-ETM BLMLER-

GELM PSIKOLOJISI
Psikoloji genel olarak; insan ve hayvan davranlarn ve bu davranlarn kkenlerini inceleyen
bilim daldr. Psikoloji davranla ilgili olarak iki nemli iliki zerinde younlar ki bunlar "beyin-davran"
ve "evre-davran" ilikisidir. Bu balamda psikoloji, insan ve hayvan davranlarn ve bu davranlarla
ilintili psikolojik, sosyal ve biyolojik sreleri incelemektedir.

PSKOLOJNN ALT ALANLARI

Adli
Psikoloji:
psikolojinin
ilkelerini
psikoloji
arasnda
Adli
psikologlardan
hukuk eitimi almlardr.

Yasal
uygulamak
kurulan
ilikiden
bazlar
hem
g

konulara
zere
doan
psikoloji

ve
hukuk
bir
hem

sorunlara
ile
alandr.
de

Deneysel Psikoloji: Temel davransal srelerdeki -=

deiikliklerle ilgilenir. ki nemli alt dal ierir:
.1
a)
Bilisel Psikoloji: Bilginin lenmesi.
belleimizde depolanmas, depodan geri arlmas
ve problem zme durumlarna uyguianmas gibi
bilgi ileme sreciyle ilgilenir.
b) Fizyolojik Psikoloji: renme, duyum, aig,
performans, motivasyon, bellek, dil, dnme,
iletiim. problem zme, yeme ve okuma gibi
davranlarn altnda yatan fizyolojik srelerin
aratrlmasyla ilgilenir.
Eitim
Psikolojisi:
Eitim
psikolojisi
insanlarn
nasl
rendii,
etkili
renmenin
gerekletirilmesi,
her
yataki
insann
eitimi
iin
gerekli
ara,
gere
ve
yntemlerin
gelitirilmesi,
becerilerin
deerlendirilmesi, eitim programlarnn dzenlenmesi ve uygulamaya aktarlmasyla ilgilenir.
Endstri / rgt Psikolojisi: yaamn iyiletirme ve retimi artrma amacyla psikoloji ilkelerin
alma hayatna uygulanmasyla ilgilenir.
Geliim Psikolojisi: Doum jcesinden balayarak lme kadar uzanan yaam srecinde insan

geliiminin evreleri, yaa bal davran deiikklerinin tanmlanmas, aklanmas ve llmesiyle

ilgilenir. Geliimdeki evrensel nitelikler, kltrel ve bireysel farkllklar zerinde alr.
Klinik Psikoloji: Zihinsel, davransal ve duygusal bozukluu (geliim dnemleriyle ilgili ksa sreli
geliimsel krizierden, fobi, depresyon, izofreni gibi daha ar sorunlar) olan bireylerin deerlendirilmesi, tedavi
edilmesi ile ilgilenir.
Nropsikoloji ve Psikobiyoloji: Biyolojik sistemler ile zihnin ilevi ve davran arasndaki ilikiyi inceler.
Beynin biyokimyasal mekanizmalar, beyin yaplarnn fonksiyonlar, kimyasal ve fiziksel deiikliklerin
davranlara ve duygulara etkisini aratrr.
Okul Psikolojisi: Okul psikologlar zel ya da devlet okullarnda alr, rencilere danmanlk ve
deerlendirme yaparlar.
Psikometri: Psikolojik bilginin elde edilmesi ve uygulanmas srasnda kullanlacak teknik ve yntemler
zerinde alr. Zeka, kiilik, yetenek ve dier alanlardaki testleri gelitirir.
Salk psikolojisi: Salk psikologlar, hastalklarn nlenmesi ve saln srdrlebilmesi iin
aratrmac ve uygulamac olarak alrlar.
Sosyai Psikoloji: nsanlarn birbirleri ile nastl etkileime girdikleri ve sosyal evrelerinden nasl
etkilendikleriyle ilgilenirler. Bireyleri, gruplar ve grup davrann, tutumlar, nyarglar ve bunlarn
oluumu ile deiimini inceler. Arkadalk, ikili ilikiler, ekicilik ve saidrganlk gibi konular zerinde
aratrma yaparlar.
Spor Psikolojisi: Spor psikolojisi, psikoloji ilkelerinin spor ortamna uygulanmasn ieren bir alt alandr.
Spor psikologlar hem akademisyen hem de uygulamac olarak alriar.

-GELM PSKOLOJSL

Trafik Psikolojisi: Trafik psikolojisi, psikoloji

ilkelerinin trafik ve yol gvenlii alanna
uygulanmasdr.
GELIM PSKOLOJSNN KULLANDII
YNTEMLER
1. Deneysel Yntem: (Determinizm, neden sonu
ilikileri.)
2. Betimsel Yntem: Gzlem (doal, sistematik,
kesit alma, boylamsal, i, d gzlem.)
3. Korelasyonel Yntem: Deikenler arasndaki
"karlkl" ilikilerin belirlenmesi.
BilgiNotu/

Geliim psikolojisi bireylere ilikin ortak zellikleri ve

bireysel farkllklara ilikin verileri toplar. Bununla
birlikte insan geliiminin deiik evrelerindeki
davranlar betimlemeye alrken ayn zamanda
bu geliimin hangi ilkelere bal olarak
gerekletiini inceler.
Bireylerin zellikleri
Bireysel farkllklar geliimi etkileyen temel
faktrlerden birisidir.
Ortak zellikler: Bireylerin yaamlar boyunca
geirdikleri ortak bedensel, duygusal, zihinsel,
sosyal geliim zellikleridir.
Ortak zelliklere ilikin buigular zellikle deiik
geliim dzeylerine uygun ders programiarnn
hazrlanmasnda nemli bir belirleyici etkendir. Sz
gelimi yaklak yedi ya civarnda bireylerin ortak
geliimsel zelliklerinin ilkretime balama
asndan uygun olduu sylenebilir.
Bireysel Farkllklar: Bireyse! farkllklarn ve
nedenlerinin aratrlmas, yzyllardr bilim
adamlarnn ilgisini eken bir konudur. 1950lerden
bu yana fiziksel, zeka, bilgi ileme, motivasyon,
kiilik, deerler konular ile son yllarda duygusal
farkllklar, balca aratrma konular olmutur. Her
bireyde farkl farkl olan ve bireyleri dier bireylere
gre farkllatran zelliklerdir. Bireysel farkllklar
genetik kkenli olabilecei gibi, daha sonra
evresel faktrlerden etkilenerek de kazanlm
olabilir. rnein cinsiyet, fiziksel zelliklerin ok
nemli bir blm (kas yaps, yz hatlar, fiziksel

grnm gibi) kaltmsal olarak edinilmilerdir. Dilin

kullanm, bakalaryla kurulan iletiim biimi gibi
zellikler ise daha ok evresel faktrlerden
beslenerek kazanlrlar. Bireysel farkllklarn
kaynaklarna kaltm ve evreden baka, tesadf
etkenler de eklenebilir. Szgelimi bir deprem
yaam olan bireyin buna bal olarak gelitirmi
olduu korkular buna bir rnek olarak verilebilir.
Bireysel farkllklarn kiilik ve bireyin tercihleri
zerindeki etkileri ylesine farkldr ki, tamamm ele
alamayz, bu durumu gerek manada herkesin zel
olduu eklinde betimleriz.
ada eitim anlay bireysel farkllklar ihmal
etmez. Bireyselletirilmi eitim anlay
erevesinde onlar da kuilanr. rencilerin daha
yetenekli daha gl olduklar alanlarda eitim
almalarna imkn tanr.
Bireysel Farkllklarn Nedenleri:
a)Ana-baba tutumlar
b)Ekolojik evre
c) Sosyoekonomik dzey
d)Kltrel unsurlar
e)ocuk bakm uygulamalar
f) Doum sras
g)Ailenin zel durumlar

ANA-BABATUTUMLARI
Otokratik Tutum: ocuun kendisini ifade
etmesine frsat verilmez. Anne ya da baba evin
mutlak hakimidir ve sz sahibi olan yalnzca odur.
ocuklar karar veremedikleri gibi ebeveynce alnan
karara da uymak zorundadr. Bu tutum
dorultusunda yetien anne babann ocuklar ya
saldrgan ya da ie kapank kiilik zellikleri
gstereceklerdir.
Yetkeci Tutum: ocua ksmen de olsa karar hakk
tannr. Ancak son karar yine ebeveynlerce verilir.
Demokratik Tutum: ocua kendini ifade edebilme
hakk tannr, hem ocuun hem de anne-babann
karlkl haklar vardr. Anne-baba-ocuk
iletiiminde ve etkileiminde belirleyici olan da bu
karlkl haklardr.

-ETM BLMLEREitliki Tutum: ocuun ve anne babann rolleri

ayn dzeydedir.

OZUMLU KONU
KAVRAMA TEST

zin Verici Tutum: Anne-baba sadece onay verici

konumdadr. Arlk ocuun zerindedir ve
ocuun yapp etmelerine anne- baba sadece onay
vermektedirler.

1. Sosyoloji biliminin nclerinden olan bn-i

Haldun'a gre "Devletler insan gibidir.
Doar, byr ve lrler."

Brak Yapsnc Tutum: ocuk, anne ve babann

kararlarna uyup uymamakta serbesttir.

bn-i Haldun'un bu sz aadaki

psikoloji
dallarndan
hangisinin
kapsamn oluturur?

lgisizlik: Ebeveynler, ocuklarnn davranlaryla

ve eitimleriyle ilgilenmezler.

A)
B)
C)
D)
E)

Sosyal Psikoloji
Kent Psikolojisi
Klinik Psikolojisi
Eitim psikolojisi
Geliim Psikolojisi

(3

tc
cE m

ibn-i Haldun'un bu sz dikkatli bir ekilde

incelenirse, doum, gelime, byme, lm
gibi geliim psikolojisinin temel kavramlar
kullanlarak insanlar devlete, devlet de
insana benzetilmitir. Dolaysyla bu sz,
geliim
psikolojisinin
kapsamn
oluturmaktadr.
(Cevap E)

Q
UJ

Aada verilen ifadelerden hangisi

"Geliim Psikolojisi" kavram ile ilgili doru bir
ifadedir?
A) Geliim
psikolojisi
insan yaamnda
doumdan itibaren grlen her trl nitel
ve
nicel yndeki deiim ve geliimleri ele
alan
birdisiplindir.
B) Geliim psikoiojisi evrensel nitelikler, kltrel
ve bireysel farkllklar yerine sadece
bireyler
arasndaki ortak geliimsel zellikler
zerinde
durmaktadr.
C) Geliim psikolojisi insan geliiminin deiik
dnemlerindeki davranlar
betimlemeye
alr. Bunun yan sra her bir
dnemdeki
geliimin hangi ilkelere bal olarak
gerekletiini de incelemektedir.
D) Geliim psikolojisi insan yaamnda meydana
gelen deiim ve geliimlerin sadece

nite
l
yn

ile
ilgil
enir
ken
nice
i
yn
n
dikk
ate
alm
ama
ktad
r.
E)
Geli
im
psik
oloji
si
insa
n
ya
am
nda
mey
dan
a
gel
en
de
iim
ve
geli
iml
erin
sad
ece
nice
l
yn

ile
ilgile
nirk
en
nitel
yn
n
dikk
ate
alm
ama

ktadr.

-GELIIM PSKOLOJIS-

Geliim psikolojisi insan yaamn doum ncesi

dneminden balayarak lme kadar olan sre
ierisinde insan geliiminin evrelerini, her bir
evrede grlen davran deiikliklerinin
tanmlanmas ve llmesi ile ilgilenirken
geliimde evrensel nitelikler, kltrel ve bireysel
farkllklar zerinde de durmaktadr.

Geliim psikolojisinin kullanm olduu

yntemden birisi olan Koreasyonel yntem;
deikenler arasndaki karlkl ilikilerin
belirlenmesinde kullanlmaktadr.
(Cevap E)

(Cevap C)

3. nsanlann birbirleri ile nasl bir iletiim sreci

kurduklar ve etkileime girdikleri, sosyal
evrelerini nasl etkileyip sosyal evrelerinden
nasl etkilendiklerini inceleyen psikolojinin alt
dal aadakilerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)

Geliim psikolojisinin

kulland

yntemler unlardr:
1-Deneysel

Eitim Psikolojisi
rgt Psikolojisi
Sosyal Psikoloji
Okul Psikolojisi
Bilisel Psikoloji

Yntem 2Betimsel Yntem

o "cs

Psikolojinin alt dallarndan biri olan sosyal

psikoloji, insanlarn birbirleri ile nasl etkileim
kurduklarn, evrelerini nasl etkilediklerini,
arkadalk, ikili ilikiler, saldrganlk, ekicilik gibi
konular zerinde durur.
(Cevap C)

5. Psikolojinin hangi alt dal bilginin iienmesi,

belleimizde depolanmas, depodan geri
arlmas ve problem zme durumlarna
uygulanmas gibi bilgi ileme sreciyle
ilgilenmektedir?
A)
B)
C)
D)
E)

4. Geliim psikolojisi deikenler arasndaki

"karlkl ilikilerin" nasl olutuunu ve bunlarn
birbirleri zerinde nasl etkileime yol atn
tespit etmeye alrken aada verilen
yntemlerden hangisini kullanmaktadr?
A)
B)
C)
D)
E)

Deneysel yntem
Betimsel yntem
Determinizm
Sistematik Yntem
Korelasyonel Yntem

Fizyolojik Psikoloji
Bilisel Psikoloji
Bireysel Farklar Psikolojisi
Psikometri
Nropsikoloji

Psikolojinin bir alt dal olan Deneysel Psikoloji; aBilisel Psikoloji, b-Fizyolojik Psikoloji olarak ikiye
ayrlmaktadr. Bunlardan Bilisel Psikoloji bilginin
ilenmesi, belieimizde depolanmas, depodan
geri arlmas ve problem zme durumlarna
uygulanmas gibi bilgi ileme sreciyie ilgilenirken,
Fizyolojik Psikoloji davranlarn altnda yatan
fizyolojik srelerin aratrlmas ile ilgilenir.
(Cevap B)

-EGITIM BILIMLERI-

6. ilkretim birinci kademede grev yapan bir snf

retmeni kendi snfnda retim etkiniiklerini
rencilerinin geliimsel zelliklerine uygun olacak
birtarzda dzenlemeye almaktadr.

8. I.Tutarldrlar.
II.Gerektiinde cezaya bavursalar da daha ziyade
olumlu davranlar dllendirirler.
III.Koyduklar kurallarn
ocuklarna izah ederler

Bu retmenin retim etkinliklerini

dzenlerken yararlanmaya alt bilim dal
aadakilerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)

mantkl

gerekelerini

IV. ocuklarna kar besledikleri sevgilerini onlara

hissettirirler.

Geliim psikolojisi
Eitim psikolojisi
Okul psikolojisi
Bireysel farklar psikolojisi
Bilisel geliim psikolojisi

V.ocuklarn kendilerine gvenleri ve sayglar

yksek dzeydedir.
Yukarda verilen zellikler hangi ana-baba
tipinin tad tutumlara rnek olarak
verilebilir?
A)
B)
C)
D)
E)

Eitim psikolojisi insanlarn nasl rendiini, etkili

renmenin gerekletirilmesini, renmenin
gerekleebilmesi iin gerekli olan ara-gere ve
yntemlerin
gelitirilmesini,
becerilerin
deeriendirilmesini konu edinen bir bilim daldr.

Yetkeci ana-baba tutumu

zin verici ana baba tutumu
Demokratik ana-baba tutumu
Otokratik ana-baba tutumu
Eitliki ana-baba tutumu

(Cevap B)
mQ
"sx

Demokratik ana-baba utumuna sahip olan

bireyler yukarda verilen zellikleri tamaktadrlar.
(Cevap C)

7. I.Kaltm-olgunlama-bireysel farkllklar
II.Bilginin ilenmesi,
getirilmesi sreleri

depolanmas

ve

geri

lll.Sosyal, bedensel zihinsel, duygusal geliim

fJikjiNotu/

IV.renme yntem ve teknikleri

V.Kritik dnem, geliim dnemleri ve evreleri
Yukarda verilenlerden hangileri geliim
psikolojisinin ele alm olduu konulardr?
A)
B)
C)
D)
E)

I, II, III
11,111, IV
III, IV, V
I, III,V
1,11, IV

Kaltm, olgunlama, bireysel farkllklar, kritik

dnem kavramlarnn yansra insan yaamniR
geliimsel dnem ve evleri ile bu dnem ve
evrelerde grlen davranlar ve davran
deiiklikleri geliim psikolojisinin ilgilendii temel
konulardr.
(Cevap D)

Demokratik ana-baba tutumunu

ebeveynlerin zellikleri unlardr:

benimseyen

1 - likilerinde ve kararlarnda tutarldrlar.

2- Koymu olduklar kurallarn mantkl gerekelerini
ocuklarna izah ederler.
3- ocuklarnn fikir ve eletirilerini dikkatlice
dinlerler.
4- Gerektii durumda cezaya bavursalar da ou
zaman olumlu davranlar dllendirirler.
5- ocuklarna kar besledikleri duygu ve sevgilerini
onlara hissettirmekte herhangi bir saknca
grmezler.
6- ocuklarndan berli lde istekte bulunarak
onlar belirli snrlar ierisinde kontrol etmeye
alrlar.
7- ocuklar, kendine gvenen mutlu, atlgan
bireylerdir.
8- ocuklarn kendilerine olan zsayg dzeyleri
yksektir.

-GELM PSKOLOJS-

9. Ebeveynlerin ocuklarnn kendilerine gven

duymalarn ve kendilerini yeterli hissetmelerini
salamak amacyla aada verilen ifadelerden
hangisi yerine getirmemeleri gereken bir
davrantr?
A) ocuklarnn merak ve zerklik isteklerine
onlarn geliimsel zelliklerine uygun gelecek
bir tarzda destek vermelidirler.
B) ocuklarna yapma ve yapt davran ve
eylemlerden haz alma duygusunu tattrmaya
almaldrlar.
C) Ebeveynler ocuklarn salkl ve istendik
ynde bir geliim ve gven duygusunu
kazanmalar amacyla okul ncesi dnemin
bitimine kadar ocuun istek ve arzularn
kendi istedikleri ynde snrlamal, bu ekilde
okul anda ocuklarnn daha sakin ve uysal
bir kiilik geliimi gelitirmelerine yardmc
olmaldrlar.
D) ocuun ev ierisinde ve darsnda
kstlamalardan uzak, zgr bir ortamda gven
ierisinde kendisini rahat bir ekilde ifade
etmesine imkan salanmaldr.
E) Ebeveynler ocuklarnda gven duygusunun
geliimini salamak amacyla onlarn "kk
bir yetikin olmadklar, kendilerine ait bir
kiilik yapsna sahip olduklan" anlayn
benimsemelidirler.

10.1- Kural koymaktan holanmazlar.

II. Bo vermecidirler. ocuklarnn yaptklar olumlu
ve olumsuz davran modelleri ile fazla
ilgilenmezler.
III. ocuklarndan herhangi bir ey istemeyerek
onlar kontrol altna almaya almazlar.
IV. Olumsuz ve istenmeyen davranlarla
karlatklar zaman ocuklarna ceza vermekten
kanrlar.
V. ou zaman tutarsz ve gvensiz davran
modelleri sergilerler.
Yukarda verilen zellikler hangi ana-baba
tipinin tad tutumlara rnek olarak
verilebilir?
A)
B)
C)
D)
E)

Yetkeci ana-baba tutumu

izin verici ana baba tutumu
Demokratik ana-baba tutumu
Otokratik ana-baba tutumu
Eitliki ana-baba tutumu

f&g&Ms
izin verici ana-baba tutumuna sahip olan bireyler
yukarda verilen zellikleri tamaktadrlar.
(Cevap B)

A, B, D, E klarnda verilen ifadeler ocuklarn

kendilerine gven duymalar ve kendilerini daha
yeterli hissetmelerini salamak amacna uygun
olan ebeveyn davran iken C kk ocua kiilik
geliiminde bir snrlama getirdii iin uygun bir
davran tnodeli deildir.
(Cevap C)
zin verici (bovermeci) ana-baba tutumunu
benimseyen ebeveynlerin zellikleri unlardr:
1-Davranlarnda ou zaman tutarsz ve
gvensizdirler.
2-istenmeyen davranlara ceza vermekten kanrlar.
3-ocuklarna herhangi bir sorumluluk ve grev
vermedikleri iin onlardan bir ey beklemez ve
istemezler.
4-ocuklarna uymalar iin herhangi bir kural
koymazlar.
5-ocuklarnn olumlu ve olumsuz davran ve
tutumlarna ynelik bovermeci bir anlay
benimserler.

-EGITIM BILIMLERI-

H.Bireysel farkllklar ile ilgili olarak aada

verilen ifadelerden hangisi yanl bir ifadedir?

12.1. Erkekierin alk yapmas

II. Gnmzde bayanlarn araba kullanmalar

A) Bireysel farkllklar genetik kkenli olabilecei

gibi daha sonra evresel faktrlerden de
etkilenilerek kazanlm olabilir.
B) Cinsiyet, fiziksel zellikler vb.(kas yaps, d
grnm gibi) zellikler kaltsal olarak elde
edilmi nitelikler iken; dilin kullanm, dier
insanlarla kurulan iletiimin seviyesi daha ok
evresel faktrlerin etkisiyle kazanlan
zelliklerdir.
C) Eitim-retim ortamnda bireysel farkllklara
verilen nem gitgide artan bir biimde nemini
srdrmekte, renme ortamlarnn bireysel
farkllklar esas alacak bir ekilde
dzenlenmesi amalanmaktadr.
D) Kaltm ile gelen bireysel zellikler evreden
kaynaklanan zeiklere gre bireyin
geliiminde daha etkili bir rol oynamaktadr.
nk anne-babas avukat ve doktor olan
ocuklarn ileriki yaamlarnda da kaltmsal
zellikleri nedeniyle yksek statl mesleklere
sahip bireyler olmalar kanlmazdr.
E) Bireysel geliim zerinde kaltm ve evre
faktrlerinden hangisinin daha etkili olduu
tam olarak bilinememektedir. Baz bireylerde
kaltm baat etkenken baz bireylerde de
evre daha baat bir etken otarak
belirmektedir.

III. Ei alan bir erkein ev ilerini yapmas

IV. Duygusal film seyreden bir erkein
alamas
V. Gnmzde erkeklerin de hemire
olarak
alabilmeleri
Yukarda verilen zellikler hangi kiilik
tipinin tad zelliklerdir?
A) Fenemonolojik kiilik B) Androjen kiilik
C) Psikopatik kiilik
D) Hemoostatik
kiilik E) Psikoanalitik kiilik

Q
LU

Bireysel farkllklar zerinde evre ve kaltm

faktr nemli etkilerde bulunmaktadr. Baz
durumlarda evre, baz durumlarda da kaltmn
etkisi dierine nazaran daha yksek dzeyde
olmaktadr.
Gnmzde
eitim-retim
faaliyetlerinde renme-retme srelerinin
bireysel farkllklara uygun olacak dzeyde
dzenlenmesi geerli bir ilke olarak kabul
edilmektedir.
(Cevap D)

Cinsiyet rol anlay bireysel farkllklar

zerinde etki eden faktrlerden bir tanesidir.
Cinsiyet rol, kiinin toplumun kendisi iin
uygun grm olduu grevleri ve
sorumluluklar yerine getirmesidir. Ancak
gnmzde teknolojik, toplumsal, sosyal
ve ekonomik gelimeler erkek ve kadn
rollerinde baz deiikliklerin ortaya
kmasna neden olmutur. Gemite
sadece kadna ya da erkee has bir
davran biimi olarak alglanan baz
davran ve tutumlar artk her iki cinsin de
yerine getirebildii davran ya da tutumlar
olarak benimsenmi, toplum hem kadna
hem de erkee bu rolleri uygun grmtr.
te bu kiilik tipine Androjen kiilik ad
verilmektedir.
(Cevap B)
13. Aada belirtilen zelliklerin hangisinin
kazanlmasnda evresel faktrler daha
etkili bir rol oynamaktadr?
A)
B)
C)
D)
E)

Bireyin zeka yaps

Bireyin ten rengi
Bireyin gz rengi
Bireyin iletiim becerisi
Bireyin boyunun uzunluu

A, B, C ve E klarnda verilen zellikler kaltmn

bireysel farkllklar ve bireysel geliim zerindeki
etkisine rnek olurken, D kknda verilen ifade
evresel faktrlerin geliim zerindeki etkisine bir
mektir.
(Cevap D)

-GELM PSKOLOJSL

Psikoloji ilmi ile eitim ilikisi

asndan aada verilen ifadelerden hangisi
dorudur?

CEVAPLI KONU
KAVRAMA TEST

1. Psikolojik bilginin elde edlmesi ve

uygulanmas srasnda kullaniacak olan teknik
ve yntemler zerinde alan, zeka, kiilik,
yetenek ve dier alanlarda psikolojik lme
aralar gelitiren bilim dal aadakilerden
hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)

Fizyolojik psikoioji
Bilisel psikoloji
Psikometri
Nropsikoloji
Psikobiyoloji

2. I. Ana-baba tutumlar
II. Kltrel unsurlar
III.Doum sras faktrler

2:

o
m

IV. Ebeveynlerin meslei

V. Ebeveynlerin boanma durumu

o
o

Yukarda verilen ifadelerden hangisinde i

bireysel farkllklar zerinde dierlerine gre S
daha ok etki eden faktrler bir araya ^
getirilmitir?

A)
B)
C)
D)

II, III, IV
I, IV, V
III, IV, V

II, III, V

E) 1,11,111

3. Bir retmenin snftaki rollerini daha etkili ve

verimli bir ekilde yerine getirmesinde dier
bilimlere gre daha etkili olan bilim dal
hangisidir?

A) Psikoloji insan davranlarn anlamaya

alrken, eitim insan davranlarn
istendik
ynde deitirme ve gelitirmenin
yollarn
aramaktadr.
B) Psikoloji alannda yaplan almalar ayn
zamanda hayvan davranlar zerinde
de
olduu iin psikoloji biliminin
verilerinden
eitimde ok fazla yararlanlmamaktadr.
C)Eitim
bireylerinin
davranlarnn
deitirilmesinin zerinde dururken
psikoloji
bu davranlarn temelinde yatan
etkenierin
neler olduu zerinde durmamaktadr.
D)Psikoloji insan davranlarnn temelinde
yatan
faktrlerin
tedavi
edilmesi
zerine
younlarken, eitimde de byle bir
anlay
hakim bir faktr olarak belirmitir.
E) Eitim yoluyla kazandrlmas
amalanan
istendik davranlar ayn zamanda
psikoloji
biliminin konusunu oluturmaktadr.
A)
B)
C)
D)
E)

Sosyal Psikoloji
Eitim Psikolojisi
Geliim Psikolojisi
Klinik Psikoloji
rgt Psikolojisi

"Gnmzde
birok
retmen
renme-retme
srelerini dzenlerken bireysel farkllklar dikkate almakta
ve yaplan retimden her rencinin kendi dzeyine
gre yararlanmasn salamaya almaktadr" fikrine
sahip olan bir birey iin aadaki ifadelerden hangisi
sylenebilir?
A) Psikoloji ve geliim psikolojisinin verilerinden
eitimde yararlanlmas gerektiini savunan bir
bireydir.
B) Yeniliklerin ve teknolojik gelimelerin
bilincinde olan ve bu tr gelimelerin yararna
inanan bir bireydir.
C)Bireylerin zihinsel geliimi iin yeni hedefler
peinde koan bir bireydir.
D)Bireylerin renmelerini tam ve eksiksiz
yapmalar gerektiini savunan bir bireydir.
E) renme-retme srecinde retmenlerin
aktif rol oynamalarn savunan ve bunun
gereini vurgulayan bir bireydir.

-EGITIM BILIMLERU

6. Aadakilerden hangisi otokratik ana-baba

tutumuna
sahip
olan
ebeveynlerin
zelliklerinden birisi deildir?

9. "Geliim psikoiojisi bireylerin yaam

dnemlerinde
geirdikleri geliim zelliklerini
incelemektedir."

A) Otokratik tutuma sahip olan ebeveynlerin

ocuklarnn kendilerine gven ve sayg
dzeyleri dktr.
B) Otokratik tutuma sahip olan ebeveynler souk
ve kat bir kiilik yapsnn yan sra ceza ve
emir verme eilimine sahiptirler.
C) ocuklaryia ok fazla ilgilenmezler.
D) ocuklarn hem kontrol ederler hem de
onlarn fikirlerini dinlerler.
E) Otokratik tutuma sahip olan ebeveynlerin
ocuklarnn akademik baar oranlar genelde
dk seviyededir.

Bu ifadeye gre aadakilerden

hangisi geliim psikolojisinin amac
olabilir?

05
"o
cc
IU
Q

7. ocuklarna ksmen de olsa karar verme hakk

tanyan ancak son kararn yine ebeveynler
tarafndan
verildii
ana-baba
tutumu
aadakilerden hangisinde doru olarak
verilmitir?
A)
B)
C)
D)
E)

zin verici tutum

Brak yapsnc tutum
Yetkeci tutum
Eitliki tutum
Demokratik tutum

"Sc
yj

A) Bireylere kazandrlmas dnlen

istendik
davran modellerinin neler olduunu
tespit
edebilmek.
B) Bireylerin hangi geliim dnemlerinde
ortak
davran eilimleri gsterdiini
tespit
edebilmek.
C) Her geliim dneminin kendine zg
olan
temel zelliklerinin neler olduunu
belirlemek.
D) Bireylerin hangi davran modellerini
ne
dzeyde yapabildiklerini, hangi
davran
modeilerini yapamadklarn tespit
edebilmek.
E) retmenlerin
renme
ortamlarn
dzenlerken bireylerin davran
zellikleri
hakknda bilgi sahibi olmalarn salamak.

10. Yasal konulara ve sorunlara psikoloji

biliminin
temel ilkelerini uygulamak zere
hukuk ile
psikoloji arasnda kurulan ilikiden
doan
psikoiojinin alt dal aadakilerden
hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)

Deneysel psikoloji
Okul psikolojisi
Klinik psikoloji
Adli psikoloji
Psikometri

11. "En sk grlen ana-baba tutumlarndan birisidir.

Anne ve baba ocua farkl farkl davranrlar,
birisinin "hayr" dediine dieri "evet" demektedir.
Ayrca ocuk eitimi konusunda ebeveynler deiik
grler paylarlar. Bir gn grmezlikten gelinen
bir davrana ertesi gn ceza verilebilir."

8. yaamn iyiletirme, retimi ve verimi

arttrma amacyla psikolojinin ilkelerinin
alma hayatna uygulanmasna imkan veren
bilim dal aadakilerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)

Klinik psikoloji
Eitil psikolojisi
Endstri psikolojisi
Salk psikolojisi
Sosyal psikoloji

Hangi ana-baba tutumu

zelliklere sahiptir?
A) Tutarsz tutum
B) Bovermeci tutum
C) Ar koruyucu tutum
D) zin verici tutum
E) Mkemmeliyeti tutum

yukarda verilen

10-

-GELIM PSKOLOJSL

12. Klinik psikolojinin ura alan aadaki

ifadelerden hangisinde doru olarak
verilmitir?

IKMI SORULAR
ve ZMLER

A) Biyolojik sitemler ile zihnin ilevi ve davran

arasndaki ilikiyi incelemek
B) Psikolojik ime aralarn hazrlamak ve
gelitirmek
C) Zihinsel, davransal ve duygusal bozukluklar
(fobi, depresyon vb.) olan bireylerin tedavi
edilmesi
D) Hastalklarn
nlenmesi ve saln
srdrlebilmesi iin aratrmalar ve
uygulamalar yapmak
E) Bilginin zihinsel srelerden nasl geirilerek
depolandn ve gerektiinde nasl geri
getirildii zerine aratrmalaryapmak

1. Aye hanm kzna hibir kstlama getirmiyor

ve hibir eyine karmyor. Aye hanmn bu
davrann aadakilerden hangisi aklar?
(2005 KPSS)
A) Demokratik tutum benimsemitir
B) Ar koruyucu tutum benimsemitir
C) Kzn hi sevmiyor
D) ocuk yetitirmede izin verici tutumu
benimsemitir
E) Ar cezalandrc tutum benimsemitir

CEVAP ANAHTARI

1 .C

2. E

3. B

5 .A

6. D

7.C

9 .C

1 .D
0

11.A

4. A
n

1 .C
2

'Z.

Aye hanmn davranlar ocuk yetitirme

tutumuyla ilgilidir. Demokratik tutum dengeli,
tutarl ve kararlarn aile iinde b^raberce tm aile
fertleriyle alnd bir tutumdur. Ar koruyucu
tutum ise ocuklarn srekli kontrol altnda
tutulduu, kendi balarna hibir faaliyete izin
verilmedii bir tutumdur. zin verici tutum da
rnekteki gibi ocua hibir kstlama getirm^den
hertrl etkinliine izin verildii bir tutumdur.
(Cevap D)

-ETM BLMLER-

11

RENME PSKOLOJS
Temel Kavramlar

| renme Psikolojisi ve

GRENME PSKOLOJSNN UGRAIALANLARI

renme sreleri ile ilgili bilgilere ulama (Nasl
reniliyor?)
renme ve retme sreleri

renme glklerinin kaynaklar (renmeyi

neler engeller?)
Farkl dnemlerde insanlarn renme zellikleri ve
bu zelliklerin retim etkinliklerine uygulanmas.
renme iikeleri, yntemleri ve kuramlar.
DAVRANI VE ANALZ
Davran insann her yapt ey iin kullanian bir terimdir. Sadece eylemleri deil, durumlar da
kapsayacak kadar genitir. Davranlara rnek vermek gerektiinde konumak ve(ya) konumamak diye
rnek verilebilmesi bundandr. nk konumak da davrantr, konumamak da.
Davran analiz ederken onu uyarc, tepki, karlk olarak analiz etmek yaygnlamr.
Uyarc;
a) Organizma tarafndan (alglanarak) davrana yol
aan,
b) te ve dta meydana gelen deiikliklerdir.
Buna gre bir deiikliin uyarc nitelii kazanabilmesi iin bu iki art yerine getirmesi gerekir. te
meydana gelen deiikliklere; karnn ackmas, vcuttaki su miktarnn azalmas, kalbin hzl atmas rnek
olarak verilebilir. Dta meydana gelen deiiklikler ise s, k ve ses asndan meydana gelen deiiklikler
olarak ele alnabilir.
Tepki;
Organizmann uyarcya kar gstermi olduu davrantr. Tepki, uyarcya gre tanmland iin bir
tepkiden bahsedebilmek iin nce uyarcy ele almak ve gstermek gerekir.

LU Q

'c
UU

tr.

Karlk;
Organizmann gsterdii tepkiye karlk alm olduu uyarcdr. Karlk trl olabilir:
1.
Pekitirme: Organizmann davrannn
gsterilme olaslnn artrlmasdr. ki tr vardr:
a) Olumlu pekitirme; inde bulunulan duruma
ho bir uyarcnn eklenmesidir. ikolata vermek
gibi.
b) Olumsuz pekitirme: inde bulunulan
durumdan
ho
olmayan
bir
uyarcnn
kaldrlmasdr. yi hal gsteren bir mahkumun hafta
sonu iznine gnderilmesi gibi.
2. Ceza: Organizmann davrannn gsterilmeme
olaslnn artrlmasdr. ki tr vardr:
a) I. Tr ceza: Organizmann iinde bulunduu
duruma ho olmayan bir uyarcnn eklenmesidir.
Gndelik dildeki ceza byk lde byiedir.
ocuun fiziksel olarak cezalandrlmas veya
azna biber srlmesi byledir.
b) II. Tr ceza: Organizmann iinde bulunduu
durumdan ho bir uyarcnn kaldrlmasdr. ocua
verilen bir dln geri alnmas byledir.
3. Karlk vermeme: Organizmann davrannn
grmezlikten gelinmesidir ki, uzun vadede snmeye
(unutmaya) yol aar. Bu aklama temelde
davran yaklama dayal bir ifadedir.
Performans (Edim)
nsan davranlarnn bir ksm doutan getirilirken, dier bir ksm da sonradan ediniiir. nsann tm eylem
ve durumlar iin performans (edim) terimi kullanlr. Doutan getirilen davranlar refleksler ve igdler
olmak zere iki trldr. Sonradan edinilen davranlar ise byk lde renme sonucu kazanlr.

12-

-OGRENME PSIKOLOJISL
Refleks

a) Doutan geliyor mu?

b) Belli bir uyarcs var m?
c) Belli, basit ve ani bir tepki mi?
Sorular sorulduunda, soruya da "evet" cevab
veriliyorsa davran reflekstir. Eer bir ve(ya)
birkana "evet" cevab verilemiyorsa, o zaman
refleks deildir. Dizinize vurulduu zaman
ayanzn kalkmas, gz krpmak, vb. davranlar
reflekslere rnek verilebilir.
gd
a) Doutan geliyor mu?
b) Tre zg m?
c) Karmak davran m?
Sorular sorulduunda, soruya da "evet" cevab
veriliyorsa bu davran i gddr. Arlarn bal
yapmas, ipek bceinin koza rmesi, igdye
rnek olarak verilebilir.
gd ve refleks doutan getirilen iki temel
davran biimidir. Bunlarn dnda davranlar
olmakla birlikte, eitim asndan bu iki tr davran,
renmenin dnda yer alr. renme sadece
refleksin uyarcsnin deitirilmesi, igdnn ise
gsterilme koullar ve biiminin deitirilmesi
renme yoluyla gerekletirilir. Bu iki tr dnda
dier davranlar organizmann sonradan edindii
davranlardr.
RENME

Ayn ekilde, kaza eseri farkl bir davran

gstermek zorunda kalan kii de, bu davrann
kalc hale getirmedike renmi olmaz. Kaza
sonucu sa kolu krlan bir kinin sol eliyle yazmas,
bunu kalc hale getirmedii srece renme
kapsamna girmez.
Gene, organizmann davran deiikliinin tekrar
ya da yaant sonucu meydana gelmesi gerekir,
Fel veya tik gibi kiinin yaantlar dnda
meydana gelen davran deiikiikleri renme
olarak kabul edilmez.
retmenin snfta rencilere ders anlatarak
yapmaya alt, onlarn davranlarnda deiiklik
meydana getirecek kadar yaant salamaktr.
rnein Mustafa Kemal Atatrk'n ka yinda
ldn bilmeyen ve sorulduunda "bilmiyorum"
cevab veren bir rencinin retim srecinin
sonunda ayn soruya "1938" eklinde cevap
vermesi,
a) renme yaants sonucunda
b) "Bilmiyorum" deme davran deitii
c) Bir sre sonra da ayn cevab verebildii iin
renmedir.
renmeyi aklarnaya alan eitli kuramlar
vardr. Bunlardan davran kuram onu uyarc ile
tepkinin eletirilmesi olarak grrken, bilisel
kuram zihindeki rgtlenme olarak grr. renme
kuramlar ileride ele alnacaktr.

renme, tekrar ya da yaant yoluyla organizmann

renmenin Gerekletji Ortamlar

davranlarnda meydana gelen olduka kalc

Aile: Okul ncesi dnemde ocuun yaamnda

etkili bir sosyalleme grevi yapan, zellikle
kltrlenme ve deerlerin kuaklar arasnda
aktarlmas misyonlarna sahip sosyal ortamdr.

deiikliktir. Bir davrann renme olabilmesi iin,

a) Tekrar ya da yaant yoluyla meydana gelmesi,
b) Davranta bir deiiklik olmas,
c) Deiikliin olduka kalc olmas gerekir.
Bu koullar salamayan durumlar renme olarak
deerlendiriimez.
Szgelimi, organizmann gndelik davranlar
arasnda yer alan ve herhangi bir deiiklik
gstermeyen davranlar renme deildir. Her
gnk yolundan gelip giden bir adam yeni bir yol
renmi olmaz.

Akran Gruplar: Akran ve arkada gruplar aile

iinde ebeveynlerle ve (varsa) kardelerle
yaanmas pek olas olmayan yaantlar sunan
sosyal ortamlardr.
Anaokullar-Kreler:
hazrlanmasn ve sosyal
salama grevine sahip,
iletilen ve denetlenen
kurumlardr.

ocuklarn
okula
beceriler edinmelerini
yasal olarak kuruian,
okul ncesi eitim

rgn Eitim Kurumlar (Okullar): Aileden sonra

ocuk eitiminde en nemli etkiye sahip sosyal

-EGITIM BILIMLERIkurumlardir. Saladi zel koullar (toplu retim,

temel renme konular, akran gruplar, ders/etkinlik
eitlilii, profesyone! kadro vb.) bu etkinin temel
bileenlerini oluturur.
Okulla ilgili nemii zellikler:
Bireyde olumlu/olumsuz, kastl olarak veya
kendiliinden davran deiiklikleri edinilmesini
etkiler.
Yetikin davranlaryla oyunsu davranlar
arasndaki farkn fark edilmesine frsa verir.
Kiisel geliimi, sosyal beceriler edinilmesini ve
salkl iletiim/iliki kurulmasn destekler.
Bireye yeni davranlar kazandrarak veya
nceden edinilmi davraniarn gelitirerek
uyum srelerini destekler.
Toplumsal deerlerin kazanlmas iin yaant
frsatiar sunarve bunlar pekitirir.
RENMEY ETKLEYEN FAKTRLER

o "o

13

2. Olgunlama
renen ile iigili faktrlerden iiki (yukardakini
saymazsak), olgunlamadr. Organizma ilgili
davran gsterebilecek bir biyoiojik donanma
sahip olabilir. Ancak, sz konusu olan zaman ve
zeminde, organizma henz o olgunlua ulamam
olabilir. Bu durumda renme meydana gelmez.
Szgelimi, insana konumay retebilirsiniz, yeni
domu bir bebek de insandr, ama ona
retemezsiniz, nk gerekii olgunlua
ulamamtr. Olgunlama genellikle ya ve zeka
olarak ele alnr. Yani, bir organizmann olgunlua
ulamasndan bahsederken, bir yandan ya olarak
belli bir yaa gelmesi, dier yandan yatlaryla
benzer zellikier gstermesi, zellikle kavrama ve
bilgi ileme asndan yatlaryla ayn dzeyde
oimas gerekir. ocuk ya olarak 5 yana gelmi
olabilir, ama hala konuamyor olabilir.
3. Uyarlmlk

faktrler g kinci faktr, uyarlmlk dzeyidir. Genel

g uyarlmlk hali olarak da atfta bulunulan bu zellik,
organizmann dardan gelen uyarclar ileyebilme
A) Orenen
;i kapasite ve becerisini gsterir. Bunu daha iyi
m anlayabilmek iin, uyarlmlk derecelerini gzden
B)renme malzemesi (renilen ey)
.1 geirmek yararl olabilir. En dk uyarlmlk,
C)
renme stratejisi (renme biimi) bitkisel hayat durumundadr, ancak temel yaamsal
uyarclar alnabilir. Sonraki bir dzey, uyku halidir.
'S
Kii etrafndaki uyarclardan (en azndan) bir
D)
reten (renmeye yardmc olan) ksmn alabiidii iindir ki uyarlabilmektedir(!).
Daha sonra uyuukluk dediimiz bir dzey rnek
'g
verilebilir. Bu durumda kii etraftaki uyarclardan
E) renme ortam (retilen yer).
S bazlarn alabilmekte, bazlarn ise alamamaktadr.
Sonraki bir dzey normal uyanklk dzeyi olabilir.
Bunlardan renen, renme malzemesi ve
Bu durumda kii etraftan uyarc alabilir ve
renme stratejisi renmeyi dorudan etkilerken,
ileyebilir. Gndelik yaamn srdrr. Kiinin
retmen ve renme ortam, bu faktr
heyecanland ve "elinin ayann dolat" durum
etkileyerek renmeyi (dolayl yoldan) etkilerler. Bu
bir miktar ar uyarlmann sz konusu olduu
yzden renmeyi etkileyen faktrleri grup olarak
durumdur. Bu durumda kii normalde
ileyebileceinden biraz fazla uyarc ile kar
ele almak gerekir.
karya kalm demektir. Dehet veya panik hali ise
A. renen
olduka ar bir uyarlmann olduunu gsterir. Bu
durumda kii ileyebileceinden fazla uyarc ile
kar karyadr.
LTrezg Hazrolu
Bir renme ortamnda bulunan
unlardr:

renen ile ilgili faktrlerin en banda tre zg

hazr olu gelir. renen, ilgili davran
gsterebilecek bir trden olmaldr. Eer tr o
davran gstermek iin gerekli biyolojik donanma
sahip deilse, retmeye almak da bouna olur.
Bilindii gibi "kaz uar, ama laz uamaz".

Bu uyarlmlk dzeyleri ile renme arasnda bir

iliki vardr. Yani, renmenin meydana gelebilmesi
iin uyarlmln da bir dzeyde olmas gerekir. Bu
dzey "orta dzey"dir. Baka bir ifadeyle
renmenin meydana gelmesi ve kolay meydana

14-

-RENME PSKOLOJS-

gelmesi iin orta dzeyde uyarlmlk gereklidir.

