve kad huzuruna kmlar.
Orada, Zbeyde'nin dndkleri harfi harfine yerine gelmi;
ama burada Ebu amat'n onun verdii deerli fikirlere olduu
gibi uyduunu da syleyelim!
Kad da, Ebu amat'n kendine firlatt baklardan tam anla
myla tkenip gencin kendisinden alakgnlllkle istedii
gnlk erteleme sresini tanmakla kalmam; verdii karar u
hkmle balam: "Dinsel yasalarmz ve itihatlarmz boan
may bir zorunluk olarak grmemektedir! Ve drt mezhebimizin
gr de kesinlikle bu noktada uyum halindedir. te yandan
hlleci, yasal olarak koca sfatn tadna ve yabanc olduuna
gre byle bir yararlanmaya layk grlmtr. Biz borcunu
demesi iin ona on gn sre tandk!"
Bunu duyan Ebu amat, saygyla kadnn elini pm; o da ken
di bakmndan "Vallahi! Bu gen delikanl on bin dinardan da
fazla deerli! Ben kendim bile ona bunu gnl holuuyla sala
yabilirim!" diye dnm.
Sonra Ebu amat ok kibar bir tavrla izin istemi ve koarak
ei, akll Zbeyde'yi bulmaya gitmi...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
244

Ama ki Yz Altm Drdnc Gece Olunca


Demi ki:
... ok kibar bir tavrla izin istemi ve koarak ei akll Zbey
de'yi bulmaya gitmi.
Zbeyde de yz sevinten yarak ve onu ald sonutan dola
y kutlayarak karlam ve ona srf ikisi iin btn gece srecek
bir len hazrlamak zere yz dinar vermi. Ebu amat, kars
nn parasyla sz konusu leni hazrlam. kisi birden doyun
caya kadar yiyip imeye balamlar. Bylece, sevincin snrlar
n zorlayan bir sevince kaplarak uzun boylu iftlemiler. Son
ra, soluklanmak iin kabul salonuna inmiler, mealeleri tutu
turmular ve kayalar raksettirecek ve uan kular havada u
maktan alkoyacak etkinlikte ikisine zg bir musiki leni d
zenlemiler. O srada birdenbire sokak kapsnn alndn duy
mular. Ve bu sesi ilk duyan Zbeyde, Ebu amat'a "Git, bak ba
kalm kim kapy alyor?" demi. Ebu amat da gidip kapy
amak iin aaya inmi.
Oysa, o gece, Halife Harun Reit gsnn daraldn duyum
sayarak veziri Cafer'e, cellad Mesrur'a ve gzde airi zevk sa
hibi Ebu Nuvas'a "Biraz gsmn daraldn hissediyorum.
Haydi gidip Badat sokaklarnda dolaalm! Belki ruhumuzu
enlendirecek bir eyler buluruz!" demi bulunuyormu. Drd
de Acem dervilerinin klna brnerek elenceli bir serven
yaamak midiyle, Badat sokaklarnda dolayormu. Bylece
Zbeyde'nin evinin nne kadar gelmiler ve alnan sazlar ve
sylenen arklar duyunca, dervilerin mizalarna uygun olarak
hibir sknt duymadan kapy almlar.

245

Dervi Klna Girmi Halife ve Mahiyetindekiler

Ebu amat dervileri grnce, konukseverlik grevlerini pekl


bildiinden ve de ok mutlu bir durumda olduundan, onlar i
tenlikle karlam ve evin giri blmne sokmu ve kendi
lerine yiyecek getirmi. Ama onlar yiyecekleri geri evirerek
"Vallahi! Narin ruhlarn duygularn doyurmak iin yiyecee ih
tiya yoktur, sadece musikinin uyumu yeter! Oysa, dardan
duyduumuz ahengin tam da biz ieri girince kesildiini gr
yoruz! Acaba bu denli gzel ark syleyen kadn, meslekten bir
arkc mdr?" demiler. Ebu amat da "Yo, efendilerim! Benim
kendi eimdir!" diye yant vermi. Ve onlara, tek bir ayrnty at
lamadan, bandan sonuna kadar yksn anlatm. Ama onu
burada tekrarlamann yarar yok.
Bunun zerine aslnda Halife'nin ta kendisi olan dervilerin ba,
onu ok sevimli bularak ve birdenbire onun iin yreinde bir
sevecenlik duyarak, Ebu amat'a "Olum, karnn eski kocasna
borlu olduun on bin dinar konusunda tedirginlik duyma? Ben,
Badat'taki krk yesi olan dervi tekkesinin banda bulunuyo
rum; Tanr sayesinde, rahat bir yaam sryoruz; on bin dinar
bizim iin hi de fedakrlk saylmaz. Bunu sana on gn iinde
salayacamza sz veriyorum. Ama imdi git de eine, ruhu
muzu enlendirmesi iin, bize, perdenin arkasndan, birka ark
sylemesini rica et! Zira, olum, musiki kimilerine len yerine
geer; kimileri iin ila, kimileri iin de ruhlarn serinleten yel
pazedir. Bizim iin her de geerlidir" demi.
Ebu amat, onlar daha fazla syletmemi; ve kars Zbeyde de
bu derviler iin ark sylemeyi kabullenmi. Bylece sonsuz
bir nee yaanm ve nefis bir gece geirmiler: Bazen kadn
ark sylerken, onlar da "Ah! Ah!" diyerek i geiriyorlar; ba
zen hoa yarenlik ediyorlar; bazen de, air Ebu Nuvas, gencin
gzelliinin onu da cokunluktan cokunlua srklemesi nede
niyle syledii iirlerle doalamann tuhaflklarn dinliyorlar
247

m...
Sabahla birlikte, dzmece derviler ayaa kalkmlar ve Halife,
ayrlmadan nce yasland yastn altna, balang olmak ze
re, o anda zerinde bulunan yz altn dinar ieren bir kese koy
mu. Sonra gen ev sahibinden izin alarak ona doalama ho
bir iirle veda eden ve iinden kendi kendisine onu bir daha hi
gznden rak etmeyeceine sz veren Ebu Nuvas'n azyla te
ekkr etmiler.
Gnn ortasna doru, Ebu amat, Zbeyde'nin yastk altnda
bularak kendisine verdii yz altnla al veri yapmak iin pa
zara gitmek zere evden kmakta iken, kapy anca evin
nnde tepeleme kuma ykl elli katrn durduunu grm. Ve
ok iyi koumlanm bir katrn stnde de, izgileri ok sevim
li, bedeni esmer bir Habe klenin elinde kvrlm bir mektupla
beklediini grm.
Kibar kk kle, Ebu amat' grnce, canl bir hareketle yere
atlam ve delikanlnn nnde yeri perek, ona mektubu ver
mi; ve kendisine "Ey efendim, Ebu amat! u anda Kahire'den
gelmi bulunuyorum, beni kentin tacirlerinin khyas olan baban
efendim emseddin, elli bin dinar deerindeki malla ve de anne
nin hediyesi olan ve ein Zbeyde'ye verilmek zere deerli ta
larla sslenmi bir ibrik ve ilemeli bir altn leenden oluan bir
paketle birlikte gnderdi...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.

248

Ama ki Yz Altm Beinci Gece Olunca


Demi ki:
"... Deerli talarla sslenmi bir ibrik ve ilemeli bir altn le
enden oluan bir paketle birlikte gnderdi" demi.
Ebu amat, bu mucizevi olaya hem sevinmi hem de arm ve
ilkin amay bile unuttuu mektubu ap okuyunca ieriinin
yle olduunu grm:
249

Olu Alaaddin Ebu amat'a babas emseddin en iyi


mutluluk ve salk dileklerini yerine getirdikten sonra
der ki:
Bil ki, sevgili olum, kervannn urad felaketin ve
mallarn yitiriinin grltl haberi bana kadar ula
t. Ve hemen senin iin elli bin dinar, deerinde mal
ykl elli katrdan oluan bir kervan hazrlattm. Bu
na ek olarak annen de kendi eliyle iledii gzel bir
giysi ve ein iin de beeneceini umduumuz bir ib
rik ile bir leen gnderiyor.
Gerekte, biraz ararak senin kez boanma an
dyla boanm bir kadnla hlleci olarak evlenmi bu
lunduunu rendik. Ama deneyerek, gen karn zev
kine uygun bulduun anda, pekl onunla evli kalabi
lirsin. Sana kk Habe Selim araclyla ulaacak
olan mallar da, bunun, tesinde, karnn ilk kocasna
dence olarak verecein on bin dinarlk borcunu de
meye yarayacaktr.
Annen ve hanemizdeki herkes mutluluk ve salk iin
de bulunmakta; ve senin yaknda dnmeni ummakta
ve de candan selamlarn ve olanca sevgilerini yolla
maktadrlar.
Uzun ve mutlu bir mr dileiyle!
Bu mektubun ve bu servetin gelii Ebu amat' ylesine bir se
vince bomu ki, olayn gerek olmayn bir an iin bile d
nmemi. Ve hemen yukar kp eine durumu anlatm. Daha
aklamalarn anlatp bitirmeden kap alnm ve Zbeyde'nin
babas ile eski kocas evin giri blmne girmiler. Gelilerinin
250

nedeni Ebu amat' gnl rzasyla karsn boamaya ikna et


mekmi.
Zbeyde'nin babas Ebu amat'a "Olum, eski karsn ok se
ven ilk damadma ac! Allah sana pazardaki en gzel esirleri ve
de emirler iinde en hatr saylanlarn kzlarna bile nikhla ala
bilecek kadar servet verdi. Artk bu zavall gence eski karsn
geri ver, o da senin klen olmaya razdr!" demi. Ama Ebu a
mat "Tanr bana btn bu serveti borluma olan borcumu rahat
a deyeyim diye yollad. Ben kendisine annemin eime arma
an olarak gnderdii ibrik ile leen dnda, zerindeki ykle
riyle birlikte elli katr ve de sevimli Habe kle Selim'i bile ver
meye hazrm!" demi. Sonra da "Ama kzn Zbeyde, eski ko
casna dnmek isterse, ben de bana den boanma iini yerine
getiririm!" diye eklemi.
Bunun zerine babas, Zbeyde'nin yanna girmi ve ona "Syle
bakaym! lk kocana dnmek ister misin?" diye sormu. Kadn,
abartl el hareketleriyle "Ya Allah! Ya Allah! Ama o benim bah
emin tarhlarnn deerini hi bilmedi! Her zaman yar yolda
kald! Yo, vallahi! Ben her yeri dolamasn bilen delikanlyla
kalacam!" diye yantlam.
lk koca kendisi iin tm umutlarn yok olduunu anlaynca, y
lesine bir ac duymu ki, o saat, karacieri patlam ve lm.
te onun bana gelen!
Ebu amat'a gelince, o, byleyici ve akll Zbeyde ile yaam
n srdrm; ve her akam, lenden ve eitli akalamalar
dan, iftlemelerden ve benzeri durumlardan sonra, talar bile
oynatacak ve kular uarken gkyznde durduracak kadar g
zel saz ve ark lemleri yapmlar.

