T.C.

TARIM VE KYLER
BAKANLII

T.C.
BURDUR VALL
TARIM L MDRL

L TARIM VE KIRSAL KALKINMA

MASTER PLANLARININ HAZIRLANMASINA
DESTEK PROJES

BURDUR
IL

TARIM MASTER PLANI

TEMMUZ-2006

T.C.
TARIM VE KYLER BAKANLII
Strateji Gelitirme Bakanl

Burdur l Tarm Mdrl

M. Rasih ZBEK
Vali

Ferhat PEN
Vali Yardmcs

Kadir GVEN
l Mdr

Ayhan KO
l Mdr Yardmcs V.

Muhiddin SALAM
Proje ve statistik ube Mdr

Burdur l Tarm Master Plann Gncelleyen

Atila Selman AKCRE
Ziraat Yk. Mhendisi

NDEKLER...3
KISALTMALAR .......................................................................................................... 6
TABLOLAR................................................................................................................. 7
GRAFKLER ............................................................................................................... 8
SUNU ...................................................................................................................... 10
SUNU...................................................................................................................... 10
BURDUR L TARIM MASTER PLANI ................................................................... 111
BLM 1. GR .................................................................................................... 111
BLM 2. PLANLI KALKINMA VE TARIM ............................................................ 14
2.1 TARIMSAL PLANLAMA SREC.......................................................................................................... 144
2.2. POLTKA EREVES .......................................................................................................................... 144
2.2.1 Trk Tarm Politikasnn Geliimi ..................................................................................................... 144
2.2.2. Uluslararas Tarm Politikasnn Ulusal Tarm Politikalarna Etkileri ......................................... 155
2.2.3. VIII. Be Yllk Kalknma Plannda Tarm .................................................................................... 177
2.3 TARIMSAL KALKINMANIN GEREKLLKLER .............................................................................. 211
2.4 MEVCUT PLAN VE PROGRAMLAR..................................................................................................... 211
2.4.1 Trkiye Hayvanclk Stratejisi Raporu............................................................................................. 211
2.4.2 Ulusal Ormanclk Program .............................................................................................................. 211
2.4.3. Dier Projeler........................................................................................................................................ 22

BLM 3. LN ZELLKLER ............................................................................... 233

3.1. BYOFZKSEL ZELLKLER ............................................................................................................. 233
3.1.1.lin Genel Tanm ................................................................................................................................. 233
3.1.2. Agro ekolojik Alt Blgeler ................................................................................................................. 233
3.1.3. Topografya .......................................................................................................................................... 244
3.1.4. klim ..................................................................................................................................................... 266
3.1.5. Bitki rts ......................................................................................................................................... 277
3.1.6. l Arazisinin Niteliklerine Gre Dalm.......................................................................................... 288
3.2. SOSYO EKONOMK YAPI................................................................................................................... 299
3.2.1 Nfus ..................................................................................................................................................... 299
3.2.2. Kii Bana Gelir ................................................................................................................................. 333
3.2.3. Eitim................................................................................................................................................... 355
3.2.4. Salk.................................................................................................................................................... 356
3.2.5. Ulam .................................................................................................................................................. 366
3.2.6. Ky me Suyu .................................................................................................................................... 366
3.3. TARIMSAL RETM SSTEM.............................................................................................................. 367
3.4. TARIMSAL PAZARLAMA SSTEM .................................................................................................... 389
3.4.1. Burdurda St ve St rnleri Pazarlamas .................................................................................... 389
3.4.2. ekerpancar retimi ........................................................................................................................... 43
3.4.3. Haha retimi...................................................................................................................................... 44
3.4.4. Anason retimi ..................................................................................................................................... 46
3.4.4. hracaat.................................................................................................................................................. 47

3.5 TARIMSAL HZMETLER .......................................................................................................................... 48

3.5.1. Tarma Hizmet Salayan lgili Kurulular......................................................................................... 48
3.5.2. ldeki Girdi Piyasalar .......................................................................................................................... 50

BLM 4. DOAL KAYNAK ENVANTER ............................................................. 51

4.1. YENLENEBLR KAYNAKLAR............................................................................................................. 51
4.2. YENLENEMEYEN KAYNAKLAR ....................................................................................................... 513
4.3. TOPRAK YAPISI ........................................................................................................................................ 54
4.4. BURDUR L TARIM ARAZLERNN SULAMA DURUMU ............................................................. 56
4.4.1. Sulama Suyu Projeleri.......................................................................................................................... 56
4.5. AYIR MERA ALANLARININ DAILIMI ........................................................................................... 57
4.6. ORMAN VE FUNDALIKLAR ................................................................................................................... 57

BLM 5. TARIMIN PERFORMANSININ GZDEN GERLMES ....................... 58

5.1. TARIM SEKTRNN GSYHYA KATKISI VE BYME HIZI .................................................. 58
5.1.1. Tarm Sektrnn Trkiyede GSMHya Katks ve Byme Hz................................................. 58
5.1.2. Tarm Sektrnn Burdur li Ekonomisindeki Yeri......................................................................... 59
5.2 TARIMSAL RETM VE VERMLLK ................................................................................................. 60
5.2.1. Bitkisel retim ...................................................................................................................................... 60
5.2.2. Bitkisel retimde Yllara Gre Deiimler..................................................................................... 679
5.3. HAYVANSAL RETM VE HAYVAN VARLII ............................................................................... 692
5.3.1. Bykba Hayvan Varl .................................................................................................................. 702
5.3.2. Kkba Hayvan Varl .................................................................................................................. 724
5.3.3. Kanatl Hayvan Varl ...................................................................................................................... 724
5.3.4. Kovan Varl ...................................................................................................................................... 735
5.3.5. Su rnleri retimi ............................................................................................................................ 746
5.3.6. Kaba Yem retimi .............................................................................................................................. 757
5.4. AYIR - MERA ALIMALARI .......................................................................................................... 779

BLM 6. PROBLEMLER POTANSYELLER VE KISITLAR ................................ 80

6.1. PROBLEMLER VE KISITLAR................................................................................................................. 80
6.1.1. Sosyo Ekonomik Problemler................................................................................................................ 80
6.1.2. retim Problemleri............................................................................................................................... 80
6.2. POTANSYELLER .................................................................................................................................... 835
6.2.1. Meralar ................................................................................................................................................ 835
6.2.2. Su Kaynaklar ..................................................................................................................................... 835
6.2.3 Yem Bitkileri retimi .......................................................................................................................... 835
6.2.4. Hayvansal retim ............................................................................................................................... 835
6.2.5. Kullanlmayan Araziler ...................................................................................................................... 835

BLM 7. AMALAR VE STRATEJLER ............................................................... 88

7.1. AMALARIN BELRLENMES VE UYGUN STRATEJLERN GELTRLMES .................... 88
7.1.1. Amalar ................................................................................................................................................. 88
7.1.2. Tarmsal Gelirin Artrlmas................................................................................................................ 89
7.1.3. Gda Gvenliinin Salanmas .......................................................................................................... 879
7.1.4. Su rnleri retimi ............................................................................................................................ 879
7.2. TARIMSAL VERIMLILIIN ARTIRILMASI........................................................................................ 89
7.2.1. Hayvansal retim ................................................................................................................................. 89
7.2.2. Bitkisel retim ...................................................................................................................................... 90
7.2.3. Srdrlebilir Tarm.......................................................89BLM 8. PROGRAM VE PROJELER
........................................................................................................................................................................ 892

8.1. AMA VE STRATEJLER KAPSAMINDA YER ALAN MEVCUT PROJELER ............................ 903
8.1.1. Kooperatif Faaliyetleri ....................................................................................................................... 944
8.1.2. Yaym Faaliyetleri .............................................................................................................................. 955
8.1.3. Hayvancln Desteklenmesi le lgili Uygulanan Projeler............................................................... 99
8.2 . PROGRAMLARIN VE PROJELERN BELRLENMES .................................................................... 99
8.2.1. Hayvancln Gelitirilmesi Program................................................................................................ 99
8.2.2. Yem Bitkileri ......................................................................................................................................... 99
8.2.3. Yaym almalarnn Gelitirilmesi Program.................................................................................. 99
8.2.4. Tarma Dayal Sanayinin Gelitirilmesi Program ............................................................................ 99
8.2.5. Tarm rnleri Pazarnn Ve Borsasnn Gelitirilmesi Program ................................................ 100
8.2.6. Kooperatiflerin Glendirilmesi Ve Daha Etkin Hale Getirilmesi................................................. 100
8.2.7. Su rnleri Yetitiriciliinin Glendirilmesi ................................................................................. 100
8.2.8. Yreye Uygun Kekik, Salep, Ahududu Gibi rnlerin retiminin Tevik Edilmesi ................... 100
8.2.9. Aratrma, Gelitirme Ve Planlama almalarnn Yaplmas ..................................................... 100
8.2.10. Burdur'da Tarm ve Gda Sanayi, Hayvanclk Sektrleri ile ilgili Gr ve neriler .101
8.3. NCELIKLI PROJELER ....................................................................................................................... 1034

9. EKLER ................................................................................................................ 105

EK-1 ALT BLGELER .......................................................................................... 105
I. Alt Blge Kaynak Envanteri ......................................................................................................................... 105
II. Alt Blge Kaynak Envanteri........................................................................................................................ 108
III. Alt Blge Kaynak Envanteri ...................................................................................................................... 110
IV. Alt Blge Kaynak Envanteri ...................................................................................................................... 112

EK -2 YARDIMCI TABLOLAR VE GRAFIKLER .................................................... 113

EK 3 BURDUR L HARTALARI ......................................................................... 119
Byk Toprak Gruplar.................................................................................................................................... 119
imdiki Arazi Kullanm ekli........................................................................................................................... 120
Arazi Kullanm Kabiliyet Snflamas........................................................................................................... 1212
Erozyon Dereceleri .......................................................................................................................................... 1223
Snrlar - Karayollar ........................................................................................................................................ 123
Burdur li Altblgeleri ...................................................................................................................................... 124
Burdur li Nfus Younluu ............................................................................................................................ 125
Burdur ili Turizm Haritas ............................................................................................................................... 126

10. KAYNAKLAR .................................................................................................. 1321

KISALTMALAR

DPT

: Devlet Planlama Tekilat

BYKP

: Be Yllk Kalknma Plan

DT

: Dnya Ticaret rgt

OTP

: Ortak Tarm Politikas

AB

: Avrupa Birlii

IMF

: Uluslararas Para Fonu

TMO

: Toprak Mahsulleri Ofisi

TFA

: Trkiye eker Fabrikalar Anonim irketi

KHK

: Kanun Hkmnde Kararname

GSYH

: Gayri Safi Yurt i Hasla

DS

: Devlet Su leri

KOB

: Kk ve Orta Byklkteki letmeler

SYDV: Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakf

KHGB

: Kylere Hizmet Gtrme Birlii

TKB

: Tarm ve Kyileri Bakanl

DE

: Devlet statistik Enstits

TABLOLAR
TABLO
NO
Tablo 1
Tablo 2
Tablo 3
Tablo 4
Tablo 5
Tablo 6
Tablo 7
Tablo 8
Tablo 9
Tablo 10
Tablo 11
Tablo 12
Tablo 13
Tablo 14
Tablo 15
Tablo 16
Tablo 17
Tablo 18
Tablo 19
Tablo 20
Tablo 21
Tablo 22
Tablo 23
Tablo 24
Tablo 25
Tablo 26
Tablo 27
Tablo 28
Tablo 29
Tablo 30
Tablo 31
Tablo 32
Tablo 33
Tablo 34
Tablo 35

KONUSU
Burdur linin Agro-Ekolojik Alt Blgeleri
2003 Yl Burdur linde ve Alt Blgelerinde Arazi Dalm
Burdur linde Altblgelere Gre Nfus ve Nfus Younluu
Burdur linde gcnn ktisadi Faaliyet Kollarna Gre Dalm
Burdur linde 1985-1990 Arasnda e G, Net G ve Net G Hz
Burdurda Yllara Gre Kii Bana Den GSYH
Burdurda 1994-1995 Yllarnda Altblgelere Gre Alc Fiyatlaryla GSYH
Burdur linde Altblgelere Gre Temel Veriler
Burdur linde 2003-2004 retim Dnemi renci Says
Burdur linde St retimi ve Pazarlamas (Swot Analizi)
Burdur linde eker Pancar retimi (Swot Analizi)
Burdur linde Anason retimi (Swot Analizi)
Burdur linden 2001, 2002, 2003 Yllarnda hracat Yaplan rnler
Tarmsal Organizasyonlarn Fonksiyonlar ve Sorumluluklar
Burdur linde T.C. Ziraat Bankas Tarafndan Kullandrlan Zirai Krediler
Yenilenebilir Kaynaklar
Yenilenemeyen Kaynaklar
Burdur linde Orman Alanlarnn Altblgelere Gre Dalm
Burdur lindeki Baz Sektrlerin Cari Fiyatlarla Sektr Paylar ve Gelime Hz
Burdur linde Tarm Arazilerinin Dalm
Burdur linde Altblgelere Gre Hububat retimi
Burdur linde Altblgelere Gre Endstri Bitkileri retimi
Burdur linde Altblgelere Gre Baklagil retimi
Burdur linde Altblgelere Yem Bitkileri retimi
Burdur li Altblgeler Baznda Sebze retim Alanlar
Burdur li Altblgelere Gre Seralarda Sebze retim Alanlar
Burdur li Yllara Gre Baz rnlerin retim Miktarlarndaki Deiimler
Burdur linde Altblgelere Gre Hayvansal retim
Burdur linde Altblgeler Baznda Su rnleri Potansiyeli
Burdurda Avclk ve Yetitiricilik Yoluyla Elde Edilen Su rnleri retiminin Son
5 Yllk Deerleri
Burdur linde Altblgelere Gre Kabayem retimi
Burdur linde retilen Yemlerden Hazrlanan Rasyon rnei
Potansiyellerin Tespiti
nemli Tarmsal rnlerin Deerlendirilmesi
Master Plan Stratejilerinin SWOT Analizi
7

SAYFA
NO
23
27
29
30
31
32
33
34
34
41
45
47
48
49
50
52
54
58
60
61
63
65
66
67
68
69
70
76
77
78
78
79
87
89
93

Tablo 36
Tablo 37

Burdur linde Uygulanan zel dare ve SYDV Kaynakl Projeler

ncelikli Proje Konusu nerileri

GRAFKLER
GRAFK NO

KONUSU

95
103

SAYFA
NO

Grafik 1

Burdur li Uzun Yllar Aylk Ortalama Meteorolojik Verileri

26

Grafik 2

l Arazisinin Dalm

27

Grafik 3

Trkiye-Burdur Nfus Art Oranlar Karlatrmas

28

Grafik 4

Burdur linde Altblgelere Gre Nfus

29

Grafik 5

Trkiye-Burdur Yllk Gelime Hz Deerleri

33

Grafik 6

Burdur linde Kii Bana GSYH

33

Grafik 7

Burdur linde Tarm letmelerinin Faaliyet Alanlarna Gre Dalm

36

Grafik 8

Burdur linde Tarn letmeleri Arazi Byklkleri

36

Grafik 9

Burdur linde Hayvan Varl

37

Grafik 10

Burdur linde St Fiyatlarndaki Dalgalanma

39

Grafik 11

Burdur linde Yllara Gre eker Pancar Ekili Alanlar

44

Grafik 13

Burdur linde Yllara Gre Haha Ekili Alanlar

45

Grafik 14

Burdur linde Yllara Gre Kapsl retim Miktarlar

46

Grafik 15

Burdur linde Yllara Gre Anason Ekili Alanlar Ve retim Miktarlar

47

Grafik 16

Burdur linde Arazi Kabiliyet Snflar Ve Dalm

55

Grafik 17

Trkiyede GSYHda Tarm Sektrnn Pay Ve Byme Hz

59

Grafik 18

Trkiye Geneli Sektrlere Gre Burdur li GSMH Pay

60

Grafik 19

Burdur linde Sektrlere Gre Byme Hz

61

Grafik 20

Burdur linde rnlerin Altblgelere Gre Dalm

62

Grafik 21

Burdur linde Altblgelere Gre Hububat Ekili Alanlar

63

Grafik 22

Burdur linde Altblgelere Gre Tarla Bitkileri Ekili Oranlar

64

Grafik 23

Burdur linde Altblgelere Gre Endstri Bitkileri Ekili Alanlar Dalm

64

Grafik 24

Burdur linde Altblgelere Gre Baklagil Bitkileri Ekili Alanlar Dalm

65

Grafik 25

Burdur linde Altblgelere Gre Yem Bitkileri retimi

66

Grafik 26

Burdur linde Altblgelere Gre Meyve Aalar Dalm

67

Grafik 27

Burdur linde Altblgelere Gre Meyve retimi

68

Grafik 28

Burdur linde Altblgelere Gre Sera Alanlarnn Dalm

69

Grafik 29

Burdur linde Baz Sebzelerin retimlerinin Yllara Gre Oransal Dalm

71

Grafik 30

Burdur linde Baz Meyvelerin retimlerinin Yllara Gre Oransal Dalm

71

Grafik 31

Burdur linde Baz Tarla rnlerinin retimlerinin Yllara Gre Oransal Dalm

72

Grafik 32

Burdur linde Antepfst retiminin Yllara Gre Oransal Dalm

72

Grafik 33

Burdur linde Altblgelere Gre Bykba Hayvan Varl

73

Grafik 34

Burdur linde Bir Bykba Hayvana Den Tarm Alan

73

Grafik 36

Burdur linde Altblgelere Gre Bykba Hayvan Varlnn Irklara Gre Dalm

74

Grafik 37

Burdur linde Altblgelere Gre Kkba Hayvan Varlnn Dalm

75

Grafik 38

Burdur linde Altblgelere Gre Kanatl Hayvan Varlnn Dalm

75

Grafik 39

Burdur linde Altblgelere Gre Ar Kovanlarnn Dalm

76

SUNU
lkemizde tarm sektr, insanlarn beslenmesi, istihdam, ekonomiye katks ve ihracat
potansiyeli bakmndan byk nem tamaktadr.
zellikle Avrupa Birliine uyum srecinde, krsal alandaki sorunlarn tespiti ve bu
sorunlara kalc zmler bulunmas ncelikli bir konudur.
iftilerimizin; i ve d pazarlar iin retim yapar hale gelmeleri, daha iyi gelir dzeyine
kavuabilmeleri iin retim kaynaklarn daha etkin kullanmalar gerekmektedir.
lkemiz iin; sahip olduu tarmsal kaynaklarn tespiti, gelitirilmesi, amacna uygun
kullanlmas ve bu almalarn, kaynaklar kullananlarla beraber planlanmas nem arz
eden bir husustur.
Dolaysyla, il ve blge Tarm Master Planlarnn hazrlanmas; tarmsal kaynaklarn ve
problemlerin belirlenmesi, kaynak ve potansiyelin deerlendirilerek verimliliin ve ifti
gelirlerinin artrlmas, tarmn evre, sanayi, turizm gibi dier sektrlerle ilikilerinin
deerlendirilmesi, doal kaynaklarn ve evrenin korunmas asndan nem
tamaktadr.
Tarm Master Planlarnn hazrlanmasnn amac; srdrlebilir kalknmann salanmas
iin, blgenin mevcut kaynaklarnn, frsatlarnn ve kstlarnn analiz edilmesi suretiyle
ihtiyalarnn belirlenmesi ve potansiyelin verimli bir ekilde kullanlmasna ynelik
stratejiler gelitirerek, blgeye uygun tarmsal program ve proje alanlarnn
belirlenmesidir.
Bu balamda, master planlar; yerel kurum ve kurulular ile niversite, sivil toplum
rgtleri ve zel sektr temsilcilerinin katlmlar salanarak, tarmn ksa, orta ve uzun
vadeli kalknma faaliyetlerinin planlanmasna, problemlerin zm yollarnn yerinden ve
doru bir ekilde ortaya konulmasna ve uygulanmasna rehberlik etmektedir.
Tarm sektrnn temsilcileri olarak grevimiz; sektrn yapsal sorunlarn zecek
politikalar belirlemek ve bunlar en ksa srede hep birlikte uygulamaya koymaktr.
Bu erevede, yre halknn yaam standardn ykseltmeye ynelik ihtiyalarn tespit
edilmesi, bunlarn en ksa yoldan zme kavuturulmas iin gerekli almalarn
yaplmasna k tutmas amacyla hazrlanan ve tarmsal planlamann yerellemesi
anlamna gelen Tarm Master Planlarnn, kamu ve zel sektr giriimcilerine yol
gsterici ve faydal olmasn temenni ederim.

Mehmet Mehdi EKER

Bakan

SUNU
Corafi konumu, doal kaynaklar ve ekolojisi ile tarmsal retim asndan
Dnyada nemli bir yere sahip olan lkemiz, i tketimi karlayabilecek potansiyele ve
uluslar aras pazara ynelik olarak retim yapabilecek bir potansiyele sahiptir.
l Tarm Master Planlar hazrlanmasnn
amac; tarmsal kaynaklarn
belirlenmesi (toprak, su, ekoloji, igc ve teknik bilgi dzeyi vb.), kstlarn ortaya
konulmas (retim teknii, rgtlenme, yatrm gereksinimi, igc ve pazarlama
problemleri gibi), tarmsal kaynak ve potansiyelin deerlendirilerek tarmda verimliliin
ve ifti gelirlerinin artrlmas, rn arznda srekliliin salanmas yannda, tarmn
evre, sanayi, turizm gibi dier sektrlerle ilikilerinin belirlenmesi, doal kaynaklarn ve
evrenin korunmasdr.
Tarmsal kalknma, planlarn hazrlanmas ve bu planlarn bir disiplin iinde
uygulanmas ile mmkndr. Master planlarn hazrlanmasnda, kamu kurum kurulular
ile niversite, sivil toplum rgtleri ve zel sektr temsilcilerinin katlmlar salanmtr.
Bu balamda, planlarn yerel olarak hazrlanmas anlamna da gelen l Tarm Master
Planlar ile, tarmsal ve krsal kesimi sadece talep eden deil, ayn zamanda planlayan
ve yetki kullanan konuma getirmek hedeflenmitir.
Yaplacak planlarla; bir yandan snrl kaynaklarn daha etkin ve verimli
kullanlmas salanrken, dier yandan da yre insannn gerek sorunlarna ynelik
zmler daha ksa srede retilebilecektir.
Blge halknn refah dzeyini artrmaya ynelik olarak hazrlanan ve blgenin
gerek ihtiyalar ile bunlarn zm yollarnn ortaya konulmaya alld bu deerli
dokmanlarn, kamu ve zel sektr giriimcilerine yol gsterici ve faydal olmasn
temenni ediyorum.

M. RASH ZBEK
VAL

10

BURDUR L TARIM MASTER PLANI

BLM 1. GR
Trkiyede Kalknma Stratejileri, 1923l yllardan itibaren kendi kendine yeterlilik
ve ithal ikamesine dayal sanayilemenin benimsenmesi eklinde tanmlanabilir. Her ne
kadar 1980li yllardan itibaren da alma politikas uygulansa da kendi kendine
yeterlilik temel politika olarak her zaman benimsenmitir.
Trkiyede 1963 ylnda balayan, planl kalknma dneminde ama; artan
nfusun dengeli ve yeterli beslenmesinin salanmas, ihracatta mukayeseli stnle
sahip olduumuz rnlerde retimin artrlmas, tarmsal ve hayvansal rnlerde
verimliliin artrlmas, retici gelirinin ykseltilmesi ve kamu kaynaklarnn rasyonel
olarak kullanlmasdr.
Gnmzde, lke nfusunun yllk ortalama % 2 dolaylarnda artmaya devam
etmesi ve kii bana gelir art gda rnleri talebini artran nemli iki unsurdur. Dier
yandan Trkiyede gda gvencesinin tam olarak saland sylenemez. nk dk
gelir gruplar ve krsal kesimde temel besin elementleri her birey tarafndan yeterli
miktarda tketilememektedir. lkede yaayan her birey gnlk asgari tketilmesi
gereken besin maddeleri miktarn tketebildii zaman tam gda gvenliine ulald
sylenebilir.
Kii bana gelir art, gelir dalmndaki dengesizliin azaltlmas, nfus art,
gda fiyatlarnn ucuzlamas, kentleme, nfusun ya piramidindeki deime ve
lkemize gelen turist saysndaki art gibi faktrler gelecek yllarda gda talep
bymesini daha da hzlandracaktr. Ulusal retim, tketimin gerisinde kald srece
ithalat miktarndaki art kanlmazdr
lke nfusunun salkl-dengeli beslenmesi ve gelecek nesillerinde salkl
olmas evre ve biyolojik eitliliin korunarak srdrlebilir bir ekonomik kalknmann
salanmas, i ve d piyasada rekabet gc yksek rnlerin retilmesi ile iftilerin
gelirinin artrlmas, evreye zarar vermeden veya en az zararla kaynaklarn rantabl
kullanlmas ve tarmsal alt yapnn iyiletirilmesi iin gerekli olan politika aralarnn
belirlenerek uygulanmas giderek daha fazla nem tamaktadr.
Trkiye son 10 yl ierisinde bir dizi yapsal reform balatm olup, lkenin insan
ve fiziki kaynaklarnn modern, pazara dayal bir ekonomiye destek verecek bir tabana
oturtulmas hedeflenmektedir. DT Tarm Anlamasnn imzalanmas(1995) ve Avrupa
Gmrk Birlii Trk tarmnn geni lde iyiletirilmesi gerektiini ortaya karmtr.
Tketicilerin d rnlere gelecekte daha kolayca eriebilmeleri ve tarma verilen i
desteklerde beklenen zorunlu azalmalar karsnda Trk iftilerinin uluslararas
pazarlarda baarl olabilmeleri iin bu iyiletirme gereklidir.
Trkiyede tarmsal planlama geleneksel olarak lkenin Be Yllk Ulusal
Kalknma Planlar (BYKP) kapsamnda yaplmaktadr. Ancak, yedinci BYKP (19962000) kalknma stratejisini yerinden planlama srecine kaydrmaktadr. Bunun nemli
bir zellii de yerel kurumlarn glendirilmesi ve il idaresinin kolaylatrlmasdr.
Dier bir zellik ise hkmetin 81 ilin her birinde, on yllk dilim ierisinde 2010 ylna
kadar tarmsal master planlar hazrlklarn balatmas karardr. Bu durum her ilin kendi
yerel halknn kalknma vizyonlarn, amalarn ve stratejilerini ulusal plan ve
programlarda yanstmalar iin bir frsat ve mcadele sahas yaratmaktadr
.
11

Sekizinci BYKP (2001-2005) krsal kalknma projelerinin yerel tarm reticileri

tarafndan belirlenmesi ve hazrlanmasnda daha fazla sorumluluklar verilmesi de dahil
olmak zere blgesel kalknma giriimlerine daha fazla nem vermitir. l seviyesinde
entegre kalknma planlamas Devlet Planlama Tekilat (DPT) tarafndan halen iki ilde
pilot olarak uygulanmaktadr (Dzce ve Mersin). Bu uygulama btn nemli ekonomik
sektrleri (tarm yannda, sanayi, madencilik, enerji ve hizmet sektrleri) kapsamaktadr.
Ayn zamanda sosyal, ekonomik ve lmsel boyutlar ilin genel kalknma plan
ierisinde entegre etmeyi ngrmektedir. yi hazrlanm il tarm planlar bu entegre
yerinden planlama srelerinin nemli bir tamamlaycs olacaktr.
Tarm master plann amac; tarmsal kaynaklarn belirlenmesi (toprak, su,
ekoloji, igc ve teknik bilgi dzeyi vb.), kstlarn ortaya konulmas (retim teknii,
rgtlenme, yatrm gereksinimi, igc ve pazarlama problemleri gibi), tarmsal kaynak
ve potansiyelin deerlendirilerek tarmda verimliliin ve ifti gelirlerinin artrlmas, rn
arznda srekliliin salanmas; tarmn evre, sanayi, turizm gibi dier sektrlerle
ilikilerinin belirlenmesi, doal kaynaklarn ve evrenin korunmas olarak ifade edilebilir.
Master Planlar tarma uzun vadeli yol gstermesinin yannda orta ve ksa
vadelerde kalknma faaliyetlerinin planlanmasna ve uygulanmasna da rehberlik
edecektir. Kalknma iin gerekli potansiyeller ve frsatlar da dahil olmak zere ilin
ihtiyalar ve gereklerine dikkat ekecektir.
Planlamann kapsam tarm sektr ile snrl olmas nedeniyle, ynetim
sorumluluu Tarm ve Kyileri Bakanlndadr. Bununla beraber, lde hizmetleriyle
tarm sektrn dorudan veya dolayl ekilde etkileyen dier kurulularla sk
ibirliine nem verilmelidir.
Tarm Master Plan hazrlanacak olan iller kendi ierisinde genellikle biyofiziksel
ve sosyo-ekonomik koullar bakmndan tekdze bir yapya sahip olmayp, baz
farkllklar gstermektedirler. Bu durum gz nne alnarak, lin daha detayl
incelenebilmesi bakmndan agro-ekolojik alt blgelere ayrlmas ve almalarn bu alt
blgeler baznda yaplmas gerekmektedir. Bu nedenle payda toplantsndan sonra
Burdur iline bal ilelerin Tarm Mdrleri ile ikinci bir toplant yaplarak ilelerle ilgili
detay bilgilerin bulunduu le brifing raporlar gz nne alnarak, il agro-ekolojik alt
blgelere ayrlmtr.
Her alt blgede yer alan ilelerin, tarm mdrlerinin tmnn birlikte katld bu
toplantda alt blgelerin tarmla ilgili problemleri, potansiyelleri, frsatlar ve kstlar
tartlm, alma program belirlenmitir.
Bu programa gre problemler ve problemlerin zm iin neler yaplabilecei
iftilerle birlikte tartlm, bylelikle planlama srecinin en nemli aamalarndan birisi
olan yerel katlm salanmtr.
Master plan 2001-2010 dnemi iin hazrlanmakta olup; kalknma amalar, bu
amalara ulamada stratejiler ve bu stratejilerin desteinde muhtemel program ve
projeleri iermektedir.
Burdur ili tarm master plan sekiz blmden olumaktadr. Plan ncesi durum
(background), ama, kapsam ve yntemi birinci blmde; plan etkileyebilecek plan,
politikalar ise ikinci blmde sunulmaktadr. nc blmde; ilin biyo-fiziksel,
sosyo-ekonomik zellikleri, retim sistemleri, pazarlama sistemleri ve tarm hizmetlerini
iine alan il yapsna yer verilmitir. Drdnc blmde; ilin doal, fiziksel, insan ve
12

kurumsal kaynak boyutunu iine alan tarmsal kaynak envanteri tanmlanmtr. Beinci
blmde; tarmn performans (yerel ekonomiye katks, retim ve verimlilik, blgesel ve
ulusal ekonomi ile balantlar) ele alnmtr. Altnc blmde ise; ilin kalknmasyla
ilgili problemleri, potansiyelleri, ve snrllklar incelenmitir. Yedinci blmde;
kalknma amalar ve stratejiler formle edilmitir. Sekizinci blmde; program ve
projeler tanmlanm olup program ve projeleri ieren birletirilmi (consolidated)
kalknma nerileri belirlenmitir.

13

BLM 2. PLANLI KALKINMA VE TARIM

2.1 TARIMSAL PLANLAMA SREC
1963 ylnda planl dnemin balamasyla birlikte, ulusal dzeydeki tarmsal
planlama, be yllk kalknma planlar iinde (BYKP) yer almaya balamtr. Bylece
tarmsal planlamada merkezi planlamann ynlendirmesi artmtr. Bununla birlikte, VII.
BYKPnnda ulusal dzeyin altndaki dzeylerde yerinden planlamaya ynelik bir strateji
deiikliinin iaretleri grlmektedir. Bu deiiklik, il zel idarelerinin etkin hale
getirilmesi ve yerel kurumlarn glendirilmesini iine alan kapsaml yapsal reform iin
genel bir altyap oluturmaktadr.
VIII. BYKPnnda yerinden planlamaya verilen nem daha da artmtr. Planda
l planlama ve koordinasyon birimleri glendirilecektir ve Tarm sektr ile
ilgili her trl konuda, her aamada ve dzeyde katlmc proje planlamas ve
ynetim esas alnacaktr ibarelerine yer verilmitir. Bu erevede, 81 ilin her birinde
tarmsall master planlarn hazrlanmas almalar balamtr.
Dier yandan Devlet Planlama Tekilat (DPT), il dzeyinde (Mersin ve Dzce
illerinde) entegre kalknma plan pilot uygulamalarn balatmtr. Tarm dahil btn
nemli sektrleri kapsayacak ekilde hazrlanacak bu entegre planlara, il tarm master
planlarnn nemli katks olaca umulmaktadr.
2.2. POLTKA EREVES

2.2.1 Trk Tarm Politikasnn Geliimi

Cumhuriyetin ilk yllarndan itibaren tarmsal sorunlar amak ve tarm
gelitirebilmek iin eitli programlar uygulanmtr. Tarma ilikin geni apl
kurumsallamann gerekletirilmesinin yannda, fiyat politikalar ve d ticaret korumas
yoluyla tarm desteklenmitir.
1963 ylnda planl dneme geilmesiyle birlikte, tarma ynelik politikalar
kalknma planlar erevesinde belirlenmeye balamtr.
Gemiten gnmze lkemizdeki tarmsal politikalar incelendiinde;
destekleme almlar, girdi destekleri, zirai kredi faiz sbvansiyonlar, doal afet
demeleri, st tevik primi demeleri, destekleme primleri ve ekim alanlarnn
snrlandrlmas; aratrma, eitim,yaym ve denetim gibi kamu hizmetleri, tarmsal alt
yap yatrmlar, yatrm tevikleri, ihracat iadesi demeleri , ithalat korumalar ve vergi
politikalar gibi aralarla tarmn desteklendii ve ynlendirildii grlmektedir.
Uygulanan tarm politikalar bir ok amaca ynelik olmakla birlikte, temel ama
kendi kendine yeterlilik olmutur. Bu adan deerlendirildiinde, imdiye kadar
uygulanan tarm politikalar baarl olmutur. Ancak, mevcut politika uygulamalarnn
en nemlilerinden biri olan destekleme almlar zamanla, retimin pazar koullarna
uygun olarak gelimesini engellemi , retici gelirlerinde istikrarszlk yaratm ve baz
rnlerin i ve d pazarlarda deerlendirilmesini zorlatracak ekilde ar stoklarn
olumasna neden olmutur. Ayrca, srdrlen tarm politikalar, salanan desteklerin
reticiye yeteri kadar yansmamas nedeniyle sosyal amalarn gerekletirilememesi
yannda, kamu kaynaklarna nemli lde yk getirmesi bakmndan da olumsuz
etkilere sahiptir.
14

2.2.2. Uluslararas Tarm Politikasnn Ulusal Tarm Politikalarna Etkileri

Trkiyede 1990l yllarn ikinci yarsnda balatlan tarm politikalarnn yeniden
ekillendirilmesine ilikin youn arayta, uluslararas kurallarn ynlendirmesinin etkisi
byktr.
Son yllarda lkemiz tarm politikalar, Dnya Ticaret rgt (DT) Tarm
Anlamas, AB ile imzalanan 1/95 sayl Ortaklk Konsey Karar ile girilen Gmrk Birlii
Anlamas ve IMF ile imzalanan Stand-By Anlamas sonucunda yeniden gzden
geirilerek tarm sektrndeki devlet mdahalelerinin azaltlmas ve destekleme
sisteminde buna ynelik deiiklikler yaplmas gndeme gelmitir.
Bu
erevede lkemizin stlendii ykmllkler u balklar altnda
sralanabilir:
1- Dnya Ticaret rgt (DT) Tarm Anlamas ile ilgili ykmllkler;
Dnya tarm rnleri ticaretinin serbestlemesini hedefleyen DT Tarm
Anlamas, zerinde younlat alanlar asndan l bir yapya sahiptir.
i)Tarifelendirme ve tarife indirimi (Pazara Giri)
Trkiye ekonomik liberalizasyon sreci ierisinde birok rnde koruma yntemi
olarak gmrk vergilerini kulland iin tarifelendirme konusunda fazla sorun
yaamamtr. Anlama erevesinde Trkiyenin, 2004 ylna kadar gmrk
tarifelerinde ortalama % 24, her bir rnde ise % 10 orannda indirim gerekletirmesi
gerekmektedir.
ii) hracat Sbvansiyonlar
hracat sbvansiyonlarnn azaltlmas Tarm Anlamasnn bir dier taahhddr.
Trkiye 1986-1990 yllar arasnda verilen sbvansiyonlar tavan olarak bildirmi,
gelecekte ihracat sbvansiyonu verilmesi gerekirse , on yl iinde eit taksitler halinde
kaynak tahsisinde %24, sbvansiyonlu mal miktarlarnda ise % 16 indirim yaplaca
taahht edilmitir. Trkiyede son yllarda bu kapsamda tarm rnleri ihracatnn da
desteklenmesi azaltlmtr. Bu nedenle, Trkiyenin tarm rnleri ihracatna uygulanan
sbvansiyonlarla ilgili ykmllkleri, bu alanda ciddi politika deiikliinin ortaya
kmasna neden olmayacaktr.
iii) Destekler
lkelerin ulusal tarm politikalar erevesinde saladklar i destekler de dnya
ticaretini dolayl yoldan olumsuz etkilemektedir. Bu erevede i destekler ticaret
zerinde yarattklar olumsuz etkiye gre krmz kutu, mavi kutu ve yeil kutu
uygulamalar olmak zere kategoriye ayrlmtr. Kategorilerin belirlenmesinde ilgili
sbvansiyonun retimi hangi lde tevik ettii esas alnmtr. 1995-2004 yllar
arasnda 1986-1988 yllar baz alnarak destekler deer olarak % 24 miktar olarak ise %
14 orannda azaltlacaktr. Ancak yeil kutu kriterleri olarak belirtilen (aratrma, yaym,
kontrol, alt yap, pazarlama sistemlerinin iyiletirilmesi, gda gvenlii stoklar,rn
sigortalar, doal afet yardmlar, yurtii gda yardmlar, gelir destei,yapsal uyum,
evre programlar, retimden bamsz gelir destei uygulamalar (decoupled) )
alanlarda indirim taahhdnde bulunulmayacaktr.
desteklerin
uygulamasdr.

indirimi

konusundaki

dier

bir

istisna

da

de

minimis

Trkiye gelimekte olan lkeler iin uygulanan asgari destek ( de minimis) kural
uyarnca , destekleme dzeyi, retim deerinin % 10unun altnda olduundan i
desteklerle ilgili herhangi bir taahhtte bulunmamtr. Bu erevede, DT nezdinde
2004 ylna kadar i desteklerin indirimi ile ilgili bir taahhdmz bulunmamakla birlikte ,
15

bu taahhtle gelecekte de hi bir rn iin %10luk destein zerinde bir destek

verilmemesi taahhd altna girilmitir.
DT Tarm Antlamasyla Trkiyenin stlendii ykmllkler Trk tarm
politikalarnda belli dzenlemeleri ngrse de, Burdur ili tarmnda nemli deiiklikler
yaratmas beklenmemektedir.
2-Trk Tarmnn Avrupa Birlii (AB) Ortak Tarm Politikasna(OTP) Uyumu:
Genel olarak, Trkiyenin OTPye uyumu, tarm sektrnde fiyat ve pazar
mekanizmalarnn yaknlatrlmas, yapsal politikalarn uyumlatrlmas ve mevzuatn
yaknlatrlmas olmak zere ana balk altnda deerlendirilebilir.
ABde fiyat desteinin arlnn giderek azald, Trkiyede ise halen tarmsal
destekleme politikasnn esas unsuru olarak fiyat desteinin kullanld grlmektedir.
Ancak, Trkiye 2000 yl ierisinde dorudan gelir destei iin almalar balatm
2001 ylnda bu uygulamay lke genelinde uygulamaya balamtr.
Trkiyenin uygulad ikinci nemli destek olan girdi destei OTP erevesinde
hi kullanlmamaktadr. Trkiyede 2000-2001 yllarnda uygulanan gbre destei sabit
tutulup, yine 2001 yl iinde kaldrlmtr.
Trkiyenin yapsal uyum asndan da nemli eksikleri bulunmaktadr. AB krsal
kalknma ad altnda btnletirilmi bir yaklam belirleyerek, krsal alanlarda tarm
faaliyetlerinin turizm, kk lekli sanayi, el sanatlar ve benzeri ekonomik faaliyetlerle
desteklenmesi iin aba gstermektedir.
Avrupa Birlii (AB) Ortak Tarm Politikas (OTP) uyum amacyla 1/95 Sayl
Ortaklk Konsey Kararnn 8. Maddesi Trk mevzuatnda ticaretin nndeki teknik
engellerin 5 yl iinde kaldrlmas ngrlmtr. 8 Kasm 2000 yl iinde AB ile
imzalanan Katlm Ortakl Belgesini (KOB) takiben 24 Mart 2001 ylnda yrrle
giren Ulusal Programda Trkiye tarmnda ksa ve uzun vadede yaplmas gerekenler
belirlenmitir.
Ksa vadede ifti kayt sistemi, hayvan kimlik sistemleri ve bitki sertifikas
oluturulmas, pazar piyasa sistemlerinin dzenlenmesi, evresel, yapsal ve krsal
kalknma nlemlerinin uygulanmas konularn kapsamaktadr.
Orta vadede ise tarmsal ve krsal kalknma politikalarnda AB mktesebatna
uyumun tamamlanmas, gda ileme tesislerinin AB normlarnda modernize edilmesi,
balklkta toplam kalite ve gvenirliliin gelitirilmesi hedeflenmitir.
AB tarm politikalarnn Gndem 2000 dorultusunda tahllar, sr eti ve
2005/2006 dan itibaren st iin dorudan demeler eklinde olmas ngrlmtr.
Trkiyede 2000 yl iinde tarmsal destekleme arac olarak retimden ve girdi
kullanmndan bamsz olarak Dorudan Gelir Destei pilot uygulamasna 4 ilde
(Ankara, Antalya, Adyaman ve Trabzon) 7 ilede balanlm ve dekar bana 5 $
verilmitir. Ancak 200 dekardan byk araziye sahip iftiler sadece 200 dekar iin
demeden yararlanmtr. ifti Kayt Sistemi ve Dorudan Gelir Destei demeleri ve
lke apnda uygulama balatlmasna ilikin 21 Haziran 2001 tarihinde kan
uygulama tebli ile dorultusunda iftiye iledii tarm arazisi dikkate alnarak 200
dekara kadar olan tarm arazisi iin dekara 10 Milyon TL. denmesi, 5 dekar altndaki
tarm iletmeleri iin toplam 50 Milyon TL. denmesi karara balanmtr.
16

retim fazlas olan rnlerde ise Alternatif rn Projesi gndeme gelmitir. Proje
ile retim fazlas olan ve destekleme almlar nedeniyle bteye byk yk getiren
fndk, ttn ve eker pancar gibi rnlerde retim alanlarnn azaltlmas yoluyla
kazanlan tarm alanlarnda retim a olan rnlerin (yal tohumlu bitkiler ve yem
bitkileri) ekiliinin yaygnlatrlmas amalanmaktadr.
3-IMF Niyet Mektubu
Trkiyenin IMF ile imzalam olduu Stand By anlamas (anti-enflasyon
program) erevesinde verilmi olan lke taahhtleri aada verilmektedir.
Mevcut destekleme politikalarn kademeli olarak kaldrlmas yerine fakir
iftiye ynelik DGD uygulanmas, (Bu konudaki pilot uygulama yukarda aklanmtr).
Tarm Sat Kooperatifleri Birliklerine (TSKB) zerklik verilmesi.
Konuyla ilgili olarak 16 Haziran 2000 tarih ve 24081 sayl Resmi Gazetede
yaynlanan kanun ile TSKB zerk ve mali ynden bamsz bir yapya kavuturulmas
hedeflenerek Yeniden Yaplandrma Kurulu oluturulmutur.
Girdi sbvansiyonlarnn kademeli olarak kaldrmas, (gbre ve kredi)
Bu konuda 2000-2001 yllarnda gbre destei sabit tutulup, 2001 yl ortasnda
tm girdi destekleri kaldrlmtr. Tarmsal amal kredilerde de faiz oranlar
drlmtr.
Tarmsal amal KTlerin zelletirilmesi.
Tarmsal amal KTlerin bu dorultuda yeniden yaplandrlmas almalar
devam etmektedir. TEKEL, TFA, AYKUR iin zelletirme gndemde olup,TMO
2001 ylnda klecek stratejik ve olaanst hal stoku bulunduracak ve 2002 ylnda
borsada oluan fiyat ile alm yapacaktr.
Trkiyede tarm rnleri pazarlama sistemi kamu, zel ve kooperatifler olmak
zere kurumsal yapda yer almaktadr. Pazarlama sistemi iinde kamu kurumlar;
hububat. haha (TMO), eker pancar (TSFA), ay (AYKUR) ile ttn, tuz, alkol,
anason ve haha (TEKEL) rnlerinin pazarlanmasnda aktif olarak yer almakta ve
fiyat oluumunda satn aldklar rn miktarnn retim miktarna oran kadar etkili
olmaktadrlar. Trkiye Hkmeti ile IMF arasnda imzalanan stand-by anlamasnda yer
alan tarm reformu kapsamnda bu kurumlarn bazlarnn zelletirilmesi
ngrlmektedir.
TMO ve TFAne ynelik uygulamalardan Burdur ili tarmnn dorudan
etkilenmesi kanlmazdr. nk Burdur linde buday ve eker pancar iftinin
retimini yapt en fazla tarmsal rnlerden ikisidir.

