KALP DAMAR SSTEMNE ETKL LALAR

Kalp fonksiyonel olarak sol ve sa kalp olarak ayrlabilir. Bunlarn her biri bir karnck
ve bir kulakk iermektedir. Perikardla evrilmi olan kalbin i tabakas epikardiyum adn
alr. Miyokard kalp kasdr ve izgili kasa benzer. Kalp kan pompalama grevini, ritmik
kaslma ( sistol) ve gevemelerle (diyastol) yapar. Kalp damar sistemi ( kardiyovaskler
sistem) kalp, arter ve venlerden oluur. Kalple ilgili rahatszlklar; kalbin kendisi ile (aritmi,
kalp yetmezlii, koroner damar tkanklklar= angina pektoris), dolam sistemi ile (arter
tkanklklar, venz yetmezlikleri, hipertansiyon) yada riner sistemle ilgili olabilir.
Kalp damar sistemine etkili ilalar u gruplar altnda toplanabilir:
1. Kap yetmezliinde kullanlan ilalar
2. Antiaritmik ilalar
3. Antianginal ilalar
4. Periferik vazodilatrler
5. Antihipertansif ilalar
6. Antihipotansif ilalar
7. Antihiperlipidemik ilalar
8. Kan ve hemopoietik sistem ilalar
9. Diretikler
10. Su-elektrolit dengesi bozukluklarnda kullanlan ilalar
11. Asit-baz dengesi bozukluklarnda kullanlan ilalar
KALP YETMEZLNDE KULLANILAN LALAR
ok sayda kalp ve damar hastalnn son dneminde ortak komplikasyon olarak
meydana gelen bir klinik sendrom olan konjestif kalp yetmezliinde, kalp dokularnn
gereksinim duyduklar oksijen ve dier maddeleri yeterli derecede tayacak miktarda kan
pompalanamamaktadr. Kalp disfonksiyonu, egzersize kar toleransn azalmas, nefes darl,
ventrikler aritmi grlmekte, kan akmnn azalmas yannda akcier ve sistemik dolamda
konjestiyon ( ar kanlanma) olumakta , kalp debisi dmekte ve ventrikler miyokardnda
hipertrofi ( hcre hacmi bymesi ) meydana gelmekte ve akcier konjestiyonu ve dem
grlmektedir. Bu arada kalp yetmezliini kompanse etmek iin vcuttaki nrohormonal
mekanizmalar faaliyete geer. Sempatik sinir etkinlii artar, damarlarn sempatik tonusu ve
adrenal medulladan kateolamin salglanmas artar, plazmada epinefrin ve norepinefrin dzeyi
ykselir, taikardi ve periferik damarlarda vazokonstriksiyon grlr. Yetmezlik geliirken
kalp debisinin ve buna bal kan akmnn azalmas ve sempatik etkinliin artmas sonucu
renin-anjiyotensin-aldosteron mekanizmas da aktive edilir. Renin salglanmas, buna bal
olarak anjiyotensin dzeyi ve bbrek st bezi korteksinden aldosteron salglanmas artar,
hipervalemi (dolaan kan hacminin ar miktarda artmas) geliir. Hipervalemi renin
salglanmasn frenler. Hipervalemiyi kompanse etmek iin antidiretik hormon salgs artar,
ancak bu defa da su ve tuz retansiyonu geliir.
Konjestif kalp yetmezliinde kullanlan ilalar (pozitif inotrop etkili ilalar)
hemodinamik (Kan basncyla ilgili) bozukluklar ve onlarn sonularn dzeltirler. Bu grup
ilalar u alt gruplara ayrlabilirler :
1. Kalp glikozitleri
2. Vazodilatr ilalar ve sempatomimetikler
3. Ksantin trevleri

4. Diretikler
5. ACE inhibitrleri
6. Fosfodiestereaz inhibnitrleri

1. Kalp Glikozitleri (Dijitaller) :

Dijitalis (yksk otu) trlerinden elde edilen glikozitler, kalp adalesinin kaslma gcn
arttrp, pozitif inotrop etki gstermektedirler. Kalp debisindeki azalmayla birlikte grlen ve
ventrikllerin sistolik fonksiyonunun bozulduu kronik kalp yetmezlii tiplerinin tedavisinde
kullanlrlar.
Kalp glikozitleri yapsal olarak iki ksmdan oluurlar. Birinci ksm pozitif inotrop
etkiden sorumlu steroit iskeleti tar ve genin veya agikon adn alr.
Siklopentanoperhidrofenantren yapsndadr ve uzaysal konformasyonlar U eklindedir. A-B
ve C-D halkalar cis, trans eklinde balanmtr. kinci ksm ise eker molekllerinden
olumutur, aglikon ksmnn A halkas 3 numaral konumda, -pozisyonunda bulunan
hidroksil grubu zerinde tanan bu oligosakkaritler, molekle farmakokinetik zelliini
kazandrr.
Kalp glikozitleri aglikonlarndaki deiiklie gre iki snfa ayrlrlar.
1.
2.

Kardenolitler : Aglikonun 17 numaral konumuna , -doymam be yeli lakton

halkasnn -konumunda balanmasyla oluur.
Bufadienoitler : Aglikonun 17 numaral konumuna piron halkas balanmtr.
12

CH3
H

CH3
OH

HO

11

HO

C 13

H3C

R'

9
10

3
4

CH3

H 14
8

R'

17

OH

16
15

R'
Kardenolit

Bufadienolit

1.1 Dijitals glikozitleri

Dijitoksin, digoksin ve gitoksin, digitalis trlerinden ekstraksiyonla elde edilen en nemli
dijital glikozitlerdir. Aglikonlar bu isimlerin sonuna genin eki getirilerek isimlendirilirler.
Dijitalis glikozitleri metabolize olduklarnda aglikonun 3 numaral konumunda bulunan eker
gruplarn kaybederler. Ayrca kardenolit yapsnda aglikona sahip glikozitlerde,17 numaral
konumda bulunan ,-doymam be yeli lakton halkas doyurulmaktadr.
Doal dijitalis glikozitlerinden farmakokinetik ve biyoyararlanmn gelitirilmesi
amacyla, metil digoksin, - ve -asetil digoksin gibi baz yar sentetik trevler hazrlanmtr.

O
O
Digoksigenin
CH3

CH3

OH

CH3

O R'

OH

OH

Bileik
Digoksin+
Metildigoksin+
Asetildigoksin+
Asetildigoksin+

OH

R O
H

-H
-CH3
-H
-COCH3

-H
-H
-COCH3
-H

1.2 Strofantus glikozitleri

Kardenolit glikozitlerinden olup aglikonun 3 numaral konumundaki -hidroksil
grubundan sakkaritler baldr. Aglikonu oluturan strofantidin, g-strofantidin ve strofantidin
olmak zere iki tiptir.
O

HO

HO
HOH2C
OH

H
H

OH

H
H

HO

OH

OH

OH
k-strofantidin

g-strofantidin

1.3 Scilla glikozitleri

Bufadienolidler olarak da isimlendirilir. Scilla maritima (ada soan) bitkisinden elde
edilirler.
Kalp glikozitlerinin etki mekanizmalar
Kalp glikozitleri, kalp adalesinin kaslma gcn arttrr (pozitif inotrop etki), kalp atm
frekansn drr (negatif kronotrop etki), uyarm yaylmn zorlatrr (negatif dromotrop
etki). Bu aktiviteyi u mekanizmalar ile gsterdikleri dnlmektedir:
Miyokard membranda Na+ ve K+ hareketini dzenleyerek hcre K+ dzeyinin
dmesine neden olur.
Miyokard kaslma proteinlerini (aktin ve miyozin) direkt etkiler.
Hcre ii Ca+2 konsantrasyonunu bu iyonun balanma yerlerinden koparak ve hcre
iine geiini salayarak artrrlar.
Kalp glikozitleri, Na+ ve K+ iyonlarnn hcre ii ve d dalmlarn dzenleyen tayc
ATPaz enzimini (Na+,K+ ATPaz) inhibe ederler.

Kalp glikozitlerinin yap-aktivite ilikileri

Kardenolit aglikonu tayan bileikler, bufadienolit aglikonu tayan bileiklerden daha

aktiftir. Kardenolitlerdeki be yeli lakton halkasnn almas veya doyurulmas
aktiviteyi drr.
Steroit halka sisteminin A-B halkas cis, B-C halkas trans, C-D halkas cis
konformasyonda, numaral konumdaki hidroksil grubu ise mutlaka -konumunda
olmaldr.
Farmakokinetik zellikleri kyaslandnda, yar sentetik trevlerin absorpsiyon ve
eliminasyon hzlar ya/su partisyonlarna bal olarak daha iyi optimize edilmitir.

Kalp glikozitlerinin teraptik ve toksik dozlar arasndaki oran ok kktr. Bu

bileiklerin yan etkileri ilacn teraptik etkilerinin iddetlenmesi ile ortaya kar. Dijital
zehirlenmesinin en nemli kardiyak belirtisi taiaritmidir. lm nedeni genellikle
ventrikler taikardi veya ventrikler fibrilasyondur. Kalp glikozitlerinin dier baz yan
etkileri; konfzyon, deliryum, halusinasyon, ba ars, ba dnmesi, uyuukluk,
yorgunluk hissidir. Kalp glikozitleri ile meydana gelen tehlikeli aritmilerin tedavisi iin
ncelikle ila kesilir, takiben serum potasyum dzeyi llerek uygun dozda KCl verilir.
Antiaritmik olarak intravenz lidokoin veya fenitoin uygulanr. Kalp glikozitleri,
hipokalemiye neden olan tiyazit grubu, furosemit ve etakrinik asit gibi diretikler veya
glkokortikoitlerle etkileerek dijital zehirlenmesine neden olurlar.
2. Vazodilatr ilalar ve sempatomimetikler :
Konjestif kalp yetmezliinin baz trlerinde vazodilatrler tek balarna veya sklkla
diretiklerle kombine olarak ve dijitale gerek kalmadan kullanlabilirler. Ayrca akut konjestif
kalp yetmezlii tedavisinde kullanlan betamimetik tipteki sempatomimetik ilalar vazodilatr
etkilerinin yan sra, miyokard kaslma gcn artrarak pozitif inotrop etki de gsterirler ve
dk olan kalp debisini artrrlar.
Dobutamin+ : N-[3-(4-Hidroksifenil)-1-metilpropil]-2-(3,4-dihidroksifenil) etilamin
CH3
N
H

HO

OH
OH

Dobutamin karacierde ilk gei etkisine uramas nedeniyle sadece intravenz yolla
kullanlr. Dobutamin hari dier tm vazodilatr ilalardan, antihipertansif, antianginal,
sempatomimetik ve - bloker ilalarn anlatld konulardan da bahsedilecektir.
3. Ksantin trevleri :
Kalp glikozitleri ile yaplan kalp yetmezlii tedavisinde, ksantin trevi bileikler tedaviyi
desteklemek amacyla kullanlrlar. Ksantin trevi ilalar ( teofilin ve trevleri) kalp zerine
pozitif inotrop etki ile kalp kaslma gcn arttrmaya yardm eder, orta ve yksek dozlarda
kalp at hzn arttrr ve koroner arterleri dilate ederler, diretik etkileri de vardr.

O
H3C

R
N

N
CH3

Bileik

Teofilin+
1,3-Dimetilksantin
Etofilin+
7-(2-Hidroksietil) teofilin
Proksifilkin+
7-(2-Hidroksipropil) teofilin

-H
-CH2CH2OH
-CH2CHOHCH3

Teofilin+ Sentezi :
O
O
CH3NH

NHCH3

C2H5OCOCH2CN

H3C

NaOEt

O
Zn/CH3COOH

NH2

N
N
CH3

N
CH3

O
HCOOH

H3C
O

NH2

NO
N
N
CH3

NH2

H
N

NaOH
NH2

HNO2

O
H3C

O
H3C

CH3

4.Diretikler :
Diretik ilalar, nefronlarn belli segmentlerinde reabsorbsiyonu inhibe ederek
bbreklerde su ve tuz kaybn arttran ilalardr. Konjestif kalp yetmezliinde meydana gelen
demi nlemek iin kullanlrlar. Bu konu daha sonra ayrntl olarak incelenecektir.
5. Anjiyotensin dntrc enzim (ACE) inhibitrleri :
Kaptopril, enalapril, lizinopril ve perindopril gibi ACE inhibitrleri oral olarak dijital ve
diretiklere yardmc olmak amacyla konjestif kalp yetmezlii tedavisinde kullanlrlar.
Kronik konjestif kalp yetmezlii srasnda gelien renin-anjiyotensin-aldosteron sistemi
hiperaktivitesini anjiyotensin II oluumunu azaltarak dzeltirler. Kalp debisi zerine etkileri
orta derecedir, egzersize tolerans arttrrlar, solunumu dzeltirler.
6. Fosfodiesteraz inhibitr kardiyotonik ilalar :
Kalbin pompa performansn, dijitaller gibi miyokard oksijen tketimini fazla
arttrmakszn dzeltebilirler. Deiik kardiyak rahatszl olan hastalarda, dier ilalara
cevap alnamayan durumlarda ksa sreli tedavi iin kullanlrlar.

Amrinon+ : 5-Amino-3-(3,4-bipiridin)-6(1H)-on
5

H
N

O
H2N

Milrinon+ : 2-Metil-5-siyano-3-(3,4-bipiridin)-6(1H)-on
CH3

H
N

O
NC

Mstahzarlar
Digoksin : Digoksine Nativella (Adilna), Digoksin-Sandoz (Novartis)
Dobutamin : Debutrex (Lilly), Dobutamin (Abbott), Dobutamin HCl (Filiz Ecza Deposu)

ANTARTMK LALAR

Ritmik kaslmalar yapan kalbin, deiik hastalklara veya baz ilalarn kullanmna bal
olarak uyar sisteminin yada uyar-iletim sisteminin bozulmas sonucunda dzensiz
almasna aritmi, dzensiz kalp ritmini dzelten ve dzenleyen ilalara antiaritmik ilalar
denir. Antiaritmik ilalar etkilerini hcre membranlarndan geen iyon akn direkt veya
indirekt olarak dzenleyerek gsterirler. Kalbin fonksiyonunun dzenli grlebilmesi iin iki
nemli zellie sahip olmas gerekir ki bunlar otomatisitesi ve ritmik almasdr. Aritmiler
otomatisitesinin, impuls retiminin yada iletiminin bozulmas ile ortaya kar.
Ritim bozukluklarn dzelten antiaritmik ilalar genel olarak iki balk altnda incelenir.
1. Taiaritmi tedavisinde kullanlan ilalar
2. Bradiaritmi tedavisinde kullanlan ilalar
1. Taiaritmi tedavisinde kullanlan ilalar :
1.1 Yap spesifik ilalar : Reseptrle kompleks yaparak etki gsterirler. - blokrler bu
gruba rnek olarak verilebilir.
1.2 Yap non-spesifik ilalar : Etkilerini miyokard hcre membrannn belli blgelerinde
toplanarak gsterirler. Membran yzey basncnda arta neden olarak normal
membran komponentlerinin normal biyolojik fonksiyonlarn yapmasn engeller.
Yap spesifik olmayan antiaritmik bileikler lipofiilik zellik tayan aromatik bir halka,
iyonize olmu amino grubu ve aromatik halka ile iyonize amino grubunu balayan alkil ara
zincirden olumaktadr. Lipofilik aromatik grup, fosfolipidlerin alkil zincirleri ile etkileirler.
Ara alkil zinciri hidrojen ba yapabilecek sbstitentler tarken, amino grubu fizyolojik pH
da iyonize olabilecek karakterdedir ve anyonik gruplarla etkileir.
R

Y
Ar

( CH2 )n

N
R

Lipofilik aromatik halka

Alkil ara zincir

iyonize amino grubu

Taiaritmik ilalar kardiyak etki potansiyellerine gre; membran stabilize edici ilalar
(sodyum kanal blokrleri), -adrenerjik blokrler, aksiyon potansiyelini uzatan ilalar ve
seici kalsiyum kanal blokrleri ve dier antiaritmik bileikler olmak zere be grup altnda
incelenirler:
1. Sodyum kanal blokrleri
Bu grup ilalar membran stabilize edici antiaritmikler veya antifibrilanlar olarak
isimlendirilirler. alt gruba ayrlabilirler:

1.1. Kinidin benzeri etkili bileikler

Kinidinden baka, ajmalin, prajmallin, ve lorajmalin gibi baz Rauwolfia (indol)

alkaloitleri, prokainamit ve dizopramit bu gruba girmektedir.
Kinidinin yksek dozlardaki direkt etkisi zayf antikolinerjik etkisini basklar ve
bradikardi ortaya karken, dk dozlarda bunun aksi olur ve taikardi ortaya kar. Kinidin,
yan etkileri olduka fazla olan bir ilatr. Yksek dozlarda inkonizm, zellikle intravenz
kullanldnda astmatik reaksiyon, hipotansiyon ve dolam kollaps yapabilir.
H
Kinidin

CH2

HO

CH3O
N

1.2. zellikle ventrikler taiaritmilerin tedavisinde kullanlan, kinidin ve benzeri

bileiklere zt olarak aksiyon potansiyeli sresini ok az etkileyen ilalar
Lidokain+: 2-(Dietilamino)-N-(2,6-dimetilfenil) asetamit
CH3

C2H5

NHCOCH2N

C2H5

CH3

Sentezi :
CH3

ClCOCH2Cl

NH2

CH3

HN

NHCOCH2Cl

C2H5
C2H5

CH3

CH3

CH3

CH3

NHCOCHNH2
CH3

Sentezi :

NH2

CH3

CH3

CH3

NHCOCHNH2

ClCOCHNH2

CH3

CH3

Meksiletin+ : 2-[(2,6-Dimetilfenoksi)metil] etilamin

C2H5

NHCOCH2N
CH3

Tokainit+ : 2-Amino-N-(2,6-dimetilfenil) propiyonamit

CH3

CH3

C2H5

CH3

NH2

OCH2CHCH3
CH3

Sentezi :
CH3
ONa

CH3

ClCH2COCH3

CH3

H2N-OH

OCH2COCH3

OCH2C-CH3

CH3

H2/Raney Ni

CH3

Aprindin+ : N-[3-(Dietilamino)propil]-N-fenil-2-indanamin

CH2CH2CH2N

C2H5
C2H5

Sentezi :
O

ClCH2CH2CH2N

H2N

NaBH4

N
H

C2H5
C2H5

NaNH2

CH2CH2CH2N

C2H5
C2H5

1.3. Ventrikler prematr atlara ve taikardilere kar kullanlan ilalar:

Flekainit+ : N-(2-piperidilmetil)-2,5-bis (2,2,2-trifluoroetoksi) benzamit
CF3CH2O
CONHCH2

H
N

OCH2CF3

Sentezi :
CF3CH2O
COOC2H5

H2NCH2

CF3CH2O

H
N

CONHCH2
OCH2CF3

OCH2CF3

Lorkainit+ : 1-zopropil-4-[N-(4-klorofenil)-N-fenilasetil] aminopiperidin

NH2

OCH2CHCH3

CH3

CH3

CH3

N-OH

H
N

H3C
H3C

Cl
CH-N

N
COCH2

Sentezi :
H3C
H3C

CH-N

H2 / Raney Ni

H3C
H3C

H2N

H3C

Cl

H3C

CH-N

CH2COCl

CH-N

Cl

N
H

Cl

H3C
H3C

Cl

CH-N

COCH2

Enkainit+ : 4-Metoksi-N-[2-[2-(1-metil-2-piperidinil)etil]fenil] benzamit

COHN

CH3O

CH2CH2
N
H3C

Sentezi :
CH3O

COCl

H2N

COHN

CH3O

CH2CH2

CH2CH2

H3C

Propafenon+:

H3C

2-[2-Hidroksi-3-(propilamino)propoksi]-3-fenilpropiyofenon
OH
OCH2CHCH2NHCH2CH2CH3
COCH2CH2