251

Evlenmesinden on gn getikten sonra, Ebu amat, anszn, der


vilerin bann kendisine on bin dinar vermek zere yapt
vaadi anmsam ve karsna "u yalanclarn ban hatrlyor
musun? Eer onu, szn yerine getirsin diye bekleseydim, ok
tan hapiste alktan lmtm! Vallahi! Ona bir kez daha rastlar
sam, hakknda ne dndm kendisine sylerim!" demi.
Sonra, akam olurken, kabul salonunun mealelerini tututurmu
ve her geceki gibi musiki dzenini hazrlam ve tam o srada
kap alnm. Gidip kapy kendisi amak istemi ve ilk geceki
drt dervii yeniden karsnda grnce ok arm. Ve yzle
rine bir kahkaha frlatarak, onlara "Ho geldiniz yalanclar, ho
geldiniz kt niyetli kiiler! Ama ben yine de sizi davet ediyo
rum; nk Tanr bana sizin yardmlarnza muhta olmadan
olanak salad. Ve sizler yalanc ve riyakr olsanz da, ok se
vimli ve iyi yetitirilmi kiilersiniz!" demi. Ve onlar kabul sa
lonuna sokmu ve Zbeyde'ye, onlara perde arkasndan bir ey
ler okumasn rica etmi. O da bunu akllara durgunluk verecek,
talar oynatacak ve kular uarken gkte durduracak bir ekil
de yerine getirmi. Bir aralk dervilerin ba ayaa kalkm ve
bir ihtiyac yerine getirmek iin ortadan yok olmu. Bunun ze
rine dzmece dervilerden biri olan air Ebu Nuvas, Ebu a
mat'n kulana eilmi ve ona...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama ki Yz Altm Altnc Gece Olunca
Demi ki:

252

air Ebu Nuvas, Ebu amat'n kulana eilerek ona "Ey sevim
li ev sahibimiz, sana bir soru sormama izin ver! Nasl oldu da
bir an iin baban emseddin'in sana servet ykl elli katr yol
ladna inanabildin? Syle bakalm! Badat'tan Kahire'ye ka
gnde haber ular?" diye sormu. O da "Krk be gn!" diye ya
nt vermi. Ebu Nuvas "Ya, dnp gelmek iin?" diye sormu; o
da "En az krk be gn!" diye yant vermi. Ebu Nuvas glmeye
balam ve "yleyse nasl oluyor da on gnden az bir srede
baban senin kervan yitirdiini renip sana ikinci bir kervan
gnderebiliyor?" demi. Bunu duyan Ebu amat "Hay Allah!
Sevincim o denli bykt ki, btn bunlar dnecek zaman
bulamadm! Ama, syle bana, ey dervi! Ya onun yazd mek
tup ne olacak? Bu mektup nereden geliyordu?" diye sormu.
Ebu Nuvas da "Ah! Ebu amat, gzel olduun kadar anlayl
olsaydn, bizim bamzdaki kiinin, efendimiz Halife'nin ta
kendisi Emir-l Mminin Harun Reit, ikinci derviin bilge ve
zir Cafer-l-Barmaki, ncnn cellat Mesrur ve drdncnn
de ben, klen ve hayrann air Ebu Nuvas olduunu anlardn!"
diye yant vermi. .
Bu szleri duyunca, Ebu amat, aknlk ve karmakln sn
rna ulam ve utanarak "Ama, ey byk air Ebu Nuvas, Hali
fe'den yana zerime bunca iyi eylemleri eken bende ne gibi bir
deer var?" diye sormu. Ebu Nuvas glm ve "Gzelliin!"
demi; sonra da "Onun gznde gen, cana yakn ve gzel ol
mak deerlerin en ycesidir! Ve sadece gzel bir varln tema
as ve gzel bir yzn grnnn bedelinin yetirince pahal
olmadna inanr!" diye eklemi.
Btn bunlar konuulurken, Halife dnp yeniden hal zerinde
ki yerini alm. O zaman Ebu amat gelip onun nnde eilmi
ve ona "Ey Emir-l-Mminin, Allah seni bizim sayg ve sevgi
mize balasn ve senin cmertliinden bizleri yoksun klma
253

sn!" demi. Halife de ona glp yavaa enesini okayarak


"Seni yarn sarayda bekliyorum!" demi. Sonra oturduu yerden
kalkm ve Cafer, Mesrur ve Ebu amat'a ertesi gn gelmeyi
unutmamas uyarsnda bulunan Ebu Nuvas kendisini izledii
halde oradan ayrlm.
Ertesi gn, karsnn da desteiyle Ebu amat, kk Habe Se
lim'in kendisine getirdii en deerli eyay seip bunlar gzel
klenin banda tad kk bir sanda koymu ve kendisi de
kars Zbeyde'nin zenle giydirip dzene sokmasyla hazrlana
rak, kk kleyi de yanna alarak divana doru yol alm. Ve
divana karak sand Halife'nin ayak ucuna brakm ve ona
uyumlu bir kasideyle vgler sunmu ve "Ey Emir-l-Mminin,
dua ve bar zerine olas aziz Peygamberimiz, sunanlarn zn
tsne neden olmamak iin sunulan armaanlar kabul edermi.
Klen de, minnettarlnn bir iareti olarak bu kk sand
kabul buyurursan mutluluk duyacaktr!" demi. Halife delikan
lnn bu ilgisinden etkilenerek ona "Bu biraz fazla ey Ebu a
mat, nk zaten sen kendin bizim iin en byk armaansn!
Sarayma ho geldin ve bugnden balayarak sana burada nem
li bir grev vermek istiyorum" demi. Ve hemen Badat kentinin
tacirler khyasn grevden alarak onun yerine Ebu amat' ata
m.
Sonra, bu atamann herkes tarafndan bilinmesi iin, durumu a
klayan bir ferman kaleme alm; bu ferman valiye gndermi,
o da bunu tellala vererek Badat'n tm arlarnda ve sokakla
rnda ilan ettirmi.
Ebu amat'a gelince, o gnden balayarak kendine hemen hi
zaman ayrmadan, her gn dzenli olarak Halife'nin yannda bu
lunmaya balam ve at gzel bir dkknn bana, orada bu
ince meslei beceriyle yrten kk esmer kleyi getirmi.
254

Aradan ancak iki ya da gn gemiken, Halife'ye ba sakisi


nin11 ld haberi gelmi. Halife de hemen orada Ebu amat'a
ba sakinin grevini vermi ve bu nemli greve yarar bir onur
giysisi de armaan etmi ve ona grkemli bir maa balam. Ve
bylece artk birbirlerinden hi ayrlmamlar.
Ertesi gn de, Ebu amat, Halife'nin yannda bulunurken, ieri
ye byk mabeyinci girmi ve tahtn nnde yer perek "Tanr
Emir-l-Mminin'in mrn arttrsn! len saray komutannn
eksik mrn de onunkine katsn!" demi. Ve de "Ey Emir-lMminin, saray komutan ld!" diye eklemi. Emir-l-Mmi
nin de "Allah rahmetini ondan esirgemesin!" demi; ve hemen
orackta len saray komutannn yerine Ebu amat' atam; ve
ona daha da grkemli bir maa balam. Ve bylece Ebu amat
srekli ekilde Halife'nin yannda bulunmak zorunda kalm. Bu
yeni grev sarayda ilan edildikten sonra, Harun Reit deti ge
reince divann daldn anlatmak zere mendilini sallayarak
ayaa kalm...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama ki Yz Altm Yedinci Gece Olunca
... deti gereince divann daldn anlatmak zere, mendilini
sallayarak ayaa kalkm ve yannda Ebu amat'tan baka kim
seyi brakmam.
Ve de, o gnden balayarak Ebu amat btn gnlerini sarayda
geirmi; ve evine ancak geceleyin ge vakti dnmeye ve o g
11 Saki: kili toplantlarda iki datan kimse.

255

nn olaylarn anlatt karsyla mutlu bir yaam srmeye bala


m. Halife'nin Ebu amat'a olan sevecenlii gnden gne art
yormu; yle ki, sonunda, gencin en kk bir arzusunu doyur
mak iin, sahip olduu her eyi severek feda edecek hale gelmi.
Anlatacam olay bunun bir kantdr.
Bir gn Halife, yannda her zamanki has adamlar: Cafer, air
Ebu Nuvas, Mesrur ve Ebu amat olduu halde bir musiki le
ni dzenlemi. Perdenin ardnda, cariyelerinin iinde en gzeli
olan Halife'nin gzdesi ark sylyormu. Ama birdenbire Hali
fe, Ebu amat'a dikkatle bakarak, ona "Dostum, gzdem senin
houna gitti galiba, bunu gzlerinden okuyorum" demi. Ebu
amat da "Efendisinin houna giden klesinin de houna gider!"
diye yant vermi. Ama Halife "Bam zerine ve atalarmn
kabri zerine, ey Ebu amat, bu andan balayarak gzdem sana
aittir!" diye haykrm. Ve hemen ba hadmaasn ararak,
ona "Saray komutanmn evine tm eyasyla ve krk cariyeyle
Kut-l- Kulup'u12 bir tahtravanla ta!" demi. Ama Ebu amat
"Ey Emir-l-Mminin, sefil kleni, efendisine ait bir eyi al
maktan affeyle!" demi. Bunun zerine Halife, Ebu amat'n d
ncesini anlayarak ona "Belki hakkn var. Herhalde karn be
nim soylu bir kiilii olan gzdemi kskanacaktr! yleyse o,
burada, sarayda kalsn!" demi. Sonra Cafer'e doru dnerek o
na "Ey Cafer, imdi hemen esir pazarna git, nk bugn ora
nn gndr, on bin dinara arnn en gzel esiresini satn al.
Sonra da onu hemen Ebu amat'n evine yolla!" demi.
Cafer o saatte ayaa kalkarak, Ebu amat ile esir pazarna git
mi ve ondan cariyeyi kendisinin semesini rica etmi. O srada,
12 Kut-l-Kulup: Kalplerin gdas anlamnda. Selam Mnir Yurdatap evirisinde de
Kut-l-Kulup; Raif Karada evirisinde Kuvvet-l-Kulup (Kalplerin Gc),
Ahmet Nazif evirisinde yine Kut-l-Kulup, Mardrus evirisinde Delice des
Coeurs (Kalplerin Zevki), Powys Mathers evirisinde de ayn anlamda Delight of
Heart olarak geiyor. Biz de Kut-l-Kulup olarak evirdik (.)

