HUKUK BLM

Hukuk, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun ortak iyiliini salamak maksadyla konulan ve
kamu gcyle desteklenen kaide, hak ve kanunlarn btndr. Daha yaygn bir tanmyla hukuk, adalete
ynelmi toplumsal yaama dzenidir.
Kelime anlam
Hukuk kelimesi Arapa "hak" kknden gelir ve hak kelimesinin oulu olarak bilinmektedir (galat- mehur).. Trk
Dil Kurumu'na gre hukuk kelimesi, "Toplumu dzenleyen ve devletin yaptrm gcn belirleyen yasalarn
btndr". Bunun dnda hukukun "haklar" anlam da vardr. Mecazi anlamda ise, ahbaplk, dostluk anlamnda
da kullanlr
Teknik Anlam
Hukuk dnemden dneme deitii iin hala doyurucu bir tanm yaplamamtr. Kant "Hukukular hala hukukun
tanmn aramaktadrlar" der. Gnmzde en ok kabul edilen tanm ise: "Belirli bir zamanda belirli bir toplumdaki
ilikileri dzenleyen ve uyulmas devlet zoruna (meyyide) balanm kurallar btndr".
Bilimsel bir disiplin olarak hukuk, kendi iinde temel olarak ikiye ayrlr. Genel olarak hukukun kiiler aras ilikileri
konu alan ksmna zel Hukuk, kiiler ile devlet veya devleti oluturan kurumlar aras ilikileri dzenleyen ksmna
ise Kamu Hukuku ad verilir. Bu ayrm roma hukukundan kalma bir ayrmdr (ius privatum-ius publicum). Medeni
Hukuk, Ticaret Hukuku ve Devletler zel Hukuku zel hukukun, buna karlk Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve
dare Hukuku kamu hukukunun balca alt dallardr.
Hukuk kurallar ve zellikleri
Hukuku dier toplumu dzenleyici kurallar olan rf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayran zellik devlet
tarafndan gvenceye alnm ve cebri yaptrmlara sahip olmasdr. Hukuk kurallar insan davranlarn dzenler
ve bulunduu toplumun deer yarglarn tar. Soyutluk ve genellik zellii sayesinde benzer nitelikteki btn
durumlarda uygulanmas salanr.
Yaptrm (meyyide):
Hukuk alannda yaptrm kamu gc ile uygulanr. Hukuka uymay zorlama, uymayanlar cezalandrma ve
uyulmad durumlardaki zararlar en aza indirmek iin kullanlr. Hukuk dzenini salamay ve korumay
amalayan yaptrmlar gene hukuk dzeninin ngrd ekilde yerine getirilir.
Maddi ve manevi yaptrmlar olarak ikiye ayrlr. Maddi yaptrmlar hukuka aykr durumlarda uygulanrken manevi
yaptrmlar bu durumlar engellemek iin kullanlr.
Ceza hukukunda lm, hapis ve para cezalar; anayasa hukukunda siyasetten men, parti kapatma; vergi
hukukunda vergi ve kaaklk cezalar gibi deiik hukuk dallarnda deiik yaptrmlar vardr
Hukukun Dayanad:
Hukukun dayana ile ilgili eitli dnemlerde kuramlar retilmitir. Bunlar sralamamz gerekirse; bilini bir irade
olarak gren kuramlar, irade d olarak gren kuramlar ve pozitivist kuramlar.Bu kuramlarn bazlar felsefik deil
ortaya konduu dnemin sorunlarn zmek veya politik grleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacndan ortaya
kmtr.
Dayana:Bilinli irade
Genel irade kuram'na gre hukuk toplumdaki insanlarn karlkl olarak birbirleriyle anlamalarn dayanak alr ve
bunun sonucunda hukuka, toplumsal szleme olarak bakar.nsanlarn anlaarak ortaya kard bu toplumsal
szlemeye uymalar kendileri iin dev olarak grlr.
Tanrsal irade kuram hukuku Tanr'ya dayandrr ve ancak onun istemesi dahilinde ortadan kalkar. Hukuka uyma
zorunluluu, onu Tanr'nn yansmas olarak grdkleri iindir.
Kiisel irade kuram ise Devletin iradesine dayandrr. Hukuk devlet ve onu temsil eden gler iindir.
Her yaptmzdan kendi z ve hr iradelerimiz sorumludur. Ancak gnmze kadar bu kuramlar tamamen
rten ve yok sayan birok olay olmutur. Bu olaylardan tr yeni verilen hkmlerde iyiniyet artna
baklmaktadr.Eer bir durum olduunda kiinin ehliyeti bulunuyorsa vede ortada bir yanllk varsa en son olarak
iyiniyet durumunun olup olmadna baklr ve gerekli duruma gre ilemler yaplr.
Dayana:Bilind irade
Tarihsel hukuk kuram, hukuku uluslarn tarihlerine dayandrr.Hukuk bir ulusla doar yaar ve geliir, bir yasa
koyucunun iradesine bal deildir.