2.2.3. VIII. Be Yllk Kalknma Plannda Tarm

I- Mevcut Durum:
Gemite uygulanan destekleme politikalar ile retici gelirlerinde istikrar
salanamam, dnya fiyatlar zerindeki destekleme alm fiyatlar baz rnlerin ekim
alanlarnn ar genilemesine, retim fazlas olumasna ve devletin fazla alm yaparak
yksek stok maliyetine katlanmasna sebep olmutur.
Trkiyede 2000 yl iinde tarmsal destekleme arac olarak retimden ve girdi
kullanmndan bamsz olarak ifti Kayt Sistemi ve Dorudan Gelir Destei demeleri
ve lke apnda uygulama balatlmasna ilikin 21 Haziran 2001 tarihinde kan
uygulama tebli dorultusunda iftiye iledii tarm arazisi dikkate alnarak 200 dekara
kadar olan tarm arazisi iin dekara 10 Milyon TL., 5 dekar altndaki tarm iletmeleri iin
toplam 50 Milyon TL., 2002 ylnda ise 1-500 dekar arasnda ekili arazisi olan arazisini
ileyen iftilere dekar bana 13,5 Milyon TL. denmitir.
17

Fark demesi olarak adlandrlan prim uygulamas 1998 ylnda zeytinya ve

pamuk iin yaplmtr. 2000 ylnda prim demesi ad altnda iftiye pamuk, soya ve
ayiei iin fark demesi yaplmtr. 2001 ylnda ise iftiye ktl pamuk iin 9
cent/kg, soya fasulyesi ve kanola iin 8 cent/kg, zeytinya iin 28 cent/kg, yalk
ayiei iin 6 cent/kg verilmektedir.
retim fazlas olan rnlerde ise Alternatif rn Projesi gndeme gelmitir. Proje
ile retim fazlas olan ve destekleme almlar nedeniyle bteye byk yk getiren
fndk, ttn ve eker pancar gibi rnlerde retim alanlarnn azaltlmas yoluyla
kazanlan tarm alanlarnda retim a olan rnlerin (yal tohumlu bitkiler ve yem
bitkiler) ekiliinin yaygnlatrlmas amalanmaktadr.
Tarmda yeniden yaplanma ve reform program erevesinde aada belirtilen
konularda politika deiikliine gidilmesi gndeme gelmitir.
Destekleme politikalarn kademeli olarak kaldrlmas yerine fakir iftiye
ynelik DGD uygulanmas
Tarm Sat Kooperatifleri Birliklerine (TSKB) zerklik verilmesi
Konuyla ilgili olarak 16 Haziran 2000 tarih ve 24081 sayl Resmi Gazetede
yaynlanan kanun ile TSKB zerk ve mali ynden bamsz bir yapya kavuturulmas
hedeflenerek Yeniden Yaplandrma Kurulu oluturulmutur.
Girdi sbvansiyonlarnn kademeli olarak kaldrmas, (gbre ve kredi).
Gbre destei 2000-2001 yllarnda sabit tutulup, eyll 2001 tarihinde
kaldrlmtr. Tarmsal amal kredilerdeki destek ise 2000 ylndan itibaren
kaldrlmtr.
Tarmsal amal KTlerin zelletirilmesi.
Tarmsal amal KTlerin bu dorultuda yeniden yaplandrlmas almalar
devam etmektedir. TEKEL, TFA, AYKUR iin zelletirme gndemde olup,TMO
2001 ylnda klecek stratejik ve olaanst hal stoku bulunduracak ve 2002 ylnda
borsada oluan fiyat ile alm yapmtr.
Trkiyede yukarda belirtilen tarm politikalarnda deiiklie gidilirken yaplan
yasal dzenlemeler ise aada verilmektedir.

4342 Sayl Mera Kanunu 1998 ylnda yrrle girmitir.

Tarmda Yeniden Yaplanma ve Destekleme Kurulu oluturulmutur.
552 Sayl Ya Meyve ve Sebze Ticaretinin Dzenlenmesi ve Toptanc Halleri
hakknda Kanun Hkmnde Kararname karlmtr (4367 sayl Kanunla sz
konusu KHK de deiiklikler yaplmtr).
4572 Sayl Tarm Sat Kooperatifleri ve Birliklerinin zerkletirilmesiyle ilgili
kanun yrrle girmitir.
eker ve ttn retiminde devlet mdahalelerinin kaldrlmasn amalayan eker
ve Ttn Kanunlar hazrlanm olup, eker Kanunu 4 Nisan 2001 tarihinde
yaymlanarak yrrle girmitir.
Ttnde, ise Ttn retiminden Vazgeip Alternatif r Yetitiren reticilerin
Desteklenmesi 12/07/2001 tarih ve 2001/2705 sayl Bakanlar Kurulu Karar
uygulamaya konulmutur. Bakanlklar aras Ttn Kurulu Karar gereince, ttn
retiminin kr ve kr taban araziler dndaki taban arazilerde yaplmamas ve
ttnde 2002 yl lke kotasnn 150.000 ton, Ege Blgesi kotasnn ise 91.000
ton olmas kararlatrlmtr.

Ayrca, tarm politikalar belirlenirken evresel ve doal kaynaklarn korunmas,

srdrlebilir tarmn nemi dikkate alnmaktadr. Bu erevede lkesel biyo gvenlik
sisteminin kurulmas gndemdedir. Transgenik Kltr Bitkilerinin Alan Denemeleri,
18

Transgenik Kltr Bitkilerinin tescili ve retilmesi, pazara srlmesi kapsamnda

almalar yaplmakta olup, Transgenik Kltr bitkilerinin alan denemeleri konusunda
Mays 1998 tarihinde ynetmelik km ve mevzuat almalar devam etmektedir.
Ancak; VII. Plan dneminde, Tarmsal Politikalar ile ilgili Yapsal Deiim Projesi
erevesinde ngrlen Tarmnn Yeniden Dzenlenmesi, rn Sigortas, Trkiye
Ziraat Odalar Birlii, Tarm ve Kyileri Bakanlnn Yeniden Organizasyonu Kanunlar
karlamamtr. retici Birlikleri Kanun Tasars son aamaya gelmitir.
Burdur ilinin tarm master plannn hazrlanrken yukarda belirtilen genel tarm ve
d ticaret politikalarnn ildeki tarmsal faaliyet zerindeki etkisi dikkate alnmtr.
II-Amalar, lkeler ve Politikalar
Trkiye kendi tarm politikas ihtiyalar, dnya tarmndaki gelimeler ve Trk
tarmnn OTPye uyumu zorunluluunu gz nnde bulundurarak VIII. Planda
aadaki ama, ilke ve politikalar belirlemitir:
Kaynaklarn etkin kullanm ilkesi erevesinde ekonomik, sosyal, evresel ve
uluslararas gelimeler boyutunu btn olarak ele alan rgtl, rekabet gc
yksek, srdrlebilir bir tarm sektrnn oluturulmas temel amatr. Gda
gvenlii ilkesi erevesinde artan nfusun dengeli ve yeterli beslenmesi esas
alnacaktr.
Piyasa fiyat oluumu zerinde olumsuz etkileri olan rn fiyatlarna devlet
mdahaleleri yerine, retimin piyasa koullarnda talebe uygun olarak
ynlendirilmesini salayacak politika aralar devreye sokularak, retici
gelirlerinin artrlmas ve istikrarl bir yapya kavuturulmas esas alnacaktr.
retim maliyetlerini azaltc ve teknolojik geliimi hzlandrc tedbirler
uygulamaya konulacaktr.
Tarm politikalarnn esaslar; DT Tarm Anlamasnn ngrd
ykmllkler ile AB'ye tam yelik srecine girerken AB Ortak Tarm
Politikasnda ve uluslararas ticaretteki gelimeler erevesinde belirlenecektir.
nsan kaynaklar bata olmak zere, retim faktrlerinin daha etkin kullanlmas,
verimliliin artrlmas, tarmla ilgili kurulularda kurumsal kapasitenin
glendirilmesi, kurumsal hizmet aknda gzlenen sorunlarn giderilmesi, sektr
ii kaynak dalmnda etkinlik ve rasyonel kullanmn salanmas, retici
rgtlerinin glendirilmesi, tarmsal iletmelerin rekabet glerinin artrlmas ve
pazarlama alarnn gelitirilmesine arlk verilecektir.
ifti Kayt Sistemi, Tapu-Kadastro Sistemi, Corafi Bilgi Sistemi ve iftlik
Muhasebe Veri Ann gelitirilmesi salanacaktr. Tarmsal veri tabann
kullanan Tarm Bilgi Sistemi kurulacaktr.
retici ve retim dzeyini risklere kar korumak amacyla risk Ynetimi aralar
gelitirilecektir. Bu erevede; tarm rnlerine ynelik sigorta sistemi, vadeli
ilemler borsas, szlemeli tarm ve stok ynetimi aralarnn gelitirilmesi,
yaygnlatrlmas ve etkin ekilde uygulamaya konulmas salanacaktr.
Tarmsal gelimede blgesel nitelikli programlarn nemi nedeniyle Tarmda
Sorunlu ve ncelikli retim Alanlarnn Tespit almalar erevesinde blgesel
zel programlar gelitirilecektir.
Tarm sektr ile ilgili her trl konuda, her aamada ve dzeyde katlmc proje
planlamas ve ynetimi esas alnacaktr.
reticilerin katlmn ve sorumluluunu esas alan ve dorudan reticilere
finansman salayan Krsal Kalknma Projelerine ilikin almalar srdrlecektir.
Bu erevede, gerekletirilmekte olan ve krsal kesimdeki gelir seviyesini
artrmay amalayan Dou Anadolu Su Havzas Rehabilitasyon Projesi halen 11
ilde uygulanmaktadr.
19

Krsal alanda tarm-d sektrlere destek verilmesi ve krsal sanayinin

yaygnlatrlmas salanacaktr. Tarmdan ekilecek nfusa yeni istihdam
imkanlar yaratacak projeler gelitirilecektir.
Tarmsal aratrma kurumlar etkili bir yapya kavuturulacak, eitli kurum,
kurulu ve niversiteler tarafndan yaplan aratrma faaliyetlerinde koordinasyon
salanacaktr.
Tarmsal aratrma nceliklerinin belirlenmesinde retici talepleri dikkate alnacak
ve uygulamaya ynelik aratrma projelerinin gelitirilmesi ve uygulanmasnda
reticilerin katlm ve katks esas alnacaktr.
Tarm-sanayi entegrasyonunun gelitirilmesi, tarmsal rnleri ileme sanayinin
rekabet edebilirliini artrc nitelikte uygun ve kaliteli hammaddenin temini ile
tarmsal sanayiye dnk szlemeli retimin yaygnlatrlmas salanacaktr.
Tarm Sat Kooperatifleri ve Birliklerinin kooperatifilik ilkeleri dorultusunda
zerkletirilmesi salanrken, sz konusu kurumlarn yeniden yaplandrlmas
durumunda srdrlebilirlii salayc gerekli nlem ve politikalar uygulamaya
konulacaktr.
Kamu tarafndan yaplmakta olan bir ksm grevler retici organizasyonlarna
devredilecektir.
Doal kaynak kullanmnda havza baznda katlmc proje planlamas ve ynetimi
benimsenecektir. Doal kaynaklarn srdrlebilir biimde kullanlmas, gen
kaynaklarn korunmas ve saklanmas sisteminin kurulmas salanacaktr.
Tarmsal politikalar dorultusunda dengeli ve evreyle uyumlu tarmsal
kalknmann salanmasna ynelik olarak tarmsal altyap yatrmlarnn her
aamasnda yatrmdan faydalananlarn her trl katlm salanacak, mevcut
altyapnn etkin kullanm ve yeni yatrmlarn gerekletirilmesinde kaynaklarn
rasyonel kullanm temin edilecektir.
Detayl toprak ettlerinin ve toprak haritalarnn yaplmas ile topraklarn kullanm
ve korunmasna ilikin bir Kanunun karlmas, kadastro almalarnn
tamamlanmas ve toprak veri tabannn oluturulmas salanarak Arazi Kullanm
Plan hazrlanacaktr.
Blnemeyecek en kk parsel anlamnda optimum iletme byklkleri
blgelere gre tespit edilecek, belirlenecek ekonomik iletme byklklerine
bal zendirici tedbirler gelitirilecektir.
Hayvansal rnler retimi gelitirilecek, toplumun hayvansal protein bakmndan
dengeli ve yeterli beslenebilmesini salamak amacyla hayvan slah, hayvan
hastalk ve zararllaryla mcadele ile kaliteli kesif yem ve yem bitkileri retiminin
artrlmasna, meralarn slahna ve yaym hizmetlerine arlk verilecektir.
Su rnlerinde srdrlebilir retimin artrlmas amacyla; doal kaynaklarn
rasyonel kullanm salanacak, yetitiricilik ve ak deniz balkl gelitirilecek,
aratrma ve gelitirme faaliyetlerine nem verilecek ve kamuda etkin kurumsal
bir yapnn oluturulmas iin gerekli dzenlemeler yaplacaktr.
Ormanlar; toplumun ormanclk sektr rn ve hizmetlerine olan
gereksinimlerini, srdrlebilir ormanclk, biyolojik eitlilik ile yaban hayatn
koruma ve ok ynl yararlanma ilkeleri dorultusunda ekonomik, sosyal,
evresel ve ergonomik kriterler erevesinde ynetilecek, iletilecek ve
korunacaktr.
Trkiyede ormanszlama, lleme, toprak erozyonu, sel, heyelan ve gibi
afetleri nlemek amacyla; aalandrma, erozyon kontrol, mera slah ve sosyal
ormanclk faaliyetleri gelitirilecek, gerek ve tzel kiilerin orman yetitirme
etkinlikleri desteklenecektir.

20

III-Hukuki ve Kurumsal Dzenlemeler

Tarm sektr ile ilgili konular bir btnlk iinde ele alan ereve Tarm Kanunu
karlacaktr. Ziraat Odalarnn etkin olarak faaliyetlerini srdrmeleri ve
gelitirilmeleri ynnde dzenlemeler yaplacaktr.
Kamudan bamsz bir yapda reticilere retimden pazarlamaya kadar olan
safhalarda hizmet vermek zere kar amac gtmeyen organizasyonlar
oluturmaya ynelik retici Birliklerine ilikin bir kanun tasars hazrlanm olup,
Babakanla sunulmutur. rgtl ifti kesiminin desteklenmesi ve bu ynde
tevik nlemlerinin uygulamaya geirilmesi salanacaktr. Sz konusu rgtlerde
denetimin zerkletirilmesi ynnde dzenlemeler yaplacaktr.
Tarm ve Kyileri Bakanl ile tarmsal nitelikli Kamu ktisadi Teebbsleri
yeniden yaplandrlacaktr.
Tarmsal rn Sigortalar Kanununun ve buna ilikin eylem plannn
hazrlanmasna ilikin almalar tamamlanacaktr.

2.3 TARIMSAL KALKINMANIN GEREKLLKLER

Tarm sektr ekonomik, sosyal, politik ve teknik ynleriyle dier sektrlerden
farkl zellikleri olan ve vazgeilmez neme sahip bir sektrdr.
Tarm rnlerinin temel ihtiya maddeleri oluu, bu rnlere stratejik bir nem
kazandrmtr. Btn lkeler tarmsal rnlerde; zellikle, tahl, eker, st, et ve bitkisel
ya gibi temel tarmsal rnlerde kendi kendine yeterli olma abas ierisinde olup
tarm politikalarn bu hedef dorultusunda ynlendirmektedirler.
Trkiyede tarm sektr 2004 yl itibariyle GSYH iindeki pay %11.2
olmasna karlk, tarmsal sivil istihdam iindeki pay %34dr. Grlmektedir ki nfusun
nemli ksm geimini tarm sektrnden salamaktadr. Bununla birlikte, tarm
sektrnde istihdam edilenlerin gelirleri dier sektrlere gre daha dktr. Bunun
sonucu ortaya kan kr kent farkll, kyden kente youn ge sebep olmutur.
Ayrca tarm, sanayiye hammadde salama yannda, sanayinin pazar olmas
bakmndan da byk nem tamaktadr.
Byyen bir tarm sektr, istihdamn artmasna ve ekonominin gelimesine
nemli katklarda bulunacaktr.

2.4 MEVCUT PLAN VE PROGRAMLAR

2.4.1 Trkiye Hayvanclk Stratejisi Raporu
Bu rapor, hayvanclk sektrnn gelimesiyle ilgili temel amalar, sorunlarn
boyutlarn ve planlama atsn ieren ve 2005 ylna kadar uzanan bir stratejiyi
sunmaktadr. Strateji seenekleri olarak belirlenen temel seenekler ise; retim bazn
ve hayvansal verimlilii gelitirmek, gerek rn fiyatn ve ithalat artrmak eklindedir.

2.4.2 Ulusal Ormanclk Program

Ormanclk sektrnde stlenilmi olan uluslararas ve blgesel sorumluluklarn

yerine getirilmesini ve takibini kapsayan Ulusal Ormanclk Program almalar devam
etmektedir.

21

2.4.3. Dier Projeler

Aada bahsi geen projeler Trkiye genelinde projeler olup, ayrca

Burdur ilinde eitli kamu kurum ve kurulular tarafndan yrtlmekte olan tarmsal
projelere ait bilgiler de ileriki blmlerde ele alnmtr.
ayr-Mera Yem Bitkileri ve Hayvancl Gelitirme Projesi :
1991 ylnda Dou ve Gney Dou Anadolu Blgesindeki 18 ilde balatlan proje,
1996 ylnda lkesel hale getirilmesiyle 81 ilde uygulanmaktadr.Proje faaliyetlerinin
devam ettirilmesi, lkemiz hayvanclnn gelitirilmesi iin, gerekli olan kaba yem
retiminin artrlmasna nemli katk salayaca kansyla proje 2001 ylndan itibaren
5 yl sre ile 2006 ylna kadar uzatlmas karar alnmtr.
Hayvancln gelitirilmesine ynelik olarak 10.05.2000 tarih ve 24045 sayl
Resmi Gazetede 2000/467 say ile Hayvancln Desteklenmesi Hakkndaki Bakanlar
Kurulu Karar ve Hayvancln Desteklenmesi Hakkndaki Bakanlar Kurulu Karar
Uygulama Esaslar Teblii (Tebli No: 2000/22) yaymlanmtr.
2000/467 sayl Hayvancln Desteklenmesi Hakknda Bakanlar Kurulu Karar
ile hayvancla verilmi olan tevikler aada belirtilmektedir.
1.Yem Bitkileri Destei
a.Tek yllk yem bitkileri iin gerekli olan girdi, tarmsal alet ve ekipmanlarn
masraflarn % 20si kadar,
b.ok yllk yem bitkileri iin gerekli olan girdi, tarmsal alet ve ekipmanlarn
masrafnn % 30u kadar destekleme demesi yaplmaktadr.
2.Suni Tohumlama Destei
Suni tohumlama bedelinin kalknmada ncelikli illerle soy ktne kaytl
iletmelerde % 50si, dier iller ve iletmelerde ise % 25i suni tohumlama primi olarak
denecektir. Bu destekleme 5 yl srecek olup, bu sre iinde suni tohumlamadan
yararlanan inek says en fazla 10 milyon ba olacaktr.
3.Damzlk Teviki
Yurt iinde ifti veya TGEM tarafndan yetitirilen veya Bakanlka yada
Bakanlk tarafndan yetki verilmi kurulularca damzlk sertifikas veya sertifika verilmi
damzlk gebe dveleri alanlara, damzlk belgesi veya pedigriye sahip st srlar iin
her yl rk baznda hayvan fiyatnn % 30u, saf rk sertifikasna sahip kltr rk iin bu
fiyatn % 15i denir.

22

BLM 3. LN ZELLKLER
3.1. BYOFZKSEL ZELLKLER
3.1.1.lin Genel Tanm

Burdur ili; 36.53 ve 37.50 kuzey enlemleri ile 29.24 ve 30.53 dou boylamlar
arasnda, Gney-Bat Anadoluda, Gller Blgesi olarak da adlandrlan Bat Akdeniz
Blgesinde yer alr. Yzlm su yzeyleri hari 6.840 km2 olup, lke topraklarnn
yzde 0.87sini kaplamaktadr.
li; kuzeydou, dou ve gneyden Isparta linin Keiborlu, Merkez ve Stler
ileleriyle, Antalyann Merkez ve Korkuteli ileleri, gneybat ve batdan Mula l
topraklar ve Denizlinin ameli, Acpayam, ardak leleri, kuzeyden de Afyon linin
Dazkr ilesi kuatr.
l topraklar gneyden Bat Toroslarn uzantlar zerindeki Boncuk Dalar,
Elmal Da ve Katranck Da, doudan yine Bat Toroslarn uzantlar zerindeki
Kuyucak ve Dedegl da, kuzeyden Burdur Gl ve Karaku da sras, batdan ise
Acgl ve Eeler Dalar gibi doal snrlarla evrilmitir.
Burdur Blgesi, Trkiye Deprem Blgeleri Haritasnda birinci derece, Yeilova ve
Tefenni ile merkezleri ise nc derece deprem blgesindedir.
Ktahya, Afyon ve Isparta illerini Antalya Limanna balayan yollar zerindeki
konumuyla Burdur, Bat ve Orta Anadolunun Gneybat Anadolu ile ilikisini
salamaktadr.
Genel olarak Toroslarn i ksmnda yer alan Burdur, dalgal plato
grnmndedir. Yzey ekilleri asndan; l topraklarn evreleyen dalar ve aralarna
skm dzlkler, gney ve gneydoudaki yksek yaylalar ve gneybatdaki taban
kesimi ovalk, engebeli plato olmak zere ana blme ayrlabilir. l arazisinin yzde
60.6s dalk alan, yzde 2.7si yayla, yzde 19u ova ve yzde 17.6s ise platodur.
l topraklar tektonik ve karstik knt alanlarn kapsamaktadr. Bu nedenle
sularla dolu knt anaklarnn, vadilerin, maaralarn, inlerin ve dehlizlerin
bulunduu blge Gller Blgesi adn almtr.
lde rakm 500 metreden 1.400 metreye kadar deiir. Ormanlar daha ok dalar
zerindedir. Gneyde sedir, bat ve kuzey kesimlerde karaam, gney kesimde ise
mee ve kzlam aalarna rastlanr.
Burdur Merkezde Burdur gl (38.125 ha.) ve Karata gl (4.720 ha.) evresi
yaban hayat koruma sahas ve Burdur gl Ramsar alan (12.600 ha), Yeilova ilesi
Salda gl Doal Sit alan sulak alan (4.370 ha.), Alasun lesi amova blgesi
(1.333,5 ha.) yaban keisi koruma sahas olarak, hassas blgeler iine alnmtr.

3.1.2. Agro ekolojik Alt Blgeler

Agro-ekololojik blgelendirme, arazinin evresel zellikleri, potansiyel verim ve
arazi uygunluu benzer olan zelliklere sahip alt alanlara blnmesini ifade eder.
Bir agro-ekolojik blge iklim, arazi formu, toprak yaps ve/veya arazi rtsne
gre belirlenir. Bu kapsamda Burdur li 4 agro-ekolojik blgeye ayrlmtr. Tablo 1de
Burdur ilini oluturan alt blgeler belirtilmektedir.
Toprak yaps ile ilgili aratrmalar yeni ileler oluturulmadan nce yapld iin
ve meteorolojik veriler Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrlnden her ile iin
verilemediinden, zonlar tam olarak oluturulamam, ancak eldeki verilere gre
blgelere ayrlmtr. IV. Altblgeyi oluturan Bucak ilesi Antalyaya yakn olmas
nedeniyle Burdur linin dier alt blgelerinden scaklk ve ya bakmndan tamamen
ayrlmakta ve Antalya iklimine benzer zellikler gstermekte olup, seraclk olduka
yaygndr. III. Alt blge; iklim verileriyle II. alt blge ile benzemekte ancak arazi
yapsnn genelde orta diklikte, su erozyonuna daha ok maruz kalmas, orman
23

toprann arlkl olmas ve arazilerin kk parseller halinde olmasndan dolay bu

zondan ayrlmaktadr. I. Altblge ve II. Altblge toprak yaps olarak birbirinden
ayrlmaktadr.

Burdur linde leler ve Alt Blgeler (Zonlar) :

Burdur linde; Merkez le ile birlikte 11(Onbir) ile vardr.
Burdur linde leler; srasyla Merkez,Alasun,Altnyayla, Bucak, avdr, eltikci,
Glhisar, Karamanl, Kemer, Tefenni ve Yeilova leleridir.
Alt Blgelere (Zonlara) gre ilelerin dalm:
I.Alt Blge :Merkez,avdr,eltiki ve Glhisar ileleri,
II.Alt Blge :Karamanl,Kemer,Tefenni ve Yeilova ileleri,
III.Alt Blge :Alasun ve Altnyayla ileleri,
IV.Alt Blge :Bucak ilesi.dir.
Altblgelerin oluturulmasnda ekler blmndeki 7,9,10 ve 11 nolu
tablolardan yararlanlmtr.
Tablo 1. Burdur linin Agro-Ekolojik Alt Blgelerinde klim Verileri
I. Alt Blge
II. Alt Blge
III. Alt Blge
IV. Alt Blge
Alt Blgeler
Karamanl
Alasun
Bucak
Merkez
Kemer
Altnyayla
avdr eltiki
Tefenni
Glhisar
Yeilova
ubat Ay
2,6 / 5
0 / 2,5
0 / 2,5
2,6 / 5
Ortalama
Scaklk (C)
Temmuz ay
25<
25<
25<
25>
Ortalama
Scaklk (C)
Yllk Ya
400 / 600
400 / 600
400 / 600
600>
Miktar (mm)
KAYNAK : Devlet Meteoroloji Gn.Md.

3.1.3. Toporafik Yap

Gller Blgesinin en karakteristik toporafik zelliini Burdur ili gsterir.Deiik
rakml da ve tepe yapsnda ova ve vadi karakteristiinde dzlkler ve gller
mevcuttur.
Dalk Arazi % 60.6
80
Ovalk Arazi % 19.1

60
40

Dalgal Arazi % 17.6

20

Yaylalk Arazi % 2.7

Dalar:

Blgeye engebeli bir yap kazandran dalarn byk blm Bat Toroslarn
uzantsdr. En nemlileri gneyde Boncuk Dalar, Elmal Da, Beydalar ve
24

Katranck Da, douda Kuyucak ve Dedegl Dalar, kuzeyde Karaku Dalar, batda
ise Acgl ve Eeler Dalardr.
Katranck Dann en yksek tepesi Kestel Da olup, tamamen am ve ard
ormanyla kapldr. Alasun ile merkezinin kuzey dousundaki Akdada tarihi
Sagalassus kenti kalntlar vardr. Eeler Dalar geni meralar ve zengin krom
yataklar barndrr. Gneybat Anadolunun Toroslara balanan ykseltileri olan Koar
Dalarnda gney sahiline geit veren Karnca Beli vardr.

Ovalar:

Burdur li evresinde sralanan dalarn arasnda, eski kapal havzalarn

dolmasyla olumu, dar ve derin boazlarla birbirinden ayrlan ovalar bulunmaktadr.
Ovalar birbirinden dar ve derin boazlarla ayrlmaktadr. Bu durum ova
tabanlarnn eskiden bir gl yata olduunu gstermektedir. Doal Grnmleri bozkr
karakterindedir. Ovalar l topraklarnn yaklak olarak %19unu kaplar.
Tabanlar eski birer gl yata olan bu ovalar arasnda; Burdur, Alasun, Bucak,
Kestel, Tefenni, Glhisar, Karamanl ve Yeilova ovalar saylabilir.

Platolar-Yaylalar:

limizdeki yaylalar daha ok dalar zerindedir. Balca yaylalar arasnda

Kocayayla, Bapnar Yaylas, Bayndr Yaylas, Menekeli Dz ve Ene Yaylalar,
Eeler Yaylas gsterilebilir.

Akarsular:

Kapal bir havza olan Burdurda Dalaman ay ve Aksu ay dnda denize

ulaan akarsu yoktur. Dere ve ay niteliindeki kk akarsularn bir blm gllere
dklrken bir blm de ddenlerde kaybolur.
Merkez ledeki; Alakr, Burdur, erin ve Gravgaz aylar Burdur Glne
dklr. Bunlardan Burdur ve Gravgaz aylarndan tarm arazilerinin sulanmasnda
faydalanlmaktadr. Tekke kynden kan Arvall ay, Ona Barajnn yapmyla
burada toplanmaktadr.
Alasun ilesindeki Baky ay; Aksu ay ve Isparta ay ile birleerek Serik
Ovasndan Akdenize dklr.
Karaevliler gl ve evresindeki dalardan kan eltiki ay, nceleri
dkld Kestel Gl kurutulduundan suyunun tamam tarm alanlarnda
kullanlmaktadr.
Glhisar ilesi snrlar iinden geen Dalaman ay Fethiyeden Akdenize
dklmekte olup, ayda kereste tamacl yaplmaktadr.
Yeilova lesindeki Armut ay Bayndr Glne; Doanbaba, Salda ve Kpek
aylar Salda Glne, sulamada kullanlan Yarl ay da Yarl Glne dklr.

Gller:

Burdurda sularla dolu knt anaklar, vadiler, maaralar, inler ve dehlizler

blgenin doal oluumlar arasndadr. Yre, bu doal oluuma bal olarak ayn
zamanda GLLER BLGES adn da almaktadr. Burdur topraklarnda ok sayda
karstik kkenli gl vardr.
lin belli bal glleri u ekilde sralanabilir.
Burdur Gl, Pnarba (Ene) Gl, Karaevli Gl, Bereket Gl, Mamak Gl,
Salda Gl, Karata Gl, Yazr (Glck) Gl, Glhisar Gl, St Gl.
Blgenin en byk glleri Burdur Gl ve Salda Gldr.

Burdur Gl: Trkiyenin en byk gllerinden biridir. Kendi adn tayan

knt alannn en ukur yerini kaplayan Burdur Gl, olduka geni bir havzann
iinde bulunmaktadr. Yaps bakmndan tektonik bir gldr. Gln kuzeydousu ve
kuzeyi ovalarla evrilidir. Dousu ve kuzeybats ise hemen ykselen dalarla
25

snrlanmtr.
Gln beslenimi, gl alanna den yalar, gle ulaan mevsimlik ve srekli
akarsular ile akiferlerin yer alt suyu akm ile, boalm ise, buharlama ile olmaktadr.
Kapal bir havzada yer alan gln darya aknts yoktur. Gl sular tuzlu ve
arseniklidir. Bu nedenle balk yetimemektedir.
Gl; k ve ilkbahar aylarnda ykselmekte; yazn ekilmektedir. Havza dna
boalm olmad iin gl su seviyesi ve alan, yalara bal olarak, yllara ve
mevsimlere gre deiiklikler gstermektedir. Gl su seviyesindeki ar de, gl
besleyen dereler zerine ina edilen barajlar ile son yllarda yrede yaanan kurakln
etkili olduu tahmin edilmektedir.
Burdur Gl ehre ok yakndr. Denizden ykseklii 854 metre olup,
uzunluunun 34 km, yzlm 185-200 km arasnda deimekte ve derinlii 110
metreyi bulmaktadr.
Burdur Gl, Trkiye'nin en derin gllerinden biridir. Yaplan aratrmalarda gln
oligotrophic karaktere sahip, besin maddeleri ynnden fakir bir gl olduu
belirtilmektedir. Buna karn 300 bine yakn su kuunu barndrmas aratrmaya deer
bir konudur. Yine, nesli tehlikede olan ve toplam dnya nfusunun 12.000 civarnda
kald tahmin edilen dikkuyruk rdeinin baz yllar 2/3'nn glde klamas ku
bilimcileri ve gzlemcilerinin ilgisinin gl zerinde younlamasna neden olmutur.
Bata su kular olmak zere, barndrd yaban hayatnn yan sra gl ve yakn
evresi doa turizmi ynnden nemli bir potansiyele sahiptir.
Burdur Gl dikkuyruk adl rdek trnn Avrupa ve Yakndoudaki en byk
klama alandr. Bu nedenle nem tayan Gldeki kirlenme
1989 ylnda ele
alnmaya balanm, Doal Hayat Koruma Dernei ile Belediyenin ortaklaa
dzenledii Burdur Gl ve Dikkuyruk Sempozyumu ile uluslararas boyut kazanmtr.
Yarl Gl: Yeilova ile snrlar iinde 16 km2 alan kaplayan Yarl Gl
eitli ku trlerini barndrmakta olup yasz geen k aylar sonunda yazlar sular
olduka ekilmektedir.
Karata Gl: 6 km2 lik alandaki Bahez Gl olarak da adlandrlan Karata
Tepesi ve Kalck Dalar nndeki Gl, Devlet Su leri Genel Mdrlnn
kontrolnde sulamada kullanlmaktadr.
Glhisar Gl: lenin ayn adla anlan byk ovasnda olumutur. En ok 10
metre derinlii olan gln sular Dalaman ayna aktlarak kontrol edilmektedir.
Salda Gl: Yeilova le merkezine 6 km. uzaklkta; Doanbaba, Salda, Eeler
Dalar ve Kayadibi ta nnde olumu olup, tektonik yapdadr. Denizden 1.139
metre yksekliktedir. 45 km2 alan kaplayan Gl, 185 metre derinlii ile Trkiyenin en
derin glleri arasndadr. inde balk yaayan, suyu tatl, evresi ormanla kapl turizme
uygun bir gldr.