Dk uyarlmlk dzeylerinde renme meydana
gelmez, kii uyarcy alamyordur. Yksek uyarlma
durumlarnda da renme meydana gelmez, kii
istedii uyarcy seebilecek durumda deiidir, ne
yapacan bilemez bir haldedir. Orta dzeyde bir
uyarlmlk renmeyi olumlu ynde etkiler,
Dk uyarlmlk dzeylerinde renme olmaz,
ancak renmeye yatknik meydana getirilebilir.
rnein, uyuyan bir kiiye bir ey retilemez, ama
renilecek konulara yatknlk salanabilir. Bu
yzden derse devamda srar edilir, nk renci
derste uyusa bile, konulara yatknik salar. Yabanc
dil eitiminde bu yatknlk daha ok ie yarar.
4. Aktarma / Transfer
renmeyi etkileyen dier bir faktr, nceki
renmelerdir. Baz kaynaklarda aktarma veya
transfer(ans) olarak iaret edilen bu faktr,
rencinin yeni bir renme yapabilmesi iin
nceden bir miktar renme yapm olmas
gerektiini, daha gndelik bir ifadeyle gerekli
nbilgileri edinmi olmas gerektiini ifade eder.
nceden gerekli olan, szgelimi drt ilemi
renmemi bir kii baya kesirleri veya ondalk
ilemleri yapamaz. Daha zel olarak sylenirse,
birbirine benzer uyarclarn sz konusu olduu
renmeler uyarclarn benzerlii lsnde
aktarmay kolaylatrmaktadr. Ayn ekilde benzer
tepkilerin renildii durumlarda da aktarmann
olumlu olma olasl ykselmektedir. Ksaca,
benzer uyarc ve davranlarn kullanimas
renmeyi byk lde kolaylatrmaktadir, nk
renci renmeleri arasnda aktarmalar
yapabilmektedir. Aktarma olumiu ve olumsuz olmak
zere iki trldr:
Olumlu aktarma:
nceki renmelerin
koiaylatrd durumdur.

sonraki

renmeyi

Sonraki renmeler
KOLAYLAMA

Oncek renmeier'bgJer

Kuru fasulye piirmeyi bilen bir kiinin nohut

yemeini yapmay renmesi, geni iyi bilen bir
kiinin kareyi iki eit gen olarak anlamasndaki
kolaylk gibi.
Olumsuz aktarma:
nceki
renmenin
zorlatrmasdr.

sonraki

renmeyi

ZORLAMA

ki parmak daktilo yazmasn bilen bir kiinin 10

parmak yazmay renmesi, veya Q-klavye yazan
birinin F-klavyeyi renmesi gibi. Ksaca benzer
uyarclar aktarma yaplp yaplamayacan, benzer
davranlar ise aktarmann ne kadar olumlu
olacan belirler.
5. Gd
renmeyi etkileyen dier bir faktr, rencinin
gdlenmi olmasdr. renmeye ak olmayan,
baka bir ifadeyle renmek istemeyen renciye
ne kadar urarsanz uran retebiieceiniz
eylersnrldr.
Gd, organizmay harekete sevk eden durum
olarak tanmlanabilir. Gdlendii iin organizma
hareket eder, davranta bulunur. Gdler ikiye
ayrlrlar: birincil gdler ve ikincil gdler.
Bunlara baz kaynaklar doutan getirilen gdler
ve edinilen (kazanlan) gdler olarak atfta
bulunmaktadrlar. Birincil gdler doutan getirilir
ve organizmann yaamn srdrmesi iin gerekli
olan gdler bu gruba girer. kincil gdler ise,
yaamsal nem tamayan, ama organizmay
davrana ynlendiren durumlardr (baar gds
gibi).
Gdler dngseldir. Baka bir ekilde anlatlacak
olursa. gdnn aamas vardr:
a) htiyacn hissedilmesi,
b) htiyac gidermeye ynelik davran,
c) Doyum ve rahatlama.
nce organizma bir eksiklik ve ihtiya hisseder.
Daha sonra bu eksiklii gidermek iin bir davranta
bulunur. Sonra davran amacna ularsa, ihtiya
giderilmi olur ve organizma rahatlar, Alk,
susuzluk gibi ihtiyalar birincil (doutan)
gdlerdendir. Alk iin nce midenin boalmas ve
karnn ackmas hissedilir ve doldurulma ihtiyac
duyulur. kinci aamada kii, yemek yiyerek alk
ihtiyacn gidermeye ynelik davranta bulunur.
Yeterince yerse (uygun davran gsterirse) karn
doyar, doyum ve rahatiama hali ortaya kar.
Rahatlamann ortaya kmas gdnn yok olmasn
salamaz, sadece bir dahaki ihtiyacn
hissedilmesine kadar hissediimemesini salar.
Gdlerin dngsel oluunun anlam da budur.
Gdler renmeye ynelme iin olduu kadar
davrann pekitirilmesinde de remli ilevlere
sahiptir. Uygun davran gsteren organizmaya

-ETM BLMLERgdsne uygun pekitirme yaplmaldr. Szgelimi

karn a olan bir ocua "aferin" demek pekitirme
olarak pek ie yaramayaca gibi, karn tok olan bir
ocua yiyecek vermek de ayn ekilde pekitirme
olmayacaktr. Pekitirme, organizmann ihtiyalarna
hitap ettii zaman etkili olur.

BAARI GDS DK VE YKSEK BREYLERN

ZELLKLER
Boyut
Ama

Dk

Yksek

|ok kolay ya da okjOrta glkte amalar

jzor amalar koyar
| koyar

Niyet

lrenmi grnmeyeGerekten renmek iin

jalr
Ialr

jretmen ve ans gibi!

Ykleme |d etkenlere yklemejabayayklemeyapar
tavr
jyapar

15

duyduu ihtiyatr.
6. Estetik ihtiya: nsann gzel eyiere kar
duyduu haz ihtiyacdr.
7. Kendini gerekletirme: Kiinin doutan
getirdii potansiyelleri gerekletirmeye duyduu
ihtiyatr. Kii bu potansiyellerini ortaya koyamazsa,
kendini engellenmi ve huzursuz hisseder.
Bu ihtiyalardan ilk drd var kalma ihtiyacdr; kii
varln srdrebilmek iin bunlara sahip olmaldr.
Ancak bu ihtiyalarn nemli bir zellii yoksun
olunduklarnda
insann
davranlarn
belirlemeleridir. Dier zamanlarda neredeyse farkna
bile varlmazlar. Son ise geliim ihtiyalardr.
Yani, kiinin hayatta kalmasna deil, gelimesine
yararlar. Bu yzden, doyurulmadka ortaya
kmazlar ve doyurulduka kiinin davranlarn
ynlendirmeye balarlar. Szgelimi, kii hi kitap
okumayabilir, ama bir kere okur ve tadn alrsa
tekrar okumak ister.

msseder
Yeterlik i Yeterlik
duygular Gelimi
duygusu gelimemitir
Iduygular vardr

yeterlik

htiyalar Hiyerarisi
Abraham Maslovv insann ihtiyalaryla ilgili bir
kuram gelitirmi ve u kurallar ngrmtr:
a) Jnsann ihtiyalar her yerde ayndr, evrens^ldir.
Bu ihtiyalar hiyerarik bir sra izlerler. Bir ihtiyacn
ortaya kabilmesi iin kendisinden nceki ihtiyacn
en azndan bir miktar doyurulmu olmas gerekir.
b) Bir ihtiya iin kendinden sonraki ihtiya feda
edilebilir, ama nceki ihtiya feda edemez.
Maslovv'a gre insann ihtiyalar unlardr:

Kiisel btnlk, Yaratclk

zsayg, sayg duyulmak

Ak, sevgi, aidiyet,

takm almas,
sosyal aktiviteler

---* Barnma, sosyal gvenlik

1. Fizyolojik ihtiyalar: Bu ihtiyalar bedensel

ihtiyalardr ve bedenin canlln srdrmesi iin
gereklidir.
2. Gvenlik ihtiyac: Kiinin kendini emniyette
hissetmesi, ayan salam yere bastn
hissetmesidir.
3. Yaknlk jhtiyac: Kiinin hemcinsleriyle ve kar
cinsten biriyle yakn olma, sevgi ilikisi iinde olma
ihtiyacdr.
4. Saygnlk ihtiyac: Kiinin iinde bulunduu
toplulukta varlnn onaylanmas, ona sayg
duyulmas ihtiyacdr.
5. Bilme / tanma ihtiyac: Kiinin renmeye kar

. Hava. su, yemek, s, uyku

Maslovv htihalar Hiyerarisi

Maslovv'un ihtiyalar hiyerarisi, gdleme ye

pekitirmede nemli yararlar salamaktadr.
rencileri ihtiyalarna gre gdlemek ve
ihtiyalarn karlayabilecek ekilde pekitirmek
gerekir.

16-

-GRENME PSKOLOJSL
uzun zamandr tartimakta olmasndan ve bu
kadar tartmaya deer bulunmasndan bellidir.
Bakasna aktarlamayan bilgiler retilemezler. Bu
bir yana, renme malzemesinin tamas gereken
zellikler faktr eklinde ele alnabilir: algsal ayrt
edilebilirlik, anlamsal arm ve kavramsal
gruplandrma.
1. Algsal Ayrt Edilebilirlik
renme malzemesinin etrafndaki uyarclardan
farkllatrlmas, algsal olarak ayrt edilebilir bir
ekilde sunulmas gerekir. Etrafndaki uyarclardan
ayrt edilemeyen uyarclar herhangi bir uyarc
olarak grlr ve renilmesi zor olur. Bu yzden
retmenler, nemli konuiarn altn izerler,
vurgularlar ve/veya "snavda soracaklarn" sylerler.
Baka bir ifadeyle etraftaki dier uyarciardan farkl
hale getirmeye alrlar.
2. Anlamsal arm

6. Dikkat
Organizma, tr olarak renmeye hazr olabilir,
gerekli olgunlua ulam olabilir, gerekli nbilgilere
sahip olabilir, gdlenmi bir durumda bulunabilir,
ama hala renemeyebilir, nk dikkat etmiyordur.
Dikkat belli bir yndeki uyarclar almaya hazr
olmak demektir. Bir eye dikkat ettiimiz zaman, o
eyle ilgili uyarclar almaya ynelmiiz demektir.
Dolaysyla duyu organlarmz ona ynelmitir.
renci yanndakiyle konuurken dikkatini
konumaya vermi demektir ve derste
konuulmasn istemememizin nedeni budur.
renmenin meydana gelebilmesi iin
organizmann dikkatini renilecek konuya
yneltmi olmas gerekir.
B) renme Malzemesi
renme malzemesi renilen konudur, renilen
bilgidir. renmenin kolayca gerekleebilmesi iin,
renilen konunun da baz zelliklere sahip olmas
gerekir. Her konu her ekilde renilmez. renme
malzemesinin sahip olmas gereken zelliklerinin
banda telaffuz edilebilmesi gelir. Telaffuz
edilemeyen eyler renilemezler. nsanda dil ile
dnce arasnda yakn bir iliki olduu, konunun

renme malzemesi organizmann zihninde

birtakm armlara yol amaldr. arma yol
amayan bilgilerin renilmesi zordur. Bu konu,
renen ile ilgili faktrlerden aktarma (nceki
bilgiler) konusuyla balantldr. nceden edinilmi
olan baz bilgiler varsa, yeni edinilen bilgiler onlara
eklenir. Bylelikle hatrlanmalar ve ulalmalar
kolaylam olur. nsanlarn zihinlerinde bilgiler
birbirleriyle balantl bir ekilde bulunurlar. Eer
yeni edinilen bir bilgi daha nceki bilgilerle
balantlandrlabiliyorsa, bir sre sonra hatrlanmas
da kolay olacak demektir. Eer balant
kurulamazsa, o zaman yeni edinilen bilgi kaybolup
gider. Genellikle insanlarn armlarnn;
a) Zthklarla
b) E zamanllkla
c) Ardklkla olduu grlmektedir.
Yani, ztlar, birlikte meydana gelen olaylar ve birbiri
ardna meydana gelen olaylar hatrlamamz koiay
olur.
Eer arm balar basamaklar halinde uzayp
giderse tabii ki hatrlama ok daha kolay olacaktr.
Baka bir ifadeyle, ne kadar ok ve uzun balant
kurulabilirse, hatrlama o kadar kolaylar. Bu nokta,
yaantsal eitimin de temelidir. Yani, renen yeni
bilgiyi ne kadar ok ve gndelik olayla

-EGITIM BILIMLERbalantlandrabilirse renme o kadar kolaylar.

Ancak armsal basamaklar dizisi zneldir. Bu
yzden grup halinde yaplan eitimde daha
sistematik ve mantksal yaplara gerek duyulur ki o
da kavramsal benzerliklerdir.
3. Kavramsal Benzerlikler
renilen konunun kavramsal benzerliklere gre
gruplandrlabilmesi onun renilmesini kolaylatrr.
Birbirine benzemeyen ve gruplandrlamayan birka
uyarc yerine birbirleriyle gruplandriabilen birok
uyarc daha kolay renilir. Sanki bu uyarclar
birbirleriyle btnleerek birbirlerinin hatrlanmalarn
kolaylatrmaktadr.
Kavramsal benzerliklerin anlamsal armlardan
fark, anlamsal armlarn znel olmalarna
karlk, mantkl ve analitik olmalardr. Bu yzden
grupla yaplan eitimlerde kavramsal benzerliklere
dayanlmas nerilir, nk her rencinin znel
balantlarna cevap vermek pek mmkn
grnmemektedir.
Kavramsal benzerlikler eitli basamaklar halinde
dzenlenebilirse tabii ki daha kolay renilmektedir,
teratrde bu konuda yaygn bir aratrmadan sz
edilir. lgili aratrmada, deneklere mineraller konusu
anlatlmak istenmi ve mineraller talar ve metaller
olarak ikiye ayrlm, sonra talar deerli ve deersiz
olarak, metaller de yaygn, nadir ve alam olarak
e ayrlmtr. Bu ekilde yaplan retimde
rencilerin daha kolay rendikleri tespit edilmitir.

17

1. Ayrlan Zaman
renenin renmeye her evrede (gnde, haftada,
vb.) belli bir sre ayrp ayrmaddr. Eer her gn
veya her hafta belli bir sre ayrlrsa buna aralkl
alma, belli bir zaman ayrlmayp, ihtiya
duyulduunda tm renme malzemesini ayn anda
renmeye almaya toplu alma denir. Aralkl
alma daha doru olduu halde, renciler
rendiklerinin "tazeliiyle" snava girip
"tutturabildiklerini kar bellerler". Haibuki aralkl
almann yan sra toplu bir tekrar onlar daha
baarl hale getirir. renci toplu altnda
bilgiler yeni olduu iin renci yksek not alyordur,
ama uzun vadede rencinin zihninde fazla bilgi
kalmyordur.
2. Konunun Yaps
renilen konunun nasl bir grnt gsterdii de
renmeyi etkiler. Her konunun yapts kendine
zgdr. Ancak, yaplabilecek bazt dzenlemeler de
bulunmaktadr. rnek iin, renme malzemesi
paralara blnebilir veya toplu bir ekilde ele
alnabilir. Eer yaplabiliyorsa, paralara blerek
alma daha iyidir. Ancak paralara blerek
almann iyi olabilmesi iin, konunun anlaml
birimlere ayrlabilmesi, birletirme iin ok zaman
gerekmemesi, anlaml birimler arasnda ok byk
oranda ballk olmamas gibi artlarn yerine
gelmesi gerekir. Szgelimi bir matematik problemi
zlyorsa, bunu paralara ayrmak zor olacaktr.
Bu yzden, ilke olarak paralara blerek almann
daha verimli olduu, ancak hangi durumun daha
etkili olduunun konuya bal olduu
unutulmamaldr.
3. renenin Etkinlii

Tala

-- - -1

t
t
Yaygn metaller 11 Nadir metaller |

------L
Alamlar

____trr^rzrrr]_____
Deerli talar I Deersiz taiar I

C) renme Stratejileri
renmeyi etkileyen dier bir faktr, renme
stratejisidir. renen, renme malzemesini
renebilmek iin nasl bir taktik izlemektedir? Bu
sorunun cevab renmenin meydana gelip
gelmemesini, kolayca meydana gelebilmesini
etkileyecektir. renme stratejileri ayrlan zamana,
konunun yapsna ve renenin etkinlik dzeyine
bal olarak deiiklikler gsterir.

Ayrlan zaman ve konunun yapsnn yan sra,

renenin ne kadar aktif (etkin) olduu da
renmeyi etkilemektedir. Tahmin edilebilecei gibi,
renen ne kadar etkin (faal) olursa renmenin
meydana gelme olasl da o kadar artmaktadr.
Buna gre, dinleme en dk, okuma biraz dk,
yazma orta, anlatma yksek, yapp anlatma en
yksek renme etkinlii saylr. renen
olabildiince etkin bir durumda bulunmaldr.
4. Geribildirim
renme stratejisi olarak da kabul edilebilen ancak,
temelde renmeyi denetleme ilevi olan faktr

18-

-RENME PSKOLOJSL

geribildirimdir. Geribildirim, renenin renmesinin

doru ve yeterli olup olmadnn bildirilmesidir. Eer
renen yapt renmenin (verdii cevabn)
doruluu konusunda bir bilgi edinemezse,
motivasyonu der, renmeyi dzeltebilme olasl
azalr. retmen bu yzden snfta snav yaptysa,
sonular hemen (ertesi derse) okumal,
okuyamazsa (okuyamamsa) rencilere doru
cevaplarn ne/nasl olduunu derse gemeden
tartmaldr ki, renci yazdklarn pekitirsin;
renme tamamlansn.
5. Programl retim
Yukarda ele alnan renme stratejisini kendi
bnyesinde btnletiren bir eitim yaklam vardr.
Skinner tarafndan gelitirilen bu ynteme programl
retim
denir.
Gnmzde
bilgisayarn
yaygnlamasyla birlikte, farkl bir dzlemde
yeniden ortaya kan bu yntem 19601 ve 70'li
yllarda poplerlik kazanmtr. Bu yntemde renci
kendi hzna gre, istedii kadar zaman ayrarak,
konuyu olabildiince kk ksmlara bler ve
kendisi (etkin bir biimde) cevaplar ve cevabnn
doruluu ile ilgili geribildirimi ayn anda (dier
sayfaya geinceye kadar) edinir. Bilgisayarlardaki
etkin renmenin temelinde bu yaklam vardr.

OZUMLU KONU
KAVRAMA TEST

1. "Organizmann yaamn srdrebilmesi byk

lde evresindeki deimelere uyum salayabilme
yeteneine baldr."
Aadaki seeneklerde verilen kavramlardan
hangisi organizmann yaamn srdrmek iin
gsterdii uyum faaliyetlerinden deildir?
A)
B)
C)
D)
E)

Hemostatik denge
Refleks
renme
evreyle etkileim
Gdlenme

nsan baz gereksinimlerini otomatik olarak

karlar; nefes alp verme, vcut scakln
terleme yoluyla ayarlama vb. Bu otomatik uyum
sreci Hemostatik denge (mekanizma) olarak
adlandrlr. Bu mekanizma organizmann hayatta
kalmas iin gereklidir. Refleksler de hayatmzn
devam iin nemlidir. Organizma iin tehlikeli
durumlarda verilen ani tepkiler reflekstir. Ya da
yeni doan bebek emme refleksi sayesinde
karnn doyurup hayatta kalr. nsan hayatta tutan
dier olaylar ise evreyle etkileimi ve bunun
sonucu olan renmedir. Gdlenme ise sadece
renme iin organizmay harekete geirir.
(Cevap E)

2. "Ders alma iyi bir uyku ve gzel bir kahvaltnn

ardndan sabahlar yaplmaldr." diyen bir uzman
renmeyi etkileyen etkenlerden hangisine dikkat
ekmektedir?
A)
B)
C)
D)
E)

Gdlenme
Fiziksel zellikler
Genel uyarlmlk hali
Gemi yaantlar
Zekadzeyi

-EGTM BLIMLER-

renmenin gerekleebilmesi iin organizmann

uyank ve dikkatli olmas gerekir. Kii dikkatli ve
uyank deilse ya da ok ar kaygl ise (ar
uyarlmlk) renme olumsuz etkilenir. Burada
bahsedilen de organizmann yeterli genel
uyarlmlk halinde olmasdr.
(Cevap C)

19

4. renme kuramlar aadakilerden hangisini

aklamaktadr?
A) Snfta en etkili retme ortamlarnn nasl
dzenleneceini
B) renmenin hangi koullar altnda oluacan
ya da olumayacan
C) renme glklerinin nedenlerini
D) Snflarda tam renmenin nasl olacan
E) Hepsi

ZM:
retme ortamlarnn dzenlenmesi ve snfta tam
renme retme ilke ve yntemleriyle ilgilidir.
renme glklerinin nedenleri ise geliim ile
ilgilidir. renme kuramlar ise renmenin nasl
olduunu hangi ortamlarda oluacan ya da
olumayacan aklar.
(Cevap B)

3. Aadakilerden hangisi renilmi bir davran m

"o
degildir?
tr
UJ Q
A) Kan ekeri den birinin tatl yemesi
'

B) nndeki aracn fren lambalarnn yandn c.

gren srcnn frene basmas
C) rencinin kalemi doru formda tutabilmesi
D) ocuun sorulduunda telefon numarasn
sylemesi
E) Bebein azna verilen her eyi emmeye
almas

renme yaant sonucu davranta meydana

gelen kalc deiikliklerdir. Yani renilmi
d av ran n ya an t sonuc u (douta n
getirilmemi), kalc (alkol ve hastalklarn yol
at geici davranlar deil) olmas gerekir.
Yani doutan getirdiimiz refleksler renme
rn davranlar deildir. Bebein doumla
birlikte getirdii emme refleksi renilmi bir
davran deildir. A seeneinde kan ekeri
den birinin tatl yemesi onun tatlnn kan
ekerini ykselttiini bildiini gsterir. B
seeneinde ise src ndeki arabann
arkasnda yanan klarn fren yapldnda
yandn bilip frene basmas vardr. C ve D
seenekleri de yaant sonucu oluan kalc
davranlardr.
(Cevap E)

renilmemi, bir tre zg ve bir trn btn

fertlerinde ayn olan, doutan gelen, niin
yapld organizma tarafndan bilinmeyen
davranlar aadaki kavramlardan hangisiyle
aklanr?
A) Refleks
B) gd
C) Motivasyon
D) Fizyolojik gd
E) Sosyal gd

Soruda igd'nn aklamas yaplmtr

(Cevap B)

Bir retmen ok uramasna ramen birinci

snftaki Aye'ye dz ksa izgi izmeyi
reternemektedir.
Aye'nin
renememesinin
aadakilerden hangisi olamaz?
A) Olgunlama C) n B) Zeka
D) Fizyolojik durum
renmeler E)Ya

nedeni

20-

-ORENME PSKOLOJSL
8. Davran organizmann her trl etkinliidir.
Buna gre;

renmeyi etkileyen faktrler yukardaki sorunun

seeneklerinde sralanmtr. Bu etkenlere
baktmzda Aye'nin renememe sebebi yeterli
olgunlua ulaamamas, zeka olarak bir
yetersizlik, n renmelerdeki yani zorunlu
renmelerdeki bir eksiklik ya da fizyolojik olarak
bir rahatszlk olabilir. Fakat ya etkenine
baktmzda yani yan ilerledike renme
seviyesinin ve hznn dmesi Aye iin sz
konusu olamaz nk ya bu renme grevini
gerekletirmek iin uygundur.

I.

gdsel davran

II.

Refleks davran

III.

Alkol ve ilalarn etkisiyle oluan davran

IV.

Yaz yazma davran

fadelerinden
hangisi
doutan
varolan
davranlara rnek olarak gsterilebilir?

(Cevap E)

A) I- II
C) Yalnz IV
E) Yalnz I

B) Yalnz III
D) III ve IV

ZM:
I ve II. doutan varolan, III. geici davran, IV.
sonradan kazanlan davrantr.
(Cevap A)

7. renme yaant rn kalc izli davran dei

olarak tanmlanr.
Yukardaki aklamaya gre aadakilerden
hangisi renmenin gereklemesi iin gerekli
zelliklerden birisi deildir?
A) Davranta gzlenebilir deime olmas
B) Davrantaki deimenin nisbeten srekli olmas
C) Davrantaki deimenin yaant sonucu
olumas
D) renmenin yaant rn olmas
E) renmenin sadece byme sonucu olumas

A-B-C-D seenekleri renmenin gereklemesi

iin gerekli zelliklerdir. renmenin sadece
byme sonucu olumamas gerekir. Doru
cevap E seeneidir.
(Cevap E)

S 9. Aadakilerden hangisi renme rn bir

davran degildir?
A) ocuun eline ald her eyi azna gtrmes
B) Kpein baheye giren yabanc bir kiiye
havlamas
C) Kpein havladn gren kiinin kamaya
balamas
D) Sahibinin geldiini gren kedinin sahibinin
ayaklar arasnda dolamas
E) Annesinin mama getirdiini gren bebein
glmesi

ocuklarn ilk aylarda nesneleri tanmak iin

azna gtrmeleri reflekstir. Bu davranlar
renme rn deildir. Kpein yabanc kiiyi
ayrt etmesi, kpek havladnda tehlikeli
olabilecei, kedinin sahibini tanmas ve bebein
annesinin mama getirmesini ayrt etmesi yaant
sonucu kazanlm davranlardr ve renme
rndr.
(Cevap A)

21
-EGITIM BILIMLERI-

10. renilmemi davranlarla ilgili olarak;

12. "Salam kafa salam vcutta,- bulunur" sz

renmeyi etkileyen etkenlerden hangisi ile
aklanabilir?

I. Annelik
II.pek bceinin koza yapmas
III.

rmcein a rmesi

IV.

Krlanglarn yuva yapmas

A)
B)
C)
D)
E)

Gdlenme
Fizyolojik zellikler
Genel uyarlmlk hali
n renmeler
Zekadzeyi

V.Arnn bal yapmas

fadelerinden hangisi igdye rnektir?

A) Yalnz I
C) ll-lll- IV- V
E) I- IV

renmeyi etkileyen etkenler gz nnde

bulundurulduunda fizyolojik engellerin renmeyi
gletirdii, bedensel olarak salkl bireylerin
salkl olmayanlara gre daha hzl ve kolay
rendikleri grlr.

D) I- II
B) Yalnz II

(Cevap B)

II-III-IV-V igddr. I igdsel davrantr.

(Cevap C)
tx

UJ
Q

H.Nasrettin Hoca bir gn ata binmeye heveslenmi.

Ancak atn stne kmay bir trl baaramam.
Bunun zerine, "Hey gidi genlik hey!" diyerek iini
ekmi. yle bir evresine baknp kimsenin
olmadn grnce de kendi kendine, "Hoca,
Hoca! Senin genliini de biliriz." demi.
Bu f kr ad a Na sretti n Ho ca'n n ata
binememesini, nce, gen olmamasna
balad halde, sonradan genliinde de ata
binemediini itiraf etmesi aadakilerden
hangisiyle aklanabilir?
A)
B)
C)
D)
E)

Sosyal etkinin yokluu

Fiziksel yetersizlik
Algsal bozukluk
Dikkat ve gd eksiklii
renme gl

13. Tolga matematik dersini Aye'den daha ok

sevmektedir. Evde bo zamanlarnda yardmc
kitaptaki problemleri zmektedir. Matematik
snavlarndan da her zaman Aye'den yksek not
almaktadr."
Tolga ve Aye arasndaki renme dzeylerindeki
farkllk aadaki etkenlerden hangisi ile
yakndan ilgilidir?
A)
B)
C)
D)
E)

Nasrettin Hoca'nn genliinde de ata

binemediini itiraf etmesi, evresinde bakp
kimsenin olmad grdkten sonradr. "Sosyal
etkinin yokluu" Nasrettin Hoca'nn genliinde de
ata binemediini itirafnn nedenidir.
(Cevap A)

Genel uyarlmlk hali

Gdlenme
Zekadzeyi
Olgunlama
Cinsiyet

Organizmay bilme ve renmeye iten g

gddr. Tolga dersi Aye'den daha ok sevdii
iin daha ok gdlenmitir. Bu iki renci
arasndaki renme farknn en byk nedeni
Tolga'nn daha iyi gdlenmesidir.
(Cevap B)

22-

-OGRENME PSKOLOJS-

14. Bir psikolog kk bir ocua, ocuun su ime

ihtiyac olup olmadna dikkat etmeden, bir bardak
su gsterip "su" demeyi retmeyi denemi ama
baarl olamamtr. Daha sonra ayn ocuk su imek
istediinde psikolog ona bir bardak suyu gsterip
birka kez "su" demi ve bunu ocuun her
susamasnda tekrarlayarak ocua "su" dedirtmeyi
baarmtr.
Psikologun ocua "su" demeyi retme
denemesi, renmede aadakilerden en ok
hangisinin nemini ortaya koymaktadr?
A)
B)
C)
D)
E)

Altrma
Bktrma
Deneme - yanlma
Motivasyon
Transfer

ZM:
ocuun su ihtiyac hissettiinde "su" demeyi
renmesi, renme zerinde ihtiyacn ortaya
kard motivasyondan dolaydr. Susuzluk
ocuun motivasyonunu arttrmtr.
(CevapD)

15. nceden baz faaliyetlerin renilmi olmasnn,

sonradan baka faaliyetlerin renilmesini j
kolaylatrmasna "olumlu transfer" denir.
Aadakilerden hangisinde, olumlu transferin
en az olmas beklenir?
nceden
renilmi olan
A) Basketbol oynama

Sonradan
renilecek olan
Voleybol oynama

B) ngilizce renmek

Franszca renmek

C) Bisiklet kullanma

Motosiklet kullanma

D) Mziksetinialtrma Balama alma

E) Matematik

Muhasebe

Mzik setini altrabilen bir insann bu bilgisi,

onun balama almasn kolaylatrmaz. Bu
durumda olumlu transfer en azdr.
(Cevap D)

-ETM BMLER-

23

CEVAPLI KONU
KAVRAMA TEST

1. "Etkili bir renmenin salanabilmesi iin renme

malzemesinin imkan salad lde paradan
btne gidilerek renilmesi gerekmektedir"
anlayna sahip olan bir retmen, renme
malzemesini paralara ayrrken aada verilen
ifadelerden hangisini dikkate almaz?

Bir ana okulu retmeni ocuklara "krmz" sfatn

retirken daha nceden retmi olduu "beyaz"
sfatndan yararlanmakta, ksacas bu retmen
armlar yoluyla retim faaliyetinde
bulunmaktadr.

A) Paralar arasnda anlamsal bir ilikinin olmasn

B) Paralar birletirme eyleminde zamansal
yaknln olmasn
C) Her konunun paralara ayrlamayaca ilkesini
D) Paralar birletirirken zamansal yaknlk ve
anlamsa! btnlk kriterlerinin nemsiz olduu
anlayn
E) En iyi konu arlkl renmenin paradan
btne doru olduu anlayn

Bu ana okulu retmeninin uygulad bu

yntem renmeyi etkileyen faktrlerden birisi
olan renme malzemesinin hangi zellii ile
rtmektedir?
A) Kavramsal arm
B) Anlamsal arm
C)Telaffuz edilebilirlik
D)Konunun yaps
E) rencinin renme dzeyi

cr
Ui

'vc
UJ

2. Bir corafya dersinde retmenin "ocuklar, bu

anlatacam konu sizin SS snavnda baar
salamanz iin ok nemlidir" ifadesi ile derse
balamas, bu retmenin rencilerin renme
zerinde etkili olan hangi zelliini dikkate
aldn ifade etmektedir?
A)
B)
C)
D)
E)

Bireysel farkllklar
Gdlenme
n renmeler ve gemi yaantlar
Fizyolojik durum
Kayg dzeyi

3. Karn ackan ve susayan bir bireyin ne yiyeceine

Aadakilerden hangisi renmeyle ilgili

olarak yanl bir ifadedir?
A) renme sonucunda bir davran deiiklii
meydana gelir.
B) Bir davrann renme olabilmesi iin o
davrann mutlaka yaant rn
olmas
gerekmektedir.
C)renme rn olan davran kendiliinden
ortaya kaca gibi bireyin isteine bal
olarak
da ortaya kabilir.
D)nsanlarda zihinsel geliim ayn yalarda ve ayn
yapda meydana geldii iin belli bir yaa
kadar
insanlarn
renmeleri
ayn
dzeyde
gereklemektedir.
E) Bireylerin her renmesi mutlaka istendik
ynde
olmayabilir. Bireyier toplum tarafndan
genel
kabul grmeyen davran ve szleri
de
renebilirler.

ve ne ieceine karar vermesi aadaki

kavramlardan hangisi ile aklanabilir?

A)
B)
C)
D)
E)

gd
Davranm
renme
Edim
Refleks

6. "Bir bireyin kendisinden istenilen bir davran

deiikliini gsterebilmesi iin gerekli biyolojik
donanma sahip olmas" ifadesi aada verilen
kavramlardan hangisinin karldr?
A)
B)
C)
D)
E)

n renmeler ve gemi yaantlar

Trezg hazrolu
Fizyolojik durum
Olgunlama
Hazrbulunuluk

24-

-OGRENME PSIKOLOJISL

7. "Papaana konumay retebiliriz ama sereye

konumay retemeyiz"
Yukardaki rnek renmeye etki eden hangi
faktrle aklanabilir?
A)
B)
C)
D)
E)

Olgunlama
Genel uyarlmlk hali
Eski yaantlar
Motivasyon (Gd)
Tre zg hazr olu

8. At talimi iin birbirine denk iki grup ele alnm ve

at talimi yapan iki gruptan birine at sonras isabet
dereceleri hakknda bilgi verilmi, dier gruba ise bilgi
verilmemitir. At sonras hedefe isabetle ilgili biigi
verilen grubun bilgi verilmeyen gruba gre daha ksa
srede hedefe ulatklar grlmtr.
Yukardaki rnek olayda hedefe isabetle ilgili bilgi
verilen grubun baars renmeye etki eden
hangi faktrle aklanr?
A)
B)
C)
D)
E)

10. ocuklar okula gnderme ya ile ilgili tartmalar

renmeyle ilgili hangi kavram sorgulamaktadr?
A)
B)
C)
D)
E)

Trezghazrolu
Olgunlama
nceki bilgiler (aktarma)
Gdlenme
Dikkat

11. Snfta retmenin anlattklarnn ne ie yarayacan

anlayamayan bir renci dersi renememektedir.
Bu durum
aklanabilir?
A)
B)
C)
D)
E)

aadakilerden

hangisi

ile

renci yeterli olgunlua ulamamtr.

renci yeterince uyarlmamtr.
renci gerekli aktarmalar yapamyordur.
renci gdlenmemitir.
renci dikkatsizdir.

Transfer
Ketvurma
Motivasyon
Geri bildirim
Genel gdlenmilik hali
12. Aadaki verilen davranlardan hangisi refleks
deildir?
A)
B)
C)
D)
E)

Az sulanmak
Gzn krpmak
Souktan titremek
Birine glmek
Dize vurulduunda ayam kaldrmak

9. Derste yksek not alan bir rencinin durumunu

aklayan ifade aadakilerden hangisidir?
A) Baar gds doyurulmutur, artk almaya
gerek duymaz.
B) Baar gds doyurulmutur, ama gdler
yeniden ortaya kar.
C) Baar gds doyurulmutur, artk saygnlk
gds harekete geer.
D) Baar gds doyurulmamtr, yeniden
almaya balar.
E) Baar gds doyurulmamtr, ama baka
gdler harekete geer.

13. Tekrar ya da yaant sonucunda organizmann

davranlarnda meydana gelen olduka kalc
deiikliklere ne denir?
A)
B)
C)
D)
E)

gd
Refleks
gdsel davran
renme
Karhk

-EGITIM BILMLER14. Doutan getirilen, belli bir uyarcya kar

organizmann belli ve basit bir davran gsterme
eiiimine refleks denir.

17. I. Snfn geerse bisikletle dllendirileceini

bilen ocuk renmek iin daha ok aba
harcar.
II. Futbolcu olmak isteyen bir ocuk bu alana daha
fazla zaman ayrr ve daha iyi renir.

Buna gre aadakilerden hangisi refleks

degildir?

III. KPSS'yi kazanmak isteyen bir retmen aday

ders almak ve dershaneye gitmek gibi
davranlarda bulunur.

A) Diz kapamza vurulunca dizimizin yukar

kalkmas
B) iddetli bir patlama ile irkilme
C) Limonu grnce azmzn sulanmas
D) Gz bebeinin kta klmesi veya bymesi
E) Bir arkadamza bir eyler anlatmak iin gz
krpmak

Yukardaki rnekler renmeye etki eden hangi

faktrle aklanr?
A)
B)
C)
D)
E)

o
tc
LU

15. I. Quiz almas sonucu cevaplarn hemen "

verilmesi
||
II. Deneme snavlar sonras rencinin doru ve s
yanllar konusunda bilgilendirilmesi
;E
U

Yukardaki ifadeler renmeye etki eden hangi z;

:
faktrle aklanr?

lii

A)
B)
C)
D)
E)

rencinin aktif katlm

Geri bildirim
Gemi yaantlar
Genel uyarlmlk hali
renilen konunun yaps

Olgunlama
Genel uyarlmlk hali ve kayg
Motivasyon
Gemi yaantlar
Dikkat

18. Aadakilerden hangisinde gzlemsel renme

sreci doru olarak sralanmtr?
A) Dikkat-Aklda Tutma-Davran TekrarlamaPekitirme, Gdleme
B) Davran Tekrarlama-Pekitirme, GdlemeAklda Tutma-Dikkat
C) Aklda Tutma-Dikkat-Pekitirme, GdlemeDavran Tekrarlama
D) Pekitirme, Gdleme-Dikkat-Aklda TutmaDavran Tekrarlama
E) Dikkat-Pekitirme,
Gdleme-Davran
Tekrarlama-Aklda Tutma

19. Bir dersanede KPSS hazrlk rencileri zerinde

rehberlik servisi tarafndan yaplan bir aratrmada
rencilerin gelecekle ilgili kayglar aratrlm ve
rencilerin % 60'nn normal, % 20'sinin yksek, %
20'sinin dk kayg seviyelerinde olduu tesbit
edilmitir.

16. Aadaki verilen davranlardan

renilmi davrantr?
A)
B)
C)
D)
E)

25

Az sulanmak
Futbolda zamannda topa vurmak
Sezgilerine gre davranmak
Annenin ocuklarn korumas
Aya kaynca dmek
hangisi

Yukardaki rnek olayda rencilerin yaadklar

kayg seviyeleri renmeye etki eden hangi
faktrle aklanr?
A) Trezghazrolu
B) Gemi yaantlar
C) Motivasyon

D) Genel uyarlmlk hali

E) Dikkat

26-

-RENME PSKOLOJSL

20.1.

iddetli bir patlama ile irkilme

II. Karetta deniz kaplumbaalarnn her yl ayn

zamanda sahile yumurtalarn brakmas
III.

Bir bebein doar domaz alamas

IV.

Yemekten sonra dilerimizi fralamamz

V.Ackma, susama, k, ses vb.

Yukardaki rnekler srasyla hangi kavrama
karlk gelir?
A) Refleks - renme - gd - gdsel davran
- Uyarc
B) Refleks - gd - Refleks - renme - Uyarc
C) Uyarc - renme - Refleks - gdsel
davran - igd
D) gd - gdsel davran - Refleks - renme
- Uyarc
E) Refleks - gdsel davran - renme Uyarc - gd

21.1. Bisiklet kullanmay bilen birinin motosiklet

kullanmay hi bilmeyene gre daha kolay renmesi
II. ki parmak daktilo kullanmasn bilen birinin, hi
bilmeyene gre 10 parmak daktilo kullanmasn daha
ge renmesi

23. Bireyin rk bir dii iin diiye gitmesi, diinin

ardn fark etmesiyle mmkndr.
Yukardaki aklama aadakilerden hangisine
rnekolur?
A)
B)
C)
D)
E)

Uyarcnn iddetine
Uyarcnn nemine
Alg yanlmasna
Duyu organlarnn salkl olmasna
Motivasyona

24. Aadakilerden hangisinde negatif transfer sz

konusu deildir?
A) On parmakla daktilo yazmay biimenin,
bilgisayar klavyesini kullanmay zorlatrmas
B) iir ezberleyen birinin, fizik altktan sonra iiri
unutmas
C) Solak birinin, sa elle yaz yazmay zor
renmesi
D) Direksiyonu solda olan bir arabay sren kiinin,
sada olan arabay srerken zorlanmas
E) Notasz saz almay renen birinin, nota ile saz
almay daha zor renmesi

Yukardaki rnekler renmeye etki eden

faktrlerden hangisine rnek olarak verilebilir?
A)
B)
C)
D)
E)

Ketvurma
Transfer
Dnt
Olgunlama
Genel uyarlmlk hali

22. Eskiden marangoz olan, fakat salk nedeni ile bu

meslei brakmak zorunda kalan bir kiinin,
yelkenli maketi yapmaya balamas ve bu
beceriyi, marangoz olduu iin daha kolay
renmesinde hangi faktrn nemi vardr?
A)
B)
C)
D)
E)

Motivasyon
Operant artlanma
Pozitif transfer
Negatif transfer
Programl renme

25. renmenin tanm ile ilgili olarak aada verilen

ifadelerden hangisi dorudur?
A) Doutan getirilen ve belli bir uyarcya kar
gsterilen tepkisel davranlara renme
denilmektedir.
B) Organizmann gzle grlebilen ya da
grlemeyen, ak ya da rtk her trl
davranna renme denilmektedir.
C) Doutan getirilen ve bir trn btn yelerinde
ayn ekilde var olan davranlara renme
denilmektedir.
D) Bireyin kendi yaantlar yoluyla davranlarnda
meydana gelen olduka kalc izli davran
deiikliklerine renme denilmektedir.
E) Doutan getirilen ve belli bir uyarcs olan her
trl davrana renme denilmektedir.

27

-EGTIM BILIMLERI26.

renme, deneyimler ve eitim yoluyla

davranlarda meydana gelen deiikliklerdir.
Ancak organizmada grlen tm davran
deiikliklerini renme olaraktanmlayamayz.

30. Srekli olarak uyarld halde elektrik dmeleri ile

oynamay srdren ocuk, bir kez arpldnda bu
tr aletlerden uzak durmay renir.
ocuktaki bu davran deiikliini salayan
unsur aadakilerden hangisidir?

Buna gre, aadakilerden hangisi renme

sonucu davranta meydana gelen bir
deiikliktir?
A)
B)
C)
D)
E)

A)
B)
C)
D)
E)

rdek yavrularnn yzmesi

Bebein emeklemeye balamas
ocuun annesinin sesini ayrt etmesi
Bireyin souk suya girdiinde rpermesi
A bir kedinin cier grdnde yalanmaya
balamas

Gd
Refleks
dl
Ceza
Olumsuz pekitirme

27. Aadakilerden hangisi yaant ya da tekrar

sonucu meydana gelen davran deiikliidir?
A)
B)
C)
D)
E)

drt
Refleks
gd
Alkanlk
Koulsuz tepki

en
o
tr
UJ
o
'c

LU
_l
&
CQ

'tz
28. Bir kez yaplan ve dllendirilen bir davran, bir :a
ok kez yaplp da dllendirilmeyen davranlara
gre daha kolay benimsenir.

1.D

2. B

3.C

4. B

Burada renmeyi salayan hangi etken

5. D

6. B

8. D

9. B

10. B

11.D

12. D

13. D

14. E

15. B

16. B

17. C

18. A

19. D

20. B

21. B

22. C

23. A

24. B

25. D

26. C

27. D

28. C

29. B

30. D

vurgulanmaktadr?
A)
B)
C)
D)
E)

Gdlenme
Transfer
Pekitirme
Tekrar
Kayg

29. Aadakilerden hangisi birincil pekitiretir?

A)
B)
C)
D)
E)

Sosyalonay
Yiyecek
Baar
Stat
Para

CEVAP ANAHTARI

tZ

2&-

-ORENME PSKOLOJS-

IKMI SORULAR
ve ZMLER

Bilgi etkili bir ekilde kodlanamad taktirde

kolayca geri getirilemez. Hatrlamann temel ilkesi
etkili kodlamadr. (N. Senemolu, Geliim,
renme ve retim, s.325) Bilgiyi kodlamak iin
eitli stratejiler kullanlr. Anlamlandrma, tekrar,
rgtleme gibi. nsan iin en kalc renme yani
kolay kodlanabilen bilgiler basit olanlardr.
Karmak bilgi ierii zor renilir zor hatrlanr.
Fakat kii iin anlaml, gnik hayatta
kullanabilecei ilgi ekici bilgiler daha kolay
renilir.