Doal hukuk kuram'na gre ise doal hukukun insan var olmadan nce de var olduunu ve insanlarn yapt
hukukun bu doal hukuka uygun olmas gerekir. nsan haklar doal hukuk kuralarna gre deerlendirilir. rnek
olarak insanlarn doal olarak sahip olduu yaam hakk deitirilemez veya kaldrlamazlar.
Pozitivist kuramlar
Baz pozitivistler hukukun devlet iradesinden doduunu bazlar ise sosyal bir durum olduunu sylerler.
Marksn hukuk alannda ki dnceleri de pozitivist kuramlar arasna girer. Ona gre tm toplumsal olaylar
ekonomik olaylara dayanmakta, dolayl olarak hukuku toplumsal olaylara dayandrmaktadr.

Hukuk sistemleri
Hukuk biliminde biim, ncelikler ve ilkeler dorultusunda baz sistemler ortaya kmtr.
Roma hukuku
Kara Avrupas lkelerinin yannda Trkiye'nin de uygulad sistemdir. Bu sistemde hukuk,
yurttalar arasndaki ilikileri dzenlemeyi ncelikli hale getirmitir. Bu sebeple Medeni Hukuk
dier sistemlere gre ok daha ileri dzeydedir. Bu sistemlerde hukuk zel hukuk ve kamu
hukuku olarak ikiye ayrlr. Hukuku yaratan yasa koyucular yapar. Continental-law da denir.
Ortak hukuk
Anglo-Amerikan lkelerinde uygulanan sistemdir. XI. yzylda ngiltere'de gelimitir. Roma
hukuk sistemi gibi hukuku blmlere ayrmaz ayrca hukuk yaratcs olarak yarglar grrler.
Fakat gelime ve teknolojinin getirdii yenilikler yznden ortaya kan eksiklikler karlan
yasalarla giderilmeye allmtr. Hukuk fakltelerinde Common-law adyla anlr.
slam hukuku
Dinsel ilkelere dayanr ve hukukun yaratcs olarak Kur'an grlr ayrca kan baz eksikliklerde
Peygamberin szleri ve davranlar (Snnet) dikkate alnr. Kyas (analoji) ve cma (mahkeme
itihatlar ve bilimadamlarnn grleri) hukukun oluumunda nemli paya sahiptir. Osmanl
mparatorluunda da uygulanan bu sistem 1926'da karlan Medeni Kanun ile Trkiye'de son
bulmutur.
Osmanl imparatorluunda uygulanan hukuk sistemi bir padiahn varlndan dolay batdaki gibi
monarik alglansa da eyhulislamn bir padiah grevden alabilme yetkisinin varl slam
hukukunun ne derece de uygulandn gsterir
Gnmzde slami kurallarn uyguland lkeler olmakla birlikte, hukuk olarak slam
Hukukunun uyguland bir lke yoktur.
slam hukuku, itihatlar ile en parlak zamann yaadktan sonra bu (itihat) kapnn
kapatlmasyla pasiflemitir.
Sosyalist hukuk
Rusya komnist devriminden sonra sosyalist lkelerde uygulanan sistemdir. Daha ok ekonomik
koullara dayanr ve en nemli dayana mlkiyet hakknn kiilere deil topluma ait
olmasdr.Bireyler arasndaki zel hukuktan ok toplum karlar gzetilmitir.Ayrca Marksist ve
Leninist dnceye gre sosyalist hukuk geici bir durumdur ve toplumu dzenlemek iindir ve

toplum komnist dzene getii zaman yaptrma dayanan bir hukuk sistemine gerek
kalmayacaktr.Komnizmin Avrupa'da kmesinden sonra sosyalist hukuk sistemide olumsuz
ynde etkilenmitir.
Devletler hukuku
Birlemi Milletler bayra Devletleri birbirleri arasndaki ilikiyi dzenleyen hukuk daldr.
Kayna temel hukuk ilkeleri, uluslararas antlamalar ve uluslararas yarg makamlarnn
verdikleri kararlardr. Realist anlaya gre uluslararas hukukun aktrleri devletlerdir. Ancak
zellikle Avrupa insan Haklar Szlemesi ile devletler, vatandalarnn da uluslararas
mahkemelere bavurmasna izin vermiler ve bu mahkemelerin kararlarna uyacaklarn ilan
etmilerdir.
zellikle ikinci dnya savandan sonra kurulan birok uluslararas rgt kendi hukuklarn
evrensel ilkeler dorultusunda yapmakta ve uygulamaktadr. Bunun en somut rnei Birlemi
Milletlerdir.