3.1.4. klim
Burdur da ili klar souk ve yal ,yazlar scak ve kurak iklim koullar hkm
srmektedir.
Ege, Akdeniz ve Orta Anadolu arasnda bir geit alan olmas nedeniyle Burdur
iklimi deiik bir karakter gsterir. Gneybat ve batda ykselen dalar, denizlerden
gelen lk ve nemli havann i ksmlara girmesine engel olur. ksmlarda yer yer
ykselen dalar ve tepeler de iklimi biraz sertletirir.
l topraklar Akdeniz iklimi etkisinden uzakta kaldndan ve il topraklarnn
gneybat ynnde mevcut ykseltiler nedeniyle klar souk, yazlar da scak geer.
Ya bakmndan Akdeniz iklimini andrr. Yllk yan byk bir ksm k aylarnda
yamur ve kar biiminde olur. Burdur li Merkezinde yllk ortalama scaklk 13.1oCdir.
En scak ay ortalamas 24.9oC, en souk ay ortalamas 2.2oC, yllk ya tutar 413.6
milimetredir.
26

Grafik 1: Burdur li Uzun Yllar Aylk Ortalama Meteorolojik Verileri

3.1.5. Bitki rts

Burdur li, arazi ynnden engebelidir. lde ormanlar daha ok dalk alanlar ve
dik yamalarda yer almaktadr. Eik ksmlarda ise, maki ve sert yapraklardan oluan bir
bitki rts vardr. Burdur-Gller havzasnda doal bitki rts, Tefenni gneyi, Burdur
Merkez ve Ac gl kuzeyinde ok zayf olup, bozuk mera karakterinde, dier blgelerde
genel olarak orman aa ve aaklar halindedir. Srlerek tarm yaplan arazilerde
doal bitki rts yerini kltr bitkilerine terk etmitir. Drenaj bozuk orak arazilerde ise
bu ortamda yetien bitki trleri bulunmaktadr.
Havzada yaygn olan aa eitleri arasnda Burdur glnn gney dousunda
Bayndr ve Bereket ky dalarnda ard yer alr. Yeilda kynden sonra tamamen
karaam ormanlar balar. Kapakl ve Aziziye kyleri arasnda seyrek kzlam vardr.
Kestel dann zirvelerinde ise ard ve yal meeler bulunmaktadr. TefenniYeilovann batsnda bulunan Eeler danda tamamen karaam, Salda glnn
evresinde ise kzlam ormanlar, Burdur glnn batsndaki St dalarnda ard
ve seyrek karaam ormanlar vardr. Ac gln gney batsnda karaam, kuzey
batsnda ise ard, mee trleri ve prnal meesi, Keiborlunun kuzey ve batsndaki
sahalarda ise mee ve karaam ormanlar bulunmaktadr. Bucak Karacaren kynde
Sla orman bulunmaktadr.
Yaygn olan aak cinsleri ise srnc bodur ard, karaal, kocayemi ve
brtlendir.
Havzann dier bitki rts arasnda ayr ve baklagil trlerine de
rastlanmaktadr. Bunlar arasnda; kpek dii, arpa imi, yumrulu arpa, yksek otlak
ayr, otlak ayr, domuz ayr, kr bromu, tarla bromu, avdar bromu ve talyan imi
vardr.
Baklagil trleri arasnda ise Korunga, gazel boynuzu, yonca, geven, beyaz trfl,
gelemen trfl, kaba tyl fi, adi fi ve kaba fidir.
Gl kenarlarnda hidromorfik alvyal ve fena drenajl yksek taban suyu bulunan
sahalarda kam ve saz trleri, orak sahalarda ise yksek tuza dayankl orak otlar
bulunmaktadr.
eitli tbbi ve tri bitkilerde doada kendiliinden (kapari,kekik vb.)
yetimektedir. Kapari Burdur Merkez ilede 10.000-12.000 dekarlk bir alanda doal
olarak yetimekte ve halk tarafndan toplanarak tccarlara veya ileyen firmalara
satlmaktadr. zel firmalar tarafndan fidan retimi yaplmakta ve eitli illere sat
yaplmaktadr. Kltr olarak tarlada yetitirilen kaparilerin tomurcuklarnn
27

toplanmasnda iilik creti doal olarak toplanan kapariden pahalya geldii iin kltr
olarak fazla oranda yetitiricilii yaplmamaktadr.

3.1.6. l Arazisinin Niteliklerine Gre Dalm

lin yzlm 713.500 hektardr.Su sathlar karldktan sonra toplam arazisi
684.000 ha olup, bunun 209.828 ha tarm arazisi, 8.606 hektar ayr mera arazisi,
312.406 hektar orman-fundalk arazi ve 153.160 hektar tarm d araziler olarak
dalm gstermektedir. lin toplam arazisi iinde tarma elverili arazinin oran %30,67,
ayr-mera arazisinin oran %1,26, orman-fundalk arazinin oran %45,67 tarm d
arazilerin oran da %22,39dur.
Grafik 2: l Arazisinin Dalm
%22.39

TARIMA ELVERL ARAZ

MER'A ARAZS
ORAMANLIK FUNDALIK ARAZ
TARIM DII ARAZ

%30.67

%45.70

%1,26

Grafik 2den grld zere Burdurda orman-fundalk alanlarnn oran yksek

(%45,67), ayr-mera alanlarnn oran ise dktr (%1,26). Trkiye genelinde ise mera
alanlarnn oran ile orman alanlarnn oran birbirine eit olup %26 dr. Burdur ilinde
ayr mera alanlarnn azl hayvanclk iin bir kst tekil etmekte, mera otlakl
yeterli olmadndan st srcl yapan iftilerin yem bitkileri ekiliine ynelmesi
gerekmektedir.
Tablo 2 : 2003 Yl Burdur linde ve Alt Blgelerinde Arazi Dalm (hektar)
Blgeler

Tarm Alan

Orman ve Fundalk

ayr-Mera

I.Alt Blge
86.391
103.465
II.Alt Blge
79.614
72.473
III. Alt Blge
10.623
42.011
IV.Alt Blge
33.200
94.457
BURDUR
209.828
312.406
Kaynak : Burdur Tarm l Mdrl 2003

2.802
5.113
133
558
8.606

Tarm D Arazi

21.442
108.400
14.233
9.085
153.160

Yzlm

214.100
265.600
67.000
137300
684.000

Tablo 2de Burdur ili altblgelerine gre arazilerin dalm grlmektedir. Buna gre
tarm alan bykl I, II, IV ve III. altblge olarak sralanmakta, orman alanlar ise I,
IV, II, III. altblge olarak yer almaktadr.

28

3.2. SOSYO EKONOMK YAPI

3.2.1 Nfus

Burdur ili Trkiye de nfus kaybeden illerdendir.Ayrca Trkiye nfus art

trendinin olduka altndadr.

Burdur ilinin nfusu; 1935-1940 arasnda hzl bir ykseli gstermi, ancak
sonraki yllarda Grafik 2 den de grld zere 1960 dan sonra Trkiye nfus art
hznn gerisinde giderek (kalarak), azalm, 1997de ise bu oran eksilere dmtr. Bu
durumun nedenlerinden biri evre illere olan gtr.

50

Grafik 2: Trkiye-Burdur Nfus Art Oranlar

Nfus Art Oran

40
30
20
10
0
-10
-20

Yllar
1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1997 2000

Burdur 16,63 44,19 10,27 16,42 28,14 26,57 16,5 15,19 11,6 10,58 10,76 5,49 -8,33 15,62
Trkiye 21,1 19,59 10,59 21,73 27,75 28,53 24,63 25,19 25,01 20,65 24,88 21,71 15,49

1990 nfus saymnda 254.899 olarak belirlenen toplam nfus, 1997 ylnda
252.791e dm, 2000 ylnda ise 256.803 olarak tespit edilmitir. Toplam nfusun
139.897 (%54,47) si ile merkezinde , 116.906 (%45.53) s ise ky ve beldelerde
bulunmaktadr. Bu rakamlar 1990 yl nfus saym ile karlatrldnda, 10 yl iinde
Burdur ilinde krsal nfusunun % 7,32 orannda azald ve ehir nfusunun ise % 8,02
orannda artt grlmektedir. 1997 ylnda ile merkezindeki nfus art oran %2,66
iken ky ve beldelerin nfus art hz % -4,69 olarak belirlenmitir.
limizde 1935 ylnda erkeklerin yars 19, kadnlarn yars 25 yandan daha
kktr. 1935-1970 Yllar arasnda ortalama 21 olan nfusun medyan ya (Bir nfusu
oluturan kiilerin kkten bye sralandnda ortada kalan kiinin yadr.Buna
gre, nfusun yars bu yatan byk, yars da bu yatan kktr.) 1970 ylndan
sonra srekli bir artma (art) gstermitir. 2000 ylnda erkeklerin yars 30 yandan,
kadnlarn yars 32 yandan daha kktr. Genel olarak kadnlarn ortalama mr
erkeklerden uzun olduu iin kadnlarn medyan ya daha byktr.
Burdur ilinin 1955 yl nfusunun en nemli zellii ocuk yataki nfusun (0-9
ya) fazla olmasdr. Bu durum, dourganlk dzeyinin yksek olduunu gstermektedir.
1955 Yl nfusunun dier zellii de lke genelinde olduu gibi, Cumhuriyet ncesi
sava dneminde doan ve 1955 ylnda 35-39 ya grubunu oluturan kuan
kendisinden daha gen ve yal kuaklardan daha az nfusa sahip olmasdr. Bu ylda
yal kuaklardaki nfus her iki cins iinde (kadn-erkek) lm hznn yksek olmas
nedeniyle hzla azalmaktadr.
2000 ylnda ise 1955 ylna gre ok farkllk gstermektedir. 2000 ylnda 15 ya
alt kuakta ya kldke o kuaklarn nfusu azalmaktadr ki bu da doum saysnn
azaldn gstermektedir. 2000 ylnda lm orannn azalmasna bal olarak ileri
29

yataki kiilerin nfusundaki azalma da 1955 ylna gre daha yavatr. 2000 Yl nfusu
gelimi lkelerin nfus zelliine benzer bir yap gstermektedir. Ancak bu durum
alabilecek igcne sahip kiilerin de giderek azaldn gstermektedir.

Grafik 3: Burdur inde Alt Blgelere Gre Nfus

300.000
250.000

I.Alt Blge

200.000

II.Alt Blge

150.000
III.Alt Blge

100.000
50.000

IV.Alt Blge

1990

1997

Toplam

Ky Nfusu

le Merkezi
Nfusu

Ky Nfusu

le Merkezi
Nfusu

Ky Nfusu

le Merkezi
Nfusu

T.Nfus

2000

Tablo 3: Burdur li Alt Blgelere Gre Nfus ve Nfus Younluu

Alt Blgeler

I.Alt Blge
(Merkez avdr
eltiki Glhisar)
II.Alt Blge
(Karamanl
Kemer
Tefenni
Yeilova)
III.Alt Blge
(Alasun
Altnyayla)
IV.Alt Blge
(Bucak)
TOPLAM

Toplam Nfus

Nfus
le Merkezi

Ky nfusu

Yzlm (km)

Younluk

133689

83070

50619

2141

62,44

46978

19083

27895

2556

18,37

18186

8911

9275

670

27,14

57950

28833

29117

1373

42,20

256803

139897

116906

6840

37,54

Kaynak : DE 2000
1927 Ylnda Burdur ilinde %21,5 olan ehirde yaayan nfusun pay, 1950 ylna
kadar azalm ve bu yldan sonra srekli art gstermitir. Burdur ilinde ehirde
yaayan nfusun oran, lke ortalamasna gre daha yava artmtr. Burdurda 1990
ylna kadar ky nfusu fazla iken, ilk kez 1990 ylnda ehir nfusu ky nfusundan
fazla olmutur. 2000 Ylnda ehir nfusunu pay %54,5e ykselmitir.

30

Tablo 4: Burdur linde gcnn ktisadi faaliyet kollarna gre dalm

Ekonomik Faaliyet
Ziraat, avclk, ormanclk ve balklk
Madencilik ve taocakl
malat Sanayi
Elektrik, gaz ve su
naat
Toptan ve perakende ticaret, lokanta ve
oteller
Ulatrma, haberleme ve depolama
Mali kurum, sigorta, tanmaz mallara ait
iler, yardmc i hizmetleri
Toplum hizmetleri sosyal ve kiisel
hizmetler
yi tanmlanmam faaliyetler

le
Merkezleri

l Merkezi

Bucak ve
Kyler

Kadn Erkek Kadn Erkek Kadn Erkek

83
462
694 2619 34825 27786
1
27
0
71
1
51
474 2989
208 2712
367 1961
17
127
5
96
1
82
15 1047
13 1673
1
987

66469
151
8711
328
3736

Toplam
Nfusa
Oran
(%)
60,13
0,14
7,88
0,30
3,38

Toplam

350
69

2287
905

238
34

2592
1133

86
9

1203
1110

6756
3260

6,11
2,95

269

653

152

620

33

307

2034

1,84

1628
3

8095
83

1094
2

4751
72

392
1

2918
50

18878
211
11053
4

17,08
0,19

TOPLAM
2909 16675
(1) 12 ve daha yukar yataki nfus
Not: Bilgiler isiz olup i arayanlar kapsamamaktadr.
Kaynak : DE 2000

2440 16339 35716 36455

100,00

Burdurda kadn igcnn byk ounluu tarm sektrnde almaktadr.

Tarmda alan kadn igcnn ou cretsiz aile iisi statsndedir. Tarmsal
istihdam iinde kadn igc orannn ykseklii, esas itibariyle bir baka tartmann
konusunu tekil eden ve sahil kentleri dnda dier iller iin olduu kadar Burdur iin
de byk nem tayan krdan kente g ve zellikle erkek igcnn geici/mevsimlik
istihdam alan aramas sonucu dier kentlere gitmesini destekleyen bir gerektir.
limizde alma andaki nfus olarak kabul edilen 12 ve daha yukar yataki
nfus toplam nfustan daha hzl artmakta ancak igcndeki nfusun art hz, hem
toplam nfustan hem de 12 ve daha yukar yataki nfustan daha dktr. 1980-2000
dneminde 12 ve daha yukar yataki nfusun art hz %o 10,1 iken, igcndeki
nfusun art hz %o -0,2 olarak gereklemitir. gcndeki erkek nfus art
gsterirken kadn nfusta azalma olmutur. 2000 ylnda, igcne katlma orannda 1214 ya grubunda gerek erkeklerde gerekse kadnlarda nemli bir azalmann olmas
eitime verilen nemin artmasyla aklanabilir. 1980-2000 dneminde 45 yandan
sonra erkeklerin igcne katlma oran dmeye balam ve ileri yalara kadar bu
devam etmektedir. Kadnlarn ise evlendikten veya ocuk sahibi olduktan sonra
igcne katlma oran 25-35 ya grubunda azalm ancak 35 yandan sonraki ya
grubunda tekrar ykselmekte ve 60 yandan sonra azalma eilimi gstermektedir.
1980-2000 dneminde istihdamn sektrel yapsnda yava bir deiim olduu
gzlenmitir. stihdamn ounluunu kapsayan tarm sektrnn toplam istihdam
iindeki pay bu dnemde ok az klrken son on ylda bir deiim gstermemitir.
Buna karlk hizmet sektrnn pay % 40 orannda artarak 2000 ylnda % 28e
ulamtr. Yine 1980-2000 yl dneminde tarmsal i yapan erkeklerin orannda bir
azalma olurken, kadn nfusun orannda deiim olmamtr. 2000 Ylnda istihdam
edilen kadnlar %86.7, erkekler ise %44.4 ile tarm sektrnde youn olarak
almaktadr.
Toplam istihdam edilen nfusun %35i cretsiz aile iisi olarak almaktadr. Bu
oran erkek nfus iinde yaklak %11, kadnlarda %76dr. Kadn nfusun yaklak
%13, erkek nfusun %42si cretli olarak almaktadr.
31

Tablo 5: Burdur li 1985-1990 Arasnda e G, Net G ve Net G Hz

Nfus
Trkiye
Burdur
e G
4.065.173
14.624
Toplam G indeki Pay (%o)
1.000
4
1990 Nfusu indeki Pay (%o)
80
62
Da G
4.065.173
23.449
Toplam G indeki Pay (%o)
1000
6
1990 Nfusu indeki Pay (%o)
80
100
Net G
-8.825
Net G Hz
-38
Kaynak : DE 1998
Trkiyede nfus hareketlerinin byk ounluunu krdan kente g tekil
etmektedir. Burdur ili iin 1990-2000 yllar nfus art hz kylerde % -7,32 olurken
ehir merkezlerinde % 8,02 olmutur. Bu da kylerden kente olan g belirgin olarak
gstermektedir. Toplam nfus art ise % 0,74 olmutur.
Nfus art hznn giderek azalmas Burdurdan evre illere zellikle turizm ve
sanayide gelimi olan Antalya ve Denizli illerine olmaktadr. Glerin ounluu
ekonomik sebeplerden kaynaklanmakta olup bunu eitim, salk gibi nedenler takip
etmektedir. Okumak zere il dna gidenlerin byk ounluu mezun olduktan sonra
i imkanlarnn daha fazla olduu illeri tercih etmektedirler.
Burdurda 2000 yl nfus saymna gre isizlik %4.7dir. Bu oran erkek nfusta
%4.9 iken kadnlarda %4.3tr. sizlik oran il merkezinde %8, ile merkezlerinde %9.5,
kylerde ise %2.4tr. l ve ile merkezlerinde kadnlarn isizlik oran erkeklerden fazla
iken kylerde erkeklerin isizlik oran kadnlardan fazladr.
1980-2000 dneminde igcne dahil olmayan nfusun yllk art hz % 2.68 dir.
Bu hz erkeklerde % 3.44, kadnlarda ise % 2.33tr. 2000 Ylnda igcne dahil
olmayan nfusun yaklak %66sn kadnlar oluturmaktadr. gcne dahil olmayan
kadn nfus iinde en fazla paya sahip olan ev kadnlarn oran 1980-2000 dneminde
azalmasna ramen, bu oran 2000 ylnda %74.2 ile hala yksek bir seviyededir.
gcne dahil olmayan nfus iinde emeklilerin orannda 1980-2000 dneminde
her iki cinsiyette de art grlmektedir. Emeklilerin oranndaki art 1990-2000
dneminde kadnlarda erkeklerden daha yksektir.
gcnde olmayan toplam nfus 93.333 olup bunun ayrntl tablosu ekler
blmnde verilmitir.
Hane Halk Bykl: Burdur ilinde bulunan yaklak 71.000 hane halknn
%54 ehirde yaamaktadr. l genelinde ortalama hane halk bykl 3,64tr. l
merkezindeki hane halklarnn %99u ve ile merkezlerindeki hane halklarnn %95i
iinde borulu suyu olan konutlarda yaarken, kylerde her 100 hane halkndan 17sinde
konutun iinde borulu su bulunmamaktadr.l genelinde hane halklarnn %78i kendi
evinde oturmaktadr. Kendi evinde oturan hane halklarnn oran il merkezinde %61, ile
merkezlerinde %69 ve kylerde %93e kadar ykselmektedir.

32

3.2.2. Kii Bana Gelir

Burdurda 1987-2000 yllar arasnda kii bana den gayri safi yurtii hasla
cari fiyatlarla tablo 6da verilmitir.
Tablo 6. Burdurda Yllara Gre Kii Bana GSYH (Cari Fiyatlarla)
BURDUR
YILLAR
GSYH ( Milyar TL. )
Gelime Hz ( % )
Kii Bana Den GSYH ( $ )

1987
1988
1989
1990
1990
1991
1992
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
Kaynak : DE 2002

294
498
877
1428
2336
4147
7175
13873
27822
53558
105682
206332
290894
440074
605674

69,4
76,1
62,8
63,6
77,5
73
93,4
100,5
92,5
97,3
95,2
41
51,3
4302

1345
1386
1617
2125
2163
2321
2505
1842
2352
2567
2734
3150
2637
2728
2146

Tablo 6da grld gibi 1987den 1993e kadar kii bana den GSYH artarak
gelirken 1994de hzl bir d yaanmtr. Lira baznda iki kat bir art gzlendii
halde dviz bazndaki %26lk dn nedeni 1994 yl iinde yaanan
devalasyondur.
Grafik 4te grld gibi Trkiye ve Burdur ili gelime hz deerleri birbirinden
pek farkl olmamakla birlikte grafik 5te kii bana den GSMH ya bakldnda Trkiye
ortalamasnn Burdur ili ortalamasnn 200-250 $ zerinde bir deerde olduu ancak
yllara gre deime orannn Burdur ile yaklak deerlerde olduu grlmektedir.

33

Gr afik 4: Tr kiye-Bur dur Yllk Gelime Hz Deer ler i (Car i - % )

105
100
95
90
85
80
75
70
65
60
55
50

Burdur
Trkiye
1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

Grafik 5: Burdur linde Kii Bana GSMH ( Cari - $ )

3200
3000
2800
2600
2400
2200
2000
1800

Burdur
Trkiye

1600
1400
1200
1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

Tablo 8de Burdur ili altblgelerine gre temel veriler verilmi olup altblgelerin
bykl hakknda bir fikir vermektedir.
Tablo 8: Burdur linde Alt Blgelere Gre Temel Veriler

I.alt blge

II.alt blge

Merkez
avdr eltiki
Glhisar

Karamanl
Kemer
Tefenni
Yeilova

III.alt
blge

IV.alt
blge

Alasun
Altnyayla

Tm
ileler

Bucak

le says

11

Ky says

83

67

14

38

202

Toplam nfus

133.689

46.978

18186

57.950

256.803

Toplam ehir
nfus

83.070

19.083

8911

28.833

139.897

Toplam krsal

50.619

27..895

9275

29.117

116.906

34

nfus
Yzlm (km)

2.141

2.656

670

1.373

6.840

Nfus younluu

62,44

18,37

27,14

42,20

37,54

Tarm alan (ha)

86.391

79.614

10.623

33.200

209.828

0,64

1,69

0,58

0,57

0,81

Kii bana tarm

yaplan alan (ha)
Kaynak DE 2000

3.2.3. Eitim
Burdurda 160 okul ncesi retim, 148 ilk retim, 41 orta retim, okulu
bulunmaktadr.
Ayrca Veterinerlik ve Eitim Faklteleri ile 4 adet Meslek Yksek Okulu
bulunmaktadr.
Tablo 9: Burdur linde 2002-2003 retim Dnemi renci Says
l Geneli
Zonlar

lkretim

Okul ncesi

Ortaretim

Okul renci retmen Okul renci retmen Okul renci retmen

Says Says
Says
Says Says
Says
Says Says
Says

I. Altblge

80

1496

80

77

814

1001

23

5578

450

II. Altblge

32

492

37

28

243

300

727

75

III. Altblge

10

165

10

10

102

156

247

24

IV. Altblge

38

660

42

33

352

432

10

2523

178

l Toplam
160
2813
169
Kaynak: l Milli Eitim Mdrl 2003

148

1511

1889

41

9075

727

l genelinde okuma yazma bilenlerin oran %90 olup, cinsiyetler arasnda nemli
bir fark gzlenmemektedir. Bu oran erkek nfus iin %96 iken kadn nfus iin %84tr.
niversite bitirenlerin okul bitirenlere oran % 6.64 ve ilkretim okullama oran %2.4
dr. Ortaretim okullama oran % 17.83 iken meslek liseleri okullama oran % 17 dir.
Burdurda 15 zel dershane, 2 zel ilkretim okulu, 1 zel lise mevcuttur.

3.2.4. Salk
lde salk hizmetleri Salk Bakanlna bal 4 Devlet Hastahanesi, 3 salk
merkezi, 50 salk oca, 91 ky salk evi, 1 verem sava dispanseri 1 ASAP merkezi
ve 1 halk sal laboratuar, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlna bal 1 hastane,
3 dispanser ve 1 salk istasyonu ile 1 zel Salk Poliklinii tarafndan yrtlmektedir.
l genelinde yatakl tedavi kurumlarndaki toplam yatak says 700 iken yatak bana
den nfus says 366dr. lde.76 uzman hekim, 155 pratisyen hekim olmak zere
toplam hekim says 231dir ve hekim bana den hasta says 1111dir.
Salk hizmetleri hususunda, Trkiye genelinde yaanan sorunlar Burdur ilinde
de yaanmaktadr. ncelikle grev yapan salk personeli says arttrldnda, salk
personeli bana den nfus says da azalm olacaktr.
35

3.2.5. Ulam
Burdur ilinden karayolu ile evre illere ulamda herhangi bir problem yoktur.
Ancak ilin Antalya ve Fethiye gibi turistik il ve ilelere balantl olmas zellikle yaz
mevsiminde karayolunun yetersiz kalmasna neden olmakta tat trafiini
tayamamaktadr. Bu nedenle Burdur ilinin gelimesi asndan turizm merkezi ile
balantl olan yollarn dzenlenmesi gerekmektedir.
ldeki ky yolu a 2010 km olup, bunun 1234 kmsi asfalt, 590 kmsi stabilize,
184 kmsi tesviye yoldur. Yln her zaman kylere ulam mmkn olmaktadr.
Burdur ilinden zmir, stanbul ve Ankaraya demiryolu a bulunmaktadr.
l merkezine yaklak 21 km mesafede sivil bir havaalan alm ancak sonradan
yeterli kapasiteye ulaamad iin kapatlmtr. Burdurda kylerin tamamnda telefon
iletiimi bulunmaktadr.

3.2.6. Ky me Suyu
Burdur linde toplam 202 kyden sadece IV. altblgede bulunan 3 ky susuz olup
1 kyde yetersiz suya sahiptir. Geri kalan 182 ky ebekeli ime suyuna sahiptir.

3.3. TARIMSAL RETM SSTEM

limizde 27516 aile tarmla uramakta ve tarm iletmeleri Aile letmecilii
eklindedir. Kullanlabilir tarm arazisinin %34.15 i cce aile iletmeleri (0-20 da),
%34.15ini kk aile iletmeleri (21-50 da), %16.43n orta aile iletmeleri (51-100
da), geri kalan %5.9 u byk aile iletmeleri (101-500 da ve fazlas) oluturmaktadr.
Sz konusu iletmelerin %85inden fazlas yalnz sahip olduu araziyi ilemektedir.
Gerisi ise arazilerini yarclk, ortaklk ve kiraclkla iletmektedir.
Tarmla uraan 27.516 ailenin; faaliyet alan bakmndan 7049 u (%25.62)
bitkisel rn yetitirmekte 832 si (%3.02) hayvan yetitiricilii yapmakta ve 19614
(%71.28) hem bitkisel rn hem de hayvan yetitiricilii iini yrtmekte, 21 aile su
rnleri retimi yapmaktadr. (Grafik 7)

Grafik 7: Burdur linde Tarm letmelerinin Faaliyet Alanlarna

Gre Dalm
25.62%
Bitkisel retim

3.02%

Hayvansal retim
Bitkisel + Hayvansal retim

71.28%

Kaynak : Tarm l Mdrl 2003

36

Grafik 8: Burdur linde Tarm letmeleri Arazi Byklkleri (da)

5%

1%

0% 1%

4%

1%

3%

0-5

10%

6-10

17%

11-20
21-50
51-100
101-200
201-500
501-1000
28%
30%

1001-2500
2501-5000
5000+

Kaynak : 1997 Ky Envanteri DE

Burdur ilindeki tarm iletmeleri krsal kesimdeki igc nfusunun giderek
azalmas sonucu tarm sektrnde istihdam edilen kesim azalm, bu sektrlerde i
gc talebinin nfus artna uygun dzeyde artrlamamas; tarmn geliim hznn
nfus artn karlamada yetersiz kalmas ve miras yoluyla arazilerin blnmesi gibi
nedenlerle giderek klmtr.
Grafik 7 ve 8de grld gibi iletmelerin %70i bitkisel ve hayvansal retimi bir
arada yapmakta iken toplam arazi miktar iinde %30luk bir ksm 51-100 dekarlk bir
alana sahiptir. Buda bize hayvansal retim yapan iletmelerin ounluunun yeterli
arazi miktarna sahip olmadn gstermektedir.
Grafik : Altblgelere Gre Hayvan Varl
120000
110000
100000

BB Hayvan
Mevcudu

90000
80000
70000
60000

KB Hayvan
Mevcudu

50000
40000
30000
20000
10000
0
I. Altblge

II.Altblge

III.Altblge

IV.Altblge

Burdur li Trkiye genelinde letme varl bakmndan 16., bykba hayvan

varl bakmndan ise 9. srada yer almaktadr. letme says ve hayvan varlna gre
bir iletmeye 5-6 hayvan dmekte olup buda il genelinde hayvancln aile iletmecilii
37

dna kmakta zorlandn gstermektedir. lde

mevcudunun yaklak %97n st rk oluturmaktadr.

bulunun

bykba

hayvan

3.4. TARIMSAL PAZARLAMA SSTEM

l Tarmsal Master Plan kapsamnda ilde retim bakmndan nemli olan st,
anason, haha ve eker pancar retim ve pazarlama durumlar detayl olarak
incelenmitir.
Bu rnlerden eker pancar ile haha kapslnn tamam, anasonun
ounluu devlet kurulular tarafndan alnmakta bunun dnda ticaretini yapan
kiilerce alnp satlmaktadr.
Stn pazarlamas ise kooperatifler ve zel firmalar tarafndan toplanmakta ve
st ileme tesislerine, st fabrikalarna verilmektedir. limizde ayrca hububat borsas
kurulu aamasndadr.
Burdur linde byk marketler zincirinin bir halkas bulunmamakta ancak ilde
kiilere ait il apnda marketler yer almaktadr. Bu marketlerde sadece et ihtiyalarn il
iinden karlamaktadrlar.
Burdur ili un retiminde 63.905 ton/yl kapasiteye sahip olup bunun 45090 tonluk
ksm 3 fabrika tarafndan kalan ise deirmenler tarafndan karlanmaktadr. Ancak bu
kadar byk kapasiteye gre retim ise ancak %25i kadardr.
Holstein Damzlk St Sr Yetitiricileri Birlii tarafndan dier illere damzlk st
sr sat yaplmakta ve damzlk st sr ihtiyalar Burdur ilinden karlanmaktadr.

3.4.1. Burdurda St ve St rnleri Pazarlamas

Burdur iin en nemli geim kayna hayvanclktr. Bununda byk blmn
st inekilii oluturmaktadr. 24.000 i st iletmesi 60.000 inek gnde ortalama 600
ton st retimi gerekletirmektedir. limizde kk lekli 12 st rnleri ileme tesisi
faaliyet gstermektedir. limizde faaliyet gsteren bu st ileme tesislerinde retilen
stn ancak %30u ilenmektedir. %70lik gibi byk bir ksm ise i st olarak il dna
pazarlanmaktadr. Yksek miktarda i st retimi gerekletiren Burdurda ekonomik
kalknmann hzlanabilmesi iin tesislerin AB normlarna paralel duruma gelmesi gerekir.
Burdur da Trkiye genelinde olduu gibi en nemli problemlerden biri kk
iletme leklerinin (aile iletmecilii) olmasdr. Dolays ile retim maliyetleri yksek ve
rnlerinin (et,st) pazarlamas da yetersiz olmaktadr.
Fabrika yemi ve kaba yem maliyetlerinin srekli art gstermesi de dier bir
sorundur. limizde st reticilerden kooperatifler aracl ile toplanarak 6 ayda yaplan
ihaleler sonucu belirlenen st fiyatlar ile firmalara verilmektedir. Ayrca retici rnn
dorudan tketicilere de satmaktadr (sokak stl). letmeler aile iletmecilii
eklinde olduu iin genelde evlerin yanna kurulan ahrlarda hayvan yetitirilicilii
yaplmakta ve yerleim merkezinde olduu iin evre faktrleri asndan sakncalar
ortaya kmaktadr.

38

Grafik : St Fiyatlarndaki Dalgalanma (1000 TL. / LT)

450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
1
1998

1
1999

1
2000

1
2001

1
2002

2003

Grafikte grld gibi st fiyatlar 3 yl boyunca fazla deimemi retici bu

dnemde artan fiyatlar karsnda rnnn deerini koruyamam ancak son bir yl
iersinde rnnn deerini koruyabilmitir. retici zaten st satarak ancak
yetitirmekte olduu hayvann yem masraflarn karlamakta yavrusunu sattnda para
kazanabilmektedir.
Hayvanclkla ilgili teviklerin verilmesinde mutlaka verimliliin artrlmas, yem
maliyetlerinin drlmesi ve iletme leklerinin bymesi de gz nnde
bulundurulmaldr.
Burdurda yllk ortalama yaklak 250 bin ton st retimi gereklemektedir.
Bunun dondurmaclar, pastaneler ve halk pazarlarnda satlan st ve mamulleri iin
kullanlan st miktar hari olmak zere tarmsal amal kooperatifler tarafndan 2001 yl
ierisinde 145.506.079 ton st toplanarak Burdur ilinde bulunan st ve rnleri iletme
tesislerine verilmi, 50 tonu Burdur ilinde ilenmi kalan ksm ise dier illere
gnderilmitir. Ayrca zel iletmeler tarafndan da st toplama merkezleri kurulmu
olup kooperatifler haricinde de st toplanmaktadr.
2003 ylnda 2.772.213.233.000 TL st tevik pirimi verilmitir. lde bulunan 13
st ve st rnleri imalathanesi 2003 yl iinde ilde retilen st miktarnn yaklak
%34n alp ilemilerdir (Burdur Tarm il Mdrl verileri). lde, reticilerle yaplan
grmede reticiler rettikleri st satarak ancak yem masraflarn karlayabildiklerini
belirtmilerdir. lde retilen stn bir ksm ildeki st ileme tesisleri tarafndan bir ksm
da kooperatiflerce lke genelinde st rnleri ileyen firmalar adna toplanarak ilde
yaplan ihalede belirlenen birim st fiyatna gre pazarlanmaktadr.
Bunun yan sra ifti rnn peynir, yourt, tereya yada st olarak ak halk
pazarlarnda satmaktadr.
2003 ylnda ise Burdur ilinde bulunan st ileme tesislerinin st tevik primlerine
gre retimde kullandklar st miktar 50.000 ton olmutur.

39

Burdur ilinde st pazarlamasnn gelitirilmesi ; iletme leklerinin artmasna, st

rnlerindeki eitliliin ve rekabette rn farkllatrma konusunun nemini
kavramalarna baldr.
Stn sanayiye ulamadan i olarak tketiciye ulat pazarlama zincirinde st
reticisi-toplayclar-sokak sts gibi araclar bulunmaktadr. ou zaman retici ayn
zamanda sokak sts grevini de yerine getirip st tketiciye ulatrmaktadr. Stn
ilenip eitli st mamulleri olarak tketiciye ulatrld durumda ise reticiden kan
st, toplayc-sanayici-toptanc ve perakendeciden oluan bir pazarlama zinciri ile
pazarlanmaktadr.
Burdur linde st ileme tesislerinde genelde ayran, peynir ve ounlukla yourt
retimi gerekletirilmekte ve ilde tketilmektedir. Yaz sezonunda ise turizm sezonu
nedeniyle Antalya iline de pazarlanmaktadr.
2003 Yl Tarm l Mdrl verilerine gre; Burdur ilinde toplam 11 adet St ve
St rnleri malathanesi mevcut olup kapasite ve retim miktarlar aadaki tabloda
verilmitir :
rn

Yourt
Beyaz Peynir
K.Peynir
Ayran
Szme Yourt
Toplam
Tarm l Md.2003

Kapasite (ton/yl)
1260
1072
422
645
1546
4945

retim (ton)
723
1010
221
521
125
2600

lde pastrize st retimi yaplmad iin retilen st tamamen hammadde olarak

tketilmekte stn st olarak tketimi olmamaktadr.
Burdurda st pazarlama kanallar aadaki emada gsterilmektedir.

ST PAZARLAMA KANALLARI
retici

z Tketim
zel St Toplama
Merkezleri

Yerel Pazarda Sat

(Tereya, Peynir,
Yourt vb)

Kooperatifler

St Fabrikas

St Fabrikas

Tketici
Perakende
Sat noktas
40

St pazarnda istikrar salayacak zmler aratrlmaldr. Burdur ilinde retilen

stn yine Burdur ilinde ilenmesi iin gerekli yatrmlar ve bunu zendirecek almalar
( tevik, kredi vb.) yaplmaldr.
Stn beslenmedeki nemi toplumun tm kesimlerine en etkin ekilde anlatlmal
ve okul st uygulamas yaygnlatrlmaldr.
St kampanyalarnn maliyetine artan talepten yarar salayacak tm kesimlerin
(st sanayi, yem sanayi, veteriner ila sanayi gibi) katkda bulunmas salanmaldr.
Fakirlik snrlar altnda yaayan kesimlere gda yardm program altnda st
yardm yaplabilir.
Tm bu almalar reticinin kazancn artraca dolaysyla st ve rnlerinin de
fiyatn artraca iin tketiciyi de korumak amacyla bu almalarn tam bir denge
iinde olmas gereklidir.
Tablo 10 : Burdur linde St retimi ve Pazarlamas (SWOT Analizi)
Strateji
Gl Ynler
Zayf Ynler
Frsatlar
Tehlikeler
St retimi ve -St retimi
-St ileme
-zelletirilen
-SEK
Pazarlamas
Yksek
tesislerinin
SEK
fabrikasnn
-St Sr
kapasiteleri yetersiz
fabrikasnn
zelletirmeden
(Kltr Irk)
-Aile iletmecilii
kurulu olmas
sonra
Yetitiricilii
yapld iin retim
kapatlmas
ok Fazla
maliyetleri yksek
-St alm
(%94)
-Pastrize st
fiyatlarndaki
retiminin olmamas
istikraszlk
-Damzlk st sr
satnn ok fazla
olmas
-Damzlk st sr
yetitiriciliinin
tekniine uygun
yaplmamas
-Suni tohumlamada
kaliteli tohumluk
seimi

3.4.2. ekerpancar retimi

Burdur ilinde eker fabrikasnn da kurulu olmas nedeniyle uzun yllardan beri
eker pancar retimi yaplmaktadr. Ancak 1999 ylnda ekim alanlarnn daraltlmasyla
retimde azalma meydana gelmitir. rn devlet tarafndan alnd iin pazarlama
problemi yoktur ancak retici, taban fiyatlarn dk tutulmasndan ve birim alandan
beklediinden fazla verim aldnda szlemede belirttiinden fazla rn teslim ettiinde
belirttiinden fazla rn iin daha dk fiyatla almaktadr.
2003 ylnda Burdur da 163.039 ton eker pancar retimi gerekletirilmi olup,
Burdur eker Fabrikasnca; Burdur, Antalya, Afyon, Denizli, Mula ve Isparta llerinden
gelen 502.916 ton eker Pancarnn 466.100 tonu ilenmi, kalan 36.816 tonu Afyon
eker Fabrikasna gnderilmitir. eker retim miktar 72.000 ton olup eker pancar
retici says 31.827 kiidir. Geen 10 yllk sre ierisinde eker pancar 1998 ylnda
41

en yksek retim alan olan 343.944 da. alana ulam, ancak daha sonra retim
alanlarnn kstlanmasyla %29luk bir d gereklemi, retici dier rnlere
ynelmek zorunda kalmtr.
eker pancar ekimine uygulanan kota nedeniyle ifti bu rnde tedirginlik
yaamaktadr. reticin tamamen bu rnden uzaklap farkl rnlere ynelmesi
durumunda Burdur ilinde bulunan fabrika kapasitesinin ok altnda almak zorunda
kalacak lke ekonomisi de zarar grecektir. Bu nedenle kapasitesinin ok altnda
alan eker fabrikalarnn bulunduu blgelerde iftiler o yrelerde daha kazanl
rnlere yneltilmeli, Burdur gibi kar eden fabrikalarn bulunduu yerlerde de retici
tevik edilmeli yada retilen kristal ekerin pazarlanma yollar bir an nce ortaya
konmaldr.
Tablo 11: Burdur linde eker Pancar retimi (SWOT Analizi)
Strateji
Gl Ynler
Zayf Ynler
Frsatlar
eker Pancar
-Ekim sahas
-iftinin
-Kurulu bulunan
retimi
fazla, toprak
tamamen baka eker
yaps uygun
bir rne
fabrikasnn
-retilen eker
ynelme
lke genelinde
pancarnda eker dncesi
kar getiren
oran yksek
fabrikalarn n
-reticinin
saflarnda yer
yabanc
almas
olmad ve
nceki yllarda
kazan salad
bir rn
-Pazarlama
problemi
olmamas

Tehlikeler
-eker
politikasndaki
snrlamalar
-retimde
uygulanan kota
sistemi
-eker
ithalatnn
yaplmas
-eker
kamndan
eker retim
maliyetinin
pancara gre
% 50-60 daha
ucuz olmas

Grafik : Yllara Gre eker Pancar Ekili Miktar (ha)

9000
8000
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
1993

1994

1995

1996

1997

1998

42

1999

2000

2001

2002

2003

3.4.3. Haha retimi

Burdur linde iftinin kazan salad rnlerden birisi de hahatr. Grafik
12de grld gibi geen 10 yl iinde ekim alanlar ykselen bir grafik gstermitir.
Trkiye haha retiminin %13,5i Burdur ilinde retilmektedir.