Bir renci, matematik dersindeki renme

eksiklerini tamamlayarak baar dzeyini
ykseltiyor. Bu renci fizik dersindeki abalarnda
bir deiiklik yapmad halde, onun bu dersteki
baarsnda da ykselme oluyor.
Bu durum, aadakilerden hangisine rnektir?
(2001 KPSS)

(Cevap C)

A) Zihinde canlandrma
B) Bilisel renme
C) Negatif transfer
D) Olumlu aktarma
E) Genelleme

n renmeler sonraki renmeleri olumlu ya da

olumsuz ynde etkiler. n renmelerin sonraki
renmeleri desteklemesine ve kolaylatrmasna
olumlu aktarma denir. Mesela gitar almay bilen o
>bir kii saz almay bmeyene gre daha kolay ve
S
abuk renir. Buna olumlu aktarma denir.
Sorudaki rnekte de rencinin matematikteki
eksik renmeleri tamamlamas matematik ve
fizik ilikili olduu iin fizik dersindeki baarsn
ykseltmitir.
(Cevap D)

3.

Bir anne, iki yandaki oluna ezbere 100'e

kadar saymay retmeye almakta, fakat
bunu baaramamaktadr.
Bu

baarszln

temel

nedeni

aadakilerden hangisiyle ilgilidir? (2001

KPSS)
A) Fiziksel yoksunluk
B) Kullanlan retme ynteminin yetersizlii
C) Genef uyarlmlk hali
D) Zekdzeyi
E) renmeyehazrolmadzeyi

2. Aadakilerden hangisi, renilen malzemenin

hatrda tutulmasn zorlatrr? (2001 KPSS)
A)
B)
C)
D)
E)

Anlaml olmas
Sk kullanilmas
Karmak olmas
lgi ekici olmas
Birden ok duyuya hitap etmesi

Olgunlama, evrenin ok byk bir etkisi

olmakszn organizmann belli bir sra ve dzen
izleyerek yeni grevlere hazr hale gelmesidir.
renmeye hazr olma dzeyi renmenin en
temel gereidir. Her geliim dneminin kendine
has zellikleri vardr. Birey asla bu zelliklerinin
zerinde bir renme gerekletiremez. 2 yanda
bir ocuk sayma becerisi iin gerekli zihinsel
yeterlie (hazr bulunulua) sahip olmad iin

100'e kadar sayamaz.

(Cevap E)

-EGITIM BILIMLERI4. "Uzanarak ya da ok rahat bir kanepede ders

almaynz. I iyi alan bir masada, sandalyeye
oturarak ainz."

Aadakilerden hangisi, renme

yoluyla kazanlan bir davran degildir? (2001
KPSS)
A) ocuun topu yere drmeden ayanda
zplatmas
A) Postacnn sokak isimlerini hatrlamas
B) Elektrik tamircisinin televizyondaki arzann
nedenini ksa srede bulmas
C) ocuun yzne rzgr gelince gzlerini

Lise rencilerine ynelik byle bir nerinin

temel dayana aadakilerden hangisidir?
(2001 KPSS)
A) renmede kullanlan bilisel yaklamlarn
bireyden bireye farkllk gstermesi
B) renme hznn dersin zelliklerine gre
deimemesi
C) renme iin ncelikle belirli bir genel
uyarlmlk durumunun gerekli olmas
D) Ders almann planl aba gerektiren ciddi bir
i olmas
E) rencinin evde kendi kendine alabitecei bir
yere ihtiyacnn olmas

pp
krpmas
E) Ann kokusunu
pimediini bilmesi

renmeyi etkileyen etkenler;

Olgunlama:
Organizmann
davran
renebilmesi iin zihinsel ve bedensel olarak o
t
c
belli bir olgunlua ulamas gerekir.
u

"
Ya: Gen yetikinlikte en iyi renme gerekleir Et
u
ve yaiandka insanlarda renme hz ve
kapasitesi der.
Zeka: Zeka renmeyle doru orantldr. Zeka
dzeyi arttka renme hz ve kapasitesi de
artar.
Fizyolojik durum: Fiziksel
renmeyi olumsuz etkiler.

yoksunluklar

Gdlenme: Gd bireyi harekete geiren

gtr. sel ve dsai olabilir. Kiinin bir konuya
kar duyduu merak ve renme arzusu isel
gdlenme; bir dl, gzel not alma istei de
dsal gdlenmedir ve bunlar bireyi renme iin
harekete geirir.
Genel
uyarlmlk
hali:
renmenin
gereklemesi iin organizmann belli bir
uyanklkta olmas gerekir. Kii dikkatli ve uyank
deilse ya da ok ar kaygl ise (ar
uyarlmlk) renme olumsuz etkilenir. rnekte
belirtilen rencinin uzanarak lo kta ders
almas uyarlmlk dzeyini drr.
(Cevap C)

29

ald

yemein

Bir davrann renilmi olarak kabul edilebilmesi

iin bu davrann yaant yoluyla sonradan
kazanlmas ve kalc olmas gerekir. Doutan
getirdiimiz refleksi davranlar renme rn
deildir. ocuun emmesi, diz kapana
vurulduunda ayan hareket etmesi, gzmz
krpmamz vb. gibi refleks davraniar renme
sonucu olumaz. Ayrca organizmann hemostatik
denge ierisinde gerekletirdii faaliyetler de
(nefes alm a, vcut ssnn terlenerek
ayarlanmas) renme rn deildir. Bunlarn
haricinde organizmann ila, hastalk vb. etkisiyle
gsterdii geici davran deiiklikleri de
renme rn deildir. renme evreyle
etkileim sonucunda olumu kalc davran
deiiklikleridir.
(Cevap D)

Lise 2. snfta okuyan bir renci matematik

retmenine, dersine almay son gne
brakmasna ramen snavda yksek bir puan
aldn sylemi; retmeni de ona, bu baarsyla
vnmemesi gerektiini belirtmitir.
retmenin bu sz, onun aadaki
grlerden hangisini benimsediini gsterir?
(2001 KPSS)
A) Kalc bir renme iin dzenli almak gerekir.
A) Snavlarda son gnde hazrlanan renci, ancak
ok zeki ise yksek puan alabilir.
B) Son gnde beklenmeyen bir durum olursa
renci snavdan dk puan alabilir.
C) rencinin bir daha asla bu baary
gsteremeyecei
E) Her ders iin farkl bir alma sresi
yeterli
olabilir.

30-

-RENME PSKOLOJSL

OZUM:
Anlaml ve kalc renme iin dzenli almak
gerekir. Snavlara son akamda alan renci
bu bilgileri sadece ksa sreli belleine koyar ve
onlar hemen yarnki snvda kullanr ve daha
sonra tekrar etmezse bu bilgiler unutulur. Ancak
daha kalc renmeler iin rendiklerini kendisi
iin anlaml bir formda uzun sreli belleine
kodlamaldr. Bu rencinin rendikleri geicidir.

8. Aadakilerden hangisi renme sonucu

oluan bir davran degildir? (2002 KPSS)
A)
B)
C)
D)

Bireyin yemekten sonra dilerini fralamas

ofrn krmz grnce frene basmas
Bireyin 2x5 in 10 ettiini sylemesi
iddetli bir grlt olduunda bebein gzlerini
krpmas
E) Postacnn girdii sokan ismini levhaya
bakmadan sylemesi

(Cevap A)
iddetli seste bebein gzlerini krpmas ani,
refleksi bir davrantr. Refleks doumdan itibaren
getirdiimiz davrantr. Sonradan yaant yoluyla
kazanlan bir davran deildir.
(Cevap D)

7. Bir davrann "renilmi davran" olarak

nitelenebilmesi iin,
I. alkol ve ila gibi bir etkene bal olarak ortaya
kma.
II. bireyde, belirli bir yaantdan sonra grlme,
III. nispeten kalc olma,
IV. bedensel bir deiiklie bal olmadan ortaya
kma
zelliklerinden hangilerine sahip olmas
gerekir? (2002 KPSS)
B) Yalnz II C) I, II ve
A) Yalnz III
E) I ve IV
D) 11,111 ve
IV

I. Alkol ila gibi bir etkene bal olarak ortaya

kan davranlar geici davranlardr ve
renme sonucu olumazlar. Yani alkoln ve
ilacn etkisi varken sz konusu olan, bunlarn
etkisi geince yaplamayan davranlardr.
II. Yaantdan sonra grlme,
III.Nispeten kalc, olma,
IV. Bedensel bir deiiklie bal olmadan ortaya
kma (sadece byme ve olgunlamaya bal
olarak ortaya kan - bedensel deiiklik
davranlarrenme rn saylmazlar)
renilmi davranlardr. (II, III ve IV)

9.

Aadakilerden hangisi renme

srecinde rol oynayan d etkenlerden
biridir? (2002 KPSS)
A) Psikolojik zellikler
B) lgi-tutum
C) renme gds
D) Zekdzeyi
E) Ders kitab

Kiinin psikolojik zellikleri, renmeye

kar ilgi ve tutumlar, gdlenme ve
zeka dzeyi renmeyi etkileyen isel
etkenlerdir. Bu etkenler bireyin kendisiyle
ilgili etkenlerdir. Ders kitab ise dsal bir
uyarcdr. Bireyin dnda olan bir
etkendir. Ders kitaplarnn renmeyi
kolaylatracak ekilde dzenlenmesi, basit
ya da karmak olarak hazrlanmas d
etkenlerdendir.
(Cevap E)

(Cevap D)

-EGITIM BILIMLERI10. Bir uzman velilere "ocuklarnzn devlerini bir

masa banda aiarak yapmalarn salaynz. Bir
koltua uzanarak, yatarak dev yapmalarna izin
vermeyiniz. yi aydnlatlm bir masada
almalarn salaynz." eklinde uyarlarda
bulunmaktadr.
Uzmann bu tr uyarlarda bulunmasmn temel
nedeni aadakilerden hangisi olabilir? (2002
KPSS)
A) Yatarak dev yapmann genel uyarlmlk
dzeyini drebileceini dnmesi
B) Hareketsizliin fiziksel geliimi olumsuz
etkileyebileceini dnmesi
C) rencilerin hepsinde ayn alma alkanln
gelitirmek istemesi
D) Okul ve evdeki alma biimlerinin birbirine
benzemesi gerektiine inanmas
E) yi k almayan bir masada almann grme
glne yol aabileceini dnmesi

Genel uyarlmlk hali rencinin dikkatli ve

uyank olmasdr. Bireyin dikkatli ve uyank
olmay ve ar uyarlmlk renmeyi olumsuz
etkiler. rnein snava hazrlanan rencilerin
hibir kayg duymamas ya da ar kaygl olmas
alma zerinde olumsuz etki yapar. Bir koltua
uzanmak ya da lo ortamlar insann uyarlmlk
halini olumsuz etkiler.
(Cevap A) 'g

11.0yun srasnda roin unutan bir aktrn

eletiren ynetmenin, aktrn kendisini "Rolm
ok iyi renmitim." diyerek savunmas zerine
ona, "Ben roln renip renmediine, sahnede
yaptklarna bakarak karar veririm." yantn
vermitir.
Ynetmenin aktre verdii yant, aadaki
yarglardan hangisini dorulamaktadr? (2003
KPSS)
A) Hatrlanamayan bir ey hi renilmemitir.
B) Davranta meydana gelen her deime
renme sonucu deildir.
C) renme, yalnzca gzlenen davranlardan
anlalabilen isel bir sretir.
D) renme, yaantlar sonucu ortaya kar.
E) renilen baz bilgiler unutulabilir.

31

renme, potansiyel olarak davrantaki

deimeye; Performans se bu potansiyelin
davrana dntrlmesine iaret eder. (N.
Senemolu, Geliim, renme ve retim, s.90)
Biz renmeyi sadece gzleyebildiimiz
davraniardan anlayabiliriz. Performans yani
kiinin gzlenen davranlar renmenin
kantdr. Ancak tm renme rnleri hemen
performansa dntrlmeyebilir. Yani birey
rendiini hemen deil daha sonra karlat
bir durumda da kulianabilir.
(Cevap C)

12. Bir banka reklam iin kpekler ve rakunlardan

yararlanmaya karar verilmitir. Bu hayvanlara,
bozuk paralar kumbaraya atmalar retilmeye
allmtr. Kpekler ksa srede bu beceriyi
kazanmlar, rakunlar ise bozuk paralar azlaryla
kumbaraya atmak yerine n ayaklar arasnda
tutmulardr. Pek ok deneme yaplmasna karn,
hibir rakuna bu beceri retilememitir.
Kpekler ile rakunlar arasnda gzlenen bu
fark, aadakilerden hangisiyle aklanabilir?
(2003 KPSS)
A)
B)
C)
D)
E)

Olgunlama
Trezg hazrolu
Genel uyarlmlk hali
nceki renilenlerin aktarm
Gdlenme

Asla bir kediye okuma yazma retemezsiniz ya

da kpee konuma retemezsiniz. Her canl
doumuyla trne zg baz donanmlarla
dnyaya gelir. Mesela papaanlarn dil yaps
insan dilinin yapsna ok benzedii iin baz
kelimeleri tekrar edebilirler. nk doutan
getirdikleri zellikler buna olanak verir. Ayn
ekilde kpeklerin renebilmesine karn
rakunlarn kumbaraya para atma davrann
renememesi tre zg getirdikleri potansiyelle
yani hazr olularyla ilgilidir.
(Cevap B)

32-

-OGRENME PSKOLOJSL

13. lkretim birinci snfa balayan bir renci,

retim ylnn ilk aylarnda iyi bir baar gstermi,
ilerleyen aylarda ise baars dmtr.

15. Eski rendii telefon numarasn hatrda

tutan birisi telefon deitiinde yeni
numaray renmekte zorluk ekmekte ve
numaray unutmaktadr.

Aadakilerden hangisi bu ocuun

baarsndaki deimenin bir nedeni olamaz?
(2003 KPSS)

Bu durum, aadakilerden hangisine

rnektir? (2004 KPSS)

A) Okul ncesi eitimde edinmi olduu bilgilerin

balangtaki renmesine katk salam
olmas
A) renme isteinin ilk aylarda daha gl olmas
B) Olgunlama dzeyinin ancak ilk aylarda ele
alnan konular iin yeterli olmas
C) renme yaklamnn ancak ilk aylarda ele
alnan konular iin uygun olmas
E) renme yeteneinin giderek azalmas

A) Geriye ket vurma

B) leriye ket vurma
C) Geriyi destekleme
D) leriyi destekleme
E) Olumsuz pekitirme

renmeyi etkileyen etkenler asndan

dnrsek bu birey geici deikenlerden
etkilenmitir. Bireyin renme yetenei yani zeka
kapasitesi (bir kaza vb. olmazsa) deimez, ilk
aylarda naslsa daha sonra da ayn kalr. Fakat
rencinin gdlenmesi, n bilgilerinin yeterlii
deiebilir.

o
(Cevap E) (Q
"o

14. Aadaki durumlarn hangisinde bireyi

harekete geiren gcn dsal gdlenmeye
dayand kesindir? (2004 KPSS)
A) Bir rencinin ktphanede dersin okuma
listesindeki kitab aramas B Bir ocuun,
okuduu kitaplar arkadana
vermesi
C) Bir ocuun, annesi dl vaat ettii iin her
akam bulaklar ykamas
D) Bir rencinin tm snavlardan en yksek puan
almak iin almas
E) Bir ocuun sabahlar erken kalkp okula
gitmeden nce egzersiz yapmas

sel gdlenmede birey yapt davrantan zevk

alr. Dtan gdlenmede ise bireyi harekete
geiren g dtandr. Yani birey iyi not almak iin
ya da dl almak iin davran sergiler.
Yukardaki seeneklere baktmzda akam
bulaklarn sadece annesinin vaat ettii dl
almak iin ykayan ocuk dtan gdlenmitir.
ocuun bu davrantan zevk aldna dair hibir
ip ucu yoktur.
(Cevap C)

Ui

Bireyin daha nce renmi olduu bilgi ve

becerilerin
yeni
bilgi
ve
becerileri
etkilemesine transfer denir. Transfer olumlu
olabilecei gibi olumsuz da olabilir (Do. Dr.
Dnmezer I, Eitim Psikolojisi, s.175).
Olumsuz transfer ileriye ya da geriye olabilir.
Bireyin yeni rendikleri daha nceki
becerilerin i
ve
rend ik lerin i
hatrlamasnda zorluklara yol ayorsa geriye
ket vurma, renmeleri ilerideki yeni
renmeleri gletiriyorsa ileriye ket vurma
denir. Kamyon kullanan bir kiinin daha nce
kulland hatde otomobil kullanmakta glk
ekmesi geriye ket vurmaya; F klavye
bilgisayar kullanan birisinin Q klavye
bilgisayar kuilanamamas ileriye ket
vurmaya rnek verilebilir. Soruda verilen
rnekte bireyin eski rendii numara yeni
numarasn renmesini gletirmekte yani
ileriye ket vurrnaktadr.
(Cevap B)

16. Aadakilerden hangisi renilmi bir davran

degildir? (2005 KPSS)
A) ocuun snavda karlat bir matematik
problemini zmesi
B) ocuun
ezberledii
iiri
yl
sonu
msameresinde okumas
C) Ahmet'in bo vakitlerinde kitap okumas
D) Veli'nin arkadalarnn yannda sigara imesi
E) Aye'nin rahatszlanp atei ktnda
huzursuzluk ve
mzmzlk davranlar
sergilemesi

-EGITIM BILIMLER-

renme; davranlarda meydana gelen kalc izli

deiikliklerdir. Hastalk, alkol, uyuturucu madde
kullanm vb. sonucunda meydana gelen geici
davran deiiklikleri renilmi davran olarak
nitelendirilemez. Seeneklere baktmzda E
seeneindeki Aye'nin gsterdii davranlar
hastalk sonucudur, geicidir ve renilmi bir
davran deildir.

33

18. Bir alanda renilmi bilgi ve becerilerin bir

baka alandaki renmeyi kolaylatrmasna ne
denir? (2005 KPSS)
A)
B)
C)
D)
E)

Genelleme
Bilisel renme
Negatif transfer
Zihinde canlandrma
Olumlu aktarma

(Cevap E)
Bir alandaki daha nceden renilen bir bilgi ya
da becerinin baka bir alandaki renmeleri
kolaylatrmasna olumlu aktarma denir. rnein
bisiklet kullanmasn bilen bir kiinin motosiklet
kullanmay kolay renmesi olumlu bir aktarmadr
ya da balama almasn bilen bir kiinin gitar
almay kolay renmesi gibi.
(Cevap E)

GC
UJ
Q

"E
UJ

tn

1 'fcr

17. Babasndan srekli dayak yiyen bir ocuun

iddet yanls olmas hangi tr renmedir?
(2005KPSS)
A)
B)
C)
D)
E)

19. renme gds dk rencilerde grlen

ortak zelliklerden biri hangisidir? (2005 KPSS)
A) Baarya ulama konusunda yeterli tatmin
dzeyindedir
B) Baarszln sebebini d evreye ykler
C) Baaramad konular aratrr
D) Baarszlk srelerini iyi deerlendirir
E) Ortak i yapma konusunda iyidir

Gzleyerek
Modelden
Gizil
Klasik koullanma
Edimsel koullanma

Bandura'ya gre modelden renilebilecek

davranlardan biri de modelin deer ve
inanlardr. Ayn zamanda gzlemci modelin
duygularn aklama biimini de renebilir.
ocuklar iin ebeveynleri en nemli modellerdir.
ocuk anne ve babasn model alr. Saldrgan bir
model olan babann ocuunun da iddet yanls
olmas modelden renilen bir davrantr.
(Cevap B)

renme gds yksek olan renciler

yaadklar baarszlk srelerini iyi deerlendirir
ve nerede hata yaptn aratrr. renme
gds dk olanlar ise baarszlna
bahaneler bularak sebepleri d koullara
yklerler.
(Cevap B)

34-

-LME ve DEERLENDRME.

LME ve DEERLENDIRME |
zellikleri

lme Kavram ve
LME

lme, belli bir nesnenin ya da nesnelerin belli zellie sahip olup olmadnn, sahipse olu derecesinin
gzlenip, gzlem sonularnn sembollerle ve zellikle say sembolleriyle ifade edilmesidir. (H. Tekin,
Eitimde lme ve Deerlendirme, s. 15} Bir baka tanmda, daha genel anlamyla lme bir varln belli bir
zellie sahip olup olmadn sahip olma derecesini say veya sembollerle gstermek ilemine lme denir.

lme ileminin temelinde fark vardr.

Yukardaki tanmlardan da anlald gibi lme bir betimleme ilemidir, varln (eya, insan, hayvan) sahip
olduu zellii tespit etmektir. Aslnda zet olarak lme, varlklarn sahip olduklar nitelikleri niceletirme
bilimidir. Bu da niteliklere daha netlik ve kesinlik kazandrr. Ne kadar, ne dzeyde sorusuna yant aramaktr.
lme; bir niteliin gzlenip, bu gzlem sonularnn sembollerle zellikle say sembolleriyle ifade
edilmesidir.
rnein:
Eiif'in boyu 1,30cm'dir
mer'in atei 389C'yi buldu.
Aye kimyadan 80 ald.
Tokat Byk Oteli drt yldzldr.
Zleyha felsefeden art (+) ald.
lme leminin Yaplabilmesi in;
1. evrede llecek bir deikenin olmas,
2. Deikenin gzlenmesi,
3. Gzlenen zelliin say ve sembollerle ifade
edilmesi gerekir.

Soru: lme insanolunun yaamnda ne zaman ve niin balamtr?

Cevap: lmenin balangc aslnda insanlk tarihi kadar eskidir. nk ilk insanlar da yaptklar av
aletlerinde ve maara evlerinde temel lme mantn kullanmlardr. nsanolunun yaamnda lme
tm dier bilimler gibi bir ihtiyatan domutur. yle bir dnelim; lme en ok hangi ihtiyacmz
karlar? Belirsizlik insanlarn cann skar, belirsizliklere tahammlmz yoktur. Mesela siz bir anne-baba
olarak ocuumuzun durumunu renmek iin okula gidiyorsunuz. Size verilen cevap u; ocuunuzun
durumu yle byle, idare eder fena deil gibi. ocuunuzun derslerinin durumunu renmi olur
musunuz? Hayr. Kafanzda oluan belirsizlikler cannz skar m? Evet. Fakat retmen not
defterini ap ocuunuzun 60 aldn sylerse kafamz net olur ve rahatlarz. Bir baka durumda diyelim
ki; bir dershanede rencisiniz, retmenler konular anlatyor, geip gidiyor, hibir snav, test ve not yok.
Neyi, ne kadar, ne derecede rendiinizi bilemiyorsunuz. Bu belirsizlik canmz skar, bunalrz.
Dolaysyla sonu olarak lme insanlarn yaamndaki belirsizlii gidermek amacyla kmtr. Tanmnda da
belirttiimiz gibi lme varlklarn zelliklerini, sfatlarn say veya sembollerle ifade ederek netlik ve kesinlik
kazandrma ilemidir.
LMENN TEMEL KAVRAMLARI
lme: Varlklarn zelliklerini (sfatlarn) say ve sembollerle ifade etme bilimi.
lm: lme ilemi, eylemidir.
lek: lme ileminde kullanlan aratr.
lt: lme sonucunu karlatrmaya yarayan kritere denir. Bal ve mutlak olmak zere iki tr lt
kullanlmaktadr.

-ETM BLMLERl
Mutlak lt: Mutlak kelime anlam itibariyle
kesinlik ifade eder. Kiiye, gruba gre deimeyen,
kesin ve net olan lttr. Baraj puandr. rnek:
Kimya dersinden gemek iin 60 alrnak gerekir. Bu
dersi geebilmek iin konularn % 70'ini bilmek
yeterlidir.
Bal lt: Snfn baarsna, gruba ya da snf
ortalamasna bal olan lttr. rnek: Snf
ortalamasnn stnde puan alan matematik
dersinden baarl saylacak. rnek: Bu sene
ngilizce blmnde en baarl kii asistan
olarak alnacaktr. rnek: Gaziosmanpaa
niversitesi bu yl en yksek puan olan 20
renciye burs verecektir.

35

varsayarz. Bir deikenin bir baka deiken

yardmyla
llmesidir.
rnein;
baar
dzeyi/scaklk, zeka dzeyi/insanlarn bir duruma
kar tutumlar dolayl lme mekleridir. nk
insann tutumu ya da zekasnn dorudan
gzlenmesi, mmkn deildir. Ancak bir arala
dolayl olarak llebilir soyuttur.
DOGRUDAN VE DOLAYLILME ARASINDAK
FARKLAR
Dorudan lme

Dolayl lme

lme ilemi direkt yaplrj lme

ilemi
direkt
gziemlenir.
j yaplmaz, dolayl yaplr.

lme Sonucu: lme ilemi sonucunda elde

edilen say, puan veya sembole denir. rnek: Yusuf
renme psikolojisinden 72 ald. Buradaki 72 bir
lme sonucudur.

Kendine ait lme arac ilej Baka bir ara kullanlr.

lm yaplr.

Deerlendirme: lme sonucunun bir lt ile

karlatrlarak anlam karlmas, yorumlanmas,
karar verilmesi ilemlerine deerlendirme denir.
Deerlendirme lmeden sonra gelen bir sretir.
rnek: Biyoloji dersinden geebilmesi iin 50
almas gereken Salih 49 alarak kald.

Hata miktar azdr.

50 > lt (mutlak lt)

49 -> lme sonucu
kald: deerlendirme ifadesidir.
lme lemi Yapl Biimine Gre kiye Ayrlr:
1.DORUDANLME
llen zellik ile lmede kullanlan aracn nitelii
ayn ise bu tr lmeler dorudan lmedir.
rnein, uzunluk ayn trden iki nesne yan yana
konularak llr. llecek deikenin deerleri
dorudan doruya gzlenebiliyorsa (yani somut ise)
buna dorudan lme denir. rnekler: Elifin boyu
1,57 cm. dir. Hatice'nin 19 tane kalemi var. mer 48
kg arl kaldrr.
2. DOLAYLI LME
Dorudan llemeyen baz nitelikler o nitelikie ilgili
olduu bilinen ya da dnlen baka bir zellik
gzlenerek llr. rencinin kiilik testinde verdii
cevaplarn onun kiilik zelliklerini yansttn

lme ilemini yorumlamaki Yorumlamakzordur.

kolaydr.

: Daha ok hata karr.

DEERLENDRME KAVRAMI VE ZELLKLER

lme sonularn bir lte vurarak llen nitelik
hakknda bir deer yargsna varma srecidir. lme
sonular tek bana bir anlam ifade etmez. lme
sonularnn anlam kazanmas iin bu lme
sonularn kullanmamz, bir yargya varmamz
gerekir. Deerlendirme bir yarglamadr. Yarglama
iki deerin karlatrlmasdr. lme sonular ve
bir
kstasn
(ltn)
karlatrlmasdr.
Deerlendirme lme ileminden sonra gelen bir
sretir ve lme sonucunun bir lt ile
karlatrlp yorumlanmas, aniam karlmas,
karara ve sonuca varlmas ilemidir.
lme sonucu
slde eelen verile

Karar Hkm Ya

it. Kri
DEERLENORME

lme ve Deerlendirme Arasndaki Farklar

1. Deerlendirme lme srecini iine alr, yani
lmeyi kapsar.
2. Deerlendirme iin mutlaka lmenin olmas
gerekir. Yani; lme olmadan deerlendirme olmaz.
3. lme ilemiyle bir zelliin miktarn belirleriz.
4.

lme

ileminde

gzlem

yaplrken,

36-

-LME ve DEERLENDRME-

deerlendirme ileminde iin iine yorum, kanaat ve

yarg katlr.

DEERLENDRME ETLER
DEERLENDRME CESTLER

5.lme ileminin objektif, deerlendirme ileminin

subjektif olma durumu vardr.
6.Deerlendirme yapabilmek iin;

____________

A_______

Yapl Amacna Gre

(Diagnostik) Deerlendirme

I.MutlakDeerlendirme
2. Bal Deerlendirme
3. Portfolyo (Kiisel Geliim
Dosyas) Deerlendirmesi

a) lt
b) lme sonucu gerekir.
LCME VE DEERLENDRME ARASINDAK
FARKLAR
lme
Deerlendirmeden
basamaktadr.
Deerlendirmeye
yoktur.
Miktar belirlenir.

Deerlendirme

altj lmeden st basamaktadr.

1 Miktarn yeterli olup olmad I

amaca uygun olup olmad '
belirlenir.
Sonra yaplr.

Gzlem yaplr.

Yorum, kanaat, yarg vardr.

Basittir.

Karmaktr.

Objektif olmaldr.

I.Tanma ve Yerletirmeye
Ynelik Deeriendirme
2.Biimlendirmeye Ynelik
Deerlendirme
3. Dzey Belirlemeye Ynelik
Deerlendirme

gerek) lmeye gerek vardr.

nce yaplr.

Sembol,
say
iaretler vardr.

B
Norm'a (lte) Gre
Deerlendirme

A.

Yapl Amacna Gre Deerlendirme

(Diagnostik)
1. Tanma ve Yerletirmeye Ynelik Deerlendirme
Kiilerin bir derse, kursa balamadan nce sahip
olduklar bilgi seviyelerini hazr bulunuluk
dzeylerini
belirlemek
amacyla
yaplan
z deerlendirmedir.
o

ve Yarg ve yorum vardr.

| Subjektif olabilir.

5 Bu deerlendirmede 3 nemli zellik vardr;

8_ a. rencilerin belli kurs, ders ya da nitenin n
g koul niteliindeki giri davranlarna sahip olma
> derecesini belirlemek, hazr bulunuluk dzeylerini
lmek.

LME SONULARIYLA DEERLENDRME

SONULARIARASINDAK FARKLAR
lme (lme
Sonucu)

Olt (kriter)

Yarg (karar,
sonu)
polis

Elif'in boyu 168|Bayanlarn polis kolejinejElif

cm'dir.
jgirmesi iin boylarnn enjkolejine
[az 160 cm olmas gerekir. jgirebilir.
Aye
TrkejTrke snavndan gemekjAye Trke
snavndan 95|iin en az 70 almakjdersinden
almtr.
[gerekir.
jgeti.
Suyun scakllSuyun kaynamas iiniBu
su
90C'dir.
Iscaklnn 100C olmas|kaynamamtr
Igerekir.
|
Arabann hz 80|Ceza almamak
km/saattir.
Ifazla hz 90
lolmaldr.

iin en|Bu araba

ceza km/saatlalmaz.

b.
ilgili kursun gelitirmeyi dnd
davranlardan, rencilerce nceden kazanlanlar
olup olmadn belirlemek.
c. Bu deerlendirme eitim ve retiminin banda
yaplr. Giri davranlar (hazrbulunuluk) llerek
rencileri yerletirme yaplr.
rnein: Yabanc dil seviye tespit snav
Yabanc dil renmek iin bir dil kursuna mracaat
ettiinizde, size hemen balayn denmez. Bir test
uygulanr. Seviy^niz tespit edilerek uygun bir kursa
yerletirilip dil eitimine balarsnz.
- Beden eitimi - reim - mzik gibi alanlarda
yaplan seviye tespit snavlar
- zel yetenek snavlar
- SS seviye tesbit snav

37

-EGITIM
BILMLER** Yerletirmeye ynelik deeriendirme, rencilerin
eitimsel adan gruplanmasdr.

biimlendirmeye ynelik yaplan deerlendirme

amaldr.

rnein: Giri davranlarndan tmne sahip

oianlarn bir grup, bazlarna sahip olanlarn bir grup,
hibirine sahip olmayanlarn ayr bir grup olmasdr.
Ayrca rencilerin belli niversitelere, bir
niversitenin deiik faklte ya da bir fakltenin
farkl blmlerine yerletirilmeleri onlarn bu retim
kurumunda baarl olmalar iin gerekli olduu
dnlen giri davranlarma sahip olu
derecelerine gre yaplr.

3. Dzey (Seviye) Belirlemeye

Deerlendirme (Summatif)

2. Biimlendirmeye - Yetitirmeye Ynelik

Deerlendirme (Formatif)
Bu deerlendirmenin ana ilevi; retim srp
giderken her bir nitedeki renme eksikliklerini ve
glklerini belirlemek, bu eksikliklerin ve
yetersizliklerin giderilmesi iin ve nitenin daha iyi
renilmesi iin her renciye ayr ayr nerilerde
bulunmaktr. Biimlendirme ve yetitirmeye ynelik
deerlendirme amacyla kullanlan testlere formatif
testler, nite testleri ya da izleme testleri denir. Bu
testler yalnzca belli bir renme nitesi iin
dzenlenir ve ilgili nitenin bitiminde uygulanr. Her
nite sonunda uygulanan ve rencilerde
renmede glk ekilen yerleri, renme
eksikliklerini, yanl renmeleri belirlemek
amacnda olan bu testler ilgili nitenin btn nemli
gelerini kapsamaldr. Testle yoklanmak istenen
her bir davran iin en az bir soru
bulundurulmaldr. nite testi sonunda belirlenen
eksiklikler eitli yollarla giderilmeye allr.
Biimlendirmeye
zellikleri

Ynelik

Deerlendirmenin

a. Bu deerlendirme eitim ve retim sreci devam

ederken, sre iinde yaplr.
b. Ama rencilerin renme eksikliklerini ve
yanllklarn gidermektir. Geri dnt ve dzeltme
yapmaktr.
c. Bu deerlendirmede baar notu vermek birincil
ama deildir.
rnein: Ek ders, kk grup almas, ek
materyal verilmesi vb.
rnek: nite testleri, Konu Tarama testleri SS ve
KPSS hazrlk kurslarnda verilen yaprak testleri

Ynelik

Genellikle retim devresi sonunda, ara sra retim

devresi iinde programn ngrd hedeflere
ulalp ulalamadna baklarak, renci retmen
ve programa ilikin yarglarda bulunulur.
Dzey Belirlemeye Ynelik
zellikleri

Deerlendirmenin

a. Eitim ve retimin sonunda (bitiminde) yaplr.

b. Bu deerlendirmede ama renciye baar notu
vermektir. rencinin baarp baaramadna,
getiine veya kaldna karar vermektir.
c. Bu deerlendirmede rencinin k davranlar
llr. Yani rencinin istenilen hedef davranlar
ne derecede kazand tespit edilir.
Baka bir ifade i!e; eitim sreci ierisinde ve
zellikle sonunda verilen eitimin hedefe ulama
derecesini lmeyi amalar.
Not: S snav dzey belirleme snav olamaz.
nk SS snavn YK yaptna gre, renciler
yeteneklerine (saysal, szel, eit arlk) uygun
alaniara yerletirilir. Yani rencilerin yeteneklerini
tanma ve yerletirme ilemi yaplr. Bu nedenle
SS snav tanma ve yerletirmeye ynelik
deerlendirmedir.
rnein: Final, TUS, KPSS snavlarnda olduu gibi
rencilerle ilgili olarak verilecek kararlar, onlarn bir
okuldan mezun olup olamayacana, bir st kurs ya
da snfa geip geemeyeceine karar verilir. Bu
snavlarda ama renimin k davranlarn
lerek dzeyini belirlemektir. Bu yzden bu
snavlar dzey belirlemeye ynelik bir
deerlendirme amacyla yaplr.
B. Norma (lte) Gre Deerlendirme
1. Mutlak Deerlendirme: Daha nceden
belirlenmi
mutlak
ltlerle
yaplan
deerlendirmelerdir. Birey sadece kendi
performansyla
deerlendirilir.
Bireyin
deerlendirilmesinde grubun performans ya da snf
baars dier rencilerin baars etkili deildir yani

38-

-LME ve DEERLENDRME.

lt grup dikkate alnmadan nceden kesin olarak

belirlenmitir. Snf geme notu 50'dir demek mutlak
bir lttr, Ahmet 75 ald ve snf geti demek
mutlak deerlendirmedir.
2. Bal Deerlendirme: Bal ltlerle yaplan
deerlendirmedir. Grup ortalamas gibi bagl ltler
kullanlarak yaplan deerlendirmedir. lt grup
ortalamas gibi lme sonularndan karlr. Bireyin
deerlendirilmesinde grup performans snf baars
(ortalamalar) da dikkate alnyorsa
bal
deerlendirme yaplm olur. Ortalamann stnde
not alanlar snf geer, kou testinde ilk 10'a giren
okul takmna girer,
rnein: an erisi, grup ortalamas (aritmetik
ortalama) denilen analiz, bal deerlendirmeye
girer.
3. Portfolyo Deerlendirme
renime balad ilk gnden itibaren, rencinin
yapt devlerin projelerin, yazd iir, roman ve
yklerin kazand dl ve yarmalarn,
derslerdeki baar ve baarszlklarnn, gezi
inceiemelerinin, ald notlarn, yapt oyunlarn
sanatsal etkinliklerin ksaca tm baar ve
baarszlklarnn renciye ait zel bir dosyaya
kayt edilmesiyle yaplan deerlendirmedir.

GELENEKSEL DEERLENDRME LE PORTFOLYO

DEERLENDRMESNN KIYASLAMASI
Geleneksel
Deerlendirme

Portfolyo (Kiisel
Geliim Dosyas)
Deerlendirmesi

renci baars yetenei

belli bir zamanda yaplan
bir snavla llr.

rencinin baars ve
yetenekleri srekli izlenir.
renciyi tm zellikleriyle
btn
olarak
tanmak
esastr.

renci deerlendirme
ltlerinden habersizdir,
retmen yapar.

renci
deerlendirme
srecine
katlarak
sorumlulukalr.

renciye bir not ve

derece verilir. renci
baars dier rencilerle
kyaslanr.

renciye bir not ve

derece
verilmez.
rencinin
baars
dierleriyle
kyaslanmaz.
rencinin
kendini
tanmas amalanr.

-ETM BLMLER-

39

DZUMLU
KAVRAMA TEST
1. lme ileminin yaplabilmesi iin;

3. I. ehirde 34 tane lise var

I. evrede llecek bir deikenin olmas

II. Snf bana den renci says 55

II.Deikenin gzlenmesi

III. Etkili bir retim iin snflarn en fazla 25 kiilik

olmas gerekir

III. Gzlenen zelliin say ve sembollerle ifade

edilmesi

IV. Snflardaki renci ortalamas 55 olduu iin

kalabalktr ve verimli bir retim iin uygun
deildir.

Yukardaki ifadelerden hangileri dorudur?

A)l-ll

B) II-III

Yukardaki ifadelerin lme deerlendirme

kavramlar ile doru eletirmesi hangi
seenekte yaplmtr?

E) Yalnz III

lm
e

lme ileminin yaplabilmesi iin;

I, III l-ll
1. evrede llecek bir deikenin olmas

-v
t
c

2. Deikenin gzlenmesi
3. Gzlenen zelliin say ve sembolle -j|
gsterilmesi gerekir. Dolaysyla soruda verilen I - l
II ve III. nclleri dorudur.
-5
'tn (Cevap D)
.1

Deerlendirme

lt

)
B
)
C
)

III I

IV IV

IV
2. lme sonucunda elde edilen veriler herkes
tarafndan ayn biimde anlalyorsa bu tr
lmelere mutlak lme denir.
Aadakilerden hangisi mutlak lmenin
zelliklerinden deildir?
A) Gram-metre-adet-tane gibi tam birim
ifadelerini ierir.
B) lein aralklar birbirine eit olmayabilir.
C) Balang noktas vardr ve sfrdr.
D) lein aralklar birbirine eittir.
E) Mutlak lmenin (-) eksi deeri olmaz.

l-ll

IV

I. ilem de bir lme ilemidir. ehirdeki okul

says. (temel lme ilemi, sayma)
II. ilemde de bir lme ilemi mevcuttur. Snf
bana den renci says bulunup sayyla ifade
edilmitir. (snf says, renci says)
III. de ise bir lt belirlenmitir. Uygun snf iin
en fazla renci says (Kriter)
IV. de ise bir yarg ifadesi vardr. Snflarn
durumu deerlendirilmitir.(snflar uygun eitim
iin kalabalktr, uygun deildir demek bir yarg
ifadesidir.)

(Cevap B)

A-B-C-D seenekleri mutlak lmenin

zellikleridir. Fakat B seenei zellii deildir.
nk mutlak lmede lein birimleri aras
birbirine eittir. R/ Metre-Kilogram vb.
(Cevap B)

40-

-LME ve DEERLENDRME.

4. I. Yusuf KPSS'den dk puan ald iin bu sene

atanamad.

Eitim ve retim devam ederken daha ok

rencilerin
renme
eksiklik
ve
yanllklarn gidermeye ynelik snavlarn
yapld geri bildirim ve dnt vermek
amacyla
yaplan
deerlendirme
aadakilerden hangisidir?

II. Finalde ngilizceden geebilmek iin 50 almak

art.
III. Zleyha 7 tane inekleri olduunu syledi.
IV. Gaziosmanpaa niversitesi'nde yksek lisans
snavn kazanmak iin LES puannzn
bavuranlar arasnda ilk 10 kii arasnda olmas
gerekir.

A) Tanma-yerletirmeye ynelik deerlendirme

A) Biimlendirme - yetitirmeye
ynelik
deerlendirme
B) Dzey belirlemeye ynelik deerlendirme
C) Bal deerlendirme
E) Portfolyo deerlendirme

Yukarda anlatlan durumlar srasyla lme ve

deerlendirme kavramlarnda hangileriyle
doru olarak eletirilebilir?
A) lme>lt>lme> bal lt
B) Deerlendirme>mutlak lt>lme>bal

Eitim sreci devam ederken yaplan ve

rencilerin renme eksik ve yanllklarn
gidermeyi amalayan konu tarama testleri,
nite testleri
ve
yaprak
testlerinin
yapld deerlendirme tr, biimlendirmeye
ynelik deerlendirmedir.

mutlak lt > lme

lt>lek>lt
lt
C) Deerlendirmemutlak lt

(Cevap B)
s:

E) Olmelt

o
UJ

D) Deerlendirmemutlak lt>lme sonucu>bal

lme ve deerlendirme kavramlarn bilmeyi ve

kavramlar arasndaki fark yoklayan sorular
KPSS'de hemen hemen her yl gelmektedir. Bu
soru da bu dnce ile hazrlanmtr.

Sevgili rencer, aada anlatlan olaylarda

0-10 arasnda bir puan vererek kendi
durumunuzu belirtiniz.
1. Olay: snfta retmen bana sz verdiinde
kayglanrm
2

ok az

II. cmle 50 almak sart ifadesi ile bir lt

belirtmektedir. Ancak bu lt baraj puan
koruduu iin mutlak lttr.
III. cmle ineklerin saysn belirtmektedir ve bir
lme ifadesidir.
IV. cmle snav kazanabilmek iin bir lt, snr
belirtmektedir. Fakat bu lt dier rencilere
bal olduu iin bal lttr.

9 1 0
ok fazla

2. Olay: retmen olup ders

anlatacam dnmek beni imdiden
9 10

bunaltyor, sklyorum.
I. cmle bir karar ve sonu bildirdii iin (atamas
yaplmad) deerlendirmedir.

12

yukarda yaplan lme biimi

aadakilerden en ok hangisiyle
uyumaktadr?
A) Dolayl lme
B) Dorudan lme
C) Mutlak Deerlendirme
D) Snflama lme
E) Oranl lme

(Cevap B)

Yukardaki olaylarda anlatlan durumlar sosyal

kaygy lmeye yneliktir. Sosyal kayg ise
psikolojik bir zelliktir. Soyuttur, dorudan
gzlenemez ve llemez. Eitim ve psikolojideki
zellikler ancak dolayl lme ile llebilmektedir.

(Cevap A)

-ETM BLMLERl
7. Aadakilerden hangisi kiisel geliim dosyas
ile
deerlendirmenin
geleneksel
deerlendirmeye gre stn bir yndr?

41

lme; varlklarn niteliklerini (sfatlarn)

niceletirme ilemidir. Yani varla ait bir zellii
say veya sembolle ifade ederek kesinlik ve netlik
kazandrma eylemidir. rnein bir binann
uzunluu admla veya eskiden olduu gibi kulala
lebilirsiniz. Ancak ayn ii metre ile lerek daha
duyarl ve hassas bir lm yapm oluruz. Bu da
yaplan lmenin duyarlln arttrr.

A) renci yetenek ve becerisini bir snavla

lmesi
B) rencinin
kendi
deerlendirmesini
iermemesi
C) rencinin baar dzeyinin kyaslanmas
D) renciye deerlendirmede sorumluluk
vermek
E) renciye bir baar notu ve derece vermek

(Cevap A)

Kiisel geliim dosyas (portfolyo) ile

deerlendirmenin geleneksel deerlendirmeden

9. Bir lme ve deerlendirme sreci sonunda

aadakilerden hangisinin yaplmas uygun
olmaz?

en nemli farklar:
1. Kiise! geliim dosyasnda renciyi tm
ynleriyle tanma ve rencinin kendini tanmas
amalanr.

ama deildir.
2. renciye bir not ve derece vermek birincil 'g

A)
B)
C)
D)
E)

rencinin baarl olup olmad

Baarl ise ne kadar baarl olduu
llebilecek zelliin belirlenmesi
Baarszln nedenleri ve seviyesi
rgencinin st seviyeye devam
etmeyecei

edip

UJ Q

"r
3. znel bir deerlendirmede rencinin baars gj
dierleriyle kyaslanamaz.
!5
4. renci kendi deerlendirme srecine bizzat |=
katir ve sorumluluk alr. Bu aklamalar dnda ^
A, B, C, ve E seeneklerinin portfolyonun zellii "g
:
olmad anlalr.
E

lme ve deerlendirme sonunda yaplacak i

yorum, karar, sonu karmadr. Deerlendirme
faaliyetleri yaplr. Ancak llebilecek zelliin
belirlenmesi lme ilemi sonunda yaplmaz,
banda vaphr.
(Cevap C)

(Cevap D)

8. lme ilemlerinde ara kullanmann arasz

lmeye gre en nemli stnl
aadakilerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)

lmlerin duyarl artar

lmede hata kaynaklar sfra iner.
Dolayl lmeye olanak salar.
Deerlendirme lt verir.
Puanlamay kolaylatrr.