Sentezi :
O
OH

OH

CH2CH2COCl

ClCH2

COCH2CH2

O
OCH2

OH

H2NCH2CH2CH3

OCH2CHCH2NHCH2CH2CH3

COCH2CH2

COCH2CH2

Morasizin+ : 10-(3-Morfolinopropiyonil)fenotiyazin-2-karbamik asit etil esteri

10

S
NHCOOC2H5

COCH2CH2 N

Sentezi :
S
N

NHCOOC2H5

ClCOCH2CH2Cl

HN

NHCOOC2H5

NHCOOC2H5

COCH2CH2 N

COCH2CH2Cl

2. -Adrenerjik reseptr blokrleri

Bu grupta en ok kullanlan ilalar propranolol ve asebutoldr. Antiaritmik etkilerini
iki mekanizma ile gsterirler:
a)
Kardiyak -adrenoreseptrleri bloke ederek kateolaminlere miyokardiyal cevabn
inhibisyonu.
b)
Teraptik dozlarn zerinde kullanld durumlarda membran stabilize edici etkileri.
lk etkileri otomatisitenin basklanmas, kalp at hz ve miyokardiyal kontraksiyonun
azalmas ve atriyoventrikler iletim uzamasna neden olur.
Propranolol+ : 1-zopropilamino-3-(1-naftiloksi)-2-propanol
CH3
OCH2CHCH2NHCHCH3
OH

Sentezi :
OH

ClCH2
O

OCH2CHCH2Cl
OH

H3C
H3C

CH3
OCH2CHCH2NHCHCH3
CHNH2

OH

Asebutolol+ : N-[3-Asetil-4-[2-hidroksi-3-[(1-metiletil)amino]propoksi]-fenil] butanamit

COCH3

CH3
OCH2CHCH2NHCH
CH3
OH

CH3CH2CH2CONH

3. Aksiyon potansiyelini uzatan ilalar

Bu grupta amiodaron, bretilyum ve stalol bulunmaktadr. Bu bileikler potasyum
kanallarnn inhibisyonuna ve repolarizasyonunun yavalamasna neden olurlar. Dier
antiaritmiklere cevap vermeyen ventrikler taikardi ve ventrikl fibrilasyonunun tedavisi iin
kullanlrlar.
Amiadaron+ : 2-Butil-3-benzofuranil[4-[2-(dietilamino)etoksi]-3,5-diiyodofenil] metanon

11

CH2CH2CH2CH3

I
C2H5
C2H5

OCH2CH2N

Amiadaron benzofuran yapsnda, antiadrenerjik etkileri yan sra antianjinal ve

antiaritmik etkileri de gsteren bir bileiktir. Fotosensitivite, hipo ve hipertiroidzm yan
etkilerinden bazlardr.
Sentezi :
OH

ClCH2COC3H7

COCH2CH2CH3

H2N-NH2 . H2O / Raney-Ni

CH2CH2CH2CH3

CHO
O
CH3O

CH2CH2CH2CH3

OH

CH2CH2CH2CH3

OH

O
O

NaOH

I
O

.HCl

O CH3

I2 / KI

CH2CH2CH2CH3

COCl / SnCl4

CH2CH2CH2CH3

ClCH2CH2N(C2H5)2

OCH2CH2N

C2H5
C2H5

I
+

Sotalol : 4-[1-Hidroksi-2-(izopropilamino)etil] metanslfonanilit

CHCH2NHCH

CH3SO2NH

OH

CH3
CH3

Sentezi :
CH3SO2Cl

H2N

H3C
H3C

BrCH2COBr

CH3SO2NH

CHNH2
CH3SO2NH

CH3SO2NH

AlCl3

COCH2NHCH

CH3

NaBH4

CH3

COCH2Br

CH3SO2NH

CHCH2NHCH

OH

Bretilyum tosilat+ : N-Etil-N-(2-bromobenzil)-N,N-dimetilamonyum p-toluenslfonat

CH2
Br

CH3
N C2H5 H3C
CH3

Sentezi :

12

SO3

CH3
CH3

CH2

CH3

CH3

H3 C

SO3C2H5

Bretilyum tosilat

Br

Kuaterner amonyum trevi adrenerjik nron blokr bir bileiktir. Hipotansif etkisine
zamanla tolerans gelimesi nedeniyle antihipertansif kullanm terkedilmitir.
4. Kalsiyum antagonistleri
Ca+ iyonunun hcre iine giriini inhibe ederler.Antriyoventrikler dmde iletim
hz yavalar.Bu grup ilalar membran stabilize edici etkide gstermektedirler.Bu grubun
prototipi verapamildir.Bu grup ilalar antihipertansif bileikler incelenirken tekrar ele
alnacaktr.
Verapamil+ : -[3-[[2-(3,4-Dimetoksifenil)etil]metilamino]propil]--izopropil-3,4-dimetoksi
fenasetonitril
CH3O

O CH3

CH3

CN

CCH2CH2CH2NCH2CH2

CH3O

O CH3

CH
H3C CH3

Diltiazem+
:
3-(Asetiloksi)-5-[2-(dimetilamino)etil]-2,3-dihidro-2-(4-metoksifenil)1,5benzotiyazepin-4(5H)-on
OCH3

H
H

O-COCH3
O
CH3
CH2CH2N
CH3
N

Bepridil+ : -[(2-Metilpropiloksi)metil]-N-fenil-N-benzil-1-pirolidinetanamin

H3C
H3C

CHCH2O-CH2CHCH2-N-CH2
N

5. Dier taiaritmik bileikler

13

Kalp glikozitleri : Supraventrikler taikardilerde kullanlrlar. r.Digoksin,dijitoksin

Magnezyum : Dijitale bal aritmisi olan hastalarda hipomagnezi durumunda
kullanlr.
Otonomik ilalar : Fenilefrin ve metoksamin gibi sempatomimetik etkili
vazokonstrktr ilalar yava intravenz injeksiyonla supraventrikler taiaritmilerin
tedavisinde kullanlrlar. Bu bileikler kan basncn arttrrlar.

2. Bradiaritmi tedavisinde kullanlan ilalar :

Atropin+ : -(Hidroksimetil)benzen asetik asit 8-metil-8-aza-bisiklo[3.2.1]okt-3-il ester
H3C

CH2OH

COCH

Solanaceae familyasna ait baz bitkilerden ekstraksiyon yoluyla elde edilir.

Parasempatolitik bir ilatr. Atriyoventrikler iletim hznn artmasna neden olur.
zoproterenol+ ve betamimetik etkili dier ilalar
Kalpte -adrenerjik reseptrleri uyararak taikardi olutururlar. Atriyoventrikler
iletimi hzlandrrlar ve kalp debisini arttrrlar.
1

R
2

R3

R4
CHCHNH R 5
OH

Bileik

R1

Efedrin+
1-Fenil-2-metilaminopropanol

-H

-H

zoproterenol+
1-(3,4-Dihidroksifenil)-2-izopropilaminoetanol

-OH

Metaproterenol+
1-(3,5-Dihidroksifenil)-2-izopropilaminoetanol
Terbutalin+
1-(3,4-Dihidroksifenil)-2-tertbutilaminoetanol
Mstahzarlar
Amiodaron : Cordarone (Sanofi-Synthelabo)
14

R2

R3

R4

R5

-H

-CH3

-CH3

-OH

-H

-H

-CH(CH3)2

-OH

-H

-OH

-H

-CH(CH3)2

-OH

-H

-OH

-H

-C(CH3) 3

Asebutolol : Prent (Bayer)

Atenolol : Nortan (Sanofi-Synthelabo), Tensinor (A. brahim), Apo-atenol (Biocer)
Digoksin: Digoxin-Sandoz (Novartis), Digoksine Nativella (Adilna)
Diltiazem: Altizem-SR (Nobel), Dilkor-SR (Ulkar), Dilticard (lsan-lta), Diltizem (Mustafa
Nevzat), Kadril-SR (Atabay)
Dizopiramit: Norpace (Ali Raif)
Efedrin: Efedrin (Haver), Efedrin Arsan (Bilim/Hsn Arsan), Ephedrin (Santa Farma)
zoproteronol: Asteral (Gnsa)
Kinidin: Longacor (Adilna)
Lidokain: Aritmal (Tems)
Meksiletin: Mexitil (Eczacba)
Propafenon: Rytmonorm (Abbott)
Propranolol: Dideral (Sanofi-Dou)
Sotalol: Darob (Abbott), Talozin (Adeka)
Terbutalin: Bricanyl (Eczacba),
Verapamil: Fibrocard L. P.(Galepharma), soptin (Abbott), Ormil (Atabay), Veroptin (Koz
la)

ANTANGNAL LALAR

15

Angina pektoris, gste balayp sol omuz ve sol kola yaylan ani ve iddetli bir ar
gsteren bir kalp hastaldr. Kalpteki oksijen sunum ve istemi arasndaki dengesizlik sonucu
ortaya kar. Koroner dolam, kalp fonksiyonlarn devam ettirmek iin kalp dokularna kan
salamaktadr. Anginal ataklar, kalp dokusuna yeterince kan gelmemesi sonucu ortaya kar.
Angina pektoris, atak esnasnda ortaya kan elektrofizyolojik deiikliklere gre iki tiptir :

Klasik angina : Efor anginas da denir. Geici miyokard iskemisinden kaynaklanabilir.

Egzersiz veya heyecan sonucu ortaya kabilir.
Varyant angina : Koroner arter spazmna bal olarak miyokardiyal oksijendeki
azalmalar sonucu ortaya kar.stirahat halinde grlr. Stabl olmayan angina olarak
da adlandrlr.

Anginal hastalklardaki balca risk faktrleri ; sigara, ar kilo, hipertansiyon,

hiperlipidemi, diyabet, solunum sistemi rahatszlklar ve psiik bozuklukluklar olabilir.
Antianginal ilalar, angina pektoris proflaksisinde ve tedavisinde kullanlan ilalardr. Bu
ilalar, periferik damar direncini drmeleri sonucu kalbin yapt ii azaltarak kalbin oksijen
gereksinimini azaltr, miyokardiyal oksijeni arttrrlar. deal bir antianginal ila;

Kalbin kaslmasn azaltarak miyokardn oksijen tketimini azaltmal

Oksijen sunumunu arttrmal
Koroner spazm nlemelidir.

Koroner kalp hastalklarnda kullanlan ilalar balca drt grupta incelenmektedir.

1.
2.
3.
4.

Nitrat ve nitritler
Kalsiyum kanal blokrleri (kalsiyum antagonistleri)
-Adrenerjik reseptr blokrleri
Dier ilalar

1. Nitrat ve nitritler :
Polialkollerin nitrik asit veya nitrz asit esterleridir. Bu ilalar damar dz kasnda direkt
etkiyle geveme salarlar. Venz dn azaltarak sol ventrikln ykn azaltrlar.
Genellikle sublingual uygulanrlar.
Bileik

Forml

zoamil nitrit+
zopentil nitrit

(CH3)2CHCH2CH2NO2

Nitrogliserin+
1,2,3-Propantriol trinitrat
Eritritol tetranitrat+
1,2,3,4-Butantetrol tetranitrat

16

CH2

CH

CH

ONO2

ONO2

ONO2

CH2

CH

CH

CH2

ONO2

ONO2

ONO2

ONO2

Trolnitrat+
Trietanolamin trinitrat

N(CH2CH2ONO2)3

Pentaeritritol tetranitrat+
2,2-Bis[(nitrooksi)metil]-1,3-propandiol dinitrat

C(CH2ONO2)4
O

zosorbit dinitrat+
1,4:3,6 Dianhidrosorbitol 2,5-dinitrat

O2NO

ONO2

O
O

zosorbit-5-mononitrat
1,4:3,6 Dianhidrosorbitol 2-nitrat

HO

ONO2

2. Kalsiyum kanal blokrleri (kalsiyum antagonistleri) :

Kalsiyum modlatr, sitoplazma membranndaki zel balanma yerlerine veya
reseptrlerine balanarak Ca++ giri ve kn deitirirler. Kasn kaslmas iin hcre
uyarldnda, hcre ii Ca++ konsantrasyonu 10-5 Ma ykselir. Ca++ iyon transportu iin
kontraktil protein sistemin (miyozin, aktin, troponin, tropomiyozin gibi) aktivasyonu
gereklidir. Bunun iin gereken enerji ATPden salanr. ATP hidrolizi iin ise ar oksijen
kullanlmaktadr. Bu nedenle kalp damarlarndaki ar kaslma ile Ca++ taanmas ve
dolaysyla oksijen kullanm arasnda bir iliki vardr.
Kalsiyum antagonistleri bir taraftan kalp kaslmasn azaltarak aritmiyi dzeltirken, dier
taraftan ATP ve oksijen tketimini azaltarak ve kroner damar spazmlarn gidererek iskemik
kalp hastalklarnda yarar salar. Bu bileikler ayrca, damar dz kasn da (zellikle koroner,
beyin ve bbrek damarlarnda) beslenmeyi dolayl olarak arttrr, skleroz riskini azaltr ve
hipotansif olarak rol oynarlar.
Kalsiyum kanal blokrleri balca grupta incelenebilirler:
1,4-Dihidropiridin trevleri
Verapamil+ analoglar
Difenilalkil aminler
1,4-Dihidropiridin trevleri
R
3

ROOC
H3C

COOR
N
H

R1

Bileik

R2

R3

-CH3

-CH3

R4

Nifedipin+
2,6-Dimetil-3,5-dikarbmetoksi-4-(2nitrofenil)-1,4-dihidropiridin

-CH3

17

NO2

srapidin+
2,6-Dimetil-3-izopropoksi-karbonil-5karbmetoksi-4-(2,1,3-benzoksadiazol-4-il)1,4-dihidropridin

-CH3

-CH(CH3)2

Amlopidin+
2-[(2-aminoetoksi)metil]-3-karbetoksi-4(2-klorofenil)-5-karbmetoksi-6-metil-1,4dihidropiridin

-CH3

O
N

-CH2OCH2CH2NH2

-C2H5

-CH3

Cl

-CH3

-C2H5

-CH3

Cl

-CH3

-(CH2)2OCH3

-CH(CH3)2

-CH3

-CH3

-CH2CH(CH3)2

-CH3

-C2H5

-C2H5

-CN

-CH3

-CH(CH3)2

Felodipin+
2,6-Dimetil-3-karbmetoksi-4-(2,3diklorofenil)-5-karbetoksi-1,4dihidropiridin

Nimodipin+
2,6-Dimetil-3-(2-metoksietoksikarbonil)-4(3-nitrofenil)-5-(izopropoksikarbonil)-1,4dihidropiridin

Cl

NO2

Nisoldipin+
2,6-Dimetil-3-karbmetoksi-4-(2-nitrofenil)5-(karbizobutoksi)-1,4-dihidropiridin

Nitrendipidin+
2,6-Dimetil-3-karbmetoksi-4-(3-nitrofenil)5-karbetoksi-1,4-dihidropiridin

Nilvadipin+
2-Siyano-3-izopropiloksikarbonil-4-(3nitrofenil)-5-karbmetoksi-6-metil-1,4dihidropridin

Yap-aktivite ilikileri :
1,4-Dihidropridin trevleri zerinde yaplan eitli almalarda biyoyararlanm
arttrma, etki sresini deitirme ve yan etkilerini en aza indirmeye ynelik yapsal
deiiklikler yaplmtr. Bu grup bileikler iin ortaya konan yap aktivite ilikileri yle
sralanabilir.

Optimum aktivite iin 1,4-dihidropridin halkasnn gerekli olduu saptanmtr. Etki

iin halkann korunmas gereklilii vurgulanmaktadr. Halkann oksidasyon veya
redksiyonu aktiviteyi drmektedir.
Nifedipin temel yaps zerinde yaplan en nemli deiiklikler, 3 ve 5 nolu
konumlarda bulunan ester fonksiyonu zerinde olmutur. 3. ve 5. konumlardaki ester
sbstitentleri 1,4-dihidropiridin aktivite ve seiciliklerini byk lde etkiler. 3. ve
5. konumlarnda farkl ester sbstitentleri bulunan bileiklerin, ayn sbstitentleri
tayanlara oranla daha kuvvetli vazodilatr etkiye sahip olduklar gsterilmitir.
Ester fonksiyonunun ail, amit, slfonil, nitril gibi eitli karbonil fonksiyonlaryla yer
deitirmesi kalsiyum modlasyonuna neden olan ilalarn ortaya kmasna yol
amtr.

18

NO2

NO2

NO2

2. ve 6. konumlarda kk alkil gruplarnn bulunmas optimum aktiviteye neden

olmaktadr. 2,6-Dimetil sbstitsyonu aktivite iin en uygundur. Bununla beraber, alkil
grubunun yerine amino, siyano veya formil grubunun getirildii bileiklerde de
aktivite grlmektedir.
4. Konumda sbstite bir aril veya heteroaril yaps tayan bileikler idealdir.
Bunlarda farkl sbstitentlerin aktivite zerine etkisi incelenmitir. En aktif olanlar.osbstite fenil trevleridir.
Sterik faktrlerinde aktivite zerine olduka etkili olduu bildirilmitir. Fenil
halkasnn o- ve /veya m- konumlarndan disbstitsyonu aktivite asndan uygundur.
lacn biyoyararlanmn gelitirmek iin 1,4-dihidropiridin yapsna 1 nolu konumdaki
azot atomu zerinde durulmu ve bu konumun sbstitent iermemesi gerektii
vurgulanmtr.

Verapimil analoglar
Bu gruptaki iki bileik verapamil ve galopamil, rasemat ekilde hazrlanr. Dz kas
hcrelerinde ve kalp iletim sistemi hcrelerinde Ca++ un hcre iine giriini engellerler.
Sonuta vaskler dz kas tonusu ve periferik damar direncini azaltrlar. Supraventrikler
aritminin yan sra tansiyon tedavisinde de kullanllar vardr.
R

CH3O
CH3O

O-CH3

CN

CH3

O-CH3

CH2CH2N(CH2)3C

(CH3)2CH

: Verapamil+ : -[3-[[2-(3,4-Dimetoksifenil)etil]metilamino]propil]--izopropil3,4-dimetoksi fenasetonitril

R = -H

R = -OCH3 : Galopamil+: -[3-[[2-(3,4-Dimetoksifenil)etil]metilamino]propil]--izopropil2,3,4-trimetoksi fenasetonitril

Sentezleri :
CH3O

CH3O

R
CH2CN

CH3O

(CH3)2CHCl

NaNH2

CH3O

CH-CH(CH3)2

(A)

CN

CH3O

ClCH2CH2CH2Br

(A)

(B)

CH3O
CH2CH2NHCH3

CH3O

NaNH2

CH3O
CH3O

Kondensasyon

R
CH3

CN

CH2CH2N(CH2)3C

(CH3)2CH

Difenilalkilaminler

19

CH3O

CH3
CH2CH2N(CH2)3Cl

O-CH3
O-CH3

(B)

Kalsiyum antagonist aktivite gsteren bu bileikler, amin yaps ierirler. skemik kalp
hastalklarnda ikinci tercih edilen ila grubunu olutururlar. Koroner sklerozlu hastalardaki
etkileri phelidir.

CHCH2CH2NHCHCH3

R= -C6H5
: Fendilin+
: N-(1-Feniletil)-3,3-difenilpropilamin
+
R= -CH2C6H5 : Prenilamin : N-(1-Benziletil)-3,3-difenilpropilamin

Lidoflazin+ : 1-[4,4-Di-(4-fluorofenil)butil]-4-[(2,6-dimetilanilinokarbonil)metil] piperazin

H3C

F
CH(CH2)3

N CH2CONH

H3C

Sentezi :
CH3
NH2

H3C

ClCH2COCl

ClCH2CONH
H3C

CH3

(A)
F

F
CH(CH2)3Cl

HN

CH(CH2)3 N

NH
F

(A)

(B)
H3C

(B)

NH

CH(CH2)3
F

N CH2CONH
H3C

3. - Adrenerjik reseptr blokrleri :

20

Antianginal olarak kullanlan propranol ve benzeri -adrenerjik reseptr blokrlerine

Adrenerjik ilalar konusunda deinilmitir.
4. Dier ilalar :
Bu grup bileikler yapsal ynden birbirine benzemeyen fakat kalp damarlar zerine
geniletici etkisi olan bileiklerdir. Genelde reseptrlerinde, adenozin konsantrasyonu zerine
etki gsterirler veya karbokromen gibi ya asidi ykmn nleyerek glukoz dzeyini
ykseltirler. Bunlar hidrofil ve hidrofob merkez arasndaki belli uzakl koruyarak katyon
olutururlar. Bu katyon memmbrann temel yapsna afinite gsterir. Non spesifik koroner
dilatr bileikler, adenozin potansiyelize edici olmalarnn yan sra, yksek dozlarda
trombosit agregasyon inhibitr olarak da etki gsterirler ve skleroz riskini azaltrlar.
Dipiridamol+: 2,6-Bis[dietanolamino]-4,8-dipiperidinopirimido[5,4-d] pirimidin

(HOCH2CH2)2N

N(CH2CH2OH)2

Sentezi :

OH

CH3COCH2COOC2H5

H2NCONH2
HO

OH
HNO3

N
N

HO

HO

OH

N
N

Cl

OH
H2NCONH2

NO2

CH3

PCl5

N
Cl

Cl

H2/Pd

COOH

HO

Karbokromen+ : 3-(2-Dietilaminoetil)-4-metil-7-(karbetoksi-metoksi) kumarin

CH3
CH2CH2N(C2H5)2
C2H5OOCCH2O

Dilazep+ : 1,4-Bis[3-(3,4,5-trimetoksibenzoiloksi)propil]perhidro-1,4-diazepin

21

1. HN

Cl

OH

NH2

2. HN(CH2CH2OH)2

OH

Dipiridamol

COOH

O-CH3

CH3-O
COO(CH2)3 N

CH3-O

(CH2)3OOC

O-CH3

CH3-O

O-CH3

Hekzobendin+ : N,N-Dimetil-N,N-bis[3-(3,4,5-trimetoksibenzoiloksi)propil]etilendiamin
CH3-O

CH3

O-CH3

CH3

COO(CH2)3NCH2CH2N (CH2)3OOC

CH3-O
CH3-O

O-CH3
O-CH3

Hekzobendini HCl tuzu eklinde kullanlr. Ptatelet agregasyonu zerinde de etkilidir.