Grafik : Yllara Gre Haha Ekim Alanlar

8000
7500
7000
6500
6000
5500
5000
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
Haha

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

626

1590

564

716

1190

2035

2251

2823

5719

3945

7291

Haha dane ve kapsl fiyatlarnn yksek olmas ve pazarlamada bir problem

olmamas iftinin bu rn tercih etmesinin en byk etkenlerinden biridir. Son 10 yl
iinde dekardan ortalama 80 kg. tohum ve 74 kg. kapsl verimi elde edilmitir. Haha
kapsl TMO tarafndan, tohumu ise TMO ve tccarlar veya ilde bulunan haha
tohumunu ileyen kk iletmeler tarafndan alnmaktadr.

Grafik :Kapsl retim Miktarlar

3500
3000

Ton

2500
2000
1500
1000
500
0
Kapsl

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

380

802

513

384

858

1157

1088

1328

1357

2170

2982

43

2000 Ylndan itibaren Haha ekimi mnavebeli olarak yaptrlmaktadr.

Blgemizde bulunan Bolvadin alkoloid fabrikasnn yllk 20.000 ton ileme kapasitesi
olmasna ramen 2003 ylnda toplam haha kapsl retimi 43.000 ton dur.
Her yl izin verilen alandan 700.000 dekar ekim alan kalacak ekilde haha
ekim izni verilmektedir.Bu nedenle retici iin byk kazan getiren haha bitkisinin
ekim izninin serbest braklmas mmkn deildir. Alkoloid Fabrikasnn retimini yapt
morfin orannn maliyetinin drlmesi iin TMO Tarafndan datm yaplan yksek
tohumlu haha tohumlarnn kullanlmas gerekir

3.4.4. Anason retimi

2002 Yl istatistiklerine gre Trkiye anason retiminin %37,8i Burdur ilinde
gerekletirilmitir. 2002 Yl Burdur ili anason ekililerinin %84 II.altblgede
gereklemi olup Trkiye genelinde II.altblgenin sz sahibi olduu grlmektedir.
rn tekel ve tccarlar tarafndan alnmaktadr. Ancak tekel kaytl iftileri ile
szleme karl rn ektirmekte ve szlemede reticinin teslim edeceini belirttii
miktar zerindeki rn almamaktadr. Ayrca rnn yetitirilmesinde bakm
masraflarnn ok olmas rn fiyatnn dk olmas gibi nedenlerle yldan yla ekili
alanlaryla birlikte verimde de bir d gzlenmektedir. retici masraflar azaltmak
amacyla baz bakm masraflarn (sulama, zirai mcadele) azaltmakta yeterli bakm
alamayan rnn verimi de dmektedir.
Grafik : Anason retim ve Ekim Alan (ton/ha)
25000

retim
Ekilen Alan

20000

15000

10000

5000

0
1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2002 yln da Trkiye de 22.000 hektar Alana ekilen anasonun retim miktar 13.000 ton
iken 9.338 ha ekilmi ve retim miktar 4.922 ton olarak gereklemitir.
2003 ylnda ise grafikte de grlecei gibi 8.928 hektar alana ekim yaplm
olup verim 548(kg/hektar)ve kaldrlan rn miktar 4.900 tondur.

44

Tablo 12: Burdur linde Anason retimi (SWOT Analizi)

Strateji
Gl Ynler
Zayf Ynler
Frsatlar
Anason
- reticinin
-Tekelin
-lke retiminin
retimi
tand bir rn szleme
yarya yaknnn
-Trkiye
yaparken bir
Burdur ilinden
retimin
nevi kota
karlanmas
%39,6snn
uygulamas
Burdurdan
-Tekelin
karlanmas
szlemede
-klim ve toprak belirtilenden
artlarnn
fazla rn
uygun olmas
almamas
-retim
masraflarnn
fazla olmas
-rn fiyatnn
dk olmas

Tehlikeler
-Fiyatlarn
dk olmas
nedeniyle
reticinin
rnden
uzaklamas

Burdur ilinin anason retiminin Trkiye retimine olan byk ldeki katks
nedeniyle reticinin bu rnden uzaklamas nmzdeki yllarda byk bir problem
olarak karmza kacaktr. Bu nedenle reticiyi anason retimine tevik edecek
desteklemelerin salanmas gerekmektedir.

3.4.4. hracat

limizde faaliyet gsteren ve ihracat yapan firmalar ve rnleri adna dzenlenen

gda gvenirlii sertifikalar ve miktarlar ile ilgili cetvel aaya karlmtr.
Tablo 13: Burdur linden 2001-2002-2003 yllarnda ihracat yaplan rnler
2001
retici Firma
ifa Tabii Soda ve Merubat
Gda Sanayi Limited irketi

rn Ad
RC Sade Gazoz

hra Edilen lke

Irak

RC Kola
RC Gazoz

Kbrs
ngiltere

Maden Suyu Sodas

Burdur eker Fabrikas
Kristal Toz eker
Frnlanm Tel
Hastel Gda San. Tic.Ltd. ti.
Kadayf
2002
ifa Tabii Soda ve Merubat
Alkolsz Gazl ecek
Gda Sanayi Limited irketi
Burdur eker Fabrikas
Kristal Toz eker
Frnlanm Tel
Hastel Gda San. Tic.Ltd. ti.
Kadayf
A Murat Dondurma Turu
Kapari Salamuras
ml.
2003
ifa Tabii Soda ve Merubat
Alkolsz Gazl ecek
Gda Sanayi Limited irketi

Kbrs
Suriye

Burdur eker Fabrikas

Kristal Toz eker

Hastel Gda San. Tic.Ltd. ti.

Frnlanm Tel
Kadayf

Azerbeycan-KKTCGrcistan-Irak

Arnavutluk

Hollanda
Azerbeycan
Belika
italya

Hollanda

Belika

45

Miktar
18.560 lt.
1.782 lt.
24.000 lt.
27.840 lt.
7.100.000 kg.
12.202 kg.

31.240 lt.
2.905.000 kg.
11.692 kg.
2.554.080 gr.

28.692 lt.
6.796.500 kg.
11.692 kg.

3.5 TARIMSAL HZMETLER

Tarmsal retimi destekleme hizmetleri (tarmsal teknoloji, hayvan sal, tohum
ve damzlk gibi girdi datm ve pazarlama) byk lde devlet kurulular,
kooperatifler sivil toplum rgtleri ve zel sektr kurulular tarafndan salanmaktadr
Burdurda tarma destek veren kurulular ve salad hizmetler tabloda
gsterilmitir.
Tablo 14. Tarmsal Organizasyonlarn Fonksiyonlar ve Sorumluluklar
Verilen Hizmetler
lgili Kurum
Yaym- Eitim
Tarm l Mdrl
Aratrma
Tarm Bak. Aratrma Enstitleri (Dier llerden)
Sulama
DS (Byk lekli), Kye Ynelik Hiz. (Kk lekli)
Orman Kylerini Kalkndrma
Orman Bakanl
Veteriner Hizmetleri
Tarm l Mdrl ve zel Veteriner Hekimler
Suni Tohumlama
Tarm le Md. Vet.Sa.Tek., zel Veteriner
Hekimler, Holstein Damzlk St Sr Yetitirici Birlii
Damzlk
Holstein Damzlk St Sr Yetitirici Birlii
Tarmsal
Girdiler
(tohum, zel irketler, Tarm l-le Md., Ziraat Odas,
gbre, zirai mcadele ilalar)
TarmKredi Koop., dier iftiler
Tarmsal Kredi
T.C. Ziraat Bankas, Tarm Kredi Kooperatifleri
rn Pazar
TMO, TEKEL, eker Fabrikas, Tccarlar
Canl Hayvan Pazar
Burdur Merkez, avdr , Glhisar ve Yeilova canl
hayvan pazar
St toplama ve Pazarlama
Tarmsal Kalknma Kooperatifleri (St Top. Mer.),
zel Sektr
Et leme
zel Kurulular
Para Kaynaklar
KOB, TEMA Vakf, Tarm Bakanl,l zel daresi
K.H.G.B, S.Y.D.V.

Tarm l Md.2003
3.5.1. Tarma Hizmet Salayan lgili Kurulular
3.5.1.1. DS Blge Mdrl
DS faaliyetleri kapsamnda bugne kadar yapt baraj, glet ve am olduu
kuyularla toplam 31.759 hektar net tarm arazisinin sulu tarma almasn salam,
10.174 hektar alan da sulamaya amak zere baraj,glet ve kuyu almalar devam
etmektedir. Ayrca limizde bulunan Karacaren Baraj enerji ve sulama amal
kullanlmakta olup Antalya ili snrlar iinde 18.180 hektar alan sulamakta olup santral
1990 ylndan itibaren elektrik retimine balamtr.

3.5.1.2. Orman letme Mdrl

Burdur ili snrlar ierisinde toplam 312.406 ha orman ve fundalk alan mevcut
olup ilin genel olarak %45,67si oranndadr.

3.5.1.3. Toprak Mahsulleri Ofisi

TMO bir kamu iktisadi teekkl olup, amac yurtta hububat fiyatlarnn reticiler
ynnden normalin altna dmesini ve tketici halk aleyhine anormal derecede
ykselmesini engellemektir. TMO Burdurda haha kapsl, buday, arpa ve avdar
alm yapmaktadr. TMOnun Burdurda 2003 ylnda hububat alm 68. ton olup hububat
almlarnn 29 tonu arpa, 39 tonunu ise makarnalk buday oluturmaktadr.
46

3.5.1.4. T.C. Ziraat Bankas

Burdurda 1997-2001 yllar arasnda T.C. Ziraat Bankas tarafndan tarmsal
amal kullandrlan krediler toplam ve geri dn oranlar Tablo 15de gsterilmitir.
Tablo 15: Burdur linde Ziraat Bankas tarafndan kullandrlan krediler
Yllar
Kullandrlan kredi miktar (Milyon TL)
Geri Dn Oran (%)
1997
808.062
92
1998
1.371.209,226
94
1999
2.502.309,520
83
2000
3.280.847,514
75
2001
2.150.857,032
83
2002
51.500
99
2003
326.558
Kaynak : Ziraat Bankas 2003

3.5.1.5. Kooperatifler:
Burdur linde kooperatifleme ile ilgili detayl tablo ekler blmnde verilmitir.
Tarm Kredi Kooperatifleri:Trkiye genelinde yaygn olarak rgtlenmilerdir.
iftiye retimde girdi destei ve nakit kredi imkan salamaktadr. Burdur ilinde 29
adet Tarm Kredi Kooperatifi bulunmaktadr.
Tarmsal Kalknma Kooperatifleri: Burdurda 101 adet Tarmsal Kalknma
Kooperatifi bulunmaktadr. Bu kooperatiflere 13.834 adet ye kaytldr. rgtlenmeyi
salayarak retimden pazarlamaya kadar olan srete ortaklarna ucuz girdi teminini ve
rnlerinin deerinde pazarlanmasn amalamaktadr. Kooperatiflerin st toplama ve
ortaklarna yem temini dnda uzun vadeli olarak dnlm kar amal retime
ynelik bir almalar yoktur.
Sulama Kooperatifleri : Bu kooperatiflerle yeralt ve yerst sularnn iftiler
tarafndan kullanm amalanmaktadr. Bu amala kurulmu 112 adet kooperatif
bulunmakta ve bu kooperatiflere 18.680 adet ortak yedir.
Su rnleri Kooperatifleri: Su rnleri retim ileme amacyla kurulmu olan 7
adet kooperatif bulunmakta ve bu kooperatiflere 338 ifti ortaktr.
Pancar Ekicileri Kooperatifi: Pancar reticisi iftilere girdi temini amacyla
kurulmu 1 adet kooperatif ve 83892 yesi vardr.
Holstein St Sr Yetitiricileri Birlii: 1995 Ylnda kurulmu olan birliin biri
l merkezinde dieri ilede olmak zere 2 kuruluu vardr. Toplam ye says 1.090dir
Kooperatifler st Birlii: 198 Kooperatif yedir.
Ar Yetitiricileri Birlii :2004 Nisan aynda kurulmu olup 120 yesi vardr.

3.5.1.6. Ziraat Odas

Burdurda biri Merkez ilede olmak zere toplam 3 adet ziraat odas

bulunmaktadr. Toplam ye says 22.251 dir. Burdur merkez ziraat odas gbre, yem ve
tohum sat yapmakta ayrca baz tarm alet ve makinalarn da iftilerin kullanmna
sunmaktadr.
47

3.5.1.7 irketler
2003 ylnda lde, Sanayi ve Ticaret Odasnn verdii bilgilere gre 1 Komandit,
44 Kollektif ,759 Limited ve 191 Anonim irket bulunmaktadr.

3.5.1.8. Sivil Toplum rgtleri

Tema Vakf: Amac erozyonla mcadele, aalandrma ve doal varlklar
korumadr.

3.5.1.9. zel dare, Sosyal Yardmlama ve Dayanma Fonu, Kylere Hizmet

Gtrme Birlikleri:
Tarmn gelitirilmesi ynnde bitkisel ve hayvansal projelere nemli derecede
maddi kaynak salayarak destekleme hizmeti vermektedirler. zel dare ve S.Y.D.V.
kaynakl projeler 8. blmde verilmitir.

3.5.2. ldeki Girdi Piyasalar

Tohum: Tohum bayileri, Tarm Kredi Kooperatifleri, Pancar Ekicileri Kooperatifi,
Merkez Ziraat Odas ve Tarm l Mdrl Dner Sermaye iletmesi tarafndan
iftilerin tohumluk talepleri karlanmaktadr.
Yem: lde toplam 85 ton/saat kapasiteli 6 adet yem fabrikas mevcut olup 25
ton/saat kapasiteye sahip 2 fabrika retim yapmamakta 1 fabrikada 2002 ylnda
faaliyete gemitir. 2001 Yl yem retimi toplam 33.005 tondur. Yem ihtiyac ilde
bulunan yem fabrikalarndan ve bayilerden temin edilmektedir. Ayrca l Mdrl ve
Ziraat Odas iftiye silaj makinas temin ederek msr silaj retimini tevik etmekte
olup silaj retiminin yaygnlamas salanm, son birka ylda retimde 7-8 kat art
salanmtr. Burdur ilinde 2003 yl itibariyle 6 yem fabrikas 85 (ton/saat)kapasite ile
41768 ton yem retimi yapmaktadr.
la: lde 2003 yl itibariyle 39 adet ila bayisi faaliyette olup, 276534,83 kg-lt.
ila kullanlmtr. Ayrca 1 adet Zirai Mcadele la Toptancs,29 adet zirai Mcadele
Alet Bayi 1 aet Alet Makine malathanesi bulunmaktadr. l Mdrlmz Bitki Koruma
ubesince kullanlan ila miktar 292748,94 kg/lt dir. Dner Sermaye Saymanlnca
4470,5 kg. zehirli buday sat yaplmtr.
Gbre: lde gbre reten fabrika bulunmamaktadr. Gbre ihtiyac kooperatifler
ve ilde bulunan gbre bayilerinden temin edilmektedir. lde 2003 ylnda toplam gbre
kullanlan alan 146.981 ha dr.Bu alanda 67,807 ton kimyevi gbre ,60.000 ton iflik
gbresi kullanlmtr. Toplam gbre tketimi127.807 tondur.Dekar bana 46 kg
kimyevi41 kg iflik gbresi olmak zere 87 kg gbre kullanlmtr.
Kredi: lde bulanan kredi kurulular T.C.Ziraat Bankas ve Tarm Kredi
Kooperatifleridir.

BLM 4. DOAL KAYNAK ENVANTER

lin doal kaynaklarnn bilinmesi tarmsal ve krsal kalknma potansiyellerinin ve
kstlarnn tanmlanmas bakmndan nemlidir. Doal kaynaklar yenilenebilir ve
yenilenemez kaynaklardan olumaktadr. Her ikisi de srdrlebilir biimde kullanlmal,
tarm ve tarm d kullanmlara uygunluu ve kayplaryla ilgili tehlikeler asndan
48

dikkatli olunmaldr. Bu blmde Burdurda bulunan ana doal kaynaklarn ksa

tanmlamalar, mevcut durumlar ve kullanmlaryla ilikili potansiyeller verilmektedir.

4.1. YENLENEBLR KAYNAKLAR

Gne ve rzgar enerjisi gibi enerji kaynaklar srekli ve koulsuz olarak
kullanlabilen yenilenebilir kaynaklardr. Tarm ekolojisinde bulunan toprak, bitki
rts/ormanlar, flora ve fauna/yaban hayat ve su eko-sistemleri gibi dier kaynaklar
uygun kullanm koullarnda yenilenebilen, uygun olmayan kullanmlarla tketilebilirler.
Bu nemli kaynaklarn oluumlar ve byklkleri ile ilgili niceliksel ve niteliksel
tanmlamalar aada verilmitir.
Tablo 16: Yenilenebilir Kaynaklar
Kaynak
Tanmlama
a) Gne ve Ya:
Gne: Mevcut verilere gre Burdur il geneli olarak
ylda ortalama 150 gn gneli gemektedir. l
Merkezinde gnlk gnelenme sresi 7 saat 21
dakika olup alt blgelerin hepsi iin bir veri olmasa da
gnelenme sresinin 6 saatin altna dmedii
tahmin edilmektedir.l genelinde ylda ortalama 45-50
gn kapal gemekte 150-160 gn ise bulutlu
gemektedir.
Ya: Iinci,IIinci ve IIInc alt blgeler ylda
ortalama >400 mm, IVnc alt blge ise 631 mm
ya almaktadr. Burdur Merkezde yllk ortalama
ya 413 mm olurken IIinci alt blge iinde yer alan
Kemer lesi 284 mm ya ile en az ya alan iledir.
b) Tarmsal Topraklar ve Tarmsal Topraklar: Burdurda toprak yaps blgelere
Ekilebilir Arazi
gre farkllklar gsterirken Kahverengi orman
topraklar, Kiresiz kahverengi orman topraklar ve
kestane rengi topraklar il genelinin % 52,9unun
oluturmaktadr. IV. Altblgede ise %52.9unu Krmz
kahverengi akdeniz topraklar ile krmz akdeniz
topraklar oluturmaktadr. En eimli blge III.
altblgedir.
Ekilebilir Arazi: Burdur'daki toplam ekilebilir arazi
236.200 ha olmakla birlikte, I-IV. snf arazi miktar
yalnzca 210.203 hadr. Ekilebilir arazinin 26.000
hektarlk alan dier snf (V-VIII) arazilerden
olumaktadr ki, bu da uygun olmayan marjinal
arazilerin
tarmsal
retimde
kullanldn
gstermektedir. I IV snf arazilerin %39unu II. snf
arazi oluturmaktadr.

49

c)Su:(sulama,hidroDS ve KH Mdrlklerince 5 baraj 13 glet ve 60 adet

elektrik ve termik enerji kuyudan sulama salanmaktadr. Ayrca halk
kaynaklar)
sulamas da yaplmaktadr. 3 Baraj ve 1 gletin inaat
devam etmektedir.
Sulama: Sulanan toplam arazi miktar 93.749
hektardr. Bunun % 38'i halk sulamas ve % 62'si
devlet sulamasdr (DSI ve KHGM). Ayrca inaat
tamamlandktan sonra faaliyete girecek olan barajlar
ve gletle birlikte 12253 hektar alan daha sulamaya
alacaktr.
Hidro-elektrik: Burdur li IV.altblgede Karacaren
Barajnda elektrik santral bulunmaktadr.
Termik Enerji: Burdur ilinde termik santral
bulunmamaktadr.
d) Su ve Balklk
Gller, barajlar ve gletlerin toplam su yzeyi 32.981
Kaynaklar
hektardr.
Baraj gllerinde kafes balkl akarsular zerinde
ise havuz balkl eklinde alabalk yetitiricilii
yaplmaktadr. Burdur glnde balk yetimemekle
birlikte ldeki dier gl ve baraj gllerinde kerevit,
levrek, yayn ve sazan trleri yetimektedir.
e) Ormanlar ve Muhafaza Doal ve plantasyon olarak 325.621 ha ormanfundalk bulunmaktadr. Ormanlar daha ok dalar
zerindedir. zellikle Karaam (pinnunsnigra), ard
(juniperus), kzlam (pinnus brutia), prnal meesi
(quercus cerris) ve mee (quercus) aalarndan
olumaktadr. Gneyde sedir, bat ve kuzey
kesimlerde karaam, gney kesimde ise mee ve
kzlam aalarna rastlanr. Yaygn olan aak
cinsleri ise srnc bodur ard (juniperus nana),
karaal (paliurus aculatus), kocayemi (arbutus
unedo) ve brtlen (rubus fricticosus)dur.
f) Dier Flora ve Fauna
Doal Trler: Gerek orman arazileri gerekse ak
otlaklar ve meralar flora ve fauna bakmndan
zengindir. Kapari, kekik, salep yrede doal olarak
yetien aromatik bitkilerdir.
Tarmsal eitler: Dlmrit zm Burdura has bir eit
olarak yetitirilmektedir. Virginia ttn lkemizde
sadece Burdur ilinde yetitirilmekte, kapari doal
olarak
yetitii
gibi
ayrca
yetitiricilii
de
yaplmaktadr.

50

4.2. YENLENEMEYEN KAYNAKLAR

Yenilenemeyen kaynaklar arasnda madenler, fosil yaktlar (gaz/petrol) ve yerel
turistik, tarihi ve kltrel yerler bulunmaktadr. Yenilenemeyen kaynaklar tarmda
dorudan kullanlmamalarna ramen krsal ekonomi zerinde bir btn olarak olumlu
ve olumsuz etkileri olmaktadr. Bu kaynaklarla balantl ekonomik faaliyetler tarm
gelirlerinin arttrlmasna yardmc olur ve gerek tarm gerekse tarm d krsal kesimin
yararlanabilecei yerel altyap ve sosyal yap yatrmlarna katkda bulunurlar. Ancak bu
almalar arazi, su ve tarm igc unsurlaryla rekabet ederek tarm fiyatlarnn
ykselmesine ve igcnn tarmdan uzaklamasna neden olabilir. Burdurdaki
yenilenemeyen kaynaklar tablo 17de gsterilmitir.
Tablo 17: Yenilenemeyen Kaynaklar
Kaynak
Tanmlama
Tefenni (II. altblge) ilesi Bapnar kynde 1754
kcl/k alt s deerine sahip 15.000.000 ton, Merkez
Sultandere sahasnda 2800kcal/k alt s deerine
sahip 1.000.000 ton mmkn kmr rezervi
bulunmaktadr.
Yeilova (II.altblge) lesi Genali ve Yarl
kylerinde 40.000.000 m3 orta, iyi kalitede Burdur
Kahverengi ticari ismiyle bilinen mermer rezervi
mevcuttur.
Bunlardan baka %47 MgO 84.000 ton manyezit
grnr rezerv, %8.12-25.83 Mn 160.000 ton
Manganez muhtemel rezerv, %37-44 Fe 7.056 ton
demir muhtemel rezerv bulunmakta %20-50 Cr 2 O 3
krom zuhurlarna rastlanm ancak rezerv tam olarak
tespit edilememitir.
Tarihi ve turistik yerler
Yrede ok sayda karstik gl, vadi, maara, dden ve
dehliz bulunmaktadr. yi bir tantm ve alt yapnn
gelitirilmesiyle, doa turizmi ile yre ekonomisine
nemli bir katk salayabilecektir. Roma ana ait 3
ehrin kalntlar, Osmanl ve Seluklu dnemi eserleri
ve ok sayda hyk Burdur ilinde bulunmaktadr.
Scak ve Mineral Su Merkez ilede nsuyu maaras iinde kaynak 14-16 0C
Kaynaklar
debisi 0,03 lt/sn, Karakent kynde kaynak 20 0C
debisi 2 lt/sn, Yarky kynde kaynak 18 0C debisi 2,5
lt/sn ve Tefenni ilesinde kaynak 24 0C debisi 0,27lt/sn
olan su kaynaklar bulunmaktadr. Tefenni barutlu suyu
imece olarak kullanlmakta olup mineralce fakir sular
snfnda yer almaktadr.
Merkez ile Gkeba kynde ise kaynak 14 0C
debisi 1 lt/sn olan magnezyumlu, kalsiyumlu,
bikarbonatl, slfatl sular
snfndan su kayna
mevcut olup maden suyu retimi yaplmaktadr.
Madenler

51

Doal Koruma Alanlar

Burdur glnn ekilmesiyle birlikte oluan bo alanda

bata dikkuyruk rdekleri (Oxyura leucocephala) ve
flamingolar olmak zere ok sayda ku trne
barnaklk ettii gerekesiyle Valilike bu alann
korunmasna ynelik Yeil Kuak projesi kapsamna
alnm ve Ramsar szlemesi kapsamnda glde
mahalli
idareler
birlii
kurulmas
almalar
tamamlanmak zeredir.

4.3. TOPRAK YAPISI

lde grlen iklim ve jeolojik yap farkllklar ile vejetasyondaki eitlilik deiik
zelliklere sahip topraklarn oluumuna neden olmutur.

Grafik 16: Burdur linde Arazi Kabiliyet Snflar ve Dalm

I.Snf

8%

45%

II.Snf
5%
7%

III.Snf
IV.Snf
V.Snf
VI.Snf

12%
11%

1% 3%

VII.Snf
VIII.snf
Su Sathlar

8%

Burdurda I-IV. snf tarm arazileri 210.203 ha olup, genelde tarm bu araziler
zerinde yaplmaktadr. 468.915 ha. alan olan V-VIII. snf arazilerin bir ksmnda
ilemeli tarm yaplmakta, mera alanlar ve orman-fundalk alanlar bu araziler zerinde
younlamaktadr.
Kullanma kabiliyet snflar sekiz adet olup, toprak zarar ve snrlandrmalar
I.snftan VIII.snfa doru giderek artmaktadr.
SINIF - I:
Topografyalar hemen hemen dzdr, su ve rzgar erozyonu zarar yok veya ok
azdr. I.Snf arazilerin kaplad alan 48.011 ha olup il yzlmnn % 7,1ini tekil
etmektedir. I. Snf arazilerin; % 27,9unu alvyal, % 49,3n kolvyal topraklar,
kalann dier araziler oluturmaktadr.
SINIF- II:
82.405 hektarlk yzlmyle % 13,3 lk bir orana sahiptir. Bu arazilerin %
19,4n alvyal, % 33,8ini kolvyal, % 26,8ini kestane rengi topraklar, kalannn dier
araziler oluturmaktadr.
Bu arazilerin % 21inde eim % 0-2, % 76,4nde %2-6 arasndadr.
52

SINIF- III:
III. snf araziler 59.453 ha kaplad alan ile % 9,6sn tekil eder. Bu arazinin
toprak gruplarna gre dalm ise % 22,2si alvyal, % 11,1i kolvyal, % 24,6s
kahverengi orman, % 24 kestane rengi topraklar kalan dier araziler eklindedir.
SINIF- IV:
4 snf araziler 20.352 ha ile % 3lk bir alan kaplamaktadr. IVnc snf arazilerin
toprak gruplarna gre dalm ise yledir; % 7 alvyal, % 1 kolvyal topraklar, % 34,7
kahverengi orman, % 32si kiresiz kahverengi orman, % 17,6s kestane rengi topraklar
kalan dier arazilerden olumaktadr.
SINIF- V:
4,298 Hektar alan ile ilin % 0,6sn kaplamaktadr.
SINIF- VI:
79.718 ha alan ile ilin % 11,8ini kaplar ve toprak gruplarna gre dalm ise %
43,7sini kahverengi, %18,5i kestane rengi, % 24,3 kiresiz kahverengi orman topra,
kalan dier araziler eklindedir.
SINIF- VII:
325.019 ha alan ile ilin % 52,4lk ksmn kaplar. Bu alanlarn toprak gruplarnn
dalm ise % 27,5i kahverengi orman, % 12,1I kestane rengi, % 22,6s kiresiz
kahverengi orman, % 19,6s krmz Akdeniz, % 17,5i krmz kahverengi Akdeniz
topra kalan dier araziler eklindedir.
SINIF- VIII:
Bitki yetitirmek iin uygun olmasalar da yaban hayat iin ve dinlenme yeri
olarak kullanlabilirler. Bu snfta Burdurdaki araziler 797 hektardr.
Arazileri tarmsal potansiyellerine gre snflandracak olursak ;
I. Derecede nemli Tarm Arazileri : Bu araziler mutlak tarm arazileridir ve
mutlaka tarm altnda tutulmaldr. Bu grupta yer alan araziler 130.436 hektarlk
alanlaryla lin % 18,34n tekil eder.
II. Derecede nemli Tarm Arazileri : Bu grupta lke ekonomisinde nemli yeri
olan tahl ve baz endstri bitkileri yetitirilen ve yetitirilmesine uygun olan araziler yer
alr. Burdur ilinde 59.435 hektara sahip olan bu araziler % 8,4lk bir alan
kaplamaktadr.
III. Derecede nemli Olan Araziler : Tarm dnda kalan arazilerden zerinde
ekonomik olarak rn elde edilebilecek nitelikte ba bahe tesis edilmi olanlarla zel
rn yetitirilenler bu gruba girer. Burdur ilinde bu araziler 8139 hektar alan
kaplamaktadr.
IV. Dier araziler : lemeli tarma uygun olmayan veya snrl olarak uygun olan
arazilerle orman rejimindeki arazilerdir. 325.621 hektar orman ve funda rts altnda
bulunan bu arazilerin toplam 515.714 hektarlk bir alanla il yzlmnn % 73,1ini
kaplar.

53

4.4. BURDUR L TARIM ARAZLERNN SULAMA DURUMU

Burdur ili tarm arazilerinin (236.200 ha.) 93.749 hektar sulanmakta, 112.944
hektar da sulanabilir olup henz sulanmayan arazidir. 30.377 Hektar ise sulamaya
uygun olmayan ksmn tekil etmektedir. Sulanan arazilerin % 62si DS ve KHM
tarafndan (devlet sulamas), %38lik ksm halk tarafndan sulanmaktadr.
Devlet Su leri ve Kye Ynelik Hizmetler Mdrlklerince 12.253 hektarlk
alann sulamaya almas iin baraj, glet ve kuyu almalar da projeleri kapsamnda
devam etmekte olup baraj ve gletlerde inaat almalar srmektedir.

4.4.1. Sulama Suyu Projeleri

DS almalarna gre Burdur iline ait 6 byk ovada tespit edilen emniyetli yer
alt suyu rezervi 76,6 hm3/yldr.
1. Burdur ovas
2. ine ovas
3. Kestel ovas
4. Erli-Irla-Yaz ovas

2,8 hm3/yl
28,5 hm3/yl
3,3 hm3/yl
14,5 hm3/yl

5. Tefenni ovas

7,5 hm3/yl

6. Glhisar ovas

20,0 hm3/yl

DS tarafndan baraj ve gletlerle ;

I. alt blgede
12.130 ha
II. alt blgede
15.259 ha
III. alt blgede
962 ha
IV. alt blgede
2.538 ha alan sulanmakta,
I. alt blgede
9.182 ha
II. alt blgede
922 ha
IV.alt blgede
70 ha alan sulamaya amaya ynelik
almalar devam etmektedir. (Yeralt suyu sulamalar inas dahil).
Burdur ilinde 65 sulama kooperatifinde 334 iletme kuyusu ile 11240 hektar net
arazi yer alt suyundan sulanmaktadr. Halen inas devam eden 14 kooperatif ve
nitede enerji ve motopomp montaj yaplacak toplam 44 kuyu ile 1305 hektar net
arazinin yer alt suyundan sulanmas salanacaktr.
20519 Hektar net arazi ise baraj ve gletlerden sulanmakta olup yer alt
sulamalaryla birlikte toplam DS tarafndan 31759 hektar net arazi sulanmaktadr.
KHGM tarafndan gletler ile;
I. alt blgede
336 ha
II. alt blgede
915 ha
III. alt blgede
85 ha alan sulanmakta,
I. alt blgede
1.139 ha
II. alt blgede
556 ha
III. alt blgede
384 ha alan sulamaya amaya
ynelik almalar devam etmektedir. (naat almalar devam ediyor.)

54

Ayrca Mdrlnce kk su almalar ile yeralt sular ile 9727 hektar,

yerst sular ile 15211 hektar, 6 adet glet ile 1336 hektar, toplam 26274 hektar arazi
sulanmaktadr.
Burdur ilinde 35716 hektarlk halk sulamas da dahil olmak zere toplam 93749
hektar net arazi sulanmaktadr.

4.5. AYIR MERA ALANLARININ DAILIMI

Burdur ilinde 2001 ylna kadar ayr ve mera alanlarnn miktar ile ilgili bir
alma yaplmadndan ve tapu kadastro almalar da yetersiz olduundan
istatistiklerimize gre 40.821 hektar olarak gzkmektedir. limizde tespit ve tahdit
almalar 4342 sayl mera Kanunu kapsamnda 5 teknik ekip tarafndan yrtlm
olup yaplan almalara gre ayr-mera alan 8.606 hektar
almann
tamamlanmasyla 9.000 hektar civarnda olaca tahmin edilmekte istatistiklerde
grlen fazlaln orman alan olduu belirtilmektedir. Burdur ili ayr-mera almalar
yerleim birimi olarak ekler blmnde tablo eklinde verilmitir.
Burdur li ayr Mera almalar
Blgeler
1. Blge
2. Blge
46
60
Ky
2547.6
5113.1
Mera
Alan(ha)

3. Blge
10
133.1

4. Blge
14
557.7

TOPLAM
130
8351.5

4.6. ORMAN VE FUNDALIKLAR

Burdur yzlmnn % 45.67sini (312.406 ha) orman ve fundalk alanlar
oluturmaktadr. Ormanlar arlkl olarak Mee, am ve Ardtan olumaktadr.
IV.Altblgede (Bucak) Karacaren baraj kysnda Sla ormanlar yer almaktadr.
Tablo 18: Burdur linde Orman Alanlarnn Alt Blgelere Gre Dalm

Alt blgeler

Orman Alan (hektar)

I. Alt blge
II. Alt blge
III. Alt blge
IV. Alt blge
Toplam
Kaynak : Orman letme Mdrl 2003

103465
72473
42011
94457
312406

55

Orman Alan ( % )
33
23
13
30
100

BLM
5.
TARIMIN
GERLMES

PERFORMANSININ

GZDEN

5.1. TARIM SEKTRNN GSYHYA KATKISI VE BYME HIZI

5.1.1. Tarm Sektrnn Trkiyede GSMHya Katks ve Byme Hz
Tarmn, Trkiye ekonomisinde her zaman nemli bir yeri olmutur. Tarm sektr
olarak 2004 yl itibari ile GSMHnn % 11.2sini oluturmutur. Nfusun % 35,1i krsal
alanda yaamakta olup, alan nfusun % 34 tarmda istihdam edilmektedir. Gelimi
lkelerde tarmda istihdam edilen nfusun oran % 5 civarndadr. lkemizin fndk, kuru
incir, ekirdeksiz kuru zm, kuru kays, ttn, zeytinya, turungil gibi tarmsal
rnlerde dnya pazarnda nemli bir yeri vardr.
Son yllarda tarm rnlerinin d ticareti giderek ilenmi rnlere doru
kaymaktadr. 1960l yllarda tarmn toplam ihracat iindeki pay % 80lerde iken
sanayileme ile ilenmi tarm rnleri ihracat nem kazanm ve bu oran giderek
dm, tarm rnlerinin ihracatnn oran % 11e kadar gerilemitir. Tarm rnleri
ithalatnn toplam ithalat iindeki oran ise % 6ya kadar kmtr. Trkiye baz tarm
rnlerinde (yal tohumlar, yem bitkileri, pirin, buday gibi) ithalat lke konumuna
dmtr.
VIII. 5 Yllk Kalknma plannn uzun dnem stratejilerinde tarmsal nfusun %
10a drlmesi fakat greceli olarak ta tarmsal gelirin artrlmas hedeflenmitir.
Tarmn GSMH iindeki pay 1960l yllarda % 38 iken, bu pay gittike derek 1999
ylnda % 12,4 olarak gereklemitir. Tarm sektrndeki byme hz ise yllar itibari
ile dalgalanmalar gstermektedir. Gelimi lkelerde tarmn GSMH iindeki pay ise %
2-3 civarndadr.
Grafik 17: Trkiyede GSYHda Tarm Sektrnn Pay ve Byme Hz ( Cari )

Grafik 19. Trkiye 'de GSYH 'da Tarm Sektrnn Pay ve Byme Hz
(Cari)
Oran (%)

20,0
15,0
10,0
5,0
0,0
-5,0
-10,0
1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Yllar
Sektr Pay

Byme Hz

56

5.1.2. Tarm Sektrnn Burdur li Ekonomisindeki Yeri

Tarm Sektr Burdur ilinde GSYH iinde nemini hep korumutur. 1998 Ylnda
hzl bir ykseli gstermi ancak sonraki yllarda tekrar nceki konumuna dn
yapmtr.
Bu dnemde tarm iinde iftilik ve Hayvanclk %144,3, Ormanclk %98,5 ve
Balklkta %182,0 gibi olduka yksek bir gelime hz oran salamtr.
Burdur linde 2003 yl iinde tarmn istihdam ettii nfus 66443 kiidir.
Tablo 19: Burdur lindeki Baz Sektrlerin Cari Fiyatlarla Sektr
Gelime Hz
Sektr Pay ( % )
1997
1998
1999
2000
Tarm
27,5
34
30,5
26,3
Sanayi
8,8
8,6
8,2
7,6
Ticaret
17,7
15,6
15,6
17,4
Ulatrma
24,3
21,9
23,6
26,9
Gelime Hz ( % )
Tarm
88,5
142,1
26,4
30,4
Sanayi
81
90,7
34,7
39
Ticaret
86,7
71,9
41,4
68,9
Ulatrma
118,4
76,3
51,4
72,6
Kaynak : DE

Paylar ve

2001
20,2
9,5
18,5
29,6
5,7
73,9
46,4
51,4

Grafik : Trkiye Geneli Sektrlere Gre Burdur li GSMH Pay

40
Tarm

35

Oran (%)

30
25

Sanayi

20
15

Ticaret

10
Ulatrma

5
0
1997

1998

1999

2000

57

2001

Grafik : Sektrlere Gre Byme Hz (Cari)

500
450

Tarm

400

Oran (%)

350
Sanayi

300
250
200

Ticaret

150
100
Ulatrma

50
0
1997

1998

1999

2000

2001

5.2 TARIMSAL RETM VE VERMLLK

5.2.1. Bitkisel retim
Burdurda toplam 236.200 hektar tarm arazisi mevcut olup bunun %39,32si
sulanmaktadr. Tablo.20de tarm arazilerinin kullanm durumuna gre dalmlar
verilmitir.
Tablo 20: Burdur linde Tarm Arazilerinin Dalm
ARAZNN CNS

MKTARI
(hektar)

Hububat Arazisi

TARIM ARAZSNE ORANI

(%)

103744,5

49,44

Nadas Arazisi

5107,1

2,43

Yem Bitkileri

8604,9

4,10

Endstri Bitkileri

5867,5

2,79

Yemeklik Baklagiller

21165,5

10,08

Meyvelik

11341,2

5,40

Sebzelik

6732

3,20

Ba

2850,9

1,35

Dier Tarla Bitkileri (Yumru, yal

tohumlar)

7249,2

3,45

Gl, Zeytin, Kavak

1394,5

0,66

35770,6

17,04

209828

100

Kullanlmayan Tarm Arazisi

Toplam Tarm Arazisi
Kaynak : Burdur Tarm l Mdrl-2003

58

Grafik 20: Burdur linde rnlerin Altblgelere gre Dalm (ha)

96000
93000
90000
87000
84000
81000
78000
75000
72000
69000
66000
63000
60000
57000
54000
51000
48000
45000
42000
39000
36000
33000
30000
27000
24000
21000
18000
15000
12000
9000
6000
3000
0

I. Altblge

II. Altblge

III. Altblge

IV. Altblge

Tarla Bitkileri

95733,7

64336,7

7235

18908

Sebze

3956,3

1032,7

244

1123

Gl

220

170

Zeytin

2,5

63

22034,7

279,5

2666,5

10789,9

1092

1481

47

230

Meyve

1933,7

8630,8

360

416,7

Nadas

226,1

3400

42

1439

lenmeyen Alan
Ba

Kaynak Tarm il Mdrl-2003

Trkiye genelinde tarla bitkileri ierisinde en fazla (%74,8) hububat tarm
yaplmaktadr. Burdur ilinde de ayn ekilde olup il genelinde hububat retimi iinde
ekim alan en fazla olan rn budaydr. Daha sonra arpa gelmektedir. Altblgeler
baznda karlatrma yapldnda, I inci altblge buday ekim alanlar bakmndan en
fazla paya sahiptir.II inci altblge ise az bir farkla ikinci srada gelmektedir.

