Irvin D.

Yalom
Akn Cellad ve
Dier Psikoterapi ykleri
eviren:
Handan Sara
5'inci Basm
:::::::::::::::::
indekiler
Sunu
nsz
Akn Cellad
--Tecavz Yasal Olsayd...-iman Bir Hanm
--Yanl ocuk ld---Benim Bama Geleceini Hi Dnmemitim---Usulca Gitme-ki Tebessm
Almam Mektup
Terapide Tek Elilik
Sahibini Arayan Dler
:::::::::::::::::
Sunu
Bu kitabn yarsndan fazlas bol bol seyahat ettiim bir akademik
izin yl boyunca yazld. Beli konik eden ve yazmam kolaylatran
birok kii ve kuruma teekkr borluyum: Stanford niversitesi nsani
Bilimler Merkezi, Rockefeller Vakf Bellagio Aratrma Merkezi, Tokyo
ve Hawaii'de Dr. Mikiko Hasegawa ve Dr. Tsunehito Hasegawa,
San Francisco'daki Caffe Malvina ve Bennington niversitesi'nin
Yaratc Yazma Program.
Eim Marilyn'e (ki her zaman benim en amansz eletirmenim ve en
sadk desteim olmutur); Basic Books tarafndan daha nce yaymlanan
kitaplarmda olduu gibi bu kitapta da bana g veren editrm
Phoebe Hoss'a ve Basic Books'taki proje editrm Linda Carbone'a
teekkr borluyum. Ayrca, beni elimde yeni bir ykyle yaklarken
grdklerinde irkilip kamayan ve eletirilerini esirgemeyen,
beni yreklendiren ya da avutan pek ok meslektama ve dostuma da
teekkr ediyorum. Bu uzun bir sreti ve kukusuz baz adlar atlam

olabilirim. Ama Pat Baumgardner'a, Helen Blau'ya, Michele Carter'a,

Isabel Guerard'a, Maclin Guerard'a, Ruthellen Josselson'a, Herant
Katchadourian'a, Stina Katchadourian'a, Marguerite Lederberg'e,
John L'Heureux'ye, Morton Lieberman'a, Dee Lum'a, K. Y. Lum'a,
Mary Jane Moffatt'a, Nan Robinson'a, kz kardeim Jean Rose'a, Gena
Sorensen'a, David Spiegel'e, Winfried Weiss'a, olum Benjamin Yalom'a,
Stanford 1988 snf tp asistanlarna ve stajyer psikologlara ve
on yldr bu yklerin kaynan oluturan klinik notlar ve fikirleri
daktilo eden sekreterim Bea Mitchell'a kranlarm sunuyorum. Her
zamanki gibi, almalarm iin vazgeilmez olan entelektel ortam,
akademik zgrl ve destei salayan Stanford niversitesi'ne teekkr
borluyum.
Bu sayfalar onurlandran on hastaya byk bir minnet borcum
var. Her biri (ben kitab bitirmeden len bir hasta dnda) kendi
yksn satr satr okudu ve yaymlanmas iin onayn verdi. Her
biri, gereklerin maskelenme derecesini kontrol edip onaylad, birou
yayna hazrlama konusunda yardm nerdi, bir kii (Dave)
yksnn adn koydu; bazlar maskelemenin gereksiz lde olduunu
syleyerek beni geree daha ok yaklamaya tevik etti, birka
benim kendimi kiisel biimde ortaya koyuumdan ya da dramatik
cretimden tedirgin oldu, ama yine de, yknn terapistlere ve/veya
dier hastalara yararl olmas umuduyla onayn ve hayr duasn
esirgemedi. Tmne en derin kranlarm sunuyorum.
Bu ykler gerek ykler, ama hastalarn kimliklerini korumak
iin pek ok deiiklik yapmak zorunda kaldm. ou kez bir hastann
kimliinin ve yaam koullarnn eitli ynleri iin simgesel edeerde
geler kullandm; zaman zaman bir baka hastann kimliinin
bir blmn kahramann kiiliine aladm. Karlkl konumalar
ou kez hayali olup benim kiisel dncelerim de sonradan
eklenmitir. Hikayelerde maskeleme olabildiince derindir ve her bir
vakada yalnzca hastann kendisi tarafndan nfuz edilebilecek niteliktedir.
Bu on kiiden herhangi birini tandklarn sanan okurlarn yanlm
olacaklarndan eminim.
Bu kitapta yer alan hikayelerdeki kiilerin isimleri, karakteristik
zellikleri, ve dier ayrntlar deitirilmitir.
:::::::::::::::::
AKIN CELLADI
nsz
yle bir sahne dnn: birbirlerini tanmayan drt yz kiiye ift
ift ayrlmalar ve elerine u bir tek soruyu tekrar tekrar sormalar
syleniyor: --Ne istiyorsun?-Daha basit bir ey olabilir mi? Masum bir soru ve onun yant.
Oysa ben, bu grup altrmasnn beklenmedik gte duygular uyandrdna
defalarca tank olmuumdur. ou kez birka dakika iinde
oda youn bir heyecanla sarslr. Erkekler ve kadnlar - hem hi de
aresiz ve yoksul olmayan, baarl, salkl, iyi giyimli, yrrken
ltlar saan insanlar - ta derinlerinde alkantlar yaarlar. Sonsuza
dek yitirmi olduklar kiilere - lm ya da yanlarnda olmayan anne ve
babalara, elere, ocuklara, arkadalara - seslenirler: --Seni tekrar grmek
istiyorum.-- --Sevgini istiyorum.-- --Benimle gurur duyduunu bilmek
istiyorum.-- --Seni sevdiimi ve bunu sana hi sylemediim iin
ne kadar piman olduumu bilmeni istiyorum.-- --Dnmeni istiyorum

- yle yalnzm ki.-- --Hi yaamadm ocukluumu istiyorum.---Salkl olmak, yeniden gen olmak istiyorum. Sevilmek, saylmak istiyorum.
Yaammn bir anlam olsun istiyorum. Bir ey baarmak istiyorum.
Umursanmak, nemli olmak, anmsanmak istiyorum.-Ne ok istek. Ne ok zlem. Ve ne ok ac, yzeye ne kadar yakn,
yalnzca birka dakika derinde. Yazg acs. Varolu acs. Hep orada
olan, yaam zarnn hemen altnda srekli uuldayan ac. Ulalmas
bylesine kolay olan ac. Pek ok ey - basit bir grup altrmas, birka
dakikalk derin dnce, bir sanat yapt, bir vaaz, kiisel bir kriz,
bir kayp - bize en derindeki isteklerimizin hibir zaman
gerekleemeyeceini anmsatr: gen kalmak, yalanmay durdurmak,
yitirdiimiz insanlarn dnmesi, ebedi ak bulmak, himaye edilmek, anlam
ve nem kazanmak, lmszle kavumak.
Ne zaman ki bu ulalmaz istekler tm yaammza egemen olur, o
zaman yardm almak iin aileye, dostlara, dine - bazen de
psikoterapistlere - yneliriz.
Bu kitapta, yardm iin terapiye ynelen ve almalar srasnda
varolu sanclaryla cebelleen on kiinin yks var. Aslnda bu kiilerin
bana geli nedeni bu deildi; tersine, tmnn dertleri gnlk
yaamn sradan sorunlaryd: yalnzlk, deersizlik duygusu, iktidarszlk,
iddetli ba arlar, komplsif cinsellik, imanlk, yksek tansiyon,
keder, karasevda, deiken ruh durumlar, depresyon. Yine de,
her naslsa (her bir ykde farkl biimde gelien bir --her naslsa--),
terapi bu gndelik sorunlarn derin kklerini - varoluun temeline doru
uzanan kkleri - aa kard.
yklerin tmnde ayn lk yanklanyor: --stiyorum! stiyorum!-Hastalardan biri, yaayan iki olunu ihmal ederken, --len sevgili
kzm geri istiyorum,-- diye haykryordu. Bir dieri, lenf kanseri
bedeninin her kesine yaylrken, --Grdm her kadn dzmek istiyorum,-diyordu srarla. Bir bakas ise, amak cesaretini bulamad
mektubun sanclaryla kvranrken, --Hi yaamadm ocukluumu,
annemi, babam istiyorum,-- diye yalvaryordu. Kendinden otuz
be ya gen bir erkee duyduu saplantsal aktan vazgeemeyen
yal bir kadn da, --Sonsuza dek gen olmak istiyorum,-- diyordu.
Psikoterapinin ana maddesinin, ou kez iddia edildii gibi bastrlm
igdsel yneliler ya da trajik bir kiisel gemiin iyi gmlmemi
krk dkk paralar deil, daima bu tr bir varolu sancs olduuna
inanyorum. Bu on hastann her biriyle srdrdm
terapideki balca bilimsel varsaymm - ki tekniim de bu varsaym
zerine kurulmutur - temel kayglarn, insanlarn yaamn acmasz
gerekleriyle yani varoluun --verileriyle-- baa kmak iin harcadklar
bilinli ve bilinsiz abalardan kaynaklanddr. (Bu varoluu perspektif
ve ona dayal bir psikoterapinin kuram ve uygulamas, yazann Existential
Psychotherapy (New York: Basic Books, 1980) adl kitabnda ayrntl
olarak ele alnmaktadr.)
Psikoterapi asndan zellikle nem tayan drt deitirilemez
gerek gryorum: her birimiz ve sevdiklerimiz iin lmn kanlmazl;
yaammz kendi irademizle biimlendirme zgrlmz;
nihai yalnzlmz; ve son olarak, yaamn belirgin bir anlamdan yoksun
oluu. Bu veriler ne kadar acmasz da grnse, ayn zamanda akln ve
kurtuluun tohumlarn tarlar. Bu on psikoterapi yksnde,
varoluun gerekleriyle yzlemenin ve bu gereklerin gcn kiisel
deiim ve bymenin hizmetinde kullanmann mmkn olduunu gstermeyi
umuyorum.

Yaamn bu gerekleri arasnda en ak olan, sezgisel biimde en

kolay anlalan lmdr. Erken bir yata, ou kez sanldndan ok
daha erken alarda, lmn geleceini ve ondan kurtulu olmadn
reniriz. Yine de, Spinoza'nn deyiiyle, --Her ey kendi varl iinde
srekliliini korumaya abalar.-- nsann znde, varolmay srdrme
dilei ile kanlmaz lm bilinci arasnda kesintisiz srp giden
bir atma vardr.
lm gereine uyum salayabilmek iin, onu yadsma ya da ondan
kap kurtulma yollar tasarlamakta stmze yoktur. ocukluumuzda,
anne ve babalarmzn pekitirdii gvenin yan sra dini
ve dnyevi masallarn da yardmyla lm yadsrz; sonralar, onu
bir canavar, bir kum adam, bir eytan gibi bir varla dntrerek
kiiletiririz. Ne de olsa, eer lm peimize den bir varlksa ondan
kap kurtulmann bir yolunu bulabiliriz; stelik lm tayan bir canavar
ne kadar rktc olursa olsun gerein kendisinden, yani insann
kendi lmnn tohumlarn kendi iinde tad gereinden,
daha az rktcdr. Daha sonra, ocuklar lm korkusunu hafifletecek
baka yntemler denerler: lmle alay ederek onun zehrini alrlar,
gzpek davranlarla ona meydan okurlar, ya da tereyal scak patlam
msrla akranlarnn gven veren beraberliinde hayalet ykleri
dinleyip korku filmleri izleyerek onu kreltirler.
Yamz bydke lm kafamzdan karmay reniriz; dikkatimizi
baka eylere veririz; lm olumlu bir eye dntrrz
(br tarafa gmek, yuvaya dnmek, Tanr'ya kavumak, nihayet huzur
bulmak); yreklendirici mitlerle onu yadsrz; kalc yaptlarla,
tohumumuzu ocuklarmz araclayla gelecee gndererek ya da tinsel
sreklilik vaat eden bir din sistemini benimseyerek lmszl yakalamaya
abalarz.
Pek ok kii lm yadsmann byle aklanmasna kar kar.
--Sama!-- derler. --Biz lm yadsmyoruz ki. Herkes lecek. Bunu biliyoruz.
Gerekler apak ortada. Ama bunun zerinde durmann ne anlam var?-Gerek u ki, biliyoruz ama bilmiyoruz. lm hakknda bir eyler
biliyoruz, akl yoluyla gerekleri kavryoruz, ama, aklmzn bizi baa
kamayacamz dozda kaygdan koruyan bilind blm, lmn
artrd deheti ayrp safd brakyor. Bu ayrma ilemi bilind,
gzle grlmeyen bir ey, ama yadsma mekanizmasnn bozulup
lm korkusunun olanca gcyle ortaya kt nadir durumlarda,
onun varlna inanabiliyoruz. Bu ok seyrek, bazen yaam boyunca
yalnzca bir ya da iki kez olabilir. Kimi zaman uyank durumda, bazen
lme kl pay yaklamann ardndan, ya da sevilen bir kimse ld
zaman olur bu; ama lm korkusu daha yaygn olarak karabasanlarda
yzeye kar...
Karabasan, amacna ulaamam bir dtr; kaygy --denetlemeyerek-uykunun bekisi rolnde baarsz olmu bir d. Karabasanlar
grnr ierikleri bakmndan farkl da olsalar her karabasann temelindeki
sre ayndr: ilenmemi lm korkusu muhafzlarndan kurtulup
bilince frlamtr. --Sahibini Arayan Dler-- yks, lm korkusunun
kap kurtuluunun ve akln onu denetim altnda tutmak
iin harcad son abalarn esiz bir kulis grnmn veriyor: burada,
Marvin'in karabasanndaki her tarafa yaylm karanlk lm imgeleri
arasnda yaam destekleyen, lme meydan okuyan bir alet var
- d grenin lmle cinsel bir delloya girimek iin kulland parlak
beyaz ulu baston.

Cinsel eylem br yklerin kahramanlar tarafndan da gszlemeyi,

yalanmay ve yaklaan lm defedecek bir tlsm gibi
grlyor: rnein, gen bir adamn ldrc kanserine inat, kar
konulmaz bir itkiyle giritii rasgele cinsel eylemler (--Tecavz Yasal
Olsayd...--) ve yal bir adamn artk yaamayan sevgilisinden gelmi
otuz yllk sararan mektuplara smsk tutunuu (--Usulca Gitme--).
Yaklaan lmle yz yze kalan kanser hastalaryla altm
uzun yllar boyunca, onlarn lme ilikin korkularn hafifletmek iin
benimsedikleri zellikle gl ve yaygn iki inan ya da kuruntu dikkatimi
ekmiti. Bir gvenlik duygusu yaratan bu inanlardan biri insann
kendi kiisel zelliine olan inanc, dieri ise nihai bir kurtarcnn
varlna ilikin inantr. Bunlar --sabit yanl inanlar-- temsil
etmeleri asndan kuruntu kapsamna girmekle birlikte, burada kuruntu
terimini kk drc anlamda kullanmyorum: bunlar herhangi
bir bilin dzeyinde hepimizin iinde varolan ve bu yklerin
birkanda rol oynayan evrensel inanlardr.
zel olma, bir kimsenin insan biyolojisinin olaan yasalarnn ve
yazgnn tesinde, dokunulmaz ve incitilemez olduu inancdr. Yaamn
herhangi bir noktasnda, hepimiz bir krizle kar karya kalabiliriz:
bu ciddi bir hastalk, meslekte baarszlk veya boanma olabilir;
ya da --Benim Bama Geleceini Hi Dnmemitim-- yksnde
Elva'ya olduu gibi, czdann aldrma trnden basit fakat insann
sradanln bir anda aka ortaya koyup yaamn srekli ykselen
bir sarmal olaca yolundaki yaygn varsayma kafa tutan bir olay
olabilir.
zel olduumuza inanmak iten ie bir gvenlik duygusu salarken,
lm yadsmaya ilikin dier nemli mekanizma - nihai bir kurtarcya
inan - bir d g tarafndan srekli gzetilip korunduumuzu
hissetmemize olanak verir. Sendelesek de, hasta da olsak, yaamn
tam snrna da gelsek, inanrz ki bizi daima geri getirecek olan byk
ve her eye gc yeten bir hizmetkar vardr.
Bu iki inan sistemi, insanlk durumuna verilen bu iki taban tabana
zt yant, birlikte bir diyalektik oluturur. nsan ya kahramanca bir
kendine gvenle zerkliini vurgular ya da stn bir gle kaynama
yoluyla gvenlik arar: yani belirir veya birleir, ayrlr veya iine
gmer. Ya kendi kendinin ana babas olur ya da ebedi ocuk olarak kalr.
oumuz, ou zaman, lmn bakndan tedirgince kanarak
rahatmza bakar, ks ks glp Woody Allen'le ayn fikirde olduumuzu
syleriz: --lmden korkmuyorum. Sadece geldii zaman orada
olmak istemiyorum.-- Oysa bir baka yol - psikoterapiye uygulanabilen
eski bir gelenek - vardr ki bize tam lm bilincinin aklmz olgunlatrp
yaammz zenginletirdiini retir. Hastalarmdan birinin
lmn eiindeki szleri (--Tecavz Yasal Olsayd...-- yksnde),
somut lm gereinin bizi yok etmesine karn lm fikrinin bizi
kurtarabileceini ortaya koymaktadr.
Varoluun bir baka verisi olan zgrlk, bu on hastadan bazlarn
bir kmaz karsnda brakmaktadr. iman bir hasta olan Betty,
beni grmeye gelmeden hemen nce lgnca yediini ve ofisimden
ayrlr ayrlmaz yine lgnca yemeyi planladn bildirdii zaman,
beni kendisinin denetimini stlenmeye ikna ederek kendi zgrlnden
vazgemeye kalkyordu. Bir baka hastann (--Akn Cellad-yksndeki Thelma) tm terapi sreci, eski bir sevgiliye (ve terapiste)
teslim olma temasnn ve benim ona kendi gcn ve zgrln
yeniden kazanmasna yardm amacyla strateji araylarmn

evresinde dnyordu.
Bir veri olarak zgrlk, lmn tam antitezi gibi grnr. lmden
korkarken zgrl genellikle su gtrmez bir biimde olumlu
bir ey olarak dnrz. Bat uygarlnn tarihi zgrlk zlemiyle
kesintilere uram, hatta onun gcyle srklenmi deil midir?
Oysa varoluu bir bak asndan zgrlk, gndelik deneyimlerin
tersine, yaam srecimizi ebedi ve grkemli bir plan olan bir evrende
geirmediimizi ne srmesi bakmndan kaygyla sk skya baldr.
zgrlk, insann kendi seimlerinden, eylemlerinden, kendi yaam
durumundan sorumlu olduu anlamna gelir.
Sorumlu kelimesi eitli biimlerde kullanlabilmekle birlikte ben
Sartre'n tanmn tercih ediyorum: sorumlu olmak, --yaratcs olmak-demektir, yani her birimiz kendi yaam planmzn yaratcs olmak
durumundayz. Her ey olma zgrlmz vardr, yalnzca zgr
olmama zgrlmz yoktur: Sartre'n dedii gibi, zgrle
mahkumuz biz. Aslnda baz filozoflar daha da fazlasn iddia etmektedir:
insan aklnn yaps her birimizi, d gerekliin yapsndan,
zamann ve uzayn biimleniinden bile sorumlu klar. Kayg ite burada,
kendi kendini yaplandrma fikrinde yatar: bizler belirgin bir
yap arayan yaratklarz ve altmzda hibir eyin, hibir temelin
bulunmadn ima eden bir zgrlk kavram bizi rktr.
Her terapist bilir ki terapideki ilk can alc adm hastann kendi
olumsuz yaam durumunun sorumluluunu stlenmesidir. nsan, sorunlarna
kendisinin dndaki bir gcn ya da aracnn neden olduuna
inand srece terapinin bir etkisi olamaz. yle ya, eer sorun darda
bir yerdeyse neden insann kendisini deitirmesi gereksin? Deitirilmesi
- ya da dei toku edilmesi - gereken, d dnya, yani arkadalar,
i, e gibi eylerdir. Nitekim --Usulca Gitme-- yksnde, her
eye burnunu sokan, mtehakkim bir muhafz-eten yaknan Dave, o
hapishanenin inasndan nasl kendisinin sorumlu olduunu kavrayp
teslim edene dek terapide bir ilerleme kaydedememiti.
Hastalarn sorumluluk almaya direnme eilimi gstermesi nedeniyle
terapistler onlarn kendi sorunlarn nasl kendilerinin yarattklarn
fark etmelerini salayacak teknikler gelitirmek zorundadrlar.
Bu vakalarn birounda kullandm gl bir teknik, burada-veimdi'ye odaklanmay esas alr. Hastalar, dardaki yaantlarnda
kendilerini ileden kartan insanlararas sorunlarn aynlarn terapi
ortamnda da yaratma eiliminde olduklarndan, dikkatimi hastann
gemi ya da imdiki yaamndaki olaylardan ok onunla benim
aramda o anda olup bitenler zerinde younlatrrm. Terapi ilikisinin
(ya da, bir terapi grubunda, grubun yeleri arasndaki ilikilerin)
ayrntlarn inceleyerek bir hastann dier insanlarn tepkilerini nasl
etkilediini hemen orada gsterebilirim. yle ki, Dave evliliine
ilikin sorunlarn sorumluluunu stlenmekten kanabilse de, grup
terapisinde dorudan doruya kendisinden kaynaklanan verilere kar
kamyordu: bir baka deyile, onun ketum, taciz edici, kaamak
davranlar grubun dier yelerini de kendisine kar tpk evde karsnn
gsterdii gibi tepki gstermeye itiyordu.
Benzer bir biimde, Betty'nin (--iman Bir Hanm--) terapisi de,
Betty yalnzlnn sorumluluunu o uuk, kksz Kaliforniya kltrne
ykleyebildii srece etkisiz kalmt. Ancak ben, birlikte geirdiimiz
saatlerde, onun kiisel dzeye inmeyen, uzaklatrc, ekingen
tutumunun terapide de nasl ayn kiisellikten uzak ortam yarattn
gsterdikten sonradr ki kendi yalnzln yaratma sorumluluunu
aratrmaya balayabilmiti.