Sentezi :
CH3
CH2=CHCOOCH3

CH3NHCH2CH2NHCH3

CH3

H3COOCCH2NCH2CH2NCH2CH2COOCH3
CH3O

CH3O

LiAlH4

CH3

CH3

COCl

CH3O

HO(CH2)3NCH2CH2N(CH2)3OH

Hekzobendin

Diltiazem+ : (+)-Cis-5-[2-(Dimetilamino)etil]-2,3-dihidro-2-(4-metoksifenil)-3-asetoksi-4okso-1,5-benzotiyazepin
O-CH3

OCOCH3
N
CH2

CH2N(CH3)2

Diltiazem L kanallar araclyla dz kas hcrelerine transmemebran kalsiyum giriini

doza bal olarak inhibe eden kalsiyum kanal blokr bir ilatr. skemik kalp hastalklarnn
tedavisinde HCl tuzu eklinde kullanlr. Periferik arterleri geniletir. Antiaritmik zellii de
bilinmektedir. Oksijen tketimini ve kalbin ykn azaltr.

Sentezi :

22

O-CH3

CH3O

COOEt

O-CH3

S
OH
N
H

SH

S CH-CH-COOEt
OH

NO2

NO2

NaH / ClCH2CH2N(CH3)2
CH3COCl

FeSO4

Diltiazem

Mstahzarlar
Amlodipin : Amlodis (Eczacba), Biocard (Fako), Monovas (Mustafa Nevzat), Nipidol
(Biofarma), Norvadin (Abdi brahim), Norvasc (Pfizer), Vazkor (Deva)
Diltiazem : Altizem (Nobel), Diltizem (Mustafa Nevzat), Kadril (Atabay), Kardizem (Deva),
Dipiridamol : Drisentin (Sanovel), Kardisentin (Biokem), Rombosit (Fako)
Felodipin : Plendil (Eczacba)
Galopamil : Procorum (Knoll)
Nitrogliserin : Deponit (Adeka), Nitril (Nobel), Nitrodisc (Ali Raif)
sradipin : DynaCirc (Bayer)
zosorbit dinitrat : soket (Adeka), somack (Abdi brahim), sordil (Fako), Nitofix (Nobel),
Sorbid (brahim Ethem)
zosorbit mononitrat : Elentan (Adeka), Monodur (Eczacba)
Nifedipin : Adalat (Bayer), Kardilat (Fako),
Nilvadipin : Nilvadis (Eczacba)
Nimodipin : Nimotop (Bayer)
Nisoldipin : Syscor (Zeneca)
Nitrendipin : Baypress (Bayer), Nitrensin (Biofarma), Kardipin (Atabay)
Verapamil : sopamil (brahim Ethem), Ormil (Atabay), Veroptin (Biokem)

PERFERK VAZODLATRLER
23

Periferik bozukluklar, skleroz plaklar veya spazm nedeniyle tkanmasna baldr.

Periferik vazodilatrler, beyin ve periferdeki damarlar genileten ilalardr. Etkilerini damar
dz kas tonusunu azaltarak veya periferik ve serabral kan akmn arttrarak gsterirler.
Hipertansiyona neden olmalar sebebiyle angina pektoris ve koroner trombozda kullanmlar
kontrendikedir.
deal bir periferik vazodilatr ila ;

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Salam damarlar zerine etki etmemeli

Kalp debisini azaltmamal
Kan basncn drmemeli
skemik dokuda oksijen tketimini azaltmal
Oral yoldan etkili olmaldr.
Periferik vazodilatrler etki mekanizmalarna gre yle snflandrlabilirler.
Direkt etkili vazodilatrler
-Adrenerjik reseptr antagonistleri
Kalsiyum antagonistleri
Adrenerjik nron blokrleri
-Adrenerjik reseptr blokrleri
Deiik yaplardaki ilalar
Piperazin trevleri
Prostaglandin trevleri
Ergot trevleri
Ksantin trevleri
Dier ilalar

1. Direkt etkili vazodilatrler :

Bu grup ilalar, damar dz kasnn yan sra dier dz kaslar da gevetirler ve
antiantispazmodik etkilidirler. Musklotrop vazodilatrler olarak ta anlrlar. Bu grup
ilalardan Eritril nikotinat ve inozitol nikontinat periferik damar hastalklar ve Raynaud
hastalnn ( Kardiyovaskler sistemin el ve ayak parma gibi belli blgelerinde artm
kaslmayla karakterize bir hastalktr. Baz durumlarda burun ve dilde de grlmektedir.
Sonuta oluan vazospazm, ar meydana getirmektedir.) tedavisinde kullanlr.
Bileik

Forml

Bametan+
1-(4-Hidroksifenil)-2-butilaminoetanol

HO

CHCH2NHC4H9
OH
H3C
CH3

Siklandelat +
3,3,5-Trimetilsikloheksil mandelat

CH-COO
OH

Nikotinil alkol+
24

CH3

CH2OH

3-Hidroksimetilpiridin
N

Alminyum nikotinat+
Nikotinik asit alminyum tuzu

COO
Al
N
3
CH2OR

Eritril nikotinat+
1,2,3,4-Butantetraol tetranikotinik asit

(CHOR)2

CO

R:
N

CH2OR

RO

nozitol nikotinat+
1,2,3,4,5,6-Siklosiklohekzanhekzaol hekzanikotinat

RO

OR OR

CO

R:
RO

OR

Bametan+ Sentezi :
COCl
HO

COCH3

COO

C4H9NH2

COO

COCH3

COCH2NHC4H9

H2

Br2

COO

HO

CHCH2NHC4H9
OH

Nikotinil alkol+ Senezi :

COOH

COOC2H5

C2H5OH

CH2OH

LiAlH4

Nikotinil alkol bir prodrugtr. Vcutta eitli oksidazlarla nikotinik aside metabolize
olarak etkisini gsterir. Periferik vazodilatr etkisi bilinmektedir. Cilt dkntleri, bulant,
kusma ve hipotansiyon yan etkileridir. Tartarat tuzu eklinde kullanlr.
Siklandelat+ Sentezi :
CH-COOH
OH

+
HO

H3C

CH3
CH3

CH-COO
OH

CH3

CH3

CH3

2. -Adrenerjik reseptr antagonistleri :

25

COCH2Br

Bu grup ilalar, 2-adrenerjik reseptrlerde seici antagonist etki gsterirler. Etkileri

zellikle izgili kaslarda daha belirgindir. Bu grup ilalardan Bufenin, damar dz kasnda adrenerjik reseptrleri antagonize ederek etkisini gsterir. kulan dolam bozukluklarnn
tedavisinde de kullanlmaktadr.
Bileik

Forml
CH3

fenprodil+
2-(4-Benzilpiperidino)-1-(4-hidroksifenil)propanol

CHCH

HO

CH2

OH
CH3

Bufenin+
N-[2-Hidroksi-2-(4-hidroksifenil)-1-metiletil]-1metil-4-fenilbutil amin

CHCH

HO

OH
I

Bufeniyot+
N-[2-Hidroksi-2-(3,5-diiyodo-4-hidroksifenil)-1metiletil]-1- metil-4-fenilbutil amin

NHCHCH2CH2CH2
CH3

CH3
CHCH

HO

OH

NHCHCH2CH2CH2
CH3

fenprodil+ Sentezi :
CH2Cl

HN
CH2O

CH3

CH2

HO

COCHCH3

H2

Br

Br2

COCH2CH3

CH2O

COCH2CH3

HO

CHCH

CH2

OH

3. Kalsiyum antagonistleri :
Kalsiyum kanal blokaj ile arteriyol dz kaslarda geveme yaparak vazodilatr etki
gsterirler. Bu grup bileiklerden sinnarizin ve flunarizin kalpten ok periferik damarlar
zerinde vazodilatr etki yaparlar. Antihistaminik zellikleri de vardr.
R
CH

N CH2CH=CH

R= H : Sinnarizin+ : 4-Benzhidril-1-sinnamil piperazin

R= F : Flunarizin+ : 4-(4,4-Difluorobenzhidril)-1-sinnamilpiperazin
4. Adrenerjik nron blokrleri :

26

Bu grupta yer alan rezerpin, guanetisin ve Metildopa gibi bileiklere antihipertansif

ilalar ksmnda deinilecektir.Bu grup ilalar, zellikle Raynaund hastalnda endikedir.
5. -Adrenerjik reseptr blokrleri :
-Adrenerjik reseptr bakmndan zengin damar yataklarnda etki gsteren ilalardr.
Raynaud hastal ve perniyoda ( souk neticesi vcut ssndaki dme sonucu ortaya kan
vazospastik bir rahatszlktr.) etkilidirler. Fenoksibenzamid bu grubun en nemli
yelerindedir ve adrenerjik ilalar ksmnda bahsedilmitir.Bu gruba bir baka rnek
timoksamindir.
Timoksamin+ : 1-Asetoksi-2-metil-4-(2-dimetilaminoetoksi)-5-izopropilbenzen
H3CCOO

CH3

OCH2CH2N(CH3)2
CH(CH3)2

Sentezi :
CH3
NaNO2/HCl

ON

CH3
H2 S

H2N

CH3
(CH3CO)2O

OH

OH

OH

CH(CH3)2

CH(CH3)2

CH(CH3)2

ClCH2CH2N(CH3)2

H3CCONH

CH3

H3O+

H3CCONH

OH
CH(CH3)2

H2N

CH3

OCH2CH2N(CH3)2

OCH2CH2N(CH3)2

CH(CH3)2

CH(CH3)2

NaNO2

HO

CH3
(CH3CO)2O

H2O

CH3

H3CCOO

CH3

OCH2CH2N(CH3)2

OCH2CH2N(CH3)2

CH(CH3)2

CH(CH3)2

5. Deiik yapda ilalar :

Piperazin trevleri
27

Bu grup ilalardan piribedilin Parkinson hastalnda kullanld bildirilmektedir.

Piripedil+: 1-(3,4-Metilendioksibenzil)-4-(2-primidil)piperazin
N

CH2

N
N

Sentezi :
N

CH2 N

NH

CH2 N

Cl
N

N
N

Prostaglandin trevleri : zellikle Raynaud

hastal,
Buerger
hastal
(Tromboangitis obliterans : Kk arter ve venlerde iltihabi deiiklikler sonucu damar
duvarnn kalnlamas ve damarn daralmas ile kan akm ve doku beslenmesi engellenir.
iddetli ar ve bacaklarda nekroz ortaya kar) ve periferik arter hastalklarnn tedavisinde
kullanlmaktadrlar.
HOOC
O

O
H

COOH

CH3

CH3
OH

OH

HO

OH

Prostaglandin E 1

Prostasiklin

Ksantin trevleri : Periferikvazodilatr olarak kullanlan ksantin trevlerinden

pentoksifilin, kan viskozitesini azaltarak kann ak zelliklerini deitirir.Raynaud hastal
ve iskemik ataklarda kullanlr.Antihipertansif ilalarn etkisini potansiyelize eder.
OH
O

Ksantil nikotinat
7-(2-Hidroksi-3-[N-(2-hidroksietil)-Nmetilamino]propil)teofilin nikotinat

H3C
O

N
N

CH3

CH2CHCH2NCH2CH2OH
COOH
.

CH3
O
+

Pentoksifilin
1-(5-Oksohekzil)-3,7-dimetilksantin

CH3CO(CH2)4
O

N
N
CH3

28

CH3
N
N

O
CH3(CH2)5

Pentifilin
1-Hekzil-3,7-dimetilksantin

CH3
N

N
CH3

Ksantil nikotinat+ sentezi :

OH
CH3NHCH2CH2OH

ClCH2

CH3

1. teofilin
2.nikotinik asit

ClCH2CHCH2NCH2CH2OH

Ksantil nikotinat

Periferik ve serebral hastalklarn yan sra hiperlipedimi tedavisinde de kullanlr.

Pentoksifilin+ sentezi :
O
N

HN
O

CH3

CH3CO(CH2)4Br

CH3CO(CH2)4

CH3
N

N
O

N
CH3

CH3
+

Pentifilin sentezi :
O
N

HN
O

CH3
CH3(CH2)Br

CH3(CH2)5

CH3
N

N
CH3

CH3

Dier ilalar
Pek ok deiik yapda periferik vazodilatr ila bulunmaktadr. rnein betahistin,
histamine benzer etkiye sahiptir. Buflomelid, platelet agregasyonunu inhibe eder ve
serebrovaskler hastalklarda ergot alkaloidlerinden daha etkilidir. Naftidrofuril ise Alzheimer
hastal ve akut felte kullanlmaktadr.
Bensiklan+

CH2

1-Benzil-1-(3-dimetilaminopropiloksi)sikloheptan

O(CH2)3N(CH3)2

Betahistin+
2-(2-Metilaminoetil)pridin
N
OCH3

CH2CH2NHCH3
COCH2CH2CH2

Buflomedil+
4-(1-pirolidinil)-1-(2,4,6-trimetoksifenil)butanon
CH3O

OCH3
N

Butalamin+
5-[(2-Di-n-butilaminoetil)amino]-3-fenil-1,2,4-oksadiazol

29

(C4H9)2NCH2CH2NH

H3C

Siklonikat

CH3

COO

3,3,5-Trimetilsiklohekzil nikotinat

CH3

Suloktidil

CH3

CH3

CHCHNH(CH2)7CH3

CH3CHS

1-(4-izopropiltiyofenil)-2-oktilaminopropanol

OH

Setiedil+
2-(Hekzahidro-1H-azepin-1-etil)etil- -siklohekzil-3tiyofen asetat

CHCOOCH2CH2

Sildenafil+
1-[[3-(4,7-Dihidro-1-metil-7-okso-3-propil-1Hpirazolo[4,3-d]primidin-5-il-4-etoksifenil]slfonil]4metilpiperazin

CH3
N

HN
H3C N

N
N

SO2

OC2H5
O

Vardenafil+
2-[2-Etoksi-5-(4-etilpiperazinilslfonil)fenil]-5-metil-7propil-3H-imidazo[5,1-f]-1,2,4]-triazin-4-on

CH3

HN
H5C2

SO2

OC2H5

Sildenafil sentezi :
HOOC

C2H5OOC
NH

(CH3)2SO4

H2NOC

N CH3

HNO3

NaOH

N CH3

H2N

H2NOC
CO N
H

OC2H5

OC2H5

C3H7
O
N

HN

CH3
N

C3H7

ClSO3
CH3N

SnCl2

C3H7

COCl

H2NOC

O2N

SOCl2/NH3

C3H7

C3H7

N CH3

Sildenafil
NH

OC2H5

30

N CH3
N
C3H7

NaOH
H2O2

C3H7

N
C3H7

Mstahzarlar
Bensiklan: Angiodel (Organon)
Betahsitin: Betaserc (Eczacba), Vasoserc (Abdi brahim)
Flunarizin: Sibelium (Eczacba)
nozitol hekzanikotinat: Hexanisit (brahim Ethem)
Ksantil nikotinat: Coplan (Bilfar)
Naftidrofuril: Praxilen (lsan)
Nikotinil alkol: Ronical (Rosche)
Pentoksifilin: Azupental Retard (Eba), Pentox (Abdi brahim), Trentilin (Santa Farma)
Piribedil: Trivastal (Servier)
Siklandelat: Siklospazmol (Organon)
Sildenafil: Viagra (Pfizer), Sildegra (Fako), Vigranda (Eczacba)
Sinnarazin: Sefal (Nobel)
Vardenafil: Levitra (Bayer)

31

ANTHPERTANSF LALAR
Hipertansiyon , sistemik arteriyal kan basncnn ykselmesi olarak tanmlanabilir.
Hipertansiyon inmelerin en temel nedenidir; koroner arter hastalna yol aar , sonuta
miyokard infarkts ve ani kalp durmalarna neden olur. Dnya Salk rgt , sistolik
basncn 160 mmHg , diastolik basncn 95 mmHg y amas durumunu hipertansiyon olarak
nitelendirmitir.
Kalp-damar sistemi , fonksiyonel zelliklerine gre dk ve yksek basn sistemi
olmak zere 2 ye ayrlr. Tm vcut dolamnn arter ve arteriyoller yksek basn
sistemine , vcut pulmoner dolamn ven ve venlleri dk basn sistemine aittir. Kan ,
kalpten damarlara dzenli olarak pompalanmakla beraber , diyastol srasnda kann akna bir
engel olmamaktadr. Bu arterlerin elastik olmasna dayanr. Kalbe yakn arterler , kalbin her
bir arpmasn takiben akan kann basncyla gerilmektedir. Bir sonraki diyastol srasnda ,
arterler daralarak kann ileri doru hareketini salamaktadr. Kann aorta belirli aralklarla
pompalanmas basnta dzensizlikler ve hacimde deiikliklere yol aar. Basntaki bu
deiiklikler , arteriyal kan basnc deerlerinin saptanmasna olanak salar. Sistol srasndaki
maksimum basn sistolik , minimum deer ise diastolik basn olarak bilinir.
Arteriyal kan basncn oluturan temel parametreler ; kalp debisi ve periferik damar
direncidir (PDD).Antihipertansif ilalar bu parametrelerden birini yada her ikisini deitirir.
Kan basnc mekanizmas feedback mekanizmasyla tanmlanabilmektedir. Kan basnc deeri
aorttaki baroreseptrlerle belirlenip MSSde dolam merkezlerine sinir impulslar olarak
aktarlr. Dolam kontrol eden mekanizmalar , medulla oblangata ve komu beyin sapnda
bulunur. Buradaki vazomotor merkezin aktivasyonu , sempatik tonusun artmasna neden olur ,
periferik diren ve kalp verimi artar. Sonuta , kan basnc artar. nhibe edici merkezin
uyarlmas kan basncnda dmeye neden olur.
Hipertansiyon 2 tiptir :

Esansiyel veya primer hipertansiyon (idiopatik hipertansiyon) : Nedeni

bilinmemektedir. PDD ykselmesine baldr.Vcut arln azaltma , tuz
kstlamas, sigara , alkol ve yal yiyeceklerden kanma , egzersiz gibi hususlara
dikkat edilmelidir.
Sekonder (semptomatik) hipertansiyon : Primer bir hastalk sonucu organdaki
patolojik deiiklikler sonucu ortaya kar.

Kan basncn belirleyen mekanizmalar MSS , renin-anjiyotensin sistemi , bbrek sv

hacmi ve damardaki lokal olaylardr. Kan basncnn reglasyonu aadaki mekanizmalarla
salanmaya allr :

Otonom sinir sistemi merkezi kontrol salanr

Baroreseptr refleks etkilenebilir
Kalp atm hacmi ayarlanmaya allr
Periferik damar direnci ayarlanr
Tuz ve sv hacmi art ayarlanr
Renin-anjiyotensin sistemi dzenlenmeye allr.