10. Aadaki lme deerlendirme ilemlerinin

hangisinde bal deerlendirme kullanlmtr?
A)
B)
C)
D)
E)

Kitaptaki yaprak says

Binadaki kat says
Otoparktaki ara says
En iyi kompozisyonu belirleme
rencinin dnemde alaca
belirleme

dersleri

Bal deerlendirmede, rencinin baarst, iinde

bulunduu dier rencilere, snfa ya da gruba

baldr. En iyi kompozisyon belirlenmesi dier

rencilerin yazd kompozisyonlara baldr.
(Cevap D)

42-

-LME ve DEERLENDRME.
4. "1. Yln sonunda 1. dnem ve 2. dnem notlarnn
aritmetik ortalamas 5 olan bir renci o dersten
snfn geer." ifadesi aadakilerden hangi
ikisiyle aklanr?

CEVAPLI KONU
KAVRAMA TEST

1. Bir niteliin gzlenip, gzlem sonularnn say

ve sembollerle gsterilmesi aadaki
kavramlardan hangisiyie aklanr?
A)
B)
C)
D)
E)

lek
Yarg
lt
Deerlendirme
lme

2. lkretim 8. snf matematik retmeni,

retim ylnn banda rencilerin bu derse
hazr olu dzeylerini belirlemek istemektedir.
retmenin bu amala hazrlayaca lme
arac aadakilerden hangisini kapsamaldr?
A) 8. snf matematik dersinde gerekleen
renmelerin n koullar
B) 8. snf matematik dersinde renilecek nemli
davranlar
C) Analiz dzeyinde veya daha yksek
dzeylerdeki hedeflere ilikin davranlar
D) Derste problem zmeyle retilecek
davranlar
E) Dersteki zor olduu dnlen davrantar

3. Aadakilerden
hangisinde
deerlendirme" yaplmtr?

"mutlak

A) Akademik ortalamas en yksek olan 25 kiiyi

sper liseye semek.
B) Snf ortalamasnn altnda puan alanlar
baarsz saymak.
C) Lisans programnda en baarl be kiiyi
yksek lisans programna almak.
D) En gzel resim yapan ilk 5 kiiye tam puan
vermek.
E) 100 soruluk bir snavda 60 puan alan
rencileri baarl kabul etmek.

A)
B)
C)
D)
E)

lt - Bal deerlendirme
lt - Mutlak deerlendirme
lme sonucu - Bal deerlendirme
Karar - Mutlak deerlendirme
lme sonucu - Mutlak deerlendirme

"Dersini geebilmesi iin 100 zerinden en az 60

puan almas gereken Senem 70 puan ald ve
geti." ifadesinde ki "70 puan" ne anlama gelir?
A) Karar
B) Deerlendirme
D) Ham puan E) lme sonucu

C) lt

Aadakilerden hangisi seme amacna

ynelik bir testin kullanlmasn gerektirir?
A) rencilerin bir konudaki gl ve zayf
ynlerinin ortaya karlmas
B) Sklkla karlalan yanl renmelerin
belirlenmesi
C) ngilizcesi en ileri dzeyde olan kiinin
belirlenmesi
D)Bir nite ilendikten sonra hedeflere ulalma
derecesinin belirlenmesi
E) Bir programda hedeflerin ne kadarn
ulaldnn belirlenmesi

Aadakilerden hangisi deerlendirme yapmak

iin gerekli elerdir?
A) lek-lt
B) lme - puan
C) Not - ortalama
D) lt - standart sapma

E) lme sonucu - lt

-EGTM BLMLER8. I.
rencilerin yazl
okunarak puanlanmas

yoklama

katlarnn

II.

Elif ingilizce kursunda baarl oldu

III.

Trke dersinden 60 puan alanlar snf geer

IV.

Elif Corafya dersinden 85 puan ald

V.

Yusuf'un kitap says 18'dir.

43

11. Aadakilerden hangisi bir deerlendirmedir?

A) Yasemin snavdan 75 puan ald
B) Eda matematik dersinden baarl oldu
A) Bu snavdan en az 50 puan alan baarl
saylr
C) 7. sorunun puan deeri 25'tir.
E) Hatice'nin boyu 1.65 cm dir.

Yukarda
verilen
rnekler
srasyla
aadakilerden hangisinde doru olarak
verilmitir?
A) lme - Deerlendirme - Deerlendirme lme - lt
B) lme - lme - Deerlendirme - lme lme
C) lme - Deerlendirme - lt - lme Deerlendirme
D) lme - lme - lt - Deerlendirme lme
E) lme - Deerlendirme - lt - lme lme
"o
cc

UJ Q

"S
UJ

9.

12. "Not ortalamas en az 60 olan renci bu dersi

seip kayt yaptrabilir." ifadesindeki "60" lme
biliminde hangi kavramla aklanr?
A) lme
D) lme sonucu

B) lek
E) Karar

C) lt

Aadakilerden hangisi tanma ve

yerletirmeye
dnk
deerlendirmenin
amalarndan deildir?
A)
B)
C)
D)
E)

10. -

rencileri dzeylerine gre gruplama

rencilerin giri davranlarn belirleme
rencileri bir programa yerletirme
rencilerin renme eksikliklerini belirleme
rencilerin hazr bulunuluk dzeylerini
belirleme

Psikolojik zellik - lme arac

Deerlendirme - lt lme
sonucu

lme ve deerlendirme arasndaki iliki gz

nne alndnda yukardaki sralamada hangi
iki kavram yer deitirirse sralama doru olur?
A)
B)
C)
D)
E)

lme arac - lme sonucu

lme sonucu - Deerlendirme
lme sonucu - lt
Psikolojik zellik - lt
lme arac - Deerlendirme

13. Aadakilerden
hangisi
eitimde
deerlendirrnenin en dogru tanmdr?
A) rencilere not vermek iin onlar gzlem
altndabulundurmak.
B) rencilerin eitim amalarna ne dereceye
kadar ulatklarn saptamak ve bir karara
varmak.
C) rencilerin zayf ve kuvvetli taraflar ortaya
karmak.
D) Okul programnn ne dereceye kadar iyi
hazrlandn saptamak.
E) rencilerin yeteneklerini ortaya karmak.

44-

-LME ve DEERLENDRME-

14. rencilerin retim srecinde geliimlerinin

takip edilmesi, ilgi ve yeteneklerinin ortaya
konmas, aratrma ve problem zme
becerilerinin gelitirilmesi lme deerlendirme
srecini aadakilerden hangi ynyle
etkilemektedir?
A) Portfolyo uygulamasnn yaygnlamas
A) lme deerlendirme ilemlerinin,
merkezden yaplmas
B) lme ve deerlendirmede standart testlerin
yaygnlamas
C) retmenlerin lme - deerlendirmede daha
aktif olmas
E) Geerlii ve gvenirlii salanm testlerin
kullanlmas

SI
Portfolyo deerlenmesinde ama renciyi tm
ynleriyle (zihinsel, bedensel, duygusal, sosyal) bir
btn olarak tanmak ve rencinin kendisini
tanmasn salamaktr.
Bu dosya (kiisel geliim dosyas) sorumlu
retmen (snf retmeni), renci ve velisinin
ibirlii ve katlmyla doldurulur.
Bu dosya rencinin gittii yere gnderilir,
renciyi takip eder.
renci kendini deerlendirme srecine katlr ve
bizzat sorumluluk alr.
Portfolyo deerlendirmesi kiiye zgndr. renci
hakknda u sorulara cevap aranr.
renci

15. Aadaki ifadelerden hangisi yanltr?

ne rendi? nasl

nasl rendi?

dnd? neieri

nasi yapt? neleri

baard? gl ynleri

baaramad? zayf

ne? bilgiyi nasl kulland?

ynleri ne?

nelerden holand?
neleri yapmaktan holanmad?

A) Deerlendirme, lme sonular hakknda bir

yargya varma srecidir.
B) lme ilemi deerlendirme srecinin iinde
yeralr.
C) Deerlendirme lmeyi de iine alan geni bir
kavramdr.
D) Deerlendirme lme sonularnn bir ltle
karlatrlmasdr.
E) Deerlendirme ileminde lme sonularnn
alnmas yeterlidir.

16. Aadaki
ilemlerden
hangisinde
"deerlendirme" ilemi anlatlmaktadr?
A)
B)
C)
D)
E)

Bir kompozisyondaki hatalar bulmak

El ilerini en iyiden en ktye doru sralamak
Laboratuaralmalarn derecelemek
lme sonularn bir lte gre yorumlamak
rencileri baar dzeylerine gre snflamak

CEVAP ANAHTARI

1.E

2.A

3. E

4. B

5. E

6. C

7. E

8. E

9. D

10. B

11.B

12. C

13. B

14. A

15. E

16. D

-ETM BLMLER-

45

IKMI SORULAR
ve ZMLER

I. Bir zellii, uygun bir arala karlatrarak

sonucu say ve sembollerle ifade etmek.

Aadakilerden hangisi, lmenin yapld

gruba bal deerlendirme iin bir lt
dedildir? (KPSS 2001)

II. Bir gzlem sonucunu uygun bir ltle

karlatrp, bu sonuca ilikin bir karara ya da
yargya ulamak

A) Ortalamanm bir standar sapma zerinde

puan alma
B) llecek olan kapsamn en az %60'n bilme
C) Snfta ortalama baar dzeyi gsteren
renciden daha baarl olma
D) Snfta en yksek baar gsteren ilk be
rencinin arasna girme
E) Snftaki rencilerin %50'sinden daha
baarl
olma

Yukarda tanmlanan iki kavram, aadakilerin

hangisinde birlikte verilmitir? (KPSS 2001)

A)

Deerlendirme

Geerlilik

B)

lme

Deerlendirme

C)

Gvenirlik

me

D)

me

Olek

Deiken

Deerlendirme

LJU

Sf
i
o

U
J
Q

"

U
J

lme bir nesnenin ya da nesnelerin bir zellie

sahip olup olmadn, sahipse sahip olma
m
derecelerini say ve sembollerle ifade etmektir. (77.
Tekin, Eitimde lme ve Deerlendirme, s.15)
lme bir zellii ara kullanarak say ve
sembollerle betimleme ilemidir. Deerlendirme
yarglama ilemidir ve iki eyin karlatrlmasna
dayanr. (H. Tekin, Eitimde lme ve
Deerlendirme, s.23). Yani deerlendirme lme
sonularn bir kstas(lt) ile karlatrp bir
yargya varma ilemidir. Birinci tanm bir
betimleme ilemi yani lme, ikinci tanm ise bir
yarglama yani deeriendirmedir.

Deerlendirme kesin olarak bir lme sonucu ve

lt gerektirir. lt kesin olarak belirlenmi ve
standarttr ya da gruba bal olarak kartlm bir
puandr. (H. Tekin, Eitimde lme ve
Deerlendirme, s.24). Yani deerlendirme iki
ekilde yaplr. Eer kullanlan lt kesin ve
mutlaksa mutlak deerlendirme; eer lt gruba
bal deiiyorsa (ortalama, standart kayma vb.)
bal deerlendirmedir. Yukardaki soruda sadece
B seeneinde mutlak bir lt vardr. Baarl
olabilmek iin renci snav kapsamnn en az
%60'n biliyorsa baarl olur yani 10 soru varsa
6 tanesini yapmak baarl olabilmek iin
yeterlidir.
Dier
seeneklerde
bireyin
deerlendirilmesi
grubun
performansna
baldr.
(Cevap B)

(Cevap B)

nilgiNotuf
KPSS'de lmenin temel kavramlar yoklamaya
ynelik sorular imdiye kadar hep gelmitir. zellikle
lme deerlendirme arasndaki farkn iyi
anlalmas gerekir.

3. Aadaki testlerden hangisinin

dersteki renme eksiklerini
bunlarn giderilmesine olanak
(KPSS2001)
A)
B)
C)
D)
E)

Bireyi tanma testleri

Seme testleri
Yerletirme testleri
nite testleri
Yl sonu testleri

temel amac
belirleyerek
salamaktr?

46-

-LME ve DEERLENDRME.

Deerlendirmeler yapl amacna gre diagnostik

(tanlayc), formatif (biimlendirici, dzenleyici),
summatif (dzey belirleyici) olarak e ayrlr.
Formatif deerlendirmeler eitim sreci devam
ederken renme eksiklerini ve yanllarn
belirleyip bunlar gidermeye ynelik tasarlanan
deerlendirmelerdir. Bireyi tanma testleri, seme
testleri, yerletirme testleri dnem banda yaplr
ve diagnostik deerlendirmelerdir. Yl sonu testleri
summatif yani dzey belirleyici deerlendirmedir.
Fakat nite testleri eitim devam ederken yaplr
ve bu testlerin asl amac eksik ve yanl
renmelerin tespit edilmesi, eksik renmelerin
giderilmesi ve yanl renmelerin dzeltilmesidir.

Mutlak deerlendirme bireyin deerlendirmesinde

sadece ald notun kullanld ve birey iin
verilecek kararda grubun performansnn nemli
olmad deerlendirmedir. Bal deerlendirme
ise bireyin deerlendirilmesinin grubun
performansna bal olduu deerlendirmedir. I.
ve III. maddelerde grup performans
deerlendirmeye katlmtr. I. maddede
rencilerin birbirlerine gre baarlar
belirlenmitir. III. maddede not verilirken snf
ortalamas dikkate alnmtr. I ve III bal
deerlendirmedir. II de ise renci eksikleri
belirlenmi ve grup normlar deerlendirmeye
katlmamtr. II. madde mutlak deerlendirmedir.

(Cevap D)

(Cevap A)

2
O

4. Bir retmen, deerlendirmede u amalara .j 5.

a

hizmet etmeyi dnmektedir.

I. rencilerin birbirine gre baar dzeylerini
belirleyerek ileri ve geri renciler iin ek nlemler
alma
II. Ders sresince rencilerin renme
eksikliklerini belirleyerek bunlar, tamamlayc
etkinliklerle giderme
III. Dnem sonunda rencilerin bu dersten
alacaklar notu belirlerken snf ortalamasn
dikkate alma
Bu retmen, I, II, III numaral amalar iin
hangi tipte birer deerlendirme yapmaldr?
(KPSS 2002)
1. Ama

II. Ama

III. Amac

A)

Bal

Mutlak

Bal

B)

Mutlak

Mutlak

Bal

C)

Bal

Bal

Mutlak

D)

Mutlak

Bal

Bal

E)

Bal

Mutlak

Mutlak

Bir rencinin aadaki zelliklerinden hangisi

zerinde yaplacak lme ilemi dolayl
lmeye rnektir? (KPSS 2002)
A) Boyunun uzuniuu
B) Akademik baars
C) Sahip olduu CD sayst
D) Kardesays
E) Arkada says

Baz zellikler dorudan llemezler. Dorudan

llemeyen zellikler onunla ilgili olduu bilinen
ya da ilgili olduu sanlan baka bir zellik
gzlenerek, dolayl olarak llrler. (77. Tekin,
Eitimde lme ve Deerlendirme, s.29) C, D ve
E seeneklerinde sayma ilemi vardr. Sayma
temel lme ilemidir ve dorudan lmedir.
Uzunluk da dorudan ayn cinsten bir
arala(metre) llr. Akademik baar ise onunla
ilgili olduu dnlen testlerle llr. Elimizde
baary direkt lebilecek bir ara yoktur.
rencinin baar testinde verdii cevaplarla onun
akademik baarsnn ilgili olduunu kabul ederek
leriz.
(Cevap B)

-ETM BLMLER-

47

6. Aadakilerden hangisi bir lme ilemidir?

(KPSS 2002)
A) Bir snavda baarl saylabilmek iin gerekli
olan en kk puann belirlenmesi
B) Bir yazl yoklamadaki cevaplar iin puanlama
anahtarnn hazrlanmas
C) Yazl yoklamada bir rencinin verdii
cevaplarn doruluk derecesinin bir puanla
belirtilmesi
D) Snfn bir snavdaki baar ortalamasnm
bulunmas
E) rencinin bir dersten baarl saylp
saylmayacana karar verilmesi

lme ilemi bir betimleme ilemidir. Yani gzlem

sonularn bir say veya sembol deeri ile
betimlemektir. A seeneinde bir gzlem yoktur
belirlenen puan ise baarl saylabilmek iin
gerekli olan lttr. Puanlama anahtar
hazrlama test plan iin gereklidir fakat bu
ilemde de gzlenen bir zellik ya da say ve
sembol ile ifade mevcut deildir. D seeneinde
baar ortalamasnn bulunmas ise sadece lme
sonucu yaplabilecek bir ilemdir ancak test
sonular stnde yaplan bu gibi ilemler de
lme deildir sadece istatistiktir. E seeneinde
bir karar vardr bu ilemde lme sonucunda
yaplr ve deerlendirmedir. C seeneinde ise
yaplan bir gzlem (yazl yoklama) sonucu
rencinin zelliini bir say veya sembol ile ifade
(not) vardr.

Seme amacna ynelik yaplan lmeler bir kurs,

okul ya da programda baarl olabilecek
rencilerin seilmesine yneliktir. A, B, C ve E
seeneklerinde formatif yani ekillendirici bir test
daha uygundur. nk bu seeneklerde verilen
zellikler bizim iimize daha ok devam eden
eitimin yanl ve eksik renmelere gre tekrar
yaplandrlmasnda yarar salar. Fakat D
seeneinde matematik baar dzeyi en iyi olan
be kiinin seilmesi sz konusudur.
(Cevap D)

Aadakilerden hangisi "lme" ilemine rnek

olamaz? (KPSS 2003)
A) rencileri ksadan uzuna doru dizerek
onlarn boy sralarn belirleme
B) rencilerin projelerini 1 ile 10 arasnda
derecelendirme
C) Hangi puan alanlarn derste baarl
saylacan gsteren bir snr belirleme
D) rencilerin yazlarndaki yazm yanllarn
sayma
E) Bir snavda, verilen cevaplara bakarak
rencilerin ka puan alacaklarn belirleme

(Cevap C)

7. Aadakilerden hangisi seme amacna

ynelik bir testin kullanlmasm gerektirir?
(KPSS 2002)
A) Bir programda hedeflerin ne kadarna
ulaldmn belirlenmesi
B) rencilerin bir konudaki gl ve zayf
ynlerinin ortaya karlmas
C) Sklkla karlalan yanl renmelerin
belirlenmesi
D) Matematik baarlar en ileri dzeyde olan be
kiinin belirlenmesi
E) Bir nite ilendikten sonra, hedeflere ulalma
derecesinin belirlenmesi

lme, zellikleri saysal veya sembolik olarak

belirtme ilemidir. A seeneinde boy uzunluklar
gzlenmi ve sralama lei ile uzundan ksaya
belirtilmitir. B seeneinde renci projeleri 1-10
aras puanlarla betimlenmi; D seenei ise temel
lme ilemi olan saymadr. E seeneinde de
rencilerin snav sonucu cevaplarnn
puanlanmas vardr. C seenei ise baarl
saylmak iin gerekli bir puan(snr) belirlemedir.
Bu deer deerlendirme ilemi iin gerekli olan
lttr ve bu ilem bir lme ilemi deildir.
(Cevap C)

4&-

-LME ve DEERLENDRME.

fJiIgiNohf

10. Aadakilerden hangisi "mutlak deerlendirme"

yebirmektir?(KPSS2003)

lme; varlklarn zelliklerini say ve semboller ile

ifade etme iidir. Say veya sembol sylendiinde
lme biter, deerlendirme balar.

A) Bir irkete snavda en yksek baany

gsteren be kii almak
B) Ortalamann bir standart sapma stnde puan
alanlar baarl kabul etmek
C) Yksek lisans programnda en baarl be
kiiyi doktora programna almak
D) Snftaki baar sralamasnda en geride kalan
15 kiiyi yetitirme kursuna almak
E) Snavda 70 ya da stnde puan alanlar
baarl kabul etmek

rnek: Aye snavdan 70 puan ald. Bu bir lme

ilemidir ve lme ilemi burada bitmitir. Bundan
sonra puan yorumlamak, anlam vermek, sonuca
varmak, karar vermek deerlendirme ilemidir.
70 puan iyi bir puan ancak snfn ortalamas yksek
olduu iin geemez.
70 puanla snf geti.
Snfn en baarl ilk rencisi arasna girdi.

Mutlak
deerlendirmede
bireyin
deerlendirmesinde grubun performans nemli
deildir. Bireyin performans nceden belirlenen
mutlak bir ltle karlatrlp deerlendirilir. A,
B, C ve D seeneklerinde bireyin baarl ya da
baarsz saylmas iin gerekli olan lt kesin
belli deildir, grubun performansna bal olarak
sonradan belli olacak bir lttr. E seeneinde
ise lt mutlaktr. 70 ya da zeri puan almak
mutlak bir lttr. Birey 71 aldnda baarl
saylacan bilir. Ancak dier seeneklerde
baarl olabilmek iin ilk bee girmesi,
ortalamann stnde not almas gibi gruba bal
birltvardr.

9. I.
deneyimi be yln stnde olanlar ie
alnmtr.
II.

Mehmet'in arl 80 kg olarak bulunmutur.

III.

Zeynep, % 80 baar ile snf gemitir.

IV.

Elif KPSS'den 12 puan almtr.

Yukardakilerden hangisi ya da hangilerinde

"deerlendirme" ilemi yaplmtr? (KPSS 2003)
A) Yalnz I
D) II ve IV

B) Yalnz II
E) III ve IV

C) I ve III

(Cevap E)
Bu soru lme ve deerlendirme arastndaki fark
ayrt etmeye ynelik bir sorudur. lme varla ait
zellikleri say sembollerle ifade etme bilimidir.
lmede varln zellii bir puanla say ile
gsterilir.

H.Eitimde genellikle aadaki amalarla lme

ve deerlendirme faaliyetleri yaplmaktadr.
I. renme eksikliklerini belirleme

Deerlendirme
bu
lme
sonucunun
yorumlanmas, anlam karlmas karar verilmesi,
yargya varlmasdr. II ve IV cmlelerde sadece
puan belirtilmitir. Sadece lme ilemi vardr. I ve
III cmlelerde ise bir yarg ve karar ifadesi vardr.
e alnm olmak, snfn gemi olmak bir karar
ve yargy belirtir.

II.

renme dzeyini saptama

III.

rencileri tanma

Burada belirtilen lme

faaliyetlerinin
yapl
seenekte doru olarak
2003)

ve deerlendirme
zamanlar
hangi
verilmitir? (KPSS

Donemin
Unitelerin
(Dersin) Ba (Konularn) Sonu

(Cevap C)

A
)
B
)
C
D
)
E

III

II
I
III

:............

III
I
II
II

Dnemin
(Dersin)
Sonu
II

II
III
III
I

-EGITIM BLIMLERJ-

Eitim srecinin banda yaplacak olan lme ve

deerlendirmeler rencilerin tanma ve eitim
srecini planlamaya yneliktir. Dnem banda
rencilerin giri zellikleri belirlenir, dzeyleri
saptanr ve eitim sreci ve hedefler bu giri
zelliklerine gre yeniden planlanabilir.

49

13. Aadakilerden hangisi eitim srecinde

portfolyolarn kullanm amalarndan
biri degildir? (KPSS 2003)
A) rencinin geliim srecini dha
salkl
olarak izlemek
B) renciyi yetenekleri ve ilgi alanlar
asndan
tanmak
C) rencinin eksik renmelerini
belirlemek
D) rencinin retim programlar
dndaki
faaliyetlerini de kapsayan ok ynl
geliimi
hakknda bilgi vermek
E) rencinin gelecekteki eitim
kurumundaki
retmenlerine kendisi hakknda bilgi
sunmak

Eitim sreci devam ederken yaplan lme ve

deerlendirmeler retim srecini ekillendirmeye
ynelik almalardr. Dnem ortasnda yani
nitelerin sonunda yaplan deerlendirmeler eksik
ve yanl renmeleri belirleyip yanl renmeleri
dzeltmek ve eksik renmeleri gidermek iin
yaplr. Dnem sonunda ise renme dzeyleri
belirlenir. Bu amala yaplan deerlendirmeler ise
retim yntemlerinin ve uygulanan eitim
programnn etkililiinin deerlendirilmesi
amaldr.
(Cevap A)

eo "C5

tr

J Q

12. Aadakilerden hangisi bir "lme" ilemi "SE

UJ
deildir? (KPSS 2003)
A) Spor derslerinde rencileri boy uzunluuna
gre sralamak
B) renci devlerini 1 ve 20 arasnda
puanlamak
C) rencilerin baarl saylabilmesi iin bir snr
belirlemek
D) renci devlerindeki yazm yanllarn
belirlemek
E) rencinin szl snavda verdii cevaplara
bakarak puan vermek

lme: Varla ait zellikleri sfatlar say veya

sembollerle gsterme iidir. A, B, D ve E
seeneklerinde bir lme ilemi, eylemi vardr. C
seeneinde ise sadece bir lt (snr)
belirtilmektedir. lme eylemi yer almamaktadr.
(Cevap C)

Portfolyo,
kiisel
geliim
dosyas ynleriyle tanmay
amalayan
deerlendirme
sistemidir.
Ksacas
zeliiklerini,
ilgi
ve
yeteneklerini,
neleri
baaramadn, gl ve
tanyp rencinin kendisini
salamaktr.
Eksik
renmeleri,
portfolyonun
amalarndan deildir.

renciyi tm
alternatif bir
rencinin tm
neleri baarp
zayf ynierini
tanmasn
tespit etmek
(Cevap C)

14. I. Elmas snfn "pekiyi" ile geti.

II. Bur, snavdan 10 zerinden 8 ald.
III. Snavda en yksek puan Erdem ald.
IV. Demet 160'n zerinde puan ald iin
snav
kazand.
ifadeleri "lme" ve "deerlendirme"
kavramlarn rneklendirme bakmndan,
aadakilerden hangisinde doru olarak
gruplanmtr? (KPSS 2004)
Olme

Degerlendirme

A)

I, II!

II, IV

B)

l.ll

III, IV

C)

II, III

, v

D)

II, IV

I, III

LJJ

II

, , v

50-

-LME ve DEERLENDRME.

lme ve deerlendirme arasndaki fark, ayrt

etmeyi yoklayan bir sorudur. Bu tip soru her yl
KPSS sorulmutur.
II ve III. cmleler lme ifade eder. nk
puanlarn yorumlanmas, yarg, karar ve sonu
bildirme yok. Erdem en yksek puan ald. Bu
puanla Erdem kald m, geti mi, iyi bir puan m
kt m belli deil, yani deerlendirme
yaplmam. Sadece puann yksek olduu
belirtilmitir.

16. rencilerin aktif olduu retme - renme

yntemlerinde retmen renciyi deerlendirirken
snav sonularyla birlikte rencilerin snf ii
davranlarn gzlem, aratrma ve inceleme
yapabilmelerini, sahip olduklar ve sergiledikleri fikir
zenginliklerini, sorumluluk alma dzeylerini ekiple
alabilmelerini edindikleri bilgi ve bulgular
paylaabilme vb. zelliklerinde dikkate alnarak
baarlar hakknda karar verilir.
Aadakilerden hangisi retmenin bu bilgileri
elde etmesine daha kapsaml katk salar?
(KPSS 2004)

I ve IV. cmlelerde ise yarg ve karar var.

Dolaysyla deerlendirme ierir. Pekiyi ile geti
ifadesi ve Demet...........snav kazand ifadesi bir
deerlendirmedir.

A)
B)
C)
D)
E)

(Cevap C)
15. Bir rencinin baarsn deerlendirmede
aadakilerden hangisinin lt alnmas, bal
deerlendirmeye rnek oluturamaz? (KPSS
2004)

Yazl kat kalem testleri

Performans testleri
Gzlem formlar
Gnlkler
Portfolyoiar

Portfolyo rencinin okula balad ilk gnden

itibaren btn etkinliklerinin dev ve projelerin,
almalarn, gezi ve incelemelerinin yazd iir
ve romanlarn, kazand dl ve yarmalarn
rneklerinin bulunduu kiiye zel bir dosyadr.
Ama rencinin kendisini daha iyi tanmasna
yardm etmektir.

A) Programn hedefleriyle tutarl renmelerinin

B) Standartlatrlm birtestin normlarnn
C) Yetenek dzeylerine dayal beklentilerin
D) ntest ve sontest puanlar arasndaki farkn
E) Snav puanlarnn dalmnn

(Cevap E)

Bal deerlendirmede kullanlan lt grup

daimlar gibi deiir ltlerdir. Mutlak
deerlendirmede ise lt deerlendirme
lsnde belirlidir ve mutlak deerlendirmede
renci baarl saylabilmesi iin ne kadar
baarl olmas gerektiini bilir. A seeneinde
deerlendirme iin kullanlan lt program
hedefleridir. Program hedefleri programn banda
bellidir. Mesela Trke dersi iin dnem banda
10 temel hedef belirlenmi olsun. Dnem sonunda
yaplacak deerlendirmede bu 10 hedeften 8'ini
(3'n ya da 10'unu bu deer fark etmez nemli
olan ltn belirli olmasdr.) gerekletiren
baarl saylacaktr demek mutlak bir
deerlendirmedir. nk program hedefleri belli
olduu iin rencinin baarl olabilmesi iin
gerekletirecei grevler bellidir.
(Cevap A)

17.

Snfn aritmetik ortalamasna gre

deerlendirme yapan bir retmen hangi tr
deerlendirme kullanmaktadr? (KPSS 2005)
A)
B)
C)
D)
E)

Mutlak deerlendirme
Bal deerlendirme
Tanlayc
zleme deerlendirme
Dzey belirleyici deerlendirme

Deerlendirmeye temel olan lt balsa yani

lme
sonularndan
karlyorsa
byle
deerlendirmelere bal deerlendirme denir.
Snfn aritmetik ortalamas bal bir lttr yani
lme
sonularndan
karlr.
Bai
deerlendirmelerde bireyin deerlendirilmesinde
dier grup elemanlannn da performanslar sz
konusudur.
(Cevap B)

-ETM BLMLER-

51

PROGRAM GELITIRME | Eitim Sreci ve

Eitim Program
1.TEMELKAVRAMLAR
1.ETMKAVRAMI
Eitim, bireyin davranlarnda kendi yaants yoluyla ve kastl olarak, istendik davran deiiklii
meydana getirme srecidir.

"Kendi yaants yoluyla" ifadesiyle yaparak-yaayarak renme vurgulanmaktadr. rnein rencinin

snfta soru sormas yani renme srecinin iinde aktif olmasidr. Eitim, kasti kltrieme srecidir,
Tanmda geen kast kelimesiyle anlatlmak istenen, bireyde istenilen davran ortaya karmak,
istenmeyen davran ise ortadan kaldrmaktr (amal, planl ve programl olarak). Eitimde "istendik
davran" deimesi denilince, rencilerin eitimin gene! ve zel ama/hedeflerine, toplumun beklentilerine
ve bireyin gereksinim ve yeteneklerine uygun davran ve tutumlara sahip olmas vurgulanmaktadr. stendik
zellikier ile bireye kazandrlmak istenen hedefler kastedilmektedir. Eitim bir davran deitirme srecidir.
Eitimin tanmnda grlen nemli kavramlardan birisi de davran deiiklii kavramdr. Eitim yaam
boyu bir sretir.
Eitim Srecinin zellikleri
Sre olarak eitim ok boyutlu ve karmaktr. Bu srecin genel zellikierini yle sralayabiliriz:
a. Kapsamidr.
b. ok boyutludur.
c. Sreklidir.
d. Dinamiktir.
e. Bilimsel aratrma ve bulgulardan kaynaklanr.
f. nsana zg ve yaantlaria gerekleir.
g. Amaca ynelik ve btnleyicidir.
h. Mekan ynnden snrlandriamaz. i. Kalknma ile dorudan ilgilidir.

j. Eitim kltrle i iedir.

Eitim, formal ve informal eitim olmak zere ikiye ayrlmaktadr;
1. Formal eitim: Ama, iike ve kurallar nceden
belirlenerek plnlanm, programlanm biimde
dzenli olarak yaplan eitimdir. Okullarda yaplan
eitimdir.
2. nformal eitim : Belli bir ama ve plna bal
oimadan, hayatn kendi iinde oluan eitim
srecidir. Yaam ierisinde bireyn farknda olmadan
evresiyle etkileimi sonucunda meydana gelen
renmelerdir. nformal eitim, okuida planl ve
programl olarak verilen eitim etkinlikleri dnda
kazanlr ve yaam boyu devam eder. Bireyin ailesi,
arkada grubu, ailesi, kitie iletiim aralar vb.
kazanlan eitimdir. nformal eitim srecinde iki
nemli renme yolu: gziem ve takiit'ir.
Formal Eitim, rgn ve yaygn eitim olmak zere ikiye ayrlr;
1. rgn eitim; Belii bir ya grubundaki bireylere,
Milli Eitimin amalarna gre hazrlanm eitim
programlaryla, okul ats altnda dzenli olarak
yaplan eitmdir. Okulncesi, ilkretim vb.
2. Yaygn eitim: rgn eitim imknlanndan hi
yararlanmam durumda olanlara, gittikleri
okullardan erken ayrlaniara ya da rgn eitim
kurumiarnda okumakta olanlara ve meslek
dallarnda daha yeterli duruma gelmek isteyenlere
uygulanan eitim trdr. Trk eitim sisteminde;
okulncesi eitim, ilkretim, ortaretim,
yksekretim (rgn eitim) dnda kalan planl ve
programl eitim etkinliklerine de yaygn eitim
denir. Hizmetii eitim faaliyetleri, Halk Eitim
Merkezlerinde alan kurslar, rakik Eitim
Merkezleri vb.

52-

-PROGRAM GETRME-

RGN ETM
Uzun sreli
Belirli ya gruplar

YAYGIN ETM
Ksa sreli
Orencilerin yalarna gre
gruplandrlmamas (heterojen)

Zorunlu (ilkretim)
eitli dersler ve
konular
Diploma verilmesi

htiya duyulduka yaplmas

Belli
konularla
snrlandrlmas
Sertifika, belge verilmesi

2. RETM
Eitim srecinin okullarda amal, planl ve
programl olarak yrtlen ksmna retim denir.
rencilerin belirli davranlar kazanabilmesi iin
dzenlenen planl etkinlikler srecidir. retim,
hedefe ve renciye ynelik olmaldr. retim ile
NASIL? sorusuna yant aranr. retim; amal,
plnl, programl, destekli ve genellikle bir belge ile
sonulanan eitim etkinliklerini ifade eder.

retim Sisteminin eleri:

Lrenci
2. retmen
3. Hedefler
4. renme-retme Sreleri
5. erik
Okulun en nemli ve temel esi unlardr:
Lrenci
2. Program
3. retmen
Eitim ve retim arasndaki farklar izeige 1'de
verilmektedir.
3. RENME
renme, yaant rn ve nispeten kalc izli
davran deiiklikleridir. Bireyin herhangi bir eyle
etkileimi sonucunda, davranlarndaki belli
dzeylerdeki deimelerdir.
renmenin olabilmesi iin;

ETM VE GRETM ARASINDAK

FARKULIKLAR
Eitim
retim

a) Bireyin davrannda deiiklik olmas,

b) Yaant sonucunda meydana gelmesi,

Zaman ve mekan boyutu

asndan
kapsaml,
srekli
ve
ok
boyutludur.

Zaman
ve
mekan
ynnden kapsam dar,
srelidir.

Eitim yaam boyu bir

sretir. Her zaman ve
her yerde oluur.

Belirli ya
snrldr.

Her trl bilgi

deneyimi kapsar.

grubuyla

c) Belli bir sre kalc olmas (geici deil!),

ve

retimi kapsar.
Eitim genel anlamda
temel amatr.
Amal, planl ve
programl olabilecei
gibi
rastlantsal,
geliigzeide olabilir.
Kitle iletiim aralar,
anne-baba, arkada vb.
renme

iddetli bir k veya ses karsnda gsterilen

tepkiler (refleks) ile uyku, byme, olgunlama, ila,
yorgunluk vb. sonucunda olumu davran
deiiklikleri renme rn deildir.

nceden
belirlenmi
etkinlikleri kapsar.
Genel
a n l a md a
eitimin aracdr.
Amal,
planl
ve
programldr. renme
yaantlarnn
eitsel
olmas esastr.
renci-retmen
ilikisi

Uyuturucu kullanma, yardm etme gibi olumiuolumsuz renmeler olabilir,

4. RETME
Herhangi bir "renmeyi klavuzlama ya da
salama faaliyeti" olarak tanmlanabilir. Yani
retme, bireyin davranlarnda deiiklik meydana
getirebilmek ya da renmeyi gerekletirmek iin
yaplan etkinliklerin tmdr.
5.RENM

izelge 1

Bir retim kurumunda belli bir sre iindeki

renmelerin tmdr. lkrenim, ortarenim vb.

-EGITIM BILIMLERI-

2. EGITIM PROGRAMI TURLERI VE

ZELLKLER
Program, yaplmas gereken bir iin bimlerini, her
blmn yapl srasn, zamanm ve nasl
yaplacan gsteren bir tasardr. M. . 1. yy.da
Julius Ceaser ve askerleri, Roma'da yar
arabalarnn zerinde yart oval biimindeki kou
pistini, Latince "Curricullum" olarak adlandrmtr.
Ve bu kavram, kou pisti olarak biiinen soyut bir
kavramdan, bugnk eitim program aniamnda
kullanlan somut bir kavrama geii salamtr.
Etim program (curricullum) izlenen yol anlamnda
eitimde kullanlmaya balanmtr.
Eitim alannda; eitim program, retim
program, ders program, rtk program
kavramlar kullanlrnaktadr. Bir eitim kurumunun
veya sosyal evrenin, bireylerin yaantlarn
dzenlemek ve zenginletirmek iin yrtt tm
etkinlikler eitim programna dahildir. Bu anlamda,
ynetmekler, retim programlar, sosyal kol
almalar, zel gnlerin kutlanmas, rehberlik 'l
hizmetleri, salk almalar, geziler, yetitirme g
kurslar, kltrei, sanat vb. almalar eitim B
programna girer.
!
fj

53

Ders program (zel hedef)

1. retim program iinde yer alan, bir dersin
ama, erik, retme renme sreieri ve
deerlendirme blmlerini ve bu dersle ilgili olan
eitim faaliyetlerini sistematik bir ekilde gsteren
programdr.
rtk program
Eitimle ilgili ders ve ders d tm etkinlikleri
kapsayan program trdr. rtk programlar
araciyla zellikle ders d etkinlikler
dzenlenerek bireyierin farkl becerileri ve
yetenekleri ortaya karlabilmektedir. rtk program
faaliyetleri olarak; okullarda yaplan halk oyunlar
etkinlikleri, sportif ve dier sosyal etkinlikler, evre
gezileri gsterilebilir.
Eitim programnn balca faydalar unlardr:
1. Eitim faaliyetlerine yn verir.
2. Ayn eitim basamandaki okuilarda eitimin
ayn amalar erevesinde ve ayn ynde
gereklemesini salar.
3. Eitimde verimi artrr.
4. Meslee yeni balayan retmeniere rehberiik
eder.

Eitim program
politikalar)

(Uzak hedef, lkenin eitim g

E yi Bir Eiim Programmm zeliikleri (nem
>o Srasna Gre)
1.
Milli eitimin ve okulun amalarn g
1. Eitim program, ilevsel olmaldr. ievsel
gerekletirmeye ynelik okul iinde ve okul dnda sg
olmas demek, programda yer alan amalarn,
yaplan tm eitim etkinliklerini kapsayan program "g
konularn ve etkinliklerin hayatta geerli olmas, yani
trdr.
ie yaramasdr. yi bir programnn, topiumun ve
*"
kiilerin ihtiyalarna cevap vermesi, bireyin
yeteneklerini ortaya karmas ve gelitirmesi gibi
2. Eitilecek bireylere, renme yaantlar
niteliklere sahip olmas gerekir.
kazandrmapln.
3. rencilerin karlatkiar renme durumlarnn
ve geirdikleri yaantlarn tm.
4. renene, okulda ve okul dnda plnlanm
etkinlikler yoluyla salanan renme yaantlar
dzenei.
retim program (Genel hedef, retim
kademeleri. okullar)
1. Eitim program iinde yer alan ve retme
renme sreleri ile ilgili tm etkinlikleri kapsayan
program.
2. Okulda veya okul dnda bireye kazandrlmas
plnlanan derslerin retimiyle ilgili m etkinlikleri
kapsayan yaantlar dzenei.

Bu zellie sahip bir programda nemli bir baka

husus da rencilerin setii meslekte baarl
olmaiarn salayacak bilgi, beceri ve tutumlar ihtiva
etmi olmasdr.
Bunlarn yannda, ilevsel bir programn,
retmenlerin amalar ynnden nelere dikkat
etmeleri gerektiini, ieriin ekili bir ekilde
kazandrlmas iin hangi yntem. teknik, ara gere
ve kaynaklardan yararlanabileceklerini, bunlar,
nerede ve nasl uygulayabileceklerini ve
deerlendirmenin nasl yaplacan da gstermesi
gerekir.

54-

-PROGRAM GELTRME-

2. Esnek olmaldr. Esneklik kavramn retme

renme etkinliklerine konu olan nite ve konularn
ana hatlarnn verildii, ayrntya inilmedii bir
program eklinde dnebiliriz. Byiece retmene
bilim ve tekniin getirdii yenilikleri, rencilerin ilgi
ve ihtiyalarn, okulun bulunduu yerin zelliklerini
gz nne alarak ayrntlar belirleme ve uygulama
imkan salanm olur. nitelerin yer deitirmesi,
birletirilmesi, srelerinde deiiklik yaplmas, kazanlmas g hedefleri uzun vadeye yayabilmektir.

1. YATAY HEDEFLER (Bloom'un taksonomik

sralamas: Bilisel, duyusal ve devinsel)
2. DKEY HEDEFLER (Uzak, genel ve zel
hedefler)
Taksonomi: sendik davranlarn, hedeflerin
basitten karmaa, kolaydan zora, somuttan
soyuta, birbirinin nkoulu olacak ekilde aamal
sralanmasna denir.

3. Toplumun deer, gr ve isteklerine uygun

olmaldr. Eitim kurumlar toplumu meydana
getiren bireylere, mill deerleri ve idealleri
kazandrmakla grevlidir. Eitim programlar eitim
felsefesine uygun ve toplumun isteklerini
gerekletirici nitelikte olmaldr.

DIKEYHEDEFLER
UZAK

GENEL

(Milli Eitimin hedefieri)

ETM PROGRAMI

Oretim kademesi + oku! Detsin, niteninya da

hedefleri
konunun hedefleri
RETMPROGRAMI
DERS PROGRAMI

OZEL

4. Uygulanabilir ve uygulayclara yardmc

olmaldr. Programn hazrlanmas kadar
uygulanmas da nemlidir. Bu bakmdan program
uygulayan retmen ve yneticilere program
baaryla uygulayabilmelerine ynelik rehberlik
yaplmaldr.
II

Ilevsel o
S
2
"Q

levsellik ve uygulanabilirlik arasndaki fark:

Yaplan her uyguiama ilevsel olmaz.
olmas iin bir ie yaramasi gerekir.
5. Bilimsel olmaldr. Eitim programlar hem
bilimsel ilkelere uygun olmal hem de bilimsel bilgiyi
kullanmay retmelidir.
6.Bir amaca ynelik olmaldr. Eitim programlar,
belli
amalar
gerekletirmek
zere
oiuturuimaldr.
7. Ekonomiye uygunluk zellii gstermelidir.
Program Gelitirme: Gerek okul iinde gerekse
okul dnda milli eitimin ve okulun hedeflerini
gerekletirmek zere dzenlenen ierik ve
faaliyetlerin, uygun yntem, teknik ve aragerelerle gelitirilmesine ynelik koordineli
abalarn tmdr. Program gelitirme sreci
uygulamal (operasyonel), kubak (ekip) ve srekli
bir aimadr. Program gelitirme ayn zamanda
hedef, ierik, eitim durumlar ve deerlendirme
arasndaki dinamik ilikiler btndr.

U
o

IKMI SORU (2004 KPSS)

Eitim programnn deerlendirme boyutu, ayn
zamanda geri bildirim mekanizmasdr.
Bu, program gelitirmenin hangi zelliini
vurgulamaktadr?
A) Objektiftir.
B) Frsat eitliini temel alr.
C) Sreklidir.
D) Duraandr.
E) ok ynldr.

