Professional Documents
Culture Documents
TURKISH STANDARD
TS 11372
Nisan 1994
ICS 91.080.10
1. Bask
Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde
grlerini bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin
deerli katklarn kranla anarz.
TSEK
Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas)
TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard
olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul
edilen teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda
Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.
DKKAT!
TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun
retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir
garanti sz konusu deildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir.
TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
NDEKLER
0 - KONU, TARF, KAPSAM ....................................................................................... 1
0.1 - KONU .........................................................................................................................1
0.2 - TARFLER ..................................................................................................................1
0.2.1 - Rijitletirilmi Dzlem ekilli Basn Eleman ....................................................................... 1
0.2.2 - Rijitletirilmemi Dzlem ekilli Basn Eleman .................................................................. 1
0.2.3 - ok Rijitletirilmi Dzlem ekilli Basn Eleman ............................................................... 1
0.2.4 - Genilik-Et Kalnl Oran .................................................................................................... 1
0.2.5 - Etkin Genilik ........................................................................................................................ 1
0.2.6 - Etkin Kesit ............................................................................................................................. 2
0.3 - KAPSAM.....................................................................................................................2
1 - MALZEME .............................................................................................................. 3
2 - BOYUTLANDIRMA ................................................................................................ 3
2.1 - METOT .......................................................................................................................3
2.2 - ZEL KONTROL STEMEYEN ELEMANLAR.............................................................3
2.2.1 - Basn ubuklar .................................................................................................................. 3
EK-A .......................................................................................................................... 24
ATIF YAPILAN STANDARD ..................................................................................... 26
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
0.2 - TARFLER
0.2.1 - Rijitletirilmi Dzlem ekilli Basn Eleman
Rijitletirilmi dzlem ekilli basn eleman, kendi dzlemi iinde etkiyen niform basn gerilmesi
altndaki; gerilme dorultusuna paralel kenarlar bir gvde levhas, flan, bir kenar rijitletirici, bir ara
rijitletirici veya benzerince rijitletirilmi dzlem ekilli bir elemandr (ekil 1'de R ile iaretli olanlar).
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
0.3 - KAPSAM
Bu standard, levha formundaki yap eliinin soukta ekillendirilmesi suretiyle imal edilen ince cidarl
elemanlarn; nemli oranda darbeli yklere maruz kalmayan tayc sistemlerin, tayc eleman olarak
kullanlmalar iin boyutlandrlmasna ait bkme i yar aplar snrlar iinde kullanlabilen (ekil 3),
elastik teoriye dayal hesap kurallarn kapsar.
Plastik teoriye dayal hibir hesap kuraln kapsamaz.
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
t 2 mm
iin
Rmax = 8 mm
t > 2 mm
iin
Rmax = 4 t
Burada;
t = levha kalnl
Rmax = bkme i yarapnn en byk deeri
1 - MALZEME
1)
Bu standardda, kimyevi ve mekanik zelikler bakmndan TS 2162 "Genel Yap elikleri" standard
kapsamnda belirtilen kaynaklanabilir elik cinslerinin kalitesine uyan elik malzeme kullanlmaldr.
2 - BOYUTLANDIRMA
2.1 - METOT
Kullanlacak boyutlandrma metodu nceden aksi belirtilmedike TS 648 elik Yaplarn Hesap ve
Yapm Kurallar standardnda normal elik yaplar iin verilenlere uygun olmaldr.
EKL 5 - U Profiller
1) Bu standard metninde atf yaplan standardlarn numaralar, yaym tarihleri, Trke ve ngilizce
isimleri kapak arkasnda verilmitir.
3
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
b
t
15
235
(2.1)
b
t
45
235
(2.2)
15 + 30 .
b2
.
b1
235
e
(2.3)
0,2
235
(2.4)
0,6
235
(2.5)
0,2 + 0,4 .
b2
b1
235
e
(2.6)
15 .
235
e
(2.7)
UDK 624.014.2:539.374
b
t
45
TRK STANDARDI
235
TS 11372/Nisan 1994
(2.8)
b
t
15 + 30 .
b2
b 1
235
(2.9)
1,84 t 4
Ir
9,2 t 4
( b o / t ) 2 144
(2.10)
olmaldr.
Rijitletiricilerden biri veya her ikisi kendileri rijitletirilmemi cidarlar ise, bunlarn genilikleri en az
2,8 t
bt
4,8 t
( b o / t ) 2 144
(2.11)
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
13
14
16
18
20
25
bt
lr
4,8t
4
9,2t
5,4t
4
13,2t
6,2t
4
19,4t
6,7t
4
24,6t
7,1t
4
29,3t
7,8t
4
40,2t
bo/t
30
40
50
60
> 60
bt
lr
8,5t
4
50,5t
9,4t
4
69,9t
10,2t
4
89,0t
10,9t
4
107,6t
1,83t3 bo
60
(2.12)
olmaldr.
- Bklm bir kenardan daha etkin bir rijitletiriciye balanyorsa (ekil-7).
bo
t
90
(2.13)
olmaldr.