32

Antihipertansif ilalar primer etki yerlerine gre yle snflandrlrlar :

Diretikler
Merkezi sempatolitik ilalar
Adrenerjik nron blokrleri
Adrenerjik reseptr blokrleri
o -Adrenerjik reseptr blokrleri
o -Adrenerjik reseptr blokrleri
Direkt etkili vazodilatrler
o Arteriyel vazodilatrler
o Arteriyel ve venz vazodilatrler
Renin-anjiyotensin sistemine etki eden bileikler
Damar dz kasna etkili bileikler
Dier ilalar

1. Diretikler :
Diretikler tek bana kullanldklarnda antihipertansif etki tarlar , ayrca dier
antihipertansif ilalara yant arttrrlar. Diretiklerin kan basncn drc etkilerinin
mekanizmas ak deildir. Bu ilalar esas olarak bbrek tbllerine etkiyle Na + ve su kaybna
neden olurlar ve balangta ekstraseller hacmi ve kalp debisini azaltrlar. Vcutta total Na +
miktarnn dmesi hcre ii Ca+2 deriimini azaltr. Hcreler kontraktil uyarya kar daha
direnli hale gelir ve hcre membranndaki reseptrlerin vazokonstriktr uyaranlara
( Noradrenalin , adrenalin , anjiyotensin vb ) afinitesi der.
ndapamit+ : 3-(Aminoslfonil)-4-kloro-N-(2,3-dihidro-2-metil-1H-indolil) benzamit

CH3

NH
CO

SO2NH2
Cl

Tiyazit benzeri antihipertansif etkisi olan diretik bir ilatr. Mono hidrat eklinde
dier antihipertansif ilalarla kombine olarak kullanlr.
Sentezi :
SO2NH2
N

CH3

ClOC

Cl

N
NH

NH2

CO

33

CH3

SO2NH2
Cl

2. Merkezi Sempatolitik lalar :

Orta ve ar hipertansiyon tedavisinde en temel yaklamlardan birisi sempatik sinir
sistemi fonksiyonlarn inhibe eden bir ajan kullanmaktr. Santral etkili sempatolitikler SSS
ye kolayca geerler ve 2- reseptrleri uyarrlar ; periferik sempatik sinir sistemine giden
vazokonstriktr tons inhibe ederek etki olutururlar. Kan basncn drmenin yan sra
kalp hzn azaltrlar.
2.1. Metildopa ve benzerleri :
Metildopa+: S (-) -3-(3,4-Dihidroksifenil)-2-metilalanin
CH3
HO

CH2

COOH

NH2

HO

Metildopa dopa dekarboksilaz enzimi ile metabolizasyona urayarak metil dopamin

ve -metilnorepinefrine dnr. Oluan metabolitler gerek nrotransmittere
( norepinefrine ) benzer etki yaratarak antihipertansif etkiye neden olmaktadr. Metildopa
vaskler direnci drr. Etil esteri ila olarak tedaviye girmitir.
Sentezi :
CH3O

(NH4)2CO3

CH2COCH3

KCN

H3C
CH2

CH3O

CH2

CH3
COOH

HBr

HO

CH2

HO

NH2

CH3O

Ba(OH)2

CH3
CH3O

O
NH

CH3O

CH3O

H
N

COOH

NaHSO3

(-) Metildopa

NH2
(-/+) Metildopa

Rilmenidin+: N-(Disiklopropilmetil)-4,5-dihidro-2-oksazolamin
N

CH

NH

Hafif ve orta iddette esansiyel hipertansiyon tedavisinde kullanlr.

Sentezi :
CH

NH2

ClCH2CH2NCO

CH

2.2. madazolin trevleri :

34

NH

MSSde -reseptr etkili olan imidazolin trevi ilalar , daha ok 2-adrenoreseptr

agonisti olup beyinde vazokonstriktr uyarlar inhibe ederler. Bu ilalar , kardiyak verim ve
periferik direnci drrler. Bu etkileri ile antihipertansif olmalar yannda , gz ii basncn
azalttklar iin glokom tedavisinde de kullanlrlar. Ayrca migren ile opiyat , alkol ,
benzodiazepin ve sigara brakma tedavisinde de kullanlrlar.
midazolin trevi antihipertansif ilalar aadaki temel yapy tarlar.

N
N
H
Bileik

Kimyasal sim

R
Cl

Klonidin+

2-[2,6-Diklorofenil)amino]-2-imidazolin

N
H
Cl

Tolonidin+

2-(2-Kloro-4-metilfenil)amino-2-imidazolin

N
H

CH3
Cl

CH3O

Moksonidin

2-[(2-metil-4-metoksi-6-kloro-5-primidinil)amino]
-2-imidazolin

N
CH3

NH
N
Cl

NH

Tiyamenidin

2-[(2-Kloro-4-metil-3-tiyenil)amino]
-2-imidazolin

Cl

CH3
S
Cl

Lofeksidin

2-[1-(2,6-Diklorofenoksi)etil]-2-imidazolin

CHO
CH3

Fentolamin+

2-(3-Hidroksifenil)-N-(p-tolil)anilinometil
-2-imidazolin

Cl

CH2 N

CH3

OH

Klonidin+ Sentezi :

35

Cl

Cl
NH4SCN

NH2

Cl

S
NH

CH3I

NH2

Cl

Cl

N
H

NH

NH

Cl

Cl

H2NCH2CH2NH2

SCH3

NH
Cl

Klonidin, periferik ve merkezi sinir sisteminde ,vazomotor merkezindeki adrenoreseptrleri uyararak kan basncn dren ksmi agonist bir ilatr. Hidroklorr tuzu
eklinde kullanlr. Antihipertansif olarak kullanlnn yan sra migren profilaksisinde
teraptik deeri vardr.
2.3 Guanidin yaps tayanlar :
Bu bileikler , her ne kadar klonidinden daha zayf 2 reseptr agonist antihipertansif
etkili bileiklerse de nemli avantajlar , periferik etkilerinin hi olmamas ve sadece merkezi
2 reseptr agonist olmalardr.
Guanoksabenz+:1-[(2,6-Diklorobenziliden)amino]-3-hidroksiguanidin
Cl

NH
C N N
H
H

N OH
H

Cl

Merkezi etkili bir hipertansif ilatr. Hidroklorr tuzu eklinde kullanlr

Sentezi :
H2NNHCSNH2

CH3I

H2NNHCSCH3.HI

H2NOH

H2NNHCNHOH
NH

NH
Cl
CHO
Cl

Guanoksabenz

Guanfasin+: [(2,6-Diklorofenil)asetil]guanidin
Cl

NH
CH2CONHCNH2

Cl

Merkezi etkili antihipertansif bir ila olup klodine benzer etkiler gsterir.
Antihipertansif etkisi byk oranda 2-reseptrleri merkezi olarak uyarmasna baldr;
sonuta periferik direnci drr.

36

Sentezi :
Cl

NH

CH2COOC2H5

Guanfasin

H2NCNH2

Cl

Guanobenz+:[(2,6-Diklorobenziliden)amino]guanidin
Cl

CH

NH
NNHCNH2

Cl

Sentezi :
Cl

NH
CHO

Guanobenz

H2NNHCNH2. H2CO3

Cl

3. Adrenerjik nron blokrleri :

Bu ilalar periferde postgangliyonik adrenerjik sinir ucundan Noradrenalin
salnvermesini inhibe eder.bu ilalar esas olarak adrenerjik sinir ucuna aktif , enerji
gerektiren , Noradrenalin pompas tarafndan selektif olarak alnr , vezikllerde depolanr ve
sinir uyarldnda Noradrenalin yerine salnarak Noradrenalinin sempatik etkilerini nler.
3.1 Rezerpin ve trevleri :
Rezerpin , zellikle tropik blgeler florasnda yaygn olarak bulunan Rauwolfia
serpentina kklerinden elde edilen bir alkoloittir. Bitki kklerinin Uzak Douda , uzun
yllardan beri psikoz ve hipertansiyon tedavisinde kullanl bilinmektedir. Rauwolfia
alkoloitlerinin kan basncn drc zellii olan en nemli bileii rezerpindir. Rezerpinin
yar sentetik trevleri ise resinnamin ve sirosingopindir. Bu ilalar diretiklerle beraber orta
dereceli hipertansiyon tedavisinde kullanlrlar. Rezerpin , adrenerjik nron blokrdr.
Rezerpin ve yar sentetik trevleri , Noradrenalin ve dopaminin vezikllere geri
depolanmasn inhibe eder. Bu zellii periferde gsterdii gibi MSSde gsterir.

9 8

10
5 temel yapy tarlar.
Rezerpin trevi antihipertansif
ilalar 7aadaki
CH3O

11

1 N 2
12
H

37
H3COOC

21
20

E
16
CH3O

17

19
18
OCOR

Bileik

Rezerpin+
(13,16,17,18,20)-11,17-dimetoksi-18-[(3,4,5-trimetoksibenzoil)oksi]yohimban-16-karboksilikasit metil esteri

O CH3
O CH3
OCH3

Sirosingopin
(18-[[4-[(etoksikarbonil)oksi]-3,5-dimetoksibenzoil]oksi]-11,17dimetoksi-yohimban-16-karboksilik asit metil esteri

OCH3
OCOC2H5
OCH3

Resinnamin+
(13,16,17,18,20)-11,17-dimetoksi-18-[[1-okso-3(3,4,5trimetoksifenil)-2-propenil]oksi]-3,20-yohimban-16-karboksilikasit metil
esteri

OCH3
OCH3

CH=CH

O CH3
+

Rescimetol
(13,16,17,18,20)-11,17-dimetoksi-18-[[1-okso-3-(3-metoksi-4hidroksifenil)-2-propenil]oksi]-3,20-yohimban-16-karboksilik asit metil
esteri

OCH3
CH=CH

Resinnamin+ Sentezi :
OCH3
ClOCCH=CH

CH3O

N
H

H3COOC

hidroliz

OCOR

CH3O

OCH3

N
H
H3COOC

CH3O

OH
CH3O

3.2 Guanidin trevleri :

38

O CH3

Resinnamin

OH

Bu gruptaki bileikler , Noradrenalinin vezikllerden boalmasn salar ve

sinapslardan geri alnmn inhibe ederler. Ayrca sinirlerde akson membrannda transport
mekanizmasn da inhibe ederler.
Bileik

Forml

Guanetidin+
[2-(Hekzahidro-1(2H)azosinil)etil]guanidin

N CH2CH2NHC=NH2

SO4

NH2

Guanoksan+
[(1,4-Benzodioksan-2-il)metil]guanidin

O
NH
O

CH2NHCNH2
NH

Debrisokin+
1,2,3,4-Tetrahidro-2(1H)-izokinolinkarboksamidin

CNH2

Guanidin trevi antihipertansiflerin bir ksm aadaki genel yapya sahiptir.

NHR'
RHN
NR''
Bileik

CH3
+

Guanoktin
1,1,3,3-Tetrametil-butilguanidin

(CH3)3CCH2C

-H

-H

-CH3

-CH3

-H

-H

CH3

Betanidin+
1-Benzil-2,3-dimetilguanidin

CH2

Guanoksifen+
3-Fenoksipropilguanidin

OCH2CH2CH2

Guanetidin+ Sentezi :

39

NOH

H2NOH

N-CH2CN

H
N

OH -

ClCH2CN

NH

N-CH2CH2NH2

H2

H
N

H2

CH3SCNH2 . H2SO4

Guanetidin

Guanoksan+ Sentezi :
OH

O
CH2Cl

OH

NH
O

NH3

CH3SCNH2 . H2SO4
CH2NH2

SOCl2

NaOH
CH2OH

CH2Cl

O
NH
O

CH2NHCNH2

Debrisokin+ Sentezi :
NH

NH
NH

CH3SCNH2 . H2SO4

N C-NH2

4. Adrenerjik Reseptr Blokrleri :

Bu ilalar periferde adrenerjik sinir sonlanmalarnda efektr organdaki postsinaptik
adrenerjik reseptrleri bloke ederek sempatik tonusu inhibe ederler. Etkiledekleri reseptr
trne gre 3 grupta incelenirler : 1. -adrenerjik reseptr blokrleri 2. -adrenerjik reseptr
blokrleri 3.- ve -adrenerjik reseptr blokrleri.
4.1 -Adrenerjik Reseptr Blokrleri :
-blokrlerin bazlar seici etkili olup etki mekanizmalar tam olarak
bilinmemektedir. Periferik damar direncini azaltarak kalp debisini arttrd eklinde grler
vardr. Bu etkilerini gsterirken , renin salglanmasn inhibe ettikleri gr arlk
kazanmtr. Esansiyel hipertansiyonun tm tiplerine etkili olduklar bulunmutur.etkileri ge
balamaktadr. Proplanolol , hem 1-hem de 2-adrenoreseptrlerdeki kateolaminleri
antagonize eder. Kalp debisi azalmas sonucu kan basnc der.
4.2 - Adrenerjik Reseptr Blokrleri :
Bu ilalar arteriyol ve venllerdeki 1 reseptrleri bloke ederek arteriyoler rezistans ve
venler kapasitans azaltrlar. Bu olay , refleks olarak kalp hz ve plazma renin aktivitesinde
arta neden olur. Postral hipotansiyona neden olurlar.
4.2.1 Aminokinazolin yaps tayan ilalar :

40

Bu bileikler post-sinaptik 1-reseptr blokrler olup , periferik damarlar genileterek

antihipertansif etki gsterirler. Presinaptik 2-reseptrleri bloke etmezler.
Aminokinazolin yaps tayan antihipertansiflerin genel yaps aadaki gibidir.
R'
N

CH3O

R
N

CH3O

NH2

Bileik

Prazosin+
1-(4-Amino-6,7-dimetoksi-2-kinazolinil)4-(2-furoil) piperazin

Terazosin+
1-(4-Amino-6,7-dimetoksi-2-kinazolinil)4-(2-tetrahidrofuroil) piperazin

N CO

-H

O
O

N CO

-H

Bunazosin+
1-(4-Amino-6,7-dimetoksi-2-kinazolinil)
hekzahidro-4-(1-oksobutil)-1H-1,4 diazepin

COCH2CH2CH3

-H

OH

Trimazosin+
4-(4-Amino-6,7,8-trimetoksi-2-kinazolinil)-1-[(2hidroksi-2-metil)propoksikarbonil]piperazin

N COOCH2CCH3
N

Doksazosin+
1-(4-Amino-6,7-dimetoksi-2-kinazolinil)-4-[(2,3dihidro-1,4-benzodioksan-2-il)karbonil]piperazin

-OCH3

CH3

N CO
N

-H
O

Prazosin+ sentezi :
O
CH3O

NH2

CH3O

COOH

NaOCN

CH3O

Cl
NH

CH3O

N
H

PCl3

CH3O

CH3O

Cl

NH2
NH3

CH3O
CH3O

N
N

+ HN

CO

Prazosin
O

Cl

Prazosin -adrenerjik antagonisti bir antihipertansiftir. Postsinaptik adrenoreseptrleri seici ve kompetetif olarak bloke eder. Kan basncnda hzl dmeye
neden olur. Damar dz kaslarn geveterek periferik damar direncini azaltr. Arter ve venleri
41

gevetir. Hipertansiyonun tm tiplerinde konjestif kalp yetmezliinde ve Raynoud

hastalnda kullanlr.
4.2.2 ndol yaps tayanlar :
ndoramin+ : 3-[2-(4-Benzamidopiperidino)etil]indol

CH2CH2 N

NHCO

N
H

ndoramin 1-adrenoreseptr blokr bir ila olup , hipertansiyon tedavisinde

hidroklorr tuzu eklinde kullanlr. Postsinaptik 1-reseptrler zerine seici ve kompetitif
olarak etki gsterir. Ayn zamanda histamin H1 reseptrlerinin kompetitif antagonistidir.
Seratonin ve norepinefrin uptake inhibitrnn zayf antagonisti etkiye de sahiptir.
Sentezi :
N

NHCO

+
CH2CH2Br
N
H

CH2CH2 N
N
H

NHCO

indoramin

. Br

5. Direkt etkili vazodilatrler

5.1. Arteriyel vazodilatrler :
Esas olarak arteriyel dz kasnda direkt etkiyle gevemeye neden olarak sistemik
damar direncini drrler. Arteriyel direncin ve dolaysyla kan basncnn dmesi
baroreseptr araclkl refleks sempatik yant ve renin-anjiyotensin-aldosteron sistemini
devreye sokar. Bu kompansatuvar yant vazodilatrlerin antihipertansif etkisini azaltr. Bu
nedenle bu ilalar kompansatuvar yant inhibe eden dier antihipertansiflerle kullanlmaldr.

Hidralazin+:1-Hidrazinoftalazin

42

N
N
NHNH2

Hidralizin , periferik damar direncini azaltarak etkisini gsterir. Arterlerde dilatasyon

yapc etkilerine karn vnz damarlarn tonusu zerine etkisi yoktur. Hidralizin ve analoglar
mutlaka diretik ve blokrlerle takviye edilmelidir. Diretiklerle birlikte konjestif esansiyel
hipertansiyon tedavisinde etkilidirler.
Sentezi :
CHO
H2NNH2
COOH

NH

PCl5

N
N

Hidralazin

Cl

OH

H2NNH2

Dihidralazin :1,4-Dihidrazinoftalazin
NHNH2
N
N
NHNH2

Bilinen ilk antihipertansif ilalardandr. Direkt etkili bir vazodilatrdr. Hidralazin gibi
periferik damar direncini azaltarak etki gsterir. Hidroklorr ve slfat tuzu eklinde kullanlr.
Sentezi :
CN

CS2

CSNH2

H2NNH2

CN

H2NNH2

Dihidralazin

CSNH2

Minoksidil+:2,4-Diamino-6-piperidinoprimidin-3-oksit
NH2

N
N

NH2

Antihipertansif etkisi 1965 de bulunmutur. Etki bakmndan Hidralizine benzer ancak

ondan daha gldr. Damar dz kasn gevetir. Direkt etkili dz kas geveticisidir.

Sentezi :

43

Cl

H
N
O

POCl3

N
H

Cl

Cl
Cl

Cl

N
O

N
H2N

Cl

NH2
NH2

NH2

Cl
Cl

OH

NH2

N
Cl

COOH

Cl

NH3

NH2

Cl

NH

NH2

NH2

Diazoksit+:7-Kloro-3-metil-2H-1,2,4-benzotiyadiazin-1,1-dioksit
N
Cl

CH3
NH

Arteriyel dz kaslarda geveme yapar. Damar kasnda ATP ye duyarl potasyum

kanallarn aarak etkisini gsterir. Direkt etkisiyle arteriyolleri gevetir.
Sentezi :
NH2

OC2H5

SO2NH2

H3C

OC2H5

Diazoksit

OC2H5

Cl

5.2 Arteriyel ve venz vazodilatrler :

Sodyum nitroprusiyat+

Na2[Fe(CN)5]NO
Damar dz kasnda ve platetlerde , guanil siklaz aktive ederek platelet agregasyonunu
inhibe eder ve vazodilatasyona neden olur. Arter ve venlerde vazodilatasyon yapar.
Kromakalim+: 2,2-Dimetil-3-hidroksi-4-(2-oksopirolidinil)-6-siyanobenzopiran

N
NC

O
OH

Renal ve gastrointestinal sistem damar dz kasn gevetir. Antihipertansif olmasnn

yannda angina pektoris, kolon sendromu ve broniyal dz kaslarda neden olduu gevemeye

44

bal olarak broniyal astma da kullanm alan bulmutur. Klinik deneme aamasnda olan bir
ilatr.
Sentezi :
OH

NC
O

NBS
H2O

NC

NaOH

Br

NC

N
H

NaH

Kromakalim

Pinasidil+: N-Siyano-N-(4-piridil)-N-(3,3-dimetil-2-butil)guanidin
N
N

CN

N
H

N
H

CH3
C(CH3)3

Periferik vazodilatr bir ila olup doza bal kan basnc dmesine neden olur. Ayn
zamanda anti aritmik zellikte tamaktadr.
Sentezi :
N

NHCSNHCHC(CH3)3

NH2CN / DCC

N
N

N
H

CN
N
H

CH3
C(CH3)3

CH3

6. Renin-Anjiyotensin Sistemine Etkili lalar :

6.1 Anjitensin dntrc enzim (ACE) inhibitrleri :
Anjitensinojen , plazmada bulunan 2 globlin yapsnda bir maddedir. ACE , kininaz
II veya dipeptidil karboksipeptidaz olarak da bilinir. ACE inhibitrleri , anjiyotensin II
oluumunu engelleyerek , kan basncn dorudan etkilerler. Ayrca adrenal bezlerden
aldosteron salglanmasn azaltrlar. Vcutta buluna ntral peptidaz enzimi de ACE gibi ilev
grr ve peptit hidrolizi yapar. Anjiyotensin II oluturur.Anjitensin II ve III aldosteron
salnmn uyarr. Hcre d sv hacmi ve kan basnc artar. Anjiyotensin I , II , III ; kan ve
dokularda bulunan anjiyotenazlarn etkisiyle paralanr. Anjiyotensin II , arteriyolleri
daraltarak vazokonstriksiyona neden olur. Ayrca anjiyotensin IIden aminopeptidazlar
etkisiyle anjitensin III meydana gelir. Renin , anjiyotensinojene etki eder ve anjiyotensin I
oluur ; bunun dntrc enzimle reaksiyonu sonucu anjiyotensin II oluur. Anjiyotensin
Iin pesr etkisi olmad halde anjiyotensin II presr etkilidir.

