You are on page 1of 76

svl%lq[v Qfl; anj

ejflijrk; ekYfrk; egjCkyo|lu[)k; c[fkfj.


:pjakfH ts'S')k; fs' :+JR.
fsRy c[fkfjdxlH :dlCik; >oajuk; rjyj
gj)k' ~hilrlu sspi; fkglR egjCkR
egjCkR egjCkR Kug*xjH c[fkfj.
sspialu dG\lijsRy fjgkrla\jH i'irk;
igkilrjgj)k'irk; ilq[\s/Mirldk'k. Kug
*xjH c[fkfj.

sspisa rJ egjCkrldk'k
~hilsr rJ egjCkrldk'k
agnaj#l\isr rJ egjCkrldk'k.
B*X)k Si!j dkgjCj)s/Misr B*Sxlm[
dgknsv$nsa.

sspisa rJ egjCkrldk'k
~hilsr rJ egjCkrldk'k
agnaj#l\isr rJ egjCkrldk'k.
B*X)k Si!j dkgjCj)s/Misr B*Sxlm[
dgknsv$nsa.

sspisa rJ egjCkrldk'k
~hilsr rJ egjCkrldk'k
agnaj#l\isr rJ egjCkrldk'k.
B*X)k Si!j dkgjCj)s/Misr B*Sxlm[
dgknsv$nsa.
B*xksm dG\lsi B*Sxlm[ dgkn sv$nsa
B*xksm dG\lsi d{euk!luj B*Sxlm[
dgkn sv$nsa
1

B*xksm dG\lsi B*xksm rac[)lgik;


CkYCo<uk;
ssds)l![
B*Sxlm[
dgkn
sv$nsa
sspisa rjr)[ c[fkfj,
Yc{<[mlsi rjr)[ c[fkfj
elejdxlu rjsRy LmjulSglmk dgkn sv$k'
aCj|l glwlSi rjr)k c[fkfj. ~lsyd[SalG.
cIGc[Frlu B*xksm ejflSi, rjsRy fjgk
rla; egjCkal)s/mnsa. rjsRy glwU; ig
nsa. rjsRy fjgkij<[m; cIG\jshS/lsh
>oajujhk; :dnsa. B*X)[ :iCUak= L/;
T'k B*X)[ fgnsa. B*xksm dm)lSglmk
B*X
aj&fkSelsh
B*xksm
dm*xk;
ele*xk; B*Sxlmk aj)nsa. egJujSh)[
B*sx YeSiCj/j)gksf. ejs'Sul fjs/Mi
rjHrj'[
B*sx
gj&ksdl=nsa.
tk
sdls!'lH glwUik; Cd[fjuk; a|fIik; tS'
u[)k; rjr)k=fldk'k. :+JR.
d{e rjy ayjusa rjr)k calPlr;, B*xksm
dG\li[
rjS'lmk
dosm,
rJ
c[YfJdxjH
ilq[\s/ Mixldk'k, rjsRy iujsh Ehalu
B*xksm
dG\lSiCkaCj|luk;
ilq[\s/Mirldk'k.
sspialflilu
ijCk
drUd
aG\ayjusa,
fkglsRy
Ls+,
elejdxlu B*X)k Si!j TS/lqk; tS/lqk;
B*xksm
agncau\k;
sspi;
fkglSrlmSej&k sdl=nsa. :+JR.

SdlShl
Shld[ salyjSulSdlSyrlR

SDp; Si!l aCj|lujH a{fj eoS!lSg


:c'; YefjEhSadk; ekrgklrpjr;
SdsmSrU d~ykdxJ'k; rj*sxqkS'fjSiz; glwlf[wsrsufjSgHelsr\k;
a|jalijR rjglx; vlG\j
fjgkakjH c[fkfjelmk; rj*X
drjilhlpl; ckfwJiYepSr d{e svu[d
~lsyd[SalG

Ck~S|l

sar[Qlh;

ilplSal

h[Qlhl;

QHaJrlaJR
ao'l; rlX a{fjzfsg Yefj Poe; siu[)k;
efjik!lufk rJfjeglG)*lfjakfH
SalylrlaJSClfR Cic;c[)lg\jH
yo|[)kpjClulhJyugk; rggk; d~yj(H
:pajsr alH rjG+j&
wJiau'G/j&k Poe;
Poejf plcG)gkxnsa drjilhlCIlc;
salyjSulylS|; SasshR ---- --S~lioscl

dgkn rjyisr - ekrgklr\jH


rj'ksm c{<[mjsurJ - ekfkfl)Jmnsa
rj'jH rjYpum - lzar; dl)k;
a{fgjH Cljun - S&dkd egj|lg;
rj'>su a{fsg - LY~l|lajc|ld[
ulS)ls~'jiG fR - amjujH elG/j)
i'irl; igkSilR - a{fsgSukS'lR
c[fkfsr'lG\Jmk; - saS$lmlf[alik;
dOal

~kPrlq[v cr[PU
Ck~S|l ----

~h|Jrgk; elejdxkalu B*xksm SaH, LrkYz


|*xk;, dgknuk; g!k Shld*xjhk;, t'k;
ts'S'u[)k; svlgjus/mkalyldnsa. :+JR.
Yelg;> YelGr

sspialu dG\lSi, edH caus\ LIlr*


xjH rj'[ B*xksm CgJg; ijgaj)kduk;, hOdjd
vjdxjH rj'[ B*xksm ar[ ejRil*kduk;
svu[fksdl![, TO cr[PUl cau\[ Claluj
fjgkc'jPjujH rjhsdl![, rjfU c[fkfjdxk;
fkmG&ulu c[SflYf*xk; rjr)G/j)kilrk;,
B*xksm
wJisr
c;gj&[
ruj)k'irk;,
B*xksm :f[al)xksm c|lujuk; gjflik
alu rjsRy d{eu[)[ c[fkfj elmkilrk; B*sx
SulzUgl)nsa.
B*X
rjr)[
c[fkfjuk;
c[SflYfik; dSgk'k.
S|lSCl ----- :+JR
141, 142, 119, 117 c(JG\r*X

dkyjSuhlujSlR:
dG\lSi
rjs'
BlR
ijxj&kiS#l. tS'lmk rJ K\gagkxj sv$nsa.
tsRy
ivr*sx
coj&k
SdM[
ssds)l=kduk; sv$nsa.
tsRy YelGr fjgkaklsd Poe; Selshuk;,
tsRy ssddxjH rj'k= dlq[v, cr[PUuksm
iqjelmkSelshuk;
Tgj)kalyldnsa.
tsRy
|{pu; Qgk pk<[)lgU\jrk; vlulsfuk;, BlR
LrUluYdjudsx Yei{\j)lsfuk; Tgj)\)
i;, tsRy ilu[)[ Qgk dliH)lgsruk;,
tsRy LPg*X)[ Qgk coj/kdlgSruk;
rjuaj)nsa.
4

pk<[mark<USglmkdosm
BlR
Svgkalyldgksf.
rJfjalR ts' eAj/j)uk; Clcj)uk; sv$sM.
pk<[mlgksm t tsRy fhu[)k sdlqk/ldlfj
gj)sM. ts'lH tsRy YelGr Ligksm
Spl<s\)kyj&ldk'k. Ligksm ijPj dG\l)X
elyujR akrulH fmk)s/Mk Tak= tsRy
ivr*sx LiG SdMk.
sdlqki[ >oajsu ejxG)k'fk Selsh, Ci)oqj
uksm ilu[)gjsd Ligksm Lc[FjdX vjfyj
)s/Mk. dG\lsi, BlR tsRy dkdsx
rjsRy Lmk)Sh)[ KuG\j, rj'jH Cgns/Mk.
tsRy :f[alijsr f=j)xugksf.
trj)luj sdnjdsx ay&ksi&jMk=, YeC;c
)lgksm ssdujH rj'[ ts' dl\ksdl=nsa.
BlR
dm'k
Seldk'fkisg
LrUlu)lG
f*xksm ihdxjH Qgkaj&k iJqsM.
tsRy
:f[alik
dkn[Ajfs/MS/lX,
BlR
tsRy C~[p\lH dG\lijsr ijxj&k. tsRy
C~[p\lH BlR dG\lijSrlmk YelGj&k.
LisRy aklsd BlR tsRy c(m; S~lPj
/j&k. LisRy aklsd tsRy sBgk)s\
Lyjuj)uk; svu[fk. rJ tsRy KOmkiqjdsx
Lyjuk'kiS#l.
tsRy rm/kdxksm iqjujH, LiG trj)luj
sdnjdsx ay&ksi&k. BlR ihS\lMk Srl)j,,
ts' Lyjuk'iR Ts#'[ BlR d!k. cS(f
c[Fh; trj)j#lsfuluj, tsRy Sp|j)k Si!j
edg; Svlpj)k'irk; T#. dG\lSi, BlR
rjsRy
Lmk)H
rjhijxj&k.
dG\lSi,
wJij&jgj)k'igksm SpC\[, tsRy :YCuik;,
tsRy Ql|gjuk;, rJuldk'k t'[ BlR eyk.
5

BlR ]ik; flq[\s/Mjgj)sdl![, tsRy


LSesu
coj&k
SdX)nsa.
ts'
eJ}j/j)k'iG
ts')lX
~hillglufk
sdl![, LigjH rj'[ ts' ijmkij)nsa. BlR
rjsRy
rlas\
c[SflYf;
svu[ilrlujM[,
tsRy :f[alijsr dlglz{|\jH rj'[ ekys/
mkij)nsa. rJ tS'lmk\gagkxj sv$kSlX,
rjsRy rJfjallG trj)luj dl\jgj)k;.
rjsRy ivr; tsRy dlhkdX)[ ijx)k;
tsRy KOmkiqjdX)[ YedlCikaldk'k. rjsRy
rJfjuk=
ijPjdsx
:vgj/lrlujM[,
BlR
:nujMk rjC[vuj&k.
BlR ]ik; Jnj&k.
dG\lSi, rjsRy ivrYedlg; ts' wJij/j
)nsa. dG\lSi, tsRy ilujsh ivr*xjH
rJ T<[ms/mnsa. rjsRy rUluYealn*xjH
rj'[ ts' eAj/j)nsa.
tsRy Sp|j t#lu[S/lqk; rjsRy ssdxjH
Tgj)k'k. rjsRy SipYealns\ BlR ay'j#.
elejdX trj)luj sdnjdsx si&k. t'lhk;
BlR rjsRy dH/rdxjH rj'k alyjS/luj#.
BlR rjsRy cljsu tS'u[)k; LidlC
aluj cIJdgj&k. ts'lH Lfk tsRy |{pu
\jrk
:raldk'k.
rjsRy
dH/rdsx
tS'u[)k; cfUS\lsm rjiG\j/lrlujM[ /BlR
tsRy |{pus\ fjgj&k.
cdh
wlfjdxkSa
dG\lijsr
c[fkfj/jR.
cdh
wr*xkSa
Lisr
c[fkfj/jR.
ts'lH
LisRy
d{e
r+ksmSaH
~hs/Mjgj)k'k. LiR cfUalujM[ tS'u[)k;
dG\lildk'k.
sspisa c[fkfj rjr)[ SulzUaldk'k. ~lsyd[SalG.
6

Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR


td[S~l

ulvj)k'k, B*sxlsml/; B*X)lu[


YelGj)kd rJ, r{eefj cijP;
Caik; Cljukakhsd*k; ilq-Mfjrlu[
cpu; rJ-)JmsM, cdh rjilc*xjH
rj-'gjC\jR pn[};. c[fOsaR dlShlc[---SdlShl
sef[SzlSal: rlFsr ilq[\kijrk\asg

egjax Poeukf; sspi\jR wrrj


drUdayjulaj-S'lG+ >ij)sM. ~lsyd[SalG.
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR
egjax Poeukf; ssipjd ah[/llG
rJfjYejuG cjGS)lG+ >ij)sM.
ayjulajR c[agn; igpludald
fH YelGr B*X)lf[alijrk SdlM
sspiYecijYfj drUd ayjulaj'kugkS'lulyjH ckD egjax Poe;
>lzU; rj~juG)k; >lzU; C[hJ|lG)k;
>lzU; c|SplG)k; ekrgklrpjsr
aCj|lsu dln[alR dl;js&lgk c|SpG
ilxlH vjydkdX eo-!k'f epSayj
rJfjujH ijPj sv$k; rUlulPjesf rJ
]gksf ijPjujH dmSalG\Jmgksf
~h|Jrf rJ)j fknsv$kd rlFl
gl/dhmju*X)[ :YCua*s#l
SahoyjCjShajH aCj|lcr cijsP
c[a{fj ijCIlcjdxl; a{fglGw[wj)sM.
salyjSulylS|; --7

Shld[ salyjSulSdlSyrlR

sef[SzlSal: ilrjhkaoqjujShprjhk; |lShhk$l

puylSpilzlg*xjsh#lm\k;
drUd ayjul+j'k!ldsM rS#lG+
rjG+hal; drUlfI\jH fjgkikxalG'k
glwlPJCrjy*j icj&iX f'kpg\jH
>kijcIGS fHc[a{fj ixgsM
SdlMuflu[ YelGr fJgsM
rlFl SvG)kd B*sx rjR alf{ c[agn\jH
~lsyd[SalG:
Ck~S|l: sar[Qlh;---- ---ilq[Siyk; rjG+h drUd f'kpg\jH
|jfSalmkpu;svu[sflgk sspickflc[SflYf;Sf
dG\lhisrssds)l!kpsg Seyj
zG>lCudrUl akYpdxJ'k; rjGzfrlu[
wlfjdsx hw[wldkhgl)j
c[fkfjuPjd; flq[a igjS&lsr
rgrlu[ g sdlmk\isr c> dJG\j)k'k
YelGj/jR C[hJ|lsg dG\lSilmlu[
>j'f c>fR clr*xjhj#lflilR
rj*xfjH svl#jufldk; ijCIlcs\
aluj&jmkilR pkc[flG)jdgfjsr vkk'k
cfUafl; aoCujhl ivr;
drd; SelH SClPj&JmsM
ssipjdG ilq[\k; Ckc>u[)kpu; SvGS\lsr
YdoCjSH fhvlujS&lR ih>lz\lu[

akmj akmuk'fk d!S/lX c|SplG rj*X


rlrl ijP ulfrSuuk; docJmlsf
zxgkPjg\lH Pixjau;z*X)kxil)j
eJ}dsx si'j| aCj|lsu
c[Sr|jS&lG PrUlG rj*X
>ocIG*xjShyk'k c[agn; rj*X)lu[
8

alGS\l+l en[}jfssipUl SglzlG\G)lu[


cODUajujmkilrPjdlg; Sf rHdj egR
elG\lH rj'c[FjdxsYf B*X)>u;
B*sm ulvr rjR YelGrulH rHdJmsM
:SglzU; iUlPjYzc[FG)k;
ijYCla; eJ}jf wrfu[)k;
a B*X)k; YefUlzar; pogc[FG)k;
:|Ilr; sv$k'kfijs)\kd rlFl
dh|j/j)k'khds\ pk<[mR irulH
>j'f r{eijPj dG\l)xjhirkxil)j
PlG+jdsguk; iJqj/lR iqj Srl)Jmk'k
dG\lSi rjR dgknujshSrU
cS(f; B*Xs)*k=k
pk<[msr B*xjH rjS'lmj)kd rjR c[hJ~lulH
rUlulPje rUlulPjeSfuS*)gjC;
SvG\dm\lshR fhflq[\gksf ijPjSzS|
Salvr SulzUfujs#(jhksa'jhjgj)k;
rjjgksa$k; gd[fikSalGs\SH d{esvu[d
rjR c[Sr|lH c[hJ~l BlR do/j
ejqSel)j rjR sau[ gkPjg*X
|jfsalmk dgknlaurJSCl aa rHdkd akd[fj.
SDp; Si!l aCj|lujH a{fj eoS!lsg
:c'; YefjEhSadk; ekrgklrpjr;
SdsmSrU d~ykdxJ'k; rj*sxqkS'fjSiz; glwlf[awsrsufjSgH/lsr\k;
a|jalijR rJglx; vlG\j
fjgkakjH c[fkfj elmk; rj*X
drjilhlpl; ckfwJiYepsr d{e svu[d

dk)jhjSulR

rj'lX c[fkfjsulmk glwadX |l- |l- rjR ihalu[ glw>lajrjuk;


rj'qdgvR Sal|j/lR |l-- |l- rjR wrSalG)lu[d ejf{z{|ik;. ~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR
td[S~l