Sorumluluk stlenmek hastay deiim geidine sokmakla birlikte

deiimle eanlaml deildir. Ve bir terapist, igryle, sorumluluk
almayla ve kendini gerekletirmeyle ne denli ilgilenirse ilgilensin,
gerek aray daima deiimdir.
zgrlk, bizim yalnzca yaam seimlerimizin sorumluluunu
stlenmemizi gerektirmekle kalmaz, ayn zamanda deiimin iradeye
dayal bir eylem gerektirdiini de ne srer. rade, terapistlerin seyrek
olarak aka kullandklar bir kavram olmakla birlikte, aslnda bir
hastann iradesini etkilemek iin ok aba harcarz. Anlamann kanlmaz
bir biimde deiime yol aacan varsayarak (ve bu, inandrc
deneysel destekten yoksun, dnyevi bir inantr) durmakszn aklar
ve yorumlarz. Yllar sren aklama ve yorumlar deiimi gerekletirmede
etkisiz kald zaman, dorudan doruya iradeye hitap etmeye
balayabiliriz. --aba da gereklidir. aba gstermek zorundasn.
Dnmenin ve analizin bir sras vardr ama eylemin de bir sras
vardr.-- Bu dorudan uyar da sonu vermezse, terapist, bu yklerin
tanklk ettii gibi, bir insann dier bir insan etkilemek iin
kullanabilecei tm bilinen yntemleri kullanmak durumunda kalr. Bylece,
t vererek, tartarak, kzdrarak, tatl szlerle kandrarak, drterek,
yalvararak ya da yalnzca katlanarak, hastann nevrotik dnyasnn
dpedz yorgunluktan yklp gideceini umut ederim.
Eylemin itici gc olan irade yoluyladr ki zgrlmz icra edilmi
olur. radeye dayanan hareketin iki aamadan olutuunu
dnyorum: kii bir eyi dilekle balatr ve kararla gerekletirir.
Baz insanlar bir tr istek tkankl yaarlar; ne hissettiklerini de,
ne istediklerini de bilmezler. Kendi fikirleri, drtleri, eilimleri
olmadndan, bakalarnn arzularna tutunan asalaklara dnrler. Bu
tr insanlar genellikle skcdr. Betty de kendi arzularn bastrd
iin skcyd ve dier insanlar ona istek ve d gc salamaktan
usanyorlard.
Baz hastalar da karar veremezler. Ne istediklerini ve ne yapmalar
gerektiini tam olarak bildikleri halde eyleme geemezler ve karar
kapsnn nnde bir aa bir yukar dolaarak azap ekerler. --
Almam Mektup--taki Saul, akl banda her insann mektuplar aacan
biliyordu, ama mektuplarn uyandrd korku iradesini felce
uratyordu. Thelma (--Akn Cellad--) ak saplantsnn yaamn
gereklikten yoksun kldn biliyordu. Kendi deyiiyle, yaamn sekiz
yl ncesinde yaadn ve bundan kurtulmak iin bu lgnca sevdadan
vazgemesi gerektiini biliyordu. Ama bunu yapamyor ya da yapmak
istemiyor ve benim iradesini glendirip harekete geirme yolundaki
tm abalarma iddetle direniyordu.
Karar vermek, bazlar varoluun zne kadar inen pek ok nedenle
gtr. John Gardner'n Grendel adl romannda yaratt bilge bir
adam, yaamn gizleri zerindeki dncelerini iki basit fakat korkun
nermeyle zetler: --Her ey solup gider: her seenek dierlerini
safd brakr.-- lk nermeden, yani lmden, zaten sz etmitim.
kincisi, yani seeneklerin birbirlerini safd brakmas, karar vermenin
neden g olduunu anlamak iin nemli bir anahtardr. Her karar
kanlmaz bir biimde feragate yol aar: her evet iin bir de hayr
olmas gerekir, her karar br seenekleri safd brakr ya da
ldrr. (ngilizce karar vermek anlamna gelen decide kelimesinin kk,
hamicide (adam ldrme, katil) ve suicide (intihar) kelimelerinde olduu
gibi --ldrmek-- anlamna gelir. (. N.)) Thelma da sevgilisiyle ilikisini
bir kez daha canlandrma olaslna, bu olaslk son derece kk olsa
da, skca tutunuyordu, nk bu olaslktan vazgemek lm anlamna

geliyordu.
nc bir veri olan varolusal yalnzlk, insann kendisiyle dierleri
arasndaki almaz boluktur, kiiler arasndaki derin ve doyurucu
ilikilerde bile varolan bir boluk. nsan yalnzca baka varlklardan
deil, kendi dnyasn oluturduu lde dnyadan da yaltlm durumdadr.
Bu yalnzln dier iki tr yalnzlktan, kiilerin arasndaki
ve kiinin iindeki yalnzlktan ayrt edilmesi gerekir.
nsan kiiler aras yalnzl, yakn sosyal etkileime olanak veren
sosyal becerilerden ya da kiilik yapsndan yoksun olmas halinde yaar.
Kiinin iindeki yalnzlk ise benlii oluturan paralarn birbirinden
kopmas halinde, rnein insann duygularn bir olayn ansndan
koparp ayrd zaman olduu gibi, ortaya kar. Bunun en ar
ve dramatik biimi olan blnm kiilik, nispeten seyrek grlr
(ama giderek daha yaygn bir biimde tannmaktadr); grld zaman
da terapist, benim Marge'n tedavisinde (--Terapide Tek Elilik--)
karlatm gibi, hangi kiilii benimseyeceine ilikin sersemletici
bir kmazla kar karya kalr.
Varolusal yalnzln gerek bir zm olmamakla birlikte, terapistler
sahte zmlerin nne gemek durumundadr. Kiinin yalnzlktan
kurtulma abalar dier insanlarla ilikilerini baltalayabilir. Pek
ok dostluk ya da evlilik, insanlarn birbiriyle iliki kurmas ve birbirini
sevmesi yerine, bir kiinin bir dierini yalnzla kar bir kalkan olarak
kullanmas nedeniyle baarszla uramtr.
Varolusal yalnzla bir zm getirmek amacn tayan ve bu
yklerin birounda rastlanan yaygn ve gl bir yaklam da birlemedir,
yani kiinin kendi snrlarn yumuatmas, bir bakasnn
iinde eriyip gitmesidir. Birlemenin gc, bilinalt alglama
deneylerinde, --Annemle ben biriz-- mesajnn bir ekranda bilin dzeyinde
alglanamayacak kadar abuk bir biimde grnp kaybolmasnn deneklerin
kendilerini daha iyi, daha gl ve iyimser hissettiklerini
sylemeleri ve hatta sigara tiryakilii, imanlk ya da ergenlik dnemi
davran bozukluklar gibi sorunlarn tedavisinde dier insanlardan
daha iyi yant vermeleri (davransal deiim sergilemeleri) sonucunu
dourmasyla ortaya konulmutur.
Yaamn byk paradokslarndan biri de insann benlik bilincinin
kaygya yol amasdr. Birleme, bu bilinci bertaraf ederek kaygy
kknden skp atar. Ak olan ve ve mutlu bir birleme durumu yaayan
bir insan kendi benliini dnmez nk sorgulayan yalnz
ben (ve ona elik eden yalnzlk kaygs) biz duygusu iinde eriyip
gider. Bylece insan kaygdan kurtulur ama kendisini de yitirir.
te bu nedenle terapistler ak olmu hastalar tedavi etmekten
holanmazlar. Terapi ile aktaki birleme hali birbiriyle uyumaz,
nk terapi sreci, sonuta i atmalara rehberlik edecek olan
sorgulayc bir benlik bilincini ve kaygy gerektirir.
Ayrca, terapistlerin ou gibi benim iin de ak olmu bir hastayla
iliki kurmak gtr. rnein, --Akn Cellad-- yksnde Thelma
benimle iliki kurmak istemiyordu: ak saplants enerjisini tmyle
tketiyordu. Tek kiide odaklanan gl sevgiden saknn; bu, insanlarn
bazen sand gibi, akn saflnn kant deildir. Byle her eyi
darda brakarak bir kapsle, hapsedilmi - kendi kendisiyle beslenen,
bakalarn umursamayan ve onlara bir ey vermeyen - bir ak,
kendi zerine kmeye mahkumdur. Ak iki insan arasnda parlayan
bir tutku kvlcm deildir yalnzca; aka dmekle akn iinde ayakta

durmak arasnda sonsuz fark vardr. Ak bir varolu biimidir, --vurulmak-deil --vermek--tir; bir tek insanla snrlanm bir eylem deil
genel anlamda bir iliki kurma biimidir.
Yaammz ift ift ya da gruplar iinde geirmek iin ok aba
harcasak da, gerein - yalnz doduumuz ve yalnz lmek zorunda
olduumuz gereinin - zellikle lme yaklarken rpertici bir berraklkla
ortaya kt anlar vardr. lme yaklaan pek ok hastadan,
lmenin en korkun yannn onu yalnz yapmak zorunda olmalar olduunu
duydum. Yine de, lm annda bile, bir bakasnn tm varlyla
yanmzda olma istei bu yalnzln iine ileyerek onu hafifletebilir.
--Usulca Gitme-- yksnde bir hastann dedii gibi, --Teknende
yalnz da olsan, yaknlarda inip kan dier teknelerin klarn
grmek her zaman avutucudur.-Peki, eer lm kanlmazsa, eer tm yaptlarmz, hatta tm
gne sistemi bir gn yok olup gidecekse, dnya tesadfi ise (yani,
her ey pekala baka trl de olabilir idiyse), eer dnyay ve o
dnyann iindeki insani dzeni insanlar kurmak zorundaysa, o zaman
yaamn ne gibi bir kalc anlam olabilir?
Bu soru ada erkek ve kadnlarn huzurunu karr ve pek ou
yaamlarnn anlamsz ve amasz olduunu hissettikleri iin terapiden
yardm umarlar. Bizler anlam arayan yaratklarz. Biyolojik bakmdan
sinir sistemimiz, beynin kendisine gelen uyaranlar otomatik
olarak belli bir sistem iinde gruplandrmas esasna gre dzenlenmitir.
Anlam ayn zamanda bir egemenlik duygusu da salar: belli
bir rntden yoksun, geliigzel olaylarn karsnda kendimizi aresiz
ve akn hissettiimiz iin onlar dzene koymaya ve bunu yaparken
de onlarn zerinde bir denetim duygusu kazanmaya alrz.
Daha da nemlisi, anlam, deerlerin ve dolaysyla davran kurallarnn
kaynan oluturur: bu durumda niin sorularnn (Niin yayorum?)
yant, nasl sorularna (Nasl yayorum?) bir yant getirir.
Bu on psikoterapi yksnde, yaamn anlam ak bir biimde pek
az tartlmaktadr. Anlam aray, haz arayna ok benzer ekilde,
dolayl olarak ynlendirilmelidir. Anlam, anlaml etkinlikler sonucunda
oluur: dorudan doruya ne kadar ardna dersek onu bulmamz
olasl da o kadar azalr; anlam hakknda sorulabilecek mantkl
sorular daima yantlardan daha uzun mrl olacaktr. Yaamda olduu
gibi terapide de anlam, iliki ve yklenimin bir yan rndr ve
terapistler abalarn bu ynde younlatrmaldr. liki, anlama ilikin
sorulara mantkl bir yant getirmez ama onlar nemsiz klar.
Varolusal kmazn - anlam ve kesinlikten yoksun bir evrende
bunlar arayan bir varln durumu - psikoterapistlerin mesleiyle yakn
ilikisi vardr. Terapistler gnlk almalarnda hastalaryla gerek
bir iliki kuracaklarsa, epey belirsizlik yaarlar. Hastann kar karya
kald yantlanamaz sorular terapisti de ayn sorulara maruz brakmakla
kalmaz, ayn zamanda terapist, benim --ki Tebessm-yksnde yapmak zorunda kaldm gibi, br insann yaadklarnn
sonuta geit vermez bir biimde kiisel ve bilinemez olduunu
kabul etmek zorunda kalr.
Gerekten de belirsizlie katlanma yetenei bu meslein bir nkouludur.
nsanlar terapistlerin hastalar sistematik ve gvenilir bir biimde
terapinin nceden tahmin edilebilen evrelerinden geirip nceden
bilinen bir hedefe ynelttiklerini sanabilirler ama bu pek seyrek
rastlanan bir durumdur: aslnda, bu yklerin de tanklk ettii gibi,
terapistler sk sk yalpalar, doalama yapar ve el yordamyla yn bulmaya

alrlar. Bir ideolojik ekole ve kat bir terapi sistemine sarlarak

kesinlie ulamann gl ekiciliine kaplma eilimi tehlikelidir:
byle bir inan etkin bir terapi iin gerekli olan, kesinlikten uzak, iten
gelen, doal karlamann nn kesebilir.
Psikoterapinin kalbi olan bu karlama, biri (her zaman olmamakla
birlikte genellikle hasta konumundaki) dierinden daha dertli iki
kii arasndaki scak, alabildiine insanca bulumadr. Terapistlerin
ikili bir rol vardr: hastalarnn yaamn hem gzlemek hem de ona
katlmak zorundadrlar. Gzlemci olarak, terapist hastaya gerekli temel
rehberlii salamak iin yeterince nesnel olmaldr. Katlmc olarak
ise, hastann yaamna girer ve bu karlamadan etkilenir bazen
de deiime urar.
Her bir hastann yaamna tmyle girmeyi seerken, terapist olarak
ben de yalnzca hastalarmn karlat varolu sorunlarnn aynlaryla
karlamakla kalmayp bu sorunlar ayn sorgulama kurallar
erevesinde incelemeye hazr olmak zorundaym. Bilmenin bilmemekten,
riske girmenin girmemekten daha iyi olduunu; by ve
yanlsamann, ne kadar zengin, ne kadar ekici olsalar da sonunda insan
ruhunu zayflattn varsaymak zorundaym. Thomas Hardy'nin
u gl szlerini son derece ciddiye alyorum: --Eer daha iyiye giden
bir yol varsa, bu en ktye eksiksiz bir bak gerektirir.-Gzlemci ve katlmc olarak oynanan bu ikili rol, terapisti hayli
zorlar. Beni de bu on vakada hrpalayc sorularla kar karya brakmt.
rnein, benden ak mektuplarn saklamam isteyen bir hastann,
benim tam da kendi yaammda kandm trden sorunlar ele
almasn bekleyebilir miydim? Onun benden daha ileriye gitmesine
yardmc olmak mmkn myd? lmek zere olan bir adama, bir
dul kadna, ocuunu yitirmi bir anneye ve doast dleri olan
vesveseli bir emekliye, varolua ilikin acmasz sorular - yantlarn
benim de bilmediim sorular - sormal mydm? br kiiliini ok
batan karc bulduum bir hastaya zaafm ve snrlarm belli etmeli
miydim? D grnn itici bulduum iman bir hanmla drst
ve sevecen bir iliki kurabilir miydim? Yal bir kadn, bilinlendirme
adna, akld fakat g verici ve avutucu bir ak yanlsamasndan
yoksun mu brakmalydm? Ya da, kendi karlar dorultusunda hareket
edemedii iin almam mektup karsnda dehete den
bir adama kendi irademi zorla kabul m ettirmeliydim?
Bu psikoterapi yklerinin hasta ve terapist kelimeleriyle dolu olmalar
sizi yanltmasn: bunlar her erkein, her kadnn ykleridir.
Hastalar her yerdedir; bu etiketin kullanlmas byk lde keyfi
olup ou kez hastaln vahametinden ok kltrel, eitimsel ve
ekonomik etmenlere baldr. Terapistler de hastalarla ayn lde bu
varolu sorunlaryla yzlemek zorunda olduklarndan, mesleki yaklamn
bilimsel yntem iin ok gerekli olan tarafsz nesnellii burada
geerli deildir. Biz psikoterapistler yalnzca anlayla kafa sallayp
hastalara kendi sorunlaryla sebatla mcadele etmelerini tleyemeyiz.
Onlara siz ve sizin sorunlarnz diyemeyiz. Bunun yerine bizden
ve bizim sorunlarmzdan sz etmeliyiz, nk yaammz, varlmz
daima lme; sevgi yitirie; zgrlk korkuya ve gelime
ayrla perinlenmitir. Biz, hepimiz, bu iin iinde birlikteyiz.
Akn Cellad ve Dier Psikoterapi ykleri
Irvin D. Yalom
:::::::::::::::::