59

Grafik : Altblgelere Gre Hububat Ekili Alanlar ( Hektar)

Buday

35000
30000
25000

Arpa

20000
15000

avdar

10000
5000

Yulaf

0
I. Altblge

II. Altblge

III. Altblge

IV. Altblge

Tablo 21: Burdur linde Alt Blgelere Gre Hububat retimi

retim (ton)
rn
I. Alt blge
II. Alt blge III. Alt blge IV. Alt blge
Arpa
25625
32961
1495
3104

Toplam
73185

Buday

92362

52975

7150

16800

169317

avdar

7435

702

8137

Yulaf

2204

877

750

3831

164

1105

100

2474

Msr
1240
Kaynak : Tarm l Mdrl-2003

Altblgeler baznda karlatrma yapldnda il genelinde toplam buday

retiminin %85,83n gerekletiren I ve II. altblgedir.
Arpa retiminde ise % 45,03lik payla II.altblge ilk srada yer almaktadr. I.
Altblge %35,01lik payla 2.sradadr. III. ve IV. altblgeler srasyla retimin %2,04 ve
%4,24ini gerekletirmektedirler. avdar retiminin %91,37si I. altblgede, %8,62si
II.altblgede yaplmaktadr. III ve 4nc alt blgede
ise avdar retimi
yaplmamaktadr. Yulaf retiminin %57,53lik byk bir blm I.altblgede
gerekletirilmitir. Bunu %22,89 ile II. altblge izlemektedir. III. altblgede yulaf retimi
yaplmamakta olup IV. altblgede de ancak %19,57 lik bir retim vardr.

60

63
58
53
48
43
38
33
28
23
18
13
8
3
-2

Grafik 22: Burdur linde Tarla Bitkileri Ekili Oranlar ( % )

Hububat

Endstri Bitkileri

Baklagil

Yumrulu Bitkiler

Yal Tohumlu
Bit.

Yem Bitkileri

I. Altblge

49,36

7,10

6,49

1,56

2,48

4,23

II. Altblge

53,04

12,38

19,53

0,12

1,19

3,36

III. Altblge

62,33

4,68

10,03

1,63

3,45

4,83

IV. Altblge

39,82

1,78

1,23

0,33

2,07

5,24

Burdur ilinde altblgelere gre tarla bitkileri ekili alanlarnn oransal dalm
Grafik 22de gsterilmitir. Grafie gre tarla bitkileri ekililerinin altblgelerin arazi
miktarlarna gre oran incelendiinde en fazla olduu alan hububat retiminde 3, alt
blge ,nin en fazla retimi gerekletirdii endstri bitkileri ve baklagil retiminde 2, alt
blgenin yumrulu bitkilerde 1, alt blgenin ,yem bitkilerinde ise 4,alt blgenin daha fazla
retim yapt grlmektedir.
Grafik : Endstri Bitkileri Ekilii Dalm (hektar)
eker Pancar

8000
7000

Anason

6000
Haha

5000

Ayiei

4000
3000

Patates

2000
1000
0
I. Altblge

II. Altblge

III. Altblge

IV. Altblge

Trkiye genelinde endstri bitkilerinin tarla bitkileri ierisindeki pay ekilen alan
olarak %7,6dr. Burdur li genelinde tarla bitkileri ekili alan ierisinde endstri
bitkilerinin pay ise %0,82dir. Alt blgeler baznda karlatrma yapldnda endstri
bitkilerinden eker pancar ekiminin I.alt blgede, anason ekiminin II.altblgede, haha
ekiminin I, II ve IV.altblgede younlat grlmektedir.

61

Tablo 22: Burdur linde Endstri Bitkileri retimi

retim(Ton)
RNLER
I. Altblge
II. Altblge III. Altblge IV. Altblge
Anason
722
4140
38
0
Ayiei
200
2,5
340
100
Haha
2321
1334
17,7
728
Kekik
10
5
0
12
Krmz Biber
0
0
0
1500
Kimyon
7
10,5
0
0
Patates
19465
648
395
315
Susam
2
0
0
10
eker Pancar
113567
87771
5546
15801
Ttn
125
0
0
840
Yer Fst
0
0
0
40
Kaynak : Tarm l Mdrl 2003

TOPLAM
4900
642,5
4401
27
1500
17,5
20823
12
222685
965
40

Tablo 22de grld gibi Burdurda eker pancar, anason ve haha endstri
bitkileri retiminde nemli bir paya sahiptir.
Ttne uygulanan kotadan sonra ekili alanlar itibariyle olduka fazla bir azalma
olmu ve sadece ilimizde yetitirilmekte olan virginia tipi ttn blgede cazibesini
kaybetmeye balamtr. 2001 Ylnda 1.240 ton olan ttn retimi 2002 ylnda 680
tona dmtr. 2003 ylnda retim 965 tondur.
2000 Yl verilerine gre Trkiye anason ekiminin %39,6s, haha ekiminin ise
%13,5i Burdurda yaplmakta olup retim miktarlar da yine yaklak bu deerlerdedir.
Grafik : Baklagiller Ekili Alanlar Dalm (hektar)
14000
13000
12000
11000
10000
9000
8000
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0

Nohut

Fasulye

Mercimek

I. Altblge

II. Altblge

III. Altblge

IV. Altblge

Trkiye genelinde tarla bitkileri ierisinde baklagil tarmnn pay %10,6dr. l

genelinde ise bu oran %14,24tr. Baklagiller ierisinde mercimek III. Ve IV. Altblgede
retilmemektedir. Nohut retimi ise II.altblgede younlamtr.

62

Tablo 23: Burdur ilinde Baklagil retimi

I.alt blge
504

II.alt blge
228

retim (ton)
III.alt blge
144

10

2230
Kay.:Tarm l Md.2004

9770

438

420

12858

rn
Fasulye
Mercimek
Nohut

IV.alt blge
150

Toplam
1026

BURDUR LNDE YEM BTKLER RETM

Hayvansal retimin gelimi olduu lkelerde yem bitkileri tarm, ekili alanlarn
%25-30unu tekil ederken bu oran lkemizde ancak %3,25 dolayndadr. Bu durum
yem bitkileri yetitiriciliinin yetersizliinin ak bir gstergesidir. Burdurda 2003 ylnda
yem bitkilerinin tarm alan iindeki pay %4,10dir. Fi ekilii IV.altblgede en fazla
ekilie sahip olup toplam fi ekiliinin %63n karlamaktadr. Korunga ekiinin %34
I.Blgede ,%30u II.Blgede yaplmaktadr.

Grafik : Yem Bitkileri retimi (Ton)

26000

Fi

23500

Hayvan Pancar

21000
18500

Yonca Yeil Yem

16000
13500

Korunga

11000

Silajlk Msr

8500
6000

Triticale

3500
1000

Yonca Kuru ot

-1500
I. Altblge

II. Altblge

III. Altblge

63

IV. Altblge

Tablo 24: Burdur li Yem Bitkileri RETM (TON)

I. Altblge

II. Altblge III. Altblge IV. Altblge

TOPLAM

Fi (Kuru Ot)

1695

1157

5025

7877

Fi (Yeil Yem)

3400

2230

880

800

7310

Hayvan Pancar

12120

11370

1800

225

25515

Korunga (Kuru Ot)

2670

1944

500

5114

Korunga (Yeil
Yem)

1500

2800

4215

8515

23050

38170

960

17650

79830

200

4159

428

300

5087

2660

8300

6550

17510

17640

25400

475

1750

45265

TOPLAM
64935
Kaynak : Tarm l Mdrl-2003

95530

8758

32800

202023

Silajlk Msr
Triticale
Yonca (Kuru Ot)
Yonca (Yeil Yem)

Yem bitkileri retim miktarlar alt blgeler baznda karlatrldnda yonca

retimi il genelinde toplam 62.775 ton retilmi olup bunun 45.265 tonu yeil yem,
17.510 tonu kuru ot olarak retilmitir.Bunun
%47 lik ksmn
II.alt blge
gerekletirmitir.
III. Altblgede korunga, fi ve yonca ekilileri de sadece yeil yem olarak hasat
edilmitir. Silajlk msr retimi de bu blgede olduka azdr.
Silajlk msr retimi III. altblge dnda dier blgelerde retimi hzla artmakta
olup daha dar alandan daha yksek miktarda rn elde edildii iin bu rne ynelim
fazladr.
Yem bitkileri ekili sahasnda son birka yl iinde Tarm ve Kyileri
Bakanlnca salanan desteklemelerde etkili olmu ve ekili alannn artmasna yol
amtr.
GRAFK : MEYVE AACI DAILIMI (Adet)

Armut
Ayva

140000
130000

Elma

120000

Erik

110000
100000

Kiraz

90000
80000

eftali

70000

Vine

60000
50000

Kays

40000
30000

Badem

20000
10000

Ceviz

0
I. Altblge

II. Altblge

III. Altblge

IV. Altblge

zm

Tt

Kay: Tarm l Mdrl 2003

64

Trkiye genelinde meyve retimi yaplan alanlar tarm alanlarnn %5ini

oluturmaktadr. Burdurda bu oran %6,51dir. lde genelde kapal meyve bahesi ve
aa says olarak zm ve elma n plana kmakta, aa saysna gre bu sray
armut, eftali, badem ve erik takip etmektedir. Son yllarda ceviz retimi de
yaygnlamaya balamtr. zellikle III.altblgede ilek ve kiraz retimi son iki ylda
arlk kazanm olup nmzdeki yllarda n plana kmaya balayacaktr.
GRAFK : BLGELERE GRE MEYVE RETM (TON)
8500

ARMUT

8000

AYVA

7500
7000

ELMA

6500

ERK

6000

KRAZ

5500

EFTAL

5000

VNE

4500
4000

BADEM

3500

CEVZ

3000

ZM

2500

KAYISI

2000
1500
1000
500
0
1. BLGE

2. BLGE

3. BLGE

4. BLGE

2003 yl verilerine gre l genelinde meyve veren aa says 751.315 adet olup
bu meyve aalarndan toplam olarak 44.7090 ton/yl meyve retimi yaplmtr.
Tablo 25: Burdur li Alt Blgeler Baznda Sebze retim Alanlar

rnler

I. Altblge
Bamya
6,2
Biber
217
Domates
1155
Havu
707
Hyar
140,8
Ispanak
48
Kabak
50,7
Karpuz
27,2
Kavun
512
Kuru Soan
150
Lahana
5
Maydanoz
4,3
Nane
3
Patlcan
59,5
Prasa
30,5
Sarmsak
9,2
Taze Soan
17,7

Ekili Alanlar ( Hektar )

II. Altblge
III. Altblge
IV. Altblge
3,5
2
5
64
19
50
212
80
360
4
2
0
65
2,5
65
19,2
4
6
1,1
3
6
285
7
150
392
9
120
47
23
60
2,4
3,5
4
0
0,5
0
0
0,5
0
19
1
45
6
0
1
12
5
15
50,5
0
25
65

TOPLAM
16,7
350
1807
713
273,3
77,2
60,8
814
1033
280
14,9
4,8
3,6
124,5
37,5
41,2
95

Tere
0,5
Marul
42,5
Fasulye
198
Turp
5,5
Tarm l Mdrl 2003

0
23,1
200
1

0
3
60
1

0
17
85
3

0,5
85,6
543
10,5

Trkiye genelinde tarm alanlarnn %3n de sebze retimi yaplrken, Burdurda

sebze tarm yaplan alan %2,91de kalmaktadr. Antalyada sera retimi hasat sezonu
bittii zaman Burdurda tarla sebzecilii hasat sezonu balamakta olduundan Pazar
ynnden fazla bir sknt yoktur. Ayrca seralarda da retim yaplmakta olduundan yl
boyunca her dnem sebze yetitirilebilmektedir.
Tablo 26: Burdur li Altblgelere Gre Seralarda Sebze retim Alanlar
Ekili Alanlar ( Dekar )
rnler
I. Altblge II. Altblge III. Altblge IV. Altblge TOPLAM
Biber
0,3
0
6
48
54,03
Domates
381
20
75
635
1111
Fasulye
38
0
0
0
38
Hyar
35
5
50
231
321
Karanfil (adet)
0
0
0
3443000 3443000
Marul
5,3
0
0
21
26,3
Patlcan
27,5
16
0
0
43,5
ilek
0
0
0
20,4
20,04
Tarm l Mdrl 2003
2003 yl verilerine gre l genelinde 185.814 ton sebze retimi
gerekletirilmitir. Burdur ilinde en fazla srasyla domates, kavun, karpuz, havu ve
biber ekilii yaplmaktadr. Trkiyede 2000 yl iinde retimi salanan 235.000 ton
havucun %9.72si Burdur ilinde gereklemitir.
limiz de 2003 ylnda 713 ha da havu ekimi yaplm olup 21241 ton rn
alnmtr.1807 ha domates ekimi yaplm olup 70398 ton rn alnmtr.
Grafik 28: Sera Alanlarnn Dalm (Dekar)
90

Cam sera

80
70

Plastik sera

60
50

Yksek Tnel

40
30
20

Alak Tnel

10
0

I. Altblge

II. Altblge

III. Altblge

Tarm l Mdrl 2003

66

IV. Altblge

Ta

Grafik 28de grld gibi sera alanlar iklim artlarnn daha uygun olmas
nedeniyle IV. alt blgede younlam olup retimin byk bir ksm da bu blgeden
salanmaktadr. 2003 yl itibariyle sera alanlarnda 713 ton sebze retimi yaplmtr.

5.2.2. Bitkisel retimde Yllara Gre Deiimler

Tablo 27: Burdurda Yllara Gre Baz rnlerin retim Miktarlarndaki Deiimler
(ton)
RNLER
1993
1994
1995
Domates
34514
29491
32259
Kavun
21160
22443
19642
Karpuz
21515
27433
34450
Havu
29816
28910
33235
Biber
5224,5
3487,9
3516,6
zm
9779
9897 11055,5
Elma
26365
20552
34660
Armut
12448
12454
19488
ilek
0
0
0
Kiraz
1302,5
1399,3
1565,7
Vine
750
746
701,7
eftali
4826
4944,3
4826,5
Ceviz
2093,5
2088
2030,5
Antep Fst
7
6
7
Haha
(Tohum)
544,6
632,3
1730,7
Haha
(Kapsl)
505,1
593,8
1439,9
Anason
15265
12617 12123,5
eker Pancar 168850
230792
237926
Ttn
6675
1850
1650
Hububat
249376 245917,5 270896,5
Nohut
21505 19600,2
20939

1996
1997
1998
45100 33150
62421
18320 19962
21450
35100 31080
16220
36365 27310
33310
5844,5 3725,5
4702
11789 9864,4 10048,9
29558 31129
25034
22274 15879 13020,6
0
0
0
1549,5
1384 1249,1
669
647
602,4
4256
2652
2558
1890
1961 1841,9
7
6
2,5
665

769

950,8

1999
2000
2001
2002
56013 84578,4
70384 68640
20420
25140
31115 31132
15130
17220
22500 23102
25825 22847,5
18360 20615
4373,5 7088,7 7192,2 6518,5
9158,4 11032,5 10157,5
9097
22984,5
29170
26716 17228
11809,8
16403
9646
5445
0
10
20
30,3
1860,4
1446
2184
2143
720,9
625,3
752,5
926
1945,7
1957 2408,7
2479
1870,3
1863
1906
1891
35
52
33,02
49
1472,3

1656

3228

2003
70398
29001
23351
21241
4888
9389
16738
4364
25,3
2414
846
2106
2166
53
3578

2963

2982
620
700
891,1
1329,8
1483 2915,5 2638,5
8410
9581 11425,2 10105,7
7980
4074
5372
4900
297845 313275 358373
253420 270937 221896 257277 222685
1800
2750
2245
2568
1570
1240
680
965
279503 226570 260461 284374,5 258217 247266 315583 244967
20425 18204
17684
13279
11930
12159 14551 12858

Kaynak : Tarm l Mdrl-2003

Tablo 27de baz rnlerin Burdur ilinde son 10 yl iindeki retim miktarlar verilmi
olup kiraz ve domatesteki art ile anason, ttn ve armut retimindeki d dikkat
ekmektedir. Bunun yan sra kavun retimin son yllarda yine arta getii grlmektedir.
Kavun ve karpuz retimindeki dalgalanmaya bir dnem ilimizde ortaya kan fusarium
hastal etkili olmutur. Domatesteki retim art ise seralarn kurulmasyla daha belirgin
hale gelmi ve Antalya ilinde sera rnlerinin hasadndan sonra pazar paynda Burdur
ilinde tarlada yetien sebze rnlerinin devreye girmesi etkili olmutur. Kiraz retiminin
artna ise evre illerden Isparta da yetitirilen kiraz rnnn d pazarda yer bulmas ile
limizde de bu rne ynelim artm ve ifti daha kolay pazar pay bulabilecei rnlere
ynelmeye balamtr.
Endstri rnlerinin retimin zellikle sadece ilimizde yetitirilebilen Virginia tipi ttn
retiminin azalmasnn en etkin sebebi phesiz ki uygulanan kotalardr. Anason
retimindeki azala ise sebep reticinin rnn istedii fiyatlarla satamamas ve pazar
sknts sonucu bekledii geliri elde edememesidir. 2001 ylnda anason reticileri haha
fiyatlarnn iyi olduunu dnerek haha retimine arlk vermi ve haha retimi iki
katna kmtr.
Kiraz retimi artarken armut retimindeki d ise olduka fark edilir ekildedir.
Bunun en byk nedeni ise armutlarda grlen hastalk (erwinia amylorora) ve zararllar
67

(caco psylla pyria, caco psylla piricola) olmutur. reticinin mcadelede sreklilik isteyen
bu hastalk ve zararllarla mcadelede gereken nemi gstermemesi ve zamannda
mdahale etmemesi aalarn kurumasna, retimin azalmasna neden olmutur.
2000 Ylnda Tarm l Mdrlnn ve zel dare Mdrlnn katklaryla retici ilek
retimine ynlendirilmi ve ilek retiminde 2001 ylnda %100, 2002 ylnda da %51 art
salanm olup ilerleyen ylarda iftinin alternatif olarak ilek retimine de ynlenmeye
balayacann iareti olmutur.2003 yl ilek retimi 25,3 tondur.

Grafik : Baz Sebzelerin retimlerinin Oransal Deiimi (%)

85,00
70,00
55,00
40,00
25,00
10,00
-5,00

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

-20,00
-35,00
-50,00

Domates

Kavun

Karpuz

Havu

Grafik 29: Burdur linde Baz Meyvelerin retimlerinin Yllara Gre

Oransal Deiimleri (%)
105
90
75
60
45
30
15
0
-15

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

-30
-45

zm

Elma

Armut

68

ilek

Kiraz

2002

2003

2003

Grafik : Baz Tarla rnlerinin Yllara Gre Oransal Deiimleri (%)

175,00

125,00

75,00

25,00

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

-25,00

-75,00
Haha (Tohum)

Haha (Kapsl)

eker Pancar

Anason

Ttn

Hububat

Nohut

Grafik : Antep Fst retiminin Yllara Gre Oransal Deiimi

1340,00
1140,00
940,00
740,00
540,00
340,00
140,00
-60,00

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Burdur linde antepfst retimi 1999 ylnda hzl bir art gstermi ve bu art
sonraki yllarda da korumutur.

5.3. HAYVANSAL RETM VE HAYVAN VARLII

Hayvansal retim Burdur iin nemli bir geim kaynadr. Et ve yumurta

tavukuluu yannda bykba hayvan yetitiricilii konusunda nemli gelimeler
kaydedilmitir. retim miktarlar da dikkate alnmaya deer boyuttadr.

69

5.3.1. Bykba Hayvan Varl

Burdur linde 2004 yl Temmuz ay itibariyle byk ba hayvan varl 104.793
adet olup bunun 99.307 adedi st rk olup hem st hem de et verimi yksek olan
simental rk buna dahil deildir. letme mevcudu 24.513 olup iletme bana den
hayvan varl 4,31dir.Buda hayvancln daha ok aile iletmecilii eklinde olduunu
gstermektedir.
Grafik : Altblgelere Gre Bykba Hayvan Varl

16000
5515
57188
26093

I. Altblge

II. Altblge

III. Altblge

IV. Altblge

GRAFK : BR BYKBAA DEN TARIM ALANI(da)

35
30
25
20
15
10
5
0

TARIM ALANI

1.Altblge

2.Altblge

3.Altblge

4.Altblge

15,1

30,5

19,2

20,7

Grafik 34den anlalaca gibi Burdurda tarm alan iinde 1 bykba hayvan
bana den tarm arazisi miktarlar karlatrldnda altblgeler II IV III, I, ve srasn
takip etmektedir. Ancak bykba hayvan varl bakmndan srasyla I, II, IV ve
III.altblgeler gelmektedir. II. altblge fazla sayda hayvana sahip olmasna karn
hayvan bana den en fazla tarm arazisine de sahiptir. Ancak bir bykba hayvana
den tarla bitkileri alanna bakacak olursak arazisinin gerekte yeterli olmad
grlecektir.
70

Ortalama kaba yem miktar iin bykba hayvan bana 5 dekarlk bir alana
gereksinim vardr. Eldeki bykba hayvan saylarna ve bir hayvann gnlk kabayem
ihtiyacna bakarak yaklak deerlerle altblgeler sahip olduklar tarm alanlarnn;
I. Altblge 1/3n,
II. Altblge 1/6sn,
III. Altblge 1/4n ve
IV. Altblge 1/4n yem bitkileri ekiliine ayrmak zorundadr.
BYKBAHAYVAN VARLIININ IRKLARA GRE DAILIMI
KLTR
I.BLGE
2.BLGE
3.BLGE
4.BLGE
TOPLAM

53832
25215
4814
14689
98550

KLTR
MELEZ
2026
399
456
825
3706

YERL IRK
1330
479
242
486
2537

TOPLAM
57188
26093
5512
16000
104793

BYKBA HAYVAN VARLIININ IRKLARA GRE DAILIMI

45000
40000

KLTR

35000
30000

K,MELEZ

25000
20000

YERL

15000
10000
5000
0
1.BLGE

2.BLGE

3.BLGE

4.BLGE

Grafikten de izlenebilecei gibi kltr rk bykba hayvan saysnn en yksek

olduu alt blge, I. altblge olan Burdur-avdr-eltiki-Glhisar alt blgesidir.
Burdur ilindeki bykba hayvan varlnn % 97.57si kltr ve kltr melezi rklardan
olumaktadr. Bykba hayvan varl ile ilgili ayrntl tablo ekler blmnde verilmitir.

71

5.3.2. Kkba Hayvan Varl

2003 Yl Tarm il Mdrl verilerine gre Burdurda kkba hayvan varl
245975 adettir. Bunun 99420 adedi kl keisi,146.555 adet koyunun 24.335i merinos
122.220 adedi de yerli koyun rkdr.

Gr afik 36: Bur dur linde Altblgeler e Gr e Kkba Hayvan

Var l
IV. Altblge 22,31%
III. Altblge 8,6%

I. Altblge 48,31%

II. Altblge 20,68%

Kkba hayvan saysndaki dalm yine bykba hayvan varlnda olduu

gibi I, II, IV ve III.altblge eklinde olmutur. Burdur ilinde yetitirilen keilerin tamam
kl keisi olup koyunlar yerli ve merinos olarak ikiye ayrlr.

5.3.3. Kanatl Hayvan Varl

2003 yl itibar ile Burdur ili kanatl hayvan says 269.820 adet olup bunun
259.190 adedi tavuk mevcududur. Geriye kalan 10630 adedini rdek, hindi ve kaz
mevcudu oluturmaktadr. Bu kanatllarda ticari anlamda yetitirilmeyip evlerde ailenin
kendi ihtiyac iin beslenen kesimdir.
GRAFK : KANATLI HAYVAN VARLII(ADET)
120000

BROLER

100000

YUMURTACI
80000

DER

60000
40000
20000
0
1 Altblge

2 Altblge

3 Altblge

72

4 Altblge

5.3.4. Kovan Varl

2003 yl verilerine gre Burdur ilinde 2106 ilkel kovan, 40803 fenni kovan olmak
zere toplam 42909 adet kovan bulunmaktadr. Burdurda kovan bana den bal
retim miktar Trkiye ortalamasna olduka yakn olup 15 kgdr.
Altblgelerin yzlmlerini de gz nne alarak bir deerlendirme yaparsak
birim alana den kovan says bakmndan III.altblgenin en fazla kovan saysna
(19,13 adet) sahip olduunu grebiliriz. Bunun srasyla I.altblge (8,84 adet), II.altblge
(2,69 adet) ve IV.altblge (0,35 adet) takip etmektedir.
GRAFK : ALT BLGELERE GRE ARI KOVAN DAILIMI

20000
15000
10000
5000
0
1.Altblge

2.Altblge

3.Altblge

4.Altblge

Burdur linde retilen baln tketimi i pazarda olmaktadr. evre illerde de halk
pazarlarnda sat yaplmaktadr.
Tablo 28: Burdur linde Altblgelere Gre Hayvansal retim

retim (ton)

rn
I. alt blge
Bal

II. alt blge

III. alt blge IV. alt blge

Toplam

317,8

66,8

222,9

14,4

621,9

Bal Mumu

10,5

1,1

12,9

0,5

25

Et

2515

56

387

2958

St

10831

62908

11776

39935

125450

Yumurta
(milyon Adet)

17922

6789

3757

28050

56584

Deri(adet)

11869

333

1546

13748

22,1

6,9

6,2

16,8

52

Yapa-Yn
109,3
Kaynak : Tarm l Md -2003

45,7

11

29

195

Kl-Tiftik

Burdur ili Devlet statistik Enstits verilerine gre 2001 hayvansal rnler retimi
tablo 28de karlm olup srayla inceleyecek olursak;
Arcln daha ok I ve III.altblgelerde yapld grlmekte, III.altblgenin
I.altblgeye gre 4 kat daha kk olduu da gznne alnrsa en fazla bu blgede
yaygnlat ortaya kmaktadr. Bunun genel sebebi ise blgenin ar eimli bir
toporafik yapya sahip olmasndan dolay (tarm alannn olduka kstl, arazilerin
kk paralar halinde olmas) blge halknn farkl alanlara ynelmi olmasdr.
73

Burdur ilinin krmz et retimi 3.838,2 ton olup, retimin %80inin Iinci alt
blgede
yapld grlmektedir. Et retim merkezlerinin genelde bu blgede
toplanmas buna en byk etkendir.
Beyaz et retimini ise kmes hayvan yetitiriciliinin en yaygn olduu
IV.altblge tek bana srdrmektedir. Dier blgelerde sadece iftiler ailelerinin kendi
ihtiyalarn karlamak iin kesim yapmakta olup buda bir istatistik oluturmamaktadr.
Burdur ilinin 2001 yl st retimi istatistiklere yansyan ksm 141.599,64 ton
olarak gzkse de gerek retimin ylda ortalama 250.000 ton civarnda olduu tahmin
edilmektedir. Tm altblgelerde hayvan yetitiricilii nfuslarna oranla hemen hemen
eit oranda yaplmaktadr. Stn bir ksm Burdur ilinde ilenmekte bir ksm da il dna
gnderilmektedir. Burdur il merkezinde St Endstri Kurumunun satlmasndan sonra bu
fabrikada retim tamamen durmu Burdur ili ekonomisi iin byk bir kayp olumutur.
l genelinde ylda toplam olarak 33.517 adet deri retimi yaplmaktadr. Kesim
merkezlerinin I.altblgede toplanmas nedeniyle deri retimi de bu blgede
younlamtr.
Ayrca, ylda toplam olarak 350,2 ton yapa retilmektedir.Yapa retimi I. ve
II.altblgelerde toplanm olup %86s bu blgelerden temin edilmektedir.

5.3.5. Su rnleri retimi

Tablo 29 : Burdur ilinde Alt Blgeler Baznda Su rnleri Potansiyeli
Tr
Altblgeler

I.Altblge

Kafes
Havuz
Proje Kapasitesi
retim
Proje Kapasitesi
retim
(ton/yl)
(ton/yl)
(ton/yl)
(ton/yl)
275
200
2
1,2

II.Altblge

94,5

76

III.Altblge

95

52,2

IV.Altblge

555

94,750

52,5

43,1

Toplam

830

294,750

244

172,5

Burdur ilinde ok sayda bulunan baraj glleri, gletler ve doal su kaynaklar

zerinde kurulan kafes ve havuz trndeki balk retim tesislerinde 2003 ylnda 467,25
ton alabalk retimi gerekletirilmitir.Bunun yannda baraj glleri ve doal gllerde
avclk yolu ile su rnleri retimi gerekletirilmitir.lde bulunan ve inaat devam eden
baraj gllerinin tamamlanmas ve su rnleri retimine alan gletlerin istihdama
almas sonucu proje sahalar genileyecektir.

74

Tablo 30: Burdurda Avclk ve Yetitiricilik Yoluyla Elde Edilen Su rnleri

retiminin Son 5 Yllk Verileri (kg)
Yllar

Levrek

Sazan

Aynal Sazan

Yayn

Havuz Bal

1998

3326

8885

22700

540

1999

11839

18647

13500

350

9137

2000

4037

11321

12500

1750

3032

2001

1550

20103

11000

800

11268

2002

300

3345

4000

200

9000

2003

6057

9235

8375

650

5600

TOPLAM

27109

71536

72075

4290

38037

5.3.6. Kaba Yem retimi

Burdur ili 2003 yl kaba yem retimi Tablo 31de gsterilmitir.

Tablo 31: Burdur li Kaba Yem retimi (Ton)
I. Altblge II. Altblge III. Altblge IV. Altblge

TOPLAM

Fi (Kuru Ot)

1695

1157

5025

7877

Fi (Yeil Yem)

3400

2230

880

800

7310

Hayvan Pancar

12120

11370

1800

225

25515

Korunga (Kuru Ot)

2670

1944

500

5114

Korunga (Yeil
Yem)

1500

2800

4215

8515

23050

38170

960

17650

79830

200

4159

428

300

5087

2660

8300

6550

17510

17640

25400

475

1750

45265

Hububat Saman

128866

87109

9750

20754

246479

TOPLAM

193801

182639

18508

53554

448502

Silajlk Msr
Triticale
Yonca (Kuru Ot)
Yonca (Yeil Yem)

l genelinde kaba yem retimindeki dalm incelendiinde; kaba yem retiminin

%66snn hububat samanndan karland grlmektedir.
Kaliteli kaba yem retimi srasyla %13,1 silaj, %7,1 yonca (yeil yem), %5,88
hayvan pancar, %2,25 yonca (kuru ot) ve %1,9 korunga (yeil yem) yer almaktadr.

75

Tablo 32: Burdur linde retilen Yemlerden Hazrlanan Rasyon rnei (retilen
yem miktarlarna gre yemlerin tamam ayn sre yetecek ekilde hazrlanmtr.)

0,45

K.M.
Oran
(%)
0,9

Miktar
(k.)
Fi
H.
Pancar
Korunga
Msr
silaj
Triticale
Yonca
Saman
Bitkisel
ya
TOPLAM

Toplam Protein Protein

KM (k.) Oran (gr)

N.D. Oran

N.D.

0,405

200

90

0,4

0,18

0,2

0,2

80

80

0,3

0,3

0,37

0,9

0,333

150

55,5

0,4

0,148

3,1

0,18

0,558

20

62

0,35

1,085

0,2
1,48
0,5

0,9
0,85
0,99

0,18
1,258
0,495

22
140
0

4,4
207,2
0

0,2
0,35
0

0,04
0,518
0

0,4

2,25

0,9

7,5

3,429

499,1

3,171

Yeil yemleri kurutarak yedirdiimizi varsayarak retilen toplam kaba yemi

hesaplarsak toplam fi 9389 ton, Toplam korunga 6500 ton ve toplam yonca 22152 ton
olarak bulunur. Buna gre toplam kaba yem miktar 154865 ton olur.
Tm bu kaba yemleri ayn sre yetecek ekilde Tablo 32deki rasyon rneini
hazrlayarak hayvanlar besleyecek olursak;
Ortalama bir bykba hayvan arl =
Kuru Madde htiyac = Ortalama canl arlk x % 2,5 =
K.M. Oran =
Kuru Maddeye gre Yem ihtiyac =
Toplam Protein =
Toplam Niasta Deeri =
Yaama pay protein ihtiyac =
Yaama pay niasta deeri ihtiyac =
1 lt st iin gerekli protein =
1 lt st iin gerekli N.D. =
Kaba yemden salad fazla protein =
Kaba yemden salad fazla N.D =
Fazla proteinden elde edilen st =
Fazla N.D. 'den elde edilen st =
Bykba Hayvan Says
1 BB Gnlk Tk.Kaba yem
Gnlk Tketilen Yem
Yllk Tketilen Yem Miktar
retilen top.kaba yemin yet. Gn

300
7,5
2,1872266
16,40
1091,64
6,94
180
2,26
60
0,3
911,64
4,68
15,194
15,586
104793
14,435696
1512,76
552157,34
113,35441

k.
k.
k.
gr.
gr.
gr.
gr.
lt.
adet
k.
ton
ton
gn

Bu rasyona gre bykba hayvanlar beslediimiz takdirde ortalama gnlk 15

kg st verimiyle (sadece kaba yemden salanan st miktar) 85 gn sonra Burdur ilinde
retilmekte olan kaba yem tkenmi olacak ve yl iinde geri kalan 280 gn boyunca
tamamen fabrika yemi ve samana dayal dengesiz bir beslenme yada pahal veya
yetersiz beslenme ortaya kacaktr.

76

Tm bu verilere dayanarak Burdur ilinde yem bitkileri ekililerinin 4,3 kat daha
artrlmas gerektii ortaya kmaktadr.
Kullanlan tarm alannda kstl olmas Burdur ili iftilerinin birim alandan en
fazla verimi almaya ve retim planlamas yapmaya yneltmektedir.
Bu nedenle kaba yem retiminde kaliteli ve yksek verimli tohumlarn
kullanlmas, bitki iin en uygun yetitirme artlarnn yerine getirilmesi arttr.
retim alanlarn artrmak iinde nadas alanlar mmkn olduunca azaltlmal
tarma uygun olupta tarmda kullanlmayan alanlarn bir an nce tarma kazandrlmas
gerekmektedir.
St sr yetitiricilii ynnden n plana kan Burdur ilinin ucuz besleme
kayna olan kaba yemden faydalanmak ve birim alandan daha fazla gelir elde etmek
amacyla hububat retiminden vazgeip, dekara daha fazla gelir getiren kaba yem
retimin artrlmas ile mmkn olacaktr.
Bu durum ayn zamanda st veriminin artmasna ve kesif yem tketiminin
azalmasna neden olacandan reticilerin daha fazla gelir elde etmelerini salayacak,
hayvancln ve hayvansal retimin srdrebilirlii salanm olacaktr.
Yem bitkilerinin ekim alannn artrlmas toprak muhafazas asndan da yararl
grlmektedir.

5.4. AYIR - MERA ALIMALARI

Burdur ilinde 2003 yl itibariyle

ayr-mera almas yaplmayan ky
yoktur.Toplam 212 yerleim yerinde yaplan almalara gre 8605,7 hektar mera alan
olduu tespit edilmitir.

77

BLM 6. PROBLEMLER POTANSYELLER VE KISITLAR

6.1. PROBLEMLER VE KISITLAR
Burdurun ekonomik yaps, tarm sektr ve performans nceki blmlerde
incelenmitir. lin profili ve tarmsal performans incelenirken Burdur ilinin problemleri de
tanmlanmtr. Burdur ilinde tarmsal retimi etkileyen balca problemler aada
gruplandrlarak verilmitir.

6.1.1. Sosyo Ekonomik Problemler

G: 1927den bu yana Trkiye nfusu 5 kat art gsterirken Burdur ilinin
nfusu 3 kat artmtr. 1927 Ylnda Burdur ili lke nfusu iinde %0,6 lk bir paya
sahipken 2000 ylnda %0,4ten daha az bir paya sahiptir. l geneli incelendiinde
kylerden kente hzl bir gn olduu ve krsal kesimde retime katknn giderek
azald grlmektedir. Ancak il genelinde nfus art 1990-2000 yllar arasnda %0,74
olmutur.
Eitim: l genelinde okuma yazma bilenlerin oran %90 olup bu oran erkeklerde
%96 iken kadnlarda % 84tr. Burdur linde tarmda alan nfusun %53n
kadnlarn oluturmaktadr. Tarm Bakanlnn Kadn iftilerin Eitimi Projesi
(KAEP) kapsamnda kadn iftilerin eitimine nem verilmi ve projenin
balangcndan itibaren 3 yl iinde 6 farkl kyde eitli tarmsal konularda kadn
iftilere eitim verilmi ve halen devam etmektedir.
z sermaye yetersizlii: Burdurda yeni tarm teknolojilerinin kullanmnn
yaygnlamas, yeni yatrmlarn yaplmas ve bylece retim miktarlarnn arttrlmas,
verimliliin ykseltilmesi iin iletmelerin byk ounluu gerekli girdileri teminde
yeterli ve dengeli sermayeye sahip deildirler.letmelerin yeterli sermayeye sahip
olmamalar bitkisel ve hayvansal retimi olumsuz etkilemektedir.
Sermaye yetersizlii retimde girdilerin yetersiz ve kalitesiz kullanmna sebep
olmaktadr.
Gelir dkl: Gerek Trkiyede gerekse Burdurda tarmda alanlarn geliri
dier sektrlerde alanlara oranla genellikle dktr.
2001 yl istatistiklerine gre kii bana den gelir Burdurda 2146 dolar
olmutur.
Burdurda esas meslee gre alanlarn nfusu 110.534 olup bunun 66.443
(%60) tarm, hayvanclk, ormanclk, balklk ve avclk sektrnde almaktadr.
Toplam nfusun %60 tarm ve ormanclkla uraan Burdurda 2001 yl GSMH
iinde tarmn pay %20,2dir.

6.1.2. retim Problemleri

6.1.2.1. Hayvansal retim
Hayvansal retim problemlerini rka ait, bakm ve beslemeye ait problemler olmak
zere iki ana balk altnda ileyebiliriz.
Hayvan rkna ait problemler :
Suni tohumlamada besi ve st hayvanclna en uygun rklarn tohumunun
kullanlmamas (Kan ba kontrol yaplmyor)
78

 Suni tohumlamann talimatlara uygun olarak yaplmamas (15 Aylk sreyi

tamamlamadan erken tohumlama yaplmas)
Yurtdndan kredili, damzlk st sr olarak getirtilen srlarn dk verimli
olmas
Kaliteli damzlk sr satlar sonras yetitirilen yeni srlarda kalitenin
dmesi, damzlk sr yetitiriciliine gerekli nemin yeterince verilmemesi
Hayvanclkta sadece st sr yetitiriciliinin ne kmas ve besi rk sr
yetitiriciliine yeterince nem verilmemesi
Besi rk bykba hayvan yetitiriciliinin yetersiz olmas (Et ileme tesislerinin
ilemek zere yeterli girdi temin edememesi)
Bakm ve beslemeye ait problemler
Hayvan barnaklarnn uygun artlar tamamas
Kaba yem retiminin yetersiz olmas
Mera alanlarnn yetersiz olmas (Kadastrosu tamamlanan 6872,5 hektar olup
tahmini mera alan 10.000 hektar)
Hayvancln aile iletmesi eklinden karlp yerleim alan dnda (kooperatif
veya birlikler altnda birletirilerek) daha byk iletmeler halinde uygulanamamas
Hayvan sevkyatnda hayvan kontrollerinin yetersiz olmas
Hijyenik artlarn tam olarak yerine getirilememesi
Hayvansal rnlerin retimlerinin artrlmas ve kalitelerinin ykseltilebilmesi iin
kaynaklarn doru kullanm ve gelitirilmesi gerekmektedir. Yeni teknik ve teknolojilerin
tarmsal retimde yaygn ve doru kullanmnn salanmas gereklidir.
Burdur ilindeki bykba hayvanlarn %98,76snn kltr ve kltr melezi rk
olduu gznne alndnda verimi etkileyen kstlarn banda yem ve besleme
problemi gelmektedir. Kaliteli kaba yem miktarnn yeterli olmamas ve besin deeri
dk ot/saman gibi kuru ot ile beslenmeleri buna en byk etkendir. lin mera alannn
az olmas ve bu alanlardaki ot kalitesinin yeterince kaliteli olmamas da beslenmeye etki
eden bir baka faktrdr.
Hayvan bakm ve hayvanclk ynetimi ile ilgili faktrler de verimi kstlayan dier
faktrlerdir. Hayvanlarn byk blm ev altlarnda barnma artlar kt, havasz
ahrlarda tutulmaktadr. Sam artlarnn uygun olmamas mastitis ve dier
enfeksiyonlara neden olabildii gibi st kalitesini de etkilemektedir. Suni tohumlamada
hayvann rkna, kan ba kontrol sonucuna gre uygun olan tohum kullanm tam olarak
salanamamtr. Buda hayvann rk zelliklerini tam olarak gstermesine engel bir
durum oluturmaktadr.

