Jagoda Serdarevi

DUNERI ZIDARI
Mostar je smjeten u dolini rijeke Neretve koja protie kroz njegovo sredite. Zahvaljujui
njenom plodnom aluvijalnom tlu, grad je imao uslove da se razvije kao privredni, trgovaki i upravni
centar Hercegovine. Na njenoj lijevoj obali nalazi se glavni dio stare mostarske arije koja se prostire
od Male Tepe do Starog mosta, a na desnoj je Prijeka arija. Stanovnitvo Mostara osim zanata i
trgovine, preteno se bavilo uzgojem junog voa i vinove loze kao i proizvodnjom uvenih vina i
rakije.
Mostarska arija postaje postepeno mjesto trgovine, te samim tim prua i vee uslove za otvaranje
trgovakih i zanatskih radnji.
Prvi duani su izgraivani veinom od drveta. Ponegdje iza duana gradile su se magaze od
kamena. Interesantno je spomenuti, da su tri mostarske ulice nazvane po zanatlijama koji su tu imali
svoje duane: Kazaska arija (kasnije Sahat-kula, danas Ulica brae Bajata), Kujundiluk arija i
mahala Tabhana. Isto tako pojavljuju se i prezimena porodica po zanatima kojim su se bavili njihovi
preci: Berberovi, Biakija, Bojadija, Demirovi, Kahvo, Samardi, Kujundi, Terzi, Tabakovi
i drugi.6 Putnici i trgovci dolaskom u Mostar radi svojih poslova, boravili bi i noili u hanovima.
Najstariji han izgradio je ejvan-kethoda 1554. i imao je osam soba, sjenicu i magazin
zajeam kao i jednu kuu za handiju. Nalazio se u ulici Kuluk povie bive radnje trgovca Simata
Mrava.
Pored ostalih mostarskih hanova poznat je bio Komadov han, kasnije Damjanovia koji se
nalazio u blizini Tabaice damije i imao je jednu gostionicu. Bio je jedan od najprostranijih hanova a
sruen je 1941., prilikom bombardovanja Mostara. U blizini istoimene damije nalazio se i han
Srpsko-pravoslavne optine izgraen 1894. godine. Kasnije je ovaj han sluio kao stambeni objekat.7
Duneri
(Zidari) slavili su apostola sv. Tomu (19. oktobra), kao prvog majstora koji se posvetio. U
izgradnji Kreevskog samostana 1767. godine uestvovalo je 18 zidara iz Mostara izmeu ostalih
protomajstor Mihajlo Bovani, koji je sahranjen na Painovakom groblju. Godine 1875., imali su
svoj esnaf sa 70 zidarskih majstora i oko 200 egrta.
Ovaj esnaf je u gradu bio prisutan i prije dolaska osmanske vlasti, mostarski graevinski
majstori su uvijek bili poznati kao pravi znalci u svom poslu. Iako se svaki zanat ovog esnafa
razlikovao meusobno, ipak se u njega skupa ubrajaju ovi zanati: duneri (zidari), taije (klesari,
ovdje su bili osobito poznati kao majstori za izradu eremide, krova od kamenih ploa za duane i
kue), erahori (majstori za gradnju i opravku tvrava i kula), dogramadije (drvodjelci, stolari),
sujoldije (majstori za postavljanje vodovodnih cijevi, vodoinstalateri), itd.
Mostarski graevinari su ostavili za sobom izuzetna djela svog zanatskog majstorluka u
dananjoj staroj gradskoj jezgri, ali i objekte iz kasnijeg, austrougarskog perioda. Jedan od najlepih
ostataka tog umijea je i nadaleko poznata kaldrma u obliku mozaika, koju su imale gotovo sve

gradske avlije do kraja 19-og vijeka. I danas jo poneka avlija u Cernici, na Luci i Carini ima prelijepo
sloenu kaldrmu, sloenu od ploha razliitih boja, ukraenu cvijeem i zelenim raslinjem.
Domai graevinski majstori su esto od vlasti bili angaovani na popravkama tvrava daleko
od Mostara, u Bosanskom Novom, Tuzli, Zvorniku, Ljubukom, itd.
Po ovom obrtu nastalo je npr. prezime Dunerovi i Duner.
Preuzeti dijelovi iz asopisa Most (Jagoda Serdarevi)