:GYpfulH plcj ijru; f{)NelGS\lgahR sspi; fR wrrj-u[S)dJmk'lsrO'fU;


c[fOsaR dlShlc[-- -SdlShl
Shld[ salyjSulSdlSyrlR

svl'lX ayjul; rjR Cd[fUl rjs' i|jS&R


wrSr zk|ujH rjR a|jalsis' rJ dlMj
dlxk's&ykekH)omjrk vkjhksagjfJ
elyk'kegjfSh vjydlykS=lG SYclS/lG
dG\lSi eakuG\jmkilrisglmk rJ dH/j&Jmnsa
i'k in*j\jgk|jfal; c[frU; BlR rHdlR
~lsyd[SalG. Ck~S|l--- |lSh--a'ls&s/lmkrjua\jR seMjsulmfjCkldlsg fxjSgdjsulg|SglR fR pn[S}lmk;
zjpSulR z{| djxjaSlSmhJCl fR
ridk;>s\lmk SfSwlaurlSa-ClulfR
fIgSuyk; akdjShlmk; aoCl
rj~j akDUR ilq[siqka+su rH
Yeivrrjua c[Flr*xjhSl-mkeaj&k
salyjSulylS|;-----

10

S~lioscl

alf{ ijCk c[a{fj c;~r[P; rHdkd rlFl


fH YelGrulH eknUajiG)k; a{fglSulG)k;
plijpkekYfj >oelhsg rJ)k; >oe(H
cIlfYU; Sf dln[afjrlsh ulvj)k'k
rjG+h alnjdU)S# rJ rj'jhkpj&
EhalSulSrlmGj)nsa B*X)luj
d#y ilc; sv$k; a{fsg Srmkd ssPgU;
fH cSC; SdX/jR cijP; ekrgklr;
plfU\jR wASg goe; rHdjsulglzU;
:|Ilr\lhqjsiSrU sas$qkS'H/j)k;
>lzUifj)k; cjG)k; a{fgl; >d[fG)k;
c[a{fjukug\jhkaJ c>ujhkak!luJmsM
SalylSrCk aCj|l, rjsRy dgknuksm ilfjH B*xksm
akD*xksm Srsg rJ Lmu[)gksf. dG\lSi B*X
elejdxldk'k t'k B*X ]k eyuk'k. B*Sxlmk
dgkn sv$nsa. dG\lSi rjsRy agn\lH B*xksm
agn; alu[)s/mkilrlujM[ rjsRy c[Sr|; rjsRy
c[Flr\krj'[
B*xksm
e)Sh)[
rjs'
Ty)j
s)l!k i'k. B*Sxlm[ dgkn sv$nsa.
dOal

~kPrlq[v ck\lyl
dOal

SdlShl

LDjh; BlrlgljMk; sspi>us\ ajds&l'k;


BlR pGCj&j#. fR c[Sr|\lsh
PlG+jdrl; uOSc/lG'k saSYc; glwfI;
a|jfR SalC ij>lzj&lR imjulH ilgjPjsu
|lrrjulpUlgfjrlH-Lz[rjujH rj'k; gjfglu[
f(S\)lxfk dlaU;, aPkijhkafkaPkg; elg;
sspilglPrsu c[Sr|jS/lR PrUR. ~lsyd[SalG.
11

Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR

dmShlg; iqj SeldkSlX, LSrUlrU; siMj\j'k;


aHcUs\ pGCj-&lGS'rlC[vgU;
ijc[au c|jf; rjH)kSlX vjjS&i; BlR
>kiSr f+jH ijqk*kS'lgk!J aGf{gjhk;
rUluijPjs)\Jml\-wJijsusujrk rjj/o
dNakjH ijPjd!lhk;, egsrijqk*k; aGfUlG
dk)lgisg-SuH)kS'lR PrUR
salyjSulylS|; SasshR KOilplSyR
S~lioscl

:GYpfSfl'nsa rlFl
T)G+; ssds)l=nsa
Salvrik; d{euk; ilq[ik;
rj'yuJS'dJmnsa
i{\jdxlH dG\lSi BlR
rjR Sdle\jrk elYfaflu[
dgknl~[SP rJ Sdlej)l
ckc[Fjgsa rjR rjG+hf
rj~jildU; SelH wrsa#l;
wh~jk)Xs)l/afl;
ssrG+hUs\ >w[Bj/lR
fju[s)*sr clPj)k;
YelGr SdMJmkS'lsr
ulvr rHdJmkS'lsr
YelGrujH YeJfUl cpu;
ulvrsu rHdJmnsa.
dkyjSuhlujSlR dkyjSuhlujSlR dkyjSuhlujSlR

12

~lsyd[SalG, LfUk'fsRy ayijH Tgj)k'irk;


sspi\jsRy
rjqhjH
a|fIs/mk'irkalu
ark<Ul,
~lsyd[SalG, rJ dG\lijSrlm[ tsRy Cgnik;,
tsRy cS(fc[Flrik;, BlR :YCuj&jgj)k'
tsRy sspiik; rJuldk'k t'k eyd.
ts'lH LiR ijgkfuksm sdnjujHrj'k;,
iUG c;clg\jH rj'k; gj)k;
LiR fsRy foihkdX sdl![ rjs' gj)k;
fsRy vjydkdxksm dJqjH rJ ayu[)s/mk;.
LisRy cfU; rjsRy vkk; :ukPalujgj)k;
rJ glYfjujsh >u\jH rj'k;, edH ey)k'
Lc[Yf\jH rj'k;, TgkMjH cgj)k' ivr
\jH rj'k;, K&ujH KOfk' dljH rj'k;
>us/mkduj#.
rjsRy Qgk >lz\k rj'[ :ujg*xk;, rjsRy
ih\k>lz\krj'[ efjrlujg*xk; iJqk;
LiG rj(Sh)[ Lmk)kduj#, t'lShl rJ
rjsRy dkdXsdl![ fs' dlnk;, pk<[mlG
)k= Yefjedgik; rJ dlnk;
ts'lH Kug*xjH ilcc[Fhal)ju, tsRy
Cgnalu dG\li[ rJuldk'k.
Spl<; rjS'lm[ Lmk)kduj#, Cj rjsRy
domlgs\ caJej)kdukaj#.
ts'lH rjsRy cdh iqjdxjhk; rjs'
dlS)!k'fjrlujM[, LiR fsRy alhlDalSglm[
rjs')kyj&[ dh[ej)k;.
rjsRy dlhjH rjr)[ TmG&uk!ldlfjgj/l
rlujM[, LiG f*xksm >kw*xjH rjs'i|j)k;
13

szlGscl cG/S\uk; |GS+lSrl cG/S\uk;


rJ vijMk;, cj;|S\uk; segkljSruk; rJ
safj)k;
LiR ts' LSrI<j&fksdl![, BlR Lisr
gj&k ~hs/mk\k;, LiR tsRy rla;
Lyjfksdl![ ts' ijxj)k;
BlR LiSrlm[ K\g; eyuk;, sBgk)\jH
BlR LiSrlmk dosmujgj)k;. Lisr BlR
~hs/mk\kduk; ~|kalrj)kduk; sv$k;.
pJGZlukksdl![ BlR Lisr f{e[fjs/mk\k;,
tsRy g Lisr BlR dlnj)kduk; sv$k;.
BlR eG%f\jSh)[ tsRy dkdX KuG\k;,
tsRy c|lu)lgR tijsm rj'k igk;
tsRy
c|lu;
:dlCS\uk;
>oajSuuk;
c{<[mj&, dG\lijsRy c'jPjujH rj'ldk'k.
LiR rjsRy dlH TxdkilR c+fj)kduj#.
rjsRy dliH)lgR Ky); fo*kduj#.
ts'lH TYclSuhjsRy dliH)lgR Ky);
fo*k'j#, Ky*k'kaj#.
rjsRy dliH)lgR dG\lildk'k, dG\li[
fsRy ih\k ssdsdl![ rjr)[ rjqhjmk;
edH :pjfUsr(jhk;, glYfjujH vYsr(jhk;
rjs' KeYpij)kduj#.
dG\li[ cdh Spl<*xjH rj'k; rjs' dl\k
sdl=k;,
dG\li[
rjsRy
:f[alijsr
dl\ksdl=k;.
LiR rjsRy zarS\uk; rjsRy :zarS\uk;
T'kakfH tS'u[)k; dl\ksdl=k;.
14

sspisa c[fkfj rjr)[ SulzUaldk'k. ~lsyd[SalG.


Ck~S|l-- |l |l |l sar[Qlhl;--

aS|l'fsRy ayijH Tgj)k'irlu dG\lSi,


rjsRy dgknujR vjydkdxksm rjqhjR dJqjH
B*sx ay&[ B*Sxlm[ dgkn sv$nsa
cdhik; SdX)k'isr, rjsRy dgknulH,
rjsRy Lmjulgksm LSesu rJ SdX)nsa
a|fIak= glwlik; B*xksm gdrkalu SuCk
aCj|l, rjg/k rjy cr[PUuk; eknUak= glik;
B*X)[ fSgnsa
B*xksm dkdX rj(Sh)[ Srl)js)l!jgj
)k'k. B*xksm dm*xk; ele*xk; egj|gj&[[,
T|ik; egikalu g![ Shld*xjhk; B*Sxlm[
dgkn sv$nsa.
dG\lSi, rjsRy dgkn B*sx ay&[, rjsRy
d{e B*xksm akjH rjH)nsa. rjsRy
c[hJ~l

pk<[mrjH
rj'k;
LisRy
sscrU*xjH rj'k; B*sx dl\ksdl=nsa.
B*X wJiSrlmjgj)k' rlsxls)uk; rjsRy
ih\k ssd B*xksmSaH :icj/j)nsa.
rjsRy calPlr; B*xksm TmujH ilqkalyld
nsa.
rjS'lmSej)k'
:f[al)X)[
Cgnik; guk; rJ K!l)nsa.
rjs' Yecij& alflijSRyuk; rjsRy cdh
egjCklgkSmuk;
YelGrulH,
sspisa,
B*xksm dm*X)[ egj|lgak!l)J, B*Sxlm[
dgkn sv$nsa.

15

dOal

dG\lijsRy ~|kalr; fsRy c[Flr\k rj'[


tS')k; ilq[\s/Mfldk'k.
dkjmn;
dG\lijsRy ~|kalr; fsRy c[Flr\k rj'[
tS')k; ilq[\s/Mfldk'k.
dkjmn;
dG\lijsRy ~|kalr; fsRy c[Flr\k rj'[
t'S')k; ilq[\s/Mfldk'k.
dkjmn;
ijCkjuk; a|fIikak= YfjfISa B*Sxlmk
dgkn sv$nsa
ijCkjuk; a|fIikak= YfjfISa B*Sxlmk
dgkn sv$nsa
ijCkjuk; a|fIikak= YfjfISa d{euk!luj
B*Sxlmk dgkn sv$nsa
rJ tS')k; ijCkjuk; a|fIikak=irldk'k
rJ tS')k; ijCkjuk; a|fIikak=irldk'k
rJ tS')k; ijCkjuk; a|fIikak=irk;
rjsRy fjgkrla; ilq[\s/Mfk; :dk'k
B*xksm dG\lSi rjr)k c[fkfj
B*xksm dG\lSi rjr)k c[fkfj
tS')k; B*X)k= CgnikSa rjr)k
c[fkfj.
~lsyd[SalG
cIGc[Frlu B*xksm ejflSi -- --- -d{e rjy ayjuSa rjr)k calPlr; -- --ijCIlc Yealn;
cG%Cd[fjuk= ejfliluj :dlC\jSRyuk;
>oajukSmuk;
dlns/mk'iuk;
dlns/ml\
iukalu cdh\jSRyuk; c{<[mlilu cfU
]dsspi\jH B*X ijCIcj)k'k.
16

sspi\jsRy ]dekYfrk; cG% Shld*X)k;


aks ejflijH rj'[ wrj&irk;, YedlC\jH
rj'k=
YedlCik;,
cfUsspi\jH
rj'k=
cfUsspiik;,
wrj&irk;
c{<[mju#l\irk;,
clgl;C\jH
ejflijSrlm[
Q'lujgj)k'irk;,
f'lH cdhik; rjG+j)s/Mirk;, ark<Uglu
B*X)k; B*xksm gu[)k; Si!j fjgk
ij<[mYedlg; cIG\jH rj'jy*j ijCk yo|l
ulH sspialflilu ijCk drUd ayjulajH
rj'k; CgJgjuluj\JG'k, ark<Urluj seljSulc[
ejhlS\lcjsRy pjic*xjH B*X)k Si!j
dkgjCjH fyu[)s/M[,
d<[mfurk>ij&[ agj&[
Lm)s/M[ ao'l; pjic; KujGs\qkS'[ cIG
\jSh)k dSgyj fsRy ejflijsRy ih\k
>lz\jgj)k'irk;, wJirk=iSguk; agj&iSguk;
ijPj/lR fsRy ihju a|fIS\lsm Trjuk;
igkilrjgj)k'irk;, fsRy glwU\jr[ Liclr
aj#l\irkaluj
SuCkaCj|l
:u
]d
dG\lijhk; B*X ijCIcj)k'k.
cdhS\uk; wJij/j)k' dG\lik; ejflijH
rj'[ ekys/M[ ejflijSrlmk; ekYfSrlmk; dosm
ij)s/Mk
c[fkfj)s/mk'irk;
rj~julgk;
C[hJ|lgk; akDljg; c;clgj&irkalu wJirk;
ijCkjukak=
]d
yo|lujhk;,
dlSflhjdik;
C[ssh|jdikalu ]d ijCk c>ujhk; B*X
ijCIcj)k'k.
eleSalvr\jr[ alSalpJc Q'kalYfsa K=k t'k
B*X ]k ey[ agj&k Seluigksm KujG/jrk;
igkilrjgj)k' Shld\jsh ekfju wJirkaluj
B*X Srl)j/lG)k'k. :+JR
~lsyd[SalG. c[fOsaR dlShlc[

dkyjSuhlujSlR.

Poe YelGr---17

~kPrlq[v glYfj
dOal

Ky)aj#l\ KnGik=irlu tsRy dG\lSi,


rjsRy KnG&su c[SflYf; svu[ilrlujM[ ele
akqkdhjH rj'[ B*xksm Ky)s\ KnG\
nsa. agnaj#l\ wJirk=isr, rjsRy dgkn
su B*X ij/lrlujM[, agn\jSRyuk; rlC
\jSRyuk; Ky)\jH rj'[ B*xksm agns\
wJij/j)nsa. ejflik; ekYfrk; egjCk yo|l
uksa, cIG\jhk; >oajujhk; c[fkfj)s/Mirk;
ilq[\s/Mirk; rJ :dulH rjs' c[fkfj)k
'iglu cIGJu alhlDalgksm a|fIak= doM*
Sxlsml'j&[ ijCkjSulmk domj TS/lqk; t#l
u[S/lqk; tS'u[)k; rjs' c[fkfj&[ ekdq[fk
ilR B*sx SulzUgl)nsa.
:+JR
113, 119 117 c(JG\r*X

glYfj
dlh*xjH
dG\lijsRy
>ir\jH rjH)k'igluj, dG\lijsRy cdh
plclgksa, dG\lijsr c[fkfj/jR.

~lsyd[SalG:

rj*X Ckc[FhS\)[ rj*xksm


ssddsx KuG\j dG\lijsr c[fkfj/jR
:dlCS\uk; >oajSuuk; c{<[mj& dG\li[,
sc|jSulrjH rj'[ rjs' LrkYz|j)k;
dG\lSi tsRy c[fkfj rjsRy aklsd
YeSiCj)sM,
rjsRy
ivr\lH
ts'
gj)nsa. tsRy LSe rjsRy aklsd
YeSiCj)kduk;, rjsRy ivr\lH ts' gj
)kduk; sv$nsa.