6.1.2.2. Bitkisel retim

Tarm arazilerinin ok paral ve kk, arazi toplulatrmasnn tam olarak
yaplmam olmas, miras hukukunda gerekli deiikliklerin yaplamam olmas.
Sertifikal ana seviyesinde kaliteli tohumluk kullanmndaki yetersizlik.
Yeni retim tekniklerini iftilerin benimsemesinin zaman almas (rneini
grmeden kabullenmemeleri).
Herkesin tek bana bir tarm alet-makinesine sahip olma istei, mekanizasyonun
pahal bir girdi olmas ve bu nedenle yeterince kullanlamamas.
Eldeki makinelerin gerektii gibi kullanlamamas.
Tarma elverili olduu halde, kylerde gen nfusun azl ve kiralama, icar
sorunlar nedeniyle ilenmeyen araziler.
reticilerin gelir dkl nedeniyle kaliteli girdi kullanmnn salanamamas
gibi nedenlerle dk verim elde edilmesi.
79

 Erozyon problemi ( lkemizde ve ilimizde rzgar ve su erozyonunun ok yaygn

olmas ).
Szlemeli tarm modelinin ve tarm sigortasnn uygulamaya sokulamamas.
Tarm deseni, retim planlamas oluturulmam olmas.
nceki yllarda reticinin yzn gldren ve sadece Burdur ilinde retimi
yaplan Virginia tipi ttn yetitiricilii son yllarda uygulanan kota nedeniyle olduka
azalm kota ve taban fiyatlar iftinin bu rnden uzaklamasna yol amtr.
Trkiye retiminin %40nn karland anason retiminin blgede hzla
azalmas (Fiyatlardaki olumsuz gelimeler ve pazarlamadaki sorunlar nedeniyle).
Devletin kontrolnde olan eker pancar retiminde kota uygulamas
Merkez ilede topraktaki kire fazlalndan dolay kloroz problemi
Burdur ilinde arazilerin kk paralar halinde olmas, il merkezinde toprak
yapsnda kire orannn ykseklii, III. altblgenin dik bir araziye sahip olmas, makineli
tarmn kk ve meyilli arazilerde kullanlamamas, kooperatiflemenin ok olmasna
ramen ortak makine kullanmnn yaygn olmamas ve aile iletmecilii eklinde kk
lekli iletmelerin ounlukta olmas gibi problemlerin sonucu olarak birim arazi,
hayvan ve iletme bana retimin dkl, maliyetin ykseklii, kalitenin dkl
nedeniyle reticilerin net gelirleri de dk seviyelerde gereklemektedir.
Su Kaynaklar ve Sulama Problemleri :
Sulama yaplan sahalarda su sathlar kenarlarnda drenaj problemlerinin
zmlenmemi olmas.
Tarm rnlerinin yetitiriciliinde sulama nemli bir ncelie sahiptir. Sulama
tarmsal retimde verimi ok etkilemekte olup, mevcut su kaynaklarnn kullanmnda
blgenin ve rnn zelliklerine gre sulama ynteminin belirlenmesi reticilerin bu
konuda daha fazla bilinlendirilmesi gerekmekte ok sulamann uzun dnemde fayda
deil zarar getirecei konusu belirginletirilmelidir.
lde mevcut gl ve gletlerde balklk yapmak isteyenlerin kooperatif ats
altnda bir araya gelerek retimde bulunmalar olumlu bir gelimedir.

6.1.2.3. Yaym Hizmetlerindeki Problemler

Kadn iftilere ynelik yaym hizmetlerini karlayabilecek yeterli sayda teknik

eleman eksiklii.
Tarmsal yaym almalarnda pazarlama ve rgtleme gibi konularda gerekli
kooperatiflerle eitim almalar yaplmakta olup, kooperatiflerin uygulamalar mevcut
durumda yeterli olamamaktadr.
Burdur ili hayvancl ile n plana kan bir il olmasna ramen hayvansal
retimde verim olduka dktr. Hayvansal retimde samal st srlarnda (Holstein)
bykba hayvan bana st verimi 15 kg. olup yine olmas gereken verimden 3 kat
daha dktr.
Mevcut durumda, gerek tarla rnlerinde gerekse hayvansal retimde verimin
dkl kalitesiz ve yetersiz girdi kullanm ile yetitiricilik artlarnn tam olarak yerine
getirilememesinden kaynaklanmaktadr.
zellikle szlemeli iftilik uygulamasnn yaplmamas kaliteli girdi temini,
retim ve pazarlamada fiyat dengelerini olumsuz etkilemektedir.
Burdur ilinin tantm yeterince yaplamamaktadr.

6.1.2.4. rgtlenme Problemleri

Burdurda 11 ilede 202 kyde toplam 224 adet tarmsal amal kooperatif
olmasna ramen mevcut ou kooperatifin ortaklarnn stlerini toplama, ortaklarna
yem temin etme ve baz kooperatiflerde ise kooperatif otobsyle tamaclk yapma
dnda baka bir hizmet ve fonksiyonlar bulunmamaktadr. Bununla birlikte baz
80

kooperatifler ise bu ilerin yan sra souk hava deposu ve yem krma, kartrma
makineleriyle bu hizmetleri de vermekte olup bu tr farkl hizmetlerin tm kooperatiflere
yaygnlatrlmasna allmaktadr.
ABye uyum ve DT Tarm Antlamas kapsamnda ortaya kan yeni ticaret
anlay ierisinde, piyasalamalarna uygun esnek yapda kurulu ve organizasyonlarn
oluturulmas nemlidir. Tarmsal retici Birliklerinin oluturulmas ve gelitirilmesi
kurumsal reform almalarnn bir aamasdr. Gerek Trkiyede gerekse Burdurda
tarm sektrnde bir ok tarmsal rgtler bulunmaktadr.
Burdurda tarmsal amal kooperatifler, Ziraat Odalar, Tarm Kredi
Kooperatifleri tarmsal almalar yapmaktadrlar. Ancak bu tarmsal amal kooperatif
ve birlikler yetitirici birlikleri dnda ABne ye lkelerdeki ifti rgtleri gibi rn
eitleri ve deiik tarmsal konularda ihtisaslam bir ekilde grev yapmamaktadrlar.
retici Birlikleri Yasa Tasars kanunlat takdirde, pazarlama, yaym, girdi temini,
retim planlamas, iftilerin pazarlk gcnn arttrlmas, fiyatlarn uygun bir ekilde
belirlenmesinde iftilerin sz sahibi olmas konusunda yardmc olacaktr.
Burdurda tarmsal amal kooperatifler bakmndan yeterli sayda rgtlenme
mevcuttur. Ancak mevcut tarmsal kalknma kooperatifleri konusunda tecrbe ve bilgi
sahibi yneticilerle almadklar ve kooperatif anlayndaki eksiklikler nedeniyle
ortaklarnn yem temini, st toplama dnda grev ve ilkelerini tam olarak yerine
getirememekte kooperatiflerin daha ileri seviyelere ulamasn salayamamaktadrlar.
Kooperatifler dnda st rgtlenme olarak birlikler yeteri kadar olumamtr.
rgtlenme ve rgtlerin grevlerini yerine getirmeleri halinde krsal kesimin ve tarmsal
retimin geliimini salayabilecektir.
Kooperatiflerin bulunduu kydeki reticilerin rnlerini tek elden toplayp
pazarlayamamas rn fiyatlarn olumsuz etkilemektedir.

6.1.2.5. Tarm Politikalarnn Etkisiyle Oluan Problemler

Tarm sektrne kullandrlan kredilerin faizlerinin ykseklii.

TMO, Tekel gibi tarmsal kurulularn destekleme almlarnn yldan yla
azalmas.
Devlet tarafndan verilen desteklemelerin dorudan rne verilmemesi.
Desteklemelerin, blgenin toprak ve iklim artlarna uygun rnlerin yetitirilmesini
tevik edecek ekilde, dorudan retilen rne verilmesi durumunda rn deseni
oluturulmas salanabilecektir.
Trkiye ABye yapt tam yelik bavurusunun nda ve DT Tarm
Anlamas kurallar erevesinde, kendi tarmsal kurumlarnn ve uygulamalarnn AB
normlarna uyumlu hale getirilmesini kapsayan bir tarmsal politika reformu sreci
yaamaktadr. Tarm reformu kararlar arasnda Ziraat ve Halk Bankas tarafndan
iftilere verilen kredilerin Devlete olan maliyetinin azaltlmas amacyla kredi
sbvansiyonunun kademeli olarak kaldrlmas yer almaktadr. iftilerin tarmsal retim
aamasnda ihtiya duyduklar kredi talebi, tarmsal kredi faiz oranlarnn ykseklii
nedeniyle yldan yla azalmaktadr.
Burdurda da lke genelinde olduu gibi reticiler rnlerine verilen dk taban
fiyatlarndan olumsuz etkilenmektedirler.
Burdurda geni bir alanda eker pancar ekimi yapan reticiler arasnda eker
pancar ekililerine uygulanan kota ve eker fabrikalarnn zelletirilmesi konusunun
tam olarak belirginlememesi eker pancar reticilerinde bir tedirginlik oluturmaktadr.
Pazarlama problemi
Pazarlama konusunda gerekli alt ve st seviyede bir organizasyonun
bulunmamas.
Tarmsal sanayinin bulunmamas nedeniyle, hammaddenin ilenememesi ve bu
nedenle gerekli istihdamn salanamamas.
81

zellikle Burdurda ylda ortalama 250.000 ton retilen stn lde 74.500 tonu
ilenmekte, kalan 175.500 ton stn byk bir ksm Burdur dndaki dier illerde
ilenmek zere gnderilmekte, az bir ksm da halkn kendi tketimine harcanmaktadr.
Burdurda mevcut Tarmsal Kalknma, Sulama ve Zirai rnler Kooperatifleri ve
Kooperatifler st Birlii st toplama, pazarlama, ihalede fiyat belirleme, uygun kalite ve
fiyatla fabrika yemi temin etme konularnda grev ve sorumluluklarn tam anlamyla
yerine getirememektedirler. Burdurda tarmsal retimde; standardizasyon, kalite
kontrol, iaretleme, ambalajlama, snflandrma, marka oluturulmas, reklam gibi
retim ve pazarlama hizmetleri ok yetersiz olup, bunun sonucu olarak da fiyatlar ok
dk gereklemekte ve ihracat imkanlar ok azalmaktadr. Bitkisel ve hayvansal
rnlerde bir borsann olmay kalitenin ykselmesine, standardizasyonun
salanmasna ve uygun fiyatn olumasna engel oluturmaktadr. lde gerek bitkisel
gerekse hayvansal rnler iin tm alanlarda en ksa zamanda fonksiyonel bir borsann
oluturulmas ok nem arz etmektedir.
retici birliklerinin oluturulmam olmas.

6.1.2.6. Dierleri
Et ve rnlerinin pazarlama problemi olmamasna ramen et ve rnlerini
ileyen iletmelerde hammadde skntsnn olmas.
Besi rk sr yetitiriciliinde st sr yetitirici birliine verilen imkanlar
verilmemesi nedeniyle tercih edilmemesi, besi hayvan satlncaya kadar scak para
aknn olmamas (st sr yetitiricilinde srekli st sat ile scak para aknn
salanmas).
Besi rk bykba hayvan saysnn yeterli olmamas, st rk bykba
hayvanlarda kemik firesinin fazla olmas retim maliyetini artryor.
Et rnlerinde vakumlama ile paketlemede kullanlan shrink poetinin yurt
dndan getiriliyor olmas retim maliyetini artryor.
Gerek iftilerin belirlenememesi.
Buza mamas olarak ithal edilen sttozunun yourt imalatnda da kullanlmas.
Hububat taban fiyatlarnn dk olmas reticiyi baka rnlere ynlendiriyor,
Burdur ilinde bulunan un ve makarna fabrikalar hammadde temininde glk ekiyor
baka illerden temin edilen hammadde retim maliyetini artryor.
Makarnalk budaylarda rn kalitesi yeterince iyi deil.
hra edilen rnlerde devlet destei salanmas ve dviz fiyatlarndaki
dalgalanmalardan iletme sahiplerinin olumsuz etkilenmeleri nlenmeli.
Tarm ve hayvanclk organize sanayinin olmamas.
G
Sanayileme orannn (IV.altblge) fazla olmas tarm alanlarnn ama d
kullanmna sebep olmas.
lin tantmnn yeterince yaplamamas, Burdur ilinin corafi konum olarak
turizm ve sanayisi gelimi Antalya, Mula, Denizli, Afyon ve Isparta gibi iller arasnda
yer almas hem bir olumsuzluk hem de dikkat ekmesi ve piyasay hareketlendirebilecek
bir durum oluturmas ynnden olumluluk oluturmaktadr.
Kylerde sosyal yaantnn olmamas, yaam standartlarnn dk olmas.

82

6.2. POTANSYELLER
6.2.1. Meralar

Burdurda mevcut byk ve kk ba hayvan populasyonuna yeterli olabilecek

oranda ayr-mera yoktur. lde toplam 104.793 sr olmasna karlk, kadastro
ilemleri tamamlandktan sonra olmas muhtemel ayr-mera arazisi 10.000 hektar
civarndadr. Bykba hayvan bana den mera arazisi 0,9 dekar olup, olmas
gerekenin ok altndadr.

6.2.2. Su Kaynaklar

Burdur ilinde su rnleri yetitiricilii iin uygun olan halihazrdaki akarsu, baraj
glleri ve gletler kapasitelerini tamamlam olduklarndan ancak yeni yaplacak veya
inaat halinde bulunan baraj ve gletlerin tamamlanmasndan sonra bu alanda yeni
projeler iin alan salanabilecektir. lde 31 adet Su rnleri tesisi olup yllk 991,5 ton
alabalk retme kapasitesine sahiptirler.
l tarm arazilerinin 206.693 hektar alan sulamaya uygun olup, 93.749 hektar
halen sulanmaktadr. Projeleri dorultusunda inaat devam eden projelerin
tamamlanmasyla 12.253 hektar alan daha sulamaya alacaktr. Sulamaya uygun
olmayan alan 44846 hektardr.

6.2.3 Yem Bitkileri retimi

Burdurda mevcut yem bitkisi retimi gerekli retimin ok altndadr.

Burdur ilindeki bykba hayvan says : 104.793
Saman retimi
: 397.528,5 ton
Toplam Yem Bitkisi retimi
: 204.232 ton olup bykba hayvan
bana 1,87 ton kaliteli kaba yem dmektedir. Bu miktar artrmak iin kota uygulamas
sonucu ekili alanlar daralan rnlerin yerine yem bitkileri ekilii yaplmas retimi
artracaktr.
Burdurda sertifikal yem bitkileri tohumluu retimi yaplmamaktadr.

6.2.4. Hayvansal retim

lde mevcut hayvan populasyonunda en ideal bakm ve besleme artlar yerine
getirildiinde verimlerde de art olacaktr.

6.2.5. Kullanlmayan Araziler

lde 236.200 hektar tarm arazisi olup, tm arazi iindeki oran %34.29dur.
Tarma elverili olduu halde eitli nedenlerle kullanlmayan tarm arazisi 49.247,6
hektar olup tarm alan iindeki pay %20,8dir.

83

Tablo 33 : Potansiyellerin Tespiti

Arazi
snflar
ve
kullanm
ekli

lenemeye
n arazi

Sulama
durumu

Nfus

rgtlenme
durumu

Tanmlama
-Toplam 236.100 hektar tarm
arazisinin %88,99u I-IV snf olup
%11.11i V-VII.snf arazidir.
III.snf arazilerin %75,7sinde,
IV.snf arazilerin 24nde orta
derecede erozyon, IV.snf arazilerin
%64nde iddetli erozyon hkm
srmektedir.

Mevcut Durum
I-IV Snf arazilerin dnda, VIV snf arazilerde tarma
elverili olmadklar halde bir
miktarnda tarmsal retim
yaplmaktadr.
-Burdurda 87.558 hektar
alanda hi veya hafif erozyon
mevcuttur. Bunlar dz ve
derin
topraklardr,
dier
topraklarn etkisiyle I.den
IV.ye kadar farkl kullanma
kabiliyeti
snfnda
yer
almaktadrlar.

-Toplam tarm arazisi 236.200 ha

olup, tarma elverili olduu halde
kullanlmayan tarm arazisinin oran
%20.8dir.

Toprak yas olarak uygun

ancak ar meyilli ve tal
olduu iin kullanlmyor.
Ayrca arazilerin kk
paralar halinde olduundan
ve miras sonucu
paylamlardaki
anlamazlklar nedeniylede
kullanlmadan atl durumda
bekletiliyor.
191.354 hektar tarm alan
30.889 hektar alan DS,
sulanabilir niteliktedir
26.274 hektar alan Ky Hizm.
ve 35716 hektar alanda halk
sulamas eklinde toplam
92.879 hektar alan yer alt ve
yerst su kaynaklaryla
sulanmaktadr.
2000 yl saymlarna gre Burdur li G nedeniyle krsal kesimde
toplam
nfusu 256.803 olup, hzl bir azalma olmaktadr.
%45.52
si
krsal
alanda 1990-2000 yllar arasndaki
yaamaktadr.
10 yllk dnemde l toplam
nfusu %0.74, ehirler nfusu
%8.02 artarken, kyler nfusu
% -7.32 orannda azalmtr.
Bu oranlar kylerden ile
merkezlerine ve merkezden
de baka illere olduka
yksek oranda bir gn
olduunu gstermektedir.
97 adet 41.238 ortakl Tarmsal
Kooperatif mevcuduna
Kalknma Koop, 109 adet 18.189
bakldnda yksek oranda
ortakl Sulama Koop, 7 adet 319
bir rgtlenme vardr. yeler
ortakl Su rnleri Koop, 29 adet
birden fazla kooperatife kaytl
Tarm Kredi Koop, 1 adet 83.982
olabildikleri iin toplam ye
ortakl Pancar Ekicileri Koop,1 adet saysn tam olarak vermek
188 ortakl Kooperatifler Birlii, 1
mmkn olmamaktadr.
adet 847 ortakl Holstein Dam. Sut
S. Yet. Birl. ve 3 adet 22251 yeli
Ziraat Odas vardr.

84

Gelime Potansiyeli
lde yem bitkileri retimi
mevcut hayvan
populasyonunun ihtiyacn
karlamamaktadr. V-VII
snf arazilerde korunga
yetitiriciliine arlk vermek
gerekir.
-Eim fazla olduu yerlerde
ilimizde doal olarakta
yetiebilen ve ilimizde
ilenip ihracat yaplan
kapari bitkisinin retimi
yaplabilir. Bylece
erozyonunda bir derece
engellenmesi salanabilir.
Bu araziler arazi
toplulatrlmas yaplmas
sonucu ve miras hukukunun
yeniden dzenlenmesiyle
tarma kazandrlabilir.

Devam eden projelerin

tamamlanmasyla 12.247
hektar alan daha
sulanabilecektir.

2010 ylnda Burdurda

nfusun 258.721 olmas
beklenmektedir.

rgtlenme oran ok
yksek olmasna ramen
Kooperatifler
szlemelerinde belirtilen
grevlerinin ounu yerine
getirmemektedir.
Kooperatiflerin reticileri bir
araya toplamalar ve
ortaklarn tm rnlerini tek
bir elden pazarlama
imkanlarn ortaya koymalar
hedeflenmektedir.

Tablo 34 : nemli Tarmsal rnlerin Deerlendirilmesi

Tanmlama

Mevcut Durum ve
Verimlilik Dzeyi
Yem Bitkileri Burdurda 2002 ylnda 8274,4 Yem bitkilerinin verimleri
hektar alanda yem bitkileri
Trkiye ortalamasnn
retimi
ekilii yaplm olup toplam
zerindedir.
tarm alannn %3,5ini
oluturmaktadr.

Hayvansal
rnler

Su rnleri

Hububat
retimi

Gelime Potansiyeli

En fazla yem bitkisi

I.altblgede, daha sonra II. ve
IV. altblgelerde retilmektedir.
eker pancar ekim alanlarnn
daraltlmas halinde alternatif ve
zorunlu rnlerin yem bitkileri
olmas gerekir.
Bykba hayvan
lde tm sektrler arasnda en lde ayr-mera alan
10000 ha civarnda olup,
populasyonunun hemen hemen
nemli geim kayna
tamamn kltr rknn
hayvanclktr. Mevcut hayvan mevcut hayvan
populasyonunun
oluturmas st veriminin
varlnn %58i
beslenmesinde kaba yem artrlmasna ynelik almalar
I.altblgededir.
ann domasnda
tevik etmektedir. Bakm ve
l genelinde yerli rk hayvan
nemli bir etkendir.
beslenme artlar yerine
says 1356 olup, oran
getirilerek ortalama 30 k/ba
%1.24tr. Kltr melezi 1907 lden dier illere Damzlk
verim almak hedef olarak
ba olup oran %1,7, saf kltr st sr satlar devam
etmektedir.
belirlenmitir.
105861 ba olup oran
St verimi yllk ortalama
Damzlk st sr
%97dir.
4575 lt/batr.
yetitiriciliinde tohumlama
Bal verimi 14 kg/kovan dr. yaparken kan ba kontrol ile
Et verimi bykba
daha kaliteli damzlklar
hayvanda ortalama 202.36 yetitirilebilecektir.
kg/ba, kkba
hayvanlarda 21.86 kg/ba
tr.
Havuz balkl iin
Balk yemi fiyatlarnn
Akarsu kaynaklar havuz
mevcut su kaynaklar
drlmesi, su rnleri
balkl iin
kapasitelerini
maliyetlerinin drecek ve
deerlendirilebilecektir.
tamamlamtr. Akarsu
ucuzlayan fiyatlarla tketim
kaynaklar zerinde havuz artacak, kapasite kullanm oran
balkl retimi yapma
ykselecektir. Ayrca yeni
imkan aktr.
tesislerin kurulmas da tevik
Su rnleri tesislerinde
edilmi olacaktr.
2001 ylnda toplam 552
Ton/Yl retim yaplm
olup, kurulu kapasite 991,5
Ton/Yldr. Kapasite
kullanma oran %56 dr.
Nadas alanlarnn ve tarma
Hububat retiminde
eker Pancar
elverili olup kullanlmayan
hububat nadas sistemi
arazilerin deerlendirilmesi
uygulanmaktadr. retim
halinde daha fazla retim ve
miktar ve deeri
bakmndan buday dier deer elde edilebilir. Ayrca
verimi yksek eitler ile ana
hububat eitleri iinde
ve sertifikal seviyede
birinci sradadr.
tohumluklarn kullanlmas
halinde verim, retim miktar ve
retim deeri ykselecektir.
eker Kanunu nedeni ile lde
lde eker pancar tm alt
lde yetitirilen endstri
eker pancar ekim alanlar
blgelerde yetitirilmektedir.
bitkileri arasnda eker
azalacak olup, retim de
Ancak en fazla I. Alt Blgede pancarnn byk bir
decektir. eker pancar-nn
yetitirilmektedir. Toplam
arl vardr.
ekilmeyecei alanlarda
retimin %51,47si I.
alternatif retim olarak
altblgede, %38.96s II.
hayvanclk iin ok zaruri olan
altblgede, %2.49u ise III.
yem bitkileri ekilii yapmak
altblgede ve %7,05i IV.
uygun olacaktr. Ayrca bu
altblgededir.
alanlarda ayiei de
dnlebilir.

Kay:Tarm l Md.2004

85

BLM 7. AMALAR VE STRATEJLER

7.1. AMALARIN BELRLENMES VE UYGUN STRATEJLERN
GELTRLMES
7.1.1. Amalar
Burdurda krsal kalknmann gerekletirilebilmesi iin belirlenen amalar drt
balk altnda toplanmtr. Bu amalar ldeki mevcut problemlerin ve potansiyellerin
ortaya konulmas sonucunda belirlenmitir. Burdurda mevcut problemler aslnda
Trkiyede genel problemlerdir. Trkiyede uygulanmakta olan sekizinci 5 yllk kalknma
plan ierisinde yer alan tarm politikalarnn amalar, ilin kalknma problemlerini
zmeye ynelik amalar da kapsamaktadr. Bu amalar yle sralayabiliriz.
- Tarmda verimliliin arttrlmas.
- Tarmsal sektrde gelirin arttrlmas ve bylece tarmsal gelirin lke GSYH
iindeki orann ykseltilerek krsal kesimde tarmsal retimde bulunan nfusun refah
dzeyinin ykselmesini salamak, sosyal dengenin kurulmas.
- Gda gvencesinin ve gvenliinin salanmas.
- Gelimi bir tarmsal retimi salamak ve bunun srdrlebilirliini temin etmek.
Bu amalar tm alt blgelerin her biri iin geerlidir. Tespit edilen bu genel
amalara ulalrken takip edilecek yntemde alt blgelerin birbirlerine kyasla ne kan
ncelik ve ivediliklerine zen gsterilecektir.
Burdurda bitkisel ve hayvansal retimde baz rnlerde verimde istenen gelime
tam olarak salanamamtr. l tarmnn mevcut yaps incelendii 5 inci blmde
retimler rakamlarla belirtilmitir. Her trl tarmsal retimde verimliliin arttrlmas;
maliyetin drlmesini, gelirin ykseltilmesini ve reticilerin ekonomik olarak daha st
dzey refah seviyesine ulamasn salayacaktr. Refah seviyesinin ve sosyal
imkanlarn arttrlmas kyden kente gn nlenmesine de yardmc olacaktr.
reticilerin gelirinin arttrlabilmesi iin verimliliin arttrlmasnn yansra katma deeri
yksek, daha kaliteli ve daha cazip rnlerin retimi ile de olabilir. Burdurda st, et gibi
olduka fazla miktarda retilen tarmsal rnlerin ileme, paketleme gibi tesislerin
saylarnn arttrlmas retim miktarn arttracak ve rn kalitesini ykseltecektir.
lkemizin yesi olaca AB ve DT Tarm Anlamas kurallar nedeni ile gelecek
yllarda tarm rnlerinin Avrupa pazarlarnda rekabet edilebilir zelliklerde olmas
gerekmektedir. Tarm rnlerinin rekabet edebilmesi de gda gvenliinin salanmas
lke genelinde rn deseninin oluturulmas ile mmkn olabilecektir. Gerek lke
gerekse l olarak uygulanacak projelerle ksa srede gerekli kalite, standardizasyon ve
gda gvenliine ulamak mmkndr. Burdur ncelikle st srcl ve uygulanan
tarmsal politikalar sonucunda yava yava yetitiricilii azalan Virginia tipi ttn, gl,
haha, eker pancar ve anason gibi rnlerde lke genelinde bir retim yapyor
olmasna ramen artk iftilerimiz bu rnlerden uzaklamakta ne yetitireceini
bilemez bir hale gelmektedir. Ancak yetitirilecek rnlerin eldeki kaynaklara (toprak,
iklim, su vb.) en uygun olan yerlerde ve ihtiyaca gre retilmesi pazar imkanlarn
artracak rnlere verilecek desteklemelerin lke genelinde bir retim planlamas
yaplacak ekilde dzenlenmesi tarm rnlerindeki retim ve fiyat dalgalanmalarn en
aza indirecektir.
Belirlenen amalara ulamak iin ortaya konan problemleri zmlemek uzun
srede mmkn olabilir.

86

7.1.2. Tarmsal Gelirin Artrlmas

Strateji :
-retim maliyetlerinin drlmesi,
-Giriimcilik, yeni retim sahalarna ynelinmesi,
-Tarmsal mekanizasyonun, ortak makine kullanm ile birlikte salanmas,
-zellikle katma deeri yksek rnlerle, lin toprak ve iklim gibi zellikleri
bakmndan avantajl rnlerin retimine arlk verilmesi,
-rgtlenmenin amalarnn kavranarak gereklerinin yerine getirilmesiPazarlama sisteminin gereklerinin uygun olarak oluturulmas,
-Arazilerin miras yoluyla paralanmasnn engellenmesi, paralanm arazilerin
arazi toplulatrlmas ile birletirilmesi ve topra ileyecek olan kiiye verilmesinin
temini,
-Tarmsal rnlerine dayal sanayinin kurulup gelitirilmesi,

7.1.3. Gda Gvenliinin Salanmas

Strateji :
- AB standartlarna uygun rn retimi,
-Genetik hizmetlerinin en iyi ekilde yaplmas ve bunun iin gerekli nlemlerin
alnmas,
-Mmkn olduu kadar zellikle pazarlamada risk yaanan veya ihracata dnk
tarm rnlerinde szlemeli retimin yaygn ve youn olarak yaplmas,

7.1.4. Su rnleri retimi

Strateji :
-Yem maliyetlerinin drlmesi,
-Tm akarsu, baraj gl ve gletlerde mevcut su rnleri yetitiricilii
potansiyelinin tam olarak kullanlmas,
-Saklama ve souk hava deposu sisteminin yeterli kapasitede kurulmas,

7.2. TARIMSAL VERIMLILIIN ARTIRILMASI

Tarm retimini ana grupta toplayabiliriz ki bunlar; bitkisel retim, hayvansal

retim ve su rnleri retimidir. Tarmsal retimde verimliinin artrlmas iin
uygulanacak stratejileri belirlerken bitkisel ve hayvansal retimle birlikte srdrlebilir
tarm iin ayr stratejiler gelitirilmitir.

7.2.1. Hayvansal retim

Strateji :
-Suni tohumlamada kan ba kontrolne gre tohumlama yaplmas
-Besleme, bakm artlarnn iyiletirilmesi ve hayvan barnaklarnn teknie uygun
hala getirilmesi,
-ehir iinde bulunan hayvan barnaklarnn bir araya getirilerek, retimde ve
rn ilemede organize sanayinin kurulmas
-Yem bitkileri ekiliinin artrlmas, bakm artlarnn iyiletirilmesi
-Yemlerde ve stte aflatoksin kontrol denetiminin salanmas

7.2.2. Bitkisel retim

Strateji :
-Burdur iklim ve toprak yapsna uygun sertifikal veya ana seviyede tohumluk
kullanlmas,
-Tarmsal retimde belirlenen ihtiyalara gre girdi kullanlmas,

87

-Nadasa brakma ynteminden vazgeip rnlerin topraktan kaldrd ve verdii

mikroelementlere gre planl (mnavebe veya oluturulacak tarm deseni retim
planlamasna gre) ekimin salanmas.
-Tarma elverili olup, ekilip dikilmeyen arazilerin tarma kazandrlmas,

7.2.3. Srdrlebilir Tarm

Strateji :
-lde mevcut tarm arazilerinin snflarnn ve kapasitelerinin gz nne alnarak
deerlendirilmesi ,
-Her trl yerst ve yer alt doal kaynan en iyi ekilde kullanlmas,
-Son yllarda tm gelimi lkelerde uygulanan ekolojik (organik) tarmn
uygulanmas,
-Tm dnyada olduu gibi ilde de nemli bir sorun olan erozyonla gereken
mcadelenin yaplmas,
Tablo 35 : Master Plan Stratejilerinin SWOT Analizi
Amalar
Frsatlar
Bitkisel
retim

Strateji
-Yreye uygun
sertifikal tohumluk
kullanm

Mevcut durum
ve gl yn
klim ve toprak
yaps uygun

Zayf Yn

Kooperatif
yeleri
arasndaki
ekimeler

-Ortak Makine
kullanm
-Drenaj problemi
olan alanlarn
rehabilite edilmesi

Frsatlar

Tehlikeler

Yem bitkileri
tohumu iin pazar
bulma ans
yksek

Erozyon

Su kaynaklar, su
rnleri retimi ve
sulama iin yeterli

Arazilerin
ok paral
ve kk
olmas

-Mnavebeli ekim
sisteminin
yerletirilmesi
(rnlerin topraktan
kaldrdklar ve
verdikleri element ve
minerallere gre)
-Tarma elverili
kullanlmayan
arazilerin
deerlendirilmesi

Yem Bitkileri ekim

alan iin yer
oluturmas

-Arazi
toplulatrmasnn
salanmas
Hayvansal
retim

-Bakm ve beslenme
artlarnn
iyiletirilmesi, yem
bitkileri ekiliinin
artrlmas
-Hayvan
barnaklarnn ak
ve yar ak hale
dntrlmesi
-Su rnleri
retiminin artrlmas

Arazilerin
dik ve tal
olmas
Miras yoluyla
paralanmas

Kltr rk
orannn ok
fazla olmas

Kaba yem a

Ahrlarn ev
altlarnda olmas
Alabalk
yetitiricilii
yaplabilecek
su sathlarnn
yeterli olmas

Yemlerde ve sutte

Balk yem
fiyatlarnn
yksek olmas
Kontrol

88

Kota uygulanan
rnlerden aa
kan arazilerde
kaba yem retimi
yaplabilir

Kullanm d
arazilerin
kiraya
verilememesi

Hayvanclktan
salanan rnn
pazar pay
olmas
Su
kaynaklar
kirlilii

Tarmsal
gelirin
arttrlmas

Gda
gvenlii

aflatoksin
denetiminin
oluturulmas
-Pazarlama
sisteminin ve
rgtlenmenin
iyiletirilmesi

-Szlemeli retim
modelinin
yerletirilmesi
-retim maliyetlerinin
azaltlmas
-Organize tarm
rnleri sanayinin
kurulmas, giriimcilik
ruhunun gelitirilmesi
-Kaliteli ve
standartlara uygun
rn retimi

mekanizmasnn
olmamas
rgtlenme
oran yksek

Kooperatif
almalar
genele
yaylmam st
ve yem zerine
odaklanm
Kooperatiflerde
konuyu bilen
sorumlu mdr
sisteminin
olmamas

retilen rnleri
ileme imkan
yok yada
yetersiz.
Eski
alkanlklarn
srdrlmesi

Verim dk

-Kontrol ve denetim
hizmetlerinin
glendirilmesi

Srdrlebilir
tarm

-Arazilerin kullanm
kabiliyet ve snflar
dikkate alnarak
kullanm
-Erozyonla mcadele

-Ekolojik tarm
Doal
Kaynaklarn
Kullanm

Gne Enerjisi
aratrmas

lin turizm ynnden

tantmnn yaplmas

Kay.:Tarm l Mdrl-2004

Kontrol
hizmetlerinin
birka kurulu
tarafndan
yaplmas, yetki
karmaas

retilen rnn
pazar garantisinin
olmas

rn deiikliine
gidildiinde gelir
artacak
dolaysyla gda
gvencesi
salanacak

Kapari gibi bitkiler

erozyonla
mcadelede
kullanlabilir
rn deseni
oluturulabilir

Arazinin dik
oluu
(zellikle III.
altblge)
l genelinde
ortalama ak
gn says 150
gn olup,
gnelenme
sresi 7
saattir.
Birok antik
ehrin varl
ve yayla
turizminin
yaplabilir
olmas

89

le merkezlerinde
ve krsal kesimde
sosyal hareketlilik
salanmas, yeni
gelir imkanlarnn
oluturulmas

Rzgar
ve su
erozyonu

BLM 8. PROGRAM VE PROJELER

8.1. AMA VE STRATEJLER KAPSAMINDA YER ALAN MEVCUT PROJELER
Tablo 36: Burdur linde Uygulanan zel dare ve SYDV Kaynakl Projeler
PROJE
KATEGOR
Dev Tekli
Bitm
am
f
i
Ede Edil
Olan
n
en
X

X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
x

X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X

PROJELER

Elektronik
Meteorolojik Set()
HPLC (Yksek
PerformansLikit
Kramatografi
Cihaz)()
Deijonize Su Cihaz
Ot Slaj makines 2
adet()
Pnmatik Mibzer(i)
Karma Yem retim
nitesi1 ADET )
Karma YEM retim
nitesi(1 adet)()
Bio Enerji Tesisi()
Selektr Slaj
Makinesi()
Selektr Binas
Hayvan Pazar Tamir
ve Onarm()
Basn Yayn Krtasiye
Giderleri()
Hayvan Hastalklar
le Mcadele()
Proje akaryakt
Giderleri()
Bitki Hastalklar ile
Mcadele()
Hastalklara Dayankl
Karpuz
Yetitircilii()
Hastalklara Dayankl
Karpuz
Yetitircilii()
Antep Fst
Alamas()
Yabani Zetin
Alamas()
Badem Aac
Alamas()
Bodur Kiraz
Yetitiricilii()
Bodur Elma
Yetitiricilii()
ilek Yetitiricilii()
Nar Yetitiricilii()
Ceviz Yetitiricilii()
Ba Tesisi()
Plastik Sera
Tesisi()
Yonca retim Gelit.
()

PROJ
E
SRE
S

HEDEF GRUP VE
YARARLANICILAR

SORUMLU
KURULULAR

Proje Bedeli (1000TL.)

2004

Merkez le

l Mdrl

30,000,000

2004

Merkez
le(Laboratuar)

l Mdrl

101,000,000

2004

Bucak le Mdrl

2004

Merkez ve leler

2004

Merkez ve leler

l Mdrl
Bucak le
Mdrl
l-le Mdrl

6,8000,000

2004

Merkez ve leler

l Mdrl

14,000,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

14,000,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

5,000,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

30,000,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

30,000,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

20,000,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

20,000,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

20,000,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

20,000,000

l-le Mdrl

3,000,000

2004

2,165,000
6,8000,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

15,000,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

2,500,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

2,500,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

2,500,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

16,000,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

72,,000,000

2004
2004
2004
2004

Merkez ve leler
Merkez ve leler
Merkez ve leler
Merkez ve leler

l-le Mdrl
l-le Mdrl
l-le Mdrl
l-le Mdrl

3000,000
3,000,000
8,700,000
16,500,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

27,500,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

46,000,000

90

X
X
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x

PROJE
KATEGOR
Dev Tekli
Bitm
am
f
i
Ede Edil
Olan
n
en
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x

Korunga retim
Gelitirme()
Slajlk Msr retimi
Gelitirme()
Tohumluk Temini()
Erken Uyar Sistemi
(zel d.)
Buday Toh. Alm
(zel d.)
Pnmatik Mibzer
Alm(z. d.)
Bask Mak. Alm
(zel dare)
Bilgisayar Alm (zel
dare)
ilek Yet. Teviki
(zel dare)
Bodur Elma Yet.Te.
(zel d.)
Bodur Kiraz Yet.Te.
(zel d.)
Ceviz Yet.Te. (zel
dare)
Nar Yet. Te. (zel
dare)
Narenciye Yet. Te.
(zel d.)

PROJELER

Antep Fst Yet.Te.