Akn Cellad
Ak olan hastalarla almaktan holanmam. Bu belki kskanlktandr;
nk ben de akn bysne kaplmay ok isterim. Belki
de ak ve psikoterapi temelde uyumadndan. yi bir terapist
karanlkla savar ve aydnlanmay arar, oysa romantik ak gizemle
beslenir ve incelendiinde ufalanp dalr. Akn cellad
olmaktan nefret ederim.
Ancak Thelma, ilk grmemizin ilk dakikalarnda, umutsuzca,
trajik bir biimde ak olduunu sylemiti ve ben bir an bile
duraksamadan onun tedavisini stlenmeyi kabul etmitim. lk bakta
grdm her ey - yallktan titreyen enesiyle yetmi yandaki
buruuk yz; seyrelmi, rengi atm, bakmsz sar salar;
bir deri bir kemik kalm mavi damarl elleri - bana onun yanlyor
olmas gerektiini, ak olamayacan sylyordu. Nasl
olurdu da ak bu sarsak, elimsiz, kocam bedeni harap etmeyi ya
da o ekilsiz polyester eofmann iinde barnmay seebilirdi?
Hem ak mutluluunun ruhu neredeydi? Thelma'nn ac ekmesi
beni artmamt, nk aka her zaman ac bular; ama
onun ak korkun derecede dengeden yoksundu - aknn hi keyifli
bir taraf yoktu, yaam tmyle bir ikenceydi.
Bu durumda onu tedavi etmeyi kabul etmitim nk ak nedeniyle
deil, ak olduunu sand, az rastlanr, benzeri bir duygu
nedeniyle ac ektiinden emindim. Hem yalnzca Thelma'ya
yardm edebileceime inanmakla kalmyordum; ayn zamanda
bu sahte akn, gerek akn derin gizlerine ksmen k tutabilecek
bir fener ilevi grebilecei dncesi de merakm krklyordu.
lk grmemizde Thelma mesafeli ve gergindi. Bekleme odasnda
onu karladmda glmsememe karlk vermemi ve
ona koridor boyunca elik ederken beni bir iki adm geriden izlemiti.
Ofisime girince evresini incelemeden hemen oturdu. Sonra
benim bir ey sylememi beklemeden ve eofmannn stne
giymi olduu kaln ceketin dmelerini bile amadan anszn
derin bir soluk alp sze balad:
--Sekiz yl nce terapistimle bir ak maceras yaadm. O zamandan
beri aklmdan hi kmad. Bir defasnda kendimi neredeyse
ldryordum ve bir dahaki sefere baaracama inanyorum.
Son umudum sizsiniz.-lk cmleleri her zaman dikkatle dinlerim. ou kez olaanst
ipular verirler ve bir hastayla kurabileceim ilikinin trn
nceden sezdirirler. Kelimeler insana bir bakasnn yaamna
girme izni verirler, ama Thelma'nn ses tonunda daha yakna gelmem
iin hibir ar yoktu.
Szlerine devam ediyordu: --Bana inanmakta glk ekiyorsanz,
belki de bunlar yardmc olabilir size!-Soluk krmz renkte, az torba gibi bzgl bir antann iinden
kard iki eski fotoraf bana uzatt. Birincisi parlak siyah
dar bir bale giysisi iinde gen ve gzel bir dansnn resmiydi.
Dansnn yzne baktmda, Thelma'nn yllarn tesinden bana
dikkatle bakan iri gzleriyle karlap irkildim.

Altm yalarnda, gzel fakat duyarsz grnen bir kadnn

resmi olan ikinci fotorafa dndm gren Thelma, --Bu resim
sekiz yl nce ekilmiti,-- diye bilgi verdi. Parmaklarn taranmam
salarnn arasndan geirerek, --Grdnz gibi artk grnme
dikkat etmiyorum,-- dedi.
Bu klksz yal kadnn terapistiyle bir macera yaamasn hayal
etmekte glk ekmekle birlikte, ona inanmadm yolunda
hibir ey sylememitim. Hatta baka bir ey de sylememitim.
Tarafszlm tmyle korumaya almtm, ama o bir inanmazlk
belirtisi sezmi olmalyd, kk bir iaret, belki gzlerimin
belli belirsiz irilemesi gibi bir ey. Onun kendisine inanmadm
yolundaki sulamasna itiraz etmemeye karar verdim. ncelik
gstermenin sras deildi, hem gerekten de yetmi yanda
perian bir kadnn srlsklam ak olmas durumunda bir uyumsuzluk
vard. Bunu o da biliyordu, ben de biliyordum ve o benim
bunu bildiimi de biliyordu.
ok gemeden Thelma'nn son yirmi yldr kronik depresyonda
olduunu ve hemen hemen srekli psikoterapi grdn rendim.
Terapinin byk bir blm iledeki akl hastalklar kliniinde
bir dizi stajyer tarafndan yrtlmt.
On bir yl kadar nce Matthew adnda gen ve yakkl bir
stajyer psikologla terapiye balam ve onu sekiz ay sreyle haftada
bir kez klinikte grdkten sonra bir yl daha zel muayenehanesinde
grmeye devam etmiti. Ertesi yl Matthew bir devlet
hastanesinde tam gn almaya balaynca btn zel hastalarnn
terapisini sona erdirmek zorunda kalmt.
Thelma onunla vedalamaktan byk znt duymutu. Hayatnda
karlat en iyi terapistti o; Thelma onu giderek daha
ok sevmi ve o yirmi ay boyunca her hafta terapi saatini drt
gzle beklemiti. Daha nce hibir zaman hi kimseye bu kadar
almamt. Daha nce hibir zaman hibir terapist ona bu kadar
titizce drst, dolambasz ve nazik davranmamt.
Thelma birka dakika boyunca Matthew'a vgler dzd. --O
kadar sevgi doluydu ki. Scak davranmaya, insan rahatlatmaya
alan baka terapistlere de gittim ama Matthew farklyd. O beni
gerekten seviyor, gerekten kabul ediyordu. Ne yapsam, ne kadar
korkun eyler dnsem beni kabul edeceini ve yine - nasl
sylesem - dorulayacan, hayr onaylayacan biliyordum.
Bana terapistlerin genellikle yapt biimde yardm etti ama ok
daha fazlasn yapt.---rnein?---Beni yaamn manevi, dini boyutuyla tantrd. Bana tm
canllar sevmeyi retti. Bana dnyaya gelmi olmamn nedenleri
zerinde dnmeyi retti. Ama yle bulutlarn zerinde deildi.
Tam yanmda, benimle birlikteydi.-Thelma ok heyecanlanmt - kesik kesik konuuyor, konuurken
bir yeri bir bulutlar gsteriyordu. Matthew'dan sz etmekten
holandn grebiliyordum. --Benimle dalamasna baylyordum.
Hibir eyden kamama izin vermezdi. Hep o boktan
alkanlklarm sorgulard.-Bu deyim beni irkiltmiti. Dier anlattklarna pek uymuyordu.

Ama Thelma kelimelerini yle kastl bir biimde semiti ki

onlarn Matthew'a ait olduunu varsaydm, belki de adamn ince
tekniinin bir rneiydi bu! Ona kar olumsuz duygularm hzla
byyordu ama onlar kendime saklyordum. Thelma'nn szleri
Matthew'a ilikin herhangi bir eletiriyi hi de ho karlamayacan
aka ortaya koymutu.
Matthew'dan sonra Thelma baka terapistlerle terapiye balam
ama hibiri ona asla Matthew gibi ulaamam ya da yaamna
deer vermesine onun kadar yardmc olamamt.
Bu durumda, son bulumalarndan bir yl sonra bir cumartesi
le sonras ge saatlerde San Francisco'da Union Meydan'nda
ona rastlaynca, dnn ne kadar memnun olmutu Thelma.
Hemen sohbete dalmlar ve alveriilerin girdabndan kurtulmak
iin St. Francis Oteli'ndeki pastaneye girip kahve imilerdi.
Konuacak yle ok ey vard ki, Thelma'nn geen yl hakknda
Matthew'nun bilmek istedii o kadar ok ey vard ki, kahve saati
yemek saatine dek uzam ve yenge orbas yemek iin Fisherman's
Wharf'taki Scoma'nn Yeri'ne yrmlerdi.
Her ey o denli doal grnyordu ki, sanki defalarca byle
birlikte yemek yemilerdi. Gerekte son derece profesyonel bir
ilikileri olmu ve bu iliki hibir biimde resmi hasta-terapist snrn
amamt. Birbirlerini her hafta tam elli dakikalk zaman
dilimlerinde tanmay renmilerdi, ne daha fazla ne de daha az.
Ama o akam, Thelma'nn imdi bile anlayamad nedenlerle,
o ve Matthew gnlk gerekliin dna kaymlard. kisi de
saate bakmyordu; kiisel konular konumalarnda ya da birlikte
kahve iip yemek yemelerinde olaand hibir ey yokmu gibi
davranmakta sessizce ibirlii yapyorlard. Matthew'nun kran
gmleinin yakasn dzeltmek, ceketine yapan bir iplik parasn
almak, Nob Hill'e trmanrken onun koluna girmek Thelma'ya
doal geliyordu. Matthew'nun Haight'teki yeni --kulbesini-tarif etmesi de, Thelma'nn oray grmeye can attn sylemesi
de ok doal geliyordu. Thelma kocasnn ehir dnda olduunu
syleyince kkrdamlard: Amerika'nn Erkek zcileri'nin
danma kurulunda ye olan Harry, haftann hemen hemen
her gecesi Amerika'nn herhangi bir yerinde Erkek zciler'in
toplantlarnda konumalar yapard. Matthew hibir eyin deimemi
olmasna glyordu; ona hibir eyi aklamak gerekmiyordu
- ne de olsa Thelma hakknda her eyi biliyordu.
--Akamn geri kalan ksm hakknda fazla bir ey hatrlamyorum,-diye srdrd Thelma, --ilk kimin kime dokunduunu, sevimeye
nasl karar verdiimizi. Aslnda karar da vermedik, her
ey hi aba harcamadan kendiliinden oluverdi. En iyi hatrladm
ey Matthew'nun kollarnda yatarken kendimden geiimdi
- hayatmn en mthi anlarndan biriydi o.---Sonra neler olduunu anlat bana.---O gnden sonraki yirmi yedi gn, 19 Haziran'dan 16 Temmuz'a
kadar, byleyiciydi. Gnde birka defa telefonda konuuyorduk,
on drt defa da grtk. Uuyor, kayyor, dans ediyordum.-Thelma'nn sesine bir kvraklk gelmiti, ban sekiz yl nceki
bir melodinin ritmiyle sallyordu. Gzlerinin hemen hemen kapal
oluu sabrm fena halde zorluyordu. Kendimi grnmez

hissetmekten hi holanmam.
--Hayatmn doruk noktasyd bu. Daha nce ya da sonra hi o
kadar mutlu olmadm. O zamandan beri olup bitenler onun bana
o zaman verdiklerini asla silemez.---O zamandan beri neler oldu peki?---Onu son defa 16 Temmuz gn len yarmda grdm. ki
gndr ona telefonla ulaamamtm, ben de haber vermeden ofisine
urayverdim. Bir sandvi yiyordu ve yirmi dakika kadar
sonra bir terapi grubunu ynetmesi gerekiyordu. Telefonlarma
neden yant vermediini sorduumda, 'Yaptmz doru deil
ve bunu ikimiz de biliyoruz,' dedi yalnzca.-- Thelma duraklad,
sessizce alyordu.
Bunun doru olmadn kefetmenin tam da zaman diye dndm.
--Devam edebilir misin?---Ona, 'Peki seni gelecek yl ya da be yl iinde arasam?' diye
sordum. 'Benimle grr mydn? Golden Gate Kprs'nde
bir kez daha yryebilir miydik? Seni kucaklamama izin verir
miydin?' Matthew soruma, elimi tutup beni kucana ekerek ve
birka dakika sreyle smsk kucaklayarak yant verdi.---O gnden sonra onu defalarca aradm ve telesekreterine mesajlar
braktm. Balangta beni birka kez arad ama sonra ondan
hi haber alamaz oldum. Beni yaamndan koparp att. Tam
bir suskunlua gmld.-Thelma teye doru dnp pencereden dar bakt. Sesindeki
kvraklk kaybolmutu. Ac, umutsuz bir tonda, daha yava konuuyordu
ama gzyalar kesilmiti. imdi alamaktan ok saldrmaya
ve paralamaya yakn olduunu dndm.
--Nedenini hi anlayamadm - neden byle bitiverdiini. Son
konumalarmzdan birinde gerek yaamlarmza dnmek zorunda
olduumuzu ve yeni biriyle ilikisi olduunu sylemiti.-Matthew'nun yaamndaki yeni kiinin baka bir hastas olduundan
iin iin kukulanyordum.
Thelma bu yeni kiinin bir erkek mi yoksa bir kadn m olduundan
emin deildi. Matthew'nun ecinsel olduundan kukulanyordu:
San Francisco'da ecinsellerin yaad blgelerden birinde
oturuyordu ve zenle taranm by, ocuksu yz ve
Merkr gibi bedeniyle pek ok ecinsel erkekte grlen trden
bir gzellie sahipti. Bu olaslk Thelma'nn aklna birka yl sonra,
ehir dndan gelen bir konuuna evreyi gezdirirken gelmiti;
Castro Caddesi zerindeki bir ecinsel barna ekinerek girip
de on be tane Matthew'nun barda oturduunu grnce hayretler
iinde kalmt - on be tane ince yapl, ekici, dzgn bykl
gen adam.
Matthew'dan birdenbire kopmak Thelma'y ykmt; bunun
nedenini bilmemek ise katlanlr gibi deildi. Srekli onu dnyor,
onunla ilgili uzun bir d kurmadan bir tek saat bile geiremiyordu.
Neden sorusu aklndan kmyordu. Neden onu reddedip
kendinden uzaklatrmt? Neden o zaman? Neden onu grmek
ya da onunla telefonda bile konumak istemiyordu?

Matthew ile temas kurma giriimlerinin tm sonusuz kalnca

Thelma derin bir umutsuzlua kaplmt. Btn gn evde
oturup dalgn dalgn pencereden bakyordu; uyuyamyordu; hareketleri
ve konumas arlamt; hibir ey yapmaya hevesi
kalmamt. Yemek yemez olmu ve ok gemeden depresyonu
psikoterapinin ve antidepresan ilalarn gcn amt. Uykusuzluu
konusunda ayr doktora danp her birinden bir uyku
ilac reetesi alarak ksa srede ldrc bir miktar biriktirmiti.
Union Meydan'nda Matthew'a rastlamasndan tam alt ay
sonra, bir haftalna ehir dnda olan kocas Harry'ye bir veda
notu brakm, onun Dou Kys'ndan iyi geceler demek iin aramasn
beklemi, sonra telefonu ak brakm, tm tabletleri yutmu
ve yatmt.
O gece bir trl uyuyamayan Harry, Thelma'y tekrar aram
ve srekli megul sinyalinden gitgide telaa kaplmt. Komularn
aram, onlar da bo yere Thelma'nn kapsna ve pencerelerine
vurup durmulard. ok gemeden polisi aramlar, eve frtna
gibi dalan polis, Thelma'y lmn eiinde bulmutu.
Thelma'nn yaam ancak cesurca tbbi abalarla kurtarlabilmiti.
Kendine gelir gelmez yapt ilk telefon konumas Matthew'nun
telesekreteriyle olmutu. Ona ortak srlarn saklayacana
sz vermi ve hastaneye gelip kendisini grmesini rica etmiti.
Matthew onu ziyarete gelmi ama yannda yalnzca on be
dakika kalmt ve Thelma'nn dediine gre oradaki varl suskunluundan
da beterdi: Thelma'nn yirmi yedi gnlk aklarna
ilikin her imasndan kanm, srarla resmi ve profesyonel bir
tavr srdrmt. Yalnzca bir kez rolnden kmt: Thelma
ona yaamndaki yeni kiiyle olan ilikisinin nasl gittiini sorduunda,
Matthew, --Bu seni ilgilendirmez!-- demiti terse.
--te o kadar!-- Thelma ilk kez yzn tamamen bana evirdi
ve yazgsna boyun emi, bezgin bir sesle, --Onu bir daha hi
grmedim,-- diye ekledi. --nemli gnlerde ona telefon edip telesekretere
mesajlar brakyorum: doum gnnde, 19 Haziran (ilk
bulumamz), 17 Temmuz (son bulumamz), Noel ve ylbanda.
Her terapist deitiriimde onu arayp haber veriyorum. O beni
hi aramyor.
--Sekiz yldr durmadan onu dnyorum. Sabah saat yedide
onun uyanp uyanmadn merak ediyorum, sekizde yulaf ezmesini
yemekte olduunu hayal ediyorum (yulaf ezmesine baylr,
Nebraska'da bir iftlikte bym). Caddede yrrken. gzlerim
srekli onu aryor. ou kez onu grdm sanp yanllkla
bir yabancya selam veriyorum. Onun hakknda hayallere dalyorum.
O yirmi yedi gn sresince gerekleen her bir bulumamz
kafamda tekrar tekrar yayorum. Zaten hayatmn ou bu hayallerde
geiyor; imdiki zamanda olup bitenler umurumda bile
deil. Hayatm sekiz yl ncesinde yaanyor.-Hayatm sekiz yl ncesinde yaanyor - arpc bir cmle. Onu
gelecekte kullanmak zere depoladm.
--Bana son sekiz yl iinde - intihar giriiminden sonra - grdn
terapileri anlat.---Bu sre boyunca hi terapistsiz kalmadm. Bana bol bol depresyon
ilac verdiler, uyumam salamak dnda pek bir ie yaramayan
ilalar. Bunun dnda pek fazla terapi uygulanmad. Konuma

tedavileri hibir zaman yardmc olmad. Sanrm terapiye

fazla bir ans vermediimi de syleyebilirsiniz, nk Matthew'dan
ve onunla olan maceramdan baka hibir terapiste sz
etmeyerek onu korumaya karar vermitim.---Yani sekiz yllk terapi boyunca Matthew'dan hi sz etmedin!-Kt bir teknik! Acemice bir hata - ne var ki aknlm
gizleyememitim. Yllardr zerinde dnmediim bir sahne kafamda
canlanverdi: Tp Fakltesinde renciyken bir mlakat
dersi alyordum. yi niyetli fakat yksekten atmaya merakl, duyarsz
bir renci (neyse ki sonra ortopedik cerrah oldu) snf arkadalarnn
nnde bir mlakat yrtyor ve hastay konuturmak
iin onun szlerini, genellikle de cmlesinin son szcn
yinelemeyi neren Rogerian tekniini kullanmay deniyordu.
Zorba babasnn iren davranlarn sayp dkmekte olan hasta
son olarak, --Ve i hamburger yer!-- dedi. O ana kadar tarafszln
korumak iin byk bir aba harcam olan mlakat artk
fkesini denetleyemeyerek adeta kkredi: --i hamburger mi?-O yln geri kalan blmnde --i hamburger-- deyimi derslerde
sk sk fsldanp her defasnda snf kahkahaya bomutu.
Tabii ki bu hayali kendime sakladm. --Ama bugn, gelip beni
grmeye ve kendin hakknda drst olmaya karar verdin. Bana
bu karardan sz et.---Sizi soruturdum. Be eski terapistimi arayp terapiye son bir
ans daha tanyacam syledim ve onlara kimi grmem gerektiini
sordum. Sizin adnz listelerin drdnde vard - sizin iyi bir
'son are' terapisti olduunuzu sylediler. Bu sizin lehinizde bir
noktayd.
Ama onlarn sizin eski rencileriniz olduunu da biliyordum,
bu bakmdan biraz daha aratrma yaptm. Ktphaneye
gidip kitaplarnzdan birini dn aldm. ki eyden etkilendim:
fadeniz berrakt - yazdklarnz anlayabiliyordum - ve lmden
aka sz etmeye hazrdnz. Ben de sizinle ak konuacam: Er
ge intihar edeceimden hemen hemen eminim. Buraya, bir zerre
mutlulukla yaamann bir yolunu bulabilmek iin terapide son
bir deneme yapmak zere geldim. Bu olmazsa, lmeme ve aileme
olabildiince az ac verecek bir yol bulmama yardm edeceinizi
umuyorum.-Thelma'ya birlikte alabileceimizi dndm syledim,
ama durumu biraz daha etrafl ele almak ve onun benimle alp
alamayacan saptamasna olanak vermek iin bir danma saati
daha geirmemizi nerdim. Daha bir eyler syleyecektim ki
Thelma saatine bakt ve, --Gryorum ki elli dakikam dolmu,-dedi, --baka hibir ey renmediysem bile terapide sremi amamay
rendim.-Ben bu son szlerinin tonu zerinde dnrken - ne tam
alayc, ne tam cilveli - Thelma ayaa kalkt ve odadan karken
bir sonraki randevumuzu sekreterimle ayarlayacan syledi.
Bu seanstan sonra dnecek epey ey vard. nce Matthew.
Bu adam beni deli ediyordu. Terapistler tarafndan cinsel bakmdan
kullanlarak fena halde incitilmi ok fazla hasta grdm. Bir
hastaya daima zarar verir bu.