Aada baz ACE inhibitr ilalar verilmitir ;

45

Bileik

Forml
CH3

Kaptopril+

SHCH2CHCO N

(2S)-1-(3-merkapto-2-metilpropiyonil)-Lpirolin

COOH

CH3

Enalapril+

CH2CH2CHNHCHCO

(S)-1-[N-[1-(karbetoksi)-3-fenilpropil]-Lalanil] -L-pirolin

COOC2H5

Lizinopril+

COOH

NH2

(S)-1-[N -(1-karboksi)-3-fenilpropil-L-Lizil]
-L-pirolin dihitrat

(CH2)4
2. H2 O

CH2CH2CHNHCHCO
COOH

COOH

Silazapril+
C2H5O

(1S,9S)-9-[[(S)-1-karboksi-3fenilpropil]amino] -oktahidro-10-okso-6Hpiridazino[1,2 a] [1,2]diazepin-1-karboksilik

asit 9-etil ester
Trandolopril+

N
N

N
H

[2S-[1[R*(R*)],2,3a,7a]]
-1-[2-[[1-(etoksikarbonil)-3fenilpropil]amino]-1-oksopropil]oktahidro1H-indol-2- karboksilik asit
Kuinapril+

C2H5O

[3S-[2[R*(R*)],3R*]]-2-[2-[[1(etoksikarbonil)-3-fenilpropil]amino]-1oksopropil]-1,2,3,4-tetrahidro-3-izokinolin
karboksilik asit

C2H5O

COOH

O
CH3
N
H

COOH

O
CH3
N
H

Ramipril+

C2H5O

[2S-[1[R*(R*)],2,3,6]]
-1-[2-[[1-(etoksikarbonil)-3fenilpropil]amino]-1oksopropil]oktahidrosiklopenta[b]-pirol-2karboksilik asit

COOH

O
CH3
N
H

46

COOH

Benazepril+
C2H5O

[S-(R*(R*)]-3-[[1-(etoksikarbonil)
-3-fenilpropil]amino]-2,3,4,5-tetrahidro-2okso-1H-1-benzazepin-1-asetik asit

COOH

O O

N
H

Temokapril+

C2H5O

[2S-[2,6(R*)]]-6-[[1-(etoksikarbonil)
-3-fenilpropil]amino]tetrahidro-5-okso-2-(2tienil)-1,4-tiyazepin-4(5H)-asetik asit

S
N
H

Fosinopril+

CH2COOH

[1[S*(R*)],2,4]-4-sikloheksil-1-[[[2-metil1- (1-okso-propoksi)propoksi]
(4-fenilbutil)fosfinil]asetil]-L-pirolin

H3C

COOH
OCOC2H5

H3C

Perindopril+
[2S-[1[R*(R*)],2,3a,7a]]
-1-[2-[[1-(etoksikarbonil)-butil]amino]-1oksopropil]oktahidro-1H-indol-2-karboksilik
asit

CH3

H3C

N
H

O
CH3COSCH2

H
OC N

Alacepril+
(S)-N-[1-[3-(asetiltiyo)-2-metil-1-oksopropil]
-L-pirolil]-L-fenilalanin

COOH

C2H5O

COOH

N
CH3

Moeksipril+
2-[2-[[1-(etoksikarbonil)-3fenilpropil]amino]-1-oksopropil]-1,2,3,4tetrahidro-6,7-dimetoksi-3-isokinolin
karboksilik asit

CH3O
CH3O

Kaptopril+ Sentezi :
47

H
N
CH3

COOH

O
O

CH3

CH3
CH3COSCH2CHCOOH

DCC

COOC4H9

CF3COOH

CH3
CH3COSCH2CHCO

N
COOC4H9

CH3
CH3COSCH2CHCO

CH3

NH3

SHCH2CHCO N
COOH

COOH

lk bulunan ACE inhibitrdr. Bir n ilatr. Esansiyel ve renal hipertansiyonun yan

sra konjestif kalp yetmezliinde kullanlr. Uzun etkili olup periferik damar direncini
azaltarak etkisini gsterir.
6.2 Renin inhibitrleri :
Bu gruptaki bileikler , renin oluumunu inhibe ederek , anjiyotensinojen oluumunu
azaltrlar.
6.3. Anjiyotensin II antagonistleri :
Bu gruptaki ilalar AT1-reseptrlerini bloke ederek vazodilatasyon , bbrekte su-tuz
atlmnda artma , plazma hacminde azalma sonucu kan basncnda dmeye ve anjiyotensinin
oluturduu hcresel hipertrofide azalmaya neden olurlar.
Anjiyotensin II antagonistlerinin genel yaplar aadaki gibidir ;
RH2C

N N
N

N
H

Bileik

Losartan+
2-Butil-4-kloro-1-[[2-(1H-tetrazol-5-il)[1,1bifenil]-4-il]metil]-1H-imidazol-5-metanol

Cl

N
H3C

48

OH
N

rbesartan+
2-Butil-3-[[2-(1H-tetrazol-5-il)[1,1-bifenil]-4il]metil]-1,3-diazaspiro[4,4]non -1-en-4-on

N
H3C

Kandersartan+
2-Etoksi-1-[[2-(1H-tetrazol-5-il)[1,1-bifenil]-4il]metil]-1H-benzimidazol -7-karboksilikasit

Valsartan+
N-pentanoil-N-[[2-(1H-tetrazol-5-il)[1,1bifenil]-4-il]metil]-L-valin
Telmisartan+
4-[[2-n-Propil-4-metil-6-(1-metilbenzimidazol2-il) benzimidazolil]metil]bifenil-2-karboksilik
asit

OC2H5

HOOC

O
H3C

COOH

N
H3C

N
N

C3H7

COOH

CH3

Losartan+ Sentezi :
N
CN

N
H9C4

NaNO3

Cl
N
H

CH2OH

H9C4
NaOCH3

BrCH2

Cl
N

CH2OH

CN

Losartan

AT1 reseptr alt tipi antagonistlerine rnek olarak verilebilir. - Kompetetif bir
blokrdr.
7. Damar Dz Kasna Etkili Bileikler :
Ca+2 kanal blokr olan bu ilalar antianjinal ve antiaritmik amalarla da kullanlrlar.
Damar dz kasnda kaslma intraseller serbest Ca+2 deriimlerine bamldr ve Ca+2un
transmembranal hareketlerinin inhibe edilmesi hcre iine ulaan total Ca +2 deriimlerinde
dmeye neden olur. Sonuta Ca+2 kanal blokrleri arteriyol dz kasnda L tipi voltaja duyarl
Ca+2 kanallarn bloke ederek gevemeye ve PDDde dmeye neden olurlar.
8. Dier ilalar :
Ksantin trevleri, nikotinik asit trevleri, piperazin trevleri, pribedil gibi baz ilalar
antihipertansif olarak tedavide kullanlmaktadrlar.

49

Mstahzarlar
Benazepril : Cibadrex (Ciba), Cibacen (Novartis)
Dihidralazin: Adelphan (Ciba)
Enalapril: Enapril (lsan), Konveril (Nobel), Renitec (MSD), Vazolapril (Deva), Enelap
(Saba)
Fosinopril: Monopril (Bristol)
Guanetidin: mselin (Ciba)
Guanfasin: Estulic (Sandoz)
Hidralazin: Apresolin (Ciba)
ndapamid: Flubest (Ali Raif), Fludex (Servier), Fludin (Saba), Flupamid (Sanovel), Flutans
(Drogsan), Flupamid (Drifen), ndamid (lsan), Sklerosin (Yurtolu), ndapen (Biofarma),
ndurin (Sistem)
rbesartan: Karvea (Sanofi-Dou)
Kandesartan: Atacand (Astra-Zeneca)
Kaptopril: Kapril (Mustafa Nevzat), Kaptopril (Deva), Lopril (Squibb)
Klonidin: Catapress (Tek), Litansin (Mulda)
Kuinapril: Acuitel (Eczacba)
Lizinopril: Acerilin (lsan), nhibril (Yurtolu), Rilace (Sanovel), Sinopryl (Eczacba),
Sinoretik (Eczacba), Tanstop (Nobel), Uropril (Mustafa Nevzat), Zestoretic (Abdi brahim),
Zestril (Abdi brahim)
Losartan: Cozaar (MSD), Hyzaar (MSD)
Metildopa: Aldomet (Fako), Alfamet (brahim Esat)
Moekspril: Univasc (Adeka)
Perindopril: Coversil (Servier)
Pirazosin: Minipress (Pfizer), Pratsiol (Atabay), Zonpress (Fako), Apo-Prazo (Biocer)
Ramipril: Delix (Hoechst)
Rezerpin: Adelfan (Ciba), Brinerdin (Sandoz), Bridtab (Eczacba), Hiperal (Eczacba),
Serpasil (Ciba), Supres (brahim Ethem), Triserpin (lsan), Hypertens (Best)
Rilmenidin: Hyperium (Servier)
Silazapril: nhibace (Roche)
Sodyum nitroprusiyat: Nipruss (Adeka)
Telmisartan: Micardis (Boehringer Ingelheim), Pritor (Glaxo Smith Kline)
Terazosin: Hytrin (Abbott)
Trandolopril: Gopten (Knoll), Tarka (Knoll)
Valsartan: Diovan (Novartis)

50

ANTHPOTANSF LALAR
Hipotansiyon kan basncnn 100 mm Hgnn altnda olmas halidir. Patojenik olarak
kardiyak verimin , azalm venz dn bal olarak azalmasdr. Hipertansiyon gibi iki ekli
vardr :

Primer hipotansiyon : Otonomik olarak labil tansiyonu olan kiilerde rastlanr. Primer
hipotansiyon , eer kiide stres hali varsa tedavi gerektirir. Bu durumda fiziksel
egzersiz, masaj, sodyumca zengin beslenme ve kafein ieren iecekler yeterli
olmaktadr.
Sekonder hipotansiyon : Primer hastalklar sonucu ortaya kar. Sekonder
hipotansiyonun eitli nedenleri vardr.
- Kardiyovaskler kaynakl olabilir. Mitral stenoz, hipovolemi ve kardiyak yetersiz
sonucu ortaya kabilir.
- Nrolojik : Beyin travmalar veya tmr sonucu olabilir.
- Endokrin : Adrenokortikal yetmezlik veya hipotirodizm sonucu geliebilir.

Hipotansiyon, semptomlarna gre yle snflandrlabilir:

Asemptomatik kronik hipotansiyon : Dolam dzenindeki farkllklardan

kaynaklanr. Semptom yoktur ve tedavi gerektirmez.
Kronik hipotansiyon :
Ortostatik hipotansiyon : Ba dnmesi , mide bulanmas bulgularn verir. ki
tiptir :
- Hiperdiastolik : Kateolamin salglanmasna venz damarlarn yetersiz cevab
sz konusudur.
- Hipodiastolik : Kalp hzndaki deimeler ve sempatik sinir sisteminin yetersiz
reaktivitesi nedeniyle sistolik ve diastolik basnta azalma vardr.

Hipotansiyonun ilala tedavisinde temel amalar unlardr :

Venz dn ve tonusu arttrmak : Bu amala dihidroergotamin kullanlmaktadr.
Ortostatik hipotansiyonun hiperdiostalik etkisini azaltr.
Kalbin kontraktilitesini ve periferik direnci arttrmak : Bu amala sempatomimetik
ilalar kullanlr.
Sodyum iyonu eliminasyonunu azaltmak : Mineraokortikoitlerin alnmasyla sodyum
klorr eliminasyonu azaltlabilir.
Baz antihipotansif ilalar aada verilmitir.
Bileik

Forml

Amezinyum metilslfat+
4-Amino-6-metoksi-1-fenilpiridazinyum metil slfat

+ N
N

CH3O

51

NH2 .CH3SO4

Dopamin+
2-(3,4-Dihidroksifenil)etil amin

HO

CH2CH2NH2

HO

OH
+

Gepefrin
1-(3-Hidroksifenil)-2-aminopropan

CH3
NH2
OH

Metaraminol
1-(3-Hidroksifenil)-2-aminopropanol

CH3

HO

NH2

Etifelmin+
2-Aminoetil-1,1-difenilbuten

NH2
CH3

OH
+

Etilefrin
1-(3-hidroksifenil)-2-metilaminoetanol

HO

NHCH3

OCH3
+

Midodrin
N-[2-(2,5-dimetoksifenil)]etil re

CH3O

NHCONH2
OH
CH3

CH3 O

Metoksamin+
1-(2,5-dimetoksifenil)-2-aminopropanol

NH2
OCH3

OH
+

Epinefrin
1-(3,4-Dihidroksifenil)-2-metilaminoetanol

NHCH3

HO
HO
OH

Norepinefrin
1-(3,4-Dihidroksifenil)-2-aminoetanol

NH2

HO
HO

Foledrin+
1-(4-Hidroksifenil)-2-metilaminopropan

NHCH3
HO

52

CH3

OH

Sinefrin+
1-(4-Hidroksifenil)-2-metilaminoetanol

NHCH3
HO

OCH3

Dimetofrin+
1-(3,5-Dimetoksi-4-hidroksifenil)-2-metilaminoetanol

HO
NHCH3

CH3 O
OH

Etifelmin+ sentezi :

CO CH3CH2CH2CN
NaNH2

OH
CHCH2CH3

H2 / Pt

CN

OH
CHCH2CH3
CH2NH2

Santral etkiye sahip antihipotansif bir ilatr.

Mstahzarlar
Dopamin : Dopmin (Drogsan), Giludop (F. Frik), Dopamin (Filiz)
Epinefrin : Adrenalin (Anonim)

53

HCl

Etifelmin

ANTHPERLPDEMK LALAR
Lipid bileenlerinin kandaki normal dzeyleri zerine k hiperlipidemi olarak
adlandrlr. Hiperlipidemi daha ok plazma trigliserit seviyesindeki ykselmeyi ifade
eder.Hiperlipidemi birok kalp damar sistemi hastalklarna yol aar. Hiperlipideminin ortaya
k ok deiik nedenlere baldr. Hiperlipideminin en nemli sonularndan birisi olan
arteroskleroz, bir lipid metabolizmas hastal olup lipidce zengin oluumlarn (aterom), arter
i duvarna yerleerek kan akmn engellemesiyle karakterizedir. Kolesterol ieren atenom
oluumunu azaltmak iin kolesterol seviyesini drmek ve yksek dansiteli lipoproteini
artrmak eklinde bir yol izlenir.
Hiperlipidemi tedavisinde , lipidce zengin beslenmenin kstlanmas yannda eitli
kimyasal yaplara sahip ilalarda kullanlmaktadr. Antilipidemik ilalar etki meknizmalarna
gre yle snflandrlrlar:
1.

Lipoprotein sentezini azaltan ilalar

1.1.
1.2.
1.3.
1.4.

2.

Lipoprotein katabolizmasn artran ilalar

2.1.

3.
3.1.

Hidroksimetilglutaril-koenzim A redktaz inhibitrleri

Fibaratlar
Nikotinik asit trevleri
Dier bileikler

Safra asidi balayan ilalar

Dier ilalar
Lipoprotein sentezini azaltan ilalar

3.1.1. Hidroksimetilglutaril-koenzim A redktaz inhibitrleri

HMGCoA redktaz inhibitor etkiye sahip ilalar, statinler olarak bilinirler. HMGCoA
redktaz enziminin bu gurup ilalarla inhibe edilmesi kolestroln karacierde sentezini
engeller.
H
O

HO
O
H

R O
H3C

O
CH3
R'

54

CH3

Bileik

Mevastatin+
1,2,3,7,8,8a-hekzahidro-7-metil-8-[2-(tetrahidro-4-hidroksi-6-okso-2Hpiran-2-il)etil]-1-naftalenil-2-metilbtirat

Lovastatin+
1,2,3,7,8,8a-hekzahidro-3,7-dimetil-8-[2-(tetrahidro-4-hidroksi-6-okso-2Hpiran-2-il)etil]-1-naftalenil-2-metilbtirat

CH3

Simvastatin+
1,2,3,7,8,8a-hekzahidro-3,7-dimetil-8-[2-(tetrahidro-4-hidroksi-6-okso-2Hpiran-2-il)etil]-1-naftalenil-2,2-dimetilbtirat

CH3

CH3

Pravastatin+ : 1,2,6,78,8a-hekzahidro-,,6-trihidroksi-2-metil-8-(2-metil-1-oksobtoksi)-1naftalenhaptanoik asid sodyum tuzu

OH

NaOOC
HO
H

O
H3C

O
CH3

CH3

HO

Atorvastatin+ : 2-(4-florofenil)-,-dihidroksi-5-izopropil-3-fenil-4-(fenilaminokarbonil)1H-pirol-1-heptanoik asid

OH
NHCO

COOH

55

OH

Fluvastatin+: 7-[3-(4-florofenil)-1-(1-metiletil)-1H-indol-2-il]-3,5-dihidroksi-6-heptenoik asit

F

COOH
OH

OH

3.1.2. Fibaratlar
CH3
R2

O C

COOR1

CH3
Bileik
Klofibrat+
Etil 2-(4-klorofenoksi)-2-metilpropanoat

R1

R2

C2H5

Cl

Bezafibrat+
2-[4-[2-(4-klorobenzamido)etil]fenoksi]-2metilpropanoik asid

Fenofibrat+
zopropil 2-[4-(4-klorobenzoil)fenoksi]-2metilpropanoat

-CH(CH3)2

Gemfibrozil+ : 5-(2,5-dimetilfenoksi)-2,2-dimetilpentanoik asid

COOH

56

Cl

CONHCH2CH2

Cl

CO

Klofibrat+ Sentezi:

Cl

OH

CHCl3

CH3COCH3
Klofibrat
CH3

Cl

OH

CH3

C COOC2H5
Br

3.1.3. Nikotinik asit trevleri

Nikotinik asid+ : Piridin-3-karboksilik asid
COOH

3.2.