Program gelitirme eitim programlarnn

hazrlanmas, denenmesi ve deerlendirilip
yeniden gzden geirilerek yeniden uygulanmas
srecidir. Yani program gelitirme bir sretir.
Devam eden srekli bir sretir,
Program gelitirmenin deerlendirme esinde
hazrlanan programn etkililii saptanr.
Programn eksiklikleri belirlenir. Tm bu
almalar programn ilerisi iin yaplacak
iyiletirmeler iindir.
_________

3. HEDEF (AMA) KAVRAMI

rencilerde bulunmas istenilen ve eitim yoluyla

kazandrlabiiecek niteliklere, hedefler denir. NN
reteceiz? sorusuna yant aranr. Hedefler 2'ye
ayrlr:

_________

(Cevap C)

-EGITIM BILIMLER-

Dikey Hedefler e ayrlr;

1. Uzak Hedef: Bir lkenin politik felsefesini
yanstan, ulalmas ksa srede mmkn olmayan
lkenin yetitirmek istedii bireyde grmek istedii
en temel toplumsal davranlardr. (1739 Sayl Milli
Eitim Temel Kanunu)
rnek hedefler;
Eitimin her tr ve kademesinde frsat ve imkan
eitliinin salanmas,
Eitim sisteminin nitel verimliliini ykseltmek,
Eitimin her kademesinde
gstergelerini yakalamak,

Avrupa

Birlii

Aratrc, sorgulayc, bilimsel dnebilen bireyler

yetitirmek.
2. Genel Hedef; retim kademeleri ve okullarn
hedefleridir. (1739 Sayl Milli Eitim Temel Kanunu)
rnek hedefler;

Ui
O

*
E
J

Okulncesi eitimde okullama orannn gelimi 5

lkeler seviyesine karlmas,
i|
o
Ui

Birletirilmi snf uygulamasn asgariye indirmek.

3. zel Hedef: Bir bilgi, disiplin, konu alan ya da jg
derste rencilere kazandrlmak istenen zellikler S
ve davranlardr.
rnek hedefler;
Trke Dersi iin bir rnek hedef ifadesi; Cmleyi
elerine ayrabilme.
genin evresini hesaplayabilme

55

56-

-PROGRAM GELTRME-

OZUMLU
KAVRAMA TEST

1. Aadaki program trlerinden hangisi en

kapsaml ve en geni program trdr?

Uzak hedef: Bir lkenin politik felsefesini

yanstan, ulalmas ksa srede mmkn
olmayan lkenin yetitirmek istedii ve bireyde
grmek istedii en temel toplumsal davranlardr.
(1739 Sayl Milli Eitim Temel Kanunu)
rnek hedefler;

lilli Eitim Program

Eitimin her kademesinde
gstergelerini yakalamak,

II. retim Program

III. Okul Program

Avrupa

Birlii

Aratrc, sorgulayc, bilimset dnebilen

bireyler yetitirmek.

IV. Eitim Program

(Cevap D)

V. Ders Program
A) I

B) II

C) III
D) IV

E)V

En geni, kapsaml program tr eitim

programdr. Daha sonra retim ve ders
program gelmektedir. Milli Eitim Program ve
Okul Program diye bir program tr mevcut
deildir.
(Cevap D)

2. a) Eitim sisteminin
ykseltilmesi,

nitel

verimliliinin

b) Eitimin her tr ve kademesinde frsat ve imkn

eitliinin salanmas.
Yukarda
belirtilen
hedef
ifadeleri
aadakilerden hangisinin hedef dzeyine
rnektir?
A)
B)
C)
D)
E)

Genel hedef
Yaknhedef
Olas hedef
Uzakhedef
zelhedef

3. Aadakilerin hangisi iyi bir eitim programnn

zelliklerinden degildir?
A) Eitim program, ilevsel olmaldr.
B) Esnek oimaldr.
C) Toplumun deer, gr ve isteklerine uygun
olmaldr.
D) Uygulanabilir ve uygulayclara yardmc
olmaldr.
E) Bilimsel olmayabilir, ama gncel olmaldr.

Eitim programnn zellikleri nem srasna gre:

1. Eitim program, ilevsel olmaidr.
2. Esnek olmaldr.
3. Toplumun deer, gr ve isteklerine uygun
olmaldr.
4. Uygulanabilir ve uygulayclara yardmc
olmaldr.
5. Bilimsel ve gncel olmaldr. Eitim programlar
hem bilimsel ilkelere uygun olmal hem de bilimsei
bilgiyi kullanmay retmelidir. Ayn zamanda
gncel olmaldr.

6. Bir amaca ynelik olmaldr.

7. Ekonomiye uygunluk zellii gstermelidir.
(Cevap E)

-EGITIM BILIMLERI-

4.

57

Eitim programnn deerlendirme boyutu, ayn

zamanda geri bildirim mekanizmasdr.

Aadakilerden
hangisi
renmenin
olutuunu gsteren doru bir ifade deildir?

Yukarda belirtilen aklamaya dayanarak

eitim programnn deerlendirme ve
gelitirme sreci hakknda ncelikle hangisi
sylenebilir?

A) Davranta gzlenebilir bir deime olmas

B) Davranta deimenin nispeten srekli
olmas
C) Davrantaki deimenin yaant kazanma
sonucunda olumas
D) Davrantaki deimenin sadece byme
sonucunda olumas
E) Davrantaki deimenin yorgunluk, hastalk,
ila alma vb. etkenlerle geici bir biimde
meydana gelmemesi

A)
B)
C)
D)
E)

Objektiftir.
Frsat eitliini temel alr.
Sreklidir.
Duraandr.
ok yntdr.

Program gelitirme eitim programlarnn

hazrlanmas, denenmesi ve deerlendirilip
yeniden gzden geirilerek yeniden uyguianmas
srecidir. Yani program gelitirme devam eden bir
sretir.
Program gelitirmenin deerlendirme esinde
programn etkilii belirlenir ve bu sonular,
programn eksiklikleri hakknda bilgi verir. Tm bu
almalar programn ilerisi iin yaplacak
iyiletirmeler iindir.
(Cevap C)
5. lkretim kademesinde, 'Trke'yi etkili bir fcr
ekilde kullanabilme" hedefi aadaki hedef
trlerinden hangisine rnek verilebilir?
A)
B)
C)
D)
E)

renmenin olabilmesi iin;

a) Bireyin davrannda deiiklik olmas,
b) Yaant sonucunda meydana gelmesi,
iddetli bir k veya ses karsnda gsterilen
tepkiler (refleks) ile uyku, byme, olgunlama,
ila, yorgunluk vb. sonucunda olumu davran
deiiklikleri renme rn deildir.
c) Belli bir sre kalc olmas (geici deil!).
Davrantaki deime sadece byme ile
gereklemez, dier sosyal ve evresel faktrler
ile de oluur.

(Cevap D)

Uzakhedefler
Ders hedefleri
zel hedefler
Genel hedefler
Olas hedefler
Aadakilerden hangisi
kademesinde yer almaz?

Genel hedef; retim kademeleri ve okullarn

hedefleridir. (1739 Sayl Milli Eitim Temel
Kanunu)
rnek hedefler;

A)
B)
C)
D)
E)

rgn

eitim

Okul ncesi
lkretim
Ortaretim
Uzaktan retim
Yksekretim

Okulncesi eitimde okullama orannn gelimi

lkeler seviyesine karlmas,
Birletirilmi snf uygulamasn asgariye indirmek.
(Cevap D)

Trk Eitim Sisteminde rgn eitim kademeleri;

okulncesi, ilkretim, ortaretim ve
yksekretim eklindedir. Uzaktan retim, bir
retim yntemidir.
(Cevap D)

58-

-PROGRAM GETRME-

8. Okullarda yaplan ders d etkinlikler iinde

yer alan halk oyunlar, sportif ve dier sosyal
etkinlikler, evre gezileri vb. faaliyetler
aadaki programlarn hangisinde yer alr?
A)
B)
C)
D)
E)

10. Aadakilerden hangisi program gelitirme

srecinde hedefleri belirlemede ve nem
derecesini ortaya koymada yararlanlan bir
eitim disiplinidir?

rtkprogram
Haftalk program
Eitim program
Rehberlik program
retim program

A)
B)
C)
D)
E)

rtk program; eitimle ilgili ders ve ders d tm

etkinlikleri kapsayan program trdr. rtk
programlar araclyla zeflikle ders d
etkinlikler dzenlenerek bireylerin farkl becerileri
ve yetenekleri ortaya karlabilmektedir. rtk
program faaliyetleri olarak; okullarda yaplan halk
oyunlar etkinlikleri, sportif ve dier sosyal
etkinlikler, evre gezileri gsterilebilir.

Eitim Teknolojisi
Eitim Felsefesi
Eitim Sosyolojisi
Eitim Ynetimi
Eitim Psikolojisi

Eitim felsefesinden; program gelitirme

srecinde zellikle uzak hedefleri belirlemede ve
bunlarn nem derecesini ortaya koymada
yararlanlr.
(Cevap B)

(Cevap A)

o
m

11. "Eitim program iinde arlk tayan, bilgi

kategorilerinden oluan, bilgi ve becerinin
eitim programnn amalar dorultusunda
ve plni bir biimde kazandrlmasna
dnk
program"
aadakilerden
hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)

9. Aadakilerden hangisi eitim programnn

yatay hedeflerinden biri degildir?
A)
B)
C)
D)
E)

Bilisel hedefler
Duyusal hedefler
Genel hedefler
Psikomotor hedefler
Devinsel hedefler

Bloom'un taksonomisine gre yatay hedefler;

bilisel, duyusal ve devinsel (psikomotor) olmak
zere 3'e ayrlr.
(Cevap C)

rtk Program
Ders Program
retim Program
alma program
Konu Program

retim program, okul ya da okul dnda

planlanm etkinlikler yoluyla salanan renme
yaantlar dzeneidir. (. Demirel, Eitimde
Program Gelitirme, s.6) retim program, eitim
program iinde yer alan ve renme-retme
sreleri ile ilgili tm etkinlikleri kapsar. retim
program eitli smflarda ve derslerde ilenecek
konularla ilgili tm retim faaliyetlerini iine alr.
retim program eitim programnn kapsamnda
yer alr ve rencilerde hedeflenen davranlar
kazandrmak iin yaplacak tm etkinlikleri ierir.
Eitim program rencilere "ne retelim?"
sorusunun yant iken retim program "nasl
retelim?" sorusunun yantdr.
(Cevap C)

-EGITM BLMLER-

12. Bireyin herhangi bir eyle etkileimi sonucunda

davranlarnda oluan kahc izli davran
deiiklikleridir. Bu tanm aadaki
kavramlardan hangisinindir?
A)
B)
C)
D)
E)

bilmelidir (hedeften haberdar etme). rencinin

retme-renme srecine etkin katlm iin bu
srece gdlenmi olmas gerekmektedir.
renci renme srecinde gerekleeceini
dnd renmelere kar ilgi duymaldr.
renilecek konunun nemini aklama ve
edinecekleri bilgi ve beceriieri kullanacaklar
yerleri aklama gdleme etkinlikleri iindedir.
retmenin bu konu ok nemli, snavda
soracam vb.yi kullanmas rencilerin ilgisini ve
dikkatini
konuya
ynlendirmelerini
ve
gdlenmelerini salayacaktr.

renme
Eitme
retim
retme
renim

renme, bireyin evresiyle etkileimi sonucunda

davranlarnda oluan kalc deimelerdir. Bir
davran
deiikliinin
renme
olarak
nitelendirilebilmesi iin;

(Cevap B)
14. Program gelitirme sreci asndan lme ve
deerlendirmenin
en
nemli
ilevi
aadakilerden hangisidir?

1-Gzlenebilir bir deime olmas

2-Davran deiikliinin srekli (kalc) olmas
3-Deiikliin yaant sonucu (evreyie etkileim
sonucu) olmas
4-Davran deiikliinin ila, yorgunluk, alkol vb..:
etkisiyle geici olmamas
5-Deimenin sadece byme
olumamas gerekmektedir.

sonucunda
UJ

Bunun yan sra eitim ise sistemli davran .

deitirme sreleridir.
M
(CevapA) >

13. rencilere rendikleri konunun nemni ve

nerede kullanabileceklerini aklama eitim
durumlarnn hangi esi ile ilgilidir?
A)
B)
C)
D)
E)

Hedeften haberdar etme

Gdleme
Pekitire
Dnt
ipucu

f&M&S&s
Eitim durumlarn giri, gelime ve sonu
etkinlikleri olarak ayrmak mmkndr. Giri
etkinlikleri rencilerin retilecek konuya
hazrlanmasdr ve hedeften haberdar etme ve
gdlemeyi iine alr. ncelikli olarak renci o
dersin sonunda gstermesi gereken davranlar

59

A) Programn, hedeflerin istenen dzeyde

kazanlmasn
salamada
yeterliini
belirlemektir
B) ierik seiminde yaplan hatalar ortaya
karmak
C) renci ilgi ve ihtiyacna uygun olmayan
yntem ve stratejileri beliriemek
D) Program hedeflerini gerekletiren rencileri
beliriemek
E) Program gelitirme srecinin planlanmasna
yardm etmek

Eitim ortamnda yaplan lme ve

deerlendirmeler retim sreci banda
rencilerin mevcut durumlarn belirlemek,
retim etkinlikleri devam ederken renme
eksiklerini belirlemek, retimin sonunda da
rencilerin hedeflenen davranlarn ne kadarn
kazandn tespit etmek iin yaplr. Program
gelitirme sreci asndan ise lme
deerlendirme rencinin snanmas deil
programn snanmasdr. Hazrlanan program iin
seilen hedeflerin doruluu, bu hedefleri
gerekletirmek iin belirlenen konu alannn
tutarll ve hedefleri gerekletirmek iin izlenen
yol, ksacas programn btn lme
deerlendirme ile snanr. Programn yeterlilii o
programn hedefledii davranlar kazandrma
orandr. Bu adan eitim ortamnda yaplan
deerlendirmeler ayn zamanda yrtlen
programn ilerliinin de denetlenmesini salar.
(Cevap A)

60-

-PROGRAM GELTRME-

15. "rencilerin istenen hedeflere ulamalar iin

planlanan okul ii ve okul d tm retmerenme etkinliklerini kapsayan programdr."

17.

Sekiz

yandaki

g nde rme yen

kz

ve li,

ocuunu
eitim

ilkokula

siste mimizin

aadaki hangi ilkesine aykn davranmtr?

A) Karma eitim

Yukarda tanm yaplan terim aadakilerden

hangisidir?

B) Sreklilik
C) Eitim hakk

A) Eitim program
B) retim program
C) Ders program
D) rtk program
E) Yllk program
Eitim program; renene, okulda ve okul
dnda etkinlikler yoluyla salanan renme
yaantlar dzenei olarak tanmlanabilir. (.
Demirel, Eitimde Program Gelitirme, s.6)
Burada kartrlabilecek seenekler retim
program ve rtk programdr. retim program
sadece bir dersin retimi ile ilgili etkinlikleri (okul
ii ve okul d) kapsayan programdr. rtk
program ise okul d etkinlikleri kapsamna alr.
Ders program bir ders srecinde rencilere z
hedeflenen davranlarn nasl kazandrlacan
gsteren etkinlikleri kapsamaktadr.

%
(CevapA)

D) Laiklik
E) Demokrasi eitimi

Trk milli eitim sisteminin karma eitim ilkesi kz

ve erkek ocuklarn birlikte eitim grmesini;
sreklilik ilkesi verilen eitim hizmetlerinin hayat
boyu bir devamllk gstermesi gerektii; laiklik ise
eitim srecinin dini ilkelere gre yaplmamasn
ve dini eitimin bireylerin istei dorultusunda
yaplmas gerektii; demokrasi eitimi ilkesi ise
yetitirilen bireylerin eitki ve demokratik ilkeleri
benimsemi olmasdr. Soruda bahsedilen veli
ocuunu okula gndermeyerek eitim hakkn
elinden alyor demektir.
Eitim hakk (Madde 7): Temel eitim grmek her
Trk

vatandann

kurumlarndan

hakkdr.

sonraki

eitim

Temel

eitim

kurumlarndan

vatandalar ilgi, istidat ve kabiliyetleri lsnde

yararlanrlar.
16. Aadakilerden hangisi, eitim kavramnn 5
tanm iinde bulunmaz ?

(Cevap C)

^
18>

A) stendik
B) Bireylerin kendi yaants yolu ile
C) Sre
D) Zorunlu
E) Davran deiiklii

Aadakilerden hangisi rtk programlarn

eitimdek ilevlerinden biri deildir ?
Eitim bireylerde istendik davran deiiklii
meydana getirme srecidir. stendik olma zellii
eitimin bir ama iin, renen bireylere belli
davranlar kazandrlmak istenmesidir. Eitim bir
etkileim srecidir ve bireyin belli davranlar
kazanmas bu etkileim sonucu bireyin yaants
ile olur. Eitim bir sretir ve yaam boyu devam
eder.

Eitimin

esas

bireyde

belli

A) rencilerin gizilglerini ortaya karmak

B) Yaratcl gelitirmek
C) Sosyai beceri kazandrmak
D) rencilerin

her

alandaki

geliimlerini

desteklemek
E) Ders programlarnn kapsamn geniletmek

davran

deiikliidir. Trk milli eitim sistemine gre

ilkretim ne kadar zorunlu olsa da eitim

rtk

kavramnn tanmnn iinde zorunluluk yani

ka p sa m a k ta d r.

zorlama yoktur.

programlarnda olmayan sosyal, sportif ve kltrel

(Cevap D)

program

etkinlikleri

ders
Bu

faaliyetleri

f a a l i ye t l e r

iermektedir.

rtk

retim
programlar

rencilerin yaratclklarn gelitirmek, evresiyle

etkili iletiim kurmalarn salamak yani rencinin
her

geliim

alannda

hazrianmaldr.

desteklenmesi

amacyla

(Cevap E)

-EGTM BLMLER19. "Bir eitim kurumunun, ocuklar, genler ve

yetikinler iin salad, mill eitimin ve kurumun
amalarnn gereklemesine dnk tm
faaliyetleri kapsar." ifadesi aadakilerden
hangisinin tanmdr?
A)
B)
C)
D)
E)

retim Program
Ders Program
Eitim Program
Eitim Plnlamas
Genel Eitim Program

61

Eitim bireylere belli bir ama dorultusunda

istendik davranlar kazandrma srecidir.
retim bireyin davranlarnda kendi yaantlar
yoluyla deiiklik yapma iidir. Eitim bir sretir
retim ise bu sre ierisinde yer alan bir aratr.
Eitim retimi kapsamaktadr. Her ikisinin de
ortak yn amal olmas, planl olmas ve
nesnesinin insan olmasdr.
(Cevap E)

Eitim progrann renene (ocuk, gen, yetikin)

belli bir hedef dorultusunda (milli eitim
amalar) bu hedeflere ulamak iin salanan
etkinlikleri ieren programlardr. retim program
eitim program iinde yer alr ve retme
faaliyetleri ile ilgili etkinlikleri kapsar. Ders
program da retim program iinde yer alr ve
dersle jlgili retim faaliyetlerinin sistemli bir
biimde dzenlendii birplandr.
Eitim program, belirlenen hedefler dorultusunda
planlanan tm eitim etkinliklerini kapsamaktadr.
retim program ise bir eitim basamanda eitli
snf ve derslerde ele alnacak konularla ilgili tm
retim etkinlikierini kapsamaktadr. Ders program
da bir dersin retimiyle ilgili tm etkinlikleri
kapsamaktadr. (. Demirel, Eitimde Program
Gelitirme, s.7)
(Cevap C)

20. Aadaki seeneklerde eitim ve retim

kavramlaryla ilgili verilen ifadelerden hangisi
yanltr?
A)
C)
B)
D)
E)

Eitim retime oranla daha genitir.

retim amal, plnl ve programldr.
Eitim temel amatr, retim ise bir aratr.
Eitim yaam boyu bir sretir.
retim eitimi kapsar.

62-

-PROGRAM GETRME-

4. Okulun bir grevi de, bireye iinde yaad

toplumun deerierini, kurallarn, geleneklerini ve
greneklerini retmektir.

CEVAPLI KONU
KAVRAMA TEST

Sz edilen bu ilev okulun aadaki hangi

ilevini tanmlamaktadr?
1. renme kavram ve sreci ile ilgili olarak
aadakilerden hangisi doru deildir?

A)
B)
C)
D)
E)

A) renme srecine ne kadar ok duyu organ

katlrsa, renme o kadar ok kalc olur.
B) Bakaiarnn yardm ile edinilen yaantlarn
kalcl yksektir.
C) renilenlerin ou gzlerin yardm ile olur.
D) En iyi renme biimi kiinin kendisinin
yaparak renmesidir.
E) renme, bireyin herhangi bir eyle etkileimi
sonucunda davranlarnda oluan kalc ve
izli deiikliklerdir.

o >~

C/3

2. Aadakilerden hangisi iyi bir eitim ;;.;

programnn zellikleri arasnda saylamaz?
8
A) Eitim program ilevsel olmaldr.
B) Esnek olmaldr.
C) Toplumun gr ve isteklerine uygun
olmaldr.
D) Uygulayclara yardmc olmaldr.
E) Hedefler; Ierik, eitim durumlar ve
deerlendirmeye uygun olarak belirlenmelidir.

3. Bir disiplin ya da alma alan iin hazrlanan

ve renciye kazandrlmas istenen zellikler
aadakilerden hangisidir?
A)
B)
C)
D)
E)

Genelhedef
Hedef davran
zelhedef
Uzakhedef
Yatayhedef

^
^

Toplumsal deimeyi hzlandrma

Aklc dnmeyi salama
Bireyin toplumsallamasn salama
Salkl bireylerin geliimine katkda bulunma
Demokrasiye olan nanc glendirme

5. Aadakilerden hangisi eitim tanm

ierisinde yer alan boyutlardan biri deildir?
A)
B)
C)
D)
E)

Kendi yaants yoluyla

istendik
Kastl
Davran deitirme sreci
Fiziki gelime

6. Eitim programnm hedefleri dorultusunda

renciye kazandrlmas istenen yeterliklerin
(bilgi-beceri-tutum-davran) eitli dersler
araclyla planl bir biimde dzenlendii
klavuz kitap veya dokman ifadesi aadaki
program
trlerinden
hangisini
tanmlamaktadr?
A)
B)
C)
D)
E)

Eitim program
retim program
Ders program
rtk program
nite program

-EGITM BLIMLERI7.

I. renme
II. Eitim
III.retim
Yukarda belirtilen kavramlarn kapsam
geniten dara doru uygun sras
aadakilerden hangisidir?

A
B
)
C
)
D
)E
)

8.

10. Trk Eitim Sistemini dzenleyen 1739 sayl Milli

Eitim Temel Kanunu'nda eitimin temel amalar
ve ilkeleri "iyi insan ve iyi vatanda yetitirmek,
bireyleri meslek sahibi yapmak ve ada
medeniyet dzeyine ulam bir toplum
oluturmak" eklinde ifade edilmektedir.

l-lllll
l-lllll
lllll-l
ll-llll
lllll-l

Program
hedefleri
asndan
deerlendirildiinde
bu
hedefler
aadakilerden hangisiyle rtmektedir?
A)
B)
C)
D)
E)

Onceden hazrlanm bir program o

erevesinde amal ve planl olarak retim
yoluyla gerekletirilen srecin tanm .1
aadakilerden
hangisidir?
"
S

A) Eitim
g
B) renme
|
C) Olgunlama
"^
:
D) nformal eitim
5
E) Formai Eitim

9.
Eitim sisteminde nitelikli insan gc
yetitirmede en nenli rol stlenen retim
kademesi aadakilerden hangisidir?
A) ilkretim
B) Temel eitim

C) Okul ncesi
D) Ortaretim
E) lkretim ikinci kademe

63

Uzak hedefler
Ders hedefleri
zelhedefler
Gerek hedefler
Olas hedefler

11. Genel olarak hedef, ulalmak istenen nokta

olarak ifade edilir. Eitimde ise hedef, eitim
srecine giren bireyin davranlarnda
dolaysyla kiiliinde meydana gelmesi
istenilen farkllamalar belirler. Eitilecek
kiinin kazanmas gerekli davran ltlerini
ortaya koyar.
Yukardaki aklamalara dayanarak
aadaki sorulardan hangisine cevap
aranmaktadr?
A) Niin
D) Kim

B) Nerede
E) Ne

C) Nasl

12. Tarih dersinde retmenin Anadolu

Uygarlklar konusu ile ilgili olarak
rencileri
Anadolu
Medeniyetleri
Mzesi'ne
gtrmesi
faaliyeti
aadakilerden hangi program tr
ierisinde yer alr?
A)
B)
C)
D)

Gnlk plan
Ders plan
rtkprogram
Eitim program

E)
Ders
prog
ram

64-

-PROGRAM GETRME.

13. Aadakilerden hangisi iyi bir eitim

programnn dierlerine gre en nemli
zelliidir?
A)
B)
C)
D)
E)

levsellik
Esneklik
Uygulanabilirlik
Ekonomiklik
Toplum felsefesine uygunluk

14. Aadakilerden hangisi rgn eitim

sistemine hi girmemi, herhangi bir eitim
kademesinde bulunan veya bu kademelerden
birinden ayrlm olan bireylere itgi ve ihtiya
duyduklar alanda rgn eitim yannda veya
dnda dzenlenen eitim faaliyetlerinin
tmn kapsar?
A)
B)
C)
D)
E)

rgn eitim
Yaygn eitim
Srekli eitim
Mesleki eitim
Akeitim

CEVAP ANAHTARI

1.B

2.E

3.C

4.C

5. E

6. B

7. B

8. E

9. D

10. A

...11.:.A.............12. C

13. A

14. B

-ETM BLMLER-

65

IKMI SORULAR
ve ZMLER

1.

Okullardaki retme-renme srecinde yer alan

esas ge aadakilerden hangisinde birlikte
verilmitir? (KPSS 2001)

Eitim, bireyin davrannda yaantlar yoluyla

istendik deimeler oluturma srecidir.
Bu tanmda, "istendik" szc ile anlatlmak
istenen temel koul aadakilerden hangisidir?
(KPSS2001)
A)
B)
C)
D)
E)

A)
B)
C)
D)
E)

Eitim hedefleriyle ilgili olma

Bireyin isteklerini dikkate alma
Gncel gereksinimleri karlama
Bireye fiziksel g kazandrma
Toplumsal yardmlamay artrma

Okul, aile ve okul ile aile etkileimi

retmen program, ders kitab ve aile
retmen, renci ve renci velileri
renci, retim program ve retim hizmeti
Okul ynetimi, veli ve retmen

Eitim, bir program dorultusunda rencilere

istendik davranlart kazandrma srecidir.
renme retme sreleri program, renci ve
davranlarn
kazandrld
retim
hizmetlerinden oluur. retme renme
hizmetlerine aile katldka bu hizmetlerin
verimlilii artar, ancak srece ailenin katlm
zorunlu deildir. retmen esi ise, sadece
etkinliklerin okullarda yrtlen ksmna katlr.
retmen de renme sreci iin gerekli deildir
(uzaktan retim: bilgisayar, televizyon, kitaplar).

Eitimde plnlanm etkinliklerin nemi byktr.

renenlere renme yaantlar salamak eitim
programlar araclyla olur. (. Demirel,
Kuramdan Uygulamaya Eitimde Program
Gelitirme, s:5) Eitim, plnl retme durumlar
dzeneidir. Eitimin plnl olmas program
banda belirlenen hedeflerdir. Eitim rencileri
hedeflenen (istendik) davranlara ulatrmaktr.

(Cevap D)
(Cevap A) ^
2. retim plnlar (yllk pln, nite pln, gnlk s
pln, ders pln) hazrlamann temel amac ^
Q
aadakilerden hangisidir? (KPSS 2001)
U
J

A) renim etkinliklerini planl ve organize

ekilde dzenlemek
B) Okulun evresiyle ilikisini glendirmek
C) rencilerin ihtiyalarn belirlemek
D) Okul-aile ibirliini glendirmek
E) renciler arasndaki paylam artrmak

bir

Eitim, rencilere istendik yaantlar kazandrma

dzeneidir.
rencilere
hedeflediimiz
davranlar kazandrma geliigzel, plnsz,
programsz etkinliklerle olmaz. Pln kazandrmak
istediimiz davranlarn nasl, hangi aralarla,
hangi srada kazandrlacann dzenlenmesidir.
Plnsz etkinliklerde amalara ulamak ok
zordur. retimi planlamann temel amac retim
etkinliklerini planl, organize ve verimli bir ekilde
kullanabilmedir.
(Cevap A)

"Eitim programnn srekli olarak gelitirilmesi

gerekir."
Aadakilerden hangisi bu anlaya uygun
deildir? (KPSS 2001)
A) lk uygulamada yzde yz renme
salayacak etkinlikte program hazrlamann
ok g olmas
B) Okullarn brokratik bir yap ierisinde
rgtlenmi olmas
C) Eitim teknolojisinde ilerlemeler kaydedilmesi
D) Konu alanlarndaki bilgi birikiminde nemli
deiiktikler olmas
E) Bilginin srekli ve birikimli olarak deimesi

66-

-PROGRAM GELTRME-

Otoritelerin ou, "eitim programn, istendik hedef

ve davranlarn kazanlmas iin stratejilerin
belirlendii yazl dokman ya da eylem pln" olarak
kabul etmektedirler.

Eitimin programnn hedef, ierik, renmeretme sreci ve deerlendirme eleri

arasndaki dinamik ilikiler btndr. (Demirel,
2003) Program gelitirme, reim programnn
tm gelerini daha etkili ve yeterli hale getirme
srecidir. Dier bir deyile, program gelitirme,
ulalmas beklenen hedefleri ve kapsad
davranlarn
saptanmasn,
renme
yaantlarnn
seilip
dzenlenme
ve
kazandnlmasn, renme yaantlarnn
etkililiini yani hedeflere ne derece ulaldn
ortaya koyabilecek lme ve deerlendirme
etkinliklerini ve programn tm gelerine dnt
verme ve dzeltme, almalarni bnyesinde
bulunduran bir sretir. Ksaca program
gelitirme, retim programnn geleri arasnda
gelimeye dnk, karlkl ve embersel
etkileimi salayan bir sretir. Program
gelitirmeciler
u
sorular
cevaplamak
durumundadrlar. (Ertrk, 1977):
Lrenciye
olmaldr?

Bu gr, eitim programnn hangi boyutunu

vurgulamaktadr? (KPSS 2002)
A)
B)
C)
D)
E)

kazandrlacak davranlar neler

2. renci bu davranlar kazanmak iin, hangi ^

eitimsel yaantlar geirmeli yani hangi eitim
durumlar dzenlenmelidir?

>"
3. Bu eitimsel yaantlar, renciye davran
kazandrmak zere nasl rgtlenmelidir?
4. stendik davranlar kazandrmak zere
dzenlenen eitim durumlarnn etkinlilik derecesi
nedir?
5. Deerlendirme sonularna gre, mevcut
programda ne gibi deiiklikler gereklidir?

retme renme yaklamlar

Eitimin uzak hedefleri
Konu kapsamnn yaps
renme rnleri
lme ve deerlendirme ilemleri

Eitim program, rencilere istendik davranlar

kazandrmaktr denmesi, hedefleri tanmda n
plna tkarr. Verilen tanmda ise, eitim program
isendik davranlarn (hedeflerin) kazandrlmas
iin konu ieriinin renciye hangi stratejilerle
sunulacana ilikin yaplacak eylem pln n
plndadr. Eitim programlarnda kazandrlmak
istenen hedef davranlar, bu hedefleri
kazandrmak iin kullanlacak ara ierik (konu),
hedefleri kazandrmak iin izlenecek yol da
retme renme yaklamlar (eitim durumlar)
boyutunu oluturur. Tanmda da rencileri
hedeflere uiatrmak iin kullanlacak strateji ve
eylem pln yani retme renme yaklamlar
zerindedurulmaktadr.
(Cevap A)
Bir blgede yaplan aratrmalar, bu blge
ekonomisinde sanayi sektrnn arlk tadn
gstermiti. Bunun zerine, bigedeki eitimde
sanayi ile ilgili hedeflere ncelik verilmesi
kararlatrlmtr.

(Cevap B)
Bu karar, zellikle aadakilerden hangisi
dikkate alnarak verilmitir? (KPSS 2002)
A) zel hedefler aratrma sonularna uygun
olarak belirlenmelidir,
B) Konu alanndaki yenilikler eitimin hedefleri
zerinde etkilidir.
C) Eitimin hedefleri belirlenirken toplumsal
evrenin ihtiyalar dikkate alnmaldr.
D) Eitim hedefleri belirlenirken deiik yollar
izlenebilir.
E) Bireylerin eitimden beklentileri, zamandan
zamana deiebilir.

-EGITIM BILIMLER-

67

f&M&Ms

Eitim, insana yaplan uzun vadell bir yatrmdr.

Yetimi insan gcnn nicelii ve nitelii ile,
lkenin kalknma hz arasnda anlaml bir iliki
vardr. lkenin gereksinim duyduu insan gcn
yetitirecek olan eitim sistemidir. Eitim hedefleri
belirlenirken de toplumun ihtiya duyduu insan
gc dikkate alnmaldr. Eitim sistemi en
azndan tutarl bir retici ve tketici olarak
yetitirmek zorundadr. Eer bunu salamazsa
lke dar boaza ve entropiye debilir. Eitim
sistemi, kendine yaplan harcamalar boa
karm olur. Eitim toplumsal sistemin sadece
ihtiyalarn karlamakla kalmamal onu deitirip
gelitirebilmelidir. Eitim toplumsal geree hem
uymal, hem de onu temele alp daha tutarlya
doru deitirip gelitirmeye ynelmelidir.

Eitim rencilere istendik davranlar

kazandrma dzeneidir. istendik olmas
kazandrlacak davranlarn kontroll olmas
demektir. Eitim sreci sonunda rencilerin
kendi abalaryla kazandklar davranlar, eitim
hedefi olamaz. Eitim hedefleri rencilerin belli
artlar altnda gstermeleri gereken, rencinin
hazrbulunuluk dzeyiyle tutarl, gzlenebilir,
llebilir davran ifadeleridir.
(Cevap E)

(Cevap C)

o
"E
UJ

Aadakilerden hangisi, hedef davranlara

bal olarak belirlenmez? (KPSS 2002)
A)
B)
C)
D)
E)

7. Eitim retim sreci sonunda rencilere

kazandrlmas plnlanan hedeflerin belli niteliklerde
olmas gerekir.
Aadakilerden hangisi bu niteliklerden biri
deildir? (KPSS 2002)
A) renci davran olarak ifade edilmesi
B) Davrann hangi koullar altnda gsterilmesi
beklendiini belirtme
C) rencinin hazr bulunuluuyla eriilebilir
olma
D) Gzlenebilir ve llebilir olma
E) rencilerin kendi abalaryla ulaabilecekleri
nitelikte olma

Eitimin genel hedefleri

eriin oluturulmas
Deerlendirmede kullanlacak ltler
renme yaantlar iin gerekii hazrlklar
retme renme etkinlikleri

Eitim programlar, hedef, ierik, eitim durumlar

ve deerlendirme elerinden oluur. Btn bu
eler arasnda dinamik bir iliki vardr ve bu
elerden birinde yaplacak bir deiiklik dier
tm eleri etkiler. Eitim programnn temelini
hedef davranlar oluturur nk program bu
hedefleri kazandrmak iin plnlanr. erik, eitim
durumlar (retme renme etkinlikleri) ve
deerlendirme sreleri hedeflere gre beiirlenir.
Eitimin genel hedefleri ise, bireysel ihtiyalar
toplum ve konu alan ihtiyalarna gre belirlenir.
Genel hedefler, hedef davranlar da iine alr ve
daha kapsamldr. Hedef davranlar genel
hedeflere gre belirlenir.
(Cevap A)

689.

-PROGRAM GELTRME-

Bir retim programnn temel eleri,

aadakilerden hangisinde tam olarak
sunulmutur? (KPSS 2003)
A) Kritik davranlar; retme - renme
etkinlikleri
B) retmen ve renci; ierik; deerlendirme
durumlar
C) renci; retme - renme etkinlikleri; okul
ynetimi
D) zel hedefler; retme-renme etkinlikleri;
deerlendirme durumlar
E) retmen ve renci; okul ynetimi; veli

Eitim programnn drt temel esi vardr. Bu

eler; hedef, ierik, renme-retme sreci
ile lme-deerlendirmedir. Hedef kavram
iinde renene kazandrlacak istendik
davranlar da yer alr. erik esi ile, eitim
programnda hedeflere uygun decek konular
btn dnlmektedir. renme retme
srecinde ise, hedeflere ulamak iin hangi
renme retme modelleri, stratejileri, yntemleri
ve tekniklerin seilecei belirtilmektedir. lme o 11.
deerlendirme esinde hedef davraniarn ayr o ' a
ayr tespit edilip, istendik davranlarn ne
kadarnn kazandrld ve yaplan eitimin kalite
kontrol vurgulanmaktadr. (. Demirel Kuramdan
Uygulamaya Eitimde Program Gelitirme, s.5)
(Cevap D)

Eitim programlarnn ierik esi, retilecek

konu kapsamdr. erik toplumsal, bireysel ve
konu alan ihtiyalarna cevap vermelidir. Bireyin
ihtiyalarna cevap veren ierik bireyin gnlk
hayatta kullanabilecei bilgilerden oluur. Aklk
ilkesi konutarn net, anlalr ve farkl yorumlara
kapal oluudur. Btnlk anlatlacak konunun
anlaml bir btn eklinde organize edilmi
olmasdr. Dzeye uygunluk ieriin rencinin
dzeyine uygun olmasdr (birinci snftaki
ocuklara elementler anlatlmaz). Somutluk ilkesi,
konunun somutlatrlarak rencinin anlamasn
kolaylatracak ekilde dzenlenmesidir (ilk
sayma ilemlerinin fasulyelerle yaptrlmas gibi),
(Cevap C)

Plnlamadan uyguiamaya kadar retim

etkinliklerinden sorumlu olan retmen, deiken
snf koullaryla baa kmak iin srekli seenekler
yaratmaldr.
Bu durum gretim plnlarnda aadakilerden
hangisinin gerekliligini vurgulamaktadr? (KPSS
2004)
A)
B)
C)
D)

Ak ve kolay anlalr bir dille yazlm olma

Uzun ve ayrntl bir biimde hazrlanma
Esnek ve deiebilir nitelie sahip olma
Yneticilerinin istek ve nerileri
dorultusunda
hazrlanma
E) Uygun yntem ve teknikleri aka belirtme

10. retim srecinde nemli olan bireyin gereksinim

duyaca yararl ve kullanlabilir bilgilerin
retilmesidir. Bu gr, aadakilerden
hangisini nemli klmaktadr? (KPSS 2004)
A)
B)
C)
D)
E)

Aklk
Btnlk
Yaama uygunluk
Dzeye uygunluk
Somutluk

Eitim plnlar eitim durumlarnn dzenlendii,

gerekli ders ara gere, yntem ve tekniklerinin
belirlendii dzenlemelerdir. Esnek ve tekdze
yazlm altematifsiz programlar snf iindeki
muhtemel eitim glklerini gidermede yetersiz
kalr. Muhtemel renme eksikliklerinde retmen
kulland yntem ve teknii hemen
deitirebilmeli, rencilere farkl renme
yaantlar sunabilmelidir.
(Cevap C)

-EGITIM BILIMLERI-

12.

Trk milli eitiminin genel hedefleri

aadakilerden hangisine gre belirlenir?
(KPSS 2005)
A)
B)
C)
D)
E)

Milli Eitim Temel Kanunu

Okul Ynetmelii
DersPlan
Tebliler Dergisi
Mfredat Program

Eitimde hedefler dzeyde belirlenmektedir.

lkenin politik felsefesini yanstan ve olduka
genel olarak belirlenen uzak hedef, uzak hedefin
yorumu ayn zamanda da okulun i grsn
yanstan genel hedef, renciye kazandrlmas
uygun grlen zellikler ve bir disiplin ya da bir
alma alan iin hazrlanm olan hedefler de
zel hedefler olarak tanmlanr. Bu sralama bir
bakma hedeflerin dikey sraianmasn ortaya
koymaktadr. (. Demirel, Eitimde Program
Gelitirme, s.106) Uzak hedefler kolay kolay
deimeyen hedeflerdir. Genel hedefier ise
yetitirilmek istenen insan profili eklinde ifade
edilen hedeflerdir. Bu hedefler de Milli Eitim
Temel Kanunu'nda yazan hedeflerdir. Uzak
hedefler lkenin hedefleri, Genel hedefler Milli
Eitimin hedefleri eklinde dnlebilir.
(Cevap A) .s
UJ

>

69

70-

-RETM LKE VE YNTEMLER.

GRETM LKE VE TEKNKLER

retim stratejileri, yntem ve teknikleri eitim-retim hedeflerine ynelik olarak ierii renciye
aktarmada kullanlr ve eitim program elerinden renme-retme durumlar (eitim durumlar) ierisinde
yer alr. Strateji, yntem ve tekniklere gemeden nce bunlarn temel kayna olan retme kavramndan
ve aralarndaki ilikiden bahsetmek gerekmektedir.

TEMEL KAVRAMLAR
1. retme Kavram: retme, herhangi bir renmeyi salama ya da klavuzlama faaliyetidir.
Stratejilerde ekilde grld gibi retmen ve renci merkezli stratejiler olarak ikiye ayrlr.
renmeyi Salama

renmeyi Klavuzlama

(RETMEN MERKEZL) I (RENC MERKEZL)

STRATEJLER
Sunu Yoluyla
Tam renme

STRATEJLER
Bulu
Aratrma-nceleme
Yapsalc

2. Kuram (Teori): Herhangi bir konuyla ilgili

kantlanm, sistematik bilgiler btndr. renme
kuram, renmenin herhangi bir yerde, herhangi bir
yata nasl olutuuna dair bilgiler btndr.
(Davran kuram- (uyarc-tepki), Pavlov,
Thorndike, VVatson, Skinner, Bilisel kuram-Piaget)
3. retim Stratejisi: Dersin hedeflerine
ulalmasn salayan ve yntemin belirlenmesine
yn veren genel bir yaklamdr. Strateji, snf
ierisindeki renmenin "nasl" olutuunu belirten
yaklamlara denir. (Tmdengelim, tmevarm)
4. retim Yntemi: renciyi hedefe ulatrmak
iin izlenen yollardr. Bizi amalarmza ulatran en
ksa, en ucuz ve en az emek gerektiren sistemli
yoldur.

5. retim Teknii: retimin etkinliini ykseltmek amacyla seilen beceri, ilem ya da yoldur. Bir
yntemi uygulamaya koyma biimidir.
Strateji, yntem ve teknikleri seerken ncelikli ve belirleyici deiken olarak hedefler dikkate alnr. Strateji
hedefe, yntem stratejiye, teknik ise ynteme baldr.
RETM STRATEJLER
1. SUNU YOLUYLA RETM STRATEJS
(Anlaml renme/Al yoluyla renme
Stratejisi)
David Ausubel tarafndan bulu yoluyla retim stratejisine alternatif olarak gelitirilen retmen merkezli bir
retim stratejisidir. Bilisel renme kuramna dayal olarak gelitirilmitir. Sunu yoluyla retim stratejisi,
bilisel kuramclardan Gestalt psikolojisinden etkilenmitir. Gestalt kuramclara gre; btn paralarn
toplamndan fazladr ve birey, btn paralarna ayrtrarak deil, btnlk iinde alglar. Getaltlara gre;
bizler dnyay btn olarak alglarz. Orkestra onlara gre her mzisyenin ald notalarn toplam deil,
farkl kalitede bir mziktir.
Herhangi
bir
konu
ile
ilgili
n
renmelerin
yeterli
olmad
ve
konunun
yeni
renilmeye
baland
durumlarda
"sunu
yoluyla
retim"
renmeyi
daha
etkili
olarak
salamaktadr.
Bu
stratejiye
gre;
konu
alannn
kavramlar,
ilkeleri,
fikirleri,
sreleri
retmen
tarafndan
organize
edilerek,
rencilere
sunulmal,
renciler
de
sunulan
bilgiyi
anlaml
bir
biimde
renmelidir,
renciler
bilgiyi
kefetmekten
ok,
hazr
olarak
alrlar.
Alt
dzey
hedef
davranlarn
(bilgi-kavrama)
kazandrlmasnda kullanlr. Okullarda yaygn ekilde kullanlmaktadr.
Ezberieyerek renmeye kar km, anlaml renmenin gerekletirilmesine nem vermitir. Ausubel'e
gre renciler bilgileri kefetmekten

-EGITIM BILIMLERIok hazr olarak alr. Bu nedenle rencileri bir

bulma srecine sokmak yerine, nceden retmen
tarafndan dzenlenmi, sralanm ve renciler
tarafndan alnmaya hazr hale getirilmi ieriin
sunulmas gerekir. Bu sre anlaml renmeyi
salar. Anlaml renme bireylerin, retimin bir
sonucu olarak nceden edindikleri bilgilerle yenileri
arasnda balant kurarak anlaml bir btn
oluturmalardr.
Sunu yoluyla retim stratejisinde anlaml renme
nemli bir yer tutar. Anlaml renmenin
gerekleebilmesi iin dersin btnden paraya
doru ilenmesi gerekir. Buradan yola karak
insanlarn da renmesini kolaylatrmak iin dersin
ilk olarak geneli gsterilir sonra paralara geilir. Bu
ise dersle ilgili ilke, kavram, genelleme ve tanmlarn
dersin banda verilmesini gerektirir. renci
konuyu rneklendirir.
Sunu yoluyla renmenin 3 temel aamas vardr:
1.rgtleyicilerin (norganize edicilerin) sunulmas
(Giri)

71

Konular mantkl bir sra takip etmelidir. rnekler

nemli bir yer tutar. Tanm ilke ve kavramlar
verildikten sonra konu retmen ve renciler
tarafndan rneklendirilir.
3. rencinin olumlu ynde bir hazrlnn olmas
gerekir (renci kontrolnde). Eer rencinin
rendii bilgi nceden zihninde oluturduu
emalarla iliki iinde deilse ezberlemeye gidebilir.
4. renci anlaml renmeye "istekli ve kararl"
olmaldr (renci kontrolnde). rencinin
anlaml renmeye niyetli ve kararl olmas gerekir.
5. retmen ve renci arasmda szl
etkileime yer verilmelidir.
6. Yeni renmelere balamadan nce ncekilerin
tam olarak renilmi olmas gerekir.
7. Derse rencinin ne bildii ile balanmaldr.
8. Ezberleme, tanma ve hatrlama (bilgi ve
kavrama) nitelii tayan renme-retme
durumlarnda bavurulmas uygundur,

2. renilecek yeni konunun sunulmas (Gelime)

2. retmenin Grevi

3. Bilisel rgtlenmenin glendirilmesi

Konuyu en iyi ekilde organize etme, uygun

materyal ve yntemleri belirleme ve genelden zele
doru (tmdengelim) ierii sistemli biimde
rencilere sunmaktr.