Terapistlerin mazeretleri her zaman kendilerine ayrcalk salayan

ve ilerine yarayan bahanelerdir; rnein, terapistin hastann
cinselliini kabul etmesi ve onaylamas gibi.
Pek ok hasta cinsel onaylanmaya gereksinme duyabilir - gze
arpacak kadar irkin, son derece iman olanlar, bedenleri
cerrahi hasarla bozulmu olanlar - ama bunlardan birini onaylayan
bir terapistten sz edildiini henz hi duymadm. Onaylanma
iin seilenler hep ekici kadnlardr. Tabii ki cinsel onaylanmaya
gereksinimi olanlar ve bunu zel yaamlarnda elde edecek
kaynaklardan ya da becerilerden yoksun olanlar bu sulu terapistlerin
kendileridir.
te yandan Matthew biraz gizemli bir durum koyuyordu ortaya.
Thelma'y batan kard (ya da kendisinin batan karlmasna
izin verdii - ayn ey! ) zaman ihtisasn henz tamamlamt
ve otuzuna yakn ya da otuzun biraz stnde olmalyd.
yleyse neden? ekici ve herhalde baarl bir gen adam neden
yllardr ruhsal knt iinde olan, canlln yitirmi, altm iki
yanda bir kadn sesin? Thelma'nn onun ecinsel olduu yolundaki
tahmini zerinde dndm. Belki de en mantkl varsaym,
Matthew'nun baz kiisel psikoseksel sorunlar zerinde alyor
(ya da onlar uyguluyor) olmas ve bunu yapmak iin de
hastasn (hastalarn) kullanmasyd.
Stajyerlerin uzun bir kiisel terapiden gemesi konusunda ite
tam bu nedenle srar ederiz. Ama gnmzde, ksa eitim programlaryla,
daha az gzetimle, staj standartlarnn ve lisans alma
koullarnn gevetilmesiyle, terapistler bunu ou kez reddediyor
ve pek ok hasta terapistin kendi kendisini yeterince tanmayndan
zarar gryor. Sorumsuz profesyonellere merhamet beslemiyorum;
cinsel su ileyen terapistleri mesleki ahlak kurullarna
bildirmeleri iin pek ok hastaya srarda bulunmuumdur. Bir
an iin Matthew konusunda ne gibi bir bavuru hakkm olabileceini
dndm ama onun zaman am yasasnn kapsamna
girmediini tahmin ediyordum. Yine de vermi olduu zarar bilmesini
istiyordum.
Dikkatimi Thelma'ya yneltip Matthew'nun gdlerine ilikin
soruyu imdilik kaydyla bir yana braktm. Ama bu terapi sonulanmadan
nce pek ok kez bu soruyla cebellemek zorunda
kalacaktm ve o srada, Thelma vakasndaki tm bilmeceler arasnda
en eksiksiz biimde zmeye yazgl olduum bilmecenin
Matthew bilmecesi olacan tahmin bile edemezdim.
Thelma'y dardan hi beslenmeden sekiz yl boyunca etkisi
altna alm olan bu ak saplantsnn direngenlii beni hayrete
drmt. Bu saplant tm yaam alann dolduruyordu. Haklyd
gerekten de hayatn sekiz yl ncesinde yayordu. Saplant,
gcnn bir blmn kadnn varoluunun dier alanlarnn
fakirlemesinden alyor olmalyd. nce yaamnn dier
alanlarn zenginletirmesine yardmc olmadan onu bu saplantdan
kurtarmann mmkn olacandan kukuluydum.
Acaba gnlk yaantsndaki ilikilerde ne kadar yaknlk ve
itenlik vard? Bana anlatm olduu kadaryla evliliinde kocasyla
kendisi arasnda pek az yaknlk var gibiydi. Belki de bu saplantnn
ilevi yalnzca yakn bir iliki yaratmak; onu bir bakasna balamakt
- ama gerek bir insana deil bir hayale.

Umut edebileceim en iyi ey onunla aramzda yakn ve anlaml

bir iliki kurmak ve sonra bu ilikiyi, iinde onun saplantsnn
zlecei bir zc olarak kullanmakt. Ama bu kolay olmayacakt.
Terapi konusunda anlattklar tyler rperticiydi. Dnn,
sekiz yl boyunca terapi grmek ve gerek sorundan hi
sz etmemek! Bunu ancak zel tipte bir insan yapabilir; hatr saylr
derecede iki yzlle katlanabilecek bir insan, hayallerinde
yaknla drt elle sarlan ama gerek yaamda ondan kaabilen
bir insan.
Bir sonraki seansta Thelma sze berbat bir hafta geirdiini
syleyerek balad. Terapi onun karsna her zaman bir paradoks
karyordu. --Terapiye gitmem gerektiini biliyorum, terapisiz
yapamyorum. Ama olup bitenleri ne zaman anlatsam ok
mutsuz bir hafta geiriyorum. Terapi seanslar her zaman yalnzca
durgun sular kartryor. Hibir eyi zmyor, her eyi daha
da ktletiriyor.-Bu pek houma gitmemiti. Bunlar gelecek programlarn paralar
myd? Thelma bana neden eninde sonunda terapiyi brakacan
m anlatyordu?
--Bu hafta uzun bir alama nbetinden ibaretti. Matthew aklmdan
hi kmad. Harry ile konuamyorum nk kafamda
yalnzca iki ey var - Matthew ve intihar - ve her iki konu da yasak
blgede.
--Kocama Matthew'dan asla, asla sz etmeyeceim. Yllar nce
ona Matthew'u bir kez tesadfen ksaca grdm sylemitim.
ok fazla konumu olmalym nk daha sonra Harry, Matthew'nun
bir ekilde benim intihar giriimimden sorumlu olduuna
inandn syledi. Gerei renirse Matthew'u ldreceine
inanyorum. Harry Erkek zciler'in onur sloganlaryla doludur
- Erkek zciler, onlardan baka dnd yok zaten - ama yapsnda
iddet vardr. kinci Dnya Sava srasnda bir ngiliz komando
subayyd ve gs gse savata ldrme yntemlerini
retme konusunda uzmanlamt.---Bana Harry'den biraz daha sz etsene.-- Olup bitenleri bilseydi
Harry'nin Matthew'u ldreceini syledii srada Thelma'nn
sesindeki youn heyecandan etkilenmitim.
--Harry ile otuzlu yllarda Avrupa'da profesyonel olarak dans
ederken karlatm. Her zaman iki ey iin yaammdr: sevimek
ve dans etmek. ocuk sahibi olmak iin dans brakmay reddettim
ama otuz bir yl nce ayamn baparmanda gut hastal
balaynca dans brakmak zorunda kaldm - bir balerin iin hi
de iyi bir hastalk deildi bu. Aka gelince, daha genken ok, pek
ok sevgilim oldu. O resmimi grdnz, doru syleyin, gzel deil
miymiim?-- Yantm beklemeden szne devam etti. --Ama ne
zaman ki Harry ile evlendim, ak fasl kapand. Baz erkekler olduysa
da pek az beni sevecek kadar yrekliydi; herkesin
Harry'den d patlyordu. Harry ise yirmi yl nce seksten vazgeti
(bir eylerden vazgemekte ustadr). imdi hemen hemen hi
temasmz yok, galiba onun olduu kadar benim de hatam bu.-Harry'nin bir eylerden vazgemekte usta olmas konusunu
soracaktm ama Thelma son hzla devam ediyordu. Konumak istiyordu
ama hala benimle konuuyor gibi deildi. Benden bir yant

isteme belirtisi gstermiyordu. Baklar baka taraftayd. ounlukla

anlara dalp gitmi gibi havalara bakyordu.
--Dndm ama szn edemediim br ey de intihar.
Er ge bunu yapacam biliyorum, tek kurtulu yolu bu. Ama
Harry'ye bundan hi sz etmiyorum. ntihara kalkmam onu neredeyse
ldryordu. Hafif bir inme geirdi ve gzlerimin nnde
on ya ihtiyarlad. Hastanede, hi beklemezken, canl olarak
uyannca aileme ne yapm olduum konusunda ok dndm.
O zaman ve orada baz kararlar aldm.---Ne gibi kararlar?-- Sormama pek gerek yoktu nk Thelma
zaten bu kararlar aklamak zereydi, ama onunla biraz iletiim
kurmam gerekiyordu. Bol bol bilgi alyordum ama aramzda bir
iliki yoktu. Pekala ayr odalarda da olabilirdik.
--Hibir zaman Harry'yi zebilecek bir ey sylememeye ya da
yapmamaya karar verdim. Ona her eyimi vermeye, her konuda
ona boyun emeye karar verdim. Egzersiz aletleri iin yeni bir
oda m ina etmek istiyor - peki. Meksika'ya tatile mi gitmek istiyor
- peki. Kilise toplantlarna katlp insanlarla tanmak m istiyor
- peki.-Thelma, kilise toplantlarna ilikin soran bakm fark ederek
aklamaya giriti: --Son yldr, er ge intihar edeceimi anladm
andan bu yana, yeni birileriyle tanmak istemedim. Yeni arkadalar,
yalnzca veda edilecek ve ac verilecek daha ok insan demek.-Kendilerini gerekten ldrmeye kalkm pek ok kiiyle altm;
genellikle deneyimleri onlar bir ekilde deitirmi ve yeni
bir olgunlua, yeni bir bilgelie eritirmitir. lmle gerek bir
yzleme ou kez insann o ana kadarki yaamnn hedeflerini
ve yaan biimini gerek bir ciddiyetle sorgulamasna yol aar.
lmcl bir hastalk nedeniyle lmle yzleenler iin de durum
ayndr: kimbilir ka kii feryat etmitir, --Ne yazk, nasl yaanacan
renmek iin imdiye kadar, bedenimin kanserle delik
deik olduu u ana kadar beklemek zorunda kaldm!-- Oysa
Thelma farklyd. lme bu denli yaklaan ama ondan bu kadar
az ey renen birine pek nadir rastlammdr. Ar dozda ila
aldktan sonra yeniden kendine gelince verdii kararlara bakn:
Harry'nin her talebini dnmeden onaylayarak ve kendi istek
ve dncelerini gizleyerek onu mutlu edeceine gerekten inanabilir
miydi? Ve Harry iin, karsnn tm hafta boyunca alayp
kendisiyle hibir ey paylamamasndan daha beter ne olabilirdi?
Bu kadn tepeden trnaa aldan iindeydi.
Kendi kendini aldat zellikle Matthew'dan sz ederken ortaya
kyordu. --Onda kendisiyle temasta bulunan herkesin yreine
dokunan bir yumuaklk vardr. Btn sekreterler onu severdi.
Her birine sevecen bir ey sylerdi, hepsinin ocuklarnn adlarn
bilirdi, haftada drt sabah onlara rekler getirirdi. O yirmi yedi
gn boyunca ne zaman birlikte ktysak, garsonun ya da tezgahtarn
houna gidecek bir eyler sylemeyi hi ihmal etmedi.
Budistlerin meditasyonu hakknda bir ey biliyor musunuz?---A evet, aslnda ben ...-- Ama Thelma cmlemin sonunu beklemedi.
--yleyse 'efkat' meditasyonunu bilirsiniz. O bunu gnde iki
kez yapard ve bana da retmiti. Tam da bu nedenle, yz yl
dnsem bana byle davranaca aklma gelmezdi. Suskunluu

beni mahvediyor. Bazen derin dncelere daldmda, onun

- bana ak olmay reten bu insann - mutlak suskunluktan daha
korkun bir ceza tasarlayabilmesinin mmkn olmayacan
hissediyorum. Bu gnlerde - burada Thelma'nn sesi neredeyse
bir fsltya dnt - giderek daha ok inanyorum ki beni kasten
intihara srklemeye alyor. Bu size lgnca bir dnce
gibi mi geliyor?---lgnca olup olmadn bilmem ama umutsuz ve mthi ac
veren bir dnce gibi geliyor.---Beni intihara srklemeye alyor. Benden temelli kurtulmak
iin. Mmkn olan tek aklama bu!---Oysa byle dnmene karn btn bu yllar boyunca yine
de onu korudun. Neden?---nk, dnyada her eyden ok, Matthew'nun hakkmda iyi
dnmesini istiyorum. Bir tr mutluluk iin tek ansm tehlikeye
atmak istemiyorum!---Ama Thelma, sekiz yl olmu. Sekiz yldr ondan hi haber almadn!---Ama bir ihtimal var - kk bir ihtimal. Yzde iki veya hatta
yzde bir ihtimal bile hi yoktan iyidir. Matthew'nun beni tekrar
sevmesini beklemiyorum, onun yalnzca benim bu gezegenin
zerinde olmam umursamasn istiyorum. ok byk bir istek
deil bu - onunla Golden Gate Park'nda yrrken bir karnca
yuvasna zarar vermemek iin neredeyse bileini burkmutu. Elbette
bu efkatin birazn da bana gnderebilir!-Bu denli tutarszlk, alaya yaklaan bu denli fke bylesine bir
saygyla i ie olsun! Thelma'nn deneyimsel dnyasna yava yava
giriyor ve Matthew hakkndaki abartl deerlendirmelerine
giderek alyor olmakla birlikte bir sonra syledikleri beni gerekten
afallatt.
--Beni ylda bir kez arasa, benimle be dakika olsun konusa
hatrm sorsa, ilgilendiini gsterse, bu bile mutlu olmama yeterdi.
ok ey mi istiyorum?-Bir bakasna bu kadar g atfeden bir kimseye hi rastlamamtm.
Dnn - ylda bir kez be dakikalk bir telefon konumasnn
onu iyiletireceini iddia ediyordu. Acaba iyiletirebilir
miydi? Baka hibir ey sonu vermezse pekala byle bir deneye
kalkabileceimi dndm anmsyorum! Terapide baar
ansnn fazla olmadn teslim ediyordum: Thelma'nn kendi
kendini aldat, psikolojik kafa yapsndan yoksun oluu, i gzleme
kar direnci, intihar eilimi - hepsi --Dikkatli ol!-- iaretini
veriyordu.
te yandan, Thelma'nn sorunu beni bylemiti. Yaamnn
sekiz ylna hkmetmi olan bu ak saplants - baka ne denebilirdi? gl ve inatyd. Ancak, saplantnn kkleri olaanst
gevrek ve krlgan grnyordu. Biraz aba, biraz ustalk, bu yabani
otu kknden skp atmaya yetmeliydi. Ama sonra? Saplantnn
altnda ne bulacaktm? nsan deneyiminin, bynn gizledii
acmasz gerekleriyle mi karlaacaktm? Belki o zaman
akn ilevi hakknda gerekten bir eyler renebilirdim. Tbbi
aratrmaclar, on dokuzuncu yzyldaki tbbi aratrmalarn ilk

dneminde, bir endokrin organnn amacn anlamak iin en iyi

yolun organ karmak ve laboratuvar hayvannn bunu izleyen
dnemde gsterdii fizyolojik deiimleri gzlemek olduunu
kefetmilerdi. Kurduum paralelin acmaszl tylerimi rpertmekle
birlikte, merak etmekten kendimi alamyordum: Ayn
prensip burada da geerli olamaz myd? imdiye kadar belliydi ki
Thelma'nn Matthew'a olan ak gerekte baka bir eydi - belki
bir ka, yalanma ve yalnzla kar bir kalkan. Bunun iinde
Matthew'dan pek az ey vard, ne de - eer ak sevecen, verici,
ihtiyatan bamsz bir ilikiyse - pek fazla ak vard.
Hastaln gidiatna ilikin dier belirtiler de dikkatimi ekmeye
abalyordu, ama onlar grmezlikten gelmeyi tercih ettim.
rnein, Thelma'nn yirmi yllk psikiyatrik tedavisi zerinde daha
ciddi bir biimde durabilirdim! Ben Johns Hopkins Psikiyatri
Klinii'nde renciyken orada alanlarn mzminlie ilikin
pek ok --arka oda-- gstergesi vard. Bunlarn en saygszca olan
arlk gstergesiydi: hastann klinik dosyas ne kadar arsa, durumu
da o kadar ar, olas sonular da o kadar ktyd. Yetmilik
Thelma'nn dosyas en az be kilo ekerdi ve hi kimse, kesinlikle
hi kimse, psikoterapi tavsiye etmezdi.
O zamanki ruh durumuma dnp baktm zaman bu kayglar
uygun bahanelerle safd braktm fark ediyorum.
Yirmi yllk terapi mi? Eh, Thelma'nn ketumluu nedeniyle
son sekiz yl terapi saylamaz. Hasta temel sorunlar gizlerse hibir
terapinin ans yoktur.
Ya Matthew'dan nceki on yllk terapi? Eh, bu da ok uzun
bir sre nceydi! Hem terapistlerin ou gen stajyerlerdi. Elbette
ben ona daha ok ey verebilirdim. Thelma ve Harry, snrl
maddi olanaklaryla, renci terapistler dnda hi kimseye gidebilecek
durumda deildiler. Oysa u ralar bana bir aratrma
kurumu tarafndan yallarn psikoterapisi zerinde almam
iin fon salanmt ve bu durumda Thelma'y asgari bir cret
karlnda terapiye alabilecektim. Kukusuz bu onun deneyimli
bir psikiyatrdan terapi grmesi iin karsna kan bulunmaz bir
frsatt.
Benim Thelma'nn tedavisini stlenmemin gerek nedenleri
ise bakayd: nce, ayn anda hem derin kkl hem de korunmasz,
yaralanmaya ak durumda olan bir ak saplantsyla karlamak
beni bylemiti ve kimse beni bunu eeleyip incelemekten
caydramazd; ikinci olarak, u anda --hubris-- (Ar gurur) olarak
niteleyebileceim bir derdim vard - her hastaya yardm edebileceime,
hi kimsenin benim becerilerimin tesinde olmadna inanyordum.
Sokrat'tan nce hubris, --tanrsal yasaya itaatsizlik-- olarak
tanmlanmt; tabii ki ben tanrsal yasaya deil doal yasaya,
kendi meslek alanmda olaylarn akn yneten yasalara
kar kyordum. Sanrm o srada, Thelma'yla iim bitmeden
nce, --hubris-- iin hesap vermeye arlacam iime domutu.
kinci saatimizin sonunda, Thelma'yla bir tedavi szlemesi
zerinde konutum. Thelma uzun vadeli bir tedavi balantsna
girmek istemediini aka belirtmiti; zaten ben de alt ay iinde
ona yardm edip edemeyeceimi anlamam gerektiini dnyordum.
Bylece alt ay sreyle haftada bir kez bulumak (eer
gerekli grrsek bir alt ay daha uzatmak) zere anlatk. Onun
ykmll seanslara dzenli olarak gelmek ve bir psikoterapi