(z.d.)
Yalk Ayiei Yet.
(zel d.)
Nohut Yet.Gelitirme
Pr.(z.d.)
Ba Tesisi Gel. Pro.
(zel d.)
Zir.Mc.Yayn Pro.
(zel d.)
Plastik Sera Yapm
(zel d.)
ayr Bime
Mak.Alm (z.d.)
Silaj Mak. Alm (zel
dare)
ukur Ama
Mak.Alm (z.d.)
VCD Player Alm
(z. d.)
Un Deirmeni ve
Tohum Temizleme
nitesi (zel dare)
St nei
Rasyonlarna Katlan
Aspir Tanesinin St

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

13,000,000

2004

Merkez ve leler

l-le Mdrl

38,000,000

2004

Merkez ve leler
Merkez-Bucak (3
adet)

l-le Mdrl

19,924,000

l-le Mdrl

7.000.000

2003

Merkez ve leler

l-le Mdrl

25.000.000

2003

Merkez ve leler (11

adet)

l-le Mdrl

26.000.000

2003

Merkez (1 adet)

l Mdrl

10.000.000

2003

Merkez ve leler (20

adet)

l-le Mdrl

40.000.000

2003

Merkez ve leler

l-le Mdrl

8.000.000

2003

Merkez ve leler

l-le Mdrl

20.000.000

2003

Merkez ve leler

l-le Mdrl

7.500.000

2003

Merkez ve leler

l-le Mdrl

1.500.000

2003

Merkez ve leler

l-le Mdrl

4.000.000

2003

Merkez ve leler

l-le Mdrl

1.000.000

2000

PROJ
E
SRE
S

HEDEF GRUP VE
YARARLANICILAR

SORUMLU
KURULULA
R
l-le
Mdrl
l-le
Mdrl
l-le
Mdrl
l-le
Mdrl
l-le
Mdrl
l-le
Mdrl

Proje Bedeli (1000TL.)

2003

Merkez ve leler

2003

Merkez ve leler

2003

Merkez ve leler

2003

Merkez ve leler

2003

Merkez ve leler

2003

Merkez ve leler

2003

Merkez (2 adet)

l Mdrl

2.500.000

2003

Merkez (2 adet)

l Mdrl

10.000.000

2003

Merkez (2 adet)

l Mdrl

2.000.000

2003

Merkez ve leler (11

adet)

l Mdrl

1.000.000

2003

Merkez

l Mdrl

51.000.000

2002

Merkez (Vet.fak.)

l Mdrl

31.000.633

91

2.000.000
1.000.000
2.000.000
4.000.000
5.000.000
40.000.000

x
x

Verimi, Baz Rumen

ve Kan Parazitleri
zerine Etkisi (zel
dare)
Btn Pamuk
Tohumunun St
neklerinde Kullanm
(z.d.)
Sera Yapm (zel
dare)
Koyunculuk (SYDV)
Okul St Projesi
(SYDV)
Bodur Elma
Yetitiricilii (SYDV)

x
x

Seraclk (SYDV)

Seracl Tevik Prj.

(SYDV)
Bodur Elma Yet.
(SYDV)

x
x

2002

2002
2002
2002
2002
2002
2002
2002

Koyunculuk (SYDV)

2002

Koyunculuk (SYDV)

2002

Tohumluk Buday
Alm (SYDV)

2002

Koyunculuk (SYDV)

2002

x
x
x
x

Bulgur-Yem Krma
Mak.
Razaki zm
eidine Uygun
Budama ve Terbiye
ekilleri
Silaj Mak. Alm (zel
dare)
Kekik yetitiricilii
(zel d.)
Ph ve Oksijenmetre
Alm(..)
Hindi Palaz Yet.
(SYDV)

2002

2002

37.390.000
15.000.000
7.200.000
39.600.000
1.100.000
4.600.000
40.490.797
1.500.000

2.122.200

2001

Merkez ve leler
(833m2 fide)

l-le
Mdrl

4.988.000

2001

Merkez (1 adet)

l Mdrl

1.750.000

Merkez (75 ailex50

adet)
Merkez (10 ailex10
adet)
Bucak (10 ailex210
m2)
Merkez-Bucak (3
adet)

l Mdrl

4.500.000

l Mdrl

7.000.000

2000

Sera Yapm

2000

3.000.000

3.363.000

15.000.000

l Mdrl

2000

41.000.000

Merkez (3 adet)

Koyun Yet. (SYDV)

48.500.000

2001

Erken Uyar Sistemi

(zel d.)
Domates Fidesi
Alm(z.d.)
Damla Sulama
Tesisi(zel d.)
Bodur Elma Bahe
Tesis(..)

le
Mdrl
le
Alasun (20 aile)
Mdrl
le
Aasun
Mdrl
le
Alasun (6 dekar)
Mdrl
le
Bucak (10 aile)
Mdrl
Glhisar (10 aile x
le
250 m2 )
Mdrl
le
Glhisar (10 aile x
Mdrl
Glhisar (10 Aile x 20 le
adet)
Mdrl
Kemer (15 ailex 1
le
adet)
Mdrl
Tefenni ( 84 aile x 100 le
k.)
Mdrl
Merkez (20 aile x 11
le
adet)
Mdrl
le
Alasun
Mdrl
l-le Mdl.Merkez-Yeilova (2 x Manisa
5 dekar)
Baclk
Ara.Enst.
Alasun (25 aile )

2000
2000

Bucak

2000

Bucak

2000

Arclk (SYDV)

1999

Meyvecilik (SYDV)

1999

St Srcl (SYDV)

1999

St Srcl (SYDV)

1999

Merkez ve leler
(2500 fidan)
Glhisar (18 ailex20
kovan)
Glhisar (Meyve
Fidan Datm)
Karamanl (22 ailex1
ba)
Kemer (18 ailex 1
ba)

92

le Tarm
Mdl.
l-le
Mdrl
le Tarm
Mdl.
le Tarm
Mdl.
l-le
Mdrl
le Tarm
Mdl.
le Tarm
Mdl.
le Tarm
Mdl.
le Tarm
Mdl.

9.100.000
7.000.000
200.000
259.000
3.000.000
10.500.000
1.660.000
10.960.000
9.999.000

Hindi Palaz Yet.

(SYDV)

1999

Koyun Yet. (SYDV)

1999

Arclk (SYDV)

1999

Seraclk (SYDV)

1999

Arclk (SYDV)

1999

Koyunculuk (SYDV)

1999

Kltr Mantar Yet.

(SYDV)

1999

Seraclk (SYDV)

1999

St Srcl (SYDV)

1999

Seraclk (SYDV)

1999

Arclk (SYDV)

1999

Seraclk (SYDV)

1999

Yumurta Tavuu Yet.

(SYDV)

1999

St Srcl (SYDV)

1999

St Srcl (SYDV)

1999

Koyunculuk (SYDV)

1999

St Srcl (SYDV)

1999

Seraclk (SYDV)

1999

St Srcl (SYDV)

1999

St Srcl (SYDV)

1999

Seraclk (SYDV)

1999

x
x
x

ilek Yetitiricilii
(zel dare)
Ahududu Yet. (zel
dare)
Brtlen Yet. (zel
dare)

1999
1999
1999

Baclk (zel dare)

1999

Seraclk (zel dare)

1999

x
x

Alet Bakm Onarm

(zel d.)
Zir. Mc.la Alm
(zel d.)

1999
1999

Arclk (SYDV)

1998

St Srcl (SYDV)

1998

Seraclk (SYDV)

1998

St Srcl (SYDV)

1998

le Tarm
Mdl.
le Tarm
Mdl.
le Tarm
Mdl.
le Tarm
Kemer (19ailex220m)
Mdl.
avdr (24 ailex10
le Tarm
kovan)
Mdl.
avdr (21 ailex11
le Tarm
ba)
Mdl.
avdr (3 aile-670
le Tarm
m2)
Mdl.
avdr (20
le Tarm
ailex216m2)
Mdl.
le Tarm
avdr (24 ailex1 ba)
Mdl.
avdr (1 ailex 1000
le Tarm
m2 plastik sera)
Mdl.
Merkez (44 ailex10
l Mdrl
kovan)
Merkez (10 ailex 225
l Mdrl
m2)
Merkez ( 237 ailex30
l Mdrl
adet)
Merkez ( 15 ailex 1
l Mdrl
ba)
Altnyayla (40 ailex 1 le Tarm
ba)
Mdl.
Alasun (17 ailex10
le Tarm
ba)
Mdl.
Alasun (200 ailex1
le Tarm
ba)
Mdl.
Bucak (20 ailex210
le Tarm
m2)
Mdl.
Bucak (20 ailex1
le Tarm
dve)
Mdl.
eltiki (14 ailex1
le Tarm
ba)
Mdl.
eltiki (10
le Tarm
ailex210m2)
Mdl.
Alasun (30.000
le Tarm
fide+damla sulama)
Mdl.
Merkez ve leler
l-le
(2000 adet)
Mdrl
Merkez ve leler
l-le
(2000 adet)
Mdrl
Merkez ve leler
l-le
(15.300 adet)
Mdrl
Merkez-Tefeni (3
l-le
adetx210m2)
Mdrl
Silaj Mak. Yedek
l Mdrl
Para Alm
Projeli Seralarda
l Mdrl
Mcadele
Altnyayla (10 ailex15 le Tarm
kovan)
Mdl.
Altnyayla (19 ailex1
le Tarm
ba)
Mdl.
Alasun (20 ailex200 le Tarm
m2)
Mdl.
le Tarm
Bucak (2 ailex 1ba)
Mdl.
Kemer (58 aile-6000
adet)
Kemer (9 aile-95
adet)
Yeilova (37aile-400
kovan)

93

3.000.000
3.220.500
10.500.000
9.181.000
7.200.000
12.705.000
1.926.000
10.000.000
12.000.000
1.000.000
10.500.000
6.500.000
2.160.000
7.500.000
19.000.000

11.800.000
10.600.000
6.500.000
6.500.000
1.666.000
350.000
500.000
1.071.000
2.250.000
146.000
59.915
2.763.300
6.200
7.500.000
750

Arclk (SYDV)

1997

Yumurta Civcivcilii
(SYDV)

Altnyayla (21 ailex10

kovan)

1997

Altnyayla (980 adet)

Etlik Civciv (SYDV)

1997

Altnyayla (970 adet)

1996

Altnyayla-(1 tesis3000 yavru)

1996

Altnyayla-(1 tesis)

x
x

Alabalk Yetitiricilii
(SYDV)
Mantar Yetitiricilii
(SYDV)

Etlik Civciv (SYDV)

1996

Arclk (SYDV)

1996

Kay.:Tarm l Md.2004

Altnyayla-( 980
adet)
Altnyayla (15 ailex10
kovan)

le Tarm
Mdl.
le Tarm
Mdl.
le Tarm
Mdl.
le Tarm
Mdl.
le Tarm
Mdl.
le Tarm
Mdl.
le Tarm
Mdl.

2.020.620
63.700
58.200
66.000
250.000
39.200
643.877

8.1.1. Kooperatif Faaliyetleri

Tarmsal amal kooperatiflerin Bakanlk destekli olarak uyguladklar projelerden

nceki yllarda tamamlanm olanlar ve halen uygulanmakta olan projeler aaya
karlmtr.
Leblebi fabrikas projesi : Yeilova-Niyazlar Tarmsal Kalknma Koop.

5000 ton/yl Kapasiteli souk hava deposu projesi : Bucak-Karapnar Tarmsal

Kalknma Kooperatifi
Ayrca Ortaklar Mlkiyetinde 200 Ba St Srcl Projesi Bakanlka
hazrlanan tip projelerden olup proje kapsamnda iletme binas, ahr inaatlarnn
yapm, st soutma tank, canl demirba (Gebe dve) ve st nakil arac
bulunmaktadr. Proje sresi finans kayna T.C. Ziraat Bankas olanlar 5 yl, Bakanlk
olanlar 7 yldr. Bu projeyi uygulayan kooperatiflere ayrca iletme kredisi verilmektedir.
Ortaklar Mlkiyetinde 200 ba(100x2) st srcl projesini uygulayan tarmsal
amal kooperatifler:
Aziziye Tarmsal
tamamlanmtr.
Kubaba
tamamlanmtr.

Tarmsal

Kay Tarmsal
tamamlanmtr.

Kalknma
Kalknma

Kalknma

Kooperatifi.
Kooperatifi.

Kooperatifi.

1993de

balam

2000de

1997de

balam

2002de

balam

2001de

1996da

Klavuzlar Sulama Kooperatifi. 1996da balam 2001de tamamlanmtr.

Bdz
tamamlanmtr.

Tarmsal

Kalknma

Kooperatifi.

1993de

balam

2000de

Yassgme Sulama Kooperatifi. 1997de balam 2002de tamamlanmtr.

Kayaalt
tamamlanmtr.

Tarmsal

Kalknma

Kooperatifi.

94

1993de

balam

2000de

 Kozluca
tamamlanmtr.

Tarmsal

Kalknma

Kooperatifi.

1993de

balam

2000de

lyas Sulama Kooperatifi. 1993de balam 2000de tamamlanmtr.

Yarky
tamamlanmtr.

Tarmsal

Kalknma

Kooperatifi.

1996da

balam

2003de

Kozluca Sulama Kooperatifi. 2000de balam 2007de tamamlanacaktr.

Kuzky Sulama Kooperatifi. 2001de balam 2008de tamamlanacaktr.
Ortaklar Mlkiyetinde 200 Ba (50x4) Damzlk Sr Yetitiricilii Projesi :
deli Sulama Kooperatifi. 2000de balam 2007de tamamlanacaktr.
Ortaklar Mlkiyetinde 5 ton/gn kapasiteli souk hava depolu mandra projesi:
Glhisar Merkez Tarmsal Kalknma Kooperatifi. 1996 Ylnda balam olup
2003 ylnda tamamlanmtr.
Merkez le SS allca Ky Tarmsal Kalknma Kooperatifi 2004 yl yatrm
Programna alnm ,yatrm kredisi tahsis edilmitir.
Burdur ilinin hayvan varlnn %97,01i kltr ve %1,75i kltr melezi olan bir il
olarak dier illere damzlk st sr satt da gz nne alndnda ildeki Kltr rknn
orann artrmaya ynelik olarak uygulanan Ortaklar Mlkiyetinde 200 ba St Sr
Yetitiricilii Projelerinin bundan sonra yararl olmayaca ortaya kmaktadr.
nk damzlk st srlar yine Burdur ilinden seilmekte ve hayvan bir ahrdan
dierine ayn il snrlar iinde yer deitirmektedir.
Bu nedenle Burdurda hayvancl gelitirmek asndan Damzlk St Sr
Yetitiricilii projelerinin st retmekten ok kaliteli damzlk retimine ynelmesi ve
iletmecilik eklinde 2 ba hayvan yerine en az 15 ba hayvanla uygulanmas kk
iletmelerin iftlikler ekline dntrlmesi iin destek verilmesi daha uygun olacaktr.

8.1.2. Yaym Faaliyetleri

Yaym konusunda Burdur l Mdrlnce srdrlmekte olan 4 tane Bakanlk

projesi mevcuttur. Bunlar :
Yaygn ifti Eitim Projesi (YAYEP) :
Bu proje iftilerimizin tarm kltrn gelitirmek ve tarmn eitli alanlarnda
bilgi ve beceri kazanmalarn salamak amacyla televizyon ile YAYEP 1991-1998
yllar arasnda I.si uygulanan projenin 2001-2006 yllar arasnda uygulanmak zere
II.si uygulamaya konmutur. Proje kapsamnda kayt yaptran iftilere televizyon
yaynlar dnda kitap ve uygulamal eitim destei de salanmaktadr.
Ulusal Eitime Destek Kampanyas Projesi :
2001 Ylnda uygulamaya konulan projenin amac sosyoekonomik ynden
yoksulluk iinde bulunan, zorunlu eitim an gemi eitimsiz 14-45 ya aras gen
kzlarmz ve kadnlarmz bata olmak zere yetikin nfusun tmnn eitim

95

ihtiyalarn belirleyerek eksik eitimlerini tamamlayabilmelerine ynelik programlar

uygulamak, yre ve lke ekonomisinin gelimesi dorultusunda temel yaam becerileri
kazanmalarna, aileye gelir veya ek gelir getirici eitli konularda istihdama ynelik
meslek edindirmektir. Ayrca temel salk, beslenme, hijyen gibi konularda program ve
materyal gelitirmek uygulamaya koymak, bu konularda televizyon programlar
hazrlamak ve yaynlanmasn salamaktr. Proje Bakanlk ve l Mdrl
sorumluluunda devam etmektedir.
Kadn ifti Eitim ve Yaym Projesi :
Proje 2000 ylnda balam olup 2004 ylnda da devam etmektedir.. Projenin
amac, iletme ve tarm faaliyetlerinde bulunan kadn iftileri (ev ekonomisi eitimi
dnda) tarmsal konularda tarmsal retimin gelitirilmi yaym yntemleri ile eitmek
ve nerilerde bulunmaktr. l Mdrl sorumluluunda proje devam etmekte olup
nmzdeki yllarda da devam edilmesi uygun olacaktr.
Er ve Erbalarn Eitimi Projesi :
Tarm Bakanl ile Genel Kurmay Bakanl ve Milli Eitim Bakanl ibirliinde
silah altnda bulunan er ve erbalara tarmsal konularda bilgi ve beceri kazandrmak iin
kurslar dzenlenmektedir. Er ve erbalardan talep geldii takdirde ilgili konularda
uygulamal kurslar dzenlenmektedir.
Katk Kalnt zleme Planlar :
a-Ya Meyve ve Sebzelerde Kalnt zleme Plan:
Burdur ilinde uygulanmaya 2002 ylnda balanmtr. lde retilen ya meyve ve
sebzelerde zirai ila kalntlar aranmaktadr. Halen devam etmektedir.
b-i Stlerde Genel Bakteri ve Somatik Hcre Says Denetim Plan
(St-1) :
i Stlerde Genel Bakteri ve Somatik Hcre Says Denetim Plan 02.09.2003
tarihinden itibaren Bakanlmzn talimat gerei ilimizde uygulanmaya balanmtr.
2003 Ylnda ilimizde faaliyet gsteren 6 iletme programa alnmtr.
Ayn konu ile ilgili olarak le Mdrlkleri personelimiz ve ilelerimizde faaliyet
gsteren kooperatif bakanlarnn katld eitim almalar dzenlenmitir. 2004
Ylnda da kylerimizde ayn konu ile ilgili eitim almasna ube Mdrlmz ve
ifti Eitim ve Yaym ube Mdrlmz ile birlikte devam edilmektedir.
c .i Stte Kalnt zleme Plan (St-2) almalar :
i Stte Kalnt zleme Plan gerei st ileme tesislerinden st numunesi
alnarak Aflatoksin M1 ve Veteriner la kalntlarnn tespiti iin, Ankara l Kontrol
Laboratuar Mdrl, Pendik Veteriner Kontrol ve Aratrma Enstits Mdrl ile
Bornova Veteriner Kontrol ve Aratrma Enstits Mdrl ve Etlik Veteriner Kontrol
ve Aratrma Enstits Mdrlne gnderilmektedir.
Konu ile ilgili olarak ifti Eitim ve Yaym ube Mdrl ve Kontrol ube
Mdrl koordineli olarak iftilerimizin eitim faaliyetleri srdrlmektedir.

96

d- Balda Kalnt zleme Plan almalar :

Bakanlmzn Ulusal
uygulanmaya balanmtr.

Kalnt

zleme

Genelgesi

2003

ylnda

ilimizde

e- Su rnlerinde Kalnt zleme Plan:

2002 ylnda uygulamaya balanm olup Yasakl maddeler (hormonlar ve baz
antibiyotikler), antihelmentikler, elementler, antibakteriyeller ve boya kalnts olup
olmad, balklarda aratrlmakta, ayrca balk yemlerinde aflatoksin analizi
yaplmaktadr.

8.1.3. Hayvancln Desteklenmesi le lgili Uygulanan Projeler

Bu kararnamenin amac; Trkiye hayvanclnn gelitirilmesi ve hayvansal
retimin artrlmas maksad ile kaliteli kaba yem ann giderilmesi iin yem bitkileri
retiminin tevik edilmesi genetik slahn yaygn hale getirilmesi, soy kt kaytlarnn
tutulmas ve belgeli damzlk kullanmnn tevik edilmesidir.
ayr Mera Yem Bitkileri ve Hayvancl Gelitirme Projesi
1991 ylnda 18 ilde balayan proje tm illerde uygulanr hale getirilmi ve 2006
ylna kadar srecektir. Projenin amac yem bitkileri ekililerinin arttrlarak kaliteli kaba
yem ann giderilmesi ve meralar zerindeki basky azaltmak iin silaj yapmn
tevik etmektir. Ayrca slah programlar ile kltr rk hayvancln tevik edilecektir.
Uygulama safhasnda tarm alet-makinalar alm, boa barna yapm, damzlk
boa alm, suni tohumlama uygulamalar ve yem bitkileri tohumu destei yaplmaktadr.
Bu kapsamda Burdur linde 2003 ylnda destekleme, tevik primi olarak ;
-Yem Bitkileri Desteklemeleri:
l genelinde 567 proje onaylanm
demesi yaplmtr.

ve 1,242,355,306,730 TL destekleme

Hayvanclk Desteklemeleri:
Tutar:126,510,264,000 TL dir.
-Suni Tohumlama Destei:3883 Yetitiriciye 9389 ba- 64.529.000.000 TL dir.
-Gebe Dve Alm Destei :Damzlk sertifikal 5 yetitiriciye 15 ba-4.020.000.000
TL , Saf rk sertifikal 111 yetitiriciye 213 ba 32.520.000,000 TL
-Su rnleri Desteklemesi: 2 letmeye 30,045 kg bala 2.655.360.000TL
Ana Ar Alp Kullanan Arclara likin Desteklemeler :5 reticiye 137 ana ar iin
548,000,000 TL dir.
Ayrca 2000-2001 yllarnda akanlka belirlenen artlarda erkek danas olanlara ;

97

-St Tevik Primi Desteklemeleri :

Toplam 24.028 iftiye 2.772.213.233.234 TL st tevik primi desteklemesi yaplmtr.
Mera Islah ve Amenajman Projeleri
Bu projelerle llerde Mera Kanunu gereince tespit ve tahdit ilemleri
tamamlanm olan meralarn slah edilmesi amalanmtr. Bu projelerin bedelinin
tamam Mera Fonu tarafndan karlanmakta olup Burdur linde 790 ha. mera alannn
slah projeleri hazrlanarak uygulamaya konulmutur.
n Soy Kt Projesi
Bu proje ile tm srlarn kayt altna alnmas ve suni tohumlama yaplan
hayvanlarn tmn kayt altna almas amalanmaktadr. Nisan 1998 den itibaren
Merkez ile suni tohumlama ileri Holstein Damzlk Sr Yetitiricileri birliine
devredilmi ve birka yl iinde tamamen birlie braklmtr. zel sektr tarafndan
yaplmakta olan suni tohumlama faaliyetleri bu proje ile denetlenecektir.

8.2 . PROGRAMLARIN VE PROJELERN BELRLENMES

8.2.1. Hayvancln Gelitirilmesi Program

Proje Konular :
-Besi rk bykba hayvan rklarnn gelitirilmesi projesi,
-l ii ve evre illerin ihtiyalarn karlamak zere damzlk hayvan retim
iletmelerinin kurulmas,
-Bakm ve beslemenin gelitirilmesi projesi,
-lin iklimine ok uygun olan ak ve yar ak st ve besi srclnn
yaygnlatrlmas projesi,
-l ii ve evre iller iin besi srclna uygun olan gen yataki hayvanlarn
tespiti, datm ve beslenerek daha fazla ve kaliteli et retimi almalarn yaplmas,
-lde yeterli saydaki resmi ve serbest alan veteriner hekim ve veteriner salk
teknisyenlerinin almalarnn organize edilerek mevcut hayvan populasyonunun
salnn en st seviyeye ykseltilmesi,
-Hayvan hareketlerinin en iyi ekilde denetlenmesi,
-Besi hayvanlarnn besi sresi ve beslenme teknikleri konusunda gerekli eitim
ve yaymn yaplmas,
-lde mevcut meralarn iyiletirilmesi,
-lde ve evresinde farkl dnemlerde ekili-dikili alann yeterince deerlendirilmesi
iin; ar kovan ve ar ailesi temini, ana ar retimi, ar hastalklar ile mcadele ve
gezginci arclk gibi konularda gerekli eitim ve yaymn yaplmas,
-Yerleim merkezlerinde bulunan hayvanclk iletmelerinin yerleim alan
dnda toplanarak bir araya getirilmesi,
-Hayvansal retimlerden elde edilecek hammaddelerin ilenmesi iin organize
sanayinin oluturulmas.
-Suni tohumlama teviklerinin reticiye deil tohumlamacya verilmesi (reticiden
alnacak cretten tevik miktarnn dlmesi) kaytlarn daha dzgn ve gvenilir
olmasn salayacaktr.

8.2.2. Yem Bitkileri

Tohum ve retimin arttrlmas Program;

Proje Konular :
-lde kota uygulanan rnlerin yerine yem bitkileri yetitiriciliinin salanmas,

98

-Yem bitkileri ekilii iin gerekli olan tohum retimine arlk verilmemesi,

8.2.3. Yaym almalarnn Gelitirilmesi Program

Proje Konular;
-Mera kanunu ile meralarn hayvan yetitiriciliinde yemleme tekniine
uyulmasnn ve kaba yem bitkileri ile silajn neminin iftilere anlatlmas,
-Kaliteli girdi retimi, temini ve datm ile tekniine uygun hayvan yetitiriciliinin
salanmas konusunda zel sektrn daha aktif hale getirilmesi,
-Hayvansal retiminde youn rol oynayan kadn iftilere ynelik teknik ve salk
konularn kapsayan eitim ve yaym almalarna arlk verilmesi,
-Yaym hizmetlerinde reticiye hizmet veren zel sektr kurulularnn da
devreye sokulmas.

8.2.4. Tarma Dayal Sanayinin Gelitirilmesi Program

Proje Konular:
- Entegre su rnleri ileme ve oklama tesislerinin kurulmas,
- Entegre st rnleri ileme tesislerinin kurulmas,
- Mevcut tesislerin faaliyete geirilmesi,

8.2.5. Tarm rnleri Pazarnn Ve Borsasnn Gelitirilmesi Program

Proje Konular;
-Canl hayvan borsasnn kurulmas ve ifti yararna ynlendirilmesi,
-Stn pazarlanmasnda kooperatiflerin Kooperatifler Birlii ats altnda birlikte
hareket ederek deeri fiyatnda satlmasnn ihale yntemiyle salanmas,
-Su rnleri retiminin arttrlmas iin mevcut su kaynaklarnn yeterince
deerlendirilmesi, oklama ve depolama sistemlerinin kurulmas,
-Paketleme, tantm, derecelendirme, snflama almalarnn yaplmas,

8.2.6. Kooperatiflerin Glendirilmesi Ve Daha Etkin Hale Getirilmesi

-lde Kooperatif olmayan kylerde rgtlenme yapsnn dzenlenmesi,

-Ayn kyde hem sulama hem tarmsal kalknma kooperatifinin nlenmesi ve tek
bir kooperatif bulunmasnn salanmas,
-Kooperatiflerde sorumlu yneticilik kavramnn gelitirilmesi, rnlerin etkin bir
ekilde tek elden deerlendirilmesinin salanmas,
-Ayn amalarla kurulmu ve faaliyette bulunan zirai rnler kooperatiflerinin
daha etkin hale getirilmesi,

8.2.7. Su rnleri Yetitiriciliinin Glendirilmesi

Proje Konular ;
-Yavru balk retiminin yeterli ve salkl yaplabilmesi iin gerekli tedbirlerin
alnmas,
-lde 991,5 ton/yl olan mevcut su rnleri tesisleri kurulu kapasitesi dikkate
alnarak ucuz ve kaliteli balk yemi retim tesisinin kurulmas,
-Mevcut tm su rnleri retim kapasitelerinin kullanlabilmesi iin yeni tesislerin
kurulmasnn tevik tedbirlerinin alnmas,
-Daha uzun sreli muhafaza ynteminin salanmas, retilen rnn tketiminin
aylara yaylabilmesi ve fiyat dengesinin kurulabilmesi iin oklama ve depolama
tesislerinin kurulmas,

8.2.8. Yreye Uygun Kekik, Salep, Ahududu Gibi rnlerin retiminin

Tevik Edilmesi
-Kekik, salep, ahududu vs. retiminin desteklenmesi, kurutma, paketleme
tesislerinin kurulmas,

99

8.2.9. Aratrma, Gelitirme Ve Planlama almalarnn Yaplmas

Proje Konular:
-retimde rol yksek olan kadn iftilerin tarmsal ve hayvansal retim,
rnlerin deerlendirilmesi, hijyen, verimlilik gibi konularda eitilmeleri,
-Tarmsal arazilerin tamamnn tarmsal retimde verimli olarak kullanlmas iin
gerekli tedbirlerin alnmas,
-St, et, bal gibi rnlerin yetitirme teknii, ilenmeleri, pazarlanmalar
konusunda gerekli aratrma ve eitimlerin yaplmas,
-i stlerde tespit edilen aflatoksin M1in yemlerden bulaabilecei ihtimalinin
yksek olmas nedeniyle Burdur ilinde faaliyette bulunan ve yem fabrikalar ve yem
bayilerinde aflatoksin M1 izleme plannn uygulamaya konulmas.
Aflatoksin M1 : Kf mantarlar tarafndan retilen ve bilinen en kuvvetli
mikotoksinlerdendir. Hayvanlar tarafndan st, dk ve idrarla dar atlr. lkemizde
gevi getiren hayvanlarn karma yemlerinde 50 ppb, st ve st rnlerinde ise 0,05 ppb
kabul edilebilir limit olarak tespit edilmitir.
Mikotoksin : eitli mantar trleri tarafndan sentezlenen, insan ve hayvanlar
tarafndan alndklarnda ldrc, akut veya kronik zehirlenmelere neden olan kimyasal
maddelerdir.
8.2.10.Burdur'da Tarm ve Gda Sanayi, Hayvanclk Sektrleri ile ilgili Gr ve
neriler
Burdur ili corafi konumu ve ikliminden kaynaklanan nemli avantajlara sahiptir
.lin kalknma stratejilerini planlarken yalnzca ilin gereksinim ve Pazar olanaklarn deil
blge ve Trkiyenin Pazar olanaklarn ve ihracata ynelik yatrm alanlarn
deerlendirerek reticiyi bu sektrlere ynlendirmek gereklidir.
Burdur da fi ,slajlk msr ,yonca,korunga hayvanclk yaplan ilimizin en nemli
yem bitkilerindendir. Anason retimi arttrlarak srdrlmelidir.
Hayvancla arlk verilirken bitkisel retim gelime hz dk seyretmektedir.
Taze sebze retimi arttrlarak yaz aylarnda Antalyann taze sebze gereksinimi
karlanabilir.
Dier neriler:
Tahllar,msr nohut, mercimek retimi gereksinimden azdr.
Srekli artan talep,geni yurt ii ve yurt d Pazar olanaklar birim alandan
yksek verim alabilme olana ile yksek gelir alan olduundan verimin
arttrlmas,stmal seralarn yaygnlatrlmas, ihracata uygun retim yaplmas sulanan
alanlarn arttrlmas gerekmektedir.
Meyvecilik birim alandan yksek gelir elde etme imkan,iklim koullarnn uygun
olmas
nedeniyle nemli bir sektrdr. Meyve retimi iin dayankl eitlerin
yetitirilmesi, depolama,snflandrma tesislerinin kurulmas ve eit farkllnn
giderilmesi nerilebilir.
Yal tohumlar lkenin ham ya a olduu iin nem arz eder
Tbbi ve aromatik bitkilere artan talepten faydalanlabilir.
Organik tarm rnlerine dnya da ve Trkiye de artan talepten faydalanlabilir.
reticinin ve tketicinin bilinlendirilmesi iin eitim almalar yaplarak organik retim
ile evre turizm potansiyelinden faydalanlabilir.

100

Tarma Dayal Gda Sanayi

Burdur da 45 adet ekmek frn, 3 un fabrikas, 1kadayf, 3 Kemalpaa tatls
malathanesi, 2 Makarna Fabrikas,4 Sucuk letmesi ,12 adet st rnleri fabrika ve
mandras, 5 adet ekerleme,lokum kp eker imalathanesi3 helva ,1tuz iletmesi,2
Meyve suyu Kola Gazoz Fabrikas2 Baharat ve Kuruyemii-2 Turu imalathanesi1
Gda ambalaj imalathanesi olmak zere toplam 111 tarma dayal gda sanayi
mevcuttur.
neriler
1-Kuru meyve sebze ihra olanann varl sofralk d rn deerlendirme imkan ile
nem verilmesi gereken bir alandr. Kk lekli basit kapasiteli maliyeti dk tesis
olanaklar yaratlabilir.
Alt Yap nerileri
1-Tarma uygun olduu halde ilenmeyen tarm arazileri uygun rn motifiyle
deerlendirilebilir.
2-Yeni arazi toplulatrmas projeleri uygulanabilir
3-Pazar durumu gz nne alnarak retim deseni oluturulabilir.
4-Toplam tarm alanlarnn olanaklar lsnde sulamaya almas gerekletirilebilir.
5- Sebze ve meyve hali kurulabilir.
6- Tohum retim ve sertifikasyonu iin faklte ve laboratuvar kurulmas (Tohum slah)
retim nerileri
Tarmsal rn ileme tesisleri arttrlmal
2-Sanayide kullanlacak aa yetitiricilii tevik edilebilir.
3-Tbbi ve aromatik bitkiler asndan zengin olan ilimizde bu rnlerin retim ve
ilenmesi salanabilir.
4-letme ve ky leinde rn ileme tesisleri kurulabilir.Reel, turu ,konserve gibi
rnlerin pazarlanmas retici rgtleri tarafndan salanabilir.
5-rt alt erken fide dikim ve kesme iek retim olanaklar deerlendirilebilir.
6-limizde ikinci rn kavun yetitiricilii yaplarak eyll sonu ekim banda Pazar
olanaklarndan faydalanlabilir.
7-Mantar yetitricilii dk maliyette aile iletmelerinde yaplabilir.
8-limizde kuru koullarda yetiebilecek rnlerin retimi tevik edilebilir.
9-lkemizde kaliteli ve yeterli miktarda yem hammadde retiminin olmamasndan dolay
ithal ettiimiz yemin ilimiz baznda da kaliteli hammadde yeterli mineral katklaryla kesif
yem retiminin arttrlmas iin gerekli almalar yaplabilir.
10-araplk zm eitleri yetitirilmesi salanmal
11-limizde 2. rn olarak hyar yetitiricilii tevik edilmeli
HAYVANCILIK
Hayvansal retim iletmeler iin ok eitli kazanmlar salamaktadr. Bitkisel
retimden elde edilen baz ana ve yan rnlerin daha iyi deerlendirilebilmesi, i
gcnn dengeli olarak kullanlabilmesi , riskin azaltlmas , iletmelerde nakit akna
devamllk kazandrmas ve iletme retiminin pazara ynelik duruma getirilmesi ile
olduka nemli bir sektrdr.
Burdur da hayvanclk nemli bir potansiyele sahiptir.
limizde birlik kanal ile damzlk dve retimi nemli bir dzeye ulamtr. D
almn yasakland 1996 ylna kadar Burdur da 15000 ithal dve getirilmi olup bu gn
kooperatifler, yetitiriciler Birlii ,retici ve il mdrl almalar sonucunda toplam
sr varlnn tamamna yakn kltr ve kltr melezi haline dnmtr.

101

limizde salkl yryen bir kayt sistemi vardr. Ilimzdeki 24513 iletmedeki
104793 hayvan kayt altna alnarak hayvanlar kpelenmi ve pasaportlar
kartlmtr.Ayrca D.S.Y.B. de 10000 hayvann verim kaytlarn tutarak soy kt
hizmetleri vermektedir.
Burdur da 2003 yl itibariyle Trkiye geneline satlan damzlk dve says 15000
ba dolayndadr. Bu da Trkiye asndan kayda deer bir deerdir.
Hayvansal retim Burdur iin nemli bir geim kayna niteliindedir. Et ve
yumurta tavukuluu yannda yka hayvan yetitiricilii bilhassa st inekilii
konusunda nemli gelimeler kaydedilmi ve retim miktarlar dikkate alnmaya deer
boyuta ulamtr.
Bu nedenle organize sanayi blgesi kurulas alinde kente ve yrenin ekonomik
yapsna nemli katk salanm olacaktr. Bylece retilen et ve st ileyecek entegre
tesise daha kolay ulalacaktr.
Hayvanclk Organize Sanayi Blgesi kurulmas almalar alam olup ilimiz
Tefeni iesi Seydiler Ky hazine arazisinde yer tesisi yaplm olup tahsis almalar
devam etmektedir.
Kooperatifler st Birlii ve Kooperatif yneticileri ,Trkiyenin Hollandas olan
ilimizde kaba yem an kapatmak, kesif yemin daha az yedirilerek st retim
maliyetini drmek iin ortaklarna daha fazla yem bitkisi ekmeleri konusunda
almalarda bulunmaldr.
Ayrca kooperatifler st aldklar iletme sahiplerini bakanlmz st teblii
gereince stteki bakteri saysn drmesi ve temiz st elde edilmesi konusunda
almalar yapmaldr.
zet olarak Burdur hayvanclnn balca sorunlar:
1-St ileme olanaklar yetersiz.
2-Yem bitkileri retim alan az.
3-Kk lekli hayvanclk ve su rnleri iletme yaps hakim.
Gelimeye Ynelik Potansiyeller
letmelerin daha yksek bir kapasite ile pazara girmeleri salanabilir.
Organik hayvan ve hayvansal rn retimi
St ve yumurta fazlal iin Pazar olanaklar ve blgesel ak deerlendirilebilir.
Kltr balkl zerinde durulabilir.
St tevik primleri arttrlmal
Hayvanlar da karma yem tketimi azaltlp yem bitkisi, kspe ,slaj kullanarak maliyet
drlmelidir.
7- Yem Bitkisi ekim alan artrlmaldr.
8- Yerli rk hayvanlar melezleme ile verimleri artrlabilir.