Kavram haritalan sklkia sunu yoluyla retim

stratejisinde kullanlr. Kavram haritalar: geni bir
kavram bal altndaki kavramlarn birbirleriyle
ilikilerini gsteren iki boyutlu bir emadr. Kavram
haritalar, kavramlar arasndaki ilikileri ematize
ederek anlaml renmeyi salar.
1. Kullanld Yerler ve Etkili Kullanm lkeleri
Stratejinin kullanld yerler unlandr;
rencilerin herhangi bir konuyla ilgili n
renmelerinin (n bilgilerin) yeterli olmad ve
konunun yeni renilmeye baland
durumlarda,
Dersin giri ksmnda,
Konuyla ilgili gerekelerin aklanmasnda,
Soyut kavramlarn aklanmasnda zellikle
ilkretim birinci kademede.
Stratejinin daha etkili kullanmna ynelik ilkeler
unlardr:
1. renciye sunulan ieriin kendi iinde bir
btnlk ve anlamllk tamas gerekir (Oretmen
kontrolnde). renci kendi iine yarayacak olan
bilgileri anlaml bulur.
2. Tanm, ilke ve kavramlar nce verilmelidir.

3.

Sunu

Yoluyla

retim

Stratejisinin

Uygulanmas
1. Ders ve konular tmdengelim yntemiyle
(btnden paraya-genelden zele) ilenir.
2. lk sunuu retmen yapar. retmen,
rencilerin aktif katlmn salamaya alr.
Balang sunularn retmen yapmakla
birlikte (1-2 dak. ya da en fazla 5 dak.), hemen
arkasndan renciler fikirlerini, rneklerini,
tepkilerini aklar ve tartrlar. Bu durum ders
boyunca srer.
3. Anlaml renme mantki bir sra iinde
gereklemelidir. retim adm adm ilerler.
Ders organize edicilerle balar. Her renme
basamanda, nce ve yeni renilenler
arasnda yatay ve dikey ilikiler kurulur.
retmen tarafmdan kavram, ilke, kural
veya genellemelerden nce organize
edicilerin verilmesi gerekir.
4. Yeni bilgilerle eski bilgiler arasnda uyum
olmal, btnlk oluturulmaldr.
5. Kavram, ilke, olgu ve genellemeler retimin ilk
aamasnda verilir, sonra ayrntlara geilir.

72-

-ORETM LKE VE YNTEMLER-

6. Konunun ana hatlar iyi belirlenmelidir.

7. Soyut arlkl konular grafik, ema, ekil,
resimler kullanlarak, somutlatrlmaldr.
Sunu yoluyla retim, somut kavramlarn
anlaml hale getirilmesi iin bol rnek vermeyi,
resimlerle, emalarla somutlatrmay; ksacas
tm duyu organlarna hitap eden uyarclarn
kullanlmasn gerektirir. rnekler, resimler,
emalar, grsel ve dier eitim ara-gereleri
sklkla kullanlr.
8. retmen sadece anlatm yntemini
kullanmamaldr. Anlatm ynteminin yannda
soru-cevap ve tartma yntemleri de
kullanlmaldr.
9. Resim, ekil, ema ve kavram haritalaryla da
konunun btnn rencilere gstermelidir.
Sunu yoluyla renme iin rencilerin soyut
dnmeleri ok nemlidir. Bu nedenle, bu yntem
ilkretim 5. snftan sonraki snflar iin uygundur.
4. rgtleyiciler (Organize Ediciler)
Yeni bilgiler iin bir yap oluturan, yeni bilginin
erevesini izen ve yeni bilginin rencinin daha
nce kazanm olduu bilgi ile ilikilendirilmesini
salayan, sonradan renilecek bilgilerin
yerletirildii genel erevelere (kalplara) organize
ediciler (n organize ediciler) denir. Organize
ediciler, rencinin n bilgileri ile yeni sunulacak
bilgi arasnda iliki kurmasna, n bilgilerin
hatrlanmasna yardm eder. Ders n organize
edicilerle balar.
rgtleyiciler (aklayc ve karlatnc)
kullanlr. nrgtleyicilerin balca ilevi: renenin
hali hazrdaki bildikleri ile elindeki ii renebilmesi
iin bilmesi gerekenler arasndaki boluu
doldurmaktr.
Organize edicilerin temel zellikleri:
Genel olarak ksa szel ya da grsel
bilgiden oluur.
renilecek geni bilgiden nce sunulur.
reniiecek yeni bilgi ile ilgili ayrnty
kapsamaz. Daha st dzeyde dnmeyi
salayacak, temel ereveyi verir.
Yeni bilgiyle, konuyla iliki kurmada araclk
yapar.
Dersin genel yapsn gsterir. rgtleyiciler, szel
aklamalar olabilecei gibi ekil, ema, somut
modeller, grafikler, benzetimler, kavram haritalar ve
zetler olabilir. rgtleyiciler dersin, nitenin ve
konunun balangcnda verilir. Birok ders
kitabnda ve bu kitabn her nitesinin banda

verilen hedefler, nitenin ana hatlar, hazrlk

almalar; bu konuda ne dnyorsunuz? gibi
sorular birer n organize edicidir. retmenin o gn
ilenecek konunun ana hatlarn vermesi; yani
konunun balk ve alt baiklarn tahtaya yazmas; o
derste ulalacak hedeflerin aklanmas birer n
organize edici etkinliktir. rgtleyiciler 2'ye ayrlr:
/. Aklayc rgtleyiciler: Dersin genel yapsn
gsteren ve sonradan reneceklerin yerletirildii
genel yaplardr. Aklamal rgtleyiciler, genei bir
kavramn ya da kuramn, nermenin tanmdr.
(Blge, yre tanm). rencilerin karlatklar bu
yap nceki bilgilerin organize edilmesini ve
sonradan renileceklerin ise doru yerlere
kaydedilmesini salar. Ders kitaplarnn bandaki
zetler, ilenecek konunun ana hatlar birer
aklamal nrgtleyici nitelii tar. rnein eitim
program dersinin rgtleyicisi; Hedef, erik, Eitim
Durumlar ve Deerlendirme'dir. Harita zerinde
kongrelerin yapld ehirlerin gsterilmesi bir
organize edicidir.
2. Karlatnc rgtleyiciler: Kavramlarn
benzerlik ve farkllklarn ortaya koyacak ekilde
yaplan rgtlemedir. Bu rgtleyiciler daha
nceden renilmi veya bilinen bir konuyu hi
bilinmeyen bir konuyla karlatrr ve iliki kurar.
Benzerliklerin ve farkllklarn renilmesini
kolaylatrr. rnein, bulu yoluyla retim
stratejisini bilmeyen renciye aadaki
karlatrc rgtleyici verildiinde, iliki kurarak
yeni eyler renmesi mmkn hale gelmektedir.
Stratejiler
Bilisel kuramdan etkilenmitir.
Ezberleme yoktur.
Ders btnden paraya doru
ilenir.
Ders paradan btne doru
ilenir.

Sunu
*
*
*

Bulu
*
*

5. Snrllklar
Stratejinin snrllklar unlardr:

renci aktif olmadi iin retmen

rencinin yanl renmelerinin farknda
olmayabilir.
Uygulama ve st dzey hedef davranlarn
kazandrlmasnda etkili deildir.

-ETM BLMLER-

73

OZUMLU ONU
KAVRAMA TEST

3. Aada belirtilen retim yntemlerine uygun

bilisel alan basamaklar eletirmelerinden
hangisi doru deildir?

1. Bilisel alann bilgi (hatrlama) basama ile

ilgili bir hedef davran kazandrlacaksa
aadaki retim stratejilerinden hangisinin
kullanlmas uygun olur?
A)
B)
C)
D)
E)

A)
B)
C)
D)
E)

Sunu yoluyla retim

Bulu yoluyla retim
Aratrma-inceleme yoluyla retim
Programl retim
oklu Zeka Kuram

Arat rma-inceleme-Analiz/Sentez
Bulu yoluyla retim-Kavrama
rnek olay yntemi-Analiz
Sunu yoluyla retim-Sentez
Tartma yntemi-Analiz

Sunu yoluyla retim stratejisi bilgi ve kavrama

dzeyindeki
hedef
davranlarn
kazandrlmasnda etkilidir.
(Cevap D)
(Ceva
p B)

Sunu yoluyla retim stratejisine; ezberleme,

tanma ve hatrlama (bilgi ve kavrama) nitelii
tayan
renme-retme
durumlarnda
bavurulmas uygundur.
(CevapA)-^
o
L
U
Q

"E
c

"bz

'O
itt

2. Aadakilerden hangisi sunu yoluyla retim

stratejisini etkili bir ekilde uygulamak isteyen
bir retmenin ncelikle yapaca bir
etkinliktir?
A) Anlatlacak konuya ilikin ilgin rnekler bulma
B) erii dzenli ve anlaml bir biimde
renciye sunmaya alma
C) erii ayrlan ders saatine sdrma
D) rencileri seviye gruplarna blme
E) Grup almas yntemleri uygulama

2UM:
Sunu yoluyla retim stratejisinde anlaml
renme nemli bir yer tutar. Anlaml renmenin
gerekleebilmesi iin dersin btnden paraya
doru aamal ekilde ilenmesi gerekir. Buradan
yola karak rencilerin de renmesini
kolaylatrmak iin dersin ilk olarak geneli
gsterilir sonra paralara geilir.

retmenin o gn ilenecek konunun ana hatlarn

vermesi; yani konunun balk ve alt balklarn
tahtaya yazmas; o derste ulalacak hedefierin
aklanmas etkinliini aadaki kavramlarn
hangisine bir rnek olarak verebilirsiniz?
A) n organize ediciler
B) n koul renmelerin hatrlatlmas
C) Taksonomi
D) Akademik bilin
E) Sezgisel dnme

Yeni bilgiler iin bir yap oluturan, yeni bilginin

erevesini izen ve yeni bilginin rencinin daha nce
kazanm olduu bilgi ile ilikilendirilmesini salayan,
sonradan renilecek bilgilerin yerletirildii genel
erevelere (kalplara) organize ediciler (n organize
ediciler) denir. Organize ediciler, rencinin n bilgileri
ile yeni sunulacak bilgi arasnda iliki kurmasna, n
bilgilerin hatrlanmasna yardm eder. Ders n organize
edicilerle balar.
rgtleyiciler, szel aklamalar olabilecei gibi ekil,
ema, somut modeller, grafikler, benzetimler,
kavram haritalar ve zet olabilir. rgtleyiciler (n
organize ediciler) dersin, nitenin ve konunun
balangcnda verilir.
(Cevap A)

74-

-OGRETM LKE VE YONTEMLER.

5. Dersin ya da konularn bandaki aklamalar,

emalar, zetler ve kavramlar renmeyi
kolaylatracak rgtleyiciler olarak kullanlr.

7. Herhangi bir konu ile ilgili n renmelerin

yeterli olmad ve konunun yeni renilmeye
balad durumlarda aadaki retim
stratejilerinden hangisinin kullanlmas gerekir?

Yukarda belirtilen hususlar aadakilerden

hangi retim stratejisi iin geerlidir?
A)
B)
C)
D)
E)

A)
B)
C)
D)
E)

Bulu
Tamrenme
Yapsalc
Sunu
Aratrma-inceleme

rgtleyiciler, sklkla
stratejisinde kullanlr.

Aratrma-inceleme yoluyla
Sunu yoluyla
Tam renme
Yapsalc anlay
Bulu yoluyla

Herhangi bir konu ile ilgili n renmelerin yeterli

olmad ve konunun yeni renilmeye balad
durumlarda "sunu yoluyla retim" renmeyi
daha etkili olarak salamaktadr.

sunu yoluyla retim

(Cevap D

(Cevap B)

s: o
w "Q
UJ

6. Sunu yoluyla retim stratejisinde retmenin

temel grevi aadakilerden hangisidir?
A) rencileri bulua gtrmek
A) rencileri
doruyu
bulmaiar
iin
ynlendirmek
B) rencilere farkl rneklerle, grsel ve iitset
eitim aralarndan yardm alarak konuyu
aklamak
B) rencileri ibirliki almalara ynlendirmek
E) rencilere rehberlik, koluk yapmak

Konuyu en iyi ekilde organize etme, uygun

materyal ve yntemleri belirleme ve genelden
zele doru (tmdengelim) ierii sistemli biimde
rencilere sunmaktr.
(Cevap C)

Sunu yoluyla retim stratejisini uygulayan

bir retmenin aadakilerden hangisini
yapmas uygun deildir?
A) Sunuunu deerlendirme ve son zetle bitirir.
B) retmen renci ile iletiimi tekdzelikten
karmak iin mekler, modeller, resimler,
eitim yazlmlar kullanr.
C) renciyi dersin giriinde hedeften haberdar
eder.
D) Kavramlar arasndaki ilikileri ortaya koymak
zere kavram haritalarn kullanr.
E) Tmevarm yntemini uygular.

Anlaml renmenin gerekleebilmesi iin dersin

btnden paraya doru (tmdengelim) ilenmesi
gerekir. Sunu yoluyla retim stratejisinde, ders
ve konular tmdengelim yntemiyle (btnden
paraya-genelden zele) ilenir.
(Cevap E)

-EGITIM BLMLER-

9.

Aadakilerin hangisi sunu yoluyla retim

stratejisinde rgtleyicilerin kullanlmasnn en
nemli yarar olarak nitelendirilebilir?
A) renciyi bilgilendirir.
B) retilmesi gereken bilgileri ematize ederek,
grselletirilmesini salar.
C) rencilerin gereksiz soruiar sormasn
engelleyerek retmenin zaman kazanmasn
salar.
D) Organize ediciler renciyi motive eder.
E) Yeni bilgilerin rencinin daha nceden
kazanm olduu bilgi ile ilikilendirilmesini
salar.

75

11. lkretimin zellikle I. kademesinde,

derste
gerekletirilecek
retim
aktivitelerinde
aadakilerden
hangisinin gz nnde tutulmas doru
degildir?
A)
B)
C)
D)
E)

Yakndan uzaa gitme

Tmdengelim
oklu renme ilkesi
Soyut kavramlara ncelik verme
Basitten karmaa doru ilerleme

lkretimin 7-12 ya dnemi somut

ilemler dnemidir, bu dnemde mmkn
olduunca konunun gzle grlmesi, elle
tutulmas
ve
paralara
ayrlmas
renilmesini kolaylatrr, unutulmasn
azaltr.

Ausubel'e gre renciler bilgileri kefetmekten

ok hazr olarak alr. Bu nedenle rencileri bir
bulma srecine sokmak yerine, nceden
retmen tarafndan dzenlenmi, sralanm ve
renciler tarafndan alnmaya hazr hale
getirilmi ieriin sunulmas gerekir. Bu sre
anlaml renmeyi salar. Anlaml renme
bireylerin, retimin bir sonucu olarak nceden
edindikleri bilgilerle yenileri arasnda balant
kurarak anlaml bir btn oluturmalardr. Anlaml
renme, eski bilgilerle yeni bilgiler arasndaki
ilikiyi salar.

(Cevap D)

(Cevap E) s
10.1.Tamrenme

"5
l

II. Sunu yoluyla retim

III. Aratrma-inceleme yoluyla retim
IV.Yapsalc renme
V. Bulu yoluyla retim
Yukarda verilen retim stratejilerinin
hangisinde retmenin rol rehber, ko ve
ynlendiricidir?
A) l-ll-lll
D) V-IV-I

B) III-IV-V
E) IV-I-V

C) I-II-IV

12. Aadaki kavramlarn hangisi retimde

hedeflerin basitten karmaa, somuttan soyuta
aamal ekilde snflandrlmasn tanmlar?
A)
B)
C)
D)
E)

Taksonomik
Snfsal aamallk
Btnsellik
Aamallk
Alansal snflama

Tam renme ve sunu yoluyla retim stratejisi

retmen merkezlidir. Aratrma-inceleme yoluyla
retim, yapsalc anlay ve bulu yoluyla
retim stratejisi renci merkezlidir. retmenin
rol rehber ve kotur.

Eitimde hedeflerin basitten karmaa ve

somuttan soyuta aamal ekilde snflanmasna
taksonomi denir.

(Cevap B)

(Cevap A)

76-

-RETM LKE VE YNTEMLER-

13. Snfta bir renci genellikle derslerde kattan

kk oyuncaklar yapyor ve derslerde bu ynde
etkinliklere yneliyor.

CEVAPLI KONU
KAVRAMA TEST

retmen bu durum karsnda aadakilerden

hangisini yaparsa uygun bir davran sergiler?
A) rencinin yapt kat oyuncaklar sadece i
teknik dersinde yapabileceini ifade etme
B) rencinin kat oyuncakiar yapmasn
yasaklama
C) Srekli renciyi her derste bu aktiviteleri
yapmasn engellemek amacyla uyarma
D) Bu yeteneini gelitirebilecei dersle ilgili
aktiviteler yaptrma
E) renciye herhangi bir konu ile ilgli kattan
oyuncaklaryaptrma

1. Aadakilerden hangisi dersin hedeflerine

ulalmasn salayan yntemin uygulanma
biimidir?
A)
B)
C)
D)
E)

Yntem
Strateji
Eitim durumu
Teknik
Taktik

retmenin
renciyi
bu yeteneini
gelitirebilecei
dersle
ilgilj aktivitelere
ynlendirmesi uygun bir davran olur.
(Cevap D)

2. Aadakilerden hangisi bir konuyu renmek

ya da retmek, bir sorunu zmek. bir deneyi
gerekletirmek gibi amalara ulamak iin
bilinli olarak seilen ve izlenen dzenli
yoldur?
A) Yntem
B) Strateji
C) Kuram

D) Teknik
E) retinn

3. "Her yiidin bir yourt yiyii vardr" atasz

aadaki yaklamlarn hangisini aklamada
gzel bir rnek olur?
A)
B)
C)
D)
E)

Strateji
Yntem
Kuram
Taktik
Teknik

-EGTIM BLMLERl
4. Strateji, yntem, teknik kavramlar arasndaki
iliki aadakilerden hangisinde doru olarak
verilmitir?

7. I-Balang sunusunu retmen yapar arkasndan

renciler fikirierini aklarlar.
Il-mekler nemlidir. Szei mekierin yannda
resim, ema ve dier grsel rnekler kullanlr.

A) Yntem seerken ncelikli olarak teknik

dikkate alnr.
B) Strateji hedefe, yntem ve teknie gre
belirlenir.
C) Strateji, yntem ve teknik seilirken ncelikle
hedefler dikkate alnr.
D) Yntem seerken ncelikle ierik dikkate
alnr.
E) Yntem stratejiye, hedef ynteme gre
belirlenir.

Ill-Tmdengelim yaklamna dayand iin nce

genel kavramlar sonra bu kavramlarn
kapsamndaki zel ve dar kavramlar sunulur.
Yukarda belirtilen zeilikler aadakilerden
hangi retim stratejisine aittir?
A)
B)
C)
D)
E)

5. Aadaki retim stratejilerinin hangisinde

retmen dierlerine oranla daha aktiftir?
A)
B)
C)
D)
E)

o
m
>

Yukarda tanmlanan rgtleyici tann ve

uygun retim stratejisi aadakilerin
hangisinde doru olarak verilmitir?
A)
B)
C)
D)
E)

Aklayc-Duyusal yaklam
rgtleyici-Bulu yoluyla
Karlatrc-Bulu yoluyla
Aklayc-Yapsalc
Karlatrc-Sunu yoluyla

Aratrma-inceleme
Tam renme
Yapsalc renme
Problem zme
Sunu yoluyla retim

Aadakilerden
hangisi
Ausubel'in
gelitirdii sunu yoluyla retim stratejisi ile
ilgili doru bir ifade deildir?

Yapsalclk
Bulu
Problem zme
Aratrma inceleme
Sunu yoluyla retim

6. Kavramlarn benzerlik ve farkllklarn ortaya

koyacak ekilde yaplan rgtlemedir. Bu
rgtleyiciler daha nceden renilmi veya bilinen
bir konuyu hi bilinmeyen bir konuyla karlatrr
ve iliki kurar.

77

A) renciye ksa zamanda ok

bilgi
aktarlmasnda kullanlr.
B) Ders ve konular tmdengelim
yntemiyle
ilenir.
C) rencinin renme srecine etkin
katlm
sz konusudur.
D) Yeni
konularn
renilmesinde
"rgtleyiciler"den yararlanlmasn vurgular.
E) Kavram haritalar skikla kullanlr.

9. Aadakilerden hangisi sunu yoluyla retim

stratejisinde kullanlan organize edicilerin
(rgtleyiciler) temel zellikleri arasnda
saylamaz?
A) Genel olarak ksa szel ya da grsel bilgiden
oluur.
B) renilecek yeni bilgi ile ilgili ayrnty
kapsamaz. Daha st dzeyde dnmeyi
salayacak, temel ereveyi verir.
C) renilecek geni biigiden nce sunulur.
D) rgtleyiciler, szel aklamalar olabilecei
gibi ekil, ema, somut modeller, grafikler,
benzetimler, kavram haritalar ve zet olabilir.
E) rgtleyiciler dersin, nitenin ya da konunun

sonunda verilir.

78-

-RETM LKE VE YNTEMLER.

10. Aadakilerden hangisi sunu yoluyla retim

stratejisinin bir zellii deildir?

13. Kavram retiminde btnn paralar ile

verilmesini savunan (nce btn-sonra
paralar) retim stratejisi aadakilerden
hangisidir?

A) retmen, rencilerin aktif katlmn

salamaya alr. Balang sunularn
retmen
yapmakla
birlikte,
hemen
arkasndan renciler fikirlerini, meklerini,
tepkilerini aklar ve tartrlar.
A) Genelden zele doru ders ilenir.
B) mekler, resimler, emaiar, grsel ve dier
eitim ara-gereleri sklkla kullanlr.
B) rnek-kural yntemi sklkla kullanlr.
E) retim adm adm ilerler. Ders organize
edicilerle balar.

H.Sunu yoluyla retim stratejisinde "anlaml

renmenin"
salanabilmesi
iin
aadakilerden
hangisinin
yaplmamas
gerekir?

A)
B)
C)
D)
E)

o
A) rencinin renme srecine ynelik olumlu j
ynde bir hazrlnn olmas gerekir.
m
B) renci anlaml renmeye "istekli ve kararl"
olmaldr.
o
C) Sunulan bilgilerin renciler iin anlaml !
olmas gerekir.
D) renilecek bilgiler kendi iinde bir btnlk
veanlamllktamaldr.
E) renciler sezgisel dnmeye tevik edilir.

12. Sunu yoluyla retim stratejisini dersinde

uygulayan bir retmenin aadakilerden
hangisini yapmas uygun olmaz?
A) Anlatm ve soru-cevap yntemini birlikte
kullanmaldr.
B) lk sunum rencilere yaptrlmaldr.
C) En genel kavram ncelikle vermelidir.
D) Konular btnden paraya doru vermelidir.
E) Sunu resim, ema, grafik ve grsel aragerelerle desteklenmelidir.

Sunuyoluyla
Bulu yoluyla
Aratrma-inceleme yoluyla
Gzlem yolu ile
Ibirliine dayal retim

14. Sunu yoluyla retim (Anlaml renme)

stratejisi aadakilerden hangi eitimci
tarafndan gelitirilmitir?
A)
B)
C)
D)
E)

Ausubel
John Devvey
Bloom
Piaget
Bruner

15. Aadakilerden hangisi sunu yoluyla retim

stratejisine ait doru bir ifadedir?
A) Yapsalc renme kuramndan etkilenmitir.
B) Bloom tarafndan gelitirilmitir.
C) Ders ve konular tmdengelim yntemiyle
ilenir.
D) rgtleyiciler (aklayc ve karlatrclar)
kullanlmaz.
E) st dzey hedef davranlar (uygulama,
analiz,
sentez,
deerlendirme)
gerekletirmeye uygundur.

-EGITM BMLERI-

79

16. rencinin derse katlmnn en nemli

belirtilerinden biri rencinin dikkat etmesi ve
dikkatini renme sresince devam ettirebilmesidir.
Aadakilerden hangisi retmenin rencinin
dikkatini ekmek iin yapmas gerekenlerden
biri deildir?
A) retmenin ses tonunu birden ykseltmesi
B) retmenin srpriz unsuru tayan bir durumu
snfa getirmesi
C) Farkl parlak renklerin kullanlmas
D) retimin belirli bir sra ve dzen iinde
verilmesi
E) retmenin "bu noktaya dikkat edelim",
"buras nemli" demesi

"o
cc
UJ
Q

c
UJ

'm
"tz

'
O
L

Q
UJ
>

CEVAP ANAHTARI

1.D

2.A

3.E

4. C

5.E

6.E

7. E

8. C

9.E

10. D

11.E

12. B

13. A

14. A

15. C

16. D

80-

-OGRETM LKE VE YONTEMLER.

IKMI SORULAR
ve ZMLER

1. Kavramlar arasndaki ilikileri retmek isteyen

bir retmen iin en uygun hazrlk
aadakilerden hangisidir? (2001 KPSS)
A) Kavramlarn eitli dillerdeki karlklarn
belirlemek
B) Kavram haritas oluturmak
C) Kavramlarn tanmlamasn yapmak
D) Kavramlara rnek olan ve olmayan olay,
durum veya nesneler bulmak
E) Kavramnn somutluk-soyutluk derecesini
incelemek ve bunu rneklerle aklamak

Sunu yoluyla retme genelden zele doru

hiyerarik bir sra izler. Daha genel ve kapsaml
konular nce, bu kavramn kapsamnda yer alan
daha zel ve dar kavramlar sonra sunulur.
retim adm adm ilerler. Ders n organize
edicilerle balar. Her renme basamanda,
nce ve yeni renilenler arasnda yatay ve dikey j
ilikiler kurulur. (N. Senemolu; Geliim renme 8
ve retim, s. 478) Sunu yoluyla retimin g
aamas vardr; bunlardan ilki yani balang
aamas n organize edicilerin sunulmasu. Bu ^
basamakta derste ilenecek konunun ve ilgili
ayrntlarn yerletirilecei bir yap oluturulur. Bu
kavram haritas sayesinde renci nceki
renmeieriyle balant kurar ve anlaml
renmeler gerekleebilir. Kavram haritas ayn
zamanda rencinin renilecek kavramlar
arasndaki ilikileri bir btn olarak grmesini
salar.

Uzun zamandr okullarda hakim olan anlatm

yntemi ekonomiklii ve kolayl ile oka tercih
edilmektedir. Dz anlatm, halen en ok kullanlan
retim yntemi olmaya devam ediyor. Ancak bu
yntemi etkili kullanabilmek iin anlatcnn
konuya hakim, anlatm becerileri gelimi
olmaldr. Baz kiiler bu yntemle, zellikle
retmen dersi ok iyi anlatrsa, ok ey
renebilir. Anlatma dayal derslerin bir ok
yarar var: biigileri etkili ekilde iletir, kalabalk
snflarda iletiim kurmak iin en iyi yoldur, heves
-ballk - heyecan gibi gl duygular
uyandrabilir. Ancak, bu yntemin baz nemli
sorunlar da vardr. Birok kii sunu ne kadar
dinamik veya elendirici olursa olsun pasif ekilde
dinlerken renmeyebilir. Derslerde renci
katlmn arttrdnz zaman, ayn zamanda
rencilerin dikkatlerini ekmi, ierii akla
kavuturmu, fikirleri bireysel durumlara uygun
hale getirmi, kavramaya yardmc olmu
olursunuz. Sonu olarak, renciler daha fazla
renir.
(Cevap E)
Sunu yoluyla etkili bir retim yapmak isteyen
retmen,
aadakilerden
hangisinden
kanmahdr? (2001 KPSS)
A) Sunuunda btn rencilerin anlayabilecei
birdil kullanma
B) Sadece dz anlatm tekniini kullanarak
konunun btn boyutlarn aklama
C) rencileri neleri renecekieri konusunda
bilgilendirme
D)Sunuunu ses tonu deiiklikleri, jest ve
mimiklerle destekleme
E) Sunuunu, nemli ksmlar toplayarak bitirme

(Cevap B)

2. retmen, aadaki yntemlerden hangisini

uzun sre kullanrsa, rencilerin retmerenme srecine etkin katlmn salamada
yetersiz kalr? (2001 KPSS)
A)
B)
C)
D)
E)

Buluyntemi
Rol oynama yntemi
Problem zme yntemi
Soru - yant yntemi
Anlatm yntemi

Sunu yolu anlaml renmeyi salayan bir

retim yaklamdr. retmen ierii ve konular
anlaml bir yap btnlne getirerek snfa
aktarr. Sunu yoluyla retim stratejisinde
retmen-renci etkileimi youndur. Sorucevap, ipucu, dnt-dzeltme ve renci katlm
sz konusudur. Bu nedenle sunu yoluyla retim
stratejisinde retmen yalnzca dz anlatm
tekniini kullanmaz.
(Cevap B)

-ETM BMLER4. Her birey bilisel, duyusal ve devinimsel

(psikomotor) zellikleri bakmndan birbirinden
farkldr.
Bu durumu dikkate alan bir retmen, okulda
retim srecini nasl dzenlemelidir? (2002
KPSS)
A) Her renci iin ayr bir program hazrlamal
B) retmen, snftaki ortalama bir renciyi
dikkate almal
C) eitli retim yntem ve tekniklerinden
yararlanmai
D) Her renci iin ayr bir retim etkinlii
hazrlamal
E) rencilere, yarma sorumluluunu vermeli

Gnmzde renciler arasndaki farklara gre

retim yapma gereklilii savunulmaktadr. nk
her renci kendi yapsna, yaantsna ve
renme biimine gre eitim alma hakkna sahip
olmaldr. Eitim gittike bireyselletirilmelidir.
Ancak snf ortamnda eitimin bireyselletirilmesi
adna her renci iin ayr bir program ve her
renci iin ayr etkinlik imkanszdr. Eitimin
bireyselletirilmesi ancak rencinin renme
stiline uygun retim hizmetleriyle gerekleir. Bu
da ancak retim ortamnda farkl retim yntem
ve tekniklerinin kullanlmasyla mmkndr.
retmenin kullanaca eitli teknikler farkl
renciler iin anlaml renme ortamlar
olumasna yardmc olur.
(Cevap C)

5.
Dersin banda rencilerin, renmeye istekli
hale getirilmesinin nedeni aadakilerden
hangisidir? (2003 KPSS)
A)
B)
C)
D)
E)

Dersin ierii hakknda bilgi verme

Hazrbulunuluk dzeyini artrma
Hedeflenen davran renmeye gdleme
renciler arasnda etkileim salama
Kullanlacak yntem ve teknikleri tantma

81

Hazrlk etkinlikleri dersin banda renciyi

retilecek konuya hazrlamak iin yaplan
etkinliklerdir. Bu etkinliklerin banda renciyi
duyusal olarak derse hazrlamak yer alr.
rencinin dikkatini ve ilgisini konuya ekme,
rencileri renmeye istekli hale getirme yani
gdleme renciyi duyusal olarak derse
hazrlamaktr. Bilisel olarak da renciye o ders
iin gerekli n koul renmelerin hatrlatlmas ve
varsa eksiklerin tamamlanmas yer almaktadr.
Hazrlk etkinliklerinde n koul renmeler daha
ok renci hazrbulunuluk dzeyi ile ilgilidir.
rencileri derse istekli hale getirme duyusal
sreleri ierir ve gdleme almalardr.
(Cevap C)
Bir retmen snf ii retim etkinliklerini
dzenlemek istemektedir. Ancak renciler
arasndaki bireysel farkllklar da dikkate almak
istemektedir.
Bu durumda aadakilerden hangisine ncelik
vermelidir? (2003 KPSS)
A) erii sunmak iin ayrlan sreyi artrmak
B) Her renciye uygun ierik sunmak
C) erii, meklerle zenginletirmek
D) rencileri gdlemek
E) eitli yntem ve tekniklerden yararlanmak

renciler arasndaki farklar retim sreci

sonunda da rne yansmaktadr yani her renci
ayn dzeyde renememektedir. Snfta
renmeyi etkileyen renciler arasndaki farkiar;
zeka, derse kar ilgi ve tutum, dersle ilgili n
koul renmeler, rencinin hazrbulunuluk
dzeyi, rencinin renme stili vb. Bu farklardan
bazlar eitim ortamnda kapatlabilir. rnein
derse balamadan nce tm rencilerin n koul
renmeleri eitlenebilir veya derse farkl ve
deiik bir balangla tm renciler
gdlenebilir. Fakat ders ilerken rencilerin
renme stillerinden kaynaklanan farkllklar
ortaya kar. Her renci iin ayr bir program
hazrlamak toplu retimde kalabalk snflarda
imkanszdr. Farkl renme stilleri olan
renciler iin yaplacak tek ey sadece tek bir
teknik deil eitli teknik ve yntemler kullanarak
tm rencilere hitap etmektir.
(Cevap E)

82-

-OGRETIM LKE VE YONTEMLER-

7. renci dzeyine uygunluk ilkesinin snf

iinde etkili bir biimde uygulanmas iin
aadakilerden hangisine ncelik verilmelidir?
(2003 KPSS)
A) eriin ak, net ve anlalr bir biimde
sunulmas
B) rencilerin hazrbulunuluk durumunun
dikkate alnmas
A) renciler aras etkileimin artmas
B) Grupla alma tekniklerinin uygulanmas
E) retmenin retim srecinin dnda kalmas

retim ierii rencinin beklentilerine,

amalarna uygun ise rencinin etkin katlmt
dolaysyla da renme dzeyi ykselir. retimin
ierii, rencinin beklentilerine cevap vermiyor
ve rencinin amalarn gerekletirmiyorsa
renme dzeyi der. (N. Senemolu; Geliim
renme ve retim, s.383). rencilerin
dzeylerine uygun dzenlenen eitim ortamlar
rencinin hazrbulunuluk dzeyi dikkate
alnarak planlanr. Hazrbulunuluk n
renmeler, yeni bilginin kolayca kazanlmasnda,
etkili olduu gibi, yeni bilginin nasl
kazanlacana yol gstermede de etkili olur.
(Cevap B)

Sunu yoluyla retim konu merkezlidir. Sunu

yoluyla retimin etkili kullanlmas iin ieriin
genelden zele dzenli ve anlaml bir biimde
sunulmas gerekir. Dier seenekler de etkili
retim iin gereklidir fakat dier seenekler daha
ok renci merkezli olduu iin sunu yoluyla
retim yntemi iin uygun deildir.
(Cevap A)
retmen, retim srecinde uygun metodu
belirlerken aadakilerden hangisini gz
nnde bulundurmak zorunda degildir? (2003
KPSS)
A) rencilerin ilgi, ihtiya ve beklentilerini
B) Kazandrlmas gereken davranlar
C) lenecek konunun zelliklerini
D) Okulun sahip olduu olanak ve kaynaklar
E) renci velilerinin kiisel tercihlerini

A, B, C ve
bulundurulmas
seeneinin ise
zorunlu deildir.

D seenekleri gz nnde
ge rek en m eto tl ar dr. E
gz nnde bulundurulmas

(Cevap E)

BilgNotof
(renciler arasndaki bireysel farkllklar eitimj
|ortamnda eitli yntem ve teknikler kullanlarak en aza;
iindirilebilir.
!

8. Sunu yoluyla retme yaklamn etkili bir

biimde kullanmak isteyen bir retmen
aadakilerden hangisini ncelikli olarak gz
nnde bulundurmaldr? (2003 KPSS)
A) ierii dzenli ve anlaml biimde sunmaya
alma
A) renci merkezli retim salanmaldr
B) rencilerin derse gdlenmesi salanmaldr
B) Snfta seviye gruplar (homojen gruplar)
oluturma
E) rencilerin
hazrbulunuluk
dzeyini
deerlendirmeiidir

10. Bir retmen, belirli bir konunun retmerenme srecindeki ilk denemesinde,
rencilerin
hedef
alnan
davran
kazanarnadklarn tespit ederse ncelikle
aadakilerden hangisini yapmaldr? (2004
KPSS)
A) renme gl yaayan rencileri okul
rehberlik servisine gndermelidir.
B) rencilerin
baarszlk
nedenlerini
belirlemek iin velilerle grmelidir.
C) Yneticilerin desteini almak iin yaanan
sorunu okul ynetimine bildirmelidir.
D) Kulland yntem, teknik ve ara-gerelerde
deiiklik yaparak retme-renme srecini
farkl biimde tekrarlamaldr.
E) Eitim hedefleriyle ieriin tutarlln test
etmelidir.

JEGITIM BILIMLER-

retme-renme sreleri rencilere istenen

davranlarn
kazandrlmasn
salayan
yaantlarn dzenlenmesidir. Bu dzenleme
ilemi uygun yntem ve tekniin seilmesi ve
kullanlacak ara-gere ve materyallerin
belirlenmesidir. Eitim durumlar dzenlenirken
renci merkezde tutulmaldr. Etkinlie dayal
renci seviyesine uygun yaantlar her zaman
daha etkilidir. Eer dzenlenen eitim sreleri ilk
denemede baarsz olursa yani program
hedeflerini rencilere kazandrmakta yetersiz
kalrsa kullanlan teknik, yntem, ara-gere
gzden geirilmelidir. Farkl bir renme-retme
durumu dzenlenmeli ve tekrar denenmelidir.
(Cevap D)

11. retme-renme srelerinde retmenin

"o
renciyi temele alarak ierii dzenli ve CC
anlaml bir btnlk iinde sunmasnn o
renciye salayaca en nemli yarar
aadakilerden hangisidir? (2004 KPSS)
A) retimin hedeflerine daha etkili ulalmas
A) erikte n plana kan ayrntlara
odaklanlmas
B) birlii iinde allmas
C) Materyallerin daha ekonomik kullanlmas
E) retimin elenceli olarak alglanmas

Eitim durumlarnn renci merkezli oimas ve

ieriin sistemli ve anlalr bir biimde sunulmas
programn balangcnda belirlenen program
hedeflerine daha abuk ve etkili bir ekilde
ulalmasn salar. Eitim programlarnn sre
(renme-retme sreleri) ve ierik boyutu
program hedeflerinin kazandrlmas ile ilgilidir.
Sre boyutunda program hedeflerine ulamak
iin nasl bir yol izlenecei, ierik boyutunda ise
bu retim hedeflerine ulamak iin nasl bir konu
ierii dzenlenecei sorularnn cevaplar aranr.
Bu elerde yaplan deiiklik ve iyiletirmeler
program hedeflerini etkiler.
(Cevap A)

83

12. Aada verilen hangi retim stratejisinde

rencilerin z deerlendirme yapma
imkan en azdr? (2005 KPSS)
A)
B)
C)
D)
E)

Bulu yoluyla renme

Sunu yoluyla renme
Tam renme
Programl renme
Aratrma inceleme yoluyla renme

Sunu yoluyla retim bulu yoluyla

retime alternatif olarak gelitirilmitir ve
rencinin bilgiyi hazr aldn savunur.
Sunu yoluyla retimde bilgiler, olgular ve
kavramlar renciye hazr olarak verilir.
Ausubel'e
gre
renmenin
anlaml
olabilmesi iin bilginin illa da renci
tarafndan bulunmas gerekemez. Bu retim
ynteminde renci pasiftir. rencinin
renecei
bilgiyi
muhakeme
etmesi
aratrmas gerekmez, bilgiyi hazr alr.
rencinin pasif olduu bu retim
stratejisi renciye z deerlendirme
yapma imkan dahaaztanr.
(Cevap B)

84-

-PSKOLOJK DANIMA VE REHBERLK.

REHBERLK | Rehberlie Giri - Tammlar, lkeler, Temel

Kavramlar

Almanya'da Doktora Eitimi Yapan Bir Trk rencinin Bandan Geen

Gerek Bir yk
Eimin hamile olduunu rendiim gn hayatmn en mutlu gnyd. Hemen onu doktora gtrm,
bebeimizin salkl olmas iin ne yapmamz gerektiini sormutum. Adnn Pawel olduunu hatrladm
doktor, sadece o kentte deil btn lkede tannan bir hekimdi. Ayn zamanda cerraht ve ok nlyd.
Hamilelik sresince aa yukar her ay bir defa gidiyorduk. Sylediklerini harfi harfine uyguluyor, doum
gn yaklatka heyecanmz artyordu. Bu heyecan iinde eim doumdan bir hafta nce doktorumuzun
grev yapt hastaneye yatt. Son gnlerin btnyle doktor denetiminde gemesini istiyorduk. Ve o gn
geldi. Ben doumhanenin alt katndaki bekleme salonunda mutlu haberi duymak iin sabrszlanyordum.
Bir sre sonra bir grevlinin bana doru geldiini grdm.
- 'Doktor seni grmek istiyor.' dedi.
10-15 merdiveni nasl ktm hatrlamyorum. Doum odasnn nne geldiimde heyecandan lecek
gibiydim. Doktor sakin bir ifade ile;
- 'Einin normal doum yapmas iin aba gsterdik. Ancak doum normal olarak gereklemeyecek.
Cerrahi mdahale ile bebei alacaz. Bu sana fazladan 450 Avroya ml olacak. Bu parann bir ksmn
hemen demen gerekiyor.' dedi. Bir an aklm kardm sandm.
- 'Ben size aylardr para dyorum. Sylediiniz miktarn laf m olur? Ltfen ne gerekiyorsa yapn.'
dediimi hatrlyorum. Bir sre sonra, oksijensizlikten kmr gibi olmu, beyin fonksiyoniarnn byk
blmn yitirmi bir erkek ocuu kucamza verdiler. imdi yedi yanda. 2-3 yanda bir ocuun
zekasna sahip. Yryemiyor, konuamyor. Hep byle yaayacak.
imdi yle bir dnelim, ykde ad geen doktor Avrupa'nn en iyi yetimi kadn doum
uzman olabilir. Alann ok iyi biliyor olabilir, dereceler birincilikler alm olabilir. Ksacas iyi bir
doktordur, ancak iyi bir insan olmad belli. Eitim sisteminde insanlara srf kuru bilgi
yklemenin dnda rencilere insan olduunun bilincini retecek daha nemli hizmetler
olduu hepimizin malumudur. te ada eitimde bu hizmetlerin karl "Rehberlik
Hizmetleri"dir.

-ETM BLMLERada eitim, bireyin her ynyle bir btn olarak

kendisi ve toplumu iin en uygun dzeyde
gelitirilmesi srecidir (Yeilyaprak, 2000). ada
eitimin ilevi, rencilerin bedensel, psikolojik ve
sosyal ynlerden bir btn olarak devaml bir ekilde
gelimelerine, topluma uyum salayabilecek mutlu
ve retken kiiler olarak yetimelerine ortam
salayarak yardm etmektir. Bu balamda
rencinin eitim ve retim faaliyetlerinden
mmkn olduu kadar yararlanabilmesi iin, ada
eitimin amalarna ulaabiimesi iin okuliarda
retim ve ynetim faaliyetleri dnda baka
hizmetlere ihtiya olduu bir gerektir. ada
eitim sisteminde bu ihtiyac karlayan hizmetlere,
iinde Rehberlik hizmetlerinin de yer ald renci
kiilik hizmetleri denir.