~lsyd[SalG:

18

tsRy rli[ rjsRy ivr; K&gj)k;, ts'lH


rjsRy
dh[erdsx#l;
rJfjSulmk
domjui
uldk'k.
rjsRy dh[erdX rJ ts' eAj/j)kSlX,
tsRy LPg*X rjsRy c[fkfjdsx K&gj)k;.
BlR rjsRy dh[erdxjH T<[ms/MfjrlH,
rjsRy ssd ts' c|luj)k;.
tsRy
:f[ali[
rjsRy
gu[)lujM[
dl\jgk'k,
rjsRy
SipYealn\jH
BlR
PUlrj&k,
tsRy
:f[ali[
wJij&[
rjs'
c[fkfj)kduk;,
rjsRy
rUluijPj
ts'
c|luj)kduk; sv$k;.
dlnlsfSelu :mkSelsh BlR sfjS/luj.
rjsRy >{fUsr LSrI<j)nsa, ts'lH
BlR rjsRy dh[erdX Q'k; ay'j#.
cdh
wlfjdxkSa
dG\lijsr
c[fkfj/jR.
cdh
wr*xkSa
Lisr
c[fkfj/jR.
ts'lH
LisRy
d{e
r+ksmSaH
~hs/Mjgj)k'k. LiR cfUalujM[ tS'u[)k;
dG\lildk'k.
sspisa c[fkfj rjr)[ SulzUaldk'k. ~lsyd[SalG.
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR
trjSulsrl

KnGS%yk; rlFl KnGigkXdrkfle\j'lu[


dSrU ijaSh rjR - YelGr SdlMuflSdn;
rj~j C[hJ|lsg - YelGr SdlMuflSdn;
zkgk flflsg - YelGr SdlMuflSdn;
dgknlclzgsa - c\afrul drjSun;
ijCIlcjdxldk; - a{fglGw[wj)nalCIlc; ~lsyd[SalG
19

Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR

c[fkfjuk; c[SflYfafk; - YfjfI\jrkrl; rHSdn;


dkyjSuhlujSlR dkyjSuhlujSlR dkyjSuhlujSlR

Q'l; dOal
:S~ld[ c~[Sil

Shld; gj/lSrdR ckfriflg; sv$kSlX


alflilu[ drUl ayjulajsrSus'[
Qgk ShDrsaqkfj\lfR ijMlR
pofsrrSYc\jH
dkyjSuhlujSlR,
dkyjSuhlujSlR,
dkyjSuhl
ujSlR,
B*xksm
dG\lSi,
B*Sxlmk
dgkn
sv$nsa, dG\lSi, d{euk!luj B*Sxlmk dgkn
sv$nsa,
dG\lSi,
K\gagkxjsvu[f[
B*Sxlmk
dgkn sv$nsa, B*xksm dG\lSi rjr)k c[fkfj,
B*xksm
dG\lSi
rjr)k
c[fkfj,
tS'u[)k;
B*X)k= CgnikSa rjr)k c[fkfj. ~lsyd[SalG.

SdlShl
~[dkHSasp;

drUdselxH>kfsr Lisr igjR egjSClPj)l;


fhakydX)lpUR dJy\knj vkj
eOglnjdrl; i{srul-)rUd Yecij&k
ahdsxSuk; ~hilsr ~lhjd hlxj&k
L/; pJrGS)dkS'lR c[frU;CjCkSelH rkdgk'k
:pjsuqlS\lrl; cork :pjsuqlrj<[m; eo!k
Liclr ij|JrR wrr\js'\j. ~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR

Sal|rckgrla*X rHdj eoG%jd rJfjw[BG


drUd pliJpjR adX ayjulaj'lu[
eoMjuilfjhjsfS'i; |c[)JSuShlfj
eoMjuSflMamS&lgosS'i; C[ShaoR
20

ekgjsuS'i; pliJpk; wlfjdsxS/l<j/j/lR


ij\j#lsf akxs&lgkrH ccU; flR aCj|lrlFR
fH c[a{fjalrj&lR KOqjujhk; Sahk;
salyjSulylS|; SasshR KOilplSyR
S~lioscl

PSrU rjR YelGrSaisM B*sxlsml'j&Gr SdMjSMdJmsM eknU; rlFR


drUdayjul; YelGj)kSlxJyusr\j
sspi\lsh SYe<jfaldk; C[ShlS+l rHdj
C[ShlS+lsvl'jsMgjfJaurl; pofR svl'lR
drUlfI\jH rJulf[awsr Yecij&Jmk;
SCl>leoGS SemjS)!l flfR rj'jH
YeJfjs/MlSrdckfR fR alflildlR
TS'g; rJ ijc[auSayk; zG>; Seyj
ClCIfglwU; ilqk; Yewsu Yecij&Jmk;
Qfkalc; rjs'SuSlX fR YelGrulH
sspilf[awsr Sdle\jR pn[s!lqjilS)n;.
dG\lijsRy ~|kalr;--- ---- Sew[ 16
g!l; dOal
td[S~l

c|pl dlpJClsg Shld c|lu\j'kyilu[


ijgU; rj*X fR Lc[Fj)lu[ fS'lR
PrUR rlF(Hrj*X B*X)lu[YelGjS)n;
dkyjSuhlujSlR,
dkyjSuhlujSlR,
dkyjSuhl
ujSlR,
B*xksm
dG\lSi,
B*Sxlmk
dgkn
sv$nsa, dG\lSi, d{euk!luj B*Sxlmk dgkn
sv$nsa,
dG\lSi,
K\gagkxjsvu[f[
B*Sxlmk
dgkn sv$nsa, B*xksm dG\lSi rjr)k c[fkfj,
B*xksm
dG\lSi
rjr)k
c[fkfj,
tS'u[)k;
B*X)k= CgnikSa rjr)k c[fkfj. ~lsyd[SalG.
21

SdlShl

~[dkHSasp;

cfUs\ c[Sr|jS&lsg ekYfrkSi!j agjS&lsg


c\asg ilq[il; rj*X fS'lG+
Lfkflesaqk; elejdXfR fkyakDalu[ rj*X
rj*xjhagk; aCj|lul; rlFSrlmGj/jR
f'lzarpjSr d{euk; ilq[ik; B*X)gkxJmlR
sspijdeJA\jR akjH akDSfwSlmj B*X
gl/dshs''k; c[SflYf; elmjmk;.
~lsyd[SalG Ck~S|l--- sar[Qlh; ---- -|l ~|kSal|r rlp\lH ]iRSzShUlrjH rlFR
dH/j&lR Yejugl; Kf[cl|jdSxlmlu[
:f[apgjYplG PrUG cIG/kgalGw[wj)k;
ijhej&agkS'lG PrUG SrmjmkalCIlc;
eJ}lG`jfgk; PrUlG |fgl; c|Spgk; PrUG
eJ}u[)k; ulfrdX)k;
YefjEhalujiglGw[[wj)k;
cIGS\lsml/; ClCIfal; wJiR. salyjSul--S~lioscl

T<[mlG fR YelGrulH
dG\lSi d{e sv$nsa
fR YelGrulH ulvrulH
LRelf[al)xjhk!ld
rjR i{\l; yo|lulH
svlS'lgl;rj~jC[hJ|lG
c[Sr|lH a{fgl; c|SplG
YelGj)k; d{e svS$n;
dG\lij'j<[m; svu[SflG
rjG+hsg YelGj&jmkijR
B*xjH rj'k; rJ*JmlR
Sdle\j'mjuk; pn[!k;
22

T<[mlG fR YelGrulH
dG\lSi d{e sv$nsa
fR YelGrulH ulvrulH
LRelf[al)xjhk!ld
dG\lijsRy ~|kalr;--- ---- Sew[ 16
ao'l; dOal
td[S~l

rlFl ijzfGS)Sdnsa rjRSCl>r>irlCIlc;


sfkdsx rJ)j SalvrSaSdnsa
B*X)k; ijzflG)k; dG\lSi dgknl eoG%;
dkyjSuhlujSlR,
dkyjSuhlujSlR,
dkyjSuhl
ujSlR,
B*xksm
dG\lSi,
B*Sxlmk
dgkn
sv$nsa, dG\lSi, d{euk!luj B*Sxlmk dgkn
sv$nsa, dG\lSi, K\gagkxj svu[f[ B*Sxlmk
dgkn sv$nsa, B*xksm dG\lSi rjr)k c[fkfj,
B*xksm
dG\lSi
rjr)k
c[fkfj,
tS'u[)k;
B*X)k= CgnikSa rjr)k c[fkfj. ~lsyd[SalG.

SdlShl
~[dkHSasp;
sef[Szlsal: dG\lSi rHdlCIlc;

Klr\jR rlSxlx; flH)lhjdalaJw[wJiR


ijMejfl)X)k; Y>lf{wr*X)k;
dljsuqk'ydX)k=jH rHdJmlCIlc;
LisgSulG)k'lX d~yk=c[FjdxyjSun;
rjRdH/raNauglal-plaUG)kujSgdjmkSlX
dljunjjMiG rjS'l-sml/; aniyujH/odj
KujSgdk; rjs' c[SflYf; svS$n;.
~lsyd[SalG

Ck~S|l---

sar[Qlh; ---- --

23

:G)lu[ dlq[vdxjijsmunu[)kS'l >lzUaiS';


SaHcIG\jhiS'lG+ufk!ldk;
SzlYfS/gkdSxlG+u[)lu[ dG\lijR akjH
dln[alR d#kdxjH SalC sdl\juSflG)kSlX
rj*XfR a{fGSegkdsx QlG)lrk; e=jujhjijsm
tqkflrk; SaHcIG\jH aCj|lfRigijH fS'lmiG Salpj/lrk; SvG/jR Yejc[flujH. salyjSulS~lioscl

dgkn rjyisr - ekrgklr\jH


rj'ksm c{<[mjsurJ - ekfkfl)Jmnsa
rj'jH rjYpum - lzar; dl)k;
a{fgjH Cljun - S&dkd egj|lg;
rj'>su a{fsg - LY~l|lajc|ld[
ulS)ls~'jiG fR - amjujH elG/j)
i'irl; igkSilR - a{fsgSukS'lR
c[fkfsr'lG\Jmk; - saS$lmlf[alik;
|lShhk$l, |lShhk$l, |lShhk$l, sspisa
rjr)[
c[fkfj,
|lShhk$l,
|lShhk$l,
|lShhk$l, sspisa rjr)[ c[fkfj, |lShhk$l,
|lShhk$l, |lShhk$l, sspisa rjr)[ c[fkfj,
dgknuk= sspisa, rjsRy dgknulH B*
Sxlmk dgkn sv$nsa,
rl; sspi\jsRy a)xluj\JgkilR, wJij&jgk'
S/lX rs+ eAj/j&iglu, r+ksm ejfl)lsg
dkG~lrdxjhk;, YelGrdxjhk; rl; QlG)n;.
Lqjij#l\
Shldalu
cIGglwU\jH
rjfjallSglmk;
eknUillSglmk;
dosm,
sspiekYfR Lisg :CIcj/j)k;. dG\lSi,
d{esvu[fk B*sx c|luj)nsa.
24

(hoS)lc[ 1: 46-55)

ayjul; eysfs'lH, tsRy Sp|j dG\l


ijsr ekdq[\k'k, tsRy :f[ali[ ts' wJij
/j)k'irlu sspi\jH cSl<j&k, ts'lH
LiR fsRy plcjuksm flq[asu Srl)j)!jgj
)k'k. d!lhk; Tfk akfH cdh i;C*xk;
trj)k >lzU; fgk;.
ts'lH Cd[fjalrk; egjCkrk; :uiR,
ihju
dlgU*X
t(H
YeiG\j&jgj)k'k.
LisRy dgkn Lisr >us/mk'igksmSaH fh
akydxluk; i;C*xluk; K!ldk'k.
LiR fsRy >kw; sdl![ wu; K!l)j. |{pu
ijvlg\jH L|(lgjdxluisg Vj'j/j&k. LiR
~hillsg cj;|lcr*xjH rj'[ ayj&jmkduk;,
flq[auk=isg KuG\kduk; svu[fk.
LiR ijC/k=isg rRadXsdl![ c;eoGgl
)kduk; c'lsg iUGaluj Luu[)kduk;
svu[fk, LiR fsRy plcrlu TYclSuhjsr
c|luj)kduk;,
r+ksm
ejfl)lglu
LY~l|laj
Srlmk;,
LisRy
cfjSulmk;
c;clgj& Yedlg; tS')k; fsRy dgknsu
QlG)kduk; svu[fk.
~lsyd[SalG

Ck~S|l---

sar[Qlh; ---- --

Lrg; Liclr; rHdjujgj)k' alikGS~ldxjH rj'[


Lflfk pjicS\u[)k=f[ svl#n;

alikGS~l
133-l; c(JG\r;

cS|lpglG
Qs\lgkaj&[
icj)k'f[,
ruk;, tYf cOgUikaldk'k.

tYf

25

Lf[
L|SglsRy
fhujShk;,
LisRy
L(juksm srjRSaH iJnk djm)k' flmjulu
LisRy
flmjujShk;,
Qhj)k'
ssfh;
Selshuk;,
sc|jSulR
ahSaH
selqjuk',
s|GS+lR akSelshuk; :dk'k
ts'lH
Lijsm
dG\li[
tS'u[)k;
LrkYz|S\uk; wJisruk; dh[/j&k.
sspisa rjr)[ c[fkfj SulzUaldk'k. ~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR
trjSulSrl

sspialflijr[ QlG+uk;, Lixksm YelGrulH


rak)k c|lu*xk; K!ldsM.
rjfjallG)[ QlG+uk;, Ligksm YelGrdxlH
rak)k c|lu*xk; K!ldsM.
pJGZpGCjalgkSmuk;, C[hJ|lgkSmuk;, c|Spl
gkSmuk;, YelGr, rak)[ SdlMulujgj)sM.
dG\lSi, rjsRy c|Splgksm fkyakD\jrk;,
rjsRy c[Sr|jflgksm domlg*X)k;, B*sx
SulzUgl)nsa..
puuk=irk;, dgkn rjyjgj)k'irkalukS=l
Si, rjsRy rUlu ijc[flgpjic\jH, B*Sxlmk
dgkn sv$nsa.
fs' ijxj)k' elejdxjHrj'[ fsRy dgknsu
ijSglPj)l\iR, ilq[fs/Mirldk'k.
~lsyd[SalG Ck~S|l--dG\lSi, ijCIlcak= c>uksm a)X)[, r#
QlG+ K!l)nsa,
sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR
26

rjsRy SYC<[mf Kpj)k' pjic\jH,


rjsRy ih\k >lz\k rjH)kalyldnsa.

LiG

aslgk trjSulsrl

drUdulu sspialflSi, t#l)lh\k;, t#l


Srg\k; rjsRy YelGr B*X)[ SdlMulujgj
)nsa.
dG\lSi,
t#lrlqjdujhk;,
B*X)luj
sdnjdX iu[)k' pk<[msr, rjsRy egjCkl
gksm YelGrulH, B*xjH rj'[ aluj&k
dxunsa.
B*xksm dG\lilu SuCk aCj|l, rjsRy
c[hJ~l

B*X)[
SdlMulujgj)kduk;,
Lfjrd\[ B*X ayu[)s/mkduk; sv$nsa.
ivralu SuCk fkglSr, wJiSrlmjgj)k'isg
rjsRy c[hJ~lulH dl\ksdl=kduk;, agj&k
Seluisg rjsRy dgknulH eknUs/mk\kduk;
sv$nsa.
rl;
wJiSrlmjgj)k'
rlX
Qs)uk;,
t#lu[S/lqk; ejflijSruk;, ekYfSruk;, ijCk
yo|lSuuk; c[fkfj&k ij&k a|fIs/mk\n;.
]ik; dgknuk=irlu B*xksm sspiSa, rJ
tqks'=k' pjic\jH rjsRy ih\k >lz\k
B*sx rjyk\nsa.
TO cau\[ rjr)[ c[fkfj elmkilR, B*sx
rJ
SulzUgl)jujgj)sdl![,
rjsRy
glwU;
Lrk>ij/lrk; B*sx SulzUgl)nsa.
B*xksm agn\jSRyuk;, wJiSRyuk; rlFrlu
dG\lSi, rjsRy d{e B*xksmSaH K!luj
B*xksmuk;, B*xksm agj&k SeluigkSmuk;
:f[al)xjRSaH dgkn sv$nsa.
27

dG\lSi d{e svu[fk c|luj)nsa


148, 149, 150 c(JG\r*X.