Lipoprotein katabolizmasn artran ilalar

3.2.1

Safra asidi balayan ilalar

Kolestiramin+
CH CH2

CH2

CH CH2

CH CH2N (CH3)3 . Cl

Kolestipol+
N CH2 CH2

CH2
CH-OH
CH2
N CH2 CH2

57

N
n

3.3 Dier ilalar

Dekstrotiroksin+ : (+) 2-amino-3-[4-(4-hidroksi-3,5-diiyodofenoksi)-3,5-diiyodofenil
propiyonik asid

I
HO

I
O

CH2 CH COOH
NH2

Mstahzarlar:
Atorvastatin : Ator (Sanovel), Lipitor (Pfizer), Tardan (Abdi brahim)
Fenofibrat : Lipanthyl (Padeko), Lipofen (Nobel)
Fluvastatin : Lescol (Novartis)
Gemfibrozil : Gemfibril (Sistem), Lipogem (Eczacba), Lipos (Mustafa Nevzat), Lopid
(Eczacba)
Klofibrat : Atrofort (Dou)
Kolestiramin : Estramin (Kansuk), Kolestran (lta), Colestid (Upjohn)
Lovastatin : Lovagen (Eczacba), Lovakor (Deva), Mevacor (MSD)
Nikotinikasit: Niconacid (Wander Pharma)
Pravastatin: Marincap (Koak), Omega III (Nutri Farma), Seven Seas Pulse (Abdi brahim)
Simvastatin: Lipovas (lsan), Simvakol (Nobel), Zocor (MSD), Zovatin (Eczacba)
Dekstrotroksin: Dynothel (Zaman)

58

ANTVARS LALAR
Varis, genileyen, uzayan ve aryan damarlardr.Anste toplar damar sisteminde
(hemoroit), erbezlerinde (varikosel) ve midenin az ksmnda oluabilir.Nedeni tam olarak
bilinmemektedir.Kaltsal olduu ynnde grler vardr.Cinsiyet hormonlar ile varis
arasnda bir iliki olduu ne srlmektedir.Varisin kadnlarda daha sk gzlenmesi buna bir
iaretse de tam olarak aklanamamtr.Balca nedeni toplar damarlarda bir zedelenme
sonucu ortaya kan trombozlardr.Sperfasiyel, bacak venlerinin dilatasyonu olup ba dokusu
zayfl , dem ve atrofi sonucu oluabilir.Ayrca mekanik ve hormonol etkilerlede meydana
gelebilmektedir. lgile blgede dolamn aktivasyonu, yrme, hidroterapi, bisiklete binme ve
bacak jimnastii yararl olmaktadr.Bu nlemlere ek olarak , antivaris ilalar varisli venlerin
tedavisinde kullanlrlar.En yaygn olarak kullanlan ila sodyum moruhattr.Morina balnn
karacierinden elde edilir.Varis tedavisinde eskin gibi triterpenik glikozitler
kullanabilir.Diretik ilalarnda dem drenaj yaparak ksmen etkili olduklar
bilinmektedir.Varis tedavisinde sklkla kullanlan ilalar unlardr:
Benzaron+ : 2-Etil-3-(4-hidroksibenzoil) benzofuran
CO
O

OH

CH2CH3

Sentezi :
COCl

CHO
OH

H2NNH2

CH3COCH2Cl
O

CO
O

O-CH3

COCH3

C2H5

.HCl

O-CH3

CO

CH2CH3

CH2CH3

Trokserutin+ : 3,4,7-Tris (2-hidroksietil)rutin

OH

O
O-rutinoz

HOCH2CH2O

OCH2CH2OH
OCH2CH2OH

59

OH

Tribenozit+ : Etil-3,5,6-tri-O-benzilglkofuranosit

CH2O

CH2

O
C2H5

CH2OCH
CH2O

OH

Polidokanol+ : 3,6,9,12,15,18,21,24,27-Nonaoksanonatriyakontan-1-ol

CH3(CH2)11(OCH2CH2)9OH
Mstahzarlar
Tribenosit : Procto-glyvenol (Novartis)
Polidokanol : Kortos (Embil), Dentinax (Abdi brahim), Aethysklerol (Cem Farma)

60

DRETK LALAR
Diretik ilalar idrar hacmini artran bileiklerdir. Vcuttan su ve tuz almn
arttrdklar iin bunlara salretikler de denir. Diretikler, bbrekler zerindeki etkilerine
ramen renal ilalar deillerdir. Bbrek hastalklarnn tedavisinde ve bbrek yetmezlii olan
hastalarn diyaliz balangcn geciktirmede kullanlmazlar .Aksine bir ok diretik (tiyazitler,
potasyum tutucu diretikler) bbrek yetmezliini arttrabilir. Bu nedenle sadece su elektrolit
hareketini etkileyen diretikler teraptik olarak kullanlabilir.
Diretikler etki yerlerine gre yle snflandrlabilirler :

Proksimal tbl zerine etkili olanlar

- Karbonik anhidraz inhibitrleri
- Ksantin trevleri
- Ozmotik diretikler
Henle kulpu zerine etkili olanlar
- Cival diretikler
- Kvrm diretikleri
- Furosemit tipi kvrm diretikleri
- Dier kvrm diretikleri
Distal tbl zerine etkili olanlar
- Tiyazit grubu diretikler
- Potasyum tutucu diretikler
- Aldosteron antagonistleri
- Sikloamidin trevleri

Diretikler kullanl yerleri yle sralanabilir:

Akut demler
Kronik demler
Hipertoni
Akut ve kronik kalp yetmezlii
Zehirlenmeler bal direz gl
Diabetes insipidus (ekersiz diabet)
Glokom(karbonik anhidraz inhibitrleri)

61

1. Proksimal tbl zerine etkili olanlar :

1.1 Karbonik anhidraz inhibitrleri :
Karbonik anhidraz, alyuvarlar, renal korteks, gz, santral sinir sistemi, gastrik mukoza
ve renal tbllerde bulunan bir enzimdir ve karbondioksidin karbonik aside dnmn
katalizler. Oluan karbonik asit ise hidrojen ve bikoarbonat iyonlarna dissosiye olur. Aa
kan hidrojen iyonu sodyum ile deierek sodyum tutulmasn salar. Karbonik anhidraz
inhidraz inhibitrleri hidrojen oluumunu ve dolaysyla bu deiimi engeller. Sonuta
sodyum ve buna bal olarak ta suyun reabsorbsiyonu azalr. Ayrca amonyum oluumu
azalrken amonyumun geri emilmesi artar. Slfamoil gruplarnn yapsal benzerlikleri
nedeniyle karbonik anhidraz enziminin aktif noktasna balandklar ve bylece meydana
gelen enzim inhibisyonu da hidrojenin konsantrasyonunun azalmasna ve sodyum ile
bikarbonat iyonlarnn atlmna yol aar.
Karbonik anhidraz inhibitr diretiklerin uzun sreli kullanmnda , idrar ok fazla
alkalileir ve vcutta asidoz oluur. Asidoz olutuunda karbonik anhidraz inhibitrleri
etkinliklerini kaybederler ve vcutta normal asit-baz dengesi oluana kadar etkisiz kalrlar. Bu
nedenle kullanmlar snrldr. Ayrca potasyum kaybna yol aarlar. Karbonik anhidraz
inhibitrleri gnmzde nadiren diretik olarak kullanlmakla birlikte glokom tedavisinde
ska kullanlmaktadrlar.
Yap aktivite ilikileri :

Aktivite iin yapda slfamoil grubu bulunmaldr.

Slfamoil grubundaki azot atomu nonsbstite olmaldr.
Slfamoil grubunun bal olduu halka aromatik karakter tamaldr.

Aada baz karbonik anhidraz inhibitr ilalar verilmitir.

Bileik

Forml
N N

Asetazolamit+
5-Asetilamino-1,3,4-tiyadiazol-2-slfonamit

CH3CONH

Metazolamit+
5-Asetilimino-4-metil-2-1,3,4-tiyadiazolidin-2-slfonamit

SO2NH2

H3C N N
CH3CON

SO2NH2

S
N

Etoksazolamit+
6-Etoksibenzotiyazol-2-slfonamit

C2H5O

Cl

SO2NH2

Diklorfenamit
4,5-Diklorobenzen-1,3-dislfonamit

Cl
SO2NH2

62

SO2NH2

Asetazolamit+ Sentezi :
N N

CS2

H2NNHCSNH2

H2N

N N
CH3CONH

CH3CONH

SH

2- NH3

O2
SH

N N

1- Cl2
SO3H

N N

CH3COCl

CH3CONH

SO2NH2

Diklorfenamit+ Sentezi :
Cl

HSO3Cl

HO

Cl

SO2Cl

PCl3

HO

SO2Cl

Cl

NH3

Cl
SO2Cl

SO2NH2

Cl
Cl

SO2Cl

SO2NH2

1.2. Ksantin trevleri :

Ksantin bir prin trevidir. Kahve ve ay ekstrelerinde bulunan kafein, teofilin,
teobramin gibi ksantinlerin diretik olarak kullanmlar ok eskilere dayanr. Bu bileikler ,
adenozin reseptrlerini bloke ederek bbreklerden renal medullaya doru artan kan akna
neden olurlar.
Bileik

Forml
O

Kafein+
1,3,7-trimetilksantin

CH3

H3C N
N

CH3

O
+

Teofilin
1,3-dimetilksantin

H3C N
O

CH3

O
+

Teobromin
3,7-dimetil ksantin

H N
O

N
CH3

Teofilin+ ve Kafein+ Sentezi:

63

CH3

O
CH3NHCONHCH3

CNCH2COOEt
C2H5ONa

O
HNO2

H3C N
O

NH2

CH3
O
NH2

H3C N
O

NH2

CH3

R N
O

NH2

CH3

O
HCONH2

Na2S2O4

NO

H3C N

(CH3)2SO4

R N

CH3

N
CH3

CH3

Kafein

Teofilin

1.3. Ozmotik diretikler :

Dk molekl arlkl bileiklerdir. Tam olarak metabolize olamazlar. Balca
ozmotik diretikler, mannitol, sorbitol ve izosorbittir. Sorbitol ve mannitol intravenz
uygulamadan sonra glomerlden szlrler fakat tbllerde reabsorbe olmazlar. Ozmotik
basnlarna bal olarak tbler lmende su tutarlar ve direzi arttrrlar.
CH2OH

CH2OH

H C - OH

HO C - H

HO C - H

HO C - H
H C - OH

H C - OH

H C - OH

H C - OH

CH2OH

CH2OH

Mannitol

Sorbitol

HO
H

H
O
O

OH
H

Izosorbit

2. Henle kulpu zerine etkili olanlar :

2.1. Cival diretikler :
Bilinen ilk diretik ilalardr. Kalomel (HgCl) kullanlan ilk cival diretiktir. Bu ve
dier cival diretiklerin absorbsiyonlarnn zayf olmas ve toksik etkileri nedeniyle
gnmzde pek kullanlmazlar. Ancak intramskler olarak ok iddetli demlerde
kullanlrlar.
Mersalil+: o-[[3-(Hidroksimerkri)-2-metoksipropil]karbamoil]fenoksiasetikasit sodyum tuzu
CONH
OCH2COONa

CH2 - CH - CH2 - Hg OH
O-CH3

Merallrit+: N-(-Karboksipropionil) -N-[2-metoksi-3-(teofilin-7-il-merkripropil)]re

64

O
HOOCCH2CH2CONHCONH

CH2 - CH - CH2 - Hg
O-CH3

N CH3

N
N

CH3

2.2. Kvrm diretikleri :

Henle kulpunun kan kolunda etki gsterirler. ok etkilidirler. ki alt grupta incelenirler.

Furosemit tipi kvrm diretikleri

Bileik

Forml

Furosemit+
4-Kloro-N-(2-furfuril)-5-slfamoilantranilik asit

Cl

NHCH2

H2NO2S

COOH

NHC4H9

Bumetanit+
3-(Butilamino)-4-fenoksi-5-slfamoilbenzoik asit

H2NO2S

COOH

Piretanit+
4-Fenoksi-3-(1-pirolidinil)-5-slfamoilbenzoikasit

H2NO2S

Azosemit+
2-Kloro-5-(1H-tetrazol-5-il)-4-[(2-tienilmetil)amino]
benzenslfonamit

COOH

NHCH2

Cl
H2NO2S

NH
N

Dier kvrm diretikleri

Cl

Cl

Etakrinik asit
[2,3-Dikloro-4-(2-metilenbutiril)fenoksi]
asetik asit

CH3CH2COC

CH2

65

OCH2COOH

O
N CH3

Etozilin
2-Karbetoksimetilen-3-metil-5-piperidino-4tiyazolidinon

CHCOOCH2CH3

O
N CH3

Ozolinon
2-Karboksimetilen-3-metil-5-piperidino-4tiazolidinon

CHCOOH

Furosimit tipi kvrm diretiklerinin yap etki ilikileri :

Bir numaral konumda mutlaka karboksilik asit grubu bulunmaldr.

Be numara konumda slfamoil grubu optimal diretik aktivite iin gereklidir.
Drt numaral konumda sbstitent olarak klor, triflorometil, veya fenoksi, alkoksi,
anilino, benzil veya benzoil gruplar bulunmaldr.
5-slfamoil benzoik asitlerin iki serisi arasndaki balca fark 2 ve 3 numaral
konumlara sbstite olan fonksiyenel gruplarn yapsdr. 5-slfamoil-2aminobenzoikasit serisinin 2-amino grubundaki sbstitentler son derece snrldr.
rnein sadece furfuril, benzil ve tiyenilmetil trevlerimaksimum diretik aktivite
gsterir. Dier yandan 5-slfamoil-3-aminobenzoik asitlerin 3-amino grubundaki
sbstitentler optimum optimum diretik aktiviteyi bozmayacak ekilde ok geni bir
aralkta deitirilebilirler.

Etakrinik ait trevlerinin yap etki ilikileri :

Molekln oksiasetik asit ksm benzen halkasnn bir numaral konumunda

bulunduunda optimum diretik aktivite elde edilir.
Keton grubu asit grubuna gre para konumunda olmaldr.
Klor veya metil gibi aktivite edici gruplar keton grubuna gre 3 veya 2 ve 3 numaral
konumlarda bulunmaldr.
Alkil sbstitentleri keton grubuna konumunda ve 2-4 karbon atomu uzunluunda
olmaldr.
ifte ban doyurulmas aktiviteyi azaltr.

Furosemit+ Sentezi :

Cl

Cl

COOH

1. ClSO3H
2. NH3

Cl

Cl
O

H2NO2S

COOH

66

Cl

NHCH2

H2NO2S

COOH

CH2NH2

Piretanit+ Sentezi :
NH2

COOCH3

(CH3)2CHNHO2S

1. NaBH4 / BF3

2. Hidroliz
COOCH3

(CH3)2CHNHO2S

COOH

H2NO2S

Azosemit+ Sentezi :
Cl

H2NO2S

1. SOCl2
2. NH3
3. POCl3

COOH

Cl

Cl

1.
S

H2NO2S

CN

NHCH2

CH2NH2

2. NaN3

H2NO2S

HN

Etakrinik asit+ Sentezi :

Cl

Cl

Cl
OH

ClCH2COOH

Cl

HCHO
HN(CH3)2

Cl

Cl
OCH2COOH

C3H7COCl

C2H5CH2CO

Cl

(CH3)2N-CH2-CH-CO

Cl
OCH2COOH

C2H5

- (CH3)2NH

Cl
OCH2COOH
Cl

CH2=C-CO

OCH2COOH

C2H5

Etazolin sentezi :

H5C2OO-CH2-CN

HS-CH2COOC2H5

1. Baz
2. H +

H5C2OOC

CH3Br

N
H

Na2CO3

1. Br2

S
H5C2OOC

2.

S
H5C2OOC

HN

CH3

CH3

3. Distal tbl zerinde etkili olanlar :

3.1. Tiyazit grubu diretikler :
Tiyazitler bisiklik slfonamid trevleridir ve bir tanesi halka sisteminde olmak zere
iki tane slfonamit grubu tarlar. Sodyum ve klorr iyonlarnn atlmn arttrrlar. Bu arada
potasyum ve magnezyum iyonlar da artarak elimine olurlar. Buna karlk kalsiyum ve fosfat
iyonlarnn atlmnda azalma grlr. Kronik tedavide ve metabolik asidoz srasnda
etkilidirler.

67

Yap etki ilikileri :

2. konumda metil gibi kk alkil sbstitentleri olmaldr.

3. konumda lipofilik grup sbstitsyonu diretik etkiyi belirli oranda artrr.
Haloalkil, arilalkil veya tiyoeter sbstitsyonu molekln lipit znrln
arttrarak diretik etkinin uzamasn salar.
3. ve 4. konumlar arasndaki ifte ban doyurulmasyla elde edilen dihidro
trevlerinde aktivite on kat daha fazladr.
4.,5. veya 8. konumlarda alkil grubu bulunmas diretik aktiviteyi azaltr.
6. konumda klor, brom, trifluorometil ve nitro gibi gruplar aktiviteyi arttrrken metil
veya metoksi gibi gruplar aktiviteyi belirgin olarak azaltr.
7. konumda slfamoil grubu mutlaka olmal ve sbstitent tamamaldr.
R''

H2NO2S

R'
N
R
O

Bileik
Bentiyazit+
3-[(Benziltiyo)metil]-6-kloro-7-slfamoil-2H-1,2,4benzotiyadiazin-1,1-dioksit
Klortiyazit+
6-Kloro-7-slfamoil-2H-1,2,4-benzotiyadiazin-1,1dioksit

-H

- CH2-S-CH2

-H

R''

H
N

H2NO2S

S
O

Hidroklortiyazit+
6-Kloro-7-slfamoil-3,4-dihidro-2H-1,2,4benzotiyadiazin-1,1-dioksit

-H

R
-Cl

-Cl

R'
N
R
O

-H

-H

-Cl

Metilklotiyazit+
2-Metil-3-klorometil-6-kloro-7-slfamoil-3,4-dihidro2H-1,2,4-benzotiyadiazin-1,1-dioksit

-CH3

-CH2Cl

-Cl

Triklormetiyazit+
3,3-Diklorometil-6-kloro-7-slfamoil-3,4-dihidro-2H1,2,4-benzotiyadiazin-1,1-dioksit

-H

-CHCl2

-Cl

Butizit+

68

3-zobutil-6-kloro-7-slfamoil-3,4-dihidro-2H-1,2,4benzotiyadiazin-1,1-dioksit
Politiyazit+
2-Metil-3-[(2,2,2-trifluoroetiltiyo)metil]-6-kloro-7slfamoil-3,4-dihidro-2H-1,2,4-benzotiyadiazin-1,1dioksit

-H

-CH2CH(CH3) 2

-Cl

-CH3

-CH2SCH2CF3

-Cl

Bendroflumetiyazit+
3-Benzil-6-trifluorometil-7-slfamoil-3,4-dihidro-2H1,2,4-benzotiyadiazin-1,1-dioksit

-H

Hidroflumetiyazit+
6-Trifluorometil-7-slfamoil-3,4-dihidro-2H-1,2,4benzotiyadiazin-1,1-dioksit

-H

Siklotiyazit+
3-(2-Norbornen-5-il)-6-kloro-7-slfamoil-3,4-dihidro2H-1,2,4-benzotiyadiazin-1,1-dioksit

-H

- CH2

-CF3

-H

-CF3

-Cl

Tiyazit benzeri slfonamit diretikleri :

Cl

H2NO2S

R'

Bileik
Mefrusit+
4-Kloro-5-slfamoil-N-metil-N-(tetrahidro-2-metil-2furfuril) benzen slfonamit

R
CH3

-H

- O2S-N-CH2
H3C

Klopamit+
4-Kloro-N-(cis-2,6-dimetilpiperidino)-3-slfamoil
benzamit

H3C

-H

- CONH N
H3C

Klortalidon+
2-Kloro-5-(1-hidroksi-3-okso-1H-izoindol-1-il)
benzen slfonamit

-H

HN
OH

69

H3 C

Ksipamit+
2-Hidroksi-4-kloro-5-slfamoil-N-(2,6-dimetilfenil)
benzamit

-OH

- CONH
H3 C

NHOC-

ndapamit+
3-Slfamoil-4-kloro-N-(2,6-dimetil-1-piperidinil)
benzamit

-H

Metolazon+
Fblokrler

Cl

CH3

H
N

CH3
N

H2NO2S

O
H3C

H
N

Cl

Kuinetazon
7-Kloro-2-etil-1,2,3,4-tetrahidro-4-okso-6slfamoilkinazolin

CH2CH3
NH

H2NO2S

3.2. Potasyum tutucu diretikler :

Potasyum tutucu diretikler, aldosteron antagonistleri hari nadiren tek balarna
verilebilirler. Tiyazitler veya kvrm diretikleri ile kombine halde kullanlrlar. ki grup
altnda incelenirler :
3.2.1. Aldosteron antagonistleri :
Spironolakton ve onun metaboliti olan kanrenon ve potasyum kanrenoat tedavide
kullanlr. Bu bileiklerin etkileri ge balar ve uzun srer. Sodyum absorbsiyonunu ve
potasyum atlmn azaltrlar.
O

OH
O

CH

COCH2OH
H

H
O

Aldosteron

H
SCOCH3

Spironolakton

H
H

COO- K
OH

Kanrenon

Potasyum kanrenoat

3.2.2. Sikloamidin trevleri :

Bu grup diretiklerde sikloamidin yaps ieren triamteren ve amilorit toplayc
kanalda ve distal tbln son ksmnda sodyum kanallarn bloke ederek etkilerini gsterirler.
Ayrca iyon proton deiimini de inhibe ederler.