85

? Salk Hizmetleri: Salkla ilgili nlemler alma,

salk eitimi verme, salk kontrolleri ve taramalar
yapma.
? Sosyal Yardm Hizmetleri: Parasal yardm,
barnma, beslenme, ulam, ek i bulma hizmetleri.
? Rehberlik Hizmetleri: Psikolojik danma, bireyi
tanma, bilgi toplama ve yayma, yneltme ve
yerletirme, izleme, oryantasyon, mavirlik,
aratrma ve deerlendirme hizmetleri.
? zel Yetitirme Hizmetleri: Baarszl giderici
yetitirici almalar, zel yetenekleri gelitirme
almalar, ihtiyaca gre gerekli hazrlk kurslar.
Sosyal ve Kltrel Hizmetler: Bo zaman
eitimi verme, bo zamanlar deerlendirme
oianaklar hazrlama, ilgilere gre eitli etkinlikler
hazrlama.

RENC KLK HZMETLER

REHBERLIGN TANIMI

ADAETM

Rehberlik Nedir? Anlam, Tanm ve Amalar

er Nedir?

"C5
ili

o 'c

renci K iilik
Hizmetleri

retim
Hizmeileri

Kelime anlam itibariyle rehberlik Latince guidance;

klavuzluk etme, yo! gsterme anlamna gelir. Ancak
bu anlam rehberlik hizmetlerinin zyle
badamaz, nk rehberlik yol gstermek deil
yollar gstermek, seenekler sunmaktr.

Ynetim ve !=i
Denetim Hizmetieri^
J

ada eitim bu temel boyuttan olumaktadr. -g Bireyin geliimi ve uyumu iin ona yardm
1. retim Hizmetleri, belirli bir alanda bilgi, beceri M hizmetlerini kapsayan rehberliin ok sayda eitli
ve tutum kazandrmaya ynelik etkinliklerdir.
tanmlar yaplmtr:
2. Ynetim ve Denetim Hizmetleri, eitim
kurumunu amacna ynelik olarak yaatma, retim
ve kiilik hizmetlerini egdmleme ve yrtme
etkinlikleridir.

Rehberlik, bireye kendini anlamas, evredeki

olanaklar tanmas ve doru kararlar vererek zn
gerekletirebilmesi iin yaplan sistematik ve
profesyonel yardm srecidir. (Kuzgun, 1992)

3. renci kiilik hizmetleri, rencinin tm

ynleri ile ele alnp, uygun dzeyde geliimini
salayabilecek eitli hizmetlerin btndr
(Altnta, 2002). ada eitimin ayrlmaz bir
paras olan renci Kiilik Hizmetlerinin amac,
rencinin eitim ortamndan en yksek dzeyde
yararlanabilmesi iin gerekli oian imkanlar
salamak, var olan engelleri kaldrmak, retim ve
ynetim etkinliklerinin
de amacna ulamasna
yardmc olmaktr. Bu dersin konusunu oluturan
Rehberlik hizmeti de renci kiilik hizmetleri
kapsamnda merkezinde yer alan en nemli
hizmettir.

Rehberiik, bireyin en verimli ekilde gelimesi ve

tatminkar uyumlar salamasnda gerekli olan
seimleri, yorumlar, planlar yapmasna ve kararlar
vermesine yarayacak bilgi ve becerileri kazanmas
ve ulat bu seim ve kararlar uygulamas iin
kiiye yapian sistemli ve profesyonel yardmdr.
(Tan(1995)

renci Kiilik Hizmetlerinin kapsamnda be ayr

hizmet alan bulunmaktadr (Yeilyaprak, 2000):

Rehberlik, kendini anlamas, problemlerini zmesi,

gereki kararlar almas, kapasitelerini geiitirmesi,
evresine salkl ve dengeli bir uyum yapmas ve
bylece kendini gerekletirmesi iin uzman
kiilerce bireye yaplan psikolojik yardmlardr.
(Kepeolu, 1996)

86-

-PSKOLOJK DANIMA VE REHBERLK.

> evrede kendisine ak olan frsatlar renmesi,

(meslek, i, sosyal faaliyetler)
> Gizli glerini gelitirmesi, gl ve zayf
ynlerinin farkna varmas,
> evresine uyum salamasdr.
> Rehberliin esas, nihai amac bireyin kendini
gerekletirmesidir.
> Bireyin kapasite yetenek ve becerilerini kendine
en uygun olarak maksimum dzeyde kullanmas.
Rehberlikle

ilgili

tanmlar
olarak u

incelendiinde, ortak
noktalara deinilmitir:
Rehberlik, uzman kiilerce yaplan
profesyonel biryardmdr.
?
Rehberlik hizmeti bir sretir,
zaman gerektirir.
?
ada eitimin ayrlmaz bir
parasdr.
Rehberlik hizmetlerinin merkezinde birey vardr.

Rehberliin

esas

bireyin

kendini

gerekletirmesine dayanr.

Rehberlik Hizmetinin Amac

nsan kendini gelitirme abasn srdrrken
nemli ya da nemsiz, bilinli ya da farknda
olmadan, bir takm tercihler yapmakta, kararlar
almaktadr. Kiilerin karar verirken daha ok bilinli
ve daha az geliigzel davranmasna, d
basklardan ve i atmalardan arnk olmasna

Rehberliin temel ya da nihai (sonal) amac, bireyin

kendini gerekletirmesine yardmc olmaktr.
Kendini gerekletirme kelime anlam itibariyle
Latince (fullu tunctionina) tam verimllik; kendi
kapasite ve becerilerini, kendine en uygun alanda
maksimum dzeyde
kullanabilmektir. Kendini
gerekletirme, bireyin her ynyle gizil glerini

gelitirebilmesi, daha verimli ve mutlu bir dzeye

ulaabilmesidir (Yeilyaprak, 2003). Kendini
gerekletiren birey, kendini ve bakalarn olduu
gibi kabul eden, yaratc, yeni yaantlara ak,
salkl kiiieraras ilikiler kurabilen, demokratik bir
insan anlayna sahip, bamsz ve kendine
gvenen insandr.
Kendini gerekletirme yaam boyu devam eden bir
sretir.
Kendini gerekletirme uzun bir sre iinde
aamal olarak salanabilecek bir oluumdur. Bu
nedenle rehberlik hizmetleri ile bireyin ncelikle u
alt amalara ulamasna yardmc olunmaldr:
Ben kimim?
(Kendini tanma)

Nasl bir evrede yayorum?

(inde bulunduu ortam ve evreyi tanma)

Ben ne yapabilirim?
(Gizil glerini gelitirme)

Kendini Gerekletirme

REHBERLIGIN ILKELERI
Rehberlik hizmetlerinin amacna ulaabilmesi iin bu
hizmetleri yrten btn grevlilerin (psikolojik
danman, retmen, ynetici vb.) bu alandaki temel
ilkeleri bilmeleri ve uygulamalar gerekmektedir.
Rehberliin
ilkeleri
aada
(Kuzgun, 1992 &Kepeolu, 1996).

sralanmtr

1. Rehberliin temelinde insan hak ve sorumluluklar

ile ilgili demokratik ve insancl bir anlay vardr.
2. Rehberlik bireye dnktr ve onun deerine
nem verir.
3. Rehberlik bireyin bir btn olarak tm
kapasitelerini kendine en uygun
dzeyde
gelitirmeyi esas alr.
4. Rehberlik hayat boyu yararlanlabilecek bir
hizmettir.

-ETM BLMLER5. Rehberlik hizmetlerinden yararlanmak istee

baldr.

? retim daha ok gruplara, rehberlik ise

daha
ok bireylere yaplr.

6. Rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinde

gizlilik esastr.

? retimde paylalan bilgiler bireyin

dndaki
bilgilerken, rehberlikte kendisi ile ilgili bilgilerdir.

7. Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri renci

ile ilgili herkesin ortak bir anlay ve ibirlii iinde
almasn gerektirir.

retimde lme ve deerlendirme

varken;
rehberlikte kendini anlama ve deerlendirme
vardr.

8. Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri hem

bireye hem de topluma kar sorumludur.
9. Rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinde
bireysel farklara sayg esastr.

Eitim ve retimde disiplin varken;

rehberlikte z
disiplin vardr. z disiplin bireyin kendini
ve
evresini tandka ulaaca olgunluk dzeyidir.

10.Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri tm

rencilere aktr.
11. Her birey seme zgrlne sahiptir.
12. Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri
eitimin ayrlmaz bir parasdr.
REHBERLKTE YANLI ANLAYILAR
(Rehberlik ne deildir?)
Bireye tek ynl dorudan yaplan yardm
hizmeti deildir.

Bireye acmak, kayrmak her skntya

dtnde kol kanat germe anlay yoktur.
Akademik bilgi aktarma ya da bilgilendirme
sreci hi deildir.
Disiplin grevi asla deildir. (cezalandrma,
sulama, yarglama yoktur.)
Her trl problemi zecek sihirli bir g deildir.
Rehberlik hizmeti test ve lme arac uygulama
ii deildir. Test ve lme aralar sadece bireyi
tanmay kolaylatran aralardr AMA olamaz.

87

Q J

? Rehberlik
bireyin
znel
dnyasna,
retim ise
nesnel
dnyasna
yneliktir.
? retmenler
ve
psikolojik
danmanlar
farkleitimler
almaktadr.
retmen retimi snfta tek bana
yrtebilir.
Psikolojik danma ise rencinin geliimi ile
ilgili
herkesin ibirliini gerektirir.

REHBERLK VE RETM
REHBERLN ORTAYA

Rehberlik ve retimin
nihai amalar ortaktr.
Kendini gerekletirme her
ikisinin de amacdr her
ikiside rencide davran
deiiklii beklemektedir
ancak kullanlan yntem
vetekniklerfarkldr.
Rehberlik hizmetleri ile retim hizmetleri arasndaki
farkllklar yle zetlemek mmkndr:

IKMASINI GEREKTREN
NEDENLER

Rehberlik hizmetlerinin ortaya kmasnda,

teknolojik gelimelerden kaynaklanan birtakm
toplumsal skntlarn nemli rol olmutur.
Aada rehberliin ortaya kmasn gerektiren
nedenler sralanmtr (Kuzgun, 1992).
Meslek eidinin artmasyla seimin
zorlamas.
? Bireysel farklarn eitimde dikkate
alnmasnn
zorunluluu.
? Bilim ve teknolojideki hzl gelimelerle

birlikte
geleneksel aile yapsnn bozulmas.
? ada eitim aniaynn benimsenmesi.
? Demokratik toplumlarda bireylere tannan seme
zgrlnn artmas.
? Demokratik yaamn karar verme gcne sahip
bireyler gerektirmesi.
? Eitimde bireyin duygusal ynne verilen nemin
giderekartmas.
Psikometrideki gelimeler, lme aralarnn
oalmas.

88-

-PSKOLOJK DANIMA VE REHBERLK.

Okul yapsndaki deime ve gelimeler.

Dolaysyla bu model rehberlii meslee yneltme

ileetutmaktadr.

Okullarda uyumsuzluk sorunlar ve renci

baarszlklar.

Not: Bu model rehberliin balamasna nclk

etmesine ramen rehberlik hizmetini mesleki
rehberlikle snrlandrd iin eletirilmekte ve
yetersizbulunmaktadr.

Bo zamanlar deeriendirme gereksinimi.

REHBERUK MODELLER - YAKLAIMLARI

Eitim Sreciyle Kaynatrlm Rehberlik Modeli

Balca Rehberlik Modelleri Yaklamlar

fp7\
Geleneksel Rehberlik

Geliimsel Rehberlik

Modelleri (Yaklamlar)

Modeli

- Mesleki

Rehberiik

T " " ............

A________
Ws

Modeii

(Parson Modeli)
* Eitimde Kaynatrlm
Rehberlik Modeli

Bu model, rehberlii eitim ile zde, bireyin ileride

toplum yaamna uyum salamasnda gerekli olan
bilgi ve becerileri kazandrma sreci olarak ele
almaktadr. Rehberlii bu ekilde ele alan kiilerin
banda Brevver gelmektedir. Ona gre rehberliin
balca amac bireyin okula ve okul dndaki

- Klinik Yaklaml Rehberlik

Modeli
* Karar Verme Srecine Yardm
Olarak Rehberlik Modeli

lk rehberlik almalarnn balad 1895 ylndan

bu yana rehberlik anlaynda eitli deime ve
gelimeler olmutur. Aada rehberlik anlaynda
meydana gelen bu deime ve gelimeleri ieren
S rehberlik modelleri verilmitir (Kuzgun, 1992).
Mesleki Rehberlik Modeli (Parson Modeli)

S
j'
evresine uyumunda yardmc olmaktr. Bu modele
gre, rencilere mfredat programlar iinde
meslekler, bo zamanlarn deerlendirme, verimli
ders alma yollar gibi konularda bilgi verilerek
rehberlik yardm gerekletirilebilir. Rehberlie en
nemli katks okullarda rehberlik ders
saatlerinin programa konmasn salamtr.

20. yzyln balarnda Boston'da Frank Parson

tarafndan balatlan ilk rehberlik almalarnda,
vasfsz kiileri ksa bir eitim programndan
geirdikten sonra uygun bir ie yerlemelerine
yardmc olmak amalanmt. Bu model rehberlii
bireyi meslee ynlendirme ve meslek seiminde
yardm hizmeti olarak grlr.
Bu amala yaplan almalar:

Rehberlii Klinik Yaklam Olarak Gren Model

Rehberlikte
klinik
yaklam, bireysel
farkllklarn
belirlenerek eitimin
bireyselletirilmesi
amacn

a. Bireylerin incelenmesi,
b. eitli ilerin gerektirdii niteliklerin ve salad
olanaklarn incelenmesi,
c. Bu iki kaynaktan elde edilen verilerin karlatrlp
eletirilmesi.

gerekletirmeye
almasdr.
Bu
modele
gre,
rehberlik
hizmetlerinde bireyin
sorununun nedenini

ortaya karmak ve
sorunun
zmne
ynelik
yardmlar
nemlidir.
Klinik model, bireyin sorununun kaynan ona
uygulanacak testler, gzlem ve benzeri lme

-EGTM BLMLERaralarndan elde edilen sonulara dayanlarak

belirlenebilecei grndedir. Bu adan
bakldnda rehberlii klinik yaklam olarak ele
alan bu model, lme aralarna olan ihtiyac da
ortaya karmtr. Klinik modelde bireye rehberlik
hizmeti verebilmek iin ncelikle bireyi tm
zellikleriyle tanmak gerekir. En nemli katks ise
lme aralarnn, testlerin gelimesini ve
oalmasn salamasdr.

Rehberlii Karar Vermeye Yardm Sreci Olarak

Gren Model
Teknolojinin salad olanaklar dorultusunda
toplumun giderek demokratiklemesi bireylere daha
fazla seme zgrl tanmtr. Bu balamda,
bireyler daha sk karar verme yaantsyla
karlamaya balamlardr.
Toplumun bireye sunduu eitsel, mesleki ve
benzer seenekler arasndan bireyin kendine en
uygun olanna karar vermesine yardmc sre
olarak gren bu modele gre rehberlik hizmetlerinde
bireyin salkl kararlar alabilmesi iin gerekli
yardmlar verilmelidir.

Geliimsel Model
Bu model geliimin temel kanunlarn referans
almaktadr.
a) Geliim sreklidir.
b) Geliimin her dneminde karlanmas gerekli
zorunlu grev ve ihtiyalar vardr.
c) Geliimin tm ynleri birbirini etkiler.

Bugn yaygn olarak benimsenen geliimsel

rehberlik, rehberlik hizmetlerinin program ya da
meslek seimi sorunlar ile snrlandrlmasna ve
bunalm durumlarnda yardm salamaya arlk
verilmesine tepki olarak gelimitir. Geliimsel
modelin, daha nceki modellerden en nemli fark,
bireyin geliimsel ihtiyalarn n planda tutarak
hizmetlerinde geliim dnemlerinin ihtiyalarnn

89

karlanmasna yer vermesidir (Erkan, 2001).

Geliimsel modelde rehberliin amac, rencilerin
yaamlarnn tm alanlarnda etkili olabilmeyi
renmelerine yardmc olmaktr.
Geliimsel model rencinin tm ynleriyle bir
btn olarak gelimesini amalar. Sorun odakl
deildir; geliim odakldr.
Geliimsel model rehberlii rencinin belli bir
dnemi deil yaamn tmn kapsayan srekli bir
hizmet olarak grlr.
Bu modelde bireyin (rencinin) benlik ve kiiiik
geliimi nemlidir.

90-

-PSKOLOJK DANIMA VE REHBERLC

"Rehberlik hayat boyu sren, bireyin kendini ve

evresini tanmas iin yaplan yardnn
srelerini kapsar."

OZUMLU KONU
KAVRAMA TEST

Yukarda yaplan rehberlik tanm Rehberliin

hangi ynn vurgulamaktadr?

1. "Kendini gerekletirme Maslovv'un ihtiyalar

hiyerarisinin en st basamanda yer alr. Kendini
gerekletirme yaam boyu sren bir sretir."

A) Rehberliin sistemli ve profesyonel olduu

B) Bireyin sosyal uyum becerilerini
gelitirici
olduu
C) Amacnn bireyin kendini
gerekletirmesi
olduu
D) Yaplan yardmlarn izlenmesi iin
yaplan
almalar
E) Bireyin duygusal yaamna dnk olduu

Aadakilerden hangisi kendini gerekletirme

srecinde olan bir bireyin gsterecei bir
davran biimi deildir?
A) Baarszlklarn kabul edip; nedenlerini
aratrabilir.
B) Toplum kural ve normlarna kaytsz uyar ve
evresini bu ynde bilinlendirir.
C) evresindeki kiilerle etkili ve verimli ilikiler
gelitirebilir.
D) Kar cinsle baarl ve yakn ilikiler
gelitirebilir.
E) Yaplan eletirileri mantkl bir biimde
deerlendirebilir.

ZM:

Kendini gerekletirme srecinde olan bir birey

kendini olduu gibi kabullenmi, z saygs ve
benlik algs gl bir kiidir. Kendini
gerekletiren insan zorluklara kar mcadele
eder, yapt hatalar kabullenip bunlarn
nedenlerini aratrr ve bir daha ayn hataya
dmemeye alr. Kendini gerekletirmi insan
evresiyle olumlu ve kaliteli ilikiler gelitirir.
Kendini gerekletiren insann toplum kurallarna
katlm etkin bir katlmdr. Toplumun yararl ve
mantkl kurallarna uyar ve bunlar gelitirir.
Kendini gerekletirmi insan toplum kurallarna
kaytsz uyan insan demek deildir.

(Cevap B)

Rehberliin
amac
bireyin
kendini
gerekletirmesine yardmc olmaktr. Kendini
gerekletirme bir sonu deildir. Kendini
gerekletirme bir sretir ve hayat boyu devam
eder. Bu sebepten dolay rehberlik belli bir ya
dnemine hitap etmez, rehberlik hayat boyu
devam eden bir sretir.

(Cevap C)

Danann arzularna, dncelerine,

tercihlerine ve kararlarna nem vermek ve
onu deerli bulmak rehberliin hangi ilkesi
ile ilgilidir?
A) Herkese aklk
B) Empati

C) Sayg
D) Gizlilik
E) Gnlllk
Rehberliin temelinde insan hak ve sorumluluklar
ile yakndan ilgili demokratik ve insancl bir
anlay vardr. Herkes kendi seimlerini yapma ve
kararlar alma hakkna sahip olmaldr. Karlkl
anlay ve sayg her zaman geerlidir. (M.
Kepeolu, Rehberlik ve Psikolojik Danma,
s.22). Rehberlik ve psikolojik danma iin yardm
almak isteyen herkesin dili, dini, rk, rengi, gr
ne olursa olsun fikirleri deerlidir. Herkesin
dinlenilmeye ve sayg grlmeye hakk vardr.
(Cevap C)

-EGITM BLMLER4.

Bireylerin zellikleri ile mesleklerin

zelliklerinin ayr ayr incelenmesi ve bunun
sonucunda bireylerin zellikleri ile mesleklerin
zelliklerinin eletirilmesi yoluyla mesleki
almalarn yaplmas, aada verilen hangi
rehberlik modeli kapsamnda yer alr?

Rehberlik hizmetlerinde bireye sayg esastr.

Rehberlik bireyin her ynyle gelimesine
evresine uyum salamasna kendisiyle ve
evresiyle baarl olmasna yardm etmey
amalar. Rehberlik hizmetlerinin nihai amac
bireyin kendini gerekletirmesidir. Rehberlik
hizmetleri bu amalar iin alrken bireye,
bireyin kendisi hakknda karar verme yetkisine
sayg duyar. Dolaysyla rehberlik bireye eitli
seenekleri, alternatifleri, yollar gsterir. Yol
gstermek, belli bir seime zorlamak rehberliin
zyle badamaz.

A) Parson modeli
B) Karar vermeye yardmc bir sre olarak
rehberlik
C) Klinik yaklam
D) Eitim sreci ile kaynatrlm model
E) Geliimsel model

(Cevap B)

Rehberlik ilk defa Amerika'da Parson ile birlikte

meslek seimine yardm sreci olarak balamtr.
Daha sonra eitim salk vb. alanlara yaylmtr.
Dolaysyla Rehberlik hizmetlerine bireyin meslek
seimine yardm etme sreci olarak gren anlay
Parson modelidir.

(Cevap A)

91

|
tu
Q

'tc

Aadakilerden
hangisi
rehberlik
hizmetlerinin amalarndan biri deildir?

00

A) rencilerin Trk Milli Eitiminin amalar

dnda uygun olan zihinsel, bedensel,
sosyal
ynden gelimelerine yardm etmek
B) Topluma uyum salama srecinde ortaya
kan problemleri zebilme
yeterlilii
kazanabilmelerine yardm etmek
C) Yeni
durum
ve
ortamlara
uyum
salayabilmelerine yardm etmek
D) Etkili iletiim becerileri kazanabilmelerine
yardm etmek
E) Sosyal ilikileri gelitirebilmede, gerekli
tutum
ve becerileri kazanabilmelerine yardm
etmek

"E
J

"
5
LU

5. Aadakilerden hangisi rehberlik hizmetlerinin

amalarndan biri degildir?
A) rencilerin bedensel ve zihinsel yeteneklerini
tanyp etkili bir ekilde gelitirebilmelerine
yardm etmek
B) ilgi yetenek ve ihtiyalarna uygun dersleri ve
ders d etkinlikleri tanma ve semelerinde
onlara yol gstermek
C) lgi, yetenek ve deerlerine uygun bir ii veya
meslei tanyp, seebilmelerine yardm etmek
D) Bo
zamanlarn
etkili
bir
ekilde
deerlendirmelerine yardm etmek
E) Verimli atma alkanl kazanabilmelerine
yardm etmek

ZM:
Rehberlik bireyin kendisi ve evresiyle bark ve
uyumlu bir birey oimas iin yardm verir. Bu
noktadan bakldnda Trk Milli Eitimin
amalar dnda gelimesine yardm etmek,
rehberlik ilkeleriyle elimektedir. Trk diti
eitimin amalar dnda birey (renci)
gelimesi,
renenin
iinde
bulunduu
toplumla atmas uyumsuz olmasna yol
aar. Bu durum rehberlik hizmetlerinin temel
amac ve ilkeierine aykrdr.

(Cevap A)

92-

-PSKOLOJK DANIMA VE REHBERLK9. Rehberlik ilkeleriyle ilgili olarak;

7. I. Rehberlik tm rencilere aktr.

II. Rehberlik problemi olan rencilere aktr.

I- Bireysel farkllklara sayg esastr.

III.

II-

Her birey seme zgrlne sahiptir.

IV. Rehberlik okul dneminde yararlanlan bir

hizmettir.

III- Bireyi tanmak esastr.

IV-Rehberlik ilkretimin ayrlmaz bir parasdr.

V. Rehberiikte gnlllk esastr.

V- Rehberlikte bireye kol kanat germe vardr.

Yukardakilerden hangisi rehberlik ilkelerinden

deildir?

Yukarda verilen ifadelerden hangileri kesinlikle

dorudur?
A)
B)
C)
D)
E)

II ve IV yanlr. nk rehberlik, problemi olan

rencilere deil, tm rencilere aktr. Ayrca
rehberlik okul dneminde yararlanlan bir hizmet
deil hayat boyu yararlanlan bir hizmettir.

8. Kendini gerekletiren insann zellikleriyle

ilgili olarak aadaki ifadelerden hangisi
yanltr?
zerk bir yaplar vardr
Yaamdan doyum salarlar
Yalnz kalabilme gcne sahiptirler
Toplum iinde olmaktan holanmazlar
Kendileri dtnda sorunlarla ilgilenirler

Kendini gerekletiren insan A, B, C ve E

seeneklerindeki zelliklere sahiptir. Fakat D
seeneindeki zellik kendini gerekletiren
insann deil, gerekletiremeyen insann
zelliidir.
(Cevap D)

III-IV-V
II-III-IV
I-II-V
I-II-IV
l-ll-lll

I, II, III. dorudur. IV. yanltr nk rehberlik

ilkretimin deil, eitimin ayrlmaz bir parasdr.
V. yanltr nk rehberlikte bireye kol kanat
germe, bireyi kollama yoktur.

(Cevap C)

A)
B)
C)
D)
E)

Gizlilik esastr.

(Cevap E)

10. Bir okulda rehberlik hizmetlerinin kaliteli ve

verimli olabilmesi, aadaki rehberlik
ilkelerinden hangisiyle daha ok salanr?
A) Rehberliin tutumsal boyutunda yeterli olmak
B) Rehberliin sosyal boyutunda yeterli olmak
A) Ortak ve yeterli bir rehberlik anlay
oluturmak
C) Rehberlikte gizlilik ilkesine uymak
E) Rehberlik uygulamalarnda bireysel farklara
sayg gstermek.

Bir okulda, okulun psikolojik danman (uzmar)

ne kadar iyi olursa olsun tek bana rehberlik
hizmetlerini kaliteli, verimli yrtmesi imkanszdr.
nk rehberlik hizmeti okulda renciyle ilgili
herkesin katlaca bir takm almasyla en iyi
ekilde yaplabilir. Bu da ancak ortak bir rehberlik
anlay oluturmakla mmkndr.

(Cevap C)

-EGITIM BILIMLERI11. Aadakilerden hangisi rehbertik hizmetleriyle

retim hizmetleri arasndaki fark gsteren
ifadelerdendir?

CEVAPLI KONU
KAVRAMA TEST

A) retim hizmetleri zorunludur. Rehberlik

hizmetleri ise gnllle dayanr.
B) retim hizmetleri bireyin i dnyasna
ynelikti, Rehberlik hizmetleri ise bireyin d
dnyasna yneliktir.
A) retim hizmetleri daha ok bireye yneliktir.
C) retim hizmetleri gnlldr, Rehberlik
hizmetleri ise zorunluiua dayanr.
E) retim hizmetleri bireyin davranlaryla
ilgilidir, rehberlik hizmetleri ise sadece
duygusal dnyasyla iigilidir.

1. Okullarda rehberlik uygulamalarna yer veren

rehberlik modeli aadakilerden hangisidir?
A) Parson modeli
A) Karar vermeye yardmc bir sre olarak
rehberlik
B) Klinik yakiam
C) Eitim sreci ile kaynatrlm model
E) Geliimsel model

Bu soru rencilerin rehberlik hizmetleri ile

retim hizmetleri arasndaki fark kavrayp
kavramadklarn anlamaya yneliktir. B, C, D
seeneklerinde verilen bgilerin hepsi yanl tersi
dorudur. Aslnda rehberlik hizmetleri bireye
ynelik, gnllle dayanr, bireyin i dnyasna
yneliktir. E seenei de doru deil nk
rehberlik bireyin sadece duygularyla deil
davranlaryla da ilgilidir. Rehberlik hizmetleri
gnlllk esasna dayanrken retim daha ok
zorunludur. ikemizde zorunlu ilkretim var.

2. Aada verilen ifadelerden hangisi

dorudur?

(Cevap A)
o
UJ

BilgiNotuf
KPSS'de adaylarn dtkleri en byk hatalardan
biri, rehberlik sorularn hafife almalardr. Adaylar
rehberlik sorularn ok kolay bulmakta, bu yzden
konuya yeterince almamaktadr. Oysa yaptmz
aratrmalar gsteriyor ki, adaylar rehberlik blm

93

A) Rehberlik hizmetlerinde bireye

yardm
ederken onlar eitli ynleri ile
tanmak
esastr
B) Rehberlik hizmetlerinde kullanlan
teknikler
rehberliin amalarndan biridir
C) Snf rehber retmeni rehberlik
hizmetlerne
destek verme adna her trl teknii
uygulayp
sonularn yorumlayabilir
D) Rehberlik
hizmetlerinde
bir
tekniin
kullanlmas, ounlukla renciyi
tanmada
yeterlidir
E) Rehberlik hizmetlerini yerine getirecek
olan
bireyler kendilerine uygun testler
gelitirip
uygulayabilirler

sorularnda ok hata yapmaktadr. Bu yzden,

adaylara rehberlik konusuna dikkatle almalarn

3. Aadakilerden hangisi rehberlik hizmetlerine

yn veren ilkelerden biri olamaz?
A) Rehberlik hayat boyu yararlanlabilecek bir
hizmettir
B) Rehberiik kriz durumlarnda bireye ynelik
olarak sunulan bir hizmettir
C) Rehberlik hizmetlerinden yararlanmak istee
baldr
D) Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri
renci ile ilgili herkesin ortak bir anlay
ve
ibirlii iinde almasn gerektirir
E) Rehberlik bireye dnktr ve onun deerine
nem verir

94-

-PSKOLOJK DANIMA VE REHBERLK.

4. Aada verilen seeneklerden hangisi doru

deildir?
A) Rehberlik hizmetlerinde bireysel farkllklar
dikkate alnr
B) Rehberlik hizmetlerinde sreklilik ve
gnlllk esastr
C) Btn rencilerin rehberlik ihtiyalar ayndr
D) Rehberlik hizmetlerinin amalarndan biri,
bireyin evresiyle etkili iletiim kurmasna
yardmc olmaktr
E) Rehberlik hizmetleri bireyin bulunduu her
alanda verilir

5. Aadakilerden hangisi rehberlik hizmetine

duyulan ihtiyacn artmasn salayan
nedenlerden biri deildir?
A) Eitimde bireyin duygusal ynne verilen
nemin giderek artmas
B) Demokratik toplumlarda bireylere tannan
seme zgrl
C) Meslek eidinin artmasyla seimin
zorlamas
D) Okullarda
renci-retmen
saylarnn
giderek artmas
E) Psikometrideki gelimeler

6. Rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinin

temel
amac,
bireylerin
kendilerini
gerekletirmelerine
yardmc
olmaktr.
Aadakilerden hangisi kendini gerekletiren
bireylerin zelliklerinden biri olamaz?
A)
B)
C)
D)
E)

retkenlik
Gelecekle ilgili nemli kayglar tama
Deiikliklere ak olma
Salki ilikiler kurma
Kendisiyle bark olma

7. Bir okulda yrtlen rehberlik ve psikolojik

danma hizmetleri ada eitim anlay
erevesinde aada verilen boyutlardan
hangisinin kapsamnda yer alr?
A)
B)
C)
D)
E)

renci kiilik hizmeti

Ynetme hizmeti
retim hizmeti
Okul aile birlii
Deerlendirme hizmeti

Salk sorunlar yznden eitimine devam

edemeyen bir renci, tedavi olmak iin
aadaki hangi hizmetten yararlanr?
A) retim
B) Rehberlik ve psikolojik danma
C) Eitsel rehberlik
D) Geliimsel rehberlik
E) renci kiilik hizmeti

9. Aadakilerden hangisi renci Kiilik Hizmeti

kapsamnda verilebilecek hizmetlerden biri
deildir?
A)
B)
C)
D)
E)

Denetim hizmeti
Salk hizmeti
Rehberlik hizmeti
zel eitim hizmeti
Sosyal yardm hizmeti

95

-EGITIM BILIMLERI10. Aada verilen hangi rehberlik modelinde

bireyin yaam boyunca iinde bulunduu
geliim dnemlerini salkl ekilde atlatmasna
yardmc olma amac sz konusudur?

13. agda anlaya gre Eitim'i tam olarak

tanmlayan madde aadakilerden hangisidir?
A) Bireyin bedensel, duygusal ve sosya!
yeteneklerinin gelitirilmesi
B) Bireyin kendisi ve toplum iin gelitirilmesi
oluumu
C) Bireyin tm olarak nce kendisi, sonra toplum
iin en uygun dzeyde gelitirilmesi
D) Bireyi topluma uyum yapacak ekilde
getitirme
E) Bireyi ilgi ve yeteneklerinin farkna vardrmak

A) Parson modeli
B) Karar vermeye yardmc bir sre olarak
rehberlik
C) Klinik yaklam
D) Eitim sreci ile kaynatrlm model
E) Geliimsel model

11. Aadakilerden hangisi rehberlik ilkelerinden

degildir?

14. Aadaki
ifadelerden
hangisi
hizmetlerinin ilkeleriyle bajdamaz?

A) Rehberlik
hizmetlerinden
yararlanmak
gnlll gerektirir
B) Rehberlik hizmetlerinin yrtlmesinde gizlilik
esastr
C) Rehberlik hizmetleri sorunlu rencilere
yneliktir
D) Rehberlik hizmetleri eitimin ayrlmaz bir
parasdr
E) Rehberlik hizmetlerinde bireysel farkllklara
sayg esastr

rehberlik

A) Rehberlik hizmetleri tm bireylere aktr.

B) Rehberlik hizmetlerinde gizlilik esastr.
C) Tm rencilerin deil de problemli renciler
rehberlik servisine gnderilir.
D) Okuldaki tm birimlerin ibirlii ile yrtlr.
E) Rehberlik tm yaam boyu yararlanlabilecek
bir hizmettir.

"5

12. Aadakilerden hangisi geleneksel

yaplan eletirilerden biri deildir?

rehberliin temei

okula

A) Yalnz akademik baarya nem verir

A) Duygulardan
soyutlanm
yzeysel
yaantlarla yetinir
B) Daha ok yarma ortam yaratr ve
rencilerinde
yetersizlik
duygular
olumasna neden olur
C) Bireysel farklar dikkate alr ve rencilerin
kendi yetenek ve ilgilerini gelitirmelerine
yardmc olur
E) rencilere yaama aktif uyum yapabiiecek
zellikler kazandrmada yetersiz kalr

15. Aadakilerden hangisi

ilkelerinden biri deildir?
A) Rehberlik uygulamalar her okulun ama ve
ihtiyalarna
uygun
olan
alanlarda
younlatrlmaldr
B) Her okul iin geerli olabilecek tek tip ve
standart bir PDR program yoktur
C) Okullarda nitelikli ve etkin eitim program,
PDR hizmetlerinin etkin bir biimde
sunulmasn gerektirir
D) PDR programn okullarda snf rehber
retmenleri hazrlamaldr
E) Rehberlik hizmetleri eitimin ayrlmaz bir
parasdr

96-

-PSKOLOJK DANIMA VE REHBERLK-

16. Aadakilerden hangisi "rehberliin temelinde

insan hak ve sorumluluklar ile yakmdan ilgili
demokratik ve insancl bir anlay vardr" ilkesine
uvmaz?
A) Her rencinin rehberlie ihtiyac vardr
B) Her birey deerlidir
C) Kendini ynetme hak ve sorumluluu bireye
braklmaldr
D) Rehberlik otoriter ve koruyucu tutum ile
badamaz
E) Karlkl anlay ve sayg herzaman geerlidir

17. Aadakilerden hangisi

ilkelerinden biri deildir?

rehberliin temel

A)
B)
C)
D)

Her birey seme zgrlne sahiptir

Rehberlik hizmetlerinin odanda okul vardr
Rehberlik hizmetleri tm rencilere yneliktir
Rehberlik
hizmetlerinde
toplumsal
sorumluluklar ihmal edilemez
E) Rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinin
yrtlmesinde bilimsellik esastr

18. Aadakilerden
gerekletirmekte
beklenmez?

olan

hangisi
bireyde

kendini
bulunmas

A) Bakalar hakknda olumlu dnr.

B) Kendine ve bakalarna saygldr.
C) Gerekidir, kim olduunun ve ne
olabileceinin farkndadr.
D) Gemiten ok gelecee dnktr.
E) abuk karar verir, korkusuzdur risk almaktan
korkmaz.

o
.gj

"

1.D

CEVAP ANAHTARI
2.A

3. B

4.C

5. D

6. B

7.A

8. E

9.A

10. E

11.C

12. D

13. C

14. C

15. D

16. A

17. B

18. E

-ETM BLMLER-

97

IKMI SORULAR
ve ZMLER

Kendini gerekletirmekte olan bireyin tad

zellikler, aslnda psikolojik sal yerinde olan
ada insanda bulunmas gerekli zelliklerdir.
Kendini gerekletirmekte olan birey daha yeterli
bir kiilie sahiptir; daha verimlidir. Kim olduunu
gereki bir gzle alglad gibi kim olabilecei
hakknda daha tutarl bir gre sahiptir.
(Kepeolu, 2001, s: 15) Kendini gerekletirmi
insan; kendini tm ynleryle kabul eder ve
gelitirir, bulunduu toplumun deerlerine uyum
salar, benliini tehdit eden tehlikelerin
bilincindedir ve bunlara kar mcadele eder.
Ayrca kendini gerekletirmi birey eletirel
dnme becerisini gelitirmitiryani olaylar farkl
alardan grebilir. A seeneinde belirtildii gibi
doru kararlarn sadece yetikinler tarafndan
verildiini dnmek tek boyutlu bir dnmedir
ve kendini gerekletirmi bir bireyin zellii
deildir.

1. Aadakilerden
hangisi
rehberliin
ilkelerinden birisi degildir? (2001 KMS)
A)
B)
C)
D)
E)

Tm bireylere ak olmas
t vererek gerekletirilmesi
Eitimin ayrlmaz bir paras olmas
Her bireyin deerli olduuna inanlmas
Hizmetlerin bir btn olmas

(1) Rehberlik demokratik ve insancl bir yaklama

dayanr.
(2) Rehberlik bireye dnktr ve ona deer verir.
(3) Rehberlik bireyin bir btn olarak tm
kapasitelerini kendine en uygun dzeyde
gelitirmeyi esas alr.
(4) Rehberlik tm eitim programnn ayrlmaz ve
tamamlayc biryann oluturur.
(5) Rehberlik gnllle ve ibirliine dayanr.

(Cevap A)

(6) Rehberlik insann yaamnn her dneminde

gerek duyulabilen sistemli ve profesyonel bir
yardm hizmetidir. (Kepeolu, 2001, s.20).
Rehberliin ilkeleri zetle yukarda sralanmtr.
Ancak rehberlik asla bir t verme hizmeti
olamaz. Rehberlik bireye yollar gstermek ve bu
yollar arasndan uygun kararlar vermesine
yardmc olmaktr, yani bireyin sorunlarla baa
kabilme gcn gelitirmektir.
(Cevap B)

2.

Aadakilerden hangisi, kendini

gerekletirmi bir bireyin zellii degildir?
(2001 KMS)
A) Sadece yetikin ve kltrl kiilerin doru karar
verebileceklerini dnmek.
B) D dnyay ve dier insanlar olduklar gibi
kabullenmek.
C) Bir konunun farkl biimlerde de ele alnabilecei
grnde olmak.
D) Tm insanlarn eit deerde olduuna inandn
ortaya koymak.
E) Sorunlar kiiselletirmeden, nesnel bir biimde
ele alabilmek.

3.

Aadaki ifadelerden hangisi rehberliin temel

amacn ortaya koyar? (2001 KMS)
A) Bireyin eitli zellikleri hakknda bilgi toplamak
B) Bireyin ihtiyalarn belirleyip okulun yakn
evresini buna gre dzeniemek
C) Bireye ne yapmas gerektiini sylemek
D) Bireyin kendisini tanmasna, evresindeki
olanaklar fark etmesine yardmc olmak
E) Bireyin sorunlarn belirlemek

98-

-PSKOLOJK DANIMA VE REHBERLK.

Trk Eitimi'nin genel amalarndan biri "beden,

zihin, ahlak, ruh ve duygu bakmlarndan dengeli ve
salkl ekilde gelimi bir kiilie ve karaktere
sahip, yapc, yaratc ve verimli kiiler yetitirmektir".

Rehberlik almaiar ile eriilmek istenen bir

sonu olarak, rehberliin amac bireyin kendini
gerekletirmesine yardm etmektir. (Kepeolu,
2001, s. 14) Kendini gerekletirme basit bir
sonu deildir. Kendini gerekletirme bir sretir
ve yaam boyu devam eder. Kendini
gerekletirme srecinde bulunan birey kendini
aklc bir ekilde deerlendirir, evresinin
farkndadr, evresinin olanaklarn iyi kullanr.
Kendini gerekletirmekte olan birey kendine ve
evresine sayg duyar, kendini olduu gibi kabul
eder ve duygularn aklamaktan kanmaz.
Rehberliin amac asla birey hakknda bilgi
toplamak deildir toplad bilgileri bireyin
kendisini tanmas ve farkndaln arttrmas iin
kullanmaktr. Rehberlik bireye ne yapacan
sylemek ya da t vermek deil bireye
seenekler sunmak ve bunlar arasndan kendisi
iin uygun olan seebilecek dzeye ulatrmaktr.

Bu ama, hangi nitelikteki bir rehberlik

anlay
ile ifade edilebilir? (2003 KPSS)
A)
B)
C)
D)
E)

(Cevap D)

>
4. retmen - renci ilikisinin salkl olabilmesi
iin aadakilerden hangisi gerekli dcgildir?
(2002 KPSS)
A) retmenin iten ve samimi olmas
B) retmenin olaylara rencilerin bak
asyla bakabilmesi
C) retmenin, baarl olsun olmasn tm
rencilere eit lde deer vermesi
D) retmenin, renme - retme etkinliklerinde
rencilerin gereksinimlerini gz nne almas
E) retmenin renim dzeyinin velileriyle eit
olmas

UJ

nleyici
Geliimsel
Problem odakl
Aratrc
Bilgilendirici

Rehberlik hizmetlerini kriz ya da problem

durumlarna zm bulmak olarak gren klasik
yaklamlara bir tepki olarak ortaya kan
geliimsel rehberlik yaklamna gre, bireylerin
hayatlarnn her dneminde baarmalar gereken
bir takm geliim grevleri vardr. Bireylere
verilecek rehberlik yardmnn amac bu geliim
grevlerini
baaryla
tamamlamalarn
kolaylatrmak ve desteklemektir. (Kuzgun 1988)
Bireylerin geliim grevlerini yerine getirmesine
yardmc olmaktr.
Geliimsel
rehberlikte
ama,
rencinin
bedensel, zihinsei, duygusal ve sosyai adan
salkl ve dengeli gelimelerine yardmc
olmaktr. Bu ama soruda belirtilen milli
eitimin amacyla uyumaktadr.
(Cevap B)

Snfta olumsuz bir davran olan hrszlk

meydana gelmitir.
retim hizmetlerinin daha verimli verilmesi
muhakkak veli retmen ibirliine dayanr. Ancak
bu ibirliinin etkili olmas iin velilerin renim
dzeylerinin retmenle eit olmas gerekmez.
retmen tm veiileriyle ayn derecede iliki
gelitirebilmelidir.
(Cevap E)

gretmen aadaki sorulardan hangisini

yneltirse ak-ulu soru olur? (2004 KPSS)
A)
B)
C)
D)
E)

Kimyapt?
Ali sen mi yaptn?
Bu kt bir olay. Bu olay nasl gerekleti?
Kimgrd?
Yapan belli mi?

-EGITIM BIUMLERL

Ak ulu sorular cevaplaycya cevaplama

zgrl tanr. Ak ulu soru cevabnn direkt
olarak belli olmad; evet, hayr, var, yok vb gibi
direkt bir cevab olmayan sorulardr. Kapal ulu
sorularn cevab ksa, net ve bellidir. Kim yapt?
Ahmet, Mehmet, Aye vb., Ali sen mi yaptn? Evet
ya da hayr, Kim grd? Fatma, Mehmet vb., Yapan
belli mi? Evet belli ya da hayr belli deil. Grld
gibi A,B>D ve E seeneklerindeki sorularn cevaplan
ksa net ve bellidir uzun uzadya anlatlacak bir ey
yoktur. Fakat C seeneindeki soru cevaplaycnn
cevab istedii gibi organize etmesine imkan verir.
Cevaplayc bu soruyu istedii gibi yantlayabilir.

Bireyin olumsuz deneyimleri birey asndan

tecrbe olarak deerlendirilmelidir. Bu bireyin
her karlat sorunda yeni ba etme
becerileri
gelitirmesini
salar.
Yeni
becerilerin kazanlmas ise onun geliimine ve
uyumuna yardmc olur. Cevap D seeneidir.
(Cevap D)

9.