60
(2.14)
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
bo
90
t
- rijitlenmi bir dzlem cidara balanyorsa,
bo
t
TS 11372/Nisan 1994
(2.15)
500
(2.16)
olmaldr.
2.3.2 - Ara-Rijitletiricisiz Dzlem ekilli Basn Elemanlar
2.3.2.1 - ki Rijitletirilmi Kenar Arasndaki Dzlem ekilli Basn Elemanlarnda Etkin Genilik
Gerilme hesabnda:
bo
E
0,95
i in be = b o
0,95
bo
<
alnmaldr.
(2.17)
500 i in b e = 0,95 t
(2.18)
Deplasman hesabnda:
bo
t
12
,
1,2
bo
<
(2.19)
i in be = b o
500 i in b e = 1,2 t
(2.20)
alnmaldr.
Farkl olarak, kare ve dikdrtgen enkesitli tplerin flanlarnda;
Gerilme hesabnda:
bo
t
11
,
1,1
E
<
i in be = b o
bo
i in be = 1,1 t
(2.21)
E
(2.22)
alnr.
Deplasman hesabnda:
bo
t
14
,
1,4
E
<
bo
t
i in be = b o
i in be = 1,4 t
(2.23)
E
(2.24)
alnr.
7
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
0,95
t
0,95
60 <
bo
<
bo
t
(2.25)
i in be = b o
60 i in be = 0,95 t
90 i in be = 0,95
+ 6 t
10t
bo
(2.26)
(2.27)
alnr.
bo/t 60 ise kenar rijitleyicilerin alan tamamen gznne alnr: Are = Ar
60 <
bo
t
90 ise
b
b
= 1 - o 2 1- e
30t
bo
Ar
alnmaldr.
A re
(2.28)
2.3.3 - Sk Ara Rijitletirici htiva Eden Dzlem ekilli Basn Elemanlarnda Etkin Genilik
Ara rijitletirici aralklar eit olmaldr. Bylece b'o genilikleri de eit olur. Bunun dnda
b' o
t
E b' o
> 60 ise b' o 0,95
+ 6 t
10 t
t
olmaldr.
b' o
(2.29)
(2.30)
Kendi arlk merkezinden geen ve dzlem ekilli basn elemannn dzlemine paralel eksene gre,
ara rijitletiricilerin atalet momenti
3,66 t 4
Ir
18,4 t 4
b' o 2
- 144
t
(2.31)
olmaldr.
Bu durumda, ara rijitletirici yokmu gibi, toplam cidarn bo genilii ile allr, ancak gerek t kalnl
yerine te etkin kalnl kullanlr.
te = t
bo
2a
3I s
at
(2.32)
Burada;
a = Dzlem ekilli basn elemannn iki kenar arasnda alm uzunluu,
Is = Dzlem ekilli basn elemannn rijitletiriciler dahil toplam atalet
momenti
dr.
8
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
2.3.4 - Seyrek Ara Rijitletirici htiva Eden Dzlem ekilli Basn Elemanlar
Bu durumda,
b' o
t
b' o
t
dir.
(2.33)
b' o
E
(2.34)
Ir, bantda b'o yerine b'omax alnmak artyla Madde 2.3.3'de verilen snrn stnde olmaldr.
Eer yalnz bir ara rijitletirici varsa, bu dzlem ekilli basn elemannn ortasnda bulunmaldr.
Eer yalnz iki ara rijitletirici varsa, bunlar kenarlardan eit uzaklkta bulunmaldr.
Eer ikiden ok ara rijitletirici varsa yalnz kenarlardan eit uzaklkl ikisi etkin olarak kabul edilmelidir,
2.3.4.1 - ki rijitletirilmi dzlem ekilli eleman arasndaki dzlem ekilli basn elemannda tek bir ara
rijitletiricisi varsa, etkin b'e genilii
E
0,95
b' o
t
<
b' o
t
(2.35)
+ 6 t
10t
b' o
(2.36)
60 <
b' o
90 ise
> 90 ise
t
alnr.
A re
Ar
(2.37)
A re
Ar
b' e
b' o
b' o
b' e
= 1-
- 2 1 30t
b' o
(2.38)
(2.39)
2.3.4.2 - ki rijitletirilmi dzlem ekilli eleman arasndaki dzlem ekilli basn elemannda iki etkin ara
rijitletirici varsa (ekil-8).
UDK 624.014.2:539.374
0,95
<
b' oi
t
TRK STANDARDI
b' oi
E
> 60 ise b' ei = 0,95
+ 6 t
t
10t
b' o1
t
60 <
b' o1
t
b' o3
60 ise
t
b' o1
t
90 ise
> 90 ise
A re
Ar
A re
Ar
A re
Ar
= 1
b' o1
b' e1
= 1 -
- 2 1 30t
b' o1
b' e1
b' o1
TS 11372/Nisan 1994
(2.40)
(2.41)
(2.42)
(2.43)
(2.44)
bantlarndan belirlenir.
2.3.4.3 - Bir rijitletirilmi dzlem ekilli eleman ve bir kenar rijitletirici arasndaki dzlem ekilli basn
eleman genelde iki rijitletirilmi dzlem eleman arasnda kalan dzlem ekilli basn elemannda
olduu gibi hareket edilir.