aratrma projesine katlmakt. Bu da bir aratrma mlakatna

girmesini ve biri terapinin balangcnda, dieri bitiminden alt
ay sonra olmak zere iki kez uygulanacak, sonular lmeye ynelik
bir dizi psikolojik test almasn gerektiriyordu.
Terapinin kukusuz sarsntlara yol aacan ona anlatmaya
zen gsterdim ve sonuna kadar dayanmaya sz vermesini salamaya
altm.
--Thelma, Matthew hakknda srekli dnceye daln - buna
ksaca saplant diyelim ...---O yirmi yedi gn byk bir armaand,-- dedi hrnlaarak.
--br terapistlere o gnlerden sz etmememin nedenlerinden biri
de bu - onlarn bir hastalk olarak grlmesini istemiyorum.---Hayr, Thelma, ben sekiz yl ncesinden sz etmiyorum. Ben
bu andan ve kafanda srekli gemii tekrarladn iin nasl hayatn
yaayamadndan sz ediyorum. Kendine ikence etmekten
vazgemek istediin iin beni grmeye geldiini sanyordum.-Thelma iini ekti, gzlerini kapad ve ban sallad. Bana istedii
uyary yapmt, imdi de koltuunda arkasna yasland.
--unu demek istiyordum ki, bu saplant - saplant seni rahatsz
ediyorsa daha iyi bir kelime bulalm ...---Hayr, nemi yok. imdi ne sylediinizi anlyorum.---Bu saplant sekiz yl boyunca zihninin merkezine yerlemi.
Onu yerinden oynatmak g olacak. Senin baz inanlarn sorgulamam
gerekecek, bu bakmdan terapi stresli olabilir. Benimle
birlikte bu ii srdrmen iin senden sz almaya ihtiyacm var.---Tamam. Bir karar verdiim zaman asla geri dnmem.---Bir de, Thelma, tepemde bir intihar tehdidiyle iyi alamam.
nmzdeki alt ay boyunca kendine bedensel zarar verecek hibir
ey yapmayacan konusunda senden ciddi bir sz istiyorum.
Kendini snrda hissedersen beni ara. Bana ne zaman telefon etsen
sana yardma hazr olacam. Ama kk de olsa herhangi
bir giriimde bulunursan, szlememiz bozulur ve seninle almaya
devam edemem. Genellikle bunu bir kada yazar ve imza
isterim, ama senin kararlarna daima sadk kalma yolundaki iddiana
sayg duyuyorum.-Thelma'nn ban olumsuz anlamda sallamas beni artmt.
--Byle bir sz vermeme imkan yok. Bazen tek kar yolun o olduunu
bildiim bir ruh hali iinde oluyorum. Bu seenei safd
brakamam.---Yalnzca nmzdeki alt aydan sz ediyorum. Daha uzun
bir taahht istemiyorum, ama bu da olmadan balamayacam.
Bu konuda biraz daha dnmek ister misin, Thelma, gelecek
haftaya bir randevu ayarlayalm m?-Thelma derhal uzlama havasna girdi. Galiba benim bu kadar
kesin bir tavr almam beklemiyordu. Hi belli etmediyse de, sanrm
rahatlamt.

--Bir hafta daha bekleyemem. imdi bir karar vermemizi ve hemen

terapiye balamamz istiyorum. Elimden geleni yapmay
kabul ediyorum.---Elimden geleni-- - Bunun yeterli olmadn hissediyordum
ama bu kadar abuk bir denetim mcadelesine girmeye de ekiniyordum.
Bu durumda hibir ey sylemeden yalnzca kalarm
kaldrdm.
Bir ya da bir buuk dakika (terapide uzun bir sessizlik) sonra,
Thelma ayaa kalkt, bana elini uzatt ve --Sz veriyorum,-- dedi.
Ertesi hafta almamza baladk. Dikkatimi konuyla ilgili ve
u andaki sorunlar zerinde younlatrmaya karar vermitim.
Thelma'nn gelime yllarn aratrmak iin yeterince zaman
(yirmi yllk terapi!) olmutu; dikkatimi zerinde younlatrmak
isteyeceim son ey altm yl ncesine uzanan olaylard.
Thelma terapi konusunda elikili duygular iindeydi: terapiyi
tek umudu olarak grmekle birlikte hi doyurucu bir seans geirmiyordu.
lk on hafta boyunca renmitim ki, eer Matthew'a
kar duygularn analiz edersek saplants ona bir hafta boyunca
azap veriyordu. te yandan, eer baka konular, hatta Harry ile
ilikisi gibi nemli konular ele alrsak, daha nemli olan Matthew
sorununu ihmal ettiimiz iin seans bir zaman kayb olarak
gryordu.
Onun honutsuzluunun sonucu olarak, birlikte geirdiimiz
sreler beni de tatmin etmez olmutu. Thelma'yla yaptm almadan
hibir kiisel dl beklememeyi renmitim. Onunla
birlikte olmaktan hi zevk almyordum ve daha nc ya da
drdnc seansta, bu terapiden herhangi bir doyum alabileceksem
bunun zihinsel dzeyde kalmak zorunda olacan fark etmitim.
Birlikte geirdiimiz zamann ou Matthew'a hasrediliyordu.
Thelma'ya kurduu hayallerin ayrntl ieriini soruyordum, o
da bunlardan sz etmekten holanyor gibiydi. Dncelerinde
ok tekrar vard: ou o yirmi yedi gn boyunca gerekleen herhangi
bir bulumann olduka aslna yakn bir yinelemesiydi. En
sk yinelenen de ilk bulumalaryd - Union Meydan'ndaki karlama,
St. Francis'de iilen kahve, Fisherman's Wharf'a yry,
Scoma'nn restoranndan krfezin grn, arabayla Matthew'nun
--kulbesine-- gidiin heyecan; ama ou kez, Thelma
yalnzca onun sevgi dolu telefon konumalarndan birini dnyordu.
Bu dncelerde seksin rol nemsizdi: Thelma nadiren bir
cinsel uyarlma yayordu. Zaten Matthew ile geirdii yirmi yedi
gn boyunca hatr saylr miktarda cinsel okamaya karn
yalnzca bir defa, o da ilk akam, cinsel ilikide bulunmulard.
ki defa daha ilikide bulunmaya kalkmlard ama Matthew iktidarszd.
Matthew'nun davran konusundaki tahminimin, yani
Thelma'y (ve belki baka talihsiz hastalar da) kullanmasna
yol aan nemli psikoseksel sorunlar oluunun doruluuna
giderek daha ok inanyordum.
O kadar ok sayda verimli yol vard ki bir tanesini seip onun
zerinde younlamak gt. Ama nce saplantnn kknden
sklp atlmasnn art olduunu Thelma'y tatmin edecek biimde
kabul ettirmek gerekiyordu. nk bir ak saplants, benim
kendi yaammdan da bildiim gibi, iyisiyle ktsyle yeni

deneyimleri engelleyerek yaamn gerekliini emip tketir. Gerekten

de terapi konusundaki kkl inanlarmdan ou ve psikolojik
ilgimin en youn olduu alanlar kendi kiisel deneyimlerimden
kaynaklanmtr. Nietszche bir filozofun dnce sisteminin
daima kendi otobiyografisinden doduunu ne srer ve ben
de bunun tm terapistler iin - hatta dnce zerinde dnen
herkes iin - geerli olduuna inanyorum.
Thelma'yla karlamamdan iki yl kadar nce, bir kongrede
rastladm bir kadn sonradan aklm, dncelerimi, dlerimi
igal etmiti. Onun hayali kafamda ynetimi ele alm ve onu yerinden
oynatma yolundaki tm abalarma meydan okumutu.
Ama bir sre iin bunun bir sakncas yoktu: bu saplantdan holanyor
ve tekrar tekrar onun tadna varyordum. Birka hafta
sonra ailemle birlikte bir haftalk bir tatil iin gzel bir Karayib
adasna gittik. Ancak birka gn getikten sonra gezideki her eyi
kardm fark ettim - kumsaln gzelliini, egzotik ve bereketli
bitki rtsn, ve hatta dalmann ve sualt dnyasna girmenin
heyecann. Tm bu zengin gereklik benim saplantm tarafndan
silinip atlmt. Orada deildim ben. Kendi beynimin iinde hapsolmu,
hep ayn ve artk anlamn yitirmi hayalleri tekrar tekrar
izliyordum. Kendimden bezmi ve kaygl bir halde terapiye (bir
kez daha) girdim ve birka zorlu aydan sonra aklma tekrar sahip
karak yaamm cereyan ettii gibi yaamann heyecanna dnebildim.
(lgin bir ey: terapistim sonunda yakn bir dostum oldu
ve bana yllar sonra, beni tedavi ettii srada kendisinin de; bir
bakasna ak olan gzel bir talyan kadna tutkun olduunu anlatt.
te byle, saplantsal akn dngs hastadan terapiste ve
terapistten baka bir hastaya, srer gider.)
Bu durumda, Thelma'yla almamda saplantsnn hayatn
nasl bozduunu vurguluyor ve kendisinin daha nce sylemi
olduu, hayatn sekiz yl ncesinde yayor olduu grn sk
sk yineliyordum. Elbette yaamaktan nefret edecekti! Hayat,
yalnzca o oktan geip gitmi olan yirmi yedi gnn ansyla havalanan
penceresiz, havasz bir hcrede boulmaktayd.
Ama Thelma bu tezi - imdi dnyorum da hakl bir nedenle hibir zaman ikna edici bulmad. Kendi deneyimimden
genelleme yaparak yanlgya dm, yaamnn yalnzca bu saplant
nedeniyle Thelma'nn tadna varamad bir zenginlie sahip
olduunu varsaymtm. Thelma, o srada aka sylememekle
birlikte, saplantsnn kendi yaam deneyiminden ok daha
fazla canllk ierdiini hissediyordu. (Daha sonra, yine ok az
sonu alarak, bu formln tersini aratracaktk - yani bu saplantya
ilk nce yaamnn fakirlii nedeniyle sarlm olmasn.)
Yaklak altnc seansa geldiimizde onu yeterince yormutum
ve - sanrm benim suyuma gitmek iin - saplantsnn yok
edilmesi gereken bir dman olduunu kabul etmiti. Nice seans
srf bu saplanty irdeleyerek geirmitik. Bana yle geliyordu ki
bu saplantnn Thelma zerindeki etkisi onun Matthew'a vermi
olduu gten kaynaklanyordu. Biz bu gc azaltana dek hibir
ey yaplamazd.
--Thelma, nemli olan tek eyin Matthew'nun senin hakknda
iyi dnmesi olduuna ilikin u duygun var ya, onun hakknda
bildiin her eyi anlat bana.---Bunu kelimelere dkmek zor. Onun benden nefret etmesi dncesine

katlanamyorum. Benim hakkmda her eyi bilen tek insan

o. Ve her eyi bilmesine karn beni hala sevebilmesi benim
iin ok ey ifade ediyordu.-te tam da bu nedenle terapistlerin hastalaryla duygusal ilikilere
girmemesi gerektiini dnyordum. Ayrcalkl rolleri,
derin duygulara ve gizli bilgilere eriebilmeleri nedeniyle onlarn
tepkilerine her zaman doaln tesinde anlamlar yklenir. Terapistleri
gerekte olduklar gibi grmek hastalar iin hemen hemen
olanakszdr. Matthew'a kar fkem byyordu.
--Ama Thelma, o yalnzca bir insan. Onu sekiz yldr grmemisin.
Senin hakknda yle ya da byle dnm ne fark eder?---Nedenini anlatamam. Sama olduunu biliyorum ama btn
ruhumla hissediyorum ki o benim hakkmda iyi eyler dnseydi
ben iyi olurdum, mutlu olurdum.-Bu dnce, temeldeki bu yanl inan, dmann ta kendisiydi.
Onu yerinden oynatmam gerekiyordu. Hararetli bir itirazda
bulundum.
--Sen sensin, kendi varln var, bir andan brne, bir gnden
bir sonrakine hep ayn insan olmay srdryorsun. Temelde
senin varln yabanc bir beyinde oluan gelip geici dncelerden,
elektromanyetik dalgacklardan etkilenmiyor. Bunu
grmeye al. Matthew'nun sahip olduu btn bu gc, onun
her zerresini, ona sen veriyorsun!---Onun tarafndan hor grlme dncesi beni hasta ediyor.---Baka bir insann, hi grmediin, belki senin varlnn farknda
bile olmayan, kendi hayat mcadelesi iinde yuvarlanp giden
bir insann beyninde olup bitenler senin kim olduunu deitirmez ki.---A, ama o benim varlmn pekala da farknda. Telesekreterine
bir sr mesaj brakyorum. Geen hafta sizi grmekte olduumu
bildirmek iin bir mesaj braktm. Sanrm sizinle onun
hakknda konutuumu bilmesi gerekir. Yllardr ne zaman terapist
deitirsem hep onu arayp haber verdim.---Ama btn bu terapistlere ondan sz etmediini sanyordum.---Etmedim. Ona bu konuda, o bunu hibir zaman istemedii
halde sz vermitim, bu sz de tuttum - imdiye kadar. Btn
bu yllar boyunca onun hakknda hi konumadm halde yine
de hangi terapiste gittiimi bilmesi gerektiini dnyordum.
Pek ou onun okulundand. Hatta arkadalar bile olabilirlerdi.-Matthew'a beslediim kin nedeniyle Thelma'nn szleri bende
honutsuzluk yaratmamt. Tersine, yllardr Thelma'nn grnrde
kayg ykl mesajlarn teybinden dinlerken yaad bozgunu
hayal etmek beni elendiriyordu. Matthew'a bir kar darbe
indirme yolundaki fikirlerimden vazgemeye balyordum. Bu
hanm onu nasl cezalandracan biliyordu ve bu ite benim yardmma
hi ihtiyac yoktu.
--Fakat Thelma, daha nce sylediklerime dn. Bunu kendi
kendine yaptn gremiyor musun? Onun dnceleri senin nasl
bir insan olduunu gerekten deitiremez. Onun seni etkilemesine

sen izin veriyorsun. O da senin ya da benim gibi bir insan

yalnzca. Eer sen hi grmediin bir insan hakknda olumsuz
eyler dnrsen, senin dncelerin - beyninde dolaan ve yalnzca
senin tarafndan bilinen zihinsel grntler - o insan etkiler
mi? Bu olsa olsa by yoluyla olur! Kendi gcn neden
Matthew'a teslim ediyorsun? O da herkes gibi bir insan, yaamaya
abalyor, bir gn yalanacak, yellenecek, lecek.-Thelma'dan hi yant yoktu. Risk paym ykselttim.
--Daha nce bir insann seni daha fazla yaralayabilecek bir
davran kolay kolay tasarlayamayacan sylemitin. Seni belki
de intihara srklemeye altn dnmtn. Senin saln,
mutluluun onu ilgilendirmiyor. yleyse onu bu denli yceltmenin
ne anlam var? Hayatta hibir eyin onun senin hakknda iyi
dnmesinden daha nemli olmadna inanmann anlam ne?---Aslnda beni intihara srklemeye altna inanmyorum.
Bu yalnzca zaman zaman gelen bir dnce. Matthew'a ilikin
duygularmda ileri geri hzl deimeler oluyor. ou zaman
nemli olan onun benim iin iyi eyler dilemesi.---Peki ama onun dilei neden bu kadar nemli? Sen onu insanst
bir konuma ykseltmisin. Oysa zellikle sorunlu bir insana
benziyor. Sen kendin de onun nemli cinsel sorunlarndan sz
ediyorsun. u drstlk konusuna, onun ahlak ilkelerine bir bak.
Yardm amac tayan her meslein temel kuraln inemi durumda.
Sana verdii acya bak. Hastasnn karlarna en uygun
biimde hareket etmeye yeminli profesyonel bir terapistin herhangi
bir insan onun seni incittii gibi incitmesinin dpedz
yanl olduunu ikimiz de biliyoruz.-Ama sylediklerim bir kulandan girip brnden kyordu.
--O ancak profesyonelce davranmaya balad, resmi bir role
dnd zaman beni incitti. Biz yalnzca iki ak insanken, bana
dnyann en deerli armaann verdi.-Fazlasyla sinir bozucu bir durumdu bu. Besbelli ki Thelma
iinde bulunduu g durumdan kendisi sorumluydu. Besbelli ki
Matthew'nun onun zerinde gerek bir gc olmas bir hayal
rnyd. Besbelli ki Thelma ona bu gc, kendi zgrln ve
kendi yaamn kurma sorumluluunu yadsma abas iinde
vermiti. zgrln Matthew'dan geri almay istemek yle
dursun, boyun emek iin kar konulmaz bir arzu duyuyordu.
Tabii bandan beri biliyordum ki salt tartmann gc bir deiim
yaratabilecek kadar derinlere nfuz edemeyecekti. Bu hemen
hemen hi olmaz. Ben terapideyken benim iin de hi olmad.
nsan ancak bir igry kemiklerinde hissettii zaman ona sahip
olur. Ancak o zaman insan o igryle hareket edip deiebilir.
Gnmzn popler psikologlar srekli --sorumluluk almaktan-sz ederler, ama bu yalnzca lafta kalr: insann kendi yaam
plann yalnz ve yalnz kendisinin yapabilecei igrsne sahip
olmak olaanst zor, hatta dehet vericidir. Bu bakmdan, terapide
sorun daima insann kendisi hakkndaki bir gerei akl dzeyinde
etkisiz biimde kavramasndan, o gerei duygusal dzeyde
yaamasna nasl geileceidir. Terapi ancak derin duygular
seferber edebildii zaman deiim iin gl bir etken haline gelir.
Thelma'yla terapimde de sorun gszlkt. G retme abalarm

utanlacak kadar incelikten yoksundu ve genellikle el

yordamyla aratrmak, Thelma'nn bann etini yemek ve saplantsnn
evresinde tekrar tekrar dolanp ona vurmaya almaktan oluuyordu.
Byle kritik noktalarda, genellikle doru kabul edilen bir gre
bal olmann getirdii kesinlii nasl da zlerim! Psikoterapi
alanndaki ideolojik ekollerin en geni fikirlisi olan psikanaliz,
gerekli teknik ilemler hakknda daima yle gl kanaatler ortaya
koyar ki, gerekten analistler her eyden benim hibir eyden olamadm
kadar emin grnrler. Psikoterapi almalarmda ne
yaptm tam olarak bildiimi bir kez olsun hissetmek - rnein,
terapi srecinin belli evrelerini uygun bir sra izleyerek itaatkar
bir biimde ayor olduumu bilmek - ne kadar rahatlatc olurdu!
Ama elbette bu bir hayalden ibaret. Eer karmak metafizik
yaplaryla ideolojik okullar hastalara biraz olsun yardmc
olabiliyorlarsa, baarlarnn nedeni hastann deil terapistin
kayglarn yattrmalar (ve bylece terapistin terapi srecinde yaanan
kaygyla yzlemesine olanak vermeleridir). Terapist bilmemenin
neden olduu kaygya ne kadar katlanabiliyorsa, belli ideolojilere
sarlma ihtiyac da o kadar azalr. Bir ideolojinin - herhangi
bir ideolojinin - yaratc yeleri eninde sonunda bal olduklar
sistemi aarlar.
Her durumu daima denetim altnda tutabilen, her eyi bilen
bir terapistin insana gven veren bir yan olsa da, el yordamyla
aratrp duran, g veren bir bulguya rastlayana dek hastayla
birlikte bata ka yrmeye hazr bir terapistin de etkileyici bir
cazibesi olabilir. Fakat heyhat, Thelma'nn bu vaka sona ermeden
bana retecei gibi, hatr saylr miktarda harikulade terapi bir
hastann zerinde ziyan olup gidebilir de!
G ararken snrlar zorluyordum. Thelma'y sarsp artmaya
alyordum.
--Bir an iin farzedelim ki Matthew ld! Bu seni serbest brakr
myd?---Bunu hayal etmeyi denedim. Onun lm olduunu dnnce
byk bir keder kyor iime. Bombo bir dnyada yaadm
hissediyorum. Bunun tesini hi dnemiyorum.---Kendini bundan nasl kurtarabilirsin? Nasl serbest kalabilirsin?
Seni Matthew serbest brakabilir mi? Onun seni serbest brakmasna
ilikin bir konuma hayal ettin mi hi?-Thelma bu soruya glmsedi. Bana, daha byk bir sayg tadn
sandm bir ifadeyle bakt - sanki akln okuma yeteneimden
etkilenmi gibiydi. Besbelli nemli bir fanteziye dokunmutum.
--Sk sk, ok sk.---Benimle payla onu. Nasl oluyordu?-Rol yapma ya da sandalyeleri deitirme yntemlerini pek
kullanmam, ama imdi bunun tam yeri gelmi gibi grnyordu.
--Bunu rol yaparak oynamay deneyelim. br koltua geip
Matthew roln oynar ve bu koltukta oturan Thelma'yla konuur
musun?--