256

kentin valisi Emir Halit de, ergenlik ana erimi bulunan olu
iin bir cariye satn almak zere arya inmi bulunuyormu.
Ancak bu olan, hamile bir kadn kusturarak ocuk drtecek
kadar irkinmi. Gvdesi arpk, bedeni ve az pis kokulu, gz
leri a ve az yal bir inein ferci kadar bykm. Bu yz
den ona Habzalam13 derlermi. Bir gece nce Habzalam, tam on
drt yana girmi bulunuyormu ve epey zamandan beri gerek
erkekliin hibir iaretini gstermemesi annesini tedirgin etmek
te imi. Ama o gecenin sabahnda, yatak arafnda, grd bir
ryann etkisiyle Habzalam'n en sonunda iftlemenin anlamn
renmi bulunduunu belirten amaz lekeleri grnce yrei
ferahlam. Bu gzlem, Habzalam'n annesinin son kertede ho
una gitmi ve hemen kocasnn yanna koarak mutlu haberi o
na duyurmu ve onu, olunu da yanna alp abucak pazara gi
derek olunun beendii gzel bir cariye satn almaya zorlam.
Bylece, sadece Tanr'nn elleri arasnda bulunan Talih, esir pa
zarnda Cafer ve Ebu amat'n, Emir Halit ve olu Habzalam ile
karlamasn takdir etmi. Allageldik selamlamalardan son
ra hep birlikte bir topluluk oluturarak simsarlarn her birinin sa
hibi bulunduklar beyaz, esmer ya da siyah esirelerle nlerinden
gemesini istemiler. Bylece Rum, Habe, inli, ranl birok
gen kz grmler ve o gn hibiri zerinde karar veremeyerek
ekilmek zereler iken, sonunda simsarlarn ba, yz ak ve
Ramazan ayndaki dolunaydan daha gzel bir gen kz elinden
tutarak nlerinden geirmi.
Onu grnce Habzalam, arzusunu anlatm olmak iin iddetle
fosurdamaya balam ve babas Emir Halit'e "te bana gerekli
olan kz bu!" demi. Kendi bakmndan da Cafer "Nasl, bu sen
13 Habzalam ya da Habzalam Bezaza: Dank, perian, klksz anlamnda. Yurdatap,
Habzalam; Karada, Bezaza; Lippmann, Habzalam Bezaza; Mardrus, GrosBouffi (Koca iko); Mathers, ayn anlamda Big-Bloat olarak alm (.)

257

ce uygun mu?" diye Ebu amat'a sormu. O da "Uygundur!" ya


ntn vermi. Bunun zerine Cafer kza "Senin adn ne ey se
vimli esire?" diye sormu. Kz da "Yasemin efendim!" diye ya
nt vermi. O zaman vezir, simsara "Yasemin'e ne gibi bir fiyat
koydun?" diye sorunca; o da "Be bin dinar, efendim!" demi.
Bunu duyan Habzalam "Ben alt bin neriyorum!" diye haykr
m.
O anda, Ebu amat ileri km ve "Benden sekiz bin!" demi.
Bunu duyan Habzalam kudurmu gibi soluyarak "Sekiz bin bir
dinar!" demi. Cafer de "Dokuz bin bir!" demi. Ama Ebu a
mat "On bin dinar! " demi. Bunun zerine simsar, iki taraf ara
snda bir atmadan korkarak, abucak "On bin dinara esire Ya
semin satld!" diyerek kz Ebu amat'a teslim etmi. Bunu g
ren Habzalam, yere yatp el ve ayaklaryla havay dvmeye ba
lam; onun irkinliinden ve budalalndan nefret eden ve ka
rsnn zoruyla onu pazara getirmi bulunan Emir Halit ok zl
m.
Ebu amat'a gelince, Vezir Cafer'e teekkr ettikten sonra, Yase
min'i alp gtrm ve onu sevmi; o da kendisini sevmi. Bun
dan dolay, onu cana yakn bularak seiminden dolay ven kar
s Zbeyde ile tantrdktan sonra, kzla ikinci bir e olarak ya
sal tarzda yaamlarn birletirmi. Ve hemen o gece onunla yat
m ve yknn sonunda grlecei gibi o anda kz hamile b
rakm.
Habzalam'a gelince, onun durumu yleymi:
Vaatler ve pehpehlemeler yoluyla kandrlp eve getirilince, ya
taa atlam ve ne yemi ne de imi ve hemen hemen akln yi
tirir gibi olmu. Evin tm kadnlar, zgn, aknln snrna
gelmi olan Habzalam'n annesinin yresinde toplanm oturur
258

larken, tm Badat'ta Gve Ahmet14 olarak tannan ve o srada


hkm giydiinden hapishanede bulunan nl bir hrszn anas
olan yal bir kadn ieri girmi.
Bu Gve Ahmet, hrszlk sanatnda o denli usta imi ki, onun
iin kapcnn gz nnde bir kapy skp kaldrmak ve gz
ap kapayncaya kadar sanki onu yutmuasna ortadan yok et
mek; i yapar gibi grnerek sahibinin gzleri nnde bir du
var delmek; fark etmeden bir kimsenin gzlerinden kirpiklerini
skmek ve duyumsatmadan bir kadnn gzndeki srmeyi sil
mek onun iin ocuk oyunu gibiymi.
Gve Ahmet'in anas, Habzalam'm annesinin yanna girmi; se
lmlatktan sonra, ona "Ey hanmm, derdinin nedeni nedir? Ve
benim gen efendim olunuz, Allah korusun, ne gibi bir kederle
ac ekiyor?" diye sormu. Bunun zerine Habzalam'n annesi,
kendisine uzun zamandan beri hizmeti bulmada araclk eden
yal kadna, onlar bu duruma getiren terslii anlatm. Gve
Ahmet'in anas da "Ey hanmm, sana yaamm zerine yemin e
derim ki, sizi bu skntdan kurtaracak olum Ahmet'ten bakas
yoktur. Onun hapisten kmasn salarsan, O da gzel Yase
min'i olumuz olan gen efendimizin ellerine yollamann bir yo
lunu bulur. nk biliyorsun ki benim zavall olum, ayaklar
bukal15, boynunda zerinde 'Mebbet' yazl bir demir laleyle
hapiste yatmaktadr. Btn bunlarn nedeni de sahte para basma
s!" diye haykrm. Habzalam'n annesi de olunu kollayacan
ona vaadetmi.
Gerekten, akam olup da kocas vali, eve dnnce, yemekten
sonra onu grmeye gitmi; takp taktrm, kokular srnm
14 Gve Ahmet adl kii, ayn anlamda Mardrus'ta, Ahmet-La-Teigne; Mathers'te,
Ahmet-the-Moth olarak geerken; Lippmann'da, Ahmet Kamakim; Yurdatap'da,
Kumakum Ahmet olarak gemektedir (.)
15 Buka: Ar cezallarn ayaklarna taklp ucuna pranga balanan demir halka.

259

ve en sevimli tavrn taknm. Aslnda yaradl itibaryla iyi o


lan Emir Halit, karsn grnce iinde kabaran arzuya kapl
maktan kendini alamam ve ona sahip olmak istemi; ama ka
dn "Senden istediimi benden esirgemeyeceine nikhn zeri
ne yemin et nce!" diyerek kar durmu. O da yemin etmi. Ka
dn hrszn yal anasnn kaderi zerinde konuarak onu acn
drm ve olunun salverilmesi vaadini alm. Bunun zerine
kocasnn zerine kmasna izin vermi.
Bylece, ertesi sabah, Emir Halit, sabah abtestini alp namaz kl
dktan sonra, Gve Ahmet'in kapal bulunduu hapishaneye gel
mi ve ona "Syle bakaym haydut, gemiteki ktlklerinden
piman oldun mu?" diye sormu; o da "Piman oldum ve iim
den gelerek bunu sana szle aklyorum!" diye yant vermi.
Bunun zerine Vali, onu hapisten karm ve onun hl hayatta
olduunu grnce aran Halife'nin huzuruna karm. Halife,
Gve Ahmet'e "Nasl oldu da ey haydut, sen daha lmedin?" di
ye sormu. O da "Vallahi, ey Emir-l-Mminin! Kt kiinin ya
am hapiste uzar!" diye yant vermi. Bunu duyan Halife kah
kahalarla glm ve "Demirciyi getirin, unun bukalarn kr
sn!" diye buyurmu. Sonra da ona "Senin yaptklarnn farknda
olduumdan, duyduun pimanl srdrmen iin sana yardm
etmek istiyorum ve hrszlar senden iyi hi kimse bilmediin
den, seni Badat'a kollukuba atyorum" demi. Ve Halife he
men bir ferman kararak Ahmet'i kollukuba atadn halka
duyurmu. Bunun zerine Ahmet, Halife'nin elini pm ve he
men grevini uygulamaya balam.
Kurtuluunu ve yeni grevine balayn kutlamak iin ilkin es
kiden yaptklarnn tan Yahudi Abraham'n ilettii meyhane
ye giderek en sevdii ve tad olaanst olan yonya arabndan
iki testi boaltm. Anas oraya geldiinde; onu, yar sarho,
eski Gve Ahmet olan imdiki kollukubann rklen grevine
260