Ancak:
- Yalnz, rijitletirilmi dzlem ekilli eleman tarafna den tek bir ara rejitletiriciye etkinlik
tannmaldr.
- Kenar rijitletiricisi kesiti ara rijitletirici yokmu gibi belirlenmelidir (Madde 2.3.2.2).
Madde 2.3'de yer alan ifadelerdeki , etkin genilik esas alnarak hesaplanan kesit zerindeki alan
basn gerilmesidir.
Bu tr elemanlar veya bunlardan oluan kesitler rzgar veya deprem sebebiyle oluan gerilmelere
maruz ise, be etkin genilii, rzgar veya deprem ykleri sebebiyle oluan gerilmenin 0,75 kat
gznnde tutularak hesaplanmaldr. Madde 2.4.2'de belirtilen arttrlm snr gerilmelerin kullanlmas
halinde ise be etkin genilii, deprem veya rzgar ykleri sebebiyle oluan gerilmenin 0,75 kat dier
ykler sebebiyle oluan gerilme ile toplanarak elde edilen deer gznnde tutulmak suretiyle
hesaplanr.
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
(2.45)
2.4.3.2 - bo/t'nin 170/ a 'den byk fakat 380/ a 'den byk olmad halde;
3
a]
(2.46)
2.4.3.3 - bo/t'nin 380/ a 'den byk fakat 25'ten byk olmad halde;
cem = 56200/(bo/t)
(2.47)
(2.48)
Dier kesitlerde
cem = 139 - 2.(bo/t)
(2.49)
18
, ECb
a
>
L Wxc
>
dIyc
0,36 ECb
a
(2.50)
2
3
a -
a
2
5,4 EC b
L2 W
xc
d I
yc
te yandan,
2
2
L W xc
1,8 EC b
a
d Iyc
(2.51)
(2.52)
bem = 0,6 EC b
dIyc
2
L W xc
(2.53)
olarak verilir.
2) Bu blmde verilenler sadece I, Z, [ kesitli kiriler iindir.
11
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
2.4.4.2 - Kesit geometrik merkezinden geip gvde levhasna dik eksen etrafnda eilmeye alan
noktaya gre simetrik kesitli kirilerde:
2
0,9 EC b
a
L W xc
>
d Iyc
>
0,18 EC b
(2.54)
3
d
l
2,7 EC b
yc
eklinde, te yandan,
bem =
L y W xc
d Iyc
a -
(2.55)
>
0,9 EC b
(2.56)
bem = 0,3 EC b
olarak verilir.
dI yc
2
L W xc
(2.57)
Bu formllerde;
L
= Elemann yanal burkulmaya kar tutulmam boyu (cm)
Iyc
= Kesitin basn gerilmesi etkisindeki ksmnn, kesit geometrik merkezinden geen gvde
4
levhasna
paralel eksen etrafndaki atalet momenti (cm )
3
W xc = Tm kesitin kuvvetli asal ekseni etrafnda basn balna gre mukavemet momenti (cm )
Cb
= Eilme katsays olup, emniyetli tarafta kalarak bire eit alnabilecei gibi aadaki forml ile
de
hesaplanabilir:
Cb
M
M 2
1
+ 0,3 1
= 1,75 +1,05
M
M2
2
Bu deer 2.3'ten byk olmamaldr. Bu formlde; M1, yanal burkulmaya kar tutulmam kiri
parasnn u momentlerinden k, M2 ise byk olandr. Bu momentler kiri kesitinin kuvvetli asal
ekseni etrafnda etkimektedir. M1/M2 oran, ters iaretli iki erilikli eilme halinde pozitif, tek erilikli
eilme halinde ise negatiftir. Eer, yanal burkulmaya kar tutulmam kiri uzunluu zerindeki
herhangi bir noktadaki eilme momenti, bu uzunluun ularndaki M1 ve M2 momentlerinden deerce
byk ise Cb katsays bire eit alnmaldr. Eksenel basn gerilmesi ve eilme gerilmesine ayn anda
maruz kalan kiriler iinde Cb yine bire eit alnmaldr.
E = Elastisite modl (Mpa)
d = Kiri ykseklii (cm)
dr.
2.4.5 - Kiri Gvdelerinde Msaade Edilen Gerilmeler
2.4.5.1 - Gvde Kayma Gerilmesi
Gvde zayiatsz kesit alan zerinde o maksimum ortalama kayma gerilmesi (Mpa) aadaki deerleri
gememelidir.
2.4.5.1.1 - h/t 1450/a iin,
oem =
12
409,8 a
h/ t
(2.59)
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
a
(2.60)
olmaldr.
Burada;
t = gvde et kalnl, (cm)
h = gvde dzleminde llen flanlar arasndaki temiz mesafe, (cm)
a= akma snr gerilmesi, (Mpa)
dir.
Kiri gvdesinin birden fazla levhadan olumas halinde, her bir gvde levhas kesme kuvvetinden
hakkna deni tayan kendi bana bir eleman olarak deerlendirilmelidir.