Thelma daha nce nerdiim her eye kar km olduu

iin onu ikna etmek zere syleyeceklerimi hazrlyordum ki, hararetle
kabul ederek beni artt. Belki yirmi yllk terapisi sresince,
bu teknikleri kullanan Gestalt terapistleriyle almt; belki
de sahne deneyiminin da vuran ltsyd bu. Koltuundan
adeta srayarak kalkt, genzini temizledi, pantomim hareketleriyle
bir kravat takp bir ceket ilikler gibi yapt, melek gibi bir glmseme
ve ho bir biimde abartlm iyiliksever bir yce gnlllk
ifadesi taknd, yine genzini temizledi, br koltua oturdu
ve Matthew oldu.
--Thelma, seni terapide birlikte yaptmz almadan olumlu
duygularla anmsayarak ve seninle arkada kalmay isteyerek
geldim. Seninle alveriimizden zevk almtm. Senin boktan
alkanlklarn hakknda akalamaktan zevk almtm. Hep doruyu
sylyordum. Sana sylediim eylerin her birini gerekten
kastederek syledim. Sonra sana sylememeyi tercih ettiim ve
fikrimi deitirmeme yol aan bir olay oldu. Senin yaptn bir
ey deildi - senin naho bir tarafn yoktu, ama kalc bir iliki
kurmaya yeterli eylere de sahip deildik. Olan u ki, bir kadn,
Sonia ...-Burada Thelma bir an iin rolnden kt ve yksek bir sahne
fsltsyla konutu: --Dr. Yalom, dansettiim dnemde Sonia benim
sahne admd.-Yeniden Matthew olup konumasna devam etti. --Bu kadn,
Sonia, ortaya kt ve ben onunla birlikte bir yaamn benim iin
en uygun yol olacan fark ettim. Senden uzak durmaya altm,
beni aramaktan vazgemeni sylemeye altm, ve - drst
olacam - bunu yapmaman beni sinirlendirdi. ntihar giriiminden
sonra, syleyeceklerime ok dikkat etmem gerektiini anladm
ve ite bu nedenle ok uzaklatm. Bir psikiyatra gittim ve tam
sessizlii o tavsiye etti. Sen benim bir arkadam olman ok isteyeceim
birisin ama bunu aktan aa yapmaya imkan yok. Senin
Harry'n var, benim de Sonia'm.-Thelma sustu ve koltuuna gmld. Omuzlar kt, iyiliksever
glmsemesi kayboldu ve bitmi tkenmi bir halde yeniden
Thelma oldu.
Birlikte sessizce oturduk. Thelma'nn, Matthew'nun azndan
syledii szleri dnnce bunlarn ekiciliini ve bu sahneyi
hayalinde kukusuz ok sk yinelemesinin nedenini kolayca
anlayabiliyordum: bu szler onun kendi gereini doruluyor, Matthew'u
herhangi bir sorumluluktan kurtaryor (ne de olsa ona sessiz
kalmasn psikiyatr tavsiye etmiti) ve Thelma'nn kendisinde
bir gariplik ya da Matthew ile ilikilerinde bir aykrlk olmadn
da doruluyordu; sorun yalnzca Matthew'nun bir bakasna
kar daha byk bir ykmll olmasyd. br kadnn Sonia,
yani kendi genlii olmas, Thelma'nn ya hakkndaki duygularn
gzden geirmek iin daha ok zaman harcamam gerektiini
akla getiriyordu.
Serbest brakma fikri beni bylemiti. Matthew'nun azndan
kacak bu szler Thelma'y gerekten serbest brakr myd? O anda
ihtisasmn ilk ylnda bir hastayla aramda geen bir olay aklmda
imek gibi akt (bu ilk klinik deneyimler insann mesleki ocukluunun
izleri gibi akldan hi kmaz). Paranoyak olan bu hasta,
benim Dr. Yalom deil bir FBI ajan olduumu iddia ediyor ve

kimliimi kantlamam istiyordu. Bir sonraki seansta kimlik belgemi,

src ehliyetimi ve pasaportumu safa gsterdiim zaman,
kendisinin haklln kantlam olduumu bildirdi: sahte
belgeler ancak FBI balantlaryla bu kadar abuk temin edebilirdi.
Bir sistem snr tanmadan geniliyorsa insann onun tarafndan
kuatlmamas sz konusu olamaz.
Thelma bir paranoyak deildi elbette, ama onun da kendisini
serbest brakmaya ynelik szleri, Matthew'dan gelseler bile,
sonsuza dek daha fazla kant ve gvence talebinde bulunarak etkisiz
brakp brakmayacan merak ediyordum dorusu. Yine
de, geriye dnp bu vakaya baktm zaman, Matthew'u da terapi
srecine katp katmamay ciddi olarak ilk kez bu anda dnmeye
baladm sanyorum - Thelma'nn idealletirdii Matthew'u
deil, gerek hayattaki etten kemikten Matthew'u.
--Oynadn rol konusunda ne hissediyorsun, Thelma? inde
neleri kprdatt?---Kendimi bir budala gibi hissediyorum! Benim yamdaki birinin
byme anda aptal bir gen gibi davranmas ok gln!---Bu sylediinde bana ynelik bir soru mu var? Benim senin
hakknda yle hissettiimi mi dnyorsun?---Drst olmak gerekirse, bu onun hakknda terapistlerle ya
da bakalaryla konumamamn bir dier (Matthew'a verdiim
szn yan sra) nedeni. Bunun ocuka bir tutku ya da transferans
(Unutulmu ya da bastrlm deneyimlere ilikin duygularn baka
bir nesneye, genellikle psikanaliste, aktarlarak yeniden yaanmas
(aktarm). (. N.)) olduunu syleyeceklerini biliyorum. 'Herkes
terapistine ak olur' - duyar gibiyim bunu. Ya da ona, ey
diyecekler - terapistin hastaya bir ey aktarmasna ne denir?---Kontr-transferans.-- (Kar aktanm. (. N.))
--Evet, kontr-transferans. Hatta siz de geen hafta Matthew'nun
kiisel sorunlarn benimle terapisinde 'halletmesinden'
sz ederken bunu ima etmitiniz. Ak szl olacam (sizin bana
terapide olmam sylediiniz gibi): bu beni sinirlendiriyor. Sanki
benim hi nemim yokmu gibi, sanki onun annesiyle oynad
bir oyunda ben masum bir seyirciymiim gibi.-Dilimi tuttum. Haklyd; bunlar tam da benim dncelerimdi.
Sen ve Matthew, ikiniz de --masum seyirciler--siniz. Her biriniz
aslnda dieriyle deil onun bir hayaliyle iliki kuruyordunuz.
Sen Matthew'a deil, onun senin iin temsil ettii kiiye ak
oldun: seni her eyinle kaytsz artsz sevecek birine; kendini tmyle
senin mutluluuna, rahatna ve gelimene adam birine;
yalanman hkmsz klp seni gen, gzel Sonia olarak sevecek
birine; sana bamsz olmann acsndan kurtulma frsat veren ve
kiilerin kendi kendilerini dnmedikleri bir birliin mutluluunu
sunan birine. --Ak-- olmu olabilirsin, ama kesin olan u ki
sen Matthew'u sevmedin; Matthew'u hi tanmadn.
Ya Matthew? O kimi ya da neyi seviyordu? Henz bilmiyordum,
ama --ak-- olduunu da, seviyor olduunu da sanmyordum.
O seni sevmiyordu, Thelma, seni kullanyordu. Thelma'ya,
etten kemikten Thelma'ya gerek bir ilgi duymuyordu! Annesiyle
oynad oyun hakkndaki dncen belki de fena bir tahmin saylmazd.

Thelma, sanki aklmdan geenleri okuyormu gibi, enesini

kaldrp szlerini byk bir dinleyici kitlesine yneltircesine devam
etti. --nsanlar bizim aslnda birbirimizi sevmemi olduumuzu
dndklerinde, bu bizim yaadmz ak kltyor.
Derinliini alp gtryor - onu bir hi haline getiriyor. Bu ak
gerekti, hala da yle. Hibir zaman, hibir ey benim iin daha gerek
olmad. O yirmi yedi gn hayatmn en yksek noktasyd. O yirmi
yedi gn cennetin ta kendisiydi, o gnleri tekrar yaamak iin
her eyimi verirdim!-Gl bir hanmefendi diye dndm. izgiyi etkili bir biimde
ekmiti: --Hayatmn en yksek noktasn elimden alma.
Bama gelen tek gerek eyi elimden alma.-- Bunu herhangi bir
kimseye yapmaya kimin yrei dayanabilirdi, hele de ruhsal knt
iinde olan, intihar eilimi tayan, yetmi yanda bir kadna?
Ama byle bir antaj sineye ekmeye hi niyetim yoktu. Ona
u anda boyun emek beni tamamen etkisiz klacakt. Bu bakmdan
heyecansz bir tonda devam ettim. --Bana o olaanst mutluluk
duygusunu anlat, anmsadn her eyi.---Bedenimin dna km gibiydim. Hi arlm yoktu. Sanki
ben orada deildim, ya da en azndan ac veren ve beni aaya
doru eken param yoktu. Artk kendimi dnmyor, kendim
iin kayglanmyordum. Ben, biz olmutum.-Yalnz ben'in cokuyla eriyip biz'e dnmesi. Bunu ne ok
duymutum! Eksiksiz mutluluun her biiminin - romantik, cinsel,
politik, dini, mistik - ortak paydasdr bu. Herkes bu mutlu
birlemeyi ister ve ona kucak aar. Ama Thelma'nn durumu
farklyd: onu yalnzca istemiyordu, bir tehlikeden kaabilmek iin
ona sahip olmas gerekiyordu.
--Bu bana Matthew ile seks hakknda anlattklarna uyuyor
- onun senin iinde olmasnn nemli olmayna. nemli olan
onun sana balanmas ya da hatta seninle kaynamasyd.---Doru. Cinsel iliki konusunu fazla abarttnz sylediimde
bunu demek istiyordum. Seksin kendisi ok nemli bir rol oynamyordu.---Bu senin iki hafta nce grdn d anlamamza yardmc
olabilir.-ki hafta nce Thelma kayg ykl bir d grmt; bu onun
tm terapi boyunca anlatt tek dt:
ri yar bir zenciyle dans ediyordum. Sonra o Matthew'a dnt.
Dans pistinin zerine yatm seviiyorduk. Ben tam orgazm
olmaya balarken onun kulana, --ldr beni,-- diye fsldadm.
Birden ortadan kayboldu ve ben dans pistinde yapayalnz kaldm.
--Bu sanki sen bamszlndan kurtulmak, kendini kaybetmek
(dte 'ldr beni' szleriyle sembolize edilmi) istiyormusun
ve Matthew da bunu gerekletirmeye alet olmak durumundaym
gibi bir ey. Bunun bir dans pistinde olup bitmesi hakknda
bir fikrin var m?---Daha nce yalnzca o yirmi yedi gn boyunca olaanst bir
mutluluu yaadm sylemitim. Bu tmyle doru deil.

Dans ederken de kendimi sk sk mutluluktan uar gibi hissederdim.

ou kez her ey kaybolup giderdi, ben ve benim dmdaki
her ey, yalnzca dans ve o an kalrd. Dlerimde dans ettiim
zaman bu kt olan her eyi yok etmeye altm anlamna gelir.
Sanrm bir de yeniden gen olmak demek.---Yetmi yanda olmaya ilikin duygularndan pek az sz ettik.
Bu konuyu ne kadar dnyorsun?---Sanrm yetmi deil krk yanda olsaydm terapiye bakm
da farkl olurdu. Gelecekten beklediim bir eyler olurdu. Psikiyatri
daha gen insanlarla almay tercih etmez mi?-Burada bereketli malzeme olduunu biliyordum. Thelma'nn
yalanma ve lm korkusunun saplantsn krklediini kuvvetle
hissediyordum. Akn iinde yitip gitmek ve onun tarafndan
yok edilmek istemesinin nedenlerinden biri de lm tarafndan
yok edilmeyle yzlemenin dehetinden kap kurtulmakt. Nietszche,
--llerin son dl, bir daha lmemektir,-- demiti. te
yandan burada ayn zamanda ilikimiz zerinde almak iin
harika bir frsat vard. Konumamzn ieriini, aratrmakta olduumuz
iki temann (zgrlkten ve bamszln yalnzlndan
ka) oluturmasna ve oluturmakta devam edecek olmasna
karn, Thelma'ya yardm etmek iin en iyi frsatmn onunla
anlaml bir iliki gelitirmeme bal olduunu hissediyordum.
Benimle kuraca yakn bir ban, Thelma'nn Matthew'a olan ban
yeterince gevetip kendisini ondan koparmasn salayacan
umut ediyordum. Ancak o zaman, onun sosyal yaamnda yakn
ilikiler kurmasn nleyen engellerin belirlenmesine ve ortadan
kaldrlmasna dnebilirdik.
--Thelma, sen psikiyatrinin daha gen insanlarla almay tercih
edip etmediini sorarken, bana yle geliyor ki orada kiisel
bir soru var.-Thelma, her zamanki gibi kiisele deinmekten kand. --Sz
gelimi ocuklu gen bir anneyle almann daha ok ey kazandrmas
akla yakn deil mi? Onun nnde btn bir hayat
var; ruhi durumundaki dzelme ocuklarna ve ocuklarnn ocuklarna
yararl olurdu.-Israr ettim. --Demek istediim uydu ki, bir soru olduunu
sanmtm, kiisel bir soru, bana soruyor olabilecein, seni ve beni
ilgilendiren bir ey.---Psikiyatrlar yetmi yanda bir hastay tedavi etmektense
otuz yanda bir hastay tedavi etmeyi tercih etmezler mi?---Psikiyatriyi, psikiyatrlar ve hastalar brakp dikkatimizi sana
ve bana yneltebilir miyiz? Sorduun soru u deil mi: 'Sen, Irv' Thelma
glmsedi. Bana pek seyrek olarak admla ya da soyadmla
hitap ederdi - 'beni, yetmi yanda bir kadn olan Thelma'y,
tedavi etme konusunda ne hissediyorsun?'-Yant yok. Pencereden dar bakyordu. Ba belli belirsiz
sallanyordu. Lanet olsun, gerekten inatyd!
--Hakl mym? Soru bu mu?---Bu bir soru ama ille de asl soru deil. Soruma ilk sorduum

biimiyle yant vermi olsaydnz imdi sorduunuz sorunun yantn

da alm olacaktm.---Yani, psikiyatrinin ortalama bir yal hastann tedavisi hakknda
genelde ne hissettii konusunda benim fikrimi renecek
ve sonra seni tedavi etmek hakknda da byle hissettiini
varsayacaktn.-Ban evet anlamnda sallad.
--Ama bu ok dolambal. Bir de gerei tam yanstmayabilir.
Genel grm, benim senin hakkndaki kiisel duygularmn
ifadesi deil, yalnzca tm bu alana ilikin bir tahmin olabilirdi.
Bana gerek soruyu dorudan sorman engelleyen nedir?---Matthew ile de bu tr eyler zerinde almtk. Benim boktan
alkanlklarm olarak adlandrd ey tam bu ite.-Bu beni duralatt. Matthew ile herhangi bir biimde ittifak
kurmak istiyor muydum? te yandan izlenecek doru yolun bu
olduundan emindim.
--Sorunu yantlamaya alaym - sorduun genel soruyu ve
sormadn kiisel soruyu. Daha genel olanla balayacam. Ben
ahsen daha yal hastalarla almay severim. Balamadan nce
doldurduun btn o anketlerden de bildiin gibi, bir aratrma
projesinin ortasnda olup altm ve yetmi yalarnda pek ok
hastayla alyorum. Onlarn terapide gen insanlar kadar, belki
daha da baarl olduklarn reniyorum ve ben de bu almalardan
ayn derecede doyum alyorum.
--Gen anne ve onun muhtemel etkileri hakkndaki sorunu anlyorum
ama ben bunu farkl gryorum. Senin de ok etkin var.
Temas ettiin btn gen insanlar yaamlarnn gelecek dnemleri
iin seni bir rehber ya da model olarak grecekler. Senin kiisel
gr noktandan da, yetmi yanda tm gemi yaamna
yeni bir anlam ve nem kazandracak yeni bir bak as kefetmenin
mmkn olacana inanyorum. u anda bunu grebilmenin
g olduunu biliyorum, ama inan bana, bu ou kez gerekleir.
--imdi sorunun kiisel blmn yantlayaym - seninle almak
konusunda ben neler hissediyorum? Ben seni grmeyi istiyorum.
Acn anladm sanyorum ve onu gl bir biimde hissedebiliyorum
- ben de gemite bu tr bir acy yaadm. Mcadele
etmekte olduun sorunla ilgileniyorum ve sana yardm edebileceimi
sanyorum. Hatta sana yardm etmeye kararlym. Birlikte
almamzda bana en g gelen ey, senin aramza koyduun
uzaklktan kaynaklanan engellenme duygusu. Daha nce, kiisel
olmayan bir soru sorarak kiisel bir sorunun yantn bulabileceini
(ya da en azndan iyi bir tahminde bulunabileceini) sylemitin.
Ama bunun dier kii zerindeki etkisini dn. Bana birka
dakika nce yaptn gibi kiisel olmayan sorular sorup durduun
zaman kendimi itilip uzaklatrlm hissediyorum.---Bu tam Matthew'nun syleyip durduu trden bir ey.-Glmsedim ve sessizce dilerimi gcrdattm. Syleyecek yapc
bir ey dnemiyordum. Bu engelleyici, zahmetli etkileim,
trnn, ilk rneiydi. Buna benzer pek ok konuma yapacaktk.