gsterdii saygdan dolay kar kmayan Yahudi'nin sakaln


ekitirip dururken bulmu. Buna karn onu, meyhaneden
karmay baarm ve bir kenara ekerek Habzalam'n annesi
Emir Halit'in karsna minnettar olmasn ve kurtuluuna yol a
an tm konuulanlar ona aktararak saray komutan Ebu a
mat'n esiresini en ksa srede karmak iin bir yol bulmas ge
rektiini sylemi.
Bu szleri duyan Gve Ahmet, anasna "Bu akam meseleyi hal
lederim. Bundan kolay ey yok!" demi. Ve bir dzen hazrla
mak iin onu terk etmi.
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama ki Yz Altm Sekizinci Gece Olunca
Demi ki:
Ve bir dzen hazrlamak iin onu terk etmi.
te yandan, ayn gece Halife Harun Reit einin dairesine git
mi; nk ayn ilk gnym; ve her ayn ilk gnn eini zi
yaret ederek onunla gnn olaylarn konumay ve lkesinin
genel ve zel sorunlar hakknda grn almay det edinmi
bulunuyormu. Gerekten, onun kiiliine sonsuz gven duyu
yor ve onu bilgelii ve her zaman canl kalan gzellii iin sevi
yormu. Ama unu da bilmek gerekir ki, Halife'nin, karsnn da
iresine girmeden nce, giri yerindeki yuvarlak masa zerine
amber ve firuze tanelerin birbirini izlemesinden olumu tespihi
ni, kabzasna gvercin iriliinde yakutlar kaklm yeimden ya
plm klcn, Hilafet mhrn ve geceleyin sarayda gizli tefti
261

ler yapt srada aydnlanmak iin kulland talarla zenginle


tirilmi altndan yaplm kk lambasn brakmak gibi bir
deti varm.
Bu ayrntlar Gve Ahmet ok iyi bilirmi. Tasarsn uygula
maya koymak iin de bundan yararlanm. Halife'nin karsnn
dairesini oluturan kkn duvarna ip merdivenini dayamak,
yukar trmanmak ve bir glge gibi sessiz giri blmne girmek
iin geceleyin ortaln kararmasn ve klelerin yatmasn bek
lemi. Orada gz kapayp ancaya kadar geen bir srede, drt
deerli eyay ele geirmi; ve geldii yoldan aa inmi. Sonra
doru Ebu amat'n evine gitmi ve ayn biimde avluya girmi;
orada en ufak bir grlt karmadan, demedeki drt ke
mermerlerden birini karm, abucak bir ukur kazarak deerli
eyay oraya gmm. Sonra, her eyi yine yerli yerine koyarak
Yahudi Abraham'n meyhanesinde imeyi srdrmek zere gz
den kaybolmu.
Bununla birlikte, Gve Ahmet, drtba bayndr bir hrsz oldu
undan, drt deerli eyadan birine sahip kma arzusunu yene
memi. Kk altn lambay tekilerle birlikte ukurun dibine
gmecek yerde, cebine atm ve kendi kendine "Simsarlk bedeli
almadan i tutmak benim kitabmda yazl deildir. Bu ite de
kendi kendime dyorum" demi.
Ama, biz Halife'ye dnersek, ertesi sabah drt deerli eyay b
rakt yerde bulamaynca ok arm. Hadmaalarn soru
turmaya kalknca, bunlarn kendilerini yere atarak hibir eyden
haberleri olmadn sylemeleri zerine, Halife snrsz bir f
keye kaplm ve hemen gidip fkelendii zaman giydii urbas
na brnm. Bu urba, batan aa kzl ipekten yaplm imi;
ve Halife, bunu giydii zaman, bunun anlam, onun yresinde
olanlar iin belirli bir felaketin ve korkun bir uursuzluun sz
262

konusu olduu imi.

Gve Ahmet, Halife'nin Deerli Eyalarn alarken

Halife, bu kzl giysiye bir kez brndkten sonra, divana gitmi


ve salonda tek bana tahtna oturmu. Ve tm mabeyinciler,
sapsar kesildii halde, ban dik tutup gzlerini Halife'nin a
yaklarna ynelten Cafer dnda hepsi ylece kalakalmlar. Ha
life, bir saat sren korkun bir sessizlikten sonra, soukkanllk
la karsnda duran Cafer'e bakm ve ona yavaa "Kazan kay
nyor!" demi; Cafer de "Allah tm ktlklerden korusun!" di
ye yant vermi. Tam o srada yannda Gve Ahmet olduu hal
de vali ieri girmi. Halife de ona "Yakla bakalm, ey Emir Ha
lit! Ve bana Badat'ta kamu gvenliinin ne lemde olduunu
syle!" demi. Habzalam'n babas olan vali "Badat'ta gvenlik
263

tamdr, ey Emir-l-Mminin!" diye yant vermi. Halife Sen


yalan sylyorsun!" diye haykrm. Vali ararak bu fkeyi na
sl aklayacan bilemediinden, yannda bulunan Cafer kula
na eilerek iki szckle Halife'yi fkeye srkleyen nedeni f
sldam. Sonra Halife ona "Eer geceyars olmadan benim iin
olduu kadar lkem iin de deerli olan alnm eyay bula
mazsan, kafan kestirip sarayn kapsna asacam!" demi.
Bu szleri duyan vali, Halife'nin nnde yeri pm ve "Ey
Emir-l-Mminin! Hi kuku yok ki, hrsz saraydan biridir;
nk ekiyen arap kendine zg mayalanr. Ve de klene, bu
rada tek sorumlu kiinin saray da gzetmekle grevli olduu
kadar Badat'n ve tm lkenin hrszlarn da tanyan kolluku
ba olduunu sylemesine izin ver! Kaybolan eya bulunmad
takdirde, onun ldrlmesi benimkinden nce yerine getirilmeli
dir" diye haykrm.
Bunun zerine kollukuba Gve Ahmet ilerlemi ve gerekli,
sayglar sunduktan sonra, Halife'ye "Ey Emir-l-Mminin, hr
sz bulunacaktr. Ama Halifem'den tm sarayda oturanlarla bura
ya girenler zerinde: kad, Byk Vezir Cafer ve saray komutan
Ebu amat dahil, aratrma yapmama izin verilmesini salayan
bir ferman yazman rica ederim!" demi. Halife de hemen sz
konusu ferman hazrlayp ona vermi; ve "Her durumda, birinin
kafasn kesmem gerek! Bu ya seninki olur ya da hrsznki!
Kendin se artk! Ve yaamm zerine, atalarmn kabri zerine
yemin ederim ki, hrsz, tahtmn varisi kendi z olum da olsa
kararm ayn olacaktr: siyaset meydannda aslarak lm!" de
mi.
Bu szleri duyan Gve Ahmet, elinde ferman olduu halde, a
ratrma yapmak iin kadya iki muhafz, valiye iki muhafz
gndermi ve hemen Cafer'in, kadnn ve valinin evlerini ziyaret
264

ederek aratrma yapm. Sonra olup bitenden henz haberi bu


lunmayan Ebu amat'n evine ulam. Gve Ahmet, bir elinde
ferman, tekinde ar bir tun ubuk olduu halde evin giri b
lmne dalm ve Ebu amat'a durumu anlatm ve ona "Efen
dim, ben, Halife'nin sadk srdann evinde aratrma yapmak
tan ekinirim! Dolaysyla aratrma yapm saylarak ayrlmam
iin izin ver!" demi. Ebu amat, ona "Ey kollukuba, Tanr
byle bir eyden beni korusun! Grevini gereince yapman is
terim!" demi. Bunu duyan Gve Ahmet "Bunu sadece usulen
yapacam!" demi. Ve ihmalkr bir tavrla avluya km ve her
bir mermer parasn ar tun ubuuyla yoklayarak, darbe al
tnda boluktan ses veren sz konusu paraya gelinceye kadar
dolamaya balam.
Bu sesi iiten Gve Ahmet "Aman yarabbi! Efendim, bu tan
altnda herhalde gemi zamanlara ait iinde define gizleyen
eski bir mahzen olsa gerek!" diye haykrm. Ebu amat da drt
muhafza "Haydi, u mermeri kaldrn da altnda ne olduunu
grelim!" demi. Ve hemen muhafzlar elindeki gereleri mer
merler arasndaki aralklara sokmular ve mermeri kaldrmlar.
Ve herkesin gzleri nnde, alnm eyadan , yani kl,
mhr ve tespih belirmi! Bunu gren Ebu amat "Aman yarab
bi!" diye haykrarak baylm.
Bunun zerine Gve Ahmet, kad ile valiyi ve tanklar ara
rak abucak bulunan eya zerine bir tutanak hazrlatm; ve
hepsi kd mhrlemiler ve muhafzlar Ebu amat' gzaltna
alrken, kad bizzat Halife'ye giderek belgeyi ve alnt eyay
kendisine sunmu.
Halife lamba dnda alnan eyay eline alnca, bunlarn en
sadk dostu; kendine yakn bildii, bunca ltufta bulunduu ve
saray komutan yapt ve sonsuz gven duyduu kimsenin e
265

vinde bulunduunu renince, bir saat kadar tek bir sz syle


meden kalakalm; sonra muhafzlarn komutanna dnerek, ona
"Asn onu!" demi.
Muhafzlarn komutan hemen huzurdan karak buyruu tm
Badat sokaklarnda duyurmu; sonra da Ebu amat'n evine gi
derek, kendisini tutuklam, karlarn ve mallarn o saat zoral
mna uratm. Mallar hzineye mal edilmi; ve iki kadn esir
pazarna gtrlerek tellala teslim olunmu; o zaman, Habza
lam'n babas olan vali, bunlardan birini, Cafer tarafndan satn
alnan eski esireyi getirmelerini bildirmi; muhafzlarn komuta
n da gzel sesli Zbeyde'yi kendi evine gtrm.
Oysa, muhafzlarn komutan, Ebu amat'n en iyi dostuymu,
ve ona katksz bir baba sevgisiyle balym. Ve halk iinde Ha
life'nin gazabn zerine ekmemek iin Ebu amat'a sert davra
nyorsa da, manevi olunun ban kesilmekten kurtarmaya da
yemin etmi bulunuyormu ve kendi evine onun elerinden biri
ni, felaketin tkettii gzel Zbeyde'yi almakla ie balam.
O akam, o anda zincirlenmi olarak zindanda bulunan Ebu a
mat'n aslmas gerekiyormu. Ama muhafzlarn komutan onu
gzetip duruyormu. Gidip hapishane muhafzlarnn komutan
n grm ve ona "Bu hafta durumu kesinlemi idam edilecek
ne kadar mahkm var hapishanede?" diye sormu. O da "Bir
noksan bir fazlasyla, krk kadar!" diye yant vermi. Muhafz
larn komutan, "Onlar grmek istiyorum" demi. Ve onlar bi
rer birer ve birok kez gzden geirmi; sonunda ilerinden Ebu
amat'a alacak kertede benzeyen birini semi ve hapishane
muhafzna "Bu kii, bana, olu smail yerine kurban edilmek
zere daha nce brahim'e gnderilen koun yerini tutmaya yara
yacaktr!" demi.
266