2.4.5.2 - Gvde Levhasnda Eilme Gerilmesi
Kiri gvdesinde, gvde dzleminde etkiyen eilme momentinden dolay bg(Mpa) basn gerilmesi,
=0,6 a gerilmesini, ve
bgem =
3684200
(h / t)
bgem (Mpa)
(2.61)
gerilmesini amamaldr.
2.4.5.3 - Eilme ve Kayma Gerilmelerinin Birlikte Meydana Geldii Hal
Eilme ve kayma gerilmelerinin her ikisine de maruz olan gvde levhalar, bu gerilmeler Madde 2.4.5.1
ve Madde 2.4.5.2'de verilen msaade edilen gerilme deerlerini amyacak ekilde boyutlandrlmal ve
bu gerilmeler
2
(bg/bgem) +(o/oem) 1
(2.62)
artn salamaldr.
Burada;
bgem =
3684200
(h / t)
, t / cm
oem = Madde 2.4.5.1'de verilen msaade edilen kayma gerilmesi deeridir (ancak
0,4 a burada kullanlmamaldr).
bg = Flan ile gvde ara kesitinde hesaplanm olan basn gerilmesi (Mpa)
o = Hesaplanm olan ortalama kayma gerilmesi (Mpa)
dir.
2.4.6 - Tekil Yklerin Etki Noktalar Altndaki Kiri Gvdelerinde Burkulma
Gvde ykseklii/et kalnl, h/t 150 olan takviyesiz kiri gvde levhalarnda buruma olmamas iin,
tekil yklerin ve mesnet reaksiyonlarnn deeri aada verilen Pmax deerini amamaldr. h/t > 150
olmas halinde kiri gvdesine tekil ykn dorudan gvde levhasna aktarlmasn mmkn klan bir
yol izlenmelidir (rnein gvde takviyesi kullanmak)
2.4.6.1 - Tek Bir Takviyesiz Gvde Levhas Olan Kiriler
2.4.6.1.1 - D mesnet reaksiyonlar veya konsol kirilerin ularndaki tekil ykler iin; i ke erilik
yarap levha et kalnlndan kk veya enok eit olmas halinde;
-2
(2.63)
13
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
x [1.33-0.33 (a/232)]
x (a/232)
TS 11372/Nisan 1994
aMpa
2.4.6.1.2 - mesnet reaksiyonlar veya aklk zerinde herhangi bir yerde yer alan tekil ykler iin:
ke erilik yarap levha kalnlndan kk veya ona eit olmas halinde,
-2 2
(2.64)
4t'ye kadar d ke erilik yarap halinde, yukardaki formlde verien Pmax deeri (1.06-0.06 R/t) ile
arplmaldr.
2.4.6.2 - ki U Profili Srt Srta birletirilerek Oluturulan I Kirileri in:
2.4.6.2.1 - D mesnet reaksiyonlar veya konsol kirilerin ularndaki tekil ykler iin;
-4 2
Pmax = 10 t a (4.44+0.558)
a (Mpa), t (cm),
N/ t )
(2.65)
Pmax (MN)
2.4.6.2.2 - mesnet reaksiyonlar veya aklk zerinde herhangi bir yerde yer alan tekil ykler iin;
-4 2
(2.66)
Pmax = 10 t a (6.66+1.446) N / t )
Pmax (MN)
a (Mpa), t (cm),
Yukardaki formllerle verilen btn Pmax deerleri, st ve alt flanlara birleen tek bir gvde levhas
iindir. Birden fazla bu tr gvde levhalarndan oluan gvdeler iin, Pmax her bir gvde levhas iin ayr
ayr hesaplanarak toplanmaldr.
Kiri ucuna yakn etkiyen ykler iin; konsol kirilerde serbest utan en yakn "gvde levhasna etkiyen
gerek yk eridi" kenarna mesafe ve kenar mesnetlere yakn yer alan tekil ykler iin, mesnet
reaksiyonunun gvde levhasna yansyan yk eridinin kenar ile en yakn tekil ykten gvde levhasna
yansyan yk eridinin kenar arasndaki mesafe 1.5h'tan bykse 2.64 ve 2.66 formlleri geerlidir.
Aksi halde (2.63) ve (2.65) formlleri geerlidir.
Bu formllerde;
Pmax : zin verilen tekil yk veya mesnet reaksiyonu deeri (MN)
t : Gvde levhas kalnl (cm)
N : Gerek yk etki eridi genilii (cm)
dir.
NOT - Yukardaki formllerde N, h'dan byk alnmaldr.
h : Gvde levhas dzleminde llen, flanlar aras mesafe (cm)
r : kenar erilik yarap (cm)
a : Akma snr gerilmesi (Mpa)
dir.
2.4.7 - Eksenel Basn Kuvveti Etkisindeki Elemanlar
2.4.7.1 - Snr Gerilme
2.4.7.1.1 - Eilmeli-Burulmal Burkulma Etkisinin Olmad Kesitler
2.4.7.1.1.1 - ift simetri eksenli, kapal veya silindirik kesitlerle eilmeli-burulmal burkulmaya maruz
olmad hesap ile gsterilmi dier kesit ekilleri ve burulmaya kar tutulmu elemanlar iin P/A
ortalama eksenel basn gerilmesi, obem gerilmesinin aada verilen deerini gememelidir.