Ky*juisg rj*X KnGs'qkS'[ c[fkfj/jR,


:dlC\jH rj'[ dG\lijsr c[fkfj/jR, K'f
*xjH Lisr c[fkfj/jR.
LisRy cdh pkflgkSa Lisr c[fkfj/jR,
LisRy cdhsscrU*xkSa Lisr c[fkfj/jR.
:pjfU vYlsg Lisr c[fkfj/jR, YedlCak=
cdh rYf*xksa, Lisr c[fkfj/jR. :dlC
*xksm :dlC*xk;, :dlC*X)[ aJsfuk=
si=*xkSa,
Lisr
c[fkfj/jR.
Li
dG\lijsr c[fkfj)sM.
ts'lH LiR eyk, Li K!luj. LiR
dH/j&k, Li c{<[mj)s/Mk. LiR Lisu
tS')kaluj c[Fjgs/mk\j, LiR Qgk rjua;
rjC[vuj&k Lf[ Lqjuk'fka#.
>oajujH rj'[ a|lcG/*xk;, t#l :q*xk;,
Lz[rjuk;, dHaquk;, |jaik;, Ky& si=ik;,
LisRy ivr Yedlg; YeiG\j)k' dlkdxk;
sdlmk(lkdxksa, dG\lijsr c[fkfj/jR.
eG%f*xk;, cdh dk'kdxk;, Ehi{*xk;,
cdh dlgjdjhkdxk;, a{z*xk;, cdh d'kdlhj
dxk;,
Tqwk)xk;,
ejdxk;
eyidxkSa,
dG\lijsr c[fkfj/jR.
>oajujsh glwl)lgk;, cdh wr*xk;, >oajujsh
Ye>k)lgk; cdh rUlulPjelgk;, CjCk)xk;
drUdalgk;, i{lgk; ukil)xk;, dG\lijsRy
rlas\ c[fkfj)sM.
ts'lH LisRy rla; alYf; ihjufldk'k.
LisRy a|fI; >oajujhk; :dlC\jhkak![.
28

LiR fsRy wr\jsRy sdlk;, fsRy cdh


rjfjallG)k;,
frj)mk\
cI;
wralu
ujYclSuH a)X)k; a|fIik; KuG\k'k.
dG\lijr[ Qgk ekfju elMk;, rJfjallgksm c>
ujH LisRy c[fkfjuk; elmkijR, ujYclSuH
fsRy Yc<[mlijH cSl<j)kduk;, sc|jSul
sRy ekYflG f*xksm glwlijH :rj)kduk;
sv$sM.
LiG f/kdxlhk;, vfkg\/kdxlhk; LisRy
rlas\
c[fkfj)kduk;,
iJndxlH
Lir[
elmkduk; sv$sM. ts'lH dG\li[ fsRy
wr\jH T<[ms/mk'k. LiR pgjYplG)[ g
sdlmk)kduk; sv$k'k.
rJfjallG ~|kalr\jH ~hs/mk;. LiG f*xk
sm dMjhkdxjSH Lisr c[fkfj)kduk;, f*
xksm dn[A*X sdl![ sspis\ ekdq[\kduk;
sv$k;.
ekywlfjdX)k YefjYdjuuk;, wr*X)k Clc
ruk; sdlmk/lrk;, Ligksm glwl)lsg :hl\k
dX sdl!k;, Ligksm alrUlsg Tgkkv*h
dX sdl!k ~r[Pj/lrk;, tqkfs/Mjgj)k' rUlu
ijPj LigksmSaH rm\kilrk;, LisRy cdh
rJfjallG)k; a|fI; K!ldkilrk;, Ligksm
ssddxjH Tgkakr ilxk![.
dG\lijsr LisRy Ckc[Fh\[ c[fkfj/jR,
LisRy
Cd[fjuksm
:dlC\MjH
Lisr
c[fkfj/jR.
LisRy
i#>fI\jH
Lisr
c[fkfj/jR.
LisRy SYC<[Afuksm ~|kfI\jH Lisr
c[fkfj/jR.
sdljsRy
C~[p\lH
Lisr
29

c[fkfj/jR. f;~kgkdxlhk; ijndxlhk; Lisr


c[fkfj/jR.
f/kdxlhk; vfkg\/kdxlhk; Lisr c[fkfj/jR.
alPkgUak= djdxlH Lisr c[fkfj/jR. rlp
ak= ssd\lx*xlH Lisr c[fkfj/jR. C~[p
\lhk; :G/kijxjulhk; Lisr c[fkfj/jR. t#l
CIlcik; dG\lijsr c[fkfj)sM.
cdh wlfjdxksa dG\lijsr c[fkfj/jR. cdh
wr*xksa
Lisr
c[fkfj/jR.
ts'lH
LisRy d{e r+ksmSaH ~hs/Mjgj)k'k. LiR
cfUalujM[ tS')k; dG\lildk'k.
sspisa c[fkfj rjr)[ SulzUaldk'k. ~lsyd[SalG

~lsyd[SalG

Ck~S|l---

sar[Qlh; ---- --

YfjfI\jrk c[fkfj, YfjfI\jrk c[fkfj, c[fkfj)


s/Mfk;, Kn[aulufk;, :pjuk; Likaj#l\
fkalu YfjfIs\ B*X c[fkfj)k'k. sspisa
t#lSrg\k; c[fkfj rjr)[ SulzUaldk'k.
dk)jhjSulR
rJfjalR erSelsh fxjG\jmksa - |lixgkaiR sh~SrlR dlgdjHSelH
i{fujhkaiG fxjgjMk fq&jmksa - |l
iGj)kaiG)k fk<[mj ek<[mjdxk;. ~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR

QgkSelhj*k; SalG Sfl+l


KS!Sahk; rjS'lG+
KfdnSa rjR YelGr rjR
QlG+su ~|kalrjS&l)lu[
c[fOsaR dlShlc[ dkyjSuhlujSlR
30

SdlShl
]SrlSrl rk|Syl ClyJSyl

alGS\l+l rjRc[a{fj>oajujhk;
ilrjhkalSZl<j)k'k
>oajfSh aGfUgkaldlSC irigk; Salpj)k'k
rjRSelglMs\ Srl)j
dG\lil|[xlpj)k'k
cp[>mSr ClCIfglwU;
i'idlCjs)S'i; rjS'lmJCR dh[ej)k;
~lsyd[SalG Ck~S|l--alGS\l+l adkmanjS/lX ilrJ'JSylsg\j
vkk;rjS'i;SZl<j&lG SelGrjySiju rJ-PrUR
:SalpS\lmJSylG
rjs' Srl)j/lG)k'k
flfckflG ssds)l=k;
rjR eliral;CJG<\jH Lnjuj)k; adkm; yo|l
salyjSulylS|;---S~likscl

alf{ ijCk c[a{fj c;~r[P; rHdkd rlFl


fH YelGrulH eknUajiG)k; a{fglSulG)k;
fR glwU\j'afjs#'l ijPj rlFR
pofR alG; drUd ayjulajrk sixjil)j
pofR ayjulsa'jijgksmuj`jiU g|cU;
fo)jujgj/o ijc[au dgalu[ fgkijRaJsf
aCj|lglwR dkgjCjH duyj gukpj&k
~r[PjfalSulgmjafI\J'knGik!luj
svl'lSri; igkijR a{fsg gsu SrmjR
rj*xkujG)lR BlR a{frlsu'ks!lgk ilG\
>lzUifj)k; cjG)k; a{fgl; >d[fG)k;
c[fkfjukug\jhkaJ c>ujhkak!luJmsM
31

alhlDalgksm c[fkfj/[
LfUk'f*xjH
cIGJu
alhlDalG
c[fkfj
)k'fkSelsh, ~h|Jrgk; aNaugkalu B*xk;
c[fkfj)k'k.
t#l)lh\k;, t#l cau\k; Kug*xjH sspi
\jrk c[fkfjuk;, >oajujH calPlrik;, rjg/k;,
ark<U a)X)[ r# Cgnik; K!ldsM.
B*X
rjs'
c[fkfj)kduk;,
ilq[\kduk;,
ij)kduk; sv$k'k, c[fkfjuksm C~[p; rjr)[
B*X dSgk'k.
cG%Cd[fjuk=
ejflik;,
cIGJu
glwlik;,
Yc{<[mlikalujgj)k'
sspialu
dG\lSi
rjS'uk;,
SuCkaCj|lulu
]dekYfrldk'
sspialu dG\lSi, ijCkyo|lSulmk dosm
rjs'uk;, rjsRy c[fkfjuksm ihj/; rjaj\;
B*X c[SflYf; sv$k'k.
ejflijsRy
ekYfrk;,
ivrik;,
Shld\jsRy
eles\ i|j)k'irk;, i|j&irkalu sspi
\jsRy dklmlu dG\lSi, B*Sxlmk dgkn
sv$nsa.
Shld\jsRy eles\ i|j)k'irk;, i|j&irk
alukS=lSi, rjsRy svij vluj&[ B*xksm
LSe ssds)l=nsa.
ejflijsRy ih\k>lz\[ a|fIS\lsm Tgj)k'
iSr, puSfl'j B*Sxlm[ dgkn sv$nsa.
ts'lH rJ alYf; egjCkrldk'k, ijCk
yo|lSulmkdosm, SuCkaCj|lulu rJ alYf;, ejfl
ilu sspi\jsRy a|fI\jr[, rjfUaluj dG\iU
ak=irkaldk'k.
32

t#l)lh\k; B*X wJiSrlmjgj)k' pjic*


sxls)uk;, rjs' B*X ilq[\kduk;, tS')k;
ilq[\s/Mfk;, rjfUfuk=fkalu rjsRy egjCk
fjgkrlas\ c[fkfj)kduk; sv$k;.
B*xksm ejfl)lgksm sspialu cG%Cd[fj
uk= dG\lSi, rJ ilq[\s/Mirldk'k, rjsRy
fjgkrla; a|fIak=fk;, rJ tS')k; a|fI
*xjH Yel~hUak=irkaldk'k.
c[fkfj rjr)[ SulzUaldk'k, a|fI; rjr)[
ukd[faldk'k, cdh\jSRyuk; sspiik;, cfU
\jsRy ejflikaluiSr, rjr)k; ]d ekYfrk;,
wJirk= ijCk yo|lu[)k;, TS/lqk; t#lca
u\k;, tS')k; ekdq[v SvG&uldk'k. :+JR
SalylSrCk aCj|l, rjsRy dgknuksm ilfjH
B*xksm akD*xksm Srsg rJ Lmu[)gksf.
dG\lSi B*X elejdxldk'k t'k B*X ]k
eyuk'k. B*Sxlmk dgkn sv$nsa. dG\lSi
rjsRy
agn\lH
B*xksm
agn;
alu[)
s/mkilrlujM[
rjsRy
c[Sr|;
rjsRy
c[Flr\krj'[ B*xksm e)Sh)[ rjs' Ty)j
s)l!k i'k. B*Sxlm[ dgkn sv$nsa.
dOal

33

~kPrlq[v Ye>lf rac[)lg;


dOal
Yelg;> YelGr

Ye>lf\jsRy Yc{<[mlik; Lr[Pdlgs\ aluj&k


dx[ Yc{<[mjdX)[ YedlC; rHdj cSl<j/j
)k'irkalu dG\lSi, B*xjH egjeldfuk=
rmemjdX c{<[mj&[ elelr[Pdlgs\ B*xjH
rj'[ eoGaluj rJ)j)xunsa. B*xksm
dG\lik; rjfU sspiikSa, rjsRy d{euksm
a|rJu
djgn*xlH
B*sx
YeSCl>j/j&[
cSl<j/j)kduk; sv$nsa. SalylR ilShl-sspisa, rjsRy d{eujR Yedlg; tS'lmk
dgknsv$nsa. rjsRy dgknuksm ~|kfI
\jRYedlg; tsRy ele*sx aluj&kdxunsa.
tsRy LrUlu\jH rj'k ts' r'luj dqkdj,
tsRy ele*xjH rj'[ ts' simj/l)nsa.
ts'lH tsRy LfjYda*X BlR Lyjuk'k
tsRy
ele*X
tS/lqk;
tsRy
Srsg
Tgj)k'k.
rjr)k ijSglPaluj\s' BlR ele; svu[fk.
fjgkakjH fjdX BlR svu[fk. Lfk rjsRy
ivr\jH rJ rJfJdgj)s/mkduk;, rjsRy rUlu
ijPjdxjH rJ wuj)kduk; svu[ilrlujM[ fs'.
ts'lH LrUlu\jH BlR Kf[>ij&k. ele*
xjH tsRy alfli[ ts' zG>; Pgj)kduk;
svu[fk.
t'lH rJfjujH rJ T<[ms/Mk. rjsRy w[Blr
\jsRy g|cU*X ts' Lyjuj&k, rjsRy
Scl/lsdl![ tsRy SaH fxj)nsa, BlR
simj/l)s/mk;. LfjrlH ts' sin[aul)
nsa, |jaS\)lX BlR sin[auldk;.
34

rjsRy
:rik;
cSl<ik;sdl![
ts'
f{e[fjul)nsa. Jnfuk= tsRy Lc[Fj
dX cSl<j)k;. tsRy ele*xjH rj'[
rjsRy
akD;
fjgj&[,
tsRy
LfjYda*X
Qs)uk; aluj&k dxunsa.
sspisa, simj/k= |{pu; t'jH c{<[mj)nsa
c[Fjgfuk= rjsRy :f[alijsr tsRy K=jH
ekfk)nsa.
rjsRy
akjH
rj'[
ts'
f=j)xugksf, rjsRy ijCklf[alijsr t'jH
rj'[ tmk)kduk; Lgksf.
t'lShl rjsRy :rik; guk; trj)k
fjgj&k fgnsa, a|fIak= rjsRy :f[ali[
ts'
fl*k
alyldnsa.
LS/lX
BlR
LfjYda)lsg rjsRy iqj eAj/j)k;, elejdX
rj(Sh)[ fjgjukduk; sv$k;.
tsRy guksm sspialu sspisa, gd[f\jH
rj'[ ts' gj)nsa. tsRy rli[ rjsRy
rJfjsu c[fkfj)k;. dG\lSi, tsRy LPg*X
trj)k
fky)nsa,
tsRy
ilu[
rjsRy
c[fkfjdsx elmk;.
ts'lH ~hjdxjH rJ T<[ms/Mj#, S|la~hj
dxjH rJ rjg/lufkaj#. sspi\jsRy ~hjdX
flq[auk=
:f[alildk'k.
sspi;
rkyk*ju
|{pus\ rjgcj)k'j#.
rjsRy T<[m\lH cJSulSrlmk r sv$nsa,
KOGC[ShajsRy afjhkdsx enjunsa. LS/lX
rJfj ~hjdxjhk; S|laulz*xjhk; rJ T<[ms/mk;.
LS/lX rjsRy ~hj eJA\jSH dlxdX
~hjuluj dSgyk;.
sspisa c[fkfj rjr)k SulzUaldk'k. ~lsyd[SalG.
35

dgknuk=
sspisa
rjsRy
dgknulH
B*Sxlmk dgkn sv$nsa salyjSulylS|; --tsRy sspisa, rJ tsRy sspialdk'k, BlR
rjr)luj dl\jgj)k;
pl|j&[ ig![ si=\jrluj :Yz|j)k' >oajsu
S/lsh tsRy :f[ali[ rjr)luj pl|j&jgj)'k
tsRy w}ik; rjr)kSi!j dl\jgj)k'k.
rjsRy ~hik; rjsRy ~|kalrik; dln[alR,
TYedlg; cfUalujM[ BlR rjs' Srl)j.
ts'lH
rjsRy
dgkn
wJiSr)lX
r#fldk'k, tsRy LPg*X rjs' c[fkfj)k;
BlR wJiSrlmjgj)kSlX TYedlg; BlR rjs'
ilq[\kduk;, rjsRy rla\jH tsRy ssddX
KuG\kduk; sv$k;
tsRy :f[ali[ sdlqk/k; Sapk; sdls!'
Selsh ek<[mjuldk;, tsRy ilu[ c[fkfjuk=
LPg*X sdl![ rjs' c[fkfj)kduk; sv$k;
tsRy djm)SaH BlR rjs' QlG\k, glYfjdlh
*xjH BlR rjs' PUlrj)kduk; svu[fk.
ts'lH rJ trj)[ c|lu)lgrluj\JG'k,
rjsRy vjydkdxksm rjqhjH BlR ayu[)s/mk;
tsRy :f[ali[ rjs' ejRfkmG'k, rjsRy
ihfk ssd ts' fl*kduk; svu[fk
LiG tsRy :f[alijsr rCj/j/lR LSrI<j&k,
LiG >oajuksm :q*xjSh)[ YeSiCj)k;
LiG ilxjr[ ]H/j)s/mkduk;, dkykrgjdX)[
>naluj\Jgkduk; sv$k;. glwli[ sspi\jH
cSl<j)k;
36