Razvojem urbanog gradskog podruja razvijaju se i jaaju mnogi zanati . Neki su se do danas
zadrali, ali su mnogi iezli razvojem tehnologije.
Zanatlije su se okupljale u veoma jaka esnafska udruenja (pretee dananjih granskih
sindikata).
Utemeljenjem vakufa i esnafskom organizacijom utie se na razvoj zanata kao bitnog
preduvjeta privrednog razvoja odreenog podruja, bez obzira na vjersku pripadnost pojedinih
zanatlija.
Ahdnamom i praksom u zajednici na temelju njenih ideja, odnosno tragom injenice
priznavanja prethodnih monoteistikih religija datog podruja, stvaraju se uvjeti za opstanak i razvoj
institucija drugih konfesija, ak i prijema pridolica, pripadnika drugih vjerskih zajednica, poput
Jevreja,
ukljuujui i opstanak i razvoj njihovih dobara koje danas definiramo kao nepokretnosti i pokretnosti
ili kao materijalno i nematerijalno naslijee.
Jaanje i irenje trgovakog i zanatskog dijela grada nije se mogla zamisliti bez izgradnje
musafirhana, tekije, hamama, vjerskih objekata, duana, magaza, hanova, esmi . Sve to je pratila za
to vrijeme savremena arhitektura, i detalji koji su bili nezaobilazni poput sahat kula, kupola,
jablanova, koela, duvarova, avlija, kaldrmi i slino
Zanati su u odreenim periodima toliko uznapredovali da su se prenosili kao porodino
zanimanje, a postajali su poznati ne samo u Mostaru nego i ire. Dolazili su i do Dubrovnika, Srednje
Bosne i dalje. Mnoga mostarska imena kazuju i zanimanje, ili zanat kojim su se u srednjem vijeku
bavili njihovi preci. Moda se neko i prepozna, a neko i i sazna kojim su se zanatom bavili njihovi
pradjedovi.
abadije (krojai seoske suknene odjee),
arakijadije (kapari),
aije (kuhari),

atari ( travari,drogeristi),
baltadije (oni koji izrauju sjekire),
bardakije (keramiari),
berberi (brijai),
bezadije (platnari),
baakije (noari),
bojadije (zanatlije koji boje preu ili platno),
bozandije (prave i prodaju bozu, pie koje se pravi od kukuruza i dr.),
bravadije (bravari),
bunardije (zanatlije koji kopaju bunare),
burekije (prave i prodaje bureke),
arikije (opanari),
ekrkije (prave ekre i predmete od drveta),
elengiri (klinari),
ibukije (izrauju ibuke),
izmedije (izmari),
ebedije (valjanje i izrada ebadi, te trgovina istim),
urije (krznari),
dogramdije (drvorezbari),
dugmedije,
duneri (graevinari),
damdije (staklari),
ekmekije (pekari),
eskidije (krpedije),
fiekije (puani meci),
halai (vuna i pamuk),
halvadije (oni koji prave i prodaju razne vrste halvi, slastiari),
haermedije ( zanatlije koji prave haerme za ibrike i ugume),
ibrikije (prave bakreno sue),
jalduzdije (zlatari),
jasmakdije (platnari),
jogurdije,
kahvedije (oni koji kuhaju kahve, dre kafanu),
kalajdije (kalajiu sue),
kalpakije (prave kape) ,
kantardije (mjere kantarom na pijaci),
kasapi (mesari),
kazandije (prave kazane i drugo bakrene posue),
kazazi ( prave tekstilne ukrase),
keedije (prave kape od vune, podloge za sedlo od goveih dlaka),
kilitije (zanatlije koji prave katance),
kolakije (prave vunene rukavice i zakrpe na akirama),
koltukije (tapetari),
kolukije (sabljari),
kovai,
kujundije (srebreni nakit),
kundurdije,
mejhandije (krmari),
meremetije (zanatlije koji vre popravak zgrada),

mudeliti (knjigovesci),
mumdije (svijeari),
mutapije (izrauju konjske pokrovce),
nakai (moleri),
naladije (potkoviari),
nalbanti (potkivai konja),
nalundije (prave i prodaje nanule),
pamukije (izrauju predmete postavljene pamukom),
papuije,
pamakije (izrauju jednu vrstu obue),
sagardije (strugai dlake sa goveih koa),
sahaije (asovniari),
safundije,
samardije (zanatlije koji prave samare),
sandukije (prave drvene kovege),
sarai (sedlari),
simidije (pekari za posebno pecivo - simit),
sujoldije (vodoinstalateri),
tabaci (koari),
tahmiije (prai kafe),
tarakije (eljari),
taije (klesari),
teneedije (limari),
terlukije (enske papue),
terzije (krojai gradske odjee),
tufegdije (pukari),
zildije (zvonari).10
Pored ovih, postojali su usluni zanati koji nisu trebali duane kao to su: telali (objavljivai,
glasnici),
hamali (nosai), talaci (maseri), handije, emenadije, pasvandije, itd.

Iako su pojedini zanati egzistirali i prije dolaska Osmanlija (poput kujundijskog zanata i dr.), oni se
tada razvijaju, poprimaju stil, te zajedno sa novim zanatima izrauju proizvode za potrebe irih
slojeva stanovnitva a ne samo plemstva i vojske (potkivai, sarai itd.).
(Izvor.. djelimino SeeNet)