14
UDK 624.014.2:539.374
KL/r <
Kr
obem1 =
KL / r >
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
ise;
12
23
Kr
Q
Q a -
3(Q a )
23 E
KL 2
(2.67)
ise;
2
obem1 =
12 E
23(KL / r )
(2.68)
Bu formllerde;
2
Kr = 2 E / a
P : Eksenel basn kuvveti
A : Yerel burkulma sebebiyle azaltlmam kesitin alan
E : Elastisite modl
K : Etkin burkulma boyu faktr
L : Elemann burkulmaya kar tutulmam boyu
r : Yerel burkulma sebebiyle azaltlmam kesitin atalet yarap
a: elik malzemesinin akma gerilmesi
Q : Aada akland gibi hesaplanacak olan bir faktr.
a - Tamamen rijitletirilmi elemanlarla oluturulan basn ubuklarnda Q; bu elemanlarn etkin
genilikleri ile hesaplanan etkin enkesit alannn, etkin genilik gznnde tutulmadan
hesaplananan kesit alanna orandr. Etkin alan hesabnda alan gerilme yerine Madde 2.4.1'de
verilen elemanter boyutlandrma gerilmesi kullanlmaldr.
b - Tamamen, rijitlendirilmemi elemanlardan oluturulan basn ubuklarnda Q; kesiti oluturan levha
elemanlarndan en zayfnn ( en byk levha genilii/et kalnl oranna sahip olan) snr basn
gerilmesinin elemanter snr gerilmeye orandr. Snr basn gerilmesi Madde 2.4.3'de elemanter
snr gerilmesi ise Madde 2.4.1'de verilmitir.
c - Rijitletirilmi ve rijitletirilmemi elemanlarn karmndan meydana gelen basn ubuklarnda Q;
(a) ve (b)'de tanmlanan Q katsaylarnn arpmna eittir. Ancak (a)'de hesaplanan Q katsays bu
halde cem snr basn gerilmesi gznnde tutularak hesaplanmaldr.
2.4.7.1.1.2 - Eer Q = 1, et kalnl 3 mm veya daha kaln ve KL/r < kr ise snr basn gerilmesi,
obem1 =
(KL / r)
1 2
2( Kr )
5
3
3(KL / r)
8( Kr )
(KL / r)
8( Kr )
2.4.7.1.2 - Tek Simetri Eksenli ve Simetri Eksensiz Ak Enkesite Sahip Olup, Eilmeli-Burkulma
Etkisine Maruz Kalabilen ve Q Katsays Bire Eit Basn ubuklar
Bu tr ubuklarda P/A ortalama basn gerilmesi Madde 2.4.7.1.1'de verilen obem snr gerilmesini
gememeli, ayrca aada verilen obem2 snr gerilmesinden daha byk olmamaldr.
QBEO > 0,5a iin:
2
obem 2 = 0,522 a -
7,67 BEO
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
BEO =
( ex
+ t
)2
- 4B ex t
bu formlde;
2
ex =
t =
E
(KL / rx )
1
2
Ar0
EC w
GJ +
2
(KL )
= 1 - (xo/ro)
A = En kesit alan
ro =
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
bs =
1,3 -
400r
Bu formlde b gerilmesi, Madde 2.4.7.1.1 veya Madde 2.4.7.1.2'den uygun olanna gre
hesaplanmaldr.
2.4.7.3 - Narinlik in st Snr
Basn ubuklarnda KL/r oran 200 deerini, montaj srasnda ise KL/r oran 300 deerini
gememelidir.
2.4.8 - Eksenel Basn Kuvveti ve Eilme Momentinin Birlikte Etkidii Elemanlar
2.4.8.1 - ift Simetri Eksenli veya Burulmal Burkulma ile Eilmeli-Burulmal Burkulmann Etkisiz
Olduu Kesitler
Bu zellikte enkesiti olup, eksenel basn kuvveti ile birlikte eilme momentine maruz elemanlar
aada verilen artlar salanacak ekilde boyutlandrlmaldr.
o
obem1
C mx bex
1- o
' ex
C my bey
1- o
'
ey
o
bo
Eer,
bemy
bex
bem1x
o
obem1
o
obem1
bemx
1.0
bey
1.0
bem1y
bex
bemx
bey
bemy
1.0
NOT - Bu formllerdeki x ve y indisleri, etrafnda eilme momentinin etkidii kesit asal eksenlerini
gstermektedir.
2.4.8.2. - Q katsays Bire Eit Olup, Eilmeli-Burulmal Burkulmann Etkili Olabildii Tek Simetri
Eksenli Kesitler
Bu zelikte enkesiti olup, eksenel basn kuvveti ile birlikte kesit simetri dzlemi iinde etkiyen bir
eilme momentinin etkisi altnda olan elemanlar, aada verilen drt grup arttan kendisine en uygun
olan salanacak ekilde boyutlandrlmaldr.