Ve mahpusu alp idamn infaz iin kararlatrlan saatte, det ol


mu gerekli dini ilemlerden sonra, toplanm olan ok byk
bir halk kitlesi nnde hemen idam edilmek zere meydana ge
tirmi; ve dzmece Ebu amat'n boynuna ipi geirmi ve bir
hareketle onu aslm olarak havada sallandrm.
Bunu yaptktan sonra, muhafzlarn komutan, Ebu amat' ha
pisten karmak iin ortaln kararmasn beklemi ve onu ora
dan gizlice alp kendi evine gtrm. Ve ancak o zaman kendi
sine ne yapmak istediini aklam ve "Ama, Allah akna! Ey
olum, niye bu deerli eyay alma hevesine kapldn, sen ki
Halifemiz'in byk gvenini kazanmtn?" demi. Bu szleri
duyan Ebu amat, heyecandan yeniden baylm ve birok zen
gsterilerek kendine geldikten sonra "Tanr'nn yce adna ve
Peygamber zerine yemin ederim ki, baba, bu hrszln tmy
le dndaym, nedenini ve kimin bu ii yaptn da bilmiyo
rum!" diye haykrm. Muhafzlarn komutan da ona inanmakta
hi tereddt etmemi ve "Olum, er ya da ge sulu bulunacak
tr! Sana gelince, artk Badat'ta bir an bile kalma, nk bir in
sann dmannn hkmdar olmas byk bir beladr. Tanr y
ce bilgeliiyle bu durumu deitirinceye kadar karn Zbeyde'yi
evimde, eimin yannda alkoyarak ben de seninle birlikte gele
ceim!" diye haykrm. Sonra, Ebu amat', karsna veda et
mek iin bile zaman tanmakszn, alp gtrm ve "Buradan
Tuz Denizi zerinde Ayas limanna gideriz; oradan da skenderi
ye'ye! Orada seni sakin bir yaam bekliyor; nk bu skenderi
ye kenti, oturmak iin ok ho, yresi yeil ve verimlidir!" de
mi.
Ve gece olunca, ikisi birden hemen yola koyulmular ve abu
cak Badat'n dna kmlar. Ama binecek hayvanlar yokmu
ve bunu nasl salayacaklarn birbirine sorarlarken, Badat'ta
sarraflk eden, ok zengin ve Halife'nin tand iki Yahudi gr
267

mler. Muhafzlarn komutan kendisini canl olarak rastla


dklar Ebu amat ile birlikte grdklerini gidip anlatrlar diye
korkmu.
Onlara doru ilerleyerek, kendilerine "Katrlarnzdan inin!" di
ye haykrm. Ve iki Yahudi titreyerek bineklerinden inmiler ve
muhafzlarn komutan, bunlarn kafalarn kesmi, paralarn al
m; katrlardan birinin zerine binmi, tekini de Ebu amat'a
vermi; ikisi birlikte denize doru yol almaya balamlar.
Aya'a ulanca, katrlarn, onlara iyi bakmasn tembihleyerek,
dinlenmek zere indikleri hann sahibine emanet etmiler; ve er
tesi gn skenderiye'ye gidecek bir gemi aramlar; ve sonunda
yelkenlerini ap yola kmaya hazrlanm bir gemi bulmular.
O zaman muhafzlarn komutan, iki Yahudi'den aldklar tm al
tnlar Ebu amat'a vermi ve ona, skenderiye'de, kendisine
Badat'tan gnderecei haberleri ve de gerek sulu bulunduu
zaman onu yeniden Badat'a gtrmek zere kendisinin geliini
sakince beklemesini sylemi. Sonra alayarak onu kucaklam
ve gemi yelkenlerini iirmi bulunduundan yanndan ayrlm.
Ve oradan Badat'a dnm.
Ve de orada unlar renmi:
Dzmece Ebu amat'n aslmasnn ertesi gn, Halife, daha
fazla sarslm olarak Cafer'i artm ve ona "Ey vezirim, g
ryor musun u Ebu amat bunca iyiliimi grdkten sonra, na
sl benim gvenimi ktye kulland? Nasl olur da bu kadar g
zel bir kii, bunca irkin bir ruh tayabilir?" demi. Vezir Cafer,
manta smayan bu eylemin nedenlerini bir trl kavrayama
dndan, hayranlk verici bir bilgelikle "Ey Emir-l-Mminin,
en garip eylemler, nedeni bizim gzmzden kamadka, sanl
d kadar garip deildir. Her durumda, biz, sadece ortaya kan
olayn etkilerinden baka bir ey dnemeyiz. Oysa, eyleme gi
268

rien kii bakmndan bu etki, onu idam sehpasna gtrecek ka


dar ktdr! Bununla birlikte, ey Emir-l-Mminin, Msrl Ebu
amat, gzlerinde yle bir ruhsal gzelliin yansmalarn ta
maktayd ki, benim saduyum, gzlerimin denetledii olaya
inanmay kabul etmiyor!" diyerek yant vermi.
Bu szleri duyan Halife, bir saat kadar dnm; sonra Cafer'e
"Gerekte, ne olursa olsun, gidip sulunun daraacnda sallanan
gvdesine bakmak istiyorum!" demi. Ve klk deitirerek Ca
fer ile birlikte dar km ve dzmece Ebu amat'n yer ile
gk arasnda asl bulunduu yere ulam. Gvde, kendisini b
tnyle saran bir kefene brl bulunuyormu. Halife, Cafer'e
"Kefeni a!" demi. Cafer de am ve Halife aslan kiiye ba
knca, birden ararak irkilmi; ve "Ey Cafer, bu kesinlikle Ebu
amat deil!" diye haykrm. Cafer gvdeyi inceleyerek bunun
kesinlikle Ebu amat'a ait olmadn saptam; ama bunu belli
etmeyerek, sakin "Ey Emir-l-Mminin, bunun Ebu amat ol
madn neye gre sylyorsun?" diye sormu. O da "Onun bo
yu bundan daha ksayd, bununki ise uzun" demi. Cafer "Bu bir
kant saylamaz. Aslnca uzamtr" diye yant vermi. Halife
"Sarayn eski komutannn yanaklarnda iki ben vard, bunda bir
tane bile yok!" deyince Cafer "lm bnyeyi deitirir, ehreyi
de alt st eder!" demi. Ama Halife "Olabilir! Ama Cafer, u
aslmn ayak tabanlarna bak; aykr mezhepli Ali yanllarnn
detlerine uygun olarak, dvmeyle kaznm iki byk eyhin
adn tayor! Oysa, sen de pekl biliyorsun ki, Ebu amat ii
deil, Snni idi!" diye haykrm. Bu gzlem zerine Cafer "Sa
dece Allah eyann srrn bilir!" diyerek szn tamamlam.
Sonra ikisi birden saraya dnmler, Halife cesedin gmlmesi
emrini vermi. Ve o gnden sonra Ebu amat'n ansn bile bel
leinden silip atm.
269

Ama, Ebu amat'n ikinci kars olan esireye gelince, Emir Ha


lit'in buyruuyla olu Habzalam'n yanna gtrlm. Sat g
nnden beri yatandan kprdamam olan olan, onu grnce
burnundan soluyarak ayaa kalkm ve ona yaklamak, onu kol
larna almak istemi. Ama budalann grnmnden irenmi ve
nefret duymu olan gzel esire, birdenbire kemerinden bir han
er kararak kolunu kaldrm ve "Uzakla benden, yoksa u
hanerle seni ldrr, sonra da kendimi vururum!" diye haykr
m. Bunu gren Habzalam'n annesi, kollar havada ilerleyip
"Sen olumun arzusuna nasl kar koyarsn, ey kstah esire?"
diye haykrm. Ama gen kadn "Ey yolsuz kadn, bir kadnn
ayn zamanda iki erkee ait olmasna izin veren yasa var m? Ve
syle bana, ne zamandan beri, kpekler arslanlarn ininde bar
nyor?" demi.
Bu szleri duyan Habzalam'n annesi "Pekl! Madem ki yle
dir, burada geirecein yaamn senin iin ok zor olduunu g
receksin!" demi. Gen kadn da "ster yaamakta, ister lm
olsun; kocamn sevgisini reddetmektense lmeyi yelerim!" de
mi. Bunun zerine valinin kars onu soyundurmu ve zerinde
ki ipek giysiler ile ziynetleri alm ve zerine kei klndan kt
bir a esvab giydirmi ve onu "Bundan byle senin burada k
le olarak grevin soan soymak, tencereleri kaynatmak iin ate
yakmak, domatesin suyunu skmak ve ekmek hamuru your
maktan ibaret olacak!" demi. Gen kadn da "Bu tr klelik g
revlerini yapmay, olunun yzn grmeye yelerim!" demi.
Ve o gnden sonra mutfakta alm; ama teki tm esirlerin
gnln kazanmakta gecikmemi; onlar da, alrken onun ye
rini alarak kendisinin bu ileri yapmasn engellemiler.
Habzalam'a gelince, gzel esire Yasemin'e artk hi ulaamaya
can anlaynca yataa dm ve bir daha da hi kalkmam.
270