123456-

Uygulanacak Proje Alanlar

1-Modern Sanayi Tesisi
2-Kltr Balkl
3-Canl Hayvan Borsas
4-Damzlk letme Merkezleri
5-Organize Sanayi Blgesi

102

8.3. NCELIKLI PROJELER

Tablo 37: ncelikli Proje Konusu nerileri
Program

Proje Kategorisi

Proje ismi

Hayvancln
Gelitirilmesi

Devam eden:

1-Hayvancln Gelitirilmesi Projesi

Yeni Proje
nerileri:

1-Hayvan rkn gelitirme projesi

-Damzlk retim iletmelerinin
kurulmas
-Besi sr yetitiriciliinin
desteklenmesi
2-Kkba hayvancl tevik projesi
3-Arcl tevik ve hastalklarla
mcadele
4-Hayvan barnaklarnn gelitirilmesi

Uygulama
Sresi
6 Yl

Yrtcler

5 Yl

TKB-zel
dare

5 Yl
5 Yl
10 Yl

Yem Bitkileri
retiminin Artrlmas

Yaym

TKB-zel
dare
TKB-zel
dare
TKB-zel
dare-zel
sektr
TKB

Devam Eden:

1-ayr-Mera Yem Bitkileri Gelitirme

Projesi

Yeni Proje
nerileri:

1-Baz rnlerdeki kota uygulamasyla

boalan tarm arazilerine yem
bitkileri ekilmesi projesi

5 yl

TKB

2-Yem bitkileri tohumu retiminin

artrlmas projesi
1-KAEP

5 yl

TKB

1-Kadn ifti eitim projesi (Bu yl

sona erecek olan KAEPne
devam edilmesi)

5 Yl

TKB

2-Hayvan beslemede kullanlan yem

eitlerinin gelitirilmesi, silaj
yapm teknikleri ve sap samann
kimyasallarla muamelesi

5 Yl

TKB

3-Yaym hizmetlerinde zel sektrn

devreye sokulmas
1- Pazar bilgi sisteminin oluturulmas

2 Yl

TKB

5 Yl

2- Su rnleri iin souk hava deposu

kurulmas

TKB ve ZEL
DARE

2 Yl

1- Yavru balk retiminin artrlmas

5 Yl

ZEL
SEKTR
TKB

2- Balk yemi retim tesisinin

kurulmas

10 Yl

Devam Eden:
Yeni Proje
nerileri

Pazarlama

TKB

Yeni Proje
nerileri

Su rnleri
Yetitiriciliinin
Glendiril
mesi

Yeni Proje
nerileri

Tarma Dayal
Sanayinin
Gelitirilmesi

Yeni Proje
nerileri

1- Entegre et rnleri ileme

tesislerinin kapasitelerinin
artrlmas

5 Yl

2- St rnleri Entegre Tesislerinin

kurulmas

5 Yl

3- Entegre Su rnleri leme

Tesislerinin Kurulmas

5 Yl

4- Atl durumdaki yem-st

fabrikalarna ilerlik kazandrlmas

5 Yl

5- evreyle uyumlu dericilik ileme

5 Yl

103

ZEL
SEKTR
ZEL
SEKTR ve
ZEL DARE

Yreye zg
rnlerin organik
olarak retiminin
desteklenmesi
Aratrma, gelitirme
ve planlama
almalarnn
yaplmas

Yeni Proje
nerileri

Yeni Proje
nerileri

Kay.:Tarm l Md.2004

tesisi kurulmas
1-Ekolojik Tarmn zendirilmesi

5 Yl

TKB ve ZEL
SEKTR

1- Kadnn tarmdaki rol

1 Yl

TKB

2-Tarm rnleri Sigorta Sistemi

1 Yl

TKB

3-Tarm deseni, retim planlamas

oluturulmas

10 Yl

TKB

104

9. EKLER
EK-1 ALT BLGELER
I. Alt Blge Kaynak Envanteri
1-KLM - YAI

2-ARAZ DAILIMI

3-TARIM ARAZLERNN
DAILIMI

4-BTK POTANSYEL

Burdur ili genel olarak Ege, Akdeniz ve Ortaanadolu arasnda bir geit blgesi
olduundan farkl bir iklim karakteri gsterir. Ya bakmndan Akdeniz iklimini andrr.
Yllk 400-600 mm arasnda ya alr. ubat ay scaklk ortalamas 2,6/5 0C temmuz
ay scaklk ortalamas
25 0C'nin altdadr.
Arazi Cinsi
Alan (ha) Oran (%)
Tarm Alan
Orman ve Fundalk
ayr-Mer'a
Tarm D Arazi
Tarm alan ierisinde retim desenine gre arazi dalm
Tarla Alan
Sebze
Meyve
Ba
Dier(lenmeyen+kavaklk+zeytinlik+gl+nadas)
Tarla bitkileri ekilii ierisinde rn desenine gre arazi dalm
Tahllar
Endstri Bitkileri
Baklagiller
Yem Bitkileri
Dier(Yumrulu bitkiler+Yal tohumlu bitkiler)
Baz bitkilerin altblge tarm alan iinde ekili oranlar
eker Pancar
Haha
Anason
Nohut
Domates
Bykba hayvan varl (Sr)
Kltr
Melez
Yerli

TOPLAM
Merinos
Yerli
Toplam Koyun
Kl Keisi
5-HAYVAN POTANSYEL TOPLAM

86.391
111.593
2.669
43.948

41.1
53.1
1.27
20.94

56.589
3.956
1.950
1.077
23.046

65.50
4.57
2.2
1.2
26.6
49.36
7.10
6.49
4.23
4.04
3,1
3.3
1.7
2.6
1.3
Adet
53.832
2.026
1.330

Kkba hayvan varl

Kanatl hayvan varl

Tavuk
Dierleri
TOPLAM
Ar Kovan
Blge Genelinde Hayvansal retim
Et (B.ba) (K.ba)
Deri (B.ba) (K.ba)
Alabalk
Bal

105

57.386
13.020
62.930
75.950
42.890
118.840
146.750
4.420
151.170
23.212
Ton
2.515
11.869
201.2

6-SU KAYNAKLARI

7-MADEN, MNERALLER
VE JEOTERMAL
ENERJ
KAYNAKLARI

8-TARIM ALET VE
MAKNE
SAYISI

9-TARIMSAL AMALI
RGTLENME

10-TURSTK VE TARH
YERLER

Blgede DS tarafndan projelendirilen sulama amal baraj ve gletler ile sulama

yaplan alanlar:
-Karata Gl sulamas
5.486 ha
-Kozaa Baraj sulamas
390 ha-St Gleti sulamas
212 ha-Yaprakl Baraj sulamas
7.203 ha
Pompaj Sistemi sulamalar
4.323 ha
naat devam eden projeler;
-Karaal Baraj Sulamas
5.006 ha
-avdr Baraj sulamas
1.041 ha
-Belkaya Baraj sulamas
2.690 ha
Pompaj Sistemi sulamalar
445 ha'dr.
Kye Ynelik Hizmetler tarafndan ise 336 ha alan sulanmakta olup 1.139 ha alannda
sulanmas iin inaatlar devam etmektedir.
-MADENLER;
Magnezit:
Burdur-erin Yata
Tenr: %47 Mgo
Rezerv:84.000 ton grnr rezerv
-KMR SAHALARI
Merkez Sultandere alan 1 km2
Ortalama kmr kalnl 1.05-1.15 m
Ortalama alt s deeri 2.800Kcol/kg
(orijinal kmrde)
Rezerv:1.000.000 ton
-SICAK VE MNARELL SU KAYNAKLARI:
-Burdur nsuyu mece Kaynaklar:
Burdur-Antalya Karayolu zerinde olup. nsuyu Maaras iinde yer alr. Kaynaklarn
scaklklar 14 C-16 C arasnda olup, toplam debileri
0.03 Lt/s. Dir. Kaynaktan yre halk imece olarak yararlanmaktadr.
-erin Maden Suyu:
Burdur Isparta Karayolu zerinde Gkeba snrlar zerinde iindedir. Kaynak 14 C
scaklkta olup, 1 lt/s debiye sahiptir. Sular Magnezyumlu, kalsiyumlu,bikarbonatl,
slfatl sular snfna girer. Maden suyu tadndadr.
-Karakent Scak Suyu:
Kaynak 20 C scaklkta olup, 2 lt/s debidedir.
-Yarky mecesi:
Kaynak 18 c scaklkta olup, debisi 2.5 lt/s dir.

Blgede toplam olarak 4961 adet traktr bulunmaktadr.Traktrlerin BG'lerine gre

dalm yledir.
10 BG'ne kadar
3
11-24 BG'ne kadar
96
25-34 BG'ne kadar
1.128
35-50 BG'ne kadar
2.530
50 BG st
1.301
Tarm arabas
5.142
47
Tarmsal Kalknma Kooperatifi
Sulama Kooperatifi
45
Su rnleri Kooperatifi
5
lde bulunan Burdur Glnde her ne kadar balk yasamasa da turist bakmndan
olduka nemli olabilecek bir potansiyele sahiptir. Ayrca lkemizde Turizme ilk alan
ve en byk maaralardan biri olan nsuyu Maaras turizme ok msaittir. Maara
iinde 9 adet gl vardr ve gezilebilen uzunluu 597 m dir. Maarann 2. ksm yeni
kefedilmi olup, evre dzenlemesi yaplmaktadr.
meler 3 adet olup, bunlar nsuyu, Gkeba, Kumlucadr Yaylalar, Merkezde
Aziziye Ky, Glhisarda Cibyra Antik Kenti evresi, Brdelik mevkii, Yusufa
Kasabas Yaylalar, Merkezde Erenard Mesire Yerleri olduka gzeldir.
Hykler;
Merkezde Haclar, Yassgme, Glde, Kuruay Kyleri ile merkez ilede stasyon
hyktr.
Antik Kentler;
Der (Tymbrianassus) Antik Kenti : Burdurda Klasik aa ait bilinen en eski
yerleim yeri Der Kyndedir. Kent M.. 6. yzyln son eyreinde kurulmutur.
Bilimsel kaz yaplmam, kaak kazlarda ortaya kan buluntular Burdur Arkeoloji
Mzesinde sergilenmektedir. Kent Yunan Arkaik Dnemine rastlamaktadr.

106

11-NFUS DAILIMI VE
G

CBYRA (Kibriya) : Glhisar lesinin Horzum Mahallesinin kuzeydousundadr. Pek

yksek olmayan tepecik zerinde kurulmu bir kent olup, evresi salam surlarla
evrilmitir.
Kibriyann atlarnn ve silahrlerinin mehur olduu antik kaynaklarda yazldr.
Kentin tarihi Yunan ana kadar uzanr. Yeteri kadar ilmi aratrma yaplmtr. Burdur
yresinin en mamur antik sitesidir. Sitede eitli yaplarn yansra tiyatro da
bulunmaktadr.
BUBON : Glhisar lesi becik Kyndedir. M.S. II. yy da Roma Devrinde
kurulmutur. Buluntulardan burada antik alarda bir bronz heykelcilik okulu ve
atlyesi olduu anlalmaktadr.
Dier Antik ehir ve Kalntlar :
- Maatra- Merkez Bereket Ky
- Karmasa Merkez Boazii Ky
- Mallos- Merkez Karacaren Ky
- Sysianoi- Merkez Karakent
- Malgasa- Merkez Kavack Ky
- Olbaso- Merkez Akren Ky
- Nekropol- Glhisar-avdr Uylupnar Ky
Tarihi Trk Evrelerine rnek olarak Merkezde Taoda, Kocaoda, Msrllar (Hinnopl)
evi saylabilir.
Kaleler : Glhisarda Hisar (Glde) Kale ayakta kalm kaledir.
Hamamlar : Merkezde; Tabak, Baltaolu ve Eskiyeni Hamam
Medreseler : Merkezde; Eskiyeni, aykenar, Kuyu Mahallesi, Demirark, emeci,
Kalaknal, Sadenzade, Cemilbey, Camiikebir, Konak, Karasenir, Pazar, zgr,
Sofuzade ve Ailiefendi
le says
4
Ky says
83
1990 Yl saymlarna gre toplam nfus
le merkezleri
73.663
Kyler
55.642
TOPLAM
129.305
Blge nfusu / l nfusu
0,50
2000 Yl saymlarna gre toplam nfus
le merkezleri
83.070
Kyler
50.619
TOPLAM
133.689
Blge nfusu / l nfusu
0,52
Nfus art hz
0,03

Alt Blge Kaynak Envanteri

1-KLM - YAI

2-ARAZ DAILIMI

Burdur ili genel olarak Ege, Akdeniz ve Ortaanadolu arasnda bir geit blgesi
olduundan farkl bir iklim karakteri gsterir. Ya bakmndan Akdeniz iklimini andrr.
Yllk 400-600 mm arasnda ya alr. ubat ay scaklk ortalamas 0/2,5 0C, temmuz
ay scaklk ortalamas 25 0C'nin altdadr.
Arazi Cinsi
Alan (ha) Oran (%)
Tarm Alan

79.614

37.94

Orman ve Fundalk

72.473

34.53

ayr-Mer'a

51.113

2.43

108.400

51.66

Tarm D Arazi
Tarm alan ierisinde retim desenine gre arazi dalm
3-TARIM ARAZLERNN
DAILIMI

Tarla Alan

64.336

80.8

Sebze

1.033

1,2

Meyve

8.631

13.4

Ba

1.481

2.30

107

Dier(lenmeyen+kavaklk+zeytinlik+gl+nadas)

3.757

5.83

Tarla bitkileri ekilii ierisinde rn desenine gre arazi dalm

4-BTK POTANSYEL

Tahllar

53.84

Endstri Bitkileri

12.38

Baklagiller

19.53

Yem Bitkileri

3.36

Dier(Yumrulu bitkiler+Yal tohumlu bitkiler)

1.31

Baz bitkilerin altblge tarm alan iinde ekili oranlar

eker Pancar

1.7

Haha

2.20

Anason

2.20

Nohut

12.27

Elma

1.1
Adet

Bykba hayvan varl (Sr)

Kltr

25.215

Melez

399

Yerli

479

TOPLAM

26.093
Kkba hayvan varl

Merinos

10.815

Yerli

2.615

Toplam Koyun
5-HAYVAN POTANSYEL

535

Kl Keisi

29.304

TOPLAM

66.769
Kanatl hayvan varl

Tavuk

38.650

Dierleri

4.705

TOPLAM

43.355

Ar Kovan

5.285
Blge Genelinde Hayvansal retim

Et (B.ba) (K.ba)

56

Deri (B.ba) (K.ba)

333

Alabalk

6-SU KAYNAKLARI

7-MADEN, MNERALLER
VE ENERJ KAYNAKLARI

76

Bal
66.8
Blgede D.S.. tarafndan projelendirilen sulama amal barajlar ve gletler ile sulama
yaplan alanlar ;
-Karamanl Baraj sulamas
3.200 ha
-Bademli Baraj sulamas
477 ha
-Belenli Gleti sulamas
470 ha
-Tefenni gleti
143 ha
-Dereky Gleti sulamas
23 ha
Pompaj Sistemi sulamalar
5.460 ha
naat devam eden projeler;
-Deirmendere Gleti sulamas 182 ha
Pompaj Sistemi sulamas
740 hadr.
Kye Ynelik Hizmetler tarafndan ise 915 ha alan sulanmakta olup 502 ha alannda
sulanmas iin inaatlar devam etmektedir.
-MADENLER
Karamanl,Tefenni ve Yeilova lelerindeki mermer ocaklarndan beyaz ve Burdur
krmzs isimli mermerler karlmakta ve bu mermerler merkez ile ve Bucaktaki
fabrikalarda ilenmektedir.
Kalite:orta,iyi kalite, Burdur Kahverengi ticari isimli ile bilinir.
Rezerv:40.000.000 tondur
-KROM:
-Tefenni-Yeilova madenleri
Tenr: %20-50 Ccr2 O3
Rezerv: Ofiyolitler iinde birok krom zuhurlar (oluumlar) vardr.Rezerv tam olarak
belirlenememitir.
-SICAK VE MNERALL SU KAYNAKLARI
-Barutlu Scak Suyu;

108

Tefenni lesinin 8 km kuzeybatsndadr.Kaynak suyu 24 C scaklkta olup, 0.27 lt/s

debidedir. Sular Mineralce fakir sular gurubuna girer. Kaynan kaptaj yaplarak
Tefenni lesine kadar getirilmekte, imece olarak kullanlmaktadr.
-KMR SAHALARI
-Tefenni Tapnar Sahas,
Kmr yaylm alan :8.2 km
Ortalama kmr kalnl:2.52-7.96m
Ortalama kmr derinlii :58.00-292.00m
Ortalama alt s deeri :1.754 Kcal/kg
(Orijinal kmrde)
Rezerv :5.000.000 ton muhtemel, 15.000.000 ton mmkn
Blgede toplam olarak 4480 adet traktr bulunmaktadr.Traktrlerin BG'lerine
gre dalm yledir.
8-TARIM ALET VE MAKNE
SAYISI

9-TARIMSAL AMALI
RGTLENME

10-TURSTK VE TARH
YERLER

11-NFUS DAILIMI VE
G

10 BG'ne kadar

11-24 BG'ne kadar

25-34 BG'ne kadar

69

35-50 BG'ne kadar

2.199

50 BG st

2.275

Tarm arabas

4.744

Tarmsal Kalknma Kooperatifi

15

Sulama Kooperatifi

52

1
Su rnleri Kooperatifi
Yaylalar ve Mesine Yerleri;
Kemerde Bozda ve etekleri (Kirazl Mevkii), Tefennide Eeler Da ve evresi,
Yeilovada Eeler Da ve Salda Gl evresinde yer alan Tnaztepe civar da, k
ve yayla turizmi bakmndan olduka nemlidir. Ayrca Salda Gl ve evresi gzel bir
mesine yeridir.
Hykler;
Yeilovada Genali, uvall, Karaatl, Yazr, Yarl, Dereky, Der Kylerinde
bulunan hykler, Tefennide Hasanpaa, Beyky, Harmankaya, Yarm, amur
Hykleri grlmeye deerdir.
Antik ehirler ve Kalntlar ;
-Palyatto - Yeilova Yarl Ky
-Takina - Yeilova Yarl Ky
-Tmls - Tefenni Yuvalak Ky
-tepeler Tmlsleri Yeilova Mrseller Ky
4
le says
67
Ky says
1990 Yl saymlarna gre toplam nfus
18.672
le merkezleri
33.543
Kyler
52.215
TOPLAM
0,20
Blge Nfusu / l nfusu
2000 Yl saymlarna gre toplam nfus
19.083
le merkezleri
27.895
Kyler
46.978
TOPLAM
0,18
Blge Nfusu / l nfusu
-0,10
Nfus art hz

III. Alt Blge Kaynak Envanteri

1-KLM - YAI

2-ARAZ DAILIMI
3-TARIM ARAZLERNN

Burdur ili genel olarak Ege, Akdeniz ve Ortaanadolu arasnda bir geit blgesi
olduundan farkl bir iklim karakteri gsterir. Ya bakmndan Akdeniz iklimini andrr.
Yllk 400-600 mm arasnda ya alr. ubat ay scaklk ortalamas 0/2,5 0C, temmuz
ay scaklk ortalamas 25 0C'nin altdadr.
Arazi Cinsi
Alan (ha) Oran (%)
Tarm Alan
10.623
15.85
Orman ve Fundalk
42.011
62.70
ayr-Mer'a
133
0.2
Tarm D Arazi
14.233
21.24
Tarm alan ierisinde retim desenine gre arazi dalm

109

DAILIMI

4-BTK POTANSYEL

5-HAYVAN
POTANSYEL

6-SU KAYNAKLARI

Tarla Alan
7.023
66.11
Sebze
244
2.2
Meyve
360
3.3
Ba
47
0.4
Dier(lenmeyen+kavaklk+zeytinlik+gl+nadas)
2.948
27.7
Tarla bitkileri ekilii ierisinde rn desenine gre arazi dalm
Tahllar
62,33
Endstri Bitkileri
4,6
Baklagiller
10,03
Yem Bitkileri
4,8
Dier(Yumrulu bitkiler+Yal tohumlu bitkiler)
5,1
Baz bitkilerin altblge tarm alan iinde ekili oranlar
eker Pancar
0,8
Ayiei
3.20
Kiraz
1.03
Nohut
7,5
Elma
1,1
Bykba hayvan varl (Sr)
Adet
Kltr
4.814
Melez
456
Yerli
242
TOPLAM
5.512
Kkba hayvan varl
Merinos
Yerli
8.675
Toplam Koyun
8.675
Kl Keisi
12.670
TOPLAM
21.345
Kanatl hayvan varl
Tavuk
28.040
Dierleri
650
TOPLAM
28.690
Ar Kovan
11.955
Blge Genelinde Hayvansal retim
Et (B.ba(K.ba))
56
Deri (K.ba B.ba)
333
Alabalk
52.2
Bal
222.3
Blgede D.S.. tarafndan projelendirilen sulama amal barajlar ve gletler ile sulama
yaplan alanlar ;
-Alasun Gleti sulamas
212 ha
-Alasun teyz Ovas sulamas 750 ha
Kye Ynelik Hizmetler tarafndan ise 85 ha alan sulanmakta olup 384 ha alannda
sulanmas iin inaatlar devam etmektedir.

7- MADEN, MNERALLER
Blgede tespit edilmi maden, kmr yataklar, mineralli su kaynaklar
VE ENERJ
bulunmamaktadr.
KAYNAKLARI
Blgede toplam olarak 594 adet traktr bulunmaktadr.Traktrlerin BG'lerine gre
dalm yledir.
10 BG'ne kadar
11-24 BG'ne kadar
51
8-TARIM ALET VE
MAKNE SAYISI
25-34 BG'ne kadar
35
35-50 BG'ne kadar
322
50 BG st
168
Tarm arabas
450

110

9-TARIMSAL AMALI
RGTLENME

10-TURSTK VE TARH
YERLER

11-NFUS DAILIMI VE
G

Tarmsal Kalknma Kooperatifi

11
Sulama Kooperatifi
6
Su rnleri Kooperatifi
Antik Kentler;
Sagalassus : Alasunun 7 km kuzeydousundadr. Akda Dann gneyindeki
alak tepelerin, gneye bakan yamalarnda kurulmutur. Olduka yaygn bir sahay
kaplamaktadr. Yunan anda Pisidisnn bakenti olan kenttir. Kaya mezarlar oktur.
Yaplar ksmen ayakta kalmtr. Bunlardan biri de tiyatrodur. Kent Roma anda
kurulmutur. Kent gerekten grlmeye deer zellikleri sahiptir. Ulam kolaydr.
Yaylalar ve Mesire Yerleri;
Alasunda Sagalassus Antik Kenti ve evresi grlmeye ve piknik yapmaya ok
msait mesire yerleridir. Dirmil piknik alan Burdura 125 km mesafede, Fethiye Yolu
zerinde am orman iinde yer almakta olup, souk kaynak sular ve gzel
manzaralar ile piknik ve kamping yapmaya elverili bir yerdir.
le says
2
Ky says
14
1990 Yl saymlarna gre toplam nfus
le merkezleri
9.370
Kyler
9.147
TOPLAM
18.517
Blge nfusu / l nfusu
0,07
2000 Yl saymlarna gre toplam nfus
le merkezleri
8.911
Kyler
9.275
TOPLAM
18.186
Blge nfusu / l nfusu
0,07
Nfus art hz
-0,01

IV. Alt Blge Kaynak Envanteri

1-KLM YAI

2-ARAZ DAILIMI

3-TARIM
ARAZLERNN
DAILIMI

4-BTK POTANSYEL

Burdur ili genel olarak Ege, Akdeniz ve Ortaanadolu arasnda bir geit blgesi olduundan
farkl bir iklim karakteri gsterir. Ya bakmndan Akdeniz iklimini andrr. Yllk 600
mm.den fazla ya alr. ubat ay scaklk ortalamas 2,6/5 0C temmuz ay scaklk
ortalamas 25 0C'nin stndedir.
Arazi Cinsi
Alan (ha) Oran (%)
Tarm Alan
33.200
1582
Orman ve Fundalk
94.457
45.01
ayr-Mer'a
558
0.3
Tarm D Arazi
9.085
4.3
Tarm alan ierisinde retim desenine gre arazi dalm
Tarla Alan
18.908
56.9
Sebze
1.123
3.4
Meyve
416.8
1.2
Ba
230
0.8
Dier(lenmeyen+kavaklk+zeytinlik+gl+nadas)
12.291
37.02
Tarla bitkileri ekilii ierisinde rn desenine gre arazi dalm
Tahllar
39.82
Endstri Bitkileri
1.78
Baklagiller
1.23
Yem Bitkileri
5.24
Dier(Yumrulu bitkiler+Yal tohumlu bitkiler)
2.0

111

5-HAYVAN
POTANSYEL

6-SU KAYNAKLARI

7-MADEN,
MNERALLER
VE ENERJ
KAYNAKLARI

8-TARIM ALET VE
MAKNE SAYISI

9-TARIMSAL AMALI
RGTLENME

Baz bitkilerin altblge tarm alan iinde ekili oranlar

eker Pancar
Haha
Ayiei
Nohut
Domates
Bykba hayvan varl (Sr)
Kltr
Melez
Yerli
TOPLAM
Kkba hayvan varl
Merinos
Yerli
Toplam Koyun
Kl Keisi
TOPLAM
Kanatl hayvan varl
Tavuk
Dierleri
TOPLAM
Ar Kovan
Blge Genelinde Hayvansal retim
Et (B.ba)
Deri(Kk ba ve Bykba)
Alabalk
Bal

0.6
3.6
0.30
1.2
1
Adet
14689
825
486
16.000
0
8.675
8.675
12.670
21.345
92.500
805
93.305
11.955
387
1.546
138
14.4

Blgede D.S.. tarafndan projelendirilen sulama amal barajlar ve gletler ile sulama
yaplan alanlar;
-Bucak-Ona I Baraj Gl sulamas :1550
-Bucak-Ona II Baraj Gl sulamas :1953 hadr.
MADENLER
-Demir (Fe)
Bucak-Kestel Yata
Tenr :%37-44 Fe
Rezerv :8963 ton grnr, 7056 ton muhtemel, 1.329 ton mmkn
-Manganez (Mn)
Bucak-Kestel (yazpnar) Kavaklar Yataklar
Tenr : %8.12-25.83 Mn
Rezerv :9.000 ton grnr, 160.000 ton muhtemel
Yazpnar Yata gemi yllarda iletilmitir.
Blgede toplam olarak 1666 adet traktr bulunmaktadr.Traktrlerin BG'lerine gre dalm
yledir.
10 BG'ne kadar
11-24 BG'ne kadar
1
25-34 BG'ne kadar
38
35-50 BG'ne kadar
508
50 BG st
1.100
Tarm arabas
1.748
Tarmsal Kalknma Kooperatifi
28
Sulama Kooperatifi
9
Su rnleri Kooperatifi
1

112

KODRYLA (Kaynar Kale) ; Yarpnar Ky yaknlarnda kurulmu bir antik kenttir.

Mekanlar ve yerleim yerleri zirveden yamalara kadar inmektedir. ehir Hellenistik
dnemden Bizans Dnemine kadar yerleim yeri olmaya devam etmitir.
SA (Tadandam) ; Karaat Ky snrlar ierisindedir. Bir Pamphilia ehridir. ehir
Hellenistik ve Roma Dnemlerine ait olup, yolunun olmay nedeni ile ok iyi korunarak
gnmze kadar gelmitir.
Dier Antik Kentler ve Kalntlar ;
10-TURSTK VE TARH -Creaitoe - Belren Ky
YERLER
-Omama rktl Kasabas
-Nemteikhas Boazky
Blgede bulunan hanlar ve kervansaraylar ise Susuz Kynde Susuz Han, Derekyde
ncir Kervansaraydr.
Blgede bulunan yaylalar ve mesire yerleri unlardr ;
Karacaren I ve II baraj glleri evresi, Karg Ks (Kanyon) Kremna Antik Kenti ve evresi,
Seydiler Ky orman alan gerek gnbirlik piknik gerekse kamping yapmak iin ideal
mesire yerleridir.
le says
1
Ky says
38
1990 Yl saymlarna gre toplam nfus
le merkezleri
27.407
Kyler
27.445
TOPLAM
54.852
11-NFUS DAILIMI VE
Blge nfusu / l nfusu
0,21
G
2000 Yl saymlarna gre toplam nfus
le merkezleri
28.883
Kyler
29.117
TOPLAM
58.000
Blge nfusu / l nfusu
0,22
Nfus art hz
0,05

EK -2 YARDIMCI TABLOLAR VE GRAFIKLER

Ek Tablo 1: alamama Nedenine Gre gcnde Olmayan Nfus 1980-2000
Saym Yl
1990
2000
Erkek
%
Kadn
%
Erkek
%
Kadn
%
gcnde Olmayan Nfus
19.447
- 48.066
- 31.834
- 61.499
Emekli
4.125 21,2
642
1,3
8.540 26,8
2.263
3,7
Ev Kadn
- 39.718 82,6
- 45.626 74,2
renci
10.498
54
6.948 14,5 12.774 40,1 10.648 17,3
Dier (1)
4.824 24,8
758
1,6 10.520
33
2.962
4,8
(1) "rad Sahibi" olanlar ve 2000 Geenl Nfus Saymnda " arayp son ayda i arama kanal kullanmayanlar" bu
grup iindedir.
Ek Tablo 3: Seralarn Dalm
I.Altblge
II. Altblge
Merkez-avdr
Karamanl-Kemer
eltiki-Glhisar Tefenni-Yeilova
Cam sera
Plastik sera
Yksek Tnel
57.8
4.5
Alak Tnel
TOPLAM
57,8
4.5

Kay.:Tarm l Md.2004

113

III. Altblge
Alasun
Altnyayla
12
12

IV. Altblge
TOPLAM
Bucak
58,7
84.5
8
5
156.2

58,7
84.5
82.3
5
230.5

Ek Tablo 4: Kovan Says, Bal ve Balmumu retimi

Eski Kovan
Merkez
avdr
I.Altblge
eltiki
Glhisar
Karamanl
Kemer
II.Altblge
Tefenni
Yeilova
Alasun
III.Altblge
Altnyayla
Bucak
IV.Altblge
TOPLAM

Kay.:Tarm l Md.2004

1.016
30
30
900
85
45
2.106

Yeni Kovan
6.995
3.050
450
11.671
2.340
250
1.360
1.305
270
10.700
2.412
40.803

Bal retimi
(KLO)

114

Balmumu retimi (ton)

144
25
8,6
140
21,2
1,8
15
28,8
14,9
208
14,4
622

0,5
10
1
0,2
2,1
10,8
0,5
25,1

Ek Tablo 5: ayr-Mera almalar

TAHSS AAMASINDA
LES

Tahsis Edilen
Ky/ha.

MERKEZ
ALASUN
ALTINYAYLA
BUCAK
AVDIR
ELTK
GLHSAR
KARAMANLI
KEMER
TEEFENN
YELOVA
TOPLAM

1
32,0
1
32,0

Kay.:Tarm l Md.2004

Askda
Kesinleen
8
851,9
3
290,8
1
64,5
1
27,7
1
41,3
26
2551,3
40
3.827,5

TESBT TAHDT
TAMAMLANMI
(Ask Aamasnda)
Ky/ha.
11
254,8
7
34,2
9
205,6
1
13,4
10
596,7
8
1.094,0
6
427,2
12
491,1
64
3.117,0

115

TESBT
TAMAMLANAN
Ky/ha.
1
5,2
3
98,9
2
61,3
11
747,4
240,2
187,2
12,1
6
276,9
23
1.629,2

TESBT SONUCU
MERA
BULUNMAYAN
32
3
3
25
1
6
3
2
3
6
84

TOPLAM
Ky/ha.
52
1.111,9
10
34,2
6
98,9
39
557,7
13
811,9
7
13,4
14
864,6
9
1.322,5
8
427,2
15
503,2
39
2.860,2
212
8.605,7

Ek Tablo 6: Tarmsal Amal Kooperatifler

Altblgeler

le Ad

Merkez
avdr
I.Altblge
eltiki
Glhisar
Karamanl
Kemer
II.Altblge
Tefenni
Yeilova
Alasun
III.Altblge
Altnyayla
IV.Altblge
Bucak
TOPLAM

TARIMSAL AMALI KOOPERATFLERN LSTES

Tar.Kal.Koop.

Sulama Koop.

30
3
3
11
1
4
1
9
7
4
28
101

29
7
4
5
8
3
14
27
3
3
9
112

Su rn.Koop.

Pancar Eki.Koop

Holstein St S.Yet.Birlii

st Birlik

Arclar Birl.

Toplam

63
11
7
20
10
7
15
36
10
7
38
224

1
4
1

1
7

Kay.:Tarm l Md.2004

Ek Tablo 7: Uzun Yllar Ortalama Meteorolojik Veriler

I.Altblge

LE

Rakm

Merkez

967

Ortalama
Scaklk (C)
ubat
3,4

Temmuz
24,9

Yllk
Ya
(mm)
413,6

Yal Dolulu
Kar
TOPLAM
st
Gn
Gn Ya.Gn
100,6
0,7
13,7
115 -3,9 / 13,3 1,8 / 27,6 2,2 / 26,8 2,2 / 26,3
0

eltiki

0
990

3,6

23,6

473,7

87,3

1,8

9,7

IV.Altblge

98,8

Kemer

1.150

2,5

22,7

284,3

72

0,1

13,1

Tefenni

1.142

2,1

23,6

421,2

99,8

1,5

18,3

85,2
119,6 -5,9 / 12,4 1,9 / 30,8 2,0 / 29,3 3,2 / 28,8

Yeilova

Alasun

Altnyayla

Bucak

60

129

191,7

44,7

54

170,8

148,1

46,7

54

151

161,6

52,6

57

148,8

175,4

41,1

52

164,9

161,5

38,8

07:21

Karamanl

III.Altblge

Toprak Scakl (C)

avdr
Glhisar

II.Altblge

Ort.
Gnlk Ort.
Ak Bulutlu Kapal
Bal
Gnelenme
Gn
Gn
Gn
Nem
Sresi
5 cm'de 10 cm'de 20 cm'de
Says Says Says
%
(saat:dk.)

Yal Gnler Says

850

4,4

25,6

631,9

88,6

0,8

6,3

95,7

07:19

Ek TABLO 8:IRKLARA GRE HAYVAN VARLII

Altblgeler

I.Altblge

II.Altblge

III.Altblge

le

Yerli

39.000

1.156

1455

avdr

6.442

1.743

239

12

264

136

eltiki

3.096

1.054

72

2.812

26

137

Glhisar

8.650

2.381

7.655

496

304

Karamanl

4.950

1.104

201

3.885

316

243

Kemer

5.700

887

14

5.430

82

156

Tefenni

4.043

1.110

139

3.619

200

85

Yeilova

11.400

2.627

80

35

Alasun

4.100

1.359

91

Altnyayla

1.415

700

137

16.000

4.750

463

16

24.513 1978

518

29

104.793

6.798 1.005

Yerli
Boz
Kb
Holstein Montofon Jersey Simental
GAK DAK
Zavot Holstein
Montofon Jersey Simental arole
Kara
Irk
Holstein
Melezi
Melezi Melezi Melezi

Merkez

IV.Altblge Bucak
TOPLAM

Hayvan
letme
Mevcudu Mevcudu

34.386
2

5.004

10.192

633

373

3.913

10

25

841

22

14.392

107

33

154

10

92.129

3.312

33

3.071

Kay.:Tarm l Md.2004

117

553

717
42

Toplam

445

39.000

67

6.442
3.096

8.650

195
256

49

4.950

15

5.700
4.043

51

18

11.400

37

4.100

1.412

406
736

55

34

16.000

2.455

642

609

104.793

Ek Tablo 9:Byk Toprak Gruplarnn lelere Gre Dalm

TOPRAK GRUPLARI

Hektar
Alvyal Topraklar

Tuzlu (Sodik) orak Topraklar

Kiresiz Kehverengi Orman Top.

Kestane Rengi Topraklar
Krmz Akdeniz Topraklar

Hektar

Hektar

TEFENN
Hektar

YELOVA
Hektar

TOPLAM

813

0,12

17.329

2,46

7.496

1,06

4.389

0,62

3.089

0,44

44.118,81

6,25

272

0,04

288

0,04

438

0,06

433

0,06

469

0,07

1.986

0,28

3.886,269

0,55

18.991

2,69

2.594

0,37

5.092

0,72

9.131

1,29

6.316

0,90

13.347

1,89

55.476,97

7,86

1.210

0,17

1.210,171

0,17

398

0,06

1.901,269

0,26

86.055

12,20

150.177,3

21,28

3.916

0,56

0,00

42.983

6,09

0,00

519

9.045

1,28

1,09

22.499

588

0,08

1.025

0,15

100

0,01

Kahverengi Topraklar
Regosal Topraklar

Hektar

GLHSAR

1,56

Organik Topraklar
Kahverengi Orman Topraklar

LELER
BUCAK

10.997

Hidromorfik Topraklar
Kolvyal Topraklar

ALASUN

MERKEZ

Yksek Da ayr Topraklar

Krmz Kahverengi Akdeniz Top.
Irmak Yata

10.421

7.656

13

1,48

26.415

1.503

0,21

21.368

3,03

5.897

0,84

21.821

3,09

31.255

4,43

63.586

9,01

120.586,1

17,09

0,07

4.479

0,63

22.718

3,22

31.924

4,52

102.633

14,54

3,19

34.411

4,88

984

0,14

74.605,57

10,57

588,0833

0,08

1.038,147

0,14

293,0415

0,04

3,74

0,00
47

0,01

146

0,02

3.388

0,48

51.379

7,28

750

0,11

2.339

0,33

4.930

0,70

62794,2

8,89

215

0,03

11

0,00

207

0,03

116

0,02

215

0,03

33

0,00

797,1083

0,11

plak Kaya

14.529

2,06

4.346

0,62

12.224

1,73

7.906

1,12

10.368

1,47

5.292

0,75

54.665

7,74

Su Yzeyi

15.973

2,26

2.620

0,37

526

0,07

243

0,03

7.075

1,00

26.439,74

3,74

1504

0,21

273

0,04

856

0,12

789

0,71

440

0,06

556

0,08

4.419,148

0,62

207.801

29,45

29.803

4,22

139.625

19,79

110.729

15,69

85.779

12,16

131.818

18,68

705.555

100

Youn Yerleim
TOPLAM
MERKEZ : Merkez + eltiki + Kemer

GLHSAR : Glhisar + avdr + Altnyayla

TEFENN : Tefenni + Karamanl

Kay.:Tarm l Md.2004

118

EK 3 BURDUR L HARTALARI
Byk Toprak Gruplar
Alvyal Topraklar
Dier
Hidromorfik Alvyal Topraklar
Kahverengi Orman Topraklar
Kiresiz Kahverengi Orman Topraklar
Kolvyal Topraklar
Krmz Akdeniz Topraklar
Krmz Kahverengi Akdeniz Topraklar
Organik Topraklar
Regosoller
Tuzlu-Alkali ve Tuzlu Alkali Kar Topraklar
Yksek Da ayr Topraklar
Dier Corafi Veriler
Askeri Saha
Baraj
Dier
Gl
Irmak ve Nehirler
Sanayi Alan
Yerleim Alan
Arazi Tipleri
Dier
Irmak Takn Yataklar

119

Ky Kumullar
plak Kaya ve Molozlar

imdiki Arazi Kullanm ekli

Bahe (Kuru)
Bahe (Sulu)
Ba (Kuru)
Dier
Fundalk
Kuru Tarm (Nadasl)
Kuru Tarm (Nadassz)
Mera
Orman
Sulu Tarm
Sulu Tarm (Yetersiz)
ayr
Dier Corafi Veriler
Askeri Saha
Baraj
Dier
Gl
Irmak ve Nehirler
Sanayi Alan
Yerleim Alan
Arazi Tipleri
Dier

120

Irmak Takn Yataklar

Ky Kumullar
plak Kaya ve Molozlar

Arazi Kullanm Kabiliyet Snflamas

1. Snf Toprak lemeli Tarma Elverili Araziler
2. Snf Toprak lemeli Tarma Elverili Araziler
3. Snf Toprak lemeli Tarma Elverili Araziler
4. Snf Toprak lemeli Tarma Elverili Araziler
5. Snf Toprak lemeli Tarma Elverili Araziler
6. Snf Toprak lemeli Tarma Elverili Araziler
7. Snf Toprak lemeli Tarma Elverili Araziler
8. Snf Toprak lemeli Tarma Elverili Araziler
9. Dier
Dier Corafi Veriler
Askeri Saha
Baraj
Dier
Gl
Irmak ve Nehirler
Sanayi Alan

121

Yerleim Alan
Arazi Tipleri
Dier
Irmak Takn Yataklar
Ky Kumullar
plak Kaya ve Molozlar

Erozyon Dereceleri

Dier Corafi Veriler

Askeri Saha
Baraj
Dier
Gl
Irmak ve Nehirler
Sanayi Alan
Yerleim Alan
Arazi Tipleri
Dier
Irmak Takn Yataklar
Ky Kumullar

122

plak Kaya ve Molozlar

Erozyon Dereceleri
Hi veya ok Az Su Erozyonu
Orta iddetli Su Erozyonu
ok iddetli Su Erozyonu
iddetli Su Erozyonu

Snrlar - Karayollar
Karayollar
Asfalt_Kaplama
Devlet_Yolu
Ham_Yol
Sanat_Yapl
Sanat_Yapsz
Stabilize
l_Yolu

123

Demiryolu

Snrlar
l Snr
le Snr
Hidroloji
Gller

Burdur li Altblgeleri
I. Altblge
II.Altblge
III. Altblge
IV. Altblge

124

Burdur li Nfus Younluu

125

Burdur ili Turizm Haritas

126

127

128

129

130

131

10. KAYNAKLAR
1- DE Verileri,1990-2001.(2000 Yl Genel Nfus Saym-Tarm istatistikleri)
2- DS XVIII. Blge Mdrl
3- DPT, Blgesel Gelime ve Yapsal Uyum Genel Mdrl-1996
4- TOBB Bat Akdeniz Blgesel Geliim Projesi-2001
5- Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrl
6- l Milli Eitim Mdrl
7- T.C. Babakanlk Ky Hizmetleri Genel Mdrl yaynlar, Burdur ili arazi varl- 1996
8- l Salk Mdrl
9- T.C. Tarm ve Kyileri Bakanl, 1990-2003 Burdur Tarm l Mdrl statistik Verileri,

132