Aadakilerden
hangisi
rehberlik
tanmndaki ortak elerden birisi deildir?
(2005 KPSS)
A)
B)
C)
D)
E)

(Cevap C)

7. Aadakilerden hangisi z saygs yksek olan bir

bireyi betimlememektedir? (2004 KPSS)
A)
B)
C)
D)
E)

99

Kendine gvenen
Duygularn aa vurabilen
Riski gze alabilen
Kendini deerli bulan
Savunma mekanizmalarna bavuran
"to

z saygs yksek bireyin zellikleri: Kendi ve "^

bakalar hakknda iyi dncelere sahiptir, gereki 'E
bir benlik kavramna sahiptir, yaratcdr, kendini >~
kabul eden bir yapya sahiptir, duygularn dile
getirmekten ekinmez ve risk almaktan korkmaz.
Savunma mekanizmalar insanlarn sorunlarla baa
kmak iin kullandklar srelerdir. Ruh sal
yerinde olan insan savunma mekanizmalarn ok az
kullanr.

Profesyonel bir sretir

Bireye dnk bir hizmettir
Ama bireyin kendini gerekletirmesidir
Biryardm srecidir
t verme vardr

Gnmzde benimsenen ada rehberlik

anlaynn temelini oluturan ve her biri nemli bir
kavrama iaret eden baz anahtar szckler
dikkati ekmektedir. Bunlar arasnda "sre",
"yardm", "birey", "kendini anlama", "seim
yapma", "uyum salama", "kendini gerekletirme"
gibi szcklere sk rastlanmaktadr. (M.
Kepeolu, Psikolojik Danma ve Rehberlik,
s.11) Rehberlik bireyin kendini gerekletirmesi,
evresine uyum salamas iin verilen bir yardm
srecidir. Rehberlik anlaynda t verme, ne
yapacan syleme, onun yerine kararlar verme,
yarglamayoktur.
(Cevap E)

(Cevap E)

8.
Rehberlik anlay asndan bireyin olumsuz
deneyimleri, aadakilerden hangisi iin nemli
bir frsat oluturabilir? (2004 KPSS)
A)
B)
C)
D)
E)

Yanlgya dmeme
derolma
Kendini kantlama
Gelime ve uyma
Bakalaryla mcadele etme
c
c
a

't

10. Aadakilerden hangisi PDR'de her

bireyin
kendini
gerekletirmeyi
amalamadn gsteren uygun bir
seenektir? (2005 KPSS)
A) renciye alaca kararlarda yardmc
olmak
B) Her
birey
doutan
gizilglerini
gerekletirme eilimine sahiptir
C) rencilerin topluma uyumlu
bireyler
olmalarn salamak
D) Bireylerin verecekleri kararlara saygl

olm
ak
E)
Her
alan
da
bire
ysel
geli
imi
dest
ekle
mek

100-

-PSKOLOJK DANIMA VE REHBERLK-

Kendini gerekletirme gnmzde Rehberlik ve

Psikolojik Danma ile ilgili tm hizmetlerin amac
olarak grlmektedir. Hmanistik psikolojinin
ortaya att bu kavramn temelinde h9r bireyin
deerli olduu yatm aktadr. Kendini
gerekletirme insan davranlarna yn veren
ana gd olarak grlmtr. Her birey kendini
gerekletirme amac ile yaar yani gizil glerini
gelitirme eilimindedir.
(Cevap B)

11. Aadakilerden hangisi renci kiilik

hizmetlerinin amalarndan birisi deildir? (2005
KPSS)
A) htiyac olan rencilere sosyal yardmda
bulunmak

B) rencilere salk hizmetleri sunmak

.?
C) Psikolojik
danmanlk
hizmetlerinde "-!
bulunmak

D) Bireylerin gizilglerini gelitirmek

E) Bireysel farkllklar ortadan kaldrmak

5

2M:
renci kiilik hizmetleri genellikle rencilerin
barnma, beslenme, salk, serbest zamanlar
deerlendirme gibi ihtiyalarn giderecek
yardmlar yannda, onlarn gizilglerini gelitirme,
yetenek ve ilgilerine uygun okul ve meslek seme,
insanlarla daha iyi ilikiler kurabilme gibi, kiilik
geliimleri ve uyum sorunlarnn zm iin
onlara yaplacak yardm kapsamaktadr. renci
kiilik hizmetlerinin amac, rencinin eitim
ortamndan en yksek dzeyde yarar
salayabilmesi iin gerekli olanaklar hazrlamak
ve var olan engelleri kaldrmaktr. (Y. Kuzgun,
Rehberlik ve Psikolojik Danma, s. 3) renci
kiilik hizmetleri bireysel farkllklar kaldrmay
amalamaz, ama bireysel farkllklarla bireylerin
kabuldr.
(Cevap E)

12. Aadakilerden hangisi geliimsel rehberlik

anlaynn zellii deildir? (2005 KPSS)
A) Bireyin her ynden kendini gelitirmesine
yardm edilmelidir
B) Bireylerin
geliim
grevlerini
gerekletirmesine ilikin yardmlar ierir
C) Kendini
gerekletirme
hizmetlerin
temelindedir
A) Bireylere geliim srecinde destek olunmaldr
E) Sadece problemi olan renciye ynelik
hizmet verilmelidir

Rehberlikte geliimsel yaklam, rehberlik ve

psikolojik danma hizmetlerinin, program ya da
meslek seimi sorunlar ile snrlandrlmasna ve
bunalm durumiarnda dzeltici, are bulucu
yardmlar salamaya arlk vermesine bir tepki
olarak gelimitir. Geliimsel rehberlik bireyi
srekli geliim halinde olduu bir geliim
basaman baar ile geirenierin daha sonraki
geliim basamann geliim grevlerini daha lyi
baaraca gereine dayanmaktadr. (Y.
Kuzgun, Rehberlik ve Psikolojik Danma, s.19)
Geliimsel rehberiik rehberlii sadece sorunu olan
rencilere sunulan hzmetler olarak deil tm
bireyiere sunulmas gereken bir hizmet oiarak
grmektedir.
(Cevap E)

-EGITIM BILIMLERI

SINIFYONETIMI

101

SnfYnetlml

Snf ynetimi; renme iin uygun ortamn salanmas ve srdrlmesidir. retmen tarafndan
rencilerin nndeki alma engellerinin ortadan kaldnlmas, retim zamanmn uygun kullanlmas,
etkinliklere rencilerin katlmnn salanmas ve zamann ynetilmesidir.
Snf ynetimi, etkili bir renme srecinin gerekletirilmesi amacyla snf etkinliklerinin rencilerle birlikte
renciler iin ynetilmesidir. Dier bir ifadeyle, renmenin gerekletii bir evrenin oluturulabilmesi iin
gerekli olanak ve srelerin, renme dzeninin ve renme ortamnn salanmas ve renme
kurallarnn belirlenerek iletilmesidir.
Snf ynetimi, eitim ynetimi srecinin ilk ve temel basamadr. Snf ynetimi, snf yaamnn bir orkestra
gibi ynetilmesidir. renci baarsn etkileyen deikenlerden biri de snf ynetimidir. renciler arasndaki
bireysel farkllklar kadar snfn iyi ynetilip ynetilmedii de renci baarsn etkilemektedir.

1. SINIFIN ZELLKLER
Snf ortamnda alnan kararlarda snfn baz zelliklerinin dikkate alnmas gereklidir. Snfn kendine zg
zeilikleri unlardr:
a) ok boyutluluk: Snfta meydana gelen olaylar
genellikle ok boyutludur. Snfta ayn anda birok
olay meydana gelmektedir.
b) Ezamanllk: Snfta ayn anda birok ey
meydana gelmektedir.
c) abukluk: Snfta meydana gelen olaylar hzla
gerekleir, ara vermez. Sieber, retmenlerin
saatte ortalama 16, gnde 87, ylda tahminen
16.000 kez rencinin gzlenebilen davrann
deerlendirdiklerini, onlara tepki gsterdiklerini
belirtmitir.

d) ngrlemezlik ve Aklk: Snfta meydana

gelen olaylar sk sk nceden bilinmeyen ve tahmin
edilemeyen olaylardr. Snfta retmen-renci
ilikisi aktr.
e) Tarih: Zamanla snfn bir gemii ve tarihi oluur.
2. ETKL SINIF YNETMNN LKELER
1. rencilerle iyi ilikiler kurma ve gelitirme:
rencilerin isimlerini renmek, onlar hem ders iinde hem de ders dnda tanmaya almaktr.
rencilerle iyi ilikiler gelitirmek, onlara genel, klielemi tepkiler vermekten ok, kiisel zelliklerine
gre tepki vermektir.
2. Yeterli hazrlanma: Ders ara ve gerelerini
rahat kullanmak, bunlar, kullanlacak ynteme gre
dzenlemek ve eksiksiz saiandndan emin
olmaktr.
3. Ders esnasnda eitim ara-gerelerinin ve
renci almalarnn rgtlenmesi: Btn snf
ve gruplarn katlaca ya da bireysel nitelikteki
almalarn ne zaman ve nasl yaplacann
belirlenmesi, snf ii ve d hareketlerin farknda
olma, renme etkinliinin gerekletii ortam iyi
tanma ve etkili biimde kullanmaktr.
4. zel pedagojik yeterlilikler: rencilerle empati
kurarak, onlarn sorgulama ve aklama yetenekleri
gelitirilmelidir.
5. retmenin kiisel zellikleri: retmenin
kendisini etkili biimde sunabilmesine ilikin
niteliklerdir.
3. SINIF YNETMNDE RETMENN ROL
retmenin snf ortamndaki grevi; rencilerde hedefler dorultusunda istendik davran deiikliklerini
meydana getirmektir. Snf ynetimi; retimin ve renci davraniarnn ynetilmesini, renme aktivitelerinin
planlamasn, aktiviteler aras geii, snfn fiziksel dzeninin organizasyonunu, renme materyallerinin
hazrlanmasn, snf ii etkinliklerin ve hazrlklarn kontrol edilmesini, snf

102-

-SINIF YONETIML

prosedr ve rutin ilerin yaplmasn, zamann etkili

kullanmn, snftaki alma koullarnn
gelitirilmesini, retimi engelleyici unsuriarn
ortadan kaldrlmasn ngren faaliyetlerden oluur.

uygulanabilmesi iin retmenlerin takmla karar

alma sreci yaklamn kullanmas gerekir.

retmenin
eitimsel/retimsel
iiderlii;
rencilerin baarlarn artrc, istendik davranlar
gstermesine ynelik gerekli nlemleri almas
anlamna gelmektedir.

Snf ynetimi etkinliklerini be temel boyut altnda

toplamak mmkndr.

Bir retim liderinin en nemli grevi, renciler iin

bir renme evresinin oluturulmasdr. retim
evresini oluturma ve yaplandrma rol, retim
liderliinin temelini oluturmaktadr. Okulda retim
lideri olarak retmenin;

Snf ortamnn fiziksel evresine ilikin faktrler

grsel, iitsel, snma faktrleri, meknsal ve kiisel
alan faktrleri olmak zere snflandrabilir (renci
says, s, k, renk, grlt, temizlik, grnm,
estetik, oturma dzeni).

4. SINIF YNETMNN BOYUTLARI

1. Fiziksel Dzen (Fiziksel Ortamn Ynetimi):

a. Snfn
akademik
amalarnn 1-16 renci
gerekletirilebilmesi iin gerekli kaynaklar
salamas,
16-25 renci

: Kk snf

b. renci baarsn ykseltmeyi temel ama 25-st renci

olarak belirlemesi,

: Byksnf

: Orta byklkte snf

c. renci merkezli retim yntemleri ve Snfta k dzeyinin ok dk ya da yksek

olmas retmenin ve rencinin iini gletirir,
yaklamlarn savunmas,
gz yorar, dikkatsiziik ve sinirlilik yapar. Snfta oda
d. retim
uygulamalarnn
gelitirilip scakl (20 derece civarlarnda) olmas gerekir. o
ynlendirilmesi iin retim ve program konular Grlt, ou retmenin duyarl olduu bir .
hakknda bilgi ve beceriye sahip olmas,
52 konudur. Snf iin liseye kadar scak renklerden ^
e. Bireylerle, kk ya da byk gruplarla sar, pembe, eftali rengi, lise ve sonrasnda mavi
ve mavi-yeil tonlar nerilmektedir. Snfta oturma ^r
iletiimde etkili olmas,
dzeninin kme ya da U eklinde olmas karlkl >f. renci baarsna ynelik snfta ibirliki bir etkileimi kolaylatrr. retmenin renciyle
alma ortam salamas ve takm almasn etkileime girmesini gerektiren ok zel bir durum
gerekletirmesi,
yoksa retmenin, rencinin kiisel alanna
g. Snf toplumu duygusu ve bilincini rencilere girmemesi gerekir (Yakn kiisel alan 45-75 cm
arasndadr).
alamas,
h. D dnya ile balanty salayan lider olmas,
yeni aratrmalar ve fikirleri okula getirmesi ve
rencileriyle paylamas,

Etkili snf ynetimi konusunda yaplan almalar,

iyi bir snf dzenlemesinin drt temel anahtar
olduunu vurgulamaktadr:

i. Okul iinde ve dnda, okulun btn olarak

fiziksel ve felsefi adan ne olduunu personel,
renci ve velilerin gznde grlebilir bir hayal
(resim) olarak yaratabilmesi iin vizyoner bak
asna sahip olmas gerekmektedir.
retmenler, rencilerin snfta karar alma
srecine katlmna izin vermeli ve yaplan
hatalar anlayla karlamaldr. Srekli gelien
bir snf kltr yaratmak iin, retmenler
rencilere gvenmeli ve onlarn ilgi alan
ierisine giren konularda, sorumlu olmalarn
salayacak karar verme yetkisini aktarmaldr.
retmen snfta iyi bir takm lideri ve yetki
aktarcs olmaldr. Snf ynetiminin baaryla

a. Trafii youn alanlar rahatlatlmaldr:

retmen masas, renci sralar, kap, kitaplk ya
da retim materyallerinin bulunduu yerler trafii
youn alanlardr. Bu alanlar olabildiince birbirinden
uzak planlanmaldr.
b. retmen btn rencileri kolayca
grmelidir: renciler sralarnda alrken,
retmen sunu ya da gsterim yaparken btn
rencilerini kolayca grebilmeli ve onlarla gz
temas kurabilmelidir. Bylece retmen, destee
gereksinim duyan renciye kolayca ulaabilecektir.
retmenin renciyi kolayca grebilmesi, etkili
snf ynetiminde byk bir admn atlmas
demektir.

-EGITIM
BILIMLERIc. Sk kullanlan materyallere kolay ulalmaldr:
retmen ya da rencilerin ska kulland
materyallere kolayca ulalmas, planlanan etkinliin
zamannda balayp bitirilmesini salar.
d. renciler retimsel sunumlar rahatlkla
grebilmelidir: renciler sra ya da sandalyelerini
evirmeden, arkaya ya da yana dnmeden,
yerlerinde otururlarken retmenin sunumunu,
tahtay, haritay, tepegz ya da kullanlan baka bir
arac rahatlkla grebilmeli ve izleyebilmedirler.
Aratrmalar kk okullarda kiiler aras ilikiler,
renci-retmen etkileiminin, program ve retim
uygulamalar daha iyi yrtlmektedir. Kk
okullarda renci baars ve retmen morali
yksek
dzeydedir.
Disiplin
problemi
yaanmamaktadr. Kk snflarda renci baars
ykselmektedir.
2. Plan ve Program Etkinlikleri (Yilk, nite,
Ders, Gnlk Planlar) (retimin Ynetimi)
Hedefler esas alnarak yllk, nite, gnlk ve ders
planlarnn yaplmas, kaynaklarn belirlenip
dalmnn salanmas, i ve ilem srelerinin
belirlenmesi, eitim ara-gerelerinin salanmas,
yntemin seilmesi, renci zelliklerinin
belirlenmesi,
geliimlerin
izlenmesi
ve
deerlendirilmesi, renci katlmnn dzenlenmesi
etkinliklerini ierir.
3. Zaman Dzenine Ynelik Etkinlikler (Zaman
Ynetimi) (Akademik Takvim, Ders Sreleri vb.)
Etkili retim; renmeye ayrlan zamann
okluuna ve etkili kullanmna baldr. Snf iinde
geirilen zamann, eitli etkinliklere dalm,
zamann ders d ve bozucu etkinliklerle
harcanmamas, skcln nlenmesi, rencinin
zamannn ounu okulda-snfta geirmesinin
salanmas, devamszin nlenmesi bu boyut
iinde deerlendirilmelidir.
4. liki Dzenlemeleri (liki Ynetimi)
(retmen-renci
likisini
Belirleyen
Kurallarn Belirlenmesi ve Uygulanmas):
Snf kurallarnn belirlenip rencilere
benimsetilmesi, snf yaamnn kolaylatrlmasna
ynelik renci-renci, renci-retmen iliki
dzenlemeleri bu boyut iinde incelenir. Snf ii
iletiimde, genel olarak, kaynak retmendir.
retmen ve renci arasndaki ilikiler, iletiimde
kaynak-alc arasndaki ilikilerle benzerdir. Snf ii
iletiimde kaynan dier bir deyile retmenin

103

iletmeye alt mesajiar programda belirtilen ve

rencilerin kazanmas istenilen yeterliklerdir. Bu
yeterlikler bilgi, beceri ve tutum dzeyinde olabilir.
rencilerin kazanmas amalanan bu yeterlikler,
iietilerin retilii, aktarl ve alnndaki baar
oramnda gelitirilebilecektir. retmen kaynak
olarak mesajlar rencilerin anlayabilecei biimde
harmanlar ve onlara iletmeye alr. retmenin
snf ii iletiimde olduka dikkatli olmas
gerekmektedir. letmeye alt mesajlar
retmenin istedii biimde alglanmayabilir. Bu
durumda iletiim tam olarak gereklemi olmaz.
retmenin, snf ii iletiimi gerekletirebilmesi
iin, kaynak olarak rencisini dier bir deyile
alcy ok iyi tanmas gerekir.
nsann cmlelerine egemen olabilmesi iin,
konusuna egemen olmas gerekir.
Lloyd GEORGE
Snf ii iletiimde rencilerin zelliklerinin ve ilgi
duydukiar konularn kaynak (retmen) tarafndan
bilinmesi aktarlacak bilgilerin (mesajlarn) daha
kolay bir biimde iletilmesini salayacaktr. Bu
durum ayn zamanda kaynan kanal seimine de
uygunluk salar. Snf ii iletiimde alc renci
olurken genel iletiim sreci dnldnde
kaynak ile alc daimi olarak yer deitirmektedir.
retmen eitli mesajlar rencilere gnderirken
baz durumlarda renciler de retmenlere
mesajlar gnderirler. letiim sreci dinamik
olduundan snf ii iletiimde ve genel olarak
iletiimin olduu hemen hemen her ortamda kaynak
ile alc arasnda iki ynl bir ileti ak grlr.
Kaynak bazen alc, alc ise bazen kaynak
durumunda bulunabilir. Dnt, iletiim srecinde
taraflarn kendilerini ve birbirlerini biimlendirmede
kullanabilecekleri bir aratr.
Snf ierisinde dnt verme yntemleri:
retmenin szl dnt: Konuyu ok gzel
akladn. Konuya bir de u boyuttan bakalm!
retmenin yazl dnt: Deerlendirme ekli
(Not), kk uyarc notlar vb.
rencinin renciye dnt,
rencinin kendisini deerlendirmesi,
renciden retmene dnt.
letiim srecinde "dnt", alcdan kaynaa ynelen
bir mesajdr. Dolays ile mesaj esi iin belirtilen
zelliklerin tm "dnt" iin de geerlidir.

1045.
Davram
D zen l emel eri
Davranlarnm Ynetimi):

-SINIF YNETM(renci

Snf ortamnn istenen davran salayabilir hale

getirilmesi, olumlu snf ikliminin oluturulmas,
sorunlarn ortaya kmadan nce tahmin edilmesi
yoluyla, istenmeyen davranlarn nlenmesi, snf
kurallarna uyumun salanmas bu boyutta yer alan
hususlardr.
stenmeyen davranlarn nlenmesi iin; istenen
davranlar ne kararak tekrarlanmasn
salamak, pekitirmek, istenen davranlar
dllendirmek, rencilerin zayf ve gl ynlerini
tanyarak onlar gelitirmek gerekmektedir. Bunun
iin renciyi istenen davranlara yneltmenin bir
yolu; retmenin rnek, anlayl ve destekleyici
davranmasdr. retmen, istenmeyen davran
deil, istenen davran gndemde tutmal ve
retmen de bunun modeli olmaldr. Bir davran
istenmeyen yapan drt nemli lt vardr:

ocuun kendi renmesiyle snftaki dier

rencilerin renmelerini kesen ve dersi blen
davran istenmeyen davrantr (snfta grlt
karma),

Antisosyal nitelikte davran

eyalarn izinsiz alma),

(bakalarnn

Dier rencilerin ve bireylerin gvenliini

tehlikeye sokucu davranlar ortaya koyma
(Okula kesici alet getirme)

Okul ara-gerelerine ve dier rencilerin zel

eyalarna zarar verme (okulun duvarlarna yaz
yazma, camlar krma). Snfta problem yaratan
renciler drt tr istenmeyen davran sergiler:

OZUMLU
KAVRAMA TEST

retmenin snfta dersin ilenmesi esnasnda

btn rencileri grebilecei bir yerde
durmamas, iletiim boyutunda aadakilerden
hangisine yol aar?
A)Gremedii rencilerin ders d etkinliklere
ynelmesi
B)rencilerin iine kapanmas ve okula
gelmemesi
C)rencilerin kopya ekmeye ynelmesi
D)Okul eyalarna zarar vermesi
E) rencilerin kendilerini yalnz hissetmesi

retmenin snfta btn rencileri grebilecei,

gz temas salayabilecei bir yerde durmas
snf etkili ynetmesi asndan byk nem
tamaktadr. Gz emas kuramad renciler
ders d etkinliklere ynelebilir.
(Cevap A)

1. Davran bozukluu: Hrnlk, uyumsuzluk vb.

hareketlerdir. Bu gruptaki renciler ounlukla
otoriteye uymaz. Zaman zaman saldrgan olabilirler.
2. Uyum sorunlar: Yeni ya da farkl durumlara
ayak uydurmada glk ekmedir. Farkl gruplardan
ya da kt koullarda yaayan ailelerin ocuklar bu
gruplarda yer alabilir.
3. Olgun olmama: Bilisel ve duyusal yeniliklere
uyum salayamama halidir. Bu gruptaki rencilerin
dikkatleri zayftr ve okul almalarna ilgileri azdr.
4. Duygusal bozukluklar: Etkilere olumlu ve kabul
edilebilir tepki verememe halidir. Bu gruptaki
renciler kzgn ve sinirlidir. Hi beklenmedik
durumlarda stresli, saldrgan olabilirler ya da
korkaklk gsterebilirler.

Snfta eitim-retim lideri roln stlenen

retmenin aadakilerden hangi etkinlii
yapmas zorunlu deildir?
A) Snfn
akademik
amalarnn
gerekletirilebilmesi iin gerekli eitim
materyallerini salamas
B) renci baarsn ykseltmeyi temel ama
olarak belirlemesi
C) renci merkezli retim stratejileri, yntemleri
ve teknikleri uygulamas
D) Okula gelir salayc faaliyetlerde bulunmas
E) Eitim - retim ve ders programlar gelitirmesi
ve uygulamas

-EGITIM BILIMLERI-

retim lideri olarak retmenin;

a. Snfn
akademik
amalarnn
gerekletirilebilmesi iin gerekli kaynaklar
salamas,
b. renci baarsn ykseltmeyi temel ama
olarak belirlemesi,
c. renci merkezli retim yntemleri ve
yaklamlar savunmas,
d. retim
uygulamalarnn
gelitirilip
yniendirilmesi iin retim ve program konular
hakknda bilgi ve beceriye sahip olmas,
e. Bireylerie, kk ya da byk gruplaria
iletiimde etkili olmas,

105

3. Aadakilerden hangisi bir snfn

ynetildiinin gstergesi deildir?

iyi

A) Boa geen zaman, karklk ve kesinti ok az

olur.
B) renciler, retmenin ynlendirdii eitim
etkinlikleriyle meguldrier.
C) renciler
kendilerinden
beklenileni
yaptklarnda baar duygusu hissetmezler.
D) Anlaml ve ie ynelik bir snf atmosferi vardr.
E) renciler kendilerinden ne beklenildiini
biliyordur.

yi ynetilen bir snfta renciler kendilerinden

beklenileni yaptklarnda baar duygusu
hissederier. Snfta olumlu bir atmosfer ve ie
ynelik bir hava vardr.
(Cevap C)

f. renci baarsna ynelik snfta iblrliki bir

alma ortam salamas ve takm almasn
gerekietirmesi,
g. Snf toplumu duygusu ve bilincini rencilere
alamas,
h. D dnya ile balanty salayan lider olmas,
yeni aratrmalar ve fikirleri okula getrrmesi ve
rencileriyle paylamas,
i. Okul iinde ve dnda, okulun btn olarak
fiziksel ve felsefi adan n9 olduunu personel,
renci ve velilerin gznd9 grlebilir bir hayal
(resim) olarak yaratabilmesi iin vizyoner bak
asna sahip olmas gerekrrrektedir.
j) retmenler, rencilerin snfta karar alma
srecine katlmna izin vermeli ve yaplan hatalar
aniayla karlamaldr.
k) Srekli gelien bir snf kltr yaratmak iin,
retmenler rencilere gvenmeli ve onlarn ilgi
alan ierisine giren konularda, sorumlu olmalarn
salayacak karar verm9 yetkisini aktarmaldr.
retmen snfta iyi bir takm lideri ve yetki
aktarcs olmaldr.
retim lider oiarak, retmenin okula gelir
salama grevi sz konusu deildir.
(Cevap D)

retmenin eitim-retim srecinde alaca

kararlarda ncelikle aadakilerden hangisini
dikkate almas gerekir?
A) Veliler
B) renciler
C) Planlar
D) Program
E) Milli Eitim Bakanl

ada eitim anlaynda; retmenin alaca

kararlarda odak; rencidir. renci merkezli
eitimi hayata geirmek esastr.
(Cevap B)

106-

-SINIF YNETM-

5. rencilerin snf iindeki etkinliklerini

rgtlemek, retmenin hangi roln daha ok
vurgulamaktadr?
A)
B)
C)
D)
E)

Etkili retim; renmeye ayrlan zamann

okluuna ve etkiii kullanmna baldr. Snf
iinde geirilen zamann, eitli etkinliklere
dalm, zamann ders d ve bozucu etkinliklerle
harcanmamas, skcln nlenmesi, rencinin
zamannn ounu okulda-snfta geirmesinin
salanmas, devamszln nlenmesi zaman
boyutu iinde deeriendirilmelidir. retim sreci
esnasnda, planlama yapmak yerne ncesinde
planlama yapmak zaman kaybn nier.

Snf ynetimi
Mesleki rehberlik
Sosyalbeceri
Mesleki yardm
Dzenliolma

Snf ynetimi; renme iin uygun ortamn

salanmas ve srdrlmesidir. retmen
tarafndan rencilerin nndeki alma
engellerinin ortadan kaldnlmas, retim
zamannn uygun kullanlmas, etkinliklere
rencilerin katlmnn salanmas ve zamann
ynetilmesidir.

(Cevap D)

Aadakilerden hangisi snf dzenlenmesinde

etkili boyutlardan biri dejildir?
A) renci says
B) Oturudzeni
C) Is
D) retmenin ses tonu
E) Ik

Snf ynetimi, etkili bir renme srecinin

gerekletirilmesi amacyla snf etkiniiklerinin
rencilerie birlikte renciler iin ynetilmesidir.
Dier bir ifadeyle, renmenin gerekletii bir
evrenin oluturulabilmesi iin gerekli olanak ve
sreierin, renme dzeninin ve renme
ortamnn salanmas ve renme kurallarnn
belirlenerek iletilmesidir.

retmenin ses tonu iletiim srecine zg bir

deikendir.

(Cevap A)

6. Aadakilerden hangisi snfta zaman kaybna

yol aan nedenlerden biridir?
A) retmenin ders ile ilgili ara-gereleri nceden
hazrlamas
B) retim etkinlikleri arasnda kesintisiz geci
yapmak
C) Ders ieriinin kapsamna gre zaman
planlamak
D) retim sreci
esnasnda uygulamalar
planlamak
E) rencilerin konu ile ilgili n renmelerini
dikkate almak

(Cevap D)

8.

retmenin dersin ilenmesi srecinde

yararlanlacak retme-renme etkinliklerini
belirlerken dikkat etmesi gereken en nemli
zellik aadakilerden hangisidir?
A) retmenin kontroln kolaylatrc olmas
B) rencilerin hedef davran gstermesine
yardmc olmas
C) Snf dzeninde deiiklik yapmadan
uygulanabir olmas
D) ok pahal olmayan aralarn kullanlmasn
gerektirmesi
E) rencilerin ilgisini ekmesi

renme-retme srecinde, retmenin

yapaca etkinlikler rencilerde hedeflenen
davran deiikliinin kazandrlmasna ynelik
olmaldr.
(Cevap B)

-ETM BMLER9. retmenin dersin ncesinde plan yapmas,

bilgi kaynaklarn saptamas, retim
yntemlerini ve eitim materyallerini
belirlemesi, ierii dzenlemesi ve zetlemesi,
bunlar renciye aktarmas srecine renmeretme srecinde ne ad verilir?
A)
B)
C)
D)
E)

Konuya giri
Konunun sonulandrlmas
Dersin ilenii
Ara deerlendirme
retim program yapma

Dersi ilemek, renci ve retmenin renme

srecinde birlikte yer almasdr. Dier bir ifadeyle,
renci merkezli eitimi hayata geirmektir. Dersi
ilemek;
planlamak,
uygulamak
ve
deerlendirmektir.
(Cevap C)
10. Aadakilerden hangisi retmenin renciler
arasndaki bireysel farkllklar dikkate aldnn
bir gstergesi deildir?
A) Yntemlerini belirlerken bireysel fa.rkhhkla.ri
dikkate alr.
B) zel sorunlar olanlarla ilgilenir
C) Bireysel renme planlar yapar.
D) retme - renme srecini bireysel farkllklara
gre dzenler ve eitlendirir.
E) Snfa ynelik toplu retim yntemleri uygular.

retmen snf iinde ok farkl ihtiya ve

yetenekleri olan rencilerle kar karyadr.
retmenin grevi btn bu farkl ihtiya ve
yetenekleri dikkate alarak etkinlikler dzenlemek
ve baary artrmaktr. Farkl ihtiyalar tanmak
ve karlanmasna almak etkili retimin bir
boyutudur. retim yaklamnn belirlenmesi,
ieriin zenginletirilmesi ve retim hznn
ayarlanmas nemli unsuriardr. Btn bunlar
yaparken retmen rehberlik etmelidir. retmen
zel sorunlar olanlara kar kendi
sorumluluklarnn, kanun ykmllklerinin,
mdahale ekillerinin, deerlendirme yollarnn
bilincinde olmal ve bireysel retim planlar
yapabilmelidir.
(Cevap E)

107

11. Aadakilerden hangisi snf ynetimi ile ilgili

doru bir ifade degildir?
A) renci davranlarna yapc ve aklayc
dntler verir.
B) rencilerin baarl ynierini n plana karr.
C) rencilere isimleriyle hitap eder.
D) Snf kurallarn retmen tek bana kendisi
belirler.
E) Ders akn blen olaylara uygun ekilde
mdahale etme tekniklerini bilir ve kullanr.

retmen rencilerin davranlaryla ilgili olarak

beklentilerini yksek tutmal, rencilerin
davranlarn yapc olarak dzenlemeli ve ders
akn olumsuz ynde etkileyecek gelimelere
frsat vermemelidir. rencilerin kendi haklarn
gzetmelerine, ancak bakalarnn haklarna da
saygl olmalarna dikkat edebilmelidir.
Davranlar ynetirken bireyse! farkllklar
dikkate alr. rencilere kar adil davranr.
Kurallara uymann eitim ynnden gerekliliini
bilir. Snf kurallarn retmen renciyle birlikte
belirlemelidir.
(Cevap D)

108-

-SINIF YNETMl

CEVAPLI NU
KAVRAMA TEST

1.

Snfta retmenin btn rencileri

grebilecei bir yerde durmamas, renme
srecinde aadakilerden hangisine yol aar?
A) Gremedii rencilerin ders d etkinliklere
ynelmesi
B) rencilerin iine kapanmas ve okula
gelmemesi
C) Kopya ekmeye ynelmesi
D) Okul eyalarna zarar vermesi
E) Argolu konumas

2. Snfta problem yaratan renciler drt tr

istenmeyen davran sergiler.
Aadakilerden hangisi istenmeyen davran
trierinden biri deildir?
A)
B)
C)
D)
E)

Davran bozukluu
Snf sevme
Uyum sorunlar
Olgun olmama
Duygusal bozukluklar

3. Aadakilerden hangisi snf ynetimi ve

retim sreci arasndaki ilikiyi doru ekilde
ifade etmektedir?
A) Snf ynetimi, retim sreci esnasnda,
renme iin uygun ortamn salanmas ve
srdrlmesidir.
A) Snf retmen ynetir.
B) Snf ynetimi, okul ynetim srecinin bir
parasdr.

4. rencilerin snf ierisindeki davranlarn

istenmeyen davran olarak adlandrabilmek
iin aadaki ltlerden hangisini
kullanamavz ?
A) Davrann rencinin kendisinin ya da snftaki
arkadalarn renmesini engellemesi.
B) Davrann rencinin
kendisini ya da
arkadalarnn gvenliini tehlikeye sokmas.
C) Davranm okulun ara ve gerelerine ya da
arkadalarnn eyalarna zarar vermesi.
D) Davrann rencinin dier rencilerle
sosyallemesini engellemesi.
E) rencinin okul dndaki bo zamanlarnda spor
yapmas.

5. Aadakilerden hangisi etkili snf ynetimi

ile ilgili olarak iyi bir snf dzenlemesinin
ltleri arasmda saylmaz?
A) retmen btn rencileri kolayca
grmelidir.
B) Sk kullanlan materyallere renciler
kolay
ulamaldr.
C) renciler retimsel sunumlar
rahatlkla
grebilmelidir.
D) retmen masas, renci sralar, kap,
kitaplk
ya da retim materyallerinin
bulunduu
hareketiiliin olduu alanlar snf
ynetimine
uygun dzenlenmelidir.
E) Snf oturma dzeninin ters L biiminde
olmas
salanmaldr.

C) Snf ynetimi, konuya uygun strateji, yntem ve

teknik semede nem kazanr.
E) Snf
ynetimi,
disiplin
sorunlarnn
nlenmesinde ok nemlidir.

6. Aadakilerden hangisi snf ierisinde

retmenin verecei dnt ifadelerinden biri
olamaz ?
A)
B)
C)
D)

Konuyu ok gzel akladn.

Konuya bir de u boyuttan bakalm!
retmenim bunu ekille aklayabilir misinz?
Aklamalarn gzel fakat bu konuyu farkl bir
ekilde ele alsak daha iyi olmaz m!
E) Konuyla ilgili eklemek istediiniz noktalar var m?

-ETM BLMLERsnf

ynetimi

7. Aadakilerden
hangisi
ilkelerinden biri deildir?
A) Belirli renciler zerinde younlalmamaldr.
B) Kurallara uyan rencilere olumlu pekitire
verilmelidir.
C) rencilere isimleriyle hitap etmelidir.
D) Snf kurallann retmen tek bana kendisi
beliriemelidir.
E) retmen ve renci arasnda karlkh gven
ve arkadalk ortam yaratlmaldr.

109

10. Aadakilerden hangisi retmenin zaman

ynetimini etkili bir ekilde yaptnn bir
gstergesi olarak ele alnamaz ?
A)
B)
C)
D)
E)

Dersin blmlerini zaman dikkate alarak plnlar.

rencilere ev devlerini snfta yaptrr.
Ara- gere kullanmnda zaman dikkate alr.
Zaman etkinliklere uygun ekilde datr.
Deerlendirmeye zaman ayrr.

8. Aadakilerden hangisi snfn etki bir ekilde

ynetildiini gstermez?

11.

A) retmenin derse plan yaparak girmesi

B) Snf kurailarnn rencilerle birkte berlenmesi
C) rencilerin
kendilerinden
beklenileni
yaptklarnda baar duygusu hissetmerneleri
D) Snf ergonomisinin rencilerin birbirleriyle
etkileime girebilmesine olanak salamas
E) renme srecinin sk sk kesilmemesi

A) renciye, beklenen davran renmek

iin
yapaca hazrlklar anlatma
B) renciye, gsterdii davrann doru
olup
olmadn varsa eksik ve yanllarn
bildirme
C) renciye,
hangi
davran
nasl
renebileceini gsterme
D) rencilerin hazr bulunuiuk dzeyini
belirleme
E) renciyi, beklenen davran gstermeye
istekli
hale getirmek iin motive etme

'(3

"
5
L

9. Aadakilerden hangisi snf ortamnn

kendine zg zelliklerinden biri deildir?
A)
B)
C)
D)
E)

ok boyutluluk
Ezamanllk, abukluk
Tek ynl iletiim
ngrlemezlikve Aklk
Tarih

Aadakilerden
hangisi
retmenin
renciye verdii "dnt (geribildirim)"
anlamna gelmektedir?

12.

S n f y ne t i m i e t k il i b ir e k i l d e
gerekletirildiinde aadakilerden hangisine
olan ihiiya kendiliinden enaza iner?
A)
B)
C)
D)
E)

Velinin okula ilgisizlii

Eitim materyallerinin kullanm
retmenin disiplin salamak iin nlem aimas
Malzeme tketimi
Veli toplantlarnn sresi

110-

-SINIF YNETML

13. Aadakilerden hangisi bir snfn iyi ynetilipynetilmediinin gstergesi deildir?

IKMI SORULAR
ve ZMLER

A) Boa g^en zaman, karklk ve kesinti ok az

olur.
B) renciler, retmenin ynlendirdii eitim
etkinlikleriyle meguldrler.
C) Anlaml ve ie ynelik bir hava vardr ama ayn
zamanda snfn atmosferi hotur.
D) renciler kendilerinden ne beklenildiini
biliyorlardr.
E) renciler
kendilerinden
beklenileni
yaptklarnda baar duygusu hissetmezler.

1.

Aadaki snf oturma dzenlerinden

hangisinde renci-renci etkileimi en st
dzeydedir? (2005 KPSS)
A)
B)
C)
D)
E)

Geleneksel Sra Dzeni

Kme Yerleim Dzeni
U Biimi Yerleim Dzeni
Bireysel Yerleim Dzeni
Ters L Biimi Yerleim Dzeni

Snfta oturma dzeninin kme ya da U eklinde

olmas karlkl etkileimi kolaylatrr. Kme
yerleim dzeni yzyze ve grup etkileimini
salamak amacyla daha uygun bir oturma
dzenidir.
(Cevap B)
o
J

CEVAPNAHTARI
LJJ

1 A
.

2. B

3.A

4.

5 E
.

6.C

7. D

8.

9. C

10. B

11.B

12

1 .E
3

Yediiklim
KPSS Dergisi
yazar kadrosu
tarafndan
hazrlanm
Trkiye'nin
LK ve TEK
profesyonel
KPSS
yapraktestserisi!

6ENEL
YETENEK
GENELKLTR
YAPRAK TEST
SERS

KTAPINIZDAN VE DERSANENZDEN ISRARLA

STEYNZ...

EGITIM
BLMLER
YAPRAK TEST
SERS

Genel Datm
Asil Yayn Datm Ltd. ti.
Fevzi akmak 1. Sokak No:22/A Kzlay/Ankara
Tel.0312. 230 28 80-81 Faks:0312. 230 28 82

Yediiklm
Eitim Bilimleri Dergisi
yazar kadrosu
tarafndan
hazrlanm
Trkiye'nin
LK ve TEK
profesyonel KPSS
yapraktestserisi!

e-posta: asil@asilyayin.com.tr intemet:asilyayin.com.tr

^9 www.yediiklim.net I ^9 www.asilyayin.com.tr I ^9 www.yediiklim.com.tr I

KPSS BZM MZ! DORU KAYNAK

= DORU SONU = KPSS DERGS
YEDIKLIM KPSS EGITIM BLIMLEKI DERGISI ABONELG 12 Sav x 4 YTL = 48 YTL
Nasl Abone Olabilirim?
1- Abonelik cretini aada yazl olan posta eki veya banka hesaplanna yatnnz.
2- Adnz ve adresinizi vermek zere abone merkezimizi araymz.
3- Aboneliiniz tamamlanmtr.
NOT: 1- Bu kampanyaya katlan herkese Yediiklim'den 4 adet Deneme Fasikl Hediye! NOT: 2- Bu
kampanyaya ilk 50 aboneye Yediiklim'den Sorularla ANAYASA HUKUKU kitabmz hediye!
YEDIIKLIM KPSS GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISIABONELIGI12 Sav x 4 YTL = 48 YTL
Nasl Abone Olabilirim?
1- Abonelik cretini aada yazl olan posta eki veya banka hesaplanna yatnnz.
2- Adnz ve adresinizi vermek zere abone merkezimizi araynz.
3- Aboneliiniz tamamlanmtr.
NOT: 1- Bu kampanyaya katlan herkese Yediiklim'den 4 adet Deneme Fasikl Hediye! NOT: 2- Bu kampanyaya ilk 50
aboneye Yediiklim'den Sorularla ANAYASA HUKUKU ya da Sorularla BORLAR HUKUKU kitabmz hediye!
HER KI DERGIYE BRDEN ABONELK! (12 Sav Eitim + 12 Sav GYGK) x 4 YTL = 96 YTL
NOT: 1- Bu kampanyaya ilk 50 aboneye Yediiklitn'den Sorularla ANAYASA HUKUKU kitabmz hediye!
NOT: 2- Bu kampanyaya katlan herkese Yediiklim'den 4 adet Deneme Fasikl Hediye!
Nasl Abone Olabilirim?
1- Abonelik cretini aada yazl olan posta eki veya banka hesaplanna yatnnz.
2- Adnz ve adresinizi vermek zere abone merkezimizi araynz.
3- Aboneliiniz tamamlanmtr.
NOT: Yediiklim bu kampanya zerinde deiiklik yapma hakkn sakl tutar! Kampanya Yediiklim'in istei zerine sonlandnlabilir!
Yediiklim Eitim Bilg. Yaynclk San. ve Tic. LTD. T. hesap numaralan:
1- POSTA EK= 191 30 17 (Tm postanelerden yatrabilirsiniz!)
2- AKBANK SNCAN ubesi, ube Kodu: 139, Hesap No: 0081982
3- ANADOLU FNANS SNCAN ubesi, ube Kodu: 38, Hesap No: 212985
4- GARANTt BANKASI StNCAN ubesi, ube Kodu: 465, Hesap No: 6298918
5- VAKIFBANK SNCAN ubesi, ube Kodu: 170, Hesap No: 00158 0072 8444 6916
6- tBANKASI SlNCAN ubesi, ube Kodu: 4282, Hesap No: 304210 678536
Yediiklim KPSS GENEL YETENEK GENEL KLTR ve Yediiklim KPSS ETM BLMLER dergilerimiz ASL YAYIN DAITIM tarafmdan
yaynlanacaktr.
Dergilerimiz geni bir yazar kadrosu tarafndan yaymlanacaktr. Doyurucu konu anlatm, zml ve cevapl sorulann bulunduu, tm km sorulann
zmleriyle sunulduu dergimiz bir ok soruyu aynen yakalayacak ve tm sorulan cevaplandrabilecektir. Dergimiz 2005 KPSS snav sorular da aynntl
olarak incelenip, 2006 KPSS snavnda soru karmayacak ekilde hazrlanmaktadr.

ABONE MERKEZ (0.312) 276 98 77

EN GNCEL! EN KAPSAMLI! EN DOYURUCU!
NOTLAR:
1- Setimizi alan tm abonelerimizin banka veya posta eki dekontlann saklamalann neririz. Ihtilaf halinde YEDKLM dekontun fotokopisini isteyebilir.
2- Dergiler ayda bir defa kargo (veya PTT) ile gnderilecektir. Kargo creti YEDKLM tarafmdan denecektir. 3- Eer abonenin
bulunduu yerde kargo ubesi yoksa, kargo adrese teslim yapamyorsa, dergiler size en yakn kargo ubesinin bulunduu yere gnderilir.
Kargo tarafndan size telefonla haber verilir. 4- Hediyeler ilk dergi ile birlikte
gnderilir. Eer hediyenin basm heniiz tamamlanmamsa hediye ikinci say ile gnderilir.

Asil Yayn Datm Ltd. ti.

Fevzi akmak 1. Sokak No:22/A Kzlay/Ankara

e-posta: asil@asilyayin.com.tr
internet:asilyayin.com.tr

www.yediiklim.net | w>m www.asilvavin.com.tr I B>1 www.vediiklim.com.tr I