Lisr sdl![ :nujmk' ]irk; ekdq[vuk


!ldk;, ts'lH LcfU; eyuk'igksm ilu[
Lmu[)s/mk;.
sspisa c[fkfj rjr)[ SulzUaldk'k. ~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR

drUdulu[ ijahfujH rjs's/iSxlsml/;


rlFlSpil rHdkd SulzUf rjR c[fkfjelmlR
ak';rj'lzar; svl#ju rHrj~jusglsml/;
rlFlSpil rHdkd SulzUf rjR c[fkfjelmlR
pn[}reJ}dSx c|plsaOpUlrgksal/;
rlFlSpil rHdkd SulzUf rjR c[fkfjelmlR
a|jfR alG ~ShjSulc[-YzJSzlyjSuljisgl/;
rlFlSpil rHdkd SulzUf rjR c[fkfjelmlR
egkahalG YzJSzlyjSulc[ pji'lScUljisgl/;
rlFlSpil rHdkd SulzUf rjR c[fkfjelmlR
Kw[wIh pJesamkS\lg-yjSiyju rlgjdsxl/;
rlFlSpil rHdkd SulzUf rjR c[fkfjelmlR
ijCIlc\lH eykpJc rJugkxju Sal<[mlsil/;
rlFlSpil rHdkd SulzUf rjR c[fkfjelmlR
rjwhlf[a c[rlr\lH rjs'unjslgk
a{fsgl/;
rlFlSpil rHdkd SulzUf rjR c[fkfjelmlR
~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR
Lrigfc[fkfj fH/ggl; L;~gpoflsgl/;
rlFlSpil rHdkd SulzUf rjR c[fkfjelmlR
:+JR

37

113-l0 c(JG\r;

YedlC\jsRy Yc{<[mlijr[ c[fkfj. dG\lijsRy


>{fUlsg c[fkfj elmkijR. rj*X dG\lijsRy
rlas\ c[fkfj/jR
dG\lijsRy
rla;
:pjakfH
tS')k;
ilq[\s/Mfldk'k
cogUsRy Kpu; akfH LfjsRy Lc[far;
isguk; dG\lijsRy rla; ihjufldk'k
dG\li[ cdh wlfjdX)k; Sahluj K'frk;
LisRy a|fI; :dlC*X)k aJsfukaldk'k
Kug\jH icj)kduk; :q\jH Srl)kduk;
sv$k' r+ksm dG\lijSrlm[ cp{CUR :dlC
\jhk; >oajujhk; :gk=k ?
LiR txjuisr wr\jsRy Ye>k)lSglmkdosm
TgkS\!fjr[ dk/ujH rj'[ KuG\k'k. LiR
a&juluisx a)xksm cSl<ak= alfliluj
>ir\jH icj)kalyl)kduk; sv$k'k.
sspisa c[fkfj rjr)[ SulzUaldk'k. ~lsyd[SalG
td[S~l

rjR wrrj ayjul; c[rledrl; uo|lSrlsr'jigGj)k; rjs'lmk B*X)lu[


d{esvu[fJSmnsa c[fOsaR--SdlShl
tsYflp[s~c[sa
sef[Szlsal: d{esv$nsa, rlFl d{esv$nsa

SpilPJCl - rlFl fjgkakjH, B*nS&lgJ egjaxPoe\lH ele; rJ)nsa ejq Sel)nsa,


c[hJ~lulH gj&irl;, wJickfl dgknlpjiSc,
rjR ihalu[ B*sx rjG\nsa ~lsyd[SalG
.

38

Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR

rurlSzlvgal akug\jH rj'k;


rjl|lf[aUs\-\lq[\j cI|jf\lH rgrlu[
pkG^hglalplaUgksm, :PjiUlPjdsx fJGS\lR
flfwSr cIuakH>ofl,
c[fkfjrlFl fialr; PrU;
cJrlu[zjgjrjR - cijSP ijyeo!k
rlFl SpSiCl, zjgjilgjPjPgrl; rjs'
drUdul; ayjulSaj,
Siq[vs/mlfiX zG>jnjulu[
ivrlfJf; Yecij&k
fHc[a{fjsu ijYCkfal)nsa
drUdayjulSa, C[ShlS+l rjs'lmk svl'fUk'f pofR - rJ Seyk; glSwCIgsr
Yecij&Jmk; Siq[vijrl
Yc{<[mjdX fR Ye>ul; gijsu
ilq[siqkaS+ drUdulu[
YecijS&lX rJ cO>lzUifj
K'fglwUafk; - ClCIfwJijfik;
rjG+hglGw[wj)k;, c\a aCj|l>d[flgG|j)k' a|l >lzU;, w}SrYf; pGCj)kdSul
YCin; SdX)kdSul |{pu;
SfykdSul svu[fjMjS#fk;
c|SpSglfk'k - ckYeju CkckfR
cIdglSwU B*X-S)dJmk; akmj ClCIfik;
Yefjplr; c;gjfik; tgjfJilX aG`jfG B*X)lCIlc; aCj|luj<[mG)gkxjufl; eykpJcujShdk;

39

a'iSr aCj|l cff; fi dgknl


ilfjhjH akMkS'R, Prjdl rjRrjPj rjhu\JS'dnSa d{euk; ilq[ik;
rJsuR zfj fkn sv$kd rjR
cljsu hw[wjfrl)gksf
Cgniksa'lYCuik; rJSu
glwU\jR ilfjH - svyjufkal alG;
iJfjdkyfkal-nliqj zar; dl;jS/lrfUkHcl|aiCU; flR
LhcfShC; ~lPj&l-hCk>iqj)k iC;iprlu[
cIlf[as\ cIusa rj|rj)k;
aCj|luksm yoC[al - alSalpJclulH
c;YelejS&lglu[, f{/lir frk >j&[
eknUrjn; elr; svu[SflG
eoqjujH rj'k; flRaoh;, YelnSrlSmyj Poxjdkmfj SfSwl ic[Yf; vlG\Jmk;. salyjSul---SdlShl
]SrlSrl rk|Syl ClyJSyl

sef[Szlsal: wkafjdX)jgkxjH pUkfjukxiluj

pUkfjukpu; svu[sfR dG\lSi


dogjgkX rJ*kSlX rjs'
do/k'k zzr; Pgsu'J
Ypkfak!lsulgk SclpgjalG
rJgjJsf ilrjmsal-'eg; rJgj'lPlg;
rjaj<akuGs'lgk aniyulSalulylufalu[ aSUc[fkfU; Yc{<[mjijPlr; Sf. ~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR

40

rjG+halakpsg rjG+halu[
i'k icjs&lgk rjG+hrl;
:f[awsr SYe<j/j&irl;
rjG+h flfR c;c[fkfUR
fRclaU; rl; eo!jmkilR
r+ksm claUaiR eo!k-rs+\R ejf{ckfgl)j
eliryo|lsulmk SvG)lR
alri goe; cIuSalR
YelGj/lR sspi\jR akjH
ayjul; rj'JmkS'g-'z[rjwIlhli{frl; pofR
cijSP sv'kg svu[Sfi;
glwfrowR Saikafl;
anjajgsa C[ShlS+l Sf
rj'jhaG'Jmk; PrilR
la; wrfu[)ljmkilR-rj'zfjfI; aluj&lR
>lzUrjPJ ayjulSa sspi-Yelnlf[awsr
seSlsx
>lzUrjPJ ilnjwrlilc;
svu[sflgk >o<jfal; rOSd
L;~gCjH/jsuSuSj YifCkUl seSlgaSh
rjc[fkhal; anj ajgSa->lzU; Sf rj'jH
wlf;
svu[Sflrl; rlFR PrUR
BlR cfU Ye>su'kmSulR fR
LSilcjdSxlSmlfj-TYe>ujHSvG'krmS/lsr
TgkX ejmjdoml aCj|l PrUR
Ye>ujH SvG'k rmS'lgl;
C[hJ|lG)fj cO>lzU;
d!lhk; fH c[a{fjsu*k;
sdl!lmJmk'fjSZl<;
fH YelGr B*X)>u;
41

wJidg; a{fjdgsaS'i;
d!jgk cgnjdX c|SplG
rofral; wJijfalGw[wj/lR
pkGZmalG; dl;j&lG
pk<[mlf[alsilmk emsiMj-wuSalSmyj/yuk'k
:iCU)lG)lYCuik;
>d[flG)rkzlajukal;-dG\lijRrla; PrU;
Sasalms*qks'=kd cllhjmul en[}jf rludsr
dJ/lSelH c> f'lPlg;-akk; eOShlcjrk caSr
rj~jrji|\jR Yeju c|wl
LS/lc[Sflh cao|c[Fl-]hJul Selhkw[whsr
uo|lSrlR SelH Yifegsr
rjs' igjs&lgk c> PrU
sef[Szlsal: Lhjsilmk d{e sv$kd rlFl

:|Ilr; sv$k; elejdxjH


d{esu ijh)lS\lR Spil
:GYpfulH Sdle\jR imjuk;
fl}rik; rJ)Jmnsa-:rssCUgU*sxqk;
alcl~[p*sx rHdnsa
c[hJ~luksm iR yoC[alulH
ijI;cj)kd pk<[msr rj'lGYpfsu ilq[\k; B*X
rjR c[fkfjuk; |lShhk$luk;
dG\lSi BlR rjG\gksf
ijPj rJfj)S$l sv$gksf
BlR elfdjsu'yjuks'R
cG% dm*xkalgllH - rgd; flsr'idlC;
rjs' ijxj/lR dqjsiSrU
aOr;a{fjulHBlRekdk;-rJ)kd d{eulshR ele;
42

:CIlc; c[a{fjsulmk a{fflf


Y>lfl)XS)dJmnsa
rjG\nsa flid eowdsg
egjCklgksm rjgujH
cj;|lcrc;c[Fjfrlu[ rJ
c\asg\jgukS'g;-ijPj rjhsu pu ds!\j
flid a|jSalpu pjisc
rjR ihaluiG rjH)nsa
Prjdwr;dlq[vukaluGj)k;
rjRc;YeJfj, |l- - |l -L:/kgaagk; r{efrua|l a|jalik;
Lrkzfgldk; drUdxl; cDjalG, |l |l -SelujmkaigfUlr cSaf;. ~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR
td[S~l

C[ShlS+l elir dSrU egjCkS


C[ShlS+l rjG+halsulgk alnjdU-)S#
C[ShlS+l cG%vglvgPlgj
eglYdasr Yecij-S&lSx
cdhdkh*xkajrjSahrjC;
ekgk cO>lzU; Sf rHdk;. c[fOsaR -- -SdlShl
Sef[SalSal: dG\lijsr ilq[\k; Blsr#lu[S/lqk;

pliJpkckSf ayjulSa rgi;C\jH


cIJd{fulsulgk rj'jHrj'kmShlfkg rgsrS/lH-egrlu[ ilq[sd
>owlf;
svu[Sflrl; aCj|l PrUR
B*X)lu[\R al|lf[aU;flq[\j >ofhsa*k;fR
alflijR c[a{fjufU;-iGj/jS&lrlu[ c[SflYf;
43

~lsyd[SalG Ck~S|l--ScI<[m\lsh >lzUsaqk; ayjulajH rj'kmShju sspijdaldk;


wJir ivr; c;c[fkfU;-sa$jhkalf[alijhksal/;
elg; rjG+halu[ ilnlX
Lijil|jfulu[ rg~Jw;domlsf yo|[)kpjClulH
zG>; eo!k ivcj'-*/kyalu[ selX rjs'
salyjSulylS|;---S~lioscl

alf{ ijCk c[a{fj c;~r[P; rHdkd rlFl


fH YelGrulH eknUajiG)k; a{fglSulG)k;
>lzUifJ ayjulSa, rjqhlu[ aoC enj
seMjuflH rJ vjYfJd{fulu[ zo@lG\jH
seMj)k=jH sspijdalSulSgmkdX Selsh
rUc[f; rj'jH cfU; ayjul; wJireoe;
a{fglu[ SalplH ClUlSaikS'lSg >lzU;
L&lg; SelhigjH zke[f; rrzlYf;
elflxYeldlg; Cd[fUl PoxjS/lR fR
rlp; SdMjsMfjSgJmlrigls\k;
pliJpjR ekYfjujH rj'k; sau[ eos!lgk ekYfl
rjR d{e elg; iG<j)naJujmidujSH
dG\lSi, rjs' c[SflYf; sv$k'fk;, K'falu
rjsRy fjgkrla\jr[ c[fkfj elmk'fk;, Ye>lf cau\[
rjsRy d{euk; glYfj dlh*xjH rjsRy ijCIlcS\uk;
Lyjuj)k'fk;
tYf
r#fldk'k.
dG\lSi,
Ye>lfcau\[
tsRy
C~[p;
rj
SdXS)nsa.
Ye>lfcau\[ BlR Qgk)S\lsm rjr)[ dlns/mnsa.
dG\lSi,
rjsRy
wrS\lmk
dgkn
sv$nsa.
dG\lSi,
B*sx#ligkSmuk;
ele*X
egj|gj&[
aj)nsa. egjCkrlukS=lSi, rjsRy ihfk ssd
B*xksmSaH :icj/j&[ fjgkrla; rjaj\; B*xksm
eleSglz\jH rj'[ B*sx ckDs/mk\nsa.
44

dOal
~kPrlq[v ao'l; anj
dOal
]SrlSrl rk|Syl ClyJSyl

sspis\s/slgkalflil; ayjulSa; ilq[SiSlX


sspijddklmjsrulC[vgU;
fRamjujH flShlhj&lX
SZlglz[rj Ye>uk; fJ<[n
wIlhukSaClu[ilrJCR
iJgU\lhisx fl*j
SYdlS~pofgF\jRSa-ShyJmkS'lsr-SulX
~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSalh[Qlhl; QHaJrlaJR

Lf[>kfal; EhSadk; i{;


dG)Cal; Cjh aJSri;
el<n[}Gs)fjsg p{<[ml; aos'; c>dlMk'k
dklmjsr i{; rHdj
fJ)Hely wh; rHdj
tc[fJyl aHcUikSadj
drUlSedsg ao'k; egj|lcs\lmk iJj/k
salyjSulylS|;---S~likscl

PSrU rjR YelGrSaisM B*sxlsml'j&Gr SdMjSMdJmsM eknU; rlFR


tsO'fU; >Oajd ekYfj)k!lsu'[
svl'Jmk; BlR c;Y>aalG'jMf[>kfeoG%;
f{)lgknU; ckfsr flq[\j cijSP SvG\k
sspickfR fR alfliluj fjgk|jfalG'lX

45

cOaUgjh#lsf*agk; Blsr'kg svu[SflR


wlfgjSh; flq[\s/MkixjH elG\lR
:gkakuG\s/Mj#jfkSelhfjrlH c[e<[m;
ayjulsaS/lhlgk; flq[\s/MjMj#
Qfkalc; rjs'SuSlX fR YelGrulH
sspilf[awsr Sdle\jR pn[s!lqjilS)n;.
dOal
_______________________________________________________________________________________________

~kPrlq[v :yl;anj
dOal
SalC vaS&lgl-Semd p{<[ml;
ayjulSa C[ShlS+l-wJiwh\jR akRdkyjul;
yo|lfR SClC/l C[Shl;-stCluR pliJpkd[f;
c[Fjgal; ekgSa C[ShlS+l rj'kpg\J-'kpu; svu[fJCR. ~lsyd[SalG
Ck~S|l--- c[hJ~lSuj-cl\lSrlSmH/lR
c|SplG sv'k-D}[z\lH a{fjSuSlgk;
fJulH siJylSulgk;-SelgjH dlMju iJgU\lH
cl\lR Sdleldkhrluj
rHdkd fH-YelGrulH eknU;sar[Qlhl; ilplSal h[Qlh; QHaJrl+JR
rlFlrjR sa$k; - gd[fikSaSlgl;
a{fsg cjG)lu[-eS! cw[wJd{faldk;
ej)RSelmjgk\nsa-rjRCgSn agn; eoS!lG
rjs'SuSlglaisg-]H)nsa flf(H rJuk;
salyjSulylS|; ---