te yandan da Yasemin'in daha evliliinin ilk gecesinden Ebu


amat'tan hamile kalm bulunduunu hatrlamak gerek! Bun
dan dolay, valinin evine gelmesinden birka ay sonra, doum
yaparak ay kadar gzel bir olan ocuu dourmu; ve adn
Arslan koymu. Kendisiyle birlikte btn esirler scak gzyala
ryla alayarak babasnn ocuuna ad koyamamasndan dolay
zntlerini belirtmiler.
Kk Arslan, iki yl boyunca ana style beslenerek salam ve
gzel bir ocuk olmu. Ve artk tek bana yryebildiinden,
bir gn, Baht onun, annesinin megul bulunduu bir srada,
mutfan merdivenlerinden karak, Habzalam'n babas Vali
Emir Halit'in oturup amber tespihini ekmekte olduu salona
ulamasn istemi.
Babas Ebu amat'a benzerlii besbelli olan kk Arslan' g
rnce, Emir Halit, gzlerinin yaardn duyumsam; ocuu
arp onu dizlerine alarak okamaya balam ve kendi kendi
ne "Bunca gzel varlklar yaratan ve onlara can ve yaam sala
yana krler olsun!" demi.
O srada, esire Yasemin, ocuun gzden kaybolduunu fark et
mi, ararak onu her yerde aram; sonunda, ieri girmek iin
uygun bir durumu bulunmamasna karn, gzleri afallam,
Emir Halit'in bulunduu salona girmi; kk Arslan'n valinin
kucanda oturmakta olduunu grm; ocuk, kk parmakla
rn valinin saygdeer sakallarna sokarak eleniyormu. Ama,
annesini grnce, kk kollarn ona doru uzatm; Emir Halit
onu alkoyarak Yasemin'e, iyi yrekli bir yaklamla "Yakla ba
na ey esire! Bu ocuk senin mi?" diye sormu. O da "Evet, efen
dim, o benim yreimin meyvesidir!" diye yant vermi. Vali
"Ya babas kim? Benim hizmetkrlarmdan biri mi?" diye sor
mu. O da elale halinde gzyalar dkerek "Babas benim ko
271

cam olan Ebu amat'tr! Ama imdi, ey efendim, senin olun


dur!" demi. Vali, bundan ok duygulanarak, esireye "Allah i
in! yi syledin! Bundan byle benim olumdur!" Ve o saat o
cuu evlat edinmi ve anasna da "Bu durumda, bugnden bala
yarak olunu benim sayabilirsin, ona da bunu inandrrsn ve her
eyi anlayacak bir yaa ulanca da, benden baka bir babas ol
duunu bilmesin!" demi. Yasemin de "ittim ve itaat ettim!"
diye yant vermi.
Bunun zerine Emir Halit, Ebu amat'n olunun gerek babas
olmay stlenmi; ve onun zenli bir renim grmesini sala
m, onu ok bilgili birinci snf bir hattat olan bir hocann elleri
ne teslim etmi; o da ocua gzel yazmay, Kuran', hendese
yi16 ve iir sanatn retmi. Sonunda gen Arslan biraz daha
bydnde, babal Emir Halit, ona, ata binmeyi, silah kul
lanmay, mzrak atmay ve yarmalarda gremeyi retmi. Ve
bylece ocuk, on drt yana ulanca vali olan babas gibi
drtba bayndr bir silahor olmu ve kendisine Halife tarafn
dan emir nvan verilmi.
Oysa, Baht, bir gn gen Arslan'n Yahudi Abraham'n meyhane
sinin kapsnda Gve Ahmet ile bulumasn istemi. Ve Gve
Ahmet, Emir'in olunu ieri girip bir eyler imeye arm.
ylece oturmularken, Gve Ahmet, alk olduu gibi sarho o
luncaya kadar imeye koyulmu. O srada cebinden bir zamanlar
alm bulunduu deerli talarla zenginletirilmi kk altn
lambay karm ve o srada ortalk kararmaya baladndan
onu yakm. Bunu gren Arslan ona "Ya Ahmet, bu ok gzel
bir lamba. Onu bana versene!" demi. Kollukuba "Allah bun
dan beni korusun! Birok canlarn alnmasna neden olmu bir
eyay sana nasl verebilirim? Bil ki, gerekten, bu lamba eski
saray komutan olan Ebu amat adl bir Msrl'nn lmne ne
16 Handese: Geometri.

272

den olmutur!" diyerek yant vermi. Arslan da ok ilgilenerek


"Anlat bunu bana!" diye haykrm.
O zaman Gve Ahmet, btn yky, bandan sonuna kadar
ona anlatm ve sarholuu dolaysyla, bu dzenin kendisi tara
fndan yerine getirildiini de vnerek aklam.
Gen Arslan, eve dnnce, annesi Yasemin'e Gve Ahmet'ten
iitmi olduu yky anlatm ve ona, bu lambann hl onun
elinde bulunduunu da bildirmi. Bu szleri duyan Yasemin, bir
lk atarak baygn yere dm...
Anlatsnn burasnda ehrazat, sabah olduunu grerek yava
a susmu.
Ama ki Yz Altm Dokuzuncu Gece Olunca
Demi ki:
Bu szleri duyan Yasemin, bir lk atarak baygn yere dm.
Ve sonra kendine gelince, hkrklarla alamaya balam ve
olu Arslan'n boynuna atlarak ona gzyalar arasnda "Evla
dm, Allah artk gerei ortaya karyor. Artk senden srrm
daha fazla saklamayacam! Bil ki, ey kk Arslan, Emir Halit
senin sadece babalndr; kan banla bal olduun babana ge
lince, senin anlayacan gibi gerek sulu yerine cezalandrlm
olan benim sevgili kocam Ebu amat'tr. Bu durumda, olum,
babann eski ve byk bir dostu olan Halife'nin muhafzlarnn
sayn komutann gidip bulman ve ona rendiin eyi anlatman
gerek! Sonra ona 'Ey bym, babam Ebu amat'n lmne
neden olandan cm alacama Tanr huzurunda yemin ede
rim!' dersin!" demi.
273

Arslan, Gve Ahmet ile Konuurken

Ve gen Arslan hemen koup vaktiyle Ebu amat'n ban da


kurtarm olan muhafzlarn komutann bulmaya gitmi ve ona
Yasemin'in kendisinden anlatmasn istedii eyleri anlatm.
Bunu duyan muhafzlarn komutan, aknln ve sevincin s
nrna ulaarak, Arslan'a "rtleri yrtp karanlklar aydnlatan
Tanr'ya krler olsun!" demi. Ve "Yarndan tezi yok, ey o
lum, Tanr senin cn alacaktr!" diye eklemi.
Gerekten, o gn; Halife, bir yarma aarak btn emirleri ve
Badat'n en nl silahorlarn katlmaya arm; bu yarma
srasnda at zerinde top oynama oyunu da dzenlenmi. Arslan,
oyun iin gerekli tulumu giymi, babal Emir Halit'in ahrnn
en gzel atna binmi. Ve gerekten bu haliyle gz kamatrmak
ta imi; Halife de onun duruundaki zarafetten ve canl genli
inden son kertede etkilenmi. Ve onu kendi takmna semek
istemi.
Ve oyun balam. u yandan, bu yandan oyuncular davranla
ryla ve ellerindeki tokmaklarla topa vururken gsterdikleri be
ceriyle drtnal giden atlarnn stnde byk bir gsteri sergile
miler.
Ama birdenbire Halife'nin ynettii takmn karsndaki takm
daki oyunculardan biri topu dorudan doruya Halife'nin yz
ne frlatm; bu ylesine ustaca ve iddetli bir vurumu ki, eer
gen Arslan, hayranlk verici bir beceriyle, elindeki tokmakla
topu zamannda uzaklatrmasa, Halife'nin gzleri, belki de ya
am iin, byk bir tehlike oluturacakm. Arslan, topu kar
tarafa doru ylesine bir vurula geri yollam ki, topu frlatm
olan silahorun srtna arpm ve onu attan drm!
Bu parlak eylemi yapan gen Arslan'a bakan Halife, ona "Ey
Emir Halit'in olu, yaayasn!" demi. Sonra da hemen attan i
nerek ve yarmaya son verdirerek emirlerini ve oyuna katlan
275

tm silahorlar biraraya toplam; ve de gen Arslan' ararak


orada bulunanlarn nnde kendisine "Ey Badat valisinin yiit
olu, seninkine benzer bir oyun karana verilebilecek dl yi
ne senin takdir etmeni istiyorum! Ne istersen hemen yerine ge
tirmeye hazrm! Syle bakalm!" demi.
Bunun zerine gen Arslan, Halife'nin nnde yeri perek, ona
"man ehlinin komutanndan intikam diliyorum! Babamn kan
henz yerde duruyor, oysa katil yaamakta!" demi.
Bu szleri duyan Halife, aknln snrna ulam ve "Ey Ars
lan, babann cnden sz ederek ne demek istiyorsun? Baban,
Emir Halit, ite yannda duruyor ve Tanr'ya krler olsun ki
canl!" diye haykrm. Ama Arslan "Ey Emir-l-Mminin, Emir
Halit beni evlatlk alm olan babamdr ve benim iin babalkla
rn en deerlisidir. Bil ki, aslnda ben, kan bayla onun deil,
senin eski saray komutann Ebu amat'n oluyum!" diye yant
vermi.
Halife bu szleri iitince, gzlerinin nnde n karanla d
ntn grm; ve deiik bir sesle "Olum, bilmiyor musun
ki, baban, Emir-l-Mminin'in gznde bir haindir?" demi; a
ma Arslan "Tanr babam, bir ihanette bulunmu olmaktan koru
sun! Hain senin sol yannda durmaktadr, ey Emir-l-Mminin!
Kollukuba Gve Ahmet'tir sulu! Onun stn yokla, cebinde
ihanetinin kantn bulacaksn!" diye haykrm.
Bu szleri duyan Halife'nin rengi atm, safran gibi sararm; ve
korkun bir sesle muhafzlarn komutann arm ve ona "Be
nim nmde kollukubann zerini ara!" demi. Bunun zerine
Ebu amat'n eski dostu olan muhafzlarn komutan, Gve
Ahmet'in yanna yaklam ve gz ap kapayncaya kadar ge
en bir srede elini cebine sokup birdenbire oradan Halife'den
alnan kk altn lambay karm.
276