G ve dlsz bir almayd. Haftalarca urap durdum.

Ona yaknlk dilinin ABC'sini retmeye altm: rnein, ben
ve sen zamirlerini kullanmay, duygular (duygular ve dnceler
arasndaki farktan balayarak) tehis etmeyi, duygulara --sahip
kmay-- ve onlar ifade etmeyi. Ona temel duygular (kt,
kederli, fkeli ve sevinli) zerine zel dersler verdim. Tamamlanacak
cmleler hazrladm: rnein; --Irv, bunu sylediin zaman
sana kar ... hissediyorum.-Etkileyici bir uzaklatrma ilemleri repertuarna sahipti. rnein,
sylemek zere olduu eyi uzun, skc bir nszle sunuyordu.
Bunu ona belirttiim zaman, hakl olduumu kabul etti ama
sonra, biri ona saati sorduu zaman nasl saat yapmna ilikin bir
konferans verdiini anlatmaya giriti. Birka dakika sonra bu hikayeyi
(kz kardeiyle kendisinin uzun, daldan dala atlayan hikayeler
anlatma alkanln ilk nasl gelitirdiklerinin eksiksiz tarihi
raporuyla birlikte) bitirdiinde, balang noktamzdan umutsuzca
ayrlmtk ve ben etkin bir biimde uzaklatrlmtm.
Bir defasnda kendini ifade etme konusunda nemli bir sorunu
olduunu kabul etti. Yaamnn yetikinlik dneminde yalnzca
iki durumda btnyle doal bir biimde kendisi olmutu
- dans ederken ve Matthew ile birbirlerine ak olduklar yirmi yedi
gn boyunca. Bu, Matthew'nun onu kabul etmesini gznde
bu kadar bytmesinin nedeninin nemli bir parasyd. --O beni
pek az insann tand gibi tand - gerekten olduum gibi, tamamen
ak, hibir eyi gizlemeden.-Ona bugnk almamzn nasl gittiini sorduumda, ya da
seansta u ana dek bana ynelik olarak yaad btn duygular
anlatmasn istediimde, pek seyrek yant veriyordu. Genellikle
herhangi bir duygu yaadn inkar ediyor ama bazen de o seansta
- onu zellikle kaamakl ve uzak yaadm bir seansta kendini bana ok yakn hissetmi olduunu syleyerek beni bsbtn
silahsz brakyordu. Grlerimiz arasndaki uyumazl
dmek tehlikeliydi nk o zaman muhtemelen kendini reddedilmi
hissedecekti.
Aramzda hibir anlaml ilikinin gelimiyor olduuna ilikin
kantlar arttka ben de kendimi akn ve reddedilmi hissediyordum.
Grebildiim kadaryla kendimi ona ak tutuyordum.
Ama bana kaytsz kalyordu. Ona bu soruyu sormaya altm,
fakat nasl sorarsam soraym, onun --Neden beni Matthew kadar
sevmiyorsun?-- diye szlandn hissediyordum.
--Biliyor musun, Thelma, Matthew'nun senin hakkndaki dncesinin
senin iin her ey demek olmasna izin vermenin yan
sra giden bir ey daha var, bu da benim dncemin senin iin
bir anlam ifade etmesine izin vermemen. Ne de olsa, Matthew gibi
ben de senin hakknda pek ok ey biliyorum. Ben de bir terapistim
- hatta Matthew'dan yirmi yl daha deneyimli ve muhtemelen
daha bilgiliyim. Acaba neden benim senin hakknda dndklerimin
ve hissettiklerimin bir deeri yok?-Thelma duyguyu deil ierii yantlad. Gnlm almaya alt:
--Bu sizinle ilgili deil. inizi bildiinizden eminim. Dnyada
hangi terapistle olursam olaym byle olurdum. Durum u ki,
Matthew tarafndan ylesine yaralandm ki bir daha hibir terapistin
beni yaralamasna olanak vermeyeceim.--

--Her ey iin iyi bir yantn var, ama hepsinin vard nokta
u: 'Yaklama.' Harry'le yaknlaamyorsun nk Matthew ve
intihar hakkndaki mahrem dncelerini anlatp onu zmek istemiyorsun.
Arkadalarnla yaknlaamyorsun nk sonunda
intihar edince onlarn zlmesinden korkuyorsun. Benimle
yaknlaamyorsun nk baka bir terapist seni, sekiz yl nce,
incitmi. Szler her birinde farkl ama aslnda hep ayn terane.-Nihayet, drdnc aya geldiimizde ilerleme iaretleri belirdi.
Thelma her noktada mcadele etmekten vazgeti ve bir seansa,
geen hafta boyunca saatler harcayarak btn yakn ilikilerinin
ve her birine ne olduunun listesini yaptn syleyerek balayp
beni artt. Birine gerekten ok yaklat zaman, yle ya
da byle o ilikiyi kopardn fark etmiti.
--Belki de haklsnz, belki insanlarla yaknlama konusunda
ciddi bir sorunum var. Sanrm otuz yldr iyi bir kz arkadam
olmad. mrm boyunca olup olmadndan da emin deilim.-Bu uyan, terapimizde bir dnm noktas olabilirdi: Thelma
ilk kez belli bir sorunu tehis etmi ve onun sorumluluunu
stlenmiti. imdi gerek almaya girime umudunu tayordum.
Oysa bunun tam tersi oldu: Thelma, yaknla ilikin sorununun
terapideki almamz baarszla mahkum ettiini ne srerek
daha ok iine kapand.
Onu btn gcmle bunun terapide ortaya kan olumsuz deil
olumlu bir ey olduuna ikna etmeye altm. Tekrar tekrar,
yaknlama glklerinin terapinin yoluna tesadfen kan konu
d bir parazit olmayp konunun zn oluturduunu anlattm.
Onun imdi ve burada, onu inceleyebileceimiz bir yerde yzeye
kmas, olumsuz deil olumlu bir gelimeydi.
Yine de umutsuzluu derinleti. Artk her hafta kt bir haftayd.
Saplantsna daha ok taklyor, daha ok alyor,
Harry'den daha fazla uzaklayor, nasl intihar edeceini planlamak
iin hayli zaman harcyordu. Terapinin eletirilerini giderek
daha sk iitiyordum. Seanslarmzn yalnzca --durgun suyu kartrp-huzursuzluunu artrmaya yaradn iddia ediyor ve alt
aylk terapi balantsna girmi olmaktan pimanlk duyuyordu.
Zaman tkeniyordu. Artk beinci aya giriyorduk ve Thelma,
szne sadk kalaca yolunda beni temin etse de terapiyi alt aydan
fazla srdrmeye istekli olmadn aka belirtmiti. Cesaretim
krlmt: tm yorucu abalarm sonusuz kalmt. Onunla
salam bir terapi ilikisi kurmay bile baaramamtm; duygusal
enerjisinin tm, her dirhemi, Matthew'a perinlenmiti ve ben
onu oradan kurtarma yolunu bulamamtm. Son kozumu oynamann
zaman gelmiti.
--Thelma, birka ay nce Matthew roln oynadn ve seni
serbest brakacak szleri sylediin seanstan beri onu ofisime davet
etmeyi ve l bir seans - sen, ben ve Matthew - gerekletirmeyi
dnyorum. Yalnzca yedi seansmz kald, yani terapiyi
kesme kararn bir kez daha gzden geirmediin srece-- - Thelma
ban kesin bir tavrla sallad. --Sanrm biraz daha yol almak
iin yardma ihtiyacmz var. Matthew'a telefon edip bize katlmas
iin davet etmek konusunda senin iznini rica ediyorum. Sanrm
bir tek l seans yeterli olur ama bunu bir an nce yapmamz

gerek nk rendiklerimizi toparlamak iin daha sonra da

birka saate ihtiya duyacamz dnyorum.-Koltuunda uyuuk uyuuk ylm oturan Thelma birdenbire
frlayp dikleti. rg antas kucandan yere dt, ama
onunla ilgilenmeyip falta gibi alm gzlerle beni dinlemeyi
srdrd. Nihayet, nihayet dikkatini ekmeyi baarmtm. Birka
dakika sessizce oturup sylediklerim zerinde uzun uzadya
dnd.
Teklifimi enine boyuna dnm olmamakla birlikte, Matthew'nun
bizimle bulumay kabul edeceine inanyordum. Meslekteki
admn onu rktp ibirlii yapmaya iteceini umuyordum.
stelik Thelma'nn sekiz yldr teybine brakt telefon mesajlar
artk sinirlerini bozuyor olmalyd ve onun da serbest kalmak
iin yanp tututuundan emindim.
Bu olaanst l seansta neler olup biteceinden emin deildim,
ama her eyin en hayrls olacana dair tuhaf bir gven
duygusu iindeydim. Her trl bilgi ie yarayabilirdi. Gerein
herhangi bir biimde gndeme getirilmesi, Thelma'y Matthew
konusundaki saplantsndan kurtarmama herhalde yardm edecekti.
Matthew'nun karakterindeki atlak ne kadar derin olursa
olsun - ki bunun hatr saylr boyutlarda bir hendek olduundan
kukum yoktu - benim huzurumda Thelma'nn nihai bir birlemeye
ilikin hayallerini krkleyecek hibir ey yapmayacandan
emindim.
Olaanst uzun bir sessizlikten sonra, Thelma bu konuda
dnmek iin biraz daha zamana ihtiyac olduunu bildirdi.
--u ana dek,-- dedi, --grdm kadaryla bunun olumlu taraflar
olumsuz taraflarna ar basyor ...-imi ekip tekrar koltuuma yerletim. Thelma'nn kalan sreyi
saplantsal alar rerek dolduracan biliyordum.
--Olumlu tarafta, sanrm bu Dr. Yalom'a birtakm dorudan
gzlemler yapma olanan verirdi.-Daha da derin bir i ektim. Bu her zamankinden de beter olacakt:
benden nc ahs olarak sz ediyordu. Onunla ayn
odada deilmiim gibi konutuuna dikkatini ekmek iin sze
baladm ama yeterli enerjiyi toplayamadm - beni tketmiti.
--Olumsuz tarafta birka olaslk dnebiliyorum. Birincisi,
sizin telefonunuz onu bana yabanclatrrd. Bana dnmesi konusunda
yzde bir ya da iki ansm var. Sizin telefonunuz ansm
sfra ya da daha aaya indirirdi.-Kesinlikle sinirlenmeye balamtm. --Sekiz yl geti, Thelma,
hala anlamyor musun?-- diye dndm, --Hem ansn nasl sfrdan
az olabilir, budala kadn?-- Bu gerekten son kozumdu ve
Thelma'nn da kozunu oynayarak onu alacan hissetmeye balyordum.
Ama sesimi karmadm.
--Katlmak iin tek gds mesleki bir gd olabilirdi - kendi
hayatn ynetemeyecek kadar beceriksiz bir hastaca yardm etmek.
ncs ...--

Tanrm! Yine listelerle konuuyordu. Buna dayanamyordum

ite.
--ncs, Matthew herhalde gerei syleyecektir ama Dr.
Yalom'un varlndan byk lde etkilenmi, tepeden bakan
bir slupla. Tepeden baklmay kaldrabileceimi sanmyorum.
Drdncs, bu onu mesleki bakmdan ok dn vermesini gerektiren
skntl bir duruma sokacaktr. Bunun iin beni asla affetmeyecektir.---Ama Thelma, o bir terapist. Senin iyileebilmek iin kendisinden
sz etmen gerektiini biliyor. Eer sandn gibi manevi yn
ar basan bir insansa, mutlaka o da senin strabn nedeniyle
epey sululuk duymutur ve yardmc olmaktan zevk duyacaktr.-Ama Thelma listesini gelitirmeye ylesine dalmt ki benim
szlerimi duymuyordu bile.
--Beincisi, l bir toplantnn bana ne gibi bir yardm olabilir?
Benim onun sylemesini umut ettiim eyleri sylemesi ihtimali
hemen hemen hi yok. Sylediklerini kastedip etmemesi
umurumda bile deil, yalnzca benimle ilgilendiini sylemesini
istiyorum. stediim ve ihtiya duyduum eyi alamayacaksam
neden kendimi bu acya maruz brakaym? Yeterince incinmiim
zaten. Neden yapaym bunu?-- Thelma koltuundan kalkp pencereye
doru yrd.
imdi baya kayglanmtm ite. Thelma giderek kendini
sama sapan bir cinnete kaptryordu ve ona yardm etmek iin
son ansmn da nn kesmek zereydi. Acele etmedim ve kelimelerimi
dikkatle dnp setim.
--Ortaya koyduun btn sorulara verebileceim tek yant,
Matthew ile konumann bizi geree daha ok yaklatracadr.
Bunu elbette istersin, deil mi?-Arkas bana dnkt, ama sanrm bayla belli belirsiz bir kabul
hareketi yaptn grebildim. --Bir yalan ya da yanlsamay
yaamaya devam edemezsin!
--Thelma, hani bana pek ok kez kuramsal yneliime ilikin
sorular sormutun. ou kez yant vermedim nk terapi ekolleri
hakknda konumann bizi srdrmemiz gereken kiisel sohbetten
uzaklatracan dnyordum. Ama o soruna imdi bir
yant vereyim. Terapiye ilikin belki de tek ve en nemli inancm
u: 'ncelenmemi bir yaam, yaanmaya demez.' Matthew'u bu
ofise getirmek, sana bu sekiz yl iinde olanlarn gerek anlamda
incelenmesinin ve anlalmasnn anahtar olabilir.-Yantm Thelma'y yattrmt. Geri dnp koltuuna doru
yrd ve oturdu.
--imde pek ok eyi altst ediyor bu. Bam dnyor. Brakn
bunu bir hafta dneyim. Ama bana bir konuda sz vermelisiniz
- benim iznim olmadan Matthew'u aramayacaksnz.-Thelma'ya, ondan haber almadm takdirde ertesi hafta boyunca
Matthew'u aramayacama dair sz verdim ve ayrldk.
Onu hi aramayacama dair garanti vermeye niyetim yoktu
- neyse ki benden bunu istememiti.

Thelma bir sonraki seansa on ya genlemi grnerek ve seke

seke yryerek geldi. Salarn yaptrmt ve her zamanki polyester
pantalonlar ya da eofman yerine baklava desenli yn bir
etek ve uzun oraplar giymiti. Hemen yerine oturdu ve konuya
girdi.
--Btn haftay Matthew ile buluma hakknda dnerek geirdim.
Lehte ve aleyhteki tm noktalar gzden geirdim ve imdi
sizin hakl olduunuza inanyorum - o kadar kt bir durumdaym
ki herhalde hibir ey beni daha da ktletiremez!---Thelma, bunlar benim szlerim deil. Ben demitim ki ...-Ama Thelma benim szlerimle ilgilenmiyor ve konumaya devam
ediyordu. --Ancak, sizin ona telefon etme plannz iyi bir fikir
deildi. Sizden damdan der gibi bir telefon gelmesi onun
iin bir ok olurdu. Bu bakmdan onu sizin telefonunuza hazrlamak
iin aramaya karar verdim. Tabii ona ulaamadm ama telesekreterine
sizin neriniz konusunda bir not braktm ve ona beni
ya da sizi aramasn syledim ve ... ve ...-Burada, yznde kocaman bir glle duralayp merakn trmanmasn
bekledi. armtm. Onu daha nce hi oynarken
grmemitim. --Ve?---Eh, sandmdan daha fazla etkiniz varm. Sekiz yldr ilk
kez beni arad ve yirmi dakikalk dosta bir sohbetimiz oldu.---Onunla konumak nasl bir duyguydu?---Harika! Ne kadar harika olduunu anlatamam size. Sanki daha
bir gn nce konumu gibiydik. O eski nazik, sevecen Matthew
idi. Benim hakkmda her eyi sordu. Depresyonum iin kaygland.
Sizi gryor olduuma sevindi. yi bir sohbetti.---Ne konutuunuzu anlatabilir misin?---Tanrm, bilmiyorum. Bir sr gevezelik ettik.---Gemi hakknda? imdiki durum hakknda?---Biliyor musunuz, inanlr gibi deil, ama hatrlamyorum!---Birazn olsun hatrlayabilir misin?-- Bu noktada pek ok terapist
Thelma'nn beni darda brakma tarzna bir yorum getirirdi.
Belki ben de yle yapmalydm ama bekleyecek sabrm yoktu.
Meraktan lyordum! Benim de baz isteklerim olabileceini dnmemek
tam Thelma'dan beklenecek bir eydi.
--Bir ey gizlemeye almyorum. Yalnzca hatrlayamyorum.
ok fazla heyecanlanmtm. Ah evet, bana evlendiini ve boandn
ve boanma konusunda epey bir hengame yaadn syledi.
--Ama asl nemlisi, l bir toplant iin buraya gelmeye hazr
olmas. Gln deil mi, can atar gibiydi hatta - sanki ondan
kanan benmiim gibi. Ona gelecek hafta benim her zamanki saatimde
ofisinize gelmesini syledim, ama o size bunu daha nce
yapp yapamayacamz sormam istedi. Deil mi ki bunu yapmaya
karar verdik, o da bir an nce yapmak istiyor. Galiba ben

de yle hissediyorum.-ki gn sonraki bir saati nerdim, Thelma da Matthew'a haber

vereceini syledi. Ardndan Thelma'nn telefon konumasn bir
kez daha gzden geirdik ve gelecek seans planladk. Thelma telefondaki ,
konumann btn ayrntlarn hibir zaman anmsayamad
ama ne hakknda konumadklarn anmsyordu. --Telefonu
kapattmdan beri korkaklk ettiim ve Matthew'a gerekten
nemli iki soruyu sormadm iin dvnp duruyorum. Birincisi,
sekiz yl nce gerekten ne oldu? Neden ilikimizi kopardn?
Neden suskun kaldn? kincisi, imdi bana kar gerekten
ne hissediyorsun?---l toplantmzn sonunda da sormay ihmal ettiin bir eyler
iin dvnmeyeceinden emin olalm. Sormak istediin tm
sorular, seni Matthew'a vermi olduun gcn etkisinden kurtarabilecek
tm sorular sormana yardmc olmaya sz veriyorum.
Seansta benim balca grevim bu olacak.-Kalan srede Thelma bir yn eski malzemeyi tekrarlad:
Matthew'a kar duygularndan, bunlarn transferans olmadndan,
Matthew'nun ona hayatnn en gzel gnlerini vermi olduundan
sz etti. Bitmez tkenmez bir vzltyla daldan dala atlayarak
konuuyor, stelik her eyi bana ilk kez sylyormu gibi
sylyordu. Onun ne kadar az deimi olduunu ve ne ok eyin
gelecek seansta arpc bir eyin gereklemesine bal olduunu
fark ettim.
Thelma seansa yirmi dakika erken geldi. O sabah yazmalarm
yapyordum ve sekreterimle grrken bekleme odasnda
birka kez yanndan getim. Kzlms mavi renkte ho bir triko
elbise giymiti, yetmi yanda bir kadn iin cretkar bir kyafetti
ama pekala da yaktrdn dndm. Daha sonra, ofisime
davet ettiimde ona iltifatta bulundum, o da parman dudaklarna
gtrp beni gizli bir anlamaya ortak eden sus iaretiyle,
haftann byk bir blmn bu alverie harcadn syledi.
Sekiz yldr ald ilk yeni giysiydi bu. Rujunu tazelerken bana
Matthew'nun birka dakika iinde, tam zamannda geleceini
syledi. Thelma'ya bekleme odasnda fazla kalmak istemediini,
nk oradan geebilecek olan meslektalarna rastlama olasln
azaltmak istediini sylemiti. Onu bu konuda sulayamazdm.
Thelma anszn sustu. Kapm aralk brakmtm; Matthew'nun
geldiini ve sekreterimle konumakta olduunu duyabiliyorduk.
--Bu departman eski binadayken burada birka konferansa gelmitim
... Ne zaman tandnz? ... Bu binann aydnlk, havadar
ortam gerekten houma gitti, ya sizin?-Thelma, kalp atlarn yattrmak ister gibi elini gsne koyup
fsldad, --Gryorsunuz, deil mi? Sevecenliinin nasl doallkla
ortaya ktn gryorsunuz, deil mi?-Matthew ieri girdi. Thelma'y sekiz yldr ilk kez gryordu
ve eer onun uram olduu bedensel k karsnda irkildiyse
de, ocuksu, iyi huylu glmsemesi onu hi ele vermedi. Umduumdan
yalyd, belki krkl yalarn balarnda, ve Kaliforniyal
havas tamayan paral takmyla muhafazakar bir tarzda
giyinmiti. Bunlarn dnda Thelma'nn tarifine hayli uygundu
- ince yapl, bykl, bronz tenli.