46

wrrJ egjCk-YelGrulH rlFl


eknU; B*X)k;-ijzfG)k; rHd
ayjul+jR c[agn;-igpludald
fHYelGr B*X-)lf[alijrkSdlM
egjCk C[hJ|-rj~j c|Splsg
ulvj/jR d{esu-B*X)lu[ rj*X
rjR Cgsn a{fgl;-flf cS|lpggjH
svlgjunsa Salp-erjrJsgR rlFl
ckc[a{fj wrrj)k;-ijYCkfj cjG)k;
wJiR ijzfG)k; SvGS/lsr c[SflYf;
wrrJ egjCk-YelGrulH rlFl
eknU; B*X)k;-ijzfG)k; rHd
rjlflik ijCklG--SalG ScSiyjSulcjsRy alrjcl

rjs' Yecij& alflijSRyuk; cdh egjCkl


gkSmuk; YelGrulH, cI>li Yedlg; agnaj#l
\irk;,
fsRy
d{eulH
ark<UiG;
akqkiSRyuk;
wJirk;
gu[)k;
Si!j,
ijCkjuk; a|fIik; simj/kak= sspialflijH
rj'k
S>p;
domlsf
ark<Urluj\Jgkduk;,
B*X)k Si!j dkgjCjH fyu[)s/mkduk;
svu[firluj, cIGJu ejflijsRy ]d ekYfrk;
ivrikalujgj)k' glwlilu tsRy dG\lSi,
rjs' BlR ekdq[\k;. fsRy agn\lH
B*xksm agns\ vijMjs)l'irluj ijCk
YfjfI\jH Qgkirk; fsRy ejflijSrlmk; wJirk;
ijCkjukak= yo|lSulmk; dosm Q'kSelsh
ij)s/Mk
c[fkfj)s/mkirkalu
B*xksm
aCj|l
fkglsr,
B*sx#ligkSmuk;SaH
dgkn sv$nsa.
47

dOal
ijCIlc Yealn;
Poe YelGr
~kPrlq[v Qfl; anj
SdlShl

gdrl; rlFl rjR sau[ >j&[


gd[f; elr; svu[f*su Srl)j/lG)k;
a{fsg)~ykdxJ'qjij#lfkujSglsmqkS'H/j&njuj)nsa SCl>r icr;.
~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR

SaZij>o<jfrlu[ glwdkalgrS|l
wJiR ijzfGS)djmkilR SZl<salsm\k;
sdlslhju'njujH SdX)k; Cj<[mwr;
a|jal;~galGs'fjSgH/l-rkqyjs&#k;
salyjSulylS|; SasshR KOilplSyR
dgkn rjyisr - ekrgklr\jH
rj'ksm c{<[mjsurJ - ekfkfl)Jmnsa
rj'jH rjYpum - lzar; dl)k;
a{fgjH Cljun - S&dkd egj|lg;
rj'>su a{fsg - LY~l|lajc|ld[
ulS)ls~'jiG fR - amjujH elG/j)
i'irl; igkSilR - a{fsgSukS'lR
c[fkfsr'lG\Jmk; - saS$lmlf[alik;
dOal

48

iUlqlq[v cr[PU
dOal

Yelg;> YelGr

dG\lSi rjs' BlR ijxj&kiS#l.-------(Sew[ 4)


td[S~l

ilq[\k'k ilriGilrjH do/k'k alriG a'jH


Yc{<[mlSidR sspis\ rjfUrrlUR fs'.
c[fOsaR dlShlc[ dkyjSuhlujSlR
sef[Szlsal: rlFsrlmk'frlp\jH YelGjS&R BlR

c[fkfjrlp\lH Salpj/j)kS'R-BlR rjs'


tR ele*sxSulG\jS/lX c(meoG%;
ulvj)kS'R-ts' f=j)xugksf-LeglP\jR
~|khfulhqhk; iUFuk;-BlrG/j)k'k-a[CJ|l
glwlSi Sfl'Jmnsa dgxhjsiSH
~lsyd[SalG Ck~S|l--- sar[Qlh; ---- -LRekmSulrlakmSulsr LRel-shsRy dm;
iJMnsa ejqSel)nsa CYfkwr\jR ihujH
vlmj - egjvjfgksm egj|lc\jr[ elYfaflilR
TOukS=lsr edurk rJ ijMk sdlmk)gksf
a[CJ|l, rlFl ilfjhjH akMkS'R d{e svS$n;
cIGekg\j'JSyrl; pofR-SYe<jfrlu[
rcyuekgjujH pliJpjR-ckf ilq[siqkSilX fR
cijP\jH-Clj Yepal; cSC; svl'lSri;
rlFR rj'jH YeFa ckfR rj'jhkpj&Jmk;-a[CJ|l
Lixjhkpjs&lgk SpSiCl d{e svS$n;
cIGlp{CU SYel'fSz|\jH rjicj)k;
i|[rjaulf[aaulGfR ipr*xkaJ >owlfjdxk;
ilq[SiSlsx\Rsalqj SelH C[hlZj&Jmk;
fRsegk'lxlSZl<jS&l-Gs)#l; cGS%Cl
fH YelGrulH eleijSalvraS*dJSmnsa.
49

rlFrkSi!j ulfrSuSlsg rjG+hul;c>uksm


fonkdxlSulsg ijCIlc\jR igCjh[ejdsx
rj~jC[hJ|l c|Splsg C[ShlS+l cIusa
pliJpjRsalqj Selhisr/jRsvS'lG rj*X
a[CJ|l,SpSiCl fHYelGrulH d{e sv$nsa
eoGarlH aCj|lsu c[Sr|jss&|jdal;
rCIg~|kalrs\ simjlf[alGfulH sspijdaldk; >d[fjsuuj<[ms/SMlgl; c|SplG fR
Leplr*sx iGj/lR ssi>ialG)k!l;
a[CJ|l,SpSiCl fHYelGrulH d{eSfl'nsa
d{e f'yujH B*sxSunsa SvlgRSelH
vk()lgR elejrjsu'jiGSelH fle;ssds)l=nsa f=ju CJSalsrS'ln; Sel)kd ele;
dgknlrjPjul; dG\lSi eC[vl\leukf;
rjs' Yelej&jmkarkflejdxjH YejuakS=lR rJ.
rjrkiuG sij rj~jul; uOrlRfR rlp\lH
wlzgn; Srlrkfle; YelGrujiujH Cgns/SMlG fjsu ijSMlG ru[)lu[ fodjudJG
uOrlR rj~jsvl' ijPj\JGs/#l;aluj&k-PrUR
eC[vl\leaiGS)dju dgknl cjr[Pk
dG\lSi rjR egjelir frkik; gd[fafk;
ssds)l! a{flGs)#l; rHdJmnsa a|jfc[agn pofcSaf; clSZl<; rJsu\kSlX
rjsRy ih\lu[ rjhsdl!jMiG akDdljsuqk;
a[CJ|l,SpSiCl ilq[\nsa rjR sspifIs\.
salyjSul

50

sef[SzlSal: clpgsa\k; rjR >isr tR SrG&

rjr)k dqj)k; BlR |lShhk$l.


LRek; akd[fjuka*jujhGj/lR
rlFl i'k B*xjfl rjR >ir\jH
rjs'/khgjujhk; Yenaj)k; B*X
elejdsx/le\J'k; gjS/lR rJ. ~lsyd[SalG.
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR

c[fkfjuknG%kS=lsr TOyu ScijfSr


rJ alri CkYCo<dxjH YejuakS=lrl;
:q\J'mjulG rjs' ijxj)k'k
Sulru[s)'fkSelH B*X)k\gagkXd
ekgk<sruyjulsf ega eijYffujH
sspi\jrk alflilsulgk PrUvgjSYf
TO rjR segk'lxjH a{fglCIlcafk;
wJijfglCukalGw[wj/lR YelGj)nsa
aCj|lsu ayjul; akMjSShj
c[frU; ijah; cdhwzf[-Sel<dSrdj
sspis\lmk rgsr Sulwj/jS&lsr
i&k dJy\knjvkj elq[ekH)oMjH
alriglCj)lu[ wJisrSuk'
iUlelgjdxl; egjCk-lsg C[ShlS+l
LGjwr*X)lu[ YelGrul; rjPjfR
ilfjH fkys'lqjil)nsa ~lPdsx#l;
Yexu\jR rlxjH rJfjegR Srl|
seMdafjhw[wJijdsx elhj&fkSelH
S| c|Splsg alri Shlds\
voqk; fjgalhdxJ'k; gj)nsa.
alGS\l+l ilSrlG rjR Ye> d!j
alriG rjR a|jf; rla; dJG\j)k'k
51

cHYdju d!kmSulR rjR c[a{fj ihkfl)j


B*sxlsml/; rjR YelGruk!ldsM
rjG+hgjH drjuk; rjG+hrl; Spil
B*Xs)'k; rHdnsa rjG+h |{pu;
rjR YeJfjs)fjgl; elql; vjdxk;
pk<[mijdlgiksa*xjH rjs'lqjil)nsa
rjrkiujshS'ln; B*xjhhjunsa
ijakDf elejdxlajigjH dlMJmgksf
LRekmSulsr rjR ilfjhms&'lH
akMj ijxj/lrj#S$l aslgk ilfjH
gd fjgksa$k; gd[fikakXsdl!
a{fjzf wrfu[)gkxnsa Salpikakujgk;
rjR igijH ijPjujH rjR d{e ds!\j
rjR sspijdal; ih>lz-\iG rjH)nsa
dk)jhjSulR

tR YelGr rlFl SdX)nsa, |l -tsRy ijhle; eodnsa rjR c'jPjujH


ekdSelshR rlxkdxj#lflu[, |l -t'c[FjdX sin[aunjk siJG Selsh.
~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR

B*sx rH rjhal)nsa-rlFl rjR d{eulH


fjgkivr\jR ij\kdxlf[alijH-ixgnsa.
c[fOsaR dlShlc[
SdlShl
sef[SzlSal: ~|kSal|rafj darJu;

aluk'k edhjR pJe[fj-rjR d{e rjySiJmnsa


B*X)luj sdnjsiu[)k; pk<[msrulMj/luj)
52

B*X)rjC; rjR c[hJ~l


wlYzfSuyk; gufldsM
~lsyd[SalG.

Ck~S|l---

ilrjshuJSy poflG alrirlp; SdX)k'k


svl#Jmk'k!iSgi; :f[alijR rkrjulsh
c[SflYf; elmk-'lplaUG rlp; elG\lH
Salpdg; elg;.
salyjSulylS|;-S~lioScl

TOCl rlFl igjd fkn/lR ijxjdoMk'k


YelGr SdMjMlf[al)XSaH d{e svS$n;
rjR ihaldk; ssd$lH rlFl BlrkujSgH)MlPrilRSelH BlR rgd\jH iUFSuH)s#
fJ)mH fl!lR rJgjR emijH BlSrysM
SZlgwIlhlij<afsus' ~lPj)s#
rJgY~l|lS\lmGj/lrjmulds#
Svlpjs&'lH djMkdujs#'yjulalG)k;
fjdxlsh fJujH iJnlH dlnnsa BlR
|lrrjulpUlG SelH rjs' rlhlalxlu[
glwU\jrk; rgd\jrk; rlFR aCj|l
B*sxuRelH rgd\J'k; gjS)n;
SalylSrCk aCj|l rjsRy dgknuksm ilfjH
B*xksm akD*xksm Srsg rJ Lmu[)gksf.
dG\lSi B*X elejdxldk'k t'k B*X ]k
eyuk'k. B*Sxlmk dgkn sv$nsa. dG\lSi
rjsRy
agn\lH
B*xksm
agn;
alu[)
s/mkilrlujM[
rjsRy
c[Sr|;
rjsRy
c[Flr\krj'[
B*xksm
e)Sh)[
rjs'
Ty)js)l!k i'k. B*Sxlm[ dgkn sv$nsa.
dOal
53

iUlqlq[v ck\lyl rac[)lg;


tR dG\lsi Sdle\lH Clcj)gksf
Cjj)ukagksfS'i; dJG\j&lR plijp[
fRssd$lH rjG+jfgoe; elqlu[ SeldlR
ssdsimjulsf drjsi'k; sspi; dlnj)k;.
~lsyd[SalG

Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR

YelGj/lR :hualGS'lR Spl<; rj)j


fR Sp|s\lmk Sp|jsuuk; c;gjs&'lH
fHYelGruk; ulvruk; rlFR SdX)k;
rUlu\jG/jR rlxj(H sv$k; dlgknU;. salyjSulS~lioscl

TOCl rlFl igjd fkn/lR ijxjdoMk'k


YelGr SdMjMlf[al)XSaH d{esvS$n;
sspickfR CJhj/jS&lgl YelGr gaU;
K=jhSfj PUlrj)kS'lR PrUR fs'
flH/gUS\lml YelGrujH akqkdJmkS'lR
ds!\Jmk; coGf fR >;zjdsx#l;
eleaSC<; Sel)nsa'l flfsrlSmlflR
pjiU g|cU\jR ckfsg\lR CJhj/j&k
fsRy dm)lSglm[ selyk)lR ssPgU; rHdj
akd[fj)lujMGj&JmlrkeSpCj&k
cG%; SdMjM>UGrsu ssds)lXSilsr
YelGr SdMjMlf[al)XSaH d{e SvS$n;
dkyjSuhlujSlR dkyjSuhlujSlR dkyjSuhlujSlR

~lsyd[SalG, LfUk'fsRy ayijH Sew[ 13


dG\lijsRy ~|kalr; Sew[ 16
ijCIlc Yealn;
Poe YelGr
54

iUlqlq[v glYfj rac[)lg;


dOal
Ky)aj#l\ KnGik=irlu tsRy dG\lSi-- Sew[ 18
~lsyd[SalG glYfjdlh*xjH-----

Sew[ 18

Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR

:f[alSi rJ c[fkfjSu)lX rjYpsusuS


c[Sr|j/k - iUGf rjyuk; Sal|*xjshjrk
d<[m; akqkdk'k - KngksdnJH)kd elmkd rJ
cG%lPJCl Sf c[SflYf;
Lrkfleicgajfkfs' dlhijx;~; domlsf
rJfjij|JrfrjS<; rjDjhgksalgkSelH simjusM
ejqSelH edg;iJMgksf cG%lPJCl Sf c[SflYf;
rlFR Srl)si ijysdl!k PgalriGfR pk<[mfulH, PG+uSayJmkdulhjxdJ Pgf'lPlg;
ejqSelH edg;iJMgksf cG%lPJCl Sf c[SflYf;
elej rCj)nsaS'lfju pliJpkele; svu[fS/lX
tR dG\lilakmSulsr drjunsaS'lsmS'lfj
ejqSelH edg;iJMgksf cG%lPJCl Sf c[SflYf;
tY~lusRysuqk\k;
emj
a{fj
B*Xs)S'gs\
'lrjrkiujsh CjCki{; wrdwrS\lmlglk
ejqSelH edg;iJMgksf cG%lPJCl Sf c[SflYf;
a{fgl; flfcS|lpgGfR ejqdxSC<;Sel)nsa
Ligksm
Sesgqkfnsa
rjR
glwU
cwJiYzr[F\jH
rjRa|jSalpupjic\jH rjRihaluiGrjHS)n;
~lsyd[SalG. Ck~S|l - sar[Qlhl;-]dfI\jH YfjfIikaS*dfI; YfjfI\jhkalu[
55

ejf{ckfegjCklf[alil;
cssfUSdC'lu[c[SflYf;
cff; fRd{e r+ksmSaH K!ldsM'S')k;
dkyjSuhlujSlR, dkyjSuhlujSlR, dkyjSuhlujSlR,
Q'l; dOal
eGsspscl

ayjulajR vj|[r; clU\jR seMj


rjR Sal|r goe; rj~julsgqkfj
KOmkS=lgyjulSrmlu[ coj&k
: rofrdhC; rjR clp{CU; flR
cIlSpdk; hin; Selhlu[ rjR cork
akmjilGs'lgk Shld; LirlhkujG Srmj
dkyjSuhlujSlR,
dkyjSuhlujSlR,
dkyjSuhl
ujSlR,
B*xksm
dG\lSi,
B*Sxlmk
dgkn
sv$nsa, dG\lSi, d{euk!luj B*Sxlmk dgkn
sv$nsa,
dG\lSi,
K\gagkxjsvu[f[
B*Sxlmk
dgkn sv$nsa, B*xksm dG\lSi rjr)k c[fkfj,
B*xksm
dG\lSi
rjr)k
c[fkfj,
tS'u[)k;
B*X)k= CgnikSa rjr)k c[fkfj. ~lsyd[SalG.
SdlShl
SalyjSul SalylR

KmSulR rlFl, aGfUfsu rjR sspifI;


Yelej&JmlR SZl<ajy*kSlX, C[ShlS+l rHdj
zY~JSuH cSC\jR ij\kijf&lR ayjulajRdlfjH, svl'lR C[ShlS+l-rlFR rjR dosm
Kpu; sv$k; rj'jH gdrlaJSCl, |lShhk$l
: glwlijR glwU\j'j#idlC;
elG\lshlgkrlxk;
~lsyd[SalG. Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal-- -svl'lX ayjul; aCj|lsu Yecij&S/lX
SeSgSfdj, rjs' ijxjS)!k, CjCksi'ldl,
56

rJSu; eOglnjdrl; :uk<[alsr-'ldl rJssefH, flSflpjfalu[ Shld\js'lxj rHdjufl;


dfjsgS'i; rjs' ijxj)k; BlR, |lShhk$l
rjR dfjgj'kpu; PrU; rjR SYe<drla\lfR iUR. salyjSul--S~lioscl