70

Amilorit Hidroklorr+:3,5-Diamino-N-(aminoiminometil)-6-kloropirazino karboksamit

monohidroklorr dihidrat
N

HN

.HCl

H2N

C- NHOC

Cl

Triamteren+:2,4,7-Triamino-6-fenilpteridin
H2N

N
N

NH2

N
NH2

Sentezi :
H2N-C=NH
NH2

NC-CH2-CN
NaOCH3

H2N

NH2

N
N

NaNO2.CH3COOH

H2N
O=N

NH2

NH2

N
N

NaOCH3

Triamteren

CH2CN

NH2

Mstahzarlar
Amilorit HCl: Moduretic (MSD)
Asetazolamit: Diazomid (Sanofi-Synthelabo)
Bumetanit: Bumid (Biokem)
Furosemit: Desal (Biofarma), Foromid (Deva), Urex (Biosel)
Hidroklortiyazit: Accuzide (Pfizer), Aldactazide (Ali Raif), Cibadrex (Novartis), Inhibace
Plus (Roche), Konveril Plus (Nobel), Rilace Plus (Sanovel), Sinoretik (Eczacba), Triamteril
(Deva), Zestoretic-10 (Abdi brahim)
ndapamit: Coversyl Plus (Servier), Flubest (Ali Raif), Fludex (Servier), Flupamid
(Sanovel), ndapen (Biofarma),
Kafein: Adafen (Akdeniz), Dalvorin (Eczacba), Dolviran (Bayer), Spalt (Santa Farma),
Klortalidon: Akuadon (Terra), Hypertens (Soylu), Regroton (Novartis)
Teofilin: Aminocardol (Novartis), Asthmadol (Bozok), Talotren (Novartis), Teokap-SR
(Nobel)
Triamteren: Triamteril (Deva)

KAN VE HEMOPOETK SSTEME ETK EDEN LALAR

71

Kan ve hemopoetik sistemi etkileyen ilalar u alt gruplar altnda incelenebilir.

Hemostatik ilalar
Antikoaglanlar
Antitrombositik ilalar
Trombolitik ilalar
Antianemik ilalar
Plazma ve plazma yerine geen maddeler
Su ve elektrolit dengesi bozukluklarnda kullanlan ilalar
Asit-baz dengesi bozukluklarnda kullanlan ilalar
HEMOSTATK LALAR
Hemostatik ilalar, kanamay durdurma amacyla kullanlan bileiklerdir. Koaglanlar
olarak da bilinirler. Hemostaz kanamann durmas, trombos ise damar iinde trombus (pht)
oluumudur. Hemostaz kan kaybn engellemek iin rol alan mekanizmalarn tmn ifade
eder. Bu mekanizmalar, koaglasyon, platelet (trombosit) aktivasyonu, fibrinoliz ve damardan
kaynaklanan etkileri iermektedir. Hemostazda trombositlerin balangta damar i yzeyine
yapmas gerekleir, ardndan fibrin oluarak kanama nlenmi olur. Fibrinojen, protrombin,
tromboplastin (trombokinaz) ve kalsiyum iyonlar nemli phtlama faktrleridir ve
tromboplastin dndakiler kanda proenzim olarak dolarlar. Phtlamann iki nemli yn;
platelet agregasyonu (trombositlerin kmelemesi) ve fibrin oluumudur.
Hemostatik ilalar sistemik hemostatikler ve lokal olarak kullanlan hemostatikler
olarak iki grupta incelenirler.
1.Sistemik hemostatikler :
a) Heparin antagonistleri : Gl bazik maddelerdir. Heparinle kompleks oluturarak onu
ntralize ederler. Protamin slfat bu amaca en sk kullanlan ilatr.
b) Antifibrinolitik ilalar : Bu grup bileikler, plazminojen aktivitesini inhibe ederek,
plazmin oluumunu azaltarak veya plazmin etkisini antagonize ederek etki gsterirler.
Aminokaproik asit , aminometilbenzoikasit bu grup ilalardandr. Aprotinin de
popipeptid yapsnda plazminin etkisiyle fibrinolizisi nhibe eden, phtlama
faktrlerine etki ederek protrombinin trombine dnmesini durduran bir bileiktir.
Aminokaproik asit+: 6-Aminohekzanoik asit

H2N(CH2)5COOH
c) Vitamin K ve analoglar : Phtlama faktrlerinin inaktif durumdan aktif duruma
getirilmesi K vitamini ieren enzimlerle olur. Fitamenadion bu grup ilalardandr.

72

Fitomenadion+ : 2-Metil-3-Fitil-1,4-naftakinon
O

d) Kan bileenleri: Hemofili ve benzer durumlarda replasman iin kullanlan rnler,

trombosit bozukluklarnda kullanlan bileikler ve trombosit konsantresi gibi
bileiklerdir. Plazma koaglasyon faktrlerindeki eksiklikler kanamaya neden olabilir.
Bu gibi durumlarda plazma fonksiyonlar kullanlr.
e) Dier ilalar :
Etamsilat+: 2,5-Dihidroksibenzenslfonik asit dietilamin tuzu
HO

OH

.(C2H5)NH

SO3H

Adrenalon+ : 3,4-Dihidroksi--metilaminoasetofenon
HO
HO

COCH2NH-CH3

Karbazokrom+ : 1-Metil-3-hidroksi-5,6-indolindion semikarbazonu

H2NCONHN

OH

N
CH3

2. Lokal hemostatikler
Kanama blgesine lokal olarak uygulanan maddelerdir. Koaglasyonu hzlandrrlar. Arter
ve venerden kaynaklanan kanamalarda etkisidirler. Jelatin sngeri, oksitlenmi selloz, toz
halde yada jelatin sngere emdirilmi olarak kullanlabilen trombin, tromboplastin, %1
adrenalin zeltisi (Sistemik etkileri gz ard edilmemelidir.), ayrca gm nitrat, potasyum
alminyum slfat, inkoklorr, potasyun permanganat, ve demir (III) klorr gibi astrenjan
bileiklerde kanamalar durdurmak amacyla lokal olarak uygulanabilir.
Mstahzarlar
Aminokaproik asit : Epsamin (brahim Ethem)
Aprotinin: Trasylol (Bayer)
Etamsilat: Hemostaz (Yurtolu), Dicynone (Biotek)
Fitomenadion: Konakion (Roche), Libavit-K (Liba)
73

ANTKOAGLAN LALAR
Kann koaglasyonunu etkileyerek damar ii kan phtlamasn nleyen ilalardr. Kann
phtlama zamann uzatrlar. Kronik damar hastalklar, miyokard enfarkts, tromboz ve
emboli oluumunu engellemede kullanlrlar. Hemofili, aktif lser, hipertansiyon ve kanama
riski olan durumlarda kontrendikedirler. Antikoaglan ilalar, venz tromboz tedavisinde
kullanlrlar ama arteriyal trombazda baarszdrlar.
ki grup altnda incelenirler.
1. Direkt etkililer
Phtlama
faktrleriyle dorudan etkileen bileiklerdir. Bunlar; heparin ve
heparinoitler, ankrot, hirudin, kan saklamada kullanlan sitrat tuzlar ve EDTA gibi
bileiklerdir.
2. ndirekt etkililer ( Oral antikoaglanlar )
2.1. Kumarin trevleri
Bileik

Forml
OH

OH

Dikumarol
3,3-Metilenbis(4-hidroksikumarin)

CH2
O

OH

COOEt OH

Etilbiskumasetat
Etil bis-3,3-(4-hidroksikumarinil) asetat

CH
O

OH

CH2COCH3

Varfarin
3-(-Asetonilbenzil)-4-hidroksikumarin

CH
O

OH
+

Nikumalon
3-(-Asetonil-4-nitrobenzil)-4-hidroksikumarin

CH2COCH3
CH

O
OH

Kumaklor+
3-(-Asetonil-4-nitrobenzil)-4-hidroksikumarin

NO2
CH2COCH3
CH

74

Cl

H3C
+

Siklokumarol
3,4-Dihidro-2-metil-2-metoksi-4-fenil-2H,5Hpirano-[3,2,c][1] benzopiran-5-on

O
C6H5
O

2.2. ndandionlar

O-CH3

R
O

Bileik

Fenindion+
2-Fenil-1,3-indandion

-H

Klorindion+
2-(4-Klorofenil)-1,3-indandion

-Cl

Bromindion+
2-(4-Bromofenil)-1,3-indandion

-Br

Fluindion+
2-(4-Fluorofenil)-1,3-indandion

-F

Anisindion+
2-(4-Metoksifenil)-1,3-indandion

-OCH3

Fluindarol+
2-(4-Trifluorometilfenil)-1,3-indandion

-CF3

Mstahzarlar
Etil biskumasetat : Tromexan (Geigy)
Fitomenadion: Konakion (Roche), Libavit-K (Liba)
Heparin: Heparin ( Trfarma), Liquemine (Roche), Nevparin (Mustafa Nevzat)
Varfarin: Coumidin (Eczacba), Orfarin (Drogsan)

75

ANTTROMBOSTK LALAR
Antitrombositler (antiptaletler) antiagregan ilalardr. Trombus (damar ii pht)
oluumunu engellerler. Trombositler, damar endoleline yaparak agregasyona (kmelenme)
urarlar. Antiptalet ilalar, zellikle koroner arter hastalklarndaki koruyucu etkilerinden
dolay son yllarda zerinde ok durulan ve youn aratrmalar yaplan bir ila grubudur. Bu
grubun en nemli ilalar aspirin, slfinpirazon ve dipiridamoldr.
Dipiridamol+: 2,6-Bis[dietanolamino]-4,8-dipiperidinopirimido[5,4-d] pirimidin

(HOCH2CH2)2N

N(CH2CH2OH)2

Sentezi :

OH

CH3COCH2COOC2H5

H2NCONH2
HO

OH
HNO3

N
N

HO

OH

N
N

Cl

OH
H2NCONH2

N
HO

CH3

PCl5
Cl

Cl

H2/Pd

NH2

CH3

HO

COOH

1. HN
Dipiridamol

2. HN(CH2CH2OH)2

OH
NO2

Cl

OH

Slfinpirazon+ : 1,2-Difenil-4-[2-(fenilslfinil)etil] pirazolidin-3,5-dion

O
N
N

SOCH2CH2
O

Sentezi :

SCH2CH2 CH

COOC2H5
COOC2H5

NH

O
NH

NaOC2H5

N
N

SCH2CH2

Tiklopidin+ : 5-(2-Klorobenzil)-4,5,6,7-tetrahidrotiyeno[3,2-c] piridin

76

H2O2

Slfinpirazon

Cl
CH2 N
S

Sentezi :
Cl

Cl

NaBH4

CH2 N

CH2Cl

Ozagrel+ : E 3-[4-(1H-imidazol-1-il metil)fenil-2-propenoik asit

N

CH=CHCOOH

N CH2

Sentezi :
CH=CHCOOCH3

BrCH2

NaOH
CH=CHCOOCH3

N CH2

N
H

Ozagrel

Aspirin+ :
COOH
OCOCH3

Sentezi :
HNO3

NO2

H2

NH2

H2SO4
ISI

HCl

COOH
OH

NaOH

ONa

CO2

COOH
OH

BASIN

(CH3CO)2O

OCOCH3

Mstahzarlar
Aspirin : Aspirin (Bayer), Alaspin (Liba), Ataspin (Atabay), Babypin (Pfizer), Bebaspin
(Deva), Coraspin (Bayer), Ecoprin (Abdi brahim)
Dipiridamol: Drisentin (Sanovel), Kardisentin (Biokem), Rombosit (Fako)
Slfinpirazon: Anturan (Geigy), Agrelizin (Yurtolu)
Tiklopidin: Agretik (Biokem), Ticlid (Sanofi), Ticlocard (Koak)

TROMBOLTK LALAR

77

Antikoaglan ilalarn kan damarlarnda 72 saatten daha nce oluan trombus zerine
etkileri yoktur. Trombolitikler damar iinde oluan trombusu eriten ilalardr. Fibrinolitikler
olarak da bilinirler.
Fibrinoliz, phtlama sonucu oluan fibrinin kimyasal paralanmas sonucu, plazmin
(fibrinolizin) adl enzimin etkisiyle, phtnn erimesidir. Fibrinolizin nonspesifik bir proteaz
olup plazmada plazminojen (profibrinolizin) denen bir prekrsr halinde bulunur.
Trombolitikler, endojen plazminojenin fibrinolizine dnmesini uyararak etki gsterirler.
Oluan plazmin fibrini paralar. Trombilitik ilalar, protein yapsnda olup enzimatik
aktiviteye sahiptirler, ayn zamanda plazma viskozitesini ve eritrosit agregasyonunu azaltrlar.
Etki mekanizmalar yledir;
Plazminojen

Plazmin

Fibrin

znr peptit

Plazminojen, 2-antiplazmin, streptokinaz, brinolaz, fibrinolizin, defibratit, alteplaz,

retaplaz, anistreplaz, rokinaz trombolitik olarak kullanlan bileiklerdir. Bu ilalarn neden
olduu kanamalar, aminokaproik asit gibi fibrinolitik inhibitrleri tarafndan tedavi edilir.
Mstahzarlar
Alteplaz : Activase (Genentech)
Retaplaz: Rapilysin (Roche)
Streptokinaz: Streptase (Hoescht Marinon Roussel)
rokinaz: Urokinase (Onko-Kosel), Ukidan (Serono)

ANTANEMK LALAR

78

Anemi (kanszlk tedavisinde kullanlan ilalardr. Anemi; demir, B 12 vitamini, folik

asit gibi, eritrositler iin gerekli bileenlerin yetersiz olmas durumunda ortaya kar.
Aneminin ortaya knda rol oynayan baz faktrler unlardr:

Kan kaybna bal anemiler : Bunlar akut (yaralanma ve arter ve ven yrtlmalar
sonucu ortaya kar) ve kronik ( peptik lser, hemoroit ve hemorajiler sonucu gelien
kanamalarn sebep olduu) olabilirler.
Eritrosit yapmndaki yetersizlie bal anemiler, alyuvar yapm (eritropoezis) ile
ilgili faktrlerin yetersizliine bal olup, demir eksiklii anemisi, bakr ve kobalt
eksiklii anemisi, B12 vitamini eksiklii anemisi, kemik ilii yetmezliine bal anemi
ve folik asit yetmezliine bal anemiler gibi eitli alt gruplara ayrlrlar.
Eritrosit paralanmasna bal anemiler (hemolitik anemi)
Eritrositlerin azalm yapm ve artm ykm sonucu ortaya kan anemiler:
Hemoglobinopati ( Hemoglobin moleklnn genel yapsnn genetik olarak
bozulmas hali) ve talasemi (Akdeniz anemisi) bu gruba rnektir.

Anemi tedavisinde kullanlan ilalar u gruplarda incelenebilir:

Demir eksikliinde kullanlan ilalar : Vcuda demir salayan ve demir eksikliinde

kullanlan ilalara hematinik ilalar da denir. Bu amala demir preparatlar
kullanlmaktadr.
Megaloplastik anemide kullanlan ilalar : Megaloblast, vitamin B12 ve folik asit
yetmezliinde alyuvarlarn normalden daha fazla bymesidir. Bu tip anemide
kobalaminler ( Hidroksikobalamin, Siyanokobalamin, Metilkobalamin vs.), lkoverin
kullanlr.
Hematopoetik gelime faktrleri : Kemik iliinde projenitr hcrelerin aa kmasn
ve bakalamn dzenleyen faktrlerdir. Balca gelime faktrleri; eritropoietin,
koloni stimle edici faktr (G-CSF) ve interlkindir.

Mstahzarlar
Demir fumarat : Fersamal (Glaxo), Vi-Fer (Deva)
Demir Glkonat: Ferro-vital (Eczacba)
Demir Hidroksit: Ferrum (Abdi brahim)
Demir Sodyum Edetat: Sytron (Parke-Davis)
Demir Sorbitol: Jectofer (Eczacba)
Eritropoetin: Eprex (Grel), Recormen (. Ethem)
nterlokin: Proleukin (Roche)
Siyanokobalamin: Ctamen (Glaxo), Dodex (Deva)

79

PLAZMA VE PLAZMA YERNE GEEN BLEKLER

Kan, dokulara oksijen ve besinlerin tanmas, karbondioksit ve metabolitlerin
dokulardan uzaklatrlmas, vcut scakln ayarlama, eitli iyonlarn dengelenmesi gibi
fizyolojik rolleri stlenmitir. Normal koullarda kan hacmi sabittir. Hemoraji, kusma, diyare
ve dier patolojik durumlarda ayrca, travmalar, yaralanmalar veya cerrahi ilemler srasnda
kan hacmi der. Bu durumda kan transfzyonu veya kan bileenleri verilebilir. Kan
transfzyonunun alerji, enfeksiyon, hemoliz, kontaminasyon ve immn cevap riskleri
nedeniyle ou zaman tam kan yerine kan bileenlerinin verilmesi yolu izlenmektedir. Bu
yola plazma, albumin, immnoglobulin, plazma protein fraksiyonlar, alyuvarlar, granlosiler
verilebilmektedir. Bu bileikler, antijen ve pirojen tamamal, toksik olmamal, kan
viskozitesini arttrmamal, koaglasyon zerine etkili olmamal, kolay sterilize edilebilmeli,
dayankl olmal, organlarda ve plazma bileenlerinde harabiyet yapmamal ve atlm tam
olmaldr. Plazma rnleri ve yardmc maddeler iki grupta incelenirler:
1. Hipovolemide kullanlan maddeler: Bunlar, kan, plazma ve plazma proteinleridir.
2. Plazma yerini tutan maddeler: Bunlar dekstran, jelatin, fluosol DA, hidroksietil niasta ve
tuz zeltileridir (Serum fizyolojik, Ringer, Laktatl Ringer zeltileri ).
Mstahzarlar
Albumin: Albuminar (Farma-Tek), Albumin-LFB (Er-Kim), Human Albumin (Berk), Zenalb
(Sodhan)
Dekstran: Dekstran 70:Macrodex (Eczacba), Dekstran 40:Rheomacrodex (Eczacba)
Hidroksietil Niasta: Plasmasteril (Fresenius), HAES-Steril (Fresenius)
Polijelin: Haemaccel (Hoechst)

80

SU ve ELEKTROLT DENGES BOZUKLUKLARINDA KULLANILAN LALAR

Su insan vcudunu oluturan elemanlardan en byk olandr. Vcut svlar, suya
geirgen bir hcre zar tarafndan hcre d veya hcre ii olmak zere ikiye ayrlrlar. Vcut
suyunun te ikisi hcre ii, te biri ise hcre d svlar eklinde dalm gsterir. Vcudun
normal su ihtiyac gnde ortalama 1500-2000 ml dir. Vcudun su ierii ; susama
mekanizmas , bbreklerin almas ve bbreklerin almasnda nemli rol oynayan
antidiretik hormon (ADH), renin-anjiotensin-aldosteron sistemi ve artiyal natriretik faktr
yardmyla sabit tutulmaya allr. Sv ve elektrolitlerin vcuttan ar kaybna neden olan
balca elementler, gastroenterik kayplar ( diyare ve kusma ), renal kayplar ( adrenal
hastalklar, bbrek hastalklar, diretikler ) , hemoraji, dzensiz sv alm, yanklarn neden
olduu ar deri hastalklar, diabetes insipidus ve ar beslenmedir.
Kalsiyum, magnezyum, demir, fluor v.b baz mineraller vcudun normal
fonksiyonlarn yrtebilmesi iin, dokularn ve kemiklerin geliimi iin gereklidir. Ayrca
baz enzimlerin ( bakr dopamin -hidroksilazn ve sitokrom C oksidazn, inko karbonik
anhidrazn) ve dier nemli bileiklerin ( kobalt vitamin B12nin,iyot tiroksinin, demir
hemoglobinin ) yap talardr. Oksijenin tanmas, kaslarn kaslmas, ozmotik basncn
dzenlenmesi ve santral sinir sisteminin dzenli almas gibi birok fizyolojik fonksiyonu
dzenlerler. Hidrasyonun anormal olduu durumlarda asit-baz ve su-elektrolit dengesizlii
deitirme tedavisi ile dzeltilebilir. Bu tedavide ana bileik sudur. Kalsiyum, magnezyum,
potasyum ve sodyum temel elektrolitleri oluturur. Baz preparatlar, aminoasit ve eker gibi
besleyicileri ierebildii gibi, miks sulu zeltiler yaplarnda bir ok elektrolit, bir eker ve
belli aminoasitleri bulundururlar. Bu tedaviler oral ve parenteral yolla yaplmaktadr.
Vcuttaki elektrolit dengesinin bozulmas ile ortaya kan durumlar, nedenleri ve
oluan semptomlar tabloda gsterilmektedir.
Elektrolit
Serum
Nedeni
Oluan semptomlar
bozukluu
dzeyi
(mmol / L)
Hiponatremi

135

Yksek Na+ kayb; kardiyak bozukluk, Na+ kaybyla oluan izotonik

karacier sirozu v.b. nedenlerle Na + veya hipotonik dehidratasyon;
Na+
dalm
bozukluuyla
dalmnda bozukluk.
hiperhidrasyon

Hipernatremi

150

Artm Na+ alnm; Na+ tutulmas;su Artm Na+ alnm, Na+ tutulmas ile
kayb
hipertonik
hiperhidrasyon;
su
kaybyla
beraber
hipertonik
dehidrasyon

Hipokalemi

3.5

K+
alnmnda
yetersizlik
, Kas
zayfl,
gastrointestinal
hiperaldesteronizmle K+ kayb , ikayetler,
apati,
bbrek
Cushing
sendromu,
salretiklerle rahatszlklar, EKG deiiklikleri.
tedavi, kronik laksatif alkanl, akut
alkolazla beraber oluan K+dalm
bozukluklar

Hiperkalemi

5.5

Kronik veya akut renal rahatszlklar ile Hipokalemiye benzer rahatszlklar

azalm K+ atlm mineralokortikoit
eksiklii, K+ tutucu salretiklerle
tedavi.