Bunun zerine Halife, kendini zor tutarak Gve Ahmet'e "Yak


la buraya! Bu lamba nereden eline geti?" demi; O da "Ey
Emir-l-Mminin, satn aldm!" diyerek yant vermi. Halife de
muhafzlara "Hemen onu itiraf edinceye kadar sopalamaya ba
layn!" demi. Ve muhafzlar hemen Gve Ahmet'i yakalamlar,
srtn soymular ve her eyi itiraf edip tm yky bandan so
nuna anlatncaya kadar krbalayp delik deik etmiler.
Bunu gren Halife, gen Arslan'a dnm ve ona "imdi sra
sende. Onu senin ellerine teslim ediyorum!" demi. Ve hemen
muhafzlar ipi Gve Ahmet'in boynuna geirmiler; Arslan da o
nu iki elleriyle tutmu ve muhafzlarn komutannn yardmyla
yar alannn ortasna dikilmi daraacnn yukarsna ekmi.
Adalet bylece yerine getirilince, Halife, Arslan'a "Olum, gs
terdiin cesaret iin benden hl bir ey dilemedin!" demi. Ars
lan da "Ey Emir-l-Mminin, madem ki benden bir dilekte bu
lunmam istiyorsun, yleyse bana babam geri ver!" demi.
Onun bu szlerini duyan Halife, son kertede duygulanm ve a
lamaya koyulmu; sonra i ekerek "Ama bilmiyor musun ki
olum, senin zavall baban, haksz yere mahkm edilmi ve as
larak lmtr? Ya da lm olmal; ama konu tmyle aklk
kazanmamtr. Bundan dolay sana atalarmn deerli anlar
zerine yemin ederim ki, bana baban Ebu amat'n lmemi oldu
unu bildiren kimseye dllerin en byn balayacam!"
demi.
Bunun zerine muhafzlarn komutan ilerlemi ve Halife'nin
nnde yeri perek "Bana gven sz ver!" demi. Halife "G
venlik zerine olsun! Konu!" diye yantlam. Muhafzlarn ko
mutan da "Sana hayrl haberi veriyorum, ey Emir-l- Mmi
nin: Senin eski sadk hizmetin Ebu amat, hayattadr!" demi.
Halife "Ah, ne diyorsun sen?" diye haykrm. O da "Ban zre,
277

yemin ederim ki sylediim gerektir! Ve onun yerine, kendi


sine bir karde kadar benzeyen sradan bir mahkumu astrarak
Ebu amat' ben kurtardm.
imdi kendisi gven iinde, muhtemelen skenderiye'de bir dk
kn sahibi olarak yaamaktadr!" diye yant vermi. Bu szleri
duyan Halife, sevince kaplm ve muhafzlarn komutanna "Se
nin gidip onu araman ve en ksa srede bana getirmen gerek!"
demi. Muhafzlarn komutan da "ittim ve itaat ettim!" diye
yant vermi. Bunun zerine Halife, yolculuk harcamalar iin
ona on bin dinar vermi ve muhafzlarn komutan da hemen s
kenderiye'ye gitmek zere yola km. Ve orada Allah isterse
Ebu amat' bulacakm.
Ebu amat'n ne durumda olduuna gelince, yleymi:
Onu skenderiye'ye ulatracak olan gemi, harika bir yolculuktan
sonra, Yce Tanr'nn alnna yazm olduu gibi Ebu amat he
men sahile km ve kendisi Kahireli olduu halde mrnde hi
grmedii skenderiye'nin grnmyle bylenmi. Ve hemen
arya gidip orada yeni hazrlanm ve tellaln sata karld
n ilan etmekte olduu bir dkkn olduu gibi tutmu. Buras,
sahibi anszn len bir dkknm; hemen kullanlabilecek ekil
de hallar ve yastklarla; mal olarak da iinde denizciler iin yel
kenler, halatlar, salam sandklar, iporta mallar, her trden ve
her fiyattan silahlar ve zellikle nemli bir miktarda, denizdeki
kaptanlarn ok deer verdikleri ve Bat'da bulunanlara satmak
zere aldklar tahta paralar ve eski psk eyler varm. n
k oradaki kiiler eski zamanlardan kalma dknt eyleri pek
sever ve bunlarn karlnda karlarn ve kzlarn vererek de
i toku ederlermi; rnein rm bir tahta ya da tlsmlk
bir ta ya da pasl bir kl gibi...
278

Bylece, Ebu amat'n Badat'tan uzakta uzun yllar srgn kal


d zaman, ticaret hayatnda hayran olunacak kadar baar sa
lamasnda bire kar on ald bu satlardan dolay alacak bir
ey yokmu. nk eski zamanlara ait dknt eyleri, rnein
bir dirheme alnan bir mal, merakllarna, on dinara satmak pe
kl mmknm.
Dkknda bulunan her eyi sattktan sonra, Ebu amat, onu bo
olarak yeniden satmak isterken, kesinlikle boaldn sand
raflardan birinde parlak ve krmz bir madde bulunduunu gr
m. Onu eline alarak bunun tlsm deeri yksek, alt yz tra
edilerek zincire taklm eski, iri bir mcevher olduunu gr
m; zerinde karnca gibi ya da benzeri ayn boydaki bceklere
ok benzer harflerle yazlm isimler varm. Ebu amat buldu
u eyi dikkatle incelerken ve bunun kendisine ne miktarda ka
zan salayacan dnrken; birdenbire dkknn nnde e
linde tuttuu eyi sokaktan geerken grp daha yakndan ince
lemek isteyen bir kaptann durmakta bulunduunu grm.
Kaptan, selam verip aldktan sonra, Ebu amat'a "stat bana bu
mcevheri satar msn, yoksa satlk deil mi?" diye sormu; o
da "Burada her ey satlktr, dkkn bile!" diyerek yant vermi;
kaptan da "yleyse bu mcevheri bana bin dinara satar msn?"
diye sormu.
Bu szleri duyunca, Ebu amat; kendi kendine "Aman yarabbi!
Bu ta herhalde ok deerli olmal! Biraz glk karmalym!"
diye dnm. Ve "Herhalde aka yapyor olmalsn, ey kaptan!
Zira, Allah tanmdr, ben bunu kendim yz bin dinara satn al
dm!" demi. teki de "yleyse yz bin dinar m istiyorsun?"
diye sormu. Ebu amat da "yle olsun! Ama srf senin hatrn
iin!" demi. Kaptan da ona teekkr edip, kendisine "zerimde
bu kadar para yok; nk skenderiye'de bu denli ok parayla
279

dolamak ok tehlikelidir. Ama benimle gemiye kadar gelirsen,


yalnz maln bedelini deil, fazladan iki para uha, iki para
kadife, iki para da saten kuma alrsn!" demi.
Bunun zerine Ebu amat ayaa kalkm, dkknnn kapsn
kilitlemi ve gemiye giden kaptan izlemi. Kaptan da ona g
vertede beklemesini rica etmi ve paray bulmak zere oradan u
zaklam. Ama bir daha grnmemi ve yelkenler fora edilerek
gemi mart gibi denize alm. Ebu amat bylece denizde hap
sedilmi olduunu anlaynca, son kertede arp kalm. Orta
lkta kendisinden aklama isteyebilecei hibir gemici greme
diinden, kime bavurabileceini bilememi ve gemi deniz ze
rinde deta uar gibi, grnmez bir gle itilircesine yol alyor
mu. Bylece akn ve korku iinde dururken, sonunda kapta
nn kp geldiini grm, kendisine sakaln svazlayarak ve a
layc bir tavrla bakyormu; sonunda "Sen Badat'ta, Halife'nin
saraynda bulunmu olan tacir emseddin'in olu Mslman
Ebu amat deil misin?" demi. O da "emseddin'in olu be
nim!" diye yant vermi. Kaptan "Pekl! Birka gn iinde bi
zim Hristiyan lkemizdeki Cenova'ya ulam olacaz. Ve ey
Mslman, orada seni bekleyen baht greceksin!" demi. Sonra
ayrlp gitmi.
Ve gerekten ok mutlu bir deniz yolculuundan sonra, gemi,
Hristiyanlar'n kenti Cenova limanna ulam. Ve hemen yal
bir kadn, yannda iki erkek olduu halde, nasl bir servenin
beklediini anlayamayan Ebu amat' bulmaya gelmi. Bununla
birlikte, ister iyi, ister ktye yneltsin, diyerek kendini bahtna
terk etmi; kendisini kentin iinden geirerek bir kei toplulu
una ait bir manastrn kilisesine gtren yal kadn izlemi.
Kilisenin kapsna ulanca, yal kadn Ebu amat'a dnerek o
na "Bundan byle kendini bu kilisenin ve bu manastrn hizmet
280

kr olarak dnebilirsin. Hizmetin, her sabah afak skerken


kalkp ilkin odun toplamak zere ormana gitmek, sonra abucak
dnp kilisenin ve manastrn deme talarn ykamak; sonra
buday kalburdan geirmek, tmek, unu hamur haline getir
mek, ekmei frnda piirmek; sonra bir lek mercimek alp
terek piirmektir. Sonra piirdiin yemei yz yetmi ana
a dolduracak, her birini manastrn yz yetmi keiinin
nne birer birer koyacaksn; sonra keilerin hcrelerinde bulu
nan p tenekelerini boaltmaya gideceksin; sonra baheyi sula
yarak ve drt havuzu ve duvar dibinde sralanm flar doldu
rarak iini bitireceksin! Ve btn bu gnlk iler leden nce
bitmi olmaldr. nk btn leden sonralar, yoldan geen
leri ister istemez kilisede vaizi dinlemeye zorlamakla megul
olacaksn! Reddederlerse, urada duran ucuna ar bir ha eklen
mi demir topuzla, kraln emri gereince, onlar tepelersin! By
lece, kentte sadece buraya gelip keilerce kutsanmak isteyen
sofu Hristiyanlar kalr. Ve imdi, ie bala ve sana syledikleri
mi aklndan karma!" demi.
Ve ona bu szleri syledikten sonra, yal kadn, gzn krpa
rak ona bakm ve uzaklam gitmi.
Bunun zerine Ebu amat kendi kendine "Vallahi! Btn bunlar
mthi!" demi. Ve artk ne karar vereceini bilemeden, o srada
bombo olan kiliseye girmi ve darbe stne darbeyle gelen b
tn bu eyler zerinde dnmeye gayret etmek zere bir sraya
oturmu.
Bir saat kadar oturup orada ylece dnrken, direkler arasn
dan ona kadar ulaan tatl bir kadn sesi duymu; ve hemen tm
zntlerini unutarak kendinden geercesine onu dinlemi. Ve
bu sesten ylesine duygulanm ki, ruhundaki tm kular hep bir
azdan tmeye balamlar; ve zerine bu musikinin sunduu
281