2.4.8.2.1 -
o
ob
o
bem1
be
bem1
be .C m
obem1 1
' e
< 1.0
1
17
UDK 624.014.2:539.374
Eer,
o
obem1
o
obem1
+
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
be
obem1
1.0
2.4.8.2.2 - Eer basn kuvveti, kesitin arlk merkezinden etkimiyor fakat; kayma merkezi ile kesit
arlk merkezinin zerinde bulunduu kesit simetri ekseninin kesit arlk merkezinin kayma merkezine
gre ters tarafnda kalan paras zerindeki bir noktadan; ubuk eksenine paralel dorultuda etkiyorsa
P/A = o ortalama basn gerilmesi aada verilen aem snr gerilmesini gememelidir.
BE > 0.5 a halinde;
2
a
aem = 0,522 a 7,67 BE
BE 0.5 a halinde;
aem = 0,522 BE;
Bu formllerdeki BE gerilmesi;
BE
BEO
C BE b1
+
bT
1 - BE
= 1.0
formlnden hesaplanmaldr.
2.4.8.2.3 - T ve simetrik olmayan I kesitler dndaki tek simetri eksenli kesitlerde, eer basn kuvveti
kesitin arlk merkezinden etkimiyor fakat, kesit simetri ekseninin, kayma merkezi ile kesit arlk
merkezi arasnda kalan paras zerindeki bir noktadan ubuk eksenine paralel dorultuda etkiyorsa
ve eer obem1, obem2'den byk ise o = P/A ortalama basn gerilmesi aada verilen aem snr
gerilmesini gememelidir.
aem = obem2 +
( okem2 - obem2 )
xo
2.4.8.2.4 - T ve simetrik olmayan I kesitli ubuklarda
Eksenel basn kuvveti Madde 2.4.8.2.3 halindeki gibi etkiyor ve obem1 > obem2 ise o = P/A ortalama
basn gerilmesi aada verilen aem snr gerilmesini gememelidir.
aem = obem2 +
e
xo
( okem1 - obem2 )
Basn kuvveti, kesitin merkezinden etkimiyor fakat; kesit simetri ekseninin, kayma merkezinin kesit
arlk merkezine gre ters tarafnda kalan paras zerindeki bir noktadan; ubuk eksenine paralel
dorultuda etkiyorsa, o = P/A ortalama basn gerilmesi aada verilen aem snr gerilmesini
gememelidir.
BE > 0.5 a halinde;
2
7,67 BE
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
BE
CBE b1
+
- b2 = 1.0
BE
ex
bc
1
e
Madde 2.4.8.2'de, x ve y eksenleri kesit asal eksenleri olup, ayrca x ekseni kesit simetri eksenidir ve
bunun pozitif yn kayma merkezinden uzaklaan yndr.
Ayrca Madde 2.4.8'de verilen
Cm = Deeri, aada akland gibi hesaplanmas gereken bir katsaydr:
Dm noktalar kendi dzleminde yanal deplasmana kar tutulmam erevelerin basn kuvvetine
maruz elemanlarnda
Cm = 0,85
Dm noktalar kendi dzleminde yanal deplasmana kar tutulmu erevelerin dm noktalar
arasnda eksenine dik yanal ykler yer almayp, ular mafsall olmayan basn elemanlarnda;
M1
C m = 0,6 - 0,4
M2
formlyle hesaplanmal fakat deeri 0,4 ten daha kk olmamaldr. Bu formlde M1/M2, elemann
gznnde tutulan eilme dzleminde yanal deplasmana kar tutulmam parasnn ularnda yer
alan momentlerden knn byne orandr. M1/M2 orannn iareti, eleman iki erilikli eilme
etkisi altnda ise pozitif, tek erilikli eilme etkisi altnda ise negatiftir.
Dm noktalar kendi dzleminde yanal deplasmana kar tutulmu erevelerin, dm noktalar
arasnda eksenine dik yanal yklere maruz basn elemanlarnda Cm katsaysnn deeri uygun bir
3)
modelle yaklak olarak hesaplanabilecei gibi , bunun yerine aada verilen deerler de kullanlabilir;
- Ular mafsall olmayan basn elemanlarnda, Cm = 0,85
- Ular mafsall olan basn elemanlarnda, Cm = 1,0
CBE = Deeri, aada akland gibi hesaplanmas gereken bir katsay;
- Dm noktalar kendi dzleminde yanal deplasmana kar tutulmam erevelerin basn kuvvetine
maruz elemanlarnda,
CBE = 0,85
- Dm noktalar kendi dzleminde yanal deplasmana kar tutulmu erevelerin; dm noktalar
arasnda eksenine dik yanal ykler yer almayp, ular mafsall olmayan basn elemanlarnda
CBE = 0,6 - 0,4
M1
M2
formlyle hesaplanmaldr.
Burada M1/M2, elemannn gz nnde tutulan eilme dzleminde yanal deplasmana kar tutulmam
parasnn ularnda yer alan momentlerden knn byne orandr. M1/M2 orannn iareti,
eleman iki erilikli eilme etkisi altnda ise pozitif, tek erilikli eilme etkisi altnda ise negatiftir.
3) Byle bir metotla hesaplanm bir izelge TS 648de verilmitir.
19
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
= Asal eksenin maksimum basn gerilmesinin yer ald kesit noktasna mesafesidir.