Hipokalsemi

Yetersiz

Ca++

alnm,

81

paratiroid Santral

sinir

sistemi

uyarlma

hormon
malabsorbsiyon .

hiposekresyonu kabiliyetinde
parestezi

artma,

tetani,

Hiperkalsemi

2.7

Paratiroid hormon hipersekresyonu, Kilo kayb, itah kayb, kabzlk,

D vitamini zehirlenmesi, malign kardiyak aritmiler hiperkalsri,
tmerler
ciddi vakalarda koma

Hipomagnezemi

0.7

Kronik
intestinal
hastalklar, Hipokalsemiye benzer rahatszllar,
hipertiroidizm, hiperaldosteronizm
taikardi

Hipermagnezemi

1.25

Renal
yetersizlik,
Addison hastal

hipotirodizm, Santral
sinir
sitemi
fonksiyonlarnn
inhibisyonu,
kabzlk krar benzeri etkiler

1. Dehidratasyon ve sodyum dengesi bozukluklar :

Su kayb, su alnndan daha fazla olduunda su ve sodyum dengesi bozukluklarnn
byk bir ksmn oluturan dehidratasyon grlr. Bunun tersi hiperhidratasyon ise demli
hastalklar srasnda sodyum retansiyonuna bal olarak geliir. Sk grlen dier bir durum
ise cerrahi giriimler srasnda veya sonrasnda gelien su ve elektrolit retansiyonudur.
Balca tip dehidratasyon vardr ;

zotonik dehidratasyon : Ayn oranlarda su ve elktrolit kaybnn grld

dehidratsyonlardr. Hcre d sv hacmi azalrken ozmolalite deimez. Diyare ve
kusmaya bal durumlarda grlmektedir.
Hipertonik dehidratasyon : Su kaybnn yksek olduu, elektrolit kaybnn olmad
veya dk oranlarda kald dehidratasyon eklidir. Serum sodyum konsantrasyonu
ykselir ve hipernatremi geliir.
Hipotonik dehidratasyon : Su kayb ile karlatrldnda elektrolit kaybnn daha
fazla olmas halinde grlen dehidratasyon eklidir. Genellikle beraberinde
hipernatremi grlmektedir.

Hipernatremi vakalarnda, balangta elektrolitsiz veya dk elektrolitli zeltiler

kullanlr. Uygulama azdan su verilmesiyle ve intravenz % 5lik glkoz infzyonuyla
yaplr. Hipernatremi su kaybna bal deil ar tuz yklemesine balysa furosemit ile
birlikte % 5lik glkoz zeltisi intravenz infzyonu eklinde uygulanr.
Hiponatremi tedavisi dehidratasyonlu ve dehidratsyonsuz olmasna gre deiiklik
gstermektedir. Dehidratasyonlu vakalarda (hipotonik dehidratasyon) sodyum klorr
eksikliini gidermeye ynelik uygulamalar yaplr. Ar vakalarda % 3 lk, dier durumlarda
% 0,9 luk sodyum klorr zeltisi intravenz infzyonu eklinde uygulanr. Hastaya
intravenz olarak glkoz, inslin ve potasyum klorr zeltisi yklenerek hcre ii potasyum
dzeyini artrmak suretiyle de hiponatremi tedavisi yaplabilir.
Cerrahi giriim ve anestezinin yapt, stres, benzer bir durum olan travma,
vazopressin, kateolamin, renin anjiyotensin ve aldosteron dzeylerinde arta neden
olduundan su ve tuz retansiyonu sonucunda oligreye neden olur. Bu duruma perioperatif
retansiyon denir ve hcre d sv hacmi azalarak hipovolemi oluur.
Sodyum dengesi bozukluklarnda kullanlan preparatlar unlardr ;

82

Sodyum klorr : NaCl

% 0,9 NaCl zeltisi
%3 ve %5 NaCl zeltileri
Ringer zeltisi : NaCl , K , Ca ierir.
Laktatl ringer zeltisi : NaCl , K , Ca, Na laktat ierir.
zolit ve benzeri ltiler : MgCl2, Na sitrat, ve Na asetat ieren modifiye ringer
zeltisidir.
%0,9 NaCl- %5 dekstroz zeltileri karm

2. Hiperhidratasyon :
Hcre d sv hacminin artmasyla karakterize bir durumdur ve dehidratasyonun tersi
olarak dnlebilir. Primer, izotonik ve hipotonik hiperhidratasyon olmak zere ana
balkta deerlendirilmektedir. Primer hiperhidratasyon (su zehirlenmesi), antidiretik
hormonun ar verilmesi ya da vcutta ar salverilmesi halinde grlr. Oluan hidratasyon
hiponatremiktir ve tedavisinde su alnmas kstlanr, %5 NaCl zeltisi intravenz olarak
uygulanr. zotonik hiperhidratasyon kardiyak, hepatik ve baz renal dem durumlarnda
grlrken hipertonik (hipernatremik) hiperhidratasyon ok nadir olmakla beraber ar
miktarda tuz veya intravenz olarak ar miktarda hipertonik tuz zeltisi alnmasyla ortaya
kar. Hiperhidratasyonlarn tedavisi diretik ilalarla yaplmaktadr.
3. Spesifik iyonlarn dzeylerinin deimesi halinde kullanlan zeltiler :
3.1 Potasyum tuzlar :
3.1.1 Hipokalemi ve tedavisinde kullanlan ilalar :
Plazma potasyum konsantrasyonlarnn normal snrlar 3,5-5 mEq/lt olarak kabul
edilir. Bu deerlerin altna inmesi durumu hipokalemi, stne kmas durumu ise hiperkalemi
olarak tanmlanr.
Potasyum hcre ii svlarda yksek, hcre d svlarda dk konsantrasyonlarda
bulunur. Potasyumun hcreden dar kmas sodyum iyonunun ieri girmesi olayna bal
olarak aktif transportla meydana gelmektedir. Hcre d svlarda hidrojen iyonu
konsantrasyonu arttnda (asidozda), potasyumunda hcre dna k artar. Kronik bbrek
yetmezlii gibi asidoz yaratan hastalklarda genellikle hiperkalemi olumaktadr.
Vcut potasyum dengesinin ayarlanmasnda en nemli rol bbrekler oynamaktadr.
Hipokalemi tedavisinde ilk nlem, hipokalemiye neden olan primer durumun dzeltilmesidir.
Daha sonra potasyum zeltileri ile tedaviye geilir. Diyareye bal hipokalemi oral
rehidratasyon svlar ile nlenebilir. Hipokalemi durumu genellikle hcre ii potasyum
deposundaki eksikliklerle grlr. Depodaki eksiklii gidermek iin nispeten fazla miktarda
potasyuma gerek vardr.
Hipokalemi durumunda kullanlan preparatlar :

KCl zeltileri
K3PO4 zeltisi
CH3COOK zeltisi
Darrow zeltisi

Oral potasyum preparatlar : KCl ve Glkonat

83

3.1.2 Hiperkalemi ve tedavisinde kullanlan ilalar :

Bbrein potasyum dzeyini dzenleyici etkisi nedeniyle bbrek fonksiyonu normal
olan kimselerde belirgin bir hiperkalemi grlme olasl dktr. Oligrili akut ve kronik
bbrek bozukluu olan hastalarda potasyum itrahnn azalmas, travma, byk yanklar, ar
infeksiyonlar ve byk cerrahi giriimler gibi durumlarda zedelenen dokulardan veya
eritrositlerden fazla miktardaki potasyumun hcre d svya salverilmesi, asidoz, adrenal
korteks yetmezlii ve potasyum dengesini deitirici ilalar ( Potasyum tutucu diretikler,
ACE inhibitrleri, sksinilkolin ) hiperkalemiye neden olurlar.
Hiperkalemi tedavisinde hiperkaleminin kalp zerindeki etkilerini kaldrmak ve
aritmileri nlemek amacyla % 10 luk kalsiyum glukonat zeltisi intravenz olarak kullanlr.
Hipertonik glkoz zeltisi ve iyon deitirici reinelerde hiperkalemi tedavisinde kullanlan
dier seeneklerdir.
yon deitirici reineler hidrokarbon zincirine bal iyonize olabilen gruplar tayan
inert organik polimerlerdir. Anyon deitiriciler ve katyon deitiriciler olmak zere iki tipte
bulunurlar. yon deitirici reineler gastrointestinal kanaldaki iyonlarla etkileerek plazmann
elektrolit dengesini deitirirler.
Poliamin-metilen reinesi gibi baz zayf anyon deitirici reineler ; peptik lser
tedavisinde antiasit olarak, kalsiyum polikarbofil ise diyare tedavisinde hidrofilik madde
olarak kullanlmaktadr. Baz katyon deitirici reineler ise anuri ve oliguriye bal olarak
gelien hiperkalsemi tedavisinde kullanlmaktadr. rnein alminyum polistiren slfonat ve
sodyum polistiren slfonat sodyum iyonunun gastrointestinal kanaldan absorbsiyonunu
azaltrlar.
3.2. Kalsiyum tuzlar :
Kalsiyum vcutta dierlerine oranla daha yksek oranda bulunan bir mineraldir. Kalp,
kas ve sinir sisteminin normal fonksiyonlarnda hayati grevleri olduu gibi kan
phtlamasnda da grev yapar. Hiper ve Hipokalsemi iyonize halde bulunan kalsiyumun
deien konsantrasyonlar ile ortaya kar. Kan ve kemikler, iindeki kalsiyumun miktarnda
paratirin, kalsitonin ve vitamin D tarafndan dzenlenen dinamik bir iliki sz konusudur.
Ayrca baz ilalarda ( koladronat disodyum, elkatonin, etidronat disodyum v.b) hcresel
dzeyde kalsiyumun metabolik dzenlenmesini etkilemektedir. Bu ilalar hipokalsemik
durumlarda kemiklerden ar mineral kaybn nlerler.
Kalsiyum tuzlar kalsiyum eksikliinde kullanlan bileiklerdir. Kalsiyum asetat,
karbonat, klorr, glbiyonat, glkonat, laktat, ve fosfat tuzlar rnek olarak verilebilir. Oral
veya parenteral yolla kullanlabilirler.
3.3. Magnezyum tuzlar :
3.3.1 Hipomagnezemi ve tedavisinde kullanlan ilalar :
Magnezyum iyonu kalsiyum iyonun antagonisti olarak hcre ve membran
fonksiyonlarnda nemli rollere sahiptir. Kronik bbrek hastalklar ve iddetli ve uzun sren
direz hallerinde hipomagnezemi meydana gelebilir. Diretik ilalarn kullanlmas srasnda
gelien hipokaleminin yannda hipomagnezemide olumaktadr.
Hipomagnezemi tedavisinde parenteral olarak magnezyum slfat verilir. Hafif
magnezyum eksiklii varsa oral yoldan magnezyum hidroksit sspansiyonu (magnezyum st
) verilmesiyle yaplan tedavi yeterli olabilir. Ancak oral yolla yaplan tedavilerde magnezyum

84

klorr biyoyararlanmnn daha iyi olmas nedeniyle magnezyum oksit, hidroksit ve karbonata
nazaran daha ok kullanlr.
3.3.2. Hipermagnezemi ve tedavisinde kullanlan ilalar :
Bbrek yetmezlii olan hastalarda antiasit, laksatif, veya prgatif olarak magnezyum
ieren ilalar kullanldnda grlr. Hipermagnezemide semptomatik tedavi yaplr ve
direz furosemit ile salanr. Antidotu kalsiyum tuzlardr, genellikle kalsiyum glkonat
zeltisi intravenz olarak yava injeksiyon suretiyle uygulanr.
3.4. Fluor tuzlar :
Yeterli fluor alm di rklerine kar nemli lde diren olumasn salar.
Fluorun di mine ve pla zerindeki topikal etkisinin sistemik etkisinden daha nemli olduu
kabul edilmektedir. me suyundaki fluor miktarnn litrede 700 g n altna dmesi halinde
kiilerede flour alm yapay olarak desteklenmelidir. Tablet ve damlalarn kullanm uygun bir
seenek olsa da, sodyum florr veya monofluorofosfat ieren di macunlarnn kullanlmas
en pratik zmdr. zellikle di rmelerine yatkn olan kiilerde fluorlu alkalama
solsyonlar yada fluorlu jeller ile ek koruma salanabilir.
3.5. inko tuzlar :
Sadece eksikliinin grld durumlarda kullanlr.Yetersiz beslenen kiilerde,
emilim bozukluunda, travma, yanklar ve protein kaybna neden olan durumlar sonucunda
vcuttan kaybnn artt zaman ve intravenz beslanme srasnda meydana gelebilir. Bu
durumda intravenz olarak inko slfat zeltisi kullanlr. Tedavi klinik iyileme grlene
kadar srmeli, devam eden inko kayb yoksa yerini beslenme nlemleri almaldr.
Mstahzarlar
inko Preparatlar : Zinc Nutrimed (Nutrifarma)
Flor Preparatlar : Kalsiflour (lsan), Zymaflour (Novartis)
Kalsiyum Preparatlar: Procalamin elektroliti (Eczacba), Calcium-Sandoz (Novartis),
Calcidine (Biofarma), Laktatl Ringer (Eczacba), Ringer (Eczacba)
Kalsiyum / C Vitamini: Ca-C 1000 (Novartis), Fosfokalsiyum (Mnir ahin)
Magnezyum Preparatlar: sosol (.E. Ulagay), Isolyte Dengeli Elektrolit (Eczacba),
Magnezyum slfat (Biosel)
Oral Rehidratasyon Tuzlar: Berk-Oral (Berko), Ge-Oral (Kansuk), Pedialyte (Abbott)
Potasyum Preparatlar : Kadaleks (Eczacba), Kadex-40 (Eczacba), Kalideks (.E.
Ulagay), Kalinor (Knoll), Novosal (Novartis)
Sodyum Preparatlar : zotonik (Polifarma), Isolyte (Eczacba), Izolen (Polifarma)

85

AST-BAZ DENGES BOZUKLUKLARINDA KULLANILAN LALAR

Vcut svlarnda asit-baz dengesinin normal dzeyde olduu durumlarda arteriyel kan
pHs 7,34-7,43 arasnda bulunurken ortalama deeri 7,4 hcre ii svlarn pH s ise yaklak
olarak 6,9 dur.
Vcuttaki tampon sistemler, hcre d ve hcre ii svlarda ve kemiklerde bulunurlar.
Hcre ii svlardaki tampon sistemlerine proteinler, organik ve inorganik fosfatlar ve
eritrositlerin iindeki hemoglobin rnek verilirken, kan iyon (H+) konsantrasyonunun byk
lde deimesi bikarbonat sistemi (karbon dioksit-bikarbonat tampon sistemi) ile
engellenmekte, pH normal snrlar arasnda tutulmaktadr.
Hcre iindeki hidrojen iyonunun (H +) tamponlanmasnn plazmann iyon (K+) dzeyi
zerinde nemli etkileri vardr. Hcrelere H+ girii ve k elektiriksel ntraliteyi salamak
iin aksi ynde K+ ve sodyum iyon (Na+) hareketine yol aar.Plazmadaki en nemli tampon
sistemi olan karbonik asit-karbonat sistemidir.
Plazma bikorbonat konsantrasyonu bbrekler tarafndan ayarlanrken, plazma karbon
dioksit konsantrasyonu akcierler ventilasyon hacmi ve hzn etkiler. Normal olarak
oksidatif metabolizmann sonu rn olan karbon dioksit istirahat halinde 10 mmol/dakika
veya 10 mol/gn miktarnda retilirken, devaml olarak soluma yolu ile uzaklatrlmaktadr.
Kandaki asit birikimi soluma hz (hiperventilasyon) ve karbondioksit eliminasyonunu
artrmakta, tersi olarak baz konsantrasyonundaki art solumada yavalamaya
(hipoventilasyon) neden olmakta, H+ konsantrasyonu ve kan pHs normal deerlere
ulamaktadr. Plazma karbondioksit ve bikarbonat dzeylerinin deimesi asit-baz dengesinin
bozulmasn (asidoz ve alkolaz) balatr. Primer deime, karbon dioksit dzeyinde ise pH
daki deimenin respiratuvar nitelikte olduu, bikarbonat dzeyinde ise metabolik nitelikte
olduu sylenir.
Asit-baz dengesi bozukluklar, respiratr asidoz ve alkaloz, metabolik asidoz ve
alkaloz olmak zere drt gruba ayrlmaktadr.
Asidoz durumlarnda vcut svlarnn pHs 7,37 nin altna inmitir.Respiratuar
asidoza ventilasyonun azalmas veya alveollerdeki gaz dei tokuunun azalmas sonucu
alveollerden karbon dioksit atlmasnn azalmas ve bu gazn vcutta birikmesi neden
olur.Metabolik asidoz, metabolik bozukluklarn sonucu olarak asit metabolitlerin ar
miktarda oluumu ile bunlarn karacier ve dier dokularda yklmas sonucu dokularda
birikmelerine bal olarak geliir.Metabolik asidozun bir alt tipi olan renal asidoz ise
bbreklerden hidrojen iyonu atlmasnn azalmasna bal olarak geliir.
Alkolaz durumunda vcut svlarnn pHs 7,43 in zerine kar.Respiratuvar alkaloza
akcierlerden ar miktarda karbon dioksitin atlm neden olurken metabolik alkaloza neden
olurken metabolik alkaloza gastrointestinal kanaldan ve bbreklerden hidrojen iyonlarnn
kayb ve ar miktarda sodyum bikorbonat alnmas neden olur.
Asit-baz dengesi bozukluklar genellikle iki trl olur.Birinci tip asit-baz dengesi
bozuklarnda metabolik ve respiratuvar tipteki asit-baz dengesi bozukluu bir arada
grlmekte ve bunlardan biri primer bozukluk iken, dieri primer bozukluu kompanse etmek
zere oluan sekonder olarak olumaktadr.Metabolik asidozun hiperventilasyon oluturarak
respiratuvar alkaloza neden olmas bu tip bozukluklara rnek olarak verilebilir.kinci tipte ise
daha seyrek grlmekte beraber iki veya daha fazla asit-baz bozukluu bir arada
grlr.rnein diretik alan bir astmal hastada nbet srasnda metabolik alkaloza ilave
olarak respiratuvar asidoz olumaktadr.

86

Asidoz tedavisinde kullanlan preparatlar :

Sodyum bikarbonat : NaHCO3

NaHCO3 zeltisi
Sodyum laktat :
CH3-CH-COONa
OH

zotonik ( 1/6 molar ) sodyum laktat zeltisi

Hipertonik (1 molar ) sodyum laktat zeltisi
Sodyum sitrat ve sitrik asit zeltisi (Shohl zeltisi):
CH2COOH
HO C COOH
CH2COOH

NaHCO3

CH2COONa
HO C COONa
CH2COONa
Sodyum sitrat

Sitrik asit

Trometamin zeltisi:
NO2

HOH2C C CH2OH
CH2OH

H2

NH2
HOH2C C CH2OH
CH2OH

2-Amino-2-hidroksimetil-1,3-propandiol

Trometamin

Alkaloz tedavisinde kullanlan ilalar :

zotonik (1/6 molar) amonyum klorr zeltisi: (NH4)Cl zeltisi

Arginin hidroklorr zeltisi
H2NCN + H2NCH2CH2CH2CHCOOH
NH2

Ba(OH)2

HN=C=NHCH2CH2CH2CHCOOH
Arginin

NH2

Hidroklorik asit zeltisi: HCl zeltisi

Mstahzarlar
Sodyum bikarbonat : Molar Sodyum Bikarbonat (Biosel), Sodyum Bikarbonat (Drogsan)
Sodyum laktat : % 5 Dekstroz Laktatl Ringer (Eczacba), (Biosel), (.E. Ulagay)

87