PSrU rjR YelGrSaisM B*sxlsml'j&Gr SdMjSMdJmsM eknU; rlFR


riUafldk; wJiR Seyk; rOSd C[ShlS+l
ilriglwR Saiju glwlhuSa C[ShlS+l
rJMjusvS(lH elnjujShk; SflS/C[ShlS+l
|g|cU; dls\lgk ilcc[FhSa C[ShlS+l
SulzUfdomk; ckakDjanjul; ~lSh C[ShlS+l
eogk<~r[P; fJ!lS\lSx dSrU C[ShlS+l
ShldGs)#l; ijYCaSadk; fkysu C[ShlS+l
iRdqkdRfR PlYfj almYelSi C[ShlS+l
Qfkalc; rjs'SuSlX fR YelGrulH
sspilf[awSr Sdle\jR pn[s}lqjilS)n;.
g!l; dOal
eGsspscl

ejgk fonkdxj - Pgsu fl*k'k


ejgk alc*X - :!jR adkm*X
eY!kyikxalu[ - : CJSalR SpSC
ejgk C[hJ|lG ivr; SZl<j&k
ilrjhkaoqjujhk; - rlrl pjCdxjhk;
fH YelGr B*X-)>u; cS(f;
dkyjSuhlujSlR,
dkyjSuhlujSlR,
dkyjSuhl
ujSlR,
B*xksm
dG\lSi,
B*Sxlmk
dgkn
sv$nsa, dG\lSi, d{euk!luj B*Sxlmk dgkn
57

sv$nsa,
dG\lSi,
K\gagkxjsvu[f[
B*Sxlmk
dgkn sv$nsa, B*xksm dG\lSi rjr)k c[fkfj,
B*xksm
dG\lSi
rjr)k
c[fkfj,
tS'u[)k;
B*X)k= CgnikSa rjr)k c[fkfj. ~lsyd[SalG.
SdlShl
SalyjSul SalylR

KmSulR rlFl pJe[fjsuqk; pJe; Selsh ShldG)jmujH C[hJ|lG sv'k, :sdH)ykclu[)mjas/sMlgk wlfjdsx clG\jR
Cj<Ulgl)j, ijCIlc\lH YfjfI\jR fjgkrla\jH c[rlr; eoS!lG ssrG+hU; Srmj.
~lsyd[SalG. Ck~S|l - sar[Qlhl;-: c|SplG t*sr ijPjsu SrgjsM'lgn>oijH sv'k rjgJjS&R, sas$gjukSlX L;z;
SVpjs&yjukSlX Ldsa Salp; arafjhl|[xlp;
KHSZl<j&lG - rjR SeG)lu[ a{fjSuH)k'k
TOSCl rlFl gj&Jmnsa.
salyjSulylS|;-S~lioscl

rlFl rjR C[hJ|lG fR


YelGrulH d{e sv$nsa
fR YelGrulH ulvrulH
LRelf[al)xjhk!ld
SrSgyk; dklmkdxl;
C[hJ|lG Samujsh\j
YflflijR ilz[plraflalf[aJu; igalGw[wj/lR
SYejfSglSmlfj c>ulX
pJe[fjsurjS)dj rj*X
glwdkalgjs)l/; BlR
alrUc[Flr; Yelej&k
58

rlFl rjR C[hJ|lG fR


YelGrulH d{e sv$nsa
Sfl'nsa fR YelGrulH
LRelf[al)xjshR rlFl.
ao'l; dOal
eGsspscl

SuCk flf ckfl - fl*lu[ rjH)nsa


SuCk ayjuckfl Cgn; rHdnsa
SuCk ~hSadj elhj&Jmnsa
SuCk cl\lsr aluj&Jmnsa
SuCk Sel)nSa dmik; eleafk;
SuCk ijPjrlxjH drjik!ldnsa.
dkyjSuhlujSlR,
dkyjSuhlujSlR,
dkyjSuhl
ujSlR,
B*xksm
dG\lSi,
B*Sxlmk
dgkn
sv$nsa, dG\lSi, d{euk!luj B*Sxlmk dgkn
sv$nsa,
dG\lSi,
K\gagkxjsvu[f[
B*Sxlmk
dgkn sv$nsa, B*xksm dG\lSi rjr)k c[fkfj,
B*xksm
dG\lSi
rjr)k
c[fkfj,
tS'u[)k;
B*X)k= CgnikSa rjr)k c[fkfj. ~lsyd[SalG.
SdlShl
Ld[ejGsal

sef[SzlSal: rlFrqj)k; ~r[Pjfsg |lShhk$l

glijH dJ/l fmiJ'k; ijmkfH Yelej&k


glijH eOShlc[ C[hJ|luksm ssd&-*h iJnk
glijH\s' ele\jR ~r[Prik; SVpjS)n;
~lsyd[SalG. Ck~S|l - sar[Qlhl;-glijH ir\jH ulS)l~jrk flg; pUkfj vjfyj
glijH fJ\onjYclSuhj'lu[ - Ye> vjj
rjs'ulglPjS/lgjH glijH flR Ye> vjSn;.
salyjSulylS|;-59

S~lioscl

ele; svu[SflSgl - mlYpfukS=lsr


LRek!ldnSa - rjR ijPj pjic\jH
:G\lG ilrjH - akMk'k d{elShl
drjSilmGrdX - )k\gagkxnsa
ilrirl; flfl - ulvj)k'mjulG
TO CkYCo<suSu - lGYpf SflS'n;
ilriG f'JCl - alriG fR zfjsu
TO CkYCo<suSu - lGYpf SflS'n;
|lShhk$l |lShhk$l |lShhk$l-- Sew[ 24 akfH
YfjfI\jrk c[fkfj----

Sew[ 30.

dk)jhjSulR

rJfjalR erSelsh fxjG\jmksa - |lixgkaiR sh~SrlR dlgdjHSelH


i{fujhkaiG fxjgjMk fq&jmksa - |l
iGj)kaiG)k fk<[mj ek<[mjdxk;. ~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR
td[S~l

QgkSelhj*k; SalG Sfl+l


KS!Sahk; rjS'lG+
KfdnSa rjR YelGr rjR
QlG+su ~|kalrjS&lG)lu[
c[fOsaR dlShlc[ dkyjSuhlujSlR
Sdlshl

|l alGS\l+l rjR pkDSylSrl |{pU;


dkcka ij>o<jf rJSclrl; alc; Selsh
rJclR ahgkdX SelH rjR c[a{fj Salpdg;
B*Xs)'k; rjR YelGr fknuldsM
~lsyd[SalG.
60

Ck~S|l---alGS\l+l rjs' YecijS&lX PrU


]prjH rM aSrl|gal; fgkiS#l rJ
pJrlG)kfdk; EhSadkS'lgJ
fgkijR SigkdxJ PgujH fh cIG\jH
salyjSul--S~lioscl

t/jc[S)l/Ralsg B*X)lu[ YelGj/jR


rlFR B*XS)dJmsM ele ijakd[fj
SaH/M)lG CJSalRdJ/l svl'fkSelsh
ijCIlcs\ fG); domlfkeSpCj&k
:vlgUlG zkgkrlFlsg/jR svS'lG
C[hJ|lG fR alG; f'jH c[Fjgalu[ rJ*j
:G)kS'i; c> BlSr; aG`rSaH/o
ekYfC[hJ|lsg tR SeG)lu[ YelGj/jR
sspifrowR SYe<d cijP; Yelej&S/lX
SC<j/j&lR iRSdlMdxlu[ rj*sxsu'jH
rj*xkuG\k; YelGrulh*kmSulR rlFR
:YCjfgJ'k; Sdle\jR psn[}lqjil)sM
LfUk'f*xjH cIGJualhlDalG-- Sew[ 32
SalylSrCk aCj|l, rjsRy dgknuksm ilfjH
B*xksm akD*xksm Srsg rJ Lmu[)gksf.
dG\lSi B*X elejdxldk'k t'k B*X ]k
eyuk'k. B*Sxlmk dgkn sv$nsa. dG\lSi
rjsRy
agn\lH
B*xksm
agn;
alu[)
s/mkilrlujM[
rjsRy
c[Sr|;
rjsRy
c[Flr\krj'[
B*xksm
e)Sh)[
rjs'
Ty)js)l!k i'k. B*Sxlm[ dgkn sv$nsa.
dOa
61

iUqlq[v Ye>lf rac[)lg;


dOal
Yelg;> YelGr --- Sew[. 34

sspisa rjsRy d{eujR Yedlg;----- Sew[. 34


dgknuk= sspisa -----

Sew[ 36

tsRy sspisa rJ tsRy sspialdk'k -- Sew[ 36


trjSulsrl

akSylu[ fjgkakjH ulvrsulmk YelGj)kS'R


KmSulsr rJuRekmSulR asuR ejqdX)gkxnsa elfdjulsas'lmk d{e Sfl'nsa
:qjujshS'ln; BlR ele\jR ~l|khU\jH
cGS%Cl akqkdjS/luj ts')gSdJmnsa
elfdjulsas'lmk d{e Sfl'nsa
flhlH iUlelg; sv$lSlrk calrR BlR
flhssgS!SlRfR Svgjujshs' SvG)nsa
elfdjulsas'lmk d{e Sfl'nsa
vk()lgR SvlgR elejrjsu'jiG ijxjdoMj
rlFl rJuk\gagkxj, Blrk; rjs' ijxj)k'k
elfdjulsas'lmk d{e Sfl'nsa
tsRy dm; iGj&k ele; segkdj fhu[)kegj
dgknldmSh rHdnsa tR ele\jr[ egj|lg;
elfdjulsas'lmk d{e Sfl'nsa
LRekmSulsraklu[ c{<[mjdX rjs' in*k'k
rjR ilfjH)H akMk'k, d{eSulmk\gagkxnsa
elfdjulsas'lmk d{e Sfl'nsa
wJiYeprl; rjs' a{fjzfG Srl)j/lG)k'k
rjR rlp\lhisg ijxjS&nsa eykpJcufjH
elfdjulsas'lmk d{e Sfl'nsa
~lsyd[SalG. Ck~S|l sar[Qlhl;-62

cIGJu; sscrUzn; rjR c[fkfjzJf; elmk'k


>OajdG
B*xka'jgujH
rjR
Ye>kfsu
c;c[fkfj- svu[io - elfdjulsas'lmk d{e
Sfl'nsa
:+JR
113-l0 c(JG\r;

YedlC\jsRy Yc{<[mlijr[ c[fkfj. ---Sew[ 38


td[S~l
:ShlS|l :plssyR

KmSulsr fknsvu[d, ele\jR iJvjdxk;


vkqhjdxk; voqk'J-sus', Clj\kyakDalikd rJ
ak*lu[ilR BlrJ il-gjPjujH, dl\JmkS'rrkfle\j'lu[, eSYflcj-s'S'ln; f{ss) rJMj
sv$kd dlgknU;. c[fOsaR dlShlc[ --- --Sdlshl
~[fyQd[SalylR
Sef[SzlSal: fH YelGr B*X)>u;

eOglnjd PG+j<[mlG rjR dgknu[)lu[


LG/j&k Poe;, Ejr|lcjR YelGrulsh
~lPsulqjk, Poe\lH wrelesalqj&|SglR
Srmj sspi\jR YeJfj
~lsyd[SalG.
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QhaJrlaJR

c[fkfjul;zU\lH
c{<[mjdsx
|
rujS/lsr#lekhgjujhk;, elgk; ilrk; rjyukS'lri rjlg;
cw[wr |{pu; rjja; rlFsrurjC;
ijS/lR PrUR
ckg fgknR C[ShS+lsr Sihj)k=jH
drUlakYpsuqk;, Sfls/'lsg rJ ilq[\j
63

ayjulajsrul i'kpu; svu[flrixjH


SflM)lgR eykpJcl rSMlR
TOSy pofR drUdSulSmi; svl'lR d{erjyukS'lsx, C[ShlS+l rlFR rjs'lmk
dosms'S')k; glwliluj ijglwjS/lR
rj'jhkpj)k; ega eijYffujH
flfR fR Sfl/jH enjulR fruR ijMk
ekhgjujhlxkdsx, rj~jusg ak'; ej'lsh
C[hJ|lsg, anj efjsrl'jH eykpJcjR
flS)lShdj egjsvlm[ Svlgsruk;
rlFR >lzU; SrGS'lSg ijahlsg PrUlG
rj*X, T|Shld\jR Sal|*sx rj*X
simjk, ilrjhjfl rniyuk;
pjiU ijgk'k; rj*X)lu[ cw[w;
ylS|H fruR uOSc/l; ~lhsru'lX
ekhgj ijmG'S/lX, ajpjulR iG\dG dkqjuj'k;
dgufjShj, il*jijhu[)l-ajSYcajH sv'F
SvGS'lR glwlilu[ ilnk.
rlFl ilfjhjH akMkS'R rjPjrjhu\J'ReGj)kS'R, srmkrlxlu[ BlR rjR iqj
ssdijsMlgk elej, eleakSej&*s\
d{eujH ilqlR d{e svu[fJmnsa
wrdlf[aw ijahlf[alSi B*sxlSmH)k;
pk<[mlf[a/mujH B*X)likd iRafjhk;
Cgnafk; rJ, c\asg\jgukS'g;
dgknl&jydjH - SvG)kd B*sx rJ
rlFl ckc[a{fj rHdnsa rj'jmidsu
dlS\lgjmuG)k;, rj~jC[hJ|l c|pl c\a
d|SrlG)k;, fhaky fhakysu'ksaqk;
rjG+h c>fR clr*X)k;
salylSulylS|;----

64

sef[SzlSal: SalylR SuCkaCj|l

KpSu dmhj'kmSulsr dgujH d!k Cj<UlG


KpSu emdjhky*jS/lu[ rjYpu[)agl\knG%kS=lR, KpSu dohj ijxjS&dk;
PG+j<[mlG)lu[ rlFR. ~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QhaJrlaJR
KpSu c[SflYf; e=jdxjH puyldxjShl
c[fkfjrlp;, KpSu a{zffj ejdxk; aPkg;
rlpakuG\k'k KpSu dmhk; pIJekdxk;
wrik; rjs' ij/k.
akdjhlH si=salqk)kS'lR aqulH Pgsu
rru[)kS'lR, elr; svu[flrlC[vgU;
alfl-ayjulajR c[frU;, alflifUf[>kf eoG%;
ckfsr elg; hlxj&k.
hlxj)k'k vjgrrl; eOglnjdsr ssefHSelH, Sul|lR r{\salsmfjSglR CjCksiS'ln; fk=k'k, eoG%jdrlu iSulPjdsr
ssd\!jhjfl hlxj/o
C[Shl+lul rj~julG)k; C[ShlS+lul
C[hJ|lG)k;, C[ShlS+lul rlFR fs'
c[Sr|j-S&lgl; c|SpG)k;, C[ShlS+lfR
clr*X agkik; c>ulX)k; C[ShlS+l.
c|Splsg cag\jH c|>mrlu[ rj'kf[cl|;
rj*X)gkxjsulglrlFR cfU-c[Sr|; f{)NelG\lpg eoG%; ihkfl)j
rj*X fR segk'lxkdsx.
flfl alGS\l+lC[hJ|l Siz; domk; foihjrlH
Yefjplr; Srmj&jydlH elyj-s/l*k; rJ ilrjH
rjR ckd{f\lhkmSulsr
tfjSgH/lR rJ svs'\k;.
65