(Eer bu kesit noktas kayma merkezi tarafnda ise iareti negatiftir).
d
e
= Kesitin ykseklii
= Eksenel ykn kesit arlk merkezine gre eksantriklii (arlk merkezinin kayma
merkezi tarafnda ise negatiftir.)
= P/A maksimum ortalam snr basn gerilmesi
= Eksantrik ykn kayma merkezinden etkimesi halinde (Madde 2.4.8.2.1) ve (Madde
2.4.8.2.4b) artlarnn her ikisi de salanacak ekilde belirlenmi ortalama snr basn
gerilmesi.
= Eksantrik ykn kayma merkezinden etkimesi halinde (Madde 2.4.8.2.1)'de verilen
art salanacak ekilde belirlenmi ortalama snr basn gerilmesi.
= Eksenel basn kuvveti altnda Madde 2.4.7.1.1 uyarnca L = 0 iin hesaplanan snr
basn gerilmesi.
= Eksenel basn kuvveti altnda simetri dzlemi iindeki burkulma hali iin Madde
2.4.7.1.1 uyarnca hesaplanan snr basn gerilmesi.
= Eksenel basn kuvveti altnda Madde 2.4.7.1.2 uyarnca hesaplanan snr basn
aem
okem1
okem2
bo
bem1
bem2
gerilmesi.
bem
bem1
'
e
o
be
Ixc
Iy
= Sadece eilme momenti etkisi altnda bu standardn izin verdii maksimum basn
gerilmesi (Madde 2.4.1, Madde 2.4.3 ve Madde 2.4.4)
= Sadece eilme momenti etkisi altnda ve yanal burkulma etkisi gznnde tutulmadan
bu standardn izin verdii maksimum basn gerilmesi (Madde2.4.1 ve 2.4.3)
2
12 E
=
(Madde 2.4.2 uyarnca 1/3 orannda arttrlabilir)
2
23(KL b / rb )
= Eksenel gerilme = Eksenel yk/(kesitin kaypsz alan)
= Maksimum eilme gerilmesi=Eilme momenti/(uygun kesit mukavemet momenti).
(Burada rijitletirilmi basn eleman ieren enkesite sahip elemanlarda, mukavemet
momenti etkin genilik gznnde tutularak hesaplanmaldr).
= Kesitin basn gerilmesi alan blgesinin kesit simetri eksenine (x-ekseni) gre atalet
momenti
= Kesitin arlk merkezinden geen x simetri eksenine bu merkezde dik olan y eksenine
gre alalet momenti
1
x dA + A xy dA - x o
K
Lb
Mc
MT
rb
rxc
W yc
xo
bc
20
2Iy
2
= Aex j j 2 + r0 t / ex
Kesit arlk merkezinin kayma merkezi tarafnda basn gerilmesi meydana getiren
elastik kritik moment
2
2
= Aex j j + r0 t / ex
Kesit arlk merkezinin kayma merkezi tarafnda ekme gerilmesi meydana getiren
elastik kritik moment
= Kesitin etrafnda eilme meydana gelen asal eksenine gre atalet yarap
= Sadece eilme etkisi altnda kesitin basn gerilmesi alan blgesinin kesit simetri
eksenine (x-ekseni) gre atalet yarap
= Kesitin simetri eksenine (x-ekseni) arlk merkezinde dik asal eksenine (y-ekseni) gre,
basn gerilmesi alan blgesi iin hesaplanm mukavemet momenti.
= Kayma merkezinin x koordinat (negatiftir.)
Mc c
=
, Mc momentince yaratlan maksimum basn gerilmesidir.
ly
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
EdI xc
2
L W yc
forml ile hesaplanabilir.
bT
MT c
ly
EdI xc
2
L W yc
forml ile hesaplanabilir.
ec
b1 = BE
BE tarafndan yaratlan maksimum basn eilme gerilmesi
ry 2
( )
b2 = BE
xoc
ry 2
2
e =
BE
E
(KL b / rb )
21
UDK 624.014.2:539.374
r =
4700
D/ t
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
+ 0,399 a (Mpa)
deerini gememelidir.
Sadece eksenel yk etkisi varsa. P/A ortalama basn gerilmesi Madde 2.4.7.1.1'de Q=1 iin verilen
obem1 snr gerilmesini gememelidir.
22
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
YARARLANILAN KAYNAKLAR
-
AISI (American Iron and Steel Institute) Specification for the Design of Cold-Formed Steel Structural
Members. 1968 Edition
CTICM "Regles de Calcul des Constructions en Elements a Parois Minces en Acier", Construction
Metallique No.4/1978
Cissel, J.H. and W.E. Quinsey, "Durability of Lightweight Steel Construction, Part I, University of
Michigan Engineering Research Bulletin, No.30, June 1942.
F. Bleich, "Buckling Strength of Metal Structures", McGraw-Hill Book CoMpany.
N.W. Murray, "Introduction to the Theory of Thin-Walled Structures", Oxford Engineering Series 13.,
Clarandon Pess, Oxford, 1986.
Winter, George, "Commantray on the 1968 Edition of the Specification for the Design of ColdFormad Steel Structural Members", American Iron and Steel Institute, 1970 ed.