kutsanm tazeliin indiini duyumsam. Ve kalkp sesin sahi


bini aramaya koyulunca, bu ses duyulmaz olmu.
Ama anszn, stunlar arasndan ba rtl bir kadn eklinin
kendisine doru geldiini grm, kadn, tatl bir sesle ona,
"Ah! Ebu amat, ok uzun zamandr seni dnyordum! So
nunda Tanr'ya krler olsun ki bizi buluturdu! te! Artk im
di evlenebiliriz!" demi.
Bu szleri duyan Ebu amat "Tanr'dan baka Tanr yoktur! ku
kusuz, benim bama gelen, bir ryadan baka bir ey olamaz!
Ve bu rya dalnca, ben yine skenderiye'deki dkknma d
neceim!" diye haykrm. Ama gen kadn ona "Ama, yo! Ey
Ebu amat, gerek bu! Seni kentin kral olan babamn emrinde
ki deniz kaptannn giriimiyle getirttiim Cenova kentindesin!
Evet, bil ki ben, aslnda, bu kentin kralnn kz, Hsn-Meryem
Ece'yim! Daha kck ocukken rendiim byclk, senin
varln ve gzelliini nme serdi; sana ylesine k oldum
ki, seni bulmas iin kaptan skenderiye'ye yolladm. Ve ite,
dkknnda bulduun ve kaptann kendisinin raflardan birine b
rakt ve bu yoldan seni gemiye ektii tlsml mcevher boy
numda. Ve birka saniye sonra, bu mcevherin bana salad
mucizevi gc kendi gznle greceksin! Ama her eyden nce,
benimle evleneceksin! O zaman tm arzularn yerine gelecek!"
demi. Ebu amat ona "Ey Ece, bana hi deilse, yeniden sken
deriye'ye geri yollanacam vaadedemez misin?" demi. Kadn
da "Bu en kolay ey!" demi. Bunun zerine o da kadnla evlen
meye raz olmu. Ve hemen Meryem Ece, ona "Demek ki abu
cak skenderiye'ye geri dnmek istiyorsun, yle mi? demi. O
da "Evet, Allah rzas iin!" diye yant vermi. Kadn "Haydi gi
delim!" deyip krmz akiki eline alarak zerine bir yatak sureti
izilmi yzn ge evirerek "Ey akik, Sleyman'n adna,
bana bir yolculuk yata salaman senden istiyorum!" demi.
282

Bu szler daha sylenir sylenmez, rtleri ve yastklaryla bir


yolculuk yata nlerinde belirmi. kisi birlikte zerine binmi
ler, keyiflerince uzanmlar. Bunun zerine Meryem Ece, akiki
parmaklar arasna alm ve zerinde ku sureti olan yzeylerin
den birini ge evirmi ve "Akik, ey akik, Sleyman'n adn
anarak sana emrediyorum: Bizi, en kestirme yolu izleyerek sa
salim skenderiye'ye gtr!" demi.
Daha bu buyruk azndan kar kmaz yatak hi sarsnt yap
madan kendiliinden havalanm, kubbeye kadar ykselmi, b
yk pencereden dar km, kularn iinde en hzl uandan
daha hzl, hayranlk verici bir biimde uzaya dalm, i yapa
cak kadar bile gerekmeyen bir zaman iinde onlar skenderi
ye'ye indirmi.
Oysa, karaya ayak bastklar o anda, Badat usulnce giyinmi
bir adamn kendilerine doru geldiini grmler; Ebu amat
onu hemen tanm: Bu, muhafzlarn komutan imi. O da, tam
o srada, bir gemiden karak eski hkmly aramak zere s
kenderiye'ye gelmi imi. Birbirlerinin kollarna atlmlar ve
muhafzlarn komutan Ebu amat'a gerek sulunun bulunuu
nun ve aslnn yksn anlatm; ayrca on drt yldan bu
yana Badat'ta gemi olan tm olaylar da anlatm; bylece
ona olu Arslan'n douunu ve imdi Badat'n en yakkl si
lahoru olduunu aklam.
Ebu amat da, muhafzlarn komutanna kendi bakmndan, tm
servenini, bandan sonuna kadar anlatm. Ve bir kez heyecan
yattktan sonra biraz kendini toparlayan muhafzlarn komu
tan, ona "Emir-l-Mminin seni en ksa zamanda grmek isti
yor!" demi. O da "ok doal! Ama ilkin bana izin verirsen Ka
hire'ye giderek babam emseddin'in ve annemin ellerini pmek
ve onlarn Badat'a bizimle birlikte gelmelerini salamak istiyo
283

rum" demi.
Bunun zerine muhafzlarn komutan onlarla birlikte yatan
zerine binmi ve gz ap kapayasya kadar geen bir zamanda
Kahire'ye ulap emseddin'in evinin bulunduu Sar Sokak'a u
lamlar. Kapy almlar. Kimin aldn grmek zere Ebu
amat'n annesi kapya gelmi ve "Kim o?" diye sormu. O da
"Ben, olun Ebu amat!" diye yant vermi.
Anhenin sevinci sonsuz olmu, uzun yllardr brnd matem
elbiseleri iinde olunun kollarna baylarak dm. Saygde
er emseddin'in de ondan kalr yan yokmu.
Evde gn dinlendikten sonra, hepsi birden yatan zerine
oturmular ve Hsn-Meryem Ece'nin emri zerine, yatak onlar
sa salim Badat'a tam; orada Halife, Ebu amat' bir evlat
gibi kucaklayarak karlam ve onu ve onunla birlikte babas
emseddin'i, olu Arslan' armaanlar ve onurlarla donatm.
Bundan sonra Ebu amat, servetinin ilk kaynann, onu saflkla
yolculua karmak iin dzen kuran, sonra da yar plak bir
emenin mermerleri zerinde yatarken oradan toparlayp g
tren kiyanl Mahmut olduunu hatrlam. Ve onu hemen her
yerde aratm; ve sonunda bir bahede, bir gen topluluunun
ortasnda yiyip ier ve ark sylerken buldurmu. Ve onu saraya
getirtip kiyanl da olsa, Gve Ahmet'in yerine kollukuba ola
rak atanmasn salam.
Bu da olup bittikten sonra, Ebu amat, gen Arslan gibi gzel ve
yiit bir oul bulmaktan mutlu, Tanr'ya ltuflarndan dolay
kretmi. Ve Badat'ta, mutluluun snrnda, kars: Zbey
de, Yasemin ve Hsn-Meryem arasnda, zevkleri ykan ve dost
lar birbirinden ayran lm onu buluncaya kadar yllarca ve yl
larca yaam. Tm yaratlmlarn bir gn kendisine dnecei
kesin olan Deimez Varla krler olsun!
284

Ve ehrazat, bu yky anlatmay bitirince, kendini biraz yor


gun hissetmi ve susmu.
Bunun zerine, onu dikkatle dinlerken hi kprdamam olan
ah ehriyar "Bu Ebu amat yks, ey ehrazat, gerekten o
laand! Ve kiyanl Mahmut ve souk yumurtalar stan Sam
sam, beni hayran brakt. Ama bu ykde pek az iir bulundu
unu grmekle ardm da sana sylemeliyim; oysa sen beni
grkemli iirler dinlemeye altrmtn. Ve dahas unu da sy
lemeliyim ki, kiyanl'nn davranlar benim iin hl pek be
lirgin deil, bana, elinden geldiince daha belirgin aklamalar
yapsaydn daha ok holanacaktm!" diye haykrm.
ah ehriyar'n bu szlerini duyan ehrazat hafife glm ve
son derece elenmi olduunu grd kzkardei Dnyazat'a
bakm; sonra ah'a "imdi, ey bahtgzel ah, bu kn her
eyi iitebilmesi iin sana AR EBU NUVAS'IN SERVENLE
R'nin bir ya da ikisini anlatmak istiyorum!" demi.
Kk Dnyazat da zerinde bzlm olduu haldan kalkm
ve kzkardeinin kollarna atlm; onu yavaa perek "Oh!
Ltfen ehrazat, hemen anlatmaya bala! Ne olursun karde
im!" demi.
ehrazat da ona "Tm dost yreim ve bu yce ruhlu ah'a duy
duum saygyla!" diyerek yantlam.
Ama sabahn belirdiini grmekle, her zamanki gibi, susarak
yk anlatmay ertesi geceye brakm.

285

ki Yz Yetmiinci Gece Olunca


Kk Dnyazat ehrazat'n ah ehriyar ile her zaman yapt
eyi bitirmesini beklemi; sonra ban kaldrarak "Ey kzkarde
im, ran'n ve Arabistan'n airlerinin en byleyicisi olan Ha
life'nin dostu harika air Ebu Nuvas'n yaamyla ilgili serven
leri imdi anlatmak iin ne bekliyorsun?" diye haykrm. eh
razat da, kzkardeine glerek bakp ona "Gerekten harika bir
air olduu kadar byk bir hovarda da olan Ebu Nuvas'n se
rvenlerinden bazlarn anlatmak iin ah'n izin vermesini
bekliyorum!" demi.
Bunun zerine kk Dnyazat sram ve koup "Oh! Neler
yapm, rica ederim, hemen anlat bize!" diyerek kzkardeini ku
caklam.
Ama ah ehriyar, ehrazat'a dnerek, ona "Gerekten, ehra
zat, ok ho olduunu dlediim bu servenlerin birkan an
latman bana da zevk verecektir. Ama bu gece kendimi daha yce
dncelere doru ynelmi buluyorum. Ve de senin azndan
bilgece szler iitmek istiyorum. Eer bilgelerin ve bilginlerin
tecrbelerinden ruhumun yararlanabilecei ve renmekle beni
glendirebilecek gzel tler iiren ykler biliyorsan, bunun
beni ilgilendirmeyeceini sanma! Ve de eer sabrm sonuna e
rimemise ehrazat, Ebu Nuvas'n servenlerinden de sz ede
bilirsin!" demi.
ah ehriyar'n bu szlerini duyunca ehrazat, hemen "Ey bah
tgzel ah, ben de gn boyunca hayranlk uyandran gzel ve
bilgili CANAYAKIN adl bir gen kzn yksn anlatmay d
ndm, durdum. Onun davranlar ve bildikleri stne ne bili
yorsam anlatmaya hazrm!" diye cevap vermi.
286

ah ehriyar da "Allah akna! Bu akladn konuda beni ay


dnlatmak iin artk daha fazla gecikme! nk, hibir ey, g
zel gen kzlarn syledii bilgece szleri dinlemek kadar hou
ma gitmez. Ve dilerim ki, vaadettiin yk beni tam anlamyla
doyursun ve ayn zamanda yarar salasn; ve de her gerek
Mslman kzn edinmek istedii eitimin bir rneini olutur
sun!" demi.
Bunun zerine ehrazat bir an dnm ve bir parman ha
vaya kaldrarak demi ki:

287

Beinci Cildin Sonu

You might also like