Kpsu YelGj&lSxi; ijCIlcjrjuldk; C[aorj


cj;|s\S/lHzGw[wjs&R ekYf-lsgs)lhsv$k;
glwlilaSUlDj-s's' gj&Jmnsa.
Spil d{e svu[fJmnsa rjR d{eujR efjijs'l/; sdnjurigf; B*X)lu[
iu[)k; dkmjhsrSulmj), rjR c[h[J~l
dliH B*X-)fjulhli{fgl; B*X.
ele;svu[ffjrlHrlFl eJ@dxlH Cjj)gksf
flfrk carlalf[awsr rj~jC[hJ-|lG
rjG+hgl; c|Splsg'jisgSul-G\hjunsa
rj'jmid SaH
gd rjRsau[ gd[f*X ssds)lS!lglu[
|lClsu cljS&lG)k!ldnsa
t*k; ckc[a{fj ap[~|lujH c[hJ~lulH
wJijfsg)l\RelH akd[fj a{fG)gkxkd.
dk)jhjSulR
t'lf[alijsr rj(hkuG\kS'R rlFl |l- |l
rjsuR Cgn; hw[wj)gksf BlR
Spl<jdX rlnj)k; elq[/njujH |l - |l
rlFl rjR elfdsxs')lMjmkd
~lsyd[SalG. Ck~S|l - -

sar[Qlhl; ilplSal

Ye> rjs'i-j)k'k rlFl ilSrlG ilq[\k'k


rjR Ye>f'kpu-\j(H c{<[mjdX rjs' ij/o
c[fOsaR dlShlc[-

Kpu\j(hkn-G'S/lX ulS)l~f[>kfaJj&k
PgSaH rlMju Szlinjf'Yz; ilrjhkgk+k'k
ilSrlgJSy pofl-gfjhoSmyjS/ldk'k.
~lsyd[SalG
66

Ck~S|l----

svl'lR CJSalrkpu\jH dG\lSi BlR


rj'gjdjH t\l-rgkxnsaS'i; svl#J
rlFR fjgujSH, rmsdlXsds'
rkS'lR Semj&JSms!l'jsruk;. salyjSul
S~lioscl

dG\lSi, rj'lYpf rjyuk; ilfjH fky'J


YelGr SdMjMlf[al)xjhk!lSdn;
zo@; iJMjH YelGj/fjhlnkmSulrj<[m;
C~[p\lh#lG'fk >lzU; PG+j<[mlG
cOaUR SalC YelGraoh; >lzj&lqj)oM; rJ*j pk<[mR EySilR ak*jS/luj
pliJpjR YelGr SdMJC'lGYpf Sfl'j
ele; SalvjS&dJ ij!k; Yeivr Cd[fj
voxu[)k=jH |lrrjulG YelGj&S/lX
fJ)k!\J'isg sspi; c;gj&k
rjgUln; rUlu\jR eJA; rgd; ao'k;
>JSuJmks'R dG\lSi t'k=\jH
dG\lSi, rjs' c[SflYf; sv$k'fk;, K'falu
rjsRy fjgkrla\jr[ c[fkfj elmk'fk;, Ye>lf
cau\[ rjsRy d{eSuuk; glYfj dlh*xjH rjsRy
ijCIlcS\uk; Lyjuj)k'fk; tYf r#fldk'k.
dG\lSi,
Ye>lfcau\[
tsRy
C~[p;
rj
SdXS)nsa. Ye>lfcau\[ BlR Qgk)S\lsm
rjr)[ dlns/mnsa. dG\lSi, rjsRy wrS\lmk
dgkn sv$nsa. dG\lSi, B*sx#ligkSmuk;
ele*X egj|gj&[ aj)nsa. egjCkrlukS=lSi,
rjsRy ihfk ssd B*xksmSaH :icj/j&[
fjgkrla; rjaj\; B*xksm eleSglz\jH rj'[
B*sx ckDs/mk\nsa.
dOal
67

iUlq; ao'l; anj


dOal
salyjsul SalylR

KmSulR rlFl, rjs' ijsMs*\k; BlR rjRa|jaujH Bl-sr*agk; zo@;, ilrjH sv'lH
rJu*k!lpU; BlR CJSulxlG'l-h*k; rjR
Sdlu[a, rjjgkakjH dk; fJGS'lrj#s#l
d{eulshs' ihalu[ rjG\nsa.
~lsyd[SalG.

Ck~S|l--

sar[Qlhl; ilplSal---

LS$l rlC;, pk<[)G+*xjhkHckdrl; BlR


agn\jR dlgUaSflG\j#, BlR rUlu\jR
c;|jfsurjj&S$l f'j<[ms\
rUlulihjul)j
cHYdjuulsaR SaH)k/lu; rj*jS/lu[ SfSwlaual; ic[Yfikaj#lflu[ - LRelshs' dl)kd
fjrgd\J'k; rlFlrjR |lCla{fj d~yjiulH
salyjSulS~lioScl

TOCl rlFl igjd fkn/lR ijxjdoMk'k


YelGr SdMjMlf[al)X SaH d{esvS$n;
dl;j)kS'R d<akd[fjs)R dG\lSi
dlh\js'l\ReGj/lR rHdkd dJG
pl|j)kS'SrdlYCual; rjR dgknu[)lu[
iG<js)SH dgknl)mSh dgknleog;
dlh; Sel)j/lqluisu Scij&J BlR
wJilU\jH ssds)lXsds' BlR rjSRyfl;
alulglwlsis' iPj/lsru[fk ~ln;
ScrlPJCl cODU; SrmlrO<PSado
Spil Spil K\gagkxj)lgknU; svu[SfdJSmn; arkwlf[al)X)rkfle; rJ
68

dOal

iUlq; :yl; anj


dOal
~[cl/syl |cliou[

sspi\jR alflilSulX elir drUd ayjul+j'k!ldsM Shld\jH-pjCdxjsh*k; rS#lG+


sspi;fHc[a{fjihkfl)j
fHYelGrB*X)>u;
Ck~S|l---

~lsyd[SalG.

pGCd rji|; C[hJ|zn;-rjRCgSna{fjSuSlgl;


c|SplG egjCklG-ijCIlcjdxl; aH/llG
t'jiG fHYelGrulsh elgjHCljekhG\nsa
sar[Qlhl; ilplSal---

dG\lSi rjR wJigi; alu[\JG' a{flsg


d~yJ'k; eykpJcujSh-u[)l|Ilr; svu[Sfnsa
cw[wr c|jf; Srmnsa ClCIf wJiR a{fShld;
salyjsulylS|;----

wrrJ egjCk YelGrulH rlFl


eknU; B*X)k; ijzfG)k; rHd
ayjul+jR c[agn; igpludald
fHYelGr B*X)lf[alijrk SdlM
egjCk C[hJ|l rj~j c|Splsg
ulvj/jR d{esu B*X)lu[ rj*X
rjR CgSn a{fgl; flf cS|lpggjH
svlgjunSa Salp/rjrJsgR rlFl
ckc[a{fj wrrj)k; ijYCkfj cjG)k;
wJiR ijzfG)k; SvGS/lsr c[SflYf;
wrrJ egjCk YelGrulH rlFl
eknU; B*X)k; ijzfG)k; rHd
69

ijCkdkG~lruk= pjic*xjH flsq


sdlmk\jgj)k' >lz*X svlS#!fj#
rjs' Yecij& alflijSRyuk;----- Sew[

47

dOal
******ijCIlcYealn;******
Poe YelGr
alikGS~l
I
Shd[ pJssc)[ Ck~S|lsyl

ssp-i\jR alflSi, >oShld\jR


c[fkfjfR >lwral;
rj'jH rj'k; ivrafl;
sspi; |jfsalmk w}Sak
ega ijCkjsuqk; dSrU
ilq[\k'k rjs' B*X.
Bl-R SaikS'ms\R CkYCo<dgk;
Saijmksa-'kS=lglrjR salqjulH ClCIfal;
wJijfalGw[wj/lR c|SpG
rCIgalufk ssdijMlG
ilq[\k'k rjs' B*X
dG\lSi eliral; rjjgksa$k;
eknUfal; rjnik;
ssds)l! eSgfGs)#l;
drjsilmk Cgn; rHdnsa
rjsRy a|fIakpj)k; rlX
ih>lz\iG rjHS)nsa. ~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; Qh[aJrlaJR
70

d[ro+l ao'luJmk; cssfUSdCR


flfR fs' rl;
ilq[S\n; ckfsr in*j
dJG\jS)n; yo|lsu
sspi\jR d{e r+ksm SaH
K!ldsM'S'u[)k;. :+JR
II
s|lu[p[saR C[alSulsr

ilri pofG alrj)kS'lsx - ilrigrjC;


ilq[\JmkS'lsx - sspi wrjYfj C[ShlS+l Sf
aCj|lfRYejugl; egjCklsg-C[ShlS+l SC;
eoS!lsg >lzU; - YelGj)nsa B*X)lu[
TOyu c|jf; ekrgklr\j-s'\kSlX ijCIlcjdxl; a{fgjH - d{e sv$nsa dG\lSi.
~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; Qh[aJrlaJR

:pU ij|JrR flfsr ilq[\Jml; dkgjClH


iJS!lR ckfsr ij)l; yo|[dkpjClsu
dJG\j)l;. :+JR.
III
shd[p[)jScl Kc|juc[

LxiSlrl; sspis\ zG>lCual; anjuyujH


ijc[adgakX sdlS!lxl; elirdSrU sspi\jR
alflSi rjs' B*X cff; ilq[\k'k.
LfUiCfsulmk alGSfl+l
rjs'ijxj)k'kB*X
ulvrdsx rjySinsa cGS%legj rjs' rlFR
c[Sr|j/o rjR YelGruJ-B*X)lh;~;
71

fjgksa$k;fjgkgd[fafk;ssds)ls!lgkijCIlcjdsx
wJij/j&jmksaS'i; rofr wJijf ilz[p\;
Srmju ijzflG PrUG YelnprlnJCR
~lsyd[SalG.
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; Qh[aJrlaJR

cssfUSdCR wrd'k; ckfrk; ijahlf[alij'k;


YCkfj aPkg; SalpYepal; ijahc[fkfjuG/j)k'k
YfjfIlf[awsr B*xka-*rjC; dJG\j/o :+JR.
IV
shd[elSul pRdlShlc[

sspi\jR-alflSi, dSrU rJ aoh; sspi;


alri iGs\lmk Sulwj&fjrlshS')k;
rJ dJG\jfuldlR SulzU.
cG%l-PJCl rlFl rjs'lsmqk; c[Sr|; aoh;
ulfrSuSlgl/gjCklgGj)k;
elejdxldk;-B*X)lu[
KmSulrl; aCj|lsu-Klr\lhlCIlc;
SrmlR rjR igij'lu[ a{fSg; dl;j/o
LiG rjs'-)JG\j-)sM. ~lsyd[SalG.
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; Qh[aJrlaJR

cIGafjH ilq[Silsr, fjgkc>f'jH eknU\jR


fjgk~hj eJAs\ c[FlejS&lsr, tS')k;
K'fSr egjCkR rJ. :+JR.

72

V
]Clsr pkc[dp[S|lsp

drUd zG>jnjulufjrlH
:rj)kd rj~julSaClul
L+rkSihlalpUwsrs/k drUdulX
Kpu; sspijd sspi;, dfjsg'ji
rj~j svl#ju fR rla*X
Lisr)JG\j&l wrrj)rjC;
>lzU; Srgk'J B*X.
flflsg en[}jfgl;
aH/llsg elg; Salpj/jR
ivrafldk; ij\kixGS'iRSzShUlrjH
rlFR SrglugkxjuSelH
ak/fkaykefksalgkroyk; Sarj
ijCIlcafldk' Eh;
ShldG)gkxjuSflG\lhlC[vgU;.
cGS%Cl aCj|l ijYCljukalrafk; plcG)gkXd
agn; ssds)lS!lrl; rJ-elflxc[Fjfsg
rlC; fJGs\qkS'H/j/lR
cll\l; wJSillr*X
ilz[p\; svu[SflfjuSelH
:CIlcaiG)klSr rHd. ~lsyd[SalG.
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; Qh[aJrlaJR

iJnkin*j)JG\j)kd
elir c>su rj'lf[awsgl/;
YfjfIg|cUafl; flfl-f[aw yo|[)kpjClsu
wrdR cfU Ye> fruR
rjfUafldk; djgn\j'kpu;
yo|lulCIlc Yeprl;
]dR sspis\ ilq[\ks'*X. :+JR.
73

VI dlp[ a[dp[aJrlR
sspi\jR al-flSi dSrU-ilq[\k'k rjs' B*X
B*X in*j)JG\j/o-rj'jH rj'k ejyS'lsr
rj~jC[hJ|lc|Spsg B*Xrj*sxSu;ilq[\k'k
:G)lu[ elSmk rj*X-Lisr raj&k ekdq[\k'k
ijCIlcjdxl;ijzflsg rj*sxSulG)k'k B*X
YelnYepsrlmk ulvj/o eknU; rj*XS)dJmlR.
~lsyd[SalG. Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSa--SpilPjerl; aCj|l rlFl-ilq[\k'k rjs' B*X
flfsruk; ijahlf[aS\uk;
B*X raj&k ekdq[\k'k. :+JR.
VII h[|O SpcJShp[ zh[SuluJc[
egjnusaSrU drUduJ'kpu;
svu[Sflsr ilq[\lR i'JmkijR
drUlzG>\J'kpu;-svu[Sflgk
rJfja|lG)sr rlsa#lu[S/lqk;
ijYCasaSrU c[fkfjsvu[flglPjS)n;
iJgU; fR SelglM)l-GS)djsulgkmSulsr ilq[\lR i'JmkijR
cag\jH wualGS'lG)lu[-adkm;
rHdju rlFsr rlsa#lu[S/lqk;
ijYCasaSrU c[fkfjsvu[flglPjS)n;
Yejurl; hlcyjsr d~yJ-s'qkS'H/jS&lsr ilq[\lR i'JmkijR
a{fj elC\J'k; ijPil-ckfsr
ijmkijS&lsr rlsa#lu[S/lqk;
ijYCasaSrU c[fkfjsvu[flglPjS)n;
~lsyd[SalG.
74

Ck~S|l--

sar[Qlhl; ilplSal---

flfsruk; fH ckfSruk;-yo|[dkpjClsuuk; ilq[\lR i'JmkijR


elir YfjfI g|cUs\-c;Z;-SvG's*l'lu[ rlsaS'g\k;
ijYCasaSrU c[fkfjsvu[flglPjS)n;. :+jR
VIII
h[s|OuHsplz[rJscl

ijCIlcjdX rs+ gj/lR


zjgj S|lSg~jR wIlhufjH
pGCj/js&lgSzlvgrl;-ssefhjsr)JG\j&Jml;
Lfk elG\lH-Lf[>kf drUl covrul;
foh; c[fkfj cff; r+X)G/j)l;
ShldfUlzjdxl; C[hJ|lG
ijwulukPalu[ aCj|lsu
rjfUanj(; siMj - d!lhk; r+Xs)#l;
LigjS/lX-Lfk'fal; SdlMdxl;
foh; c[fkfj cff; r+X)G/j)l;
dlgknU dmhl; dG\lSi,rjR CgnafjH rjYpjfgl;
plclsgurigf;-Salpj)k;,
CklG fR >ir\jH, SCl>ral; domlg\jH
elG/jS&dJmnSa SaShlCIlc;. ~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; Qh[aJrlaJR

elir ekYfR fR SYe<drl;


flfR flR c[fkfUR ijCIlc;
eoS!lG rl; gjfglilR
rjG+halakpg; f'jH
rjG+halu[-i'Pjilc; svu[ffjrlH
:f[awsrurjC; rl; dJG\j&JSmn;. :+JR

75

c[hJ~l - dk)jhjSulR
si#k; CYfk)sx rj'lH B*X - |l--SpI<jdsx safj&Jmk; rjR rla\jH
ssigjdxjH rj'k; dls\*sx rJ - |l--CYfk)sx hw[wj/j&k.
~lsyd[SalG
Ck~S|l: sar[Qlh; ilplSal h[Qlhl; QHaJrlaJR
td[S~l

c[hJ~l si'k si#k'k


c[hJ~l ijSpI<jsu si'k
c[hJ~lsu cljS&lG)lu[
c[hJ~luldsM SdlM. c[fOsaR dlShlc[--SdlShl

rlFR doMluk=fjrlH - pk<[msr rl; Semj)j#


fRpjiUlukP Plgjdxl; - r+X)k'fjuk!ldk;.
~lsyd[SalG Ck~S|l--c[hJ~lsu SflxjH fl*j
cJSulrjH rj'k; SelSulR
a{fG fR Lc[FjdxjR aJsf
svlgjusM dgkn erjrJG
salyjSulylS|; SasshR KOilplSyR
S~lioscl

c[hJ~lilqkd cIG\jH-c[hJ~l ilqkd >oajujhk;


c[hJ~l e=jdX puyldX-s)#laldsM SdlM.
or
SuykCSh; SzlzkH\lujH
YdoCjfrlaJSCl c[SflYf;
ely ejxG'k fR PIrjulH
a{fSgyj c[SflYf; elmj.
76

You might also like