Southwell, R.V., and S.W.Skan, "On the Stability under Shearing Forces of a Flat Elastic Strip",
Proceedings, Royal Society, A., Vol. 105, No. 733, May 1924.
Rockey, K.C; Shear Buckling of ThinWalled Sections, "Thin-Walled Structures", A.H.Chilver (ed.),
John Wiley Sons, Inc., New York, Copyrighted by Chatto and Windus, 1967.
Gerard, G., and H.Becker, "Handbook of Structural Stability, Part I Buckling of Flat Plates", NACA
Technical Note No. 3781, July 1957.
Basler, K., "Strength of Plate Girders in Shear", Journal of Structural Division, ASCE Proceedings,
Vol. 87, No. ST7, pp. 151-180, October 1961.
Gerard, G., and H.Becker, "Hanbook of Struactural Stability, Part I", NACA Technical Note No.
3781, July 1957.
Timoshenko, S.P., and Gere, J.M., "Theory of Elastic Stability", McGra
Hill Book Co., New York, 1961.
Galambos, T.V., "Structural Members and Frames", Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, N.J.,
1968.
Johnston, B.G. (ed.), "Guide to Design Criteria for Metal Compression Members", 2d ed., John
Wiley Sons, Inc., New York, 1966.
Winter, George, "Lateral Stability of Unsymmatrical I-Beams and Trusses," ASCE Transactions,
Vol. 198, 1943.
Arda, T.S., ve E.Uzgidar, "elik Yaplarda Tama Gc, stanbul Teknik niversite Matbaas
Gmsuyu 1986.
Hill. H.N., "Lateral Bckling of Channels and E-Beams", Asce Transactions, Vol. 119, 1954.
Bijlaard, P.P., and G.P.Fisher, "Interaotion of Column and Local Buckling in Compression Members,
NACA TN 2640, March 1952.
Bulson, P.S., Local Stability and Strength of Structural Sections, "Thin-Walled Structures", A.H.
Chilver (ed.), John Wiley Sons, Inc., New York, 1967.
Chajes, A., and G.Winter, "Torsional-Flexural Buckling of Thin-Walled Members", Journal of
Structural Division, ASCE Proceedings, Vol. 91, No. ST4, August 1965.
Chajes, A., P.J. Fang, and G.Winter, "Torsional-Flexuaral Buckling, Elastic and Inelastic of ColdFormed Thin-Walled Columns", Cornell Engineering Research Bulletin 66-1. August 1966.
Bleich, F., "Buckling Strength of Metal Structures", McGraw-Hill Book CoMpany, New York, 1952.
Pekz, T.B., and N.elebi, "Torsional-Flexural Buckling of Thin-Walled Sections Undoer Eccentric
Load, Cornell Engineering Research Load", Cornell Engineering Researzh Bullatin No. 69-1,
Cornell University, Inhaca, New York, 1969.
23
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
EK-A
BAZI KESTLERDE KAYMA MERKEZNN YER VE ARPILMA
SABTNE AT FORMLLER
EKL - 1
EKL - 2
EKL - 3
24
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
X0
a 2
4
ekil a + c
3b
2 2
tac 2
3 2l x
(3a 2c)
Y0
0 0
0
ekil
3c
0
b2
3b 2
+
a + 2b 6b + a
ekil bt (b + 2c )
0
3d
A
bt
+
(6ca 2 + 3ba 2 8c 3 )
12l x
cx
t 2a 4c3
(4a + 3c)
18l x
t
whereI X = (a 3 + c 3 + 3a 2 c + 3ac 2 )
3
2 3
ta b 3b + 2a
(
)
12 6b + a
t 2 x Aa 2 b 2
A
( + m 2 mb) + [m 2 a 3 + b 2 c 2 (2c + 3a )]
A
t
3
3t
2
2
l m
mc
x
(2a + 4c) +
8b 2 c + 2m[2c(c a) + b(2c 3a )]
3
t
2 2
b a
m2a4
2
+
[(3c + b)(4c + a) 6c ]
6
4
bt (b + 2c)
A
bt
m=
(6ca 2 + 3ba 2 8c 3 )
12l x
x=
t 3
(a + 6ba 2 + 6ca 2 12ac 2 + 8c 3 )
12
ekil bt (b + 2c )
0
2
a2
a 2 A 2b 2 tc 3
a 2 btc 3 x A 4b 2 t 2 c 6
2 2
3e
I
+
x
A
(
1
)
+
ab
c
t
+
A
4
4I X
3
3l x
9I x
bt
2
2
3
bt (2c + b)
+
(6ca + 3a b 8c )
A = (a + 2b + 2c)t , X =
12l x
A
t
3
2
2
2
3
where I X = ( )(a + 6ba + 6ca + 12ac + 8c )
12
tb 2
IY =
(2ab + b 2 + 4bc + 6ca)
3(a + 2b + 2c)
lx =
ekil
3f
(tb 3 a 2 / 12 Kb + 2a )
2b + a
25
UDK 624.014.2:539.374
TRK STANDARDI
TS 11372/Nisan 1994
TS 2162/ubat 1986
TS 3357/Nisan 1979
26