Tokszllne ve itenliine hazrlklydm ve bu bakmdan

gafil avlanmadm. (Sosyopatlar genellikle kendilerini iyi tantrlar
diye dndm.) Ona geldii iin ksaca teekkr ederek sze
baladm.
Matthew hemen yant verdi, --Ben yllardr byle bir seans istiyordum.
Bunu gerekletirdiiniz iin asl ben size teekkr borluyum.
Hem yllardr kitaplarnz okuyorum. Sizinle tanmak
benim iin bir onur.-ekici bir yan yok deil, diye dndm, ama Matthew ile
dikkati datacak kiisel ya da mesleki bir sohbete girmek
istemiyordum: en iyisi benim bu seansta geri planda kalmam ve
Thelma'yla Matthew'nun olabildiince ok etkileimde bulunmalaryd.
Seans onlara devrettim: --Bugn konuacak ok eyimiz var.
Nereden balasak?-Thelma sze balad: --Ne tuhaf, ilalarm artrmadm.-- Matthew'a
dnd. --Hala antidepresanlar kullanyorum. Sekiz yl oldu
- aman Yarabbi, sekiz yl, inanlr gibi deil - ama sekiz yl oldu
ite, herhalde sekiz yeni antidepresan denedim ve hala ie yaramyorlar.
Ama iin ilgin taraf, btn yan etkilerin bugn daha
ok olmas. Azm o kadar kuru ki glkle konuabiliyorum.
Neden byle oluyor acaba? Stres yan etkileri oaltr m?-Thelma daldan dala atlamaya ve nszlerin nszleriyle deerli
zamanmzn kocaman paralarn tketmeye devam ediyordu.
Bir ikilem iindeydim: normal koullarda onun dolambal
konumasnn sonularn aklamaya kalkabilirdim. rnein,
istediini syledii ak tartmann derhal nn kesecek olan
krlgan bir role girdiine dikkat ekebilirdim. Ya da Matthew'u
buraya serbeste konumas iin arm olduunu ama onun
kendisini brakmasndan beri antidepresanlar kullandn hatrlatarak
derhal onun sululuk duygularn harekete geirdiini
syleyebilirdim. Ama bu tr yorumlar yalnzca saatin byk bir
blmnn geleneksel bir bireysel terapi seans gibi kullanlmas
sonucuna yol aard - bu da tam tamna mzn de istemedii
bir eydi. stelik, Thelma, davranlarn herhangi bir biimde
sorunlu olarak nitelemem durumunda kendini kk drlm
hissedecek ve beni asla balamayacakt.
Ama ok fazla ey bu seansa balyd. Thelma'nn bu frsat
dolambal gezintilerle harcamasna dayanamazdm. Bu onun
kendisini sekiz yldr yiyip bitiren sorular sorma ansyd. Bu
onun serbest braklma ansyd.
--zin verirsen szn bir dakika iin keseceim, Thelma. Eer
siz ikiniz kabul ederseniz ben bugn saat tutucu roln stlenip
dikkatimizi konu zerinde tutmak istiyorum. Gndemimizi belirlemek
iin birka dakika harcayabilir miyiz?-Ksa bir sre iin, Matthew konuana dek, sessizlik oldu.
--Bugn Thelma'ya yardmc olmak iin buradaym. Kt gnler geirdiini biliyorum ve bunun sorumluluunu tadmn
farkndaym. Btn sorulara elimden geldiince ak olacam.-Bu Thelma iin mkemmel bir iaretti. Ona bir balama bak
frlattm. Onu yakalad ve balad.

--Kendini terk edilmi hissetmekten, dnyada kesinlikle yapayalnz

olduunu hissetmekten daha kt bir ey olamaz. ocukluumda
en sevdiim kitaplardan biri - onu Washington, D.C.'deki
Lincoln Park'a, oradaki banklara oturup okumak iin gtrrdm ...-Burada Thelma'ya toparlayabildiim en kt, en naho bak
frlattm. Anlad.
--Sadede geleceim. Sanrm konunun z u (yavaa ve dikkatle
Matthew'a dnd) bana kar ne hissediyorsun?
Aferin kzm! Ona resmen gzlerim parlayarak baktm.
Matthew'nun yant beni soluksuz brakt. Thelma'nn gznn
iine bakarak, --u son sekiz yl boyunca her gn seni dndm,-dedi. --Seninle ilgileniyorum. Hem de ok ilgileniyorum.
Bana gelenleri bilmek istiyorum. Keke birka ayda bir buluup
olup bitenleri renmenin bir yolu olsayd dnyada. Kopmak istemiyorum.
--yleyse,-- dedi Thelma, --neden btn bu yllar boyunca sessiz
kaldn?---Bazen sevgi en iyi sessizlikle ifade edilebilir.-Thelma ban olumsuz anlamda sallad. --Bu senin o hibir zaman
anlayamadm Zen bilmecelerinden birine benziyor.-Matthew devam etti. --Ne zaman seninle konumaya alsam,
durum daha ktleiyordu. Srekli daha ok istiyordun, sonunda
daha fazla vermenin yolunu bulamadm bir noktaya geldim.
Gnde on kez aryordun beni. Defalarca ofisimin bekleme odasna
geldin. Sonra kendini ldrmene ramak kaldnda, anladm
ki - terapistim de ayn grteydi - en iyisi ilikiyi tamamen
koparmakt.-Matthew'nun sylediklerinin, Thelma'nn rol yapma seansmzda
benimle paylat senaryoyla esrarengiz bir benzerlik gsterdiini
dndm.
--Ama,-- dedi Thelma, --bu kadar nemli bir ey insann elinden
bu kadar ani olarak alnrsa kendini terk edilmi hissetmesi
doaldr.-Matthew Thelma'ya anlayla ban sallad ve elini bir an iin
onun elinin zerine koydu. Sonra bana dnd. --Sanrm sekiz yl
nce tam ne olup bittiini bilmek sizin iin nemlidir. imdi
Thelma'yla deil sizinle konuuyorum nk ona bu hikayeyi zaten
anlattm, hem de bir defadan fazla.-- Thelma'ya dnd. --Tm
bunlar tekrar dinlemek zorunda olduun iin zgnm, Thelma.-Sonra Matthew ak yreklilikle bana dnp anlatmaya balad.
--Bu benim iin kolay deil. Bunu yapmann en iyi yolu sadece
yapp bitirmek. O halde ite balyorum.
--Sekiz yl nce, eitimimi bitirdikten bir yl kadar sonra ciddi
bir psikoz geirdim. O sralarda youn bir biimde Budizm'e merak
sarmtm ve Vipassana - Budist meditasyonun bir ekli - yapyordum ...-Matthew bam salladm grnce hikayesine
ara verdi. --Buna aina grnyorsunuz - bu konudaki grlerinizi

renmeyi ok isterdim. Ama bugn, sanrm devam etsem

daha iyi olacak ... Gnde drt saat Vipassana yapyordum. Bir
Budist rahibi olmay dnyordum ve otuz gnlne Hindistan'a,
Bombay'n kuzeyinde kk bir ky olan gapuri'deki bir
meditasyon snana gittim. Oradaki dzen benim iin fazla katyd
- tam sessizlik, tam yalnzlk, gnde on drt saat meditasyon ve ben ego snrlarm yitirmeye baladm. nc hafta
sanrlar iindeydim, duvarlarn tesini grebildiimi ve hem gemi
hem de gelecek yaamlarma tamamen ulaabildiimi sanyordum.
Rahipler beni Bombay'a gtrdler, Hintli bir doktor
bana antipsikotik ilalar verdi ve erkek kardeime telefon etti, o
da uakla Hindistan'a gelip beni eve gtrd. Los Angeles'te
drt hafta kadar hastanede yattm. Taburcu olur olmaz San Francisco'ya
dndm ve hemen ertesi gn, Union Meydan'nda, tam
bir tesadf eseri, Thelma'yla karlatm.
--Hala blk prk bir ruh hali iindeydim. Budist doktrinlerini
gerek bir lgnla evirmitim ve herkesle birlik iinde olduuma
inanyordum. Thelma'yla karlatma sevinmitim - seninle
karlatma, Thelma,-- dedi ona dnerek. --Seni grdme
sevinmitim. Kendimi yeniden bir yere tutunmu hissetmeme
yardm etmiti bu.-Matthew tekrar bana dnd ve hikayesini bitirene kadar da
bir daha Thelma'ya bakmad.
--Ona kar yalnzca iyi duygular besliyordum. Thelma'yla
kendimi bir hissediyordum. Onun hayatta istedii her eye sahip
olmasn istiyordum. Daha da fazla - onun mutluluk araynn
ayn zamanda benim araym olduunu dnyordum. Ayn
arayt bu, o ve ben aynydk. Evrensel birlik ve egosuzlua ilikin
Budist inancn harfi harfine alyordum. Kendimin nerede bittiini,
bir bakasnn nerede baladn bilmiyordum. Ona istedii
her eyi verdim. Ona yakn olmam istedi, benimle birlikte eve
gelmek istedi, sevimek istedi - mkemmel bir birlik ve sevgi
iinde ona her eyi vermeye hazrdm.
--Ama o daha fazla istiyordu ve ben daha fazla veremiyordum.
Giderek tedirginliim artyordu. -drt hafta sonra sanrlarm
geri dnd ve tekrar hastaneye yatmak zorunda kaldm - bu
kez alt hafta sreyle. Hastaneden kal pek fazla olmamt ki
Thelma'nn intihar giriimini duydum. Ne yapacam bilemiyordum.
Bu bir felaketti. mrmde bama gelen en kt eydi. Sekiz
yldr aklmdan hi kmyor. nceleri telefonlarna yant veriyordum
ama ard arkas kesilmiyordu. Sonunda psikiyatrm btn
temas kesmemi, tamamen suskun kalmam tledi. Bunun
benim kendi akl salm iin gerekli olduunu syledi, Thelma
iin de en iyisinin bu olacandan emindi.-Matthew'u dinlerken bam dnmeye balamt. Davranlarna
ilikin eitli varsaymlar gelitirmitim ama henz duymu
olduum hikayeye zerrece hazrlkl deildim.
nce, doru muydu? Matthew bir bycyd. Ho ve yumuakt.
Btn bunlar benim iin mi sahneliyordu? Hayr, her eyin
onun anlatt gibi olduundan hi kukum yoktu: szleri gerein
su gtrmez nlamasn tayordu. stediim takdirde aramam
iin hastanelerin ve onu tedavi eden doktorlarn adlarn saknmadan
verdi. stelik, bunlar kendisine gemite anlatm olduunu
syledii Thelma, can kulayla dinlemi ve hibir itirazda

bulunmamt.
Dnp Thelma'ya baktm ama o baklarn kard. Matthew
konumasn bitirdikten sonra da pencereden dar bakmaya
balad. Btn bunlar en batan biliyor olmas ve benden gizlemi
olmas mmkn myd? Yoksa kendi kederine ve kendi ihtiyalarna
ok fazla dalm da btn bu sre boyunca Matthew'nun
ruh durumunun hi farkna varmam myd? Ya da ksa
bir sre iin bunlar bilmi ama sonra, kendi yaamsal yalanyla
att iin, bu bilgiyi bastrm myd?
Bunu bana yalnzca Thelma syleyebilirdi. Ama hangi Thelma?
Beni aldatan Thelma m? Kendini aldatan Thelma m? Yoksa
kendisi tarafndan aldatlan Thelma m? Bu sorularn yantlarn
bulacamdan kukuluydum.
te yandan, dikkatim asl Matthew zerinde sabitlemiti.
Son birka ay iinde hayalimde bir Matthew - daha dorusu birka
deiik Matthew - oluturmutum: hastalarn smren, topluma
uyum sorunlar olan sorumsuz bir Matthew; kiisel atmalarn
(genel olarak kadnlarla ya da zel olarak annesiyle
olanlar) eyleme geiren, cinsel kimliini bulamam, duygusuz
bir Matthew; arzulanan ak gerek duyulan akla kartrm
olan, macerac, gsterili, gen terapist.
Oysa o bunlarn hibiri deildi. Baka bir ey, hi beklemediim
bambaka bir eydi. Ama ne? Emin deildim. yi niyetli bir
kurban? Yaral bir ifac, kendi btnln Thelma iin feda etmi
olan bir sa? Kukusuz, onu artk su ileyen bir terapist olarak
grmyordum: o da Thelma gibi bir hastayd, stelik (hala
pencereden bakmakta olan Thelma'ya bir gz atarak dnmekten
kendimi alamadm), alan bir hastayd, tam benim gnlme
gre bir hasta.
Altst olduumu anmsyorum - ne kadar ksa bir srede ne
kadar ok kurgu yklp gitmiti. Topluma uyumsuz ya da smrgen
terapist olarak kurguladm Matthew sonsuza dek ekip gitmiti.
imdi onun yerinde, kafamdan kmayan bir soru vard: Bu
ilikide kim kimi smrmt?
Baa kabileceim (ve gerekli olduunu sandm) btn bilgi
bundan ibaretti. Seansn geri kalann ancak hayal meyal anmsyorum.
Matthew'nun Thelma'y daha ok soru sormaya tevik
ettiini anmsyorum. Sanki o da Thelma'nn ancak bilgi sayesinde
kurtulabileceini, yanlsamalarnn gerein na dayanamayacan
hissediyor gibiydi. Ve sanrm kendi kurtuluunu da
ancak Thelma'nn kurtuluu araclyla gerekletirebileceinin
farkndayd. Thelma'nn da benim de birok soru sorduumuzu,
onun da her birini eksiksiz yantladn anmsyorum. Kars onu
drt yl nce terk etmiti. Karsyla din konusunda grleri giderek
birbirinden uzaklam ve kadn, kktendinci bir Hristiyan
mezhebine geen Matthew'u izleyememiti.
Hayr, ecinsel deildi. Geri Thelma bunu ona sk sk sormutu
ama aslnda hibir zaman yle olmamt: Glmsemesi
bir tek o anda ksld ve sesinden belli belirsiz bir fke gelip
geti (--Sana ka kez syledim, Thelma, Haight'te normal insanlar da
yaar.--)
Hayr, baka hibir hastayla kiisel bir ilikisi olmamt. Hatta,

geirdii psikozun ve Thelma'yla olup bitenlerin sonucunda,

birka yl nce kendi psikolojik sorunlarnn almaz bir engel
oluturduunu fark etmi ve terapist olarak almaktan vazgemiti.
Ama yaamn hizmete adam olduundan birka yl sreyle
psikolojik testler uygulam, sonra bir biyolojik geri iletim
laboratuvarnda alm ve sonra da, daha yakn gemite, bir
Hristiyan salk koruma derneinin yneticisi olmutu.
Matthew'nun mesleki karar hakknda dnceye dalmtm,
hatta gelimesinin terapi yapmaya dnmesini gerektirecek noktaya
ulam olup olmadn - belki de imdi olaanst bir terapist
olabilirdi - merak etmekteydim ki sremizin dolmak zere
olduunu fark ettim.
Her eyi ele alm olup olmadmz sordum. Thelma'dan
kendisini gelecekteymi gibi dnmesini ve birka saat sonra
kendisini nasl hissedebileceini hayal etmesini istedim. Sorulmam
sorularla m kalacakt?
Beni hayretler iinde brakarak ylesine iddetle hkrmaya
balad ki soluk alamaz oldu. Gzyalar yeni mavi elbisesine dklrken,
Matthew benden nce davranarak ona kat mendil
kutusunu uzatt. Hkrklar yatrken Thelma'nn szleri de iitilir
hale geldi.
--nanmyorum, Matthew'nun bana olanlar gerekten umursadna
inanamyorum.-- Szleri ne Matthew'a ne bana, odada ikimizin
arasndaki bir noktaya ynelikti. Biraz honutlukla, nc
ahs olarak hitap ettii tek kiinin ben olmadm kaydettim.
Thelma'nn konumasna yardm etmeye altm. --Neden?
Ona neden inanmyorsun?---Byle sylemek zorunda olduu iin sylyor. Sylenecek
doru ey bu. Syleyebilecei tek ey.-Matthew elinden geleni yapyordu, ama Thelma'nn hkrklar
iletiimi gletiriyordu. --Ne diyorsam tam tamna onu kastediyorum.
Bu sekiz yl boyunca her gn seni dndm. Sana
olanlar beni ilgilendiriyor. Seninle ok ilgileniyorum.---Ama ilgilenmen - ne anlama gelir ki bu? Senin ilgini biliyorum.
Yoksullarla ilgilenirsin, karncalarla, bitkilerle ve ekolojik
sistemlerle ilgilenirsin. Senin karncalarndan biri olmak, istemiyorum
ben!-Sremizi yirmi dakika amtk ve Thelma'nn hala skunete
kavumam olmasna karn toplanty kesmek zorundaydk.
Ona yalnzca destek vermek iin deil, ayn zamanda onu hemen,
bu seansn ayrntlar aklnda henz tazeyken grmek en iyisi
olacandan, bir gn sonras iin randevu verdim.
mz zincirleme el skarak seans sona erdirip ayrldk.
Birka dakika sonra kahvemi alrken Thelma'yla Matthew'nun
koridorda konutuklarn fark ettim. Matthew ona bir ey anlatmaya
alyor ama Thelma uzaklara bakyordu. Az sonra farkl
ynlerde yryp gittiklerini grdm.
Ertesi gn Thelma kendine gelememiti ve seans boyunca fevkalade
deikendi. Sk sk alyor, zaman zaman da ani bir fkeye

kaplyordu. nce, Matthew onu bu denli deersiz bulduu

iin szland. Matthew'nun kendisiyle --ilgilendii-- yolundaki
szleriyle urap zihninde kura kura onlar neredeyse bir hakarete
dntrmt. Matthew'nun, kendisinin olumlu niteliklerinin
hibirine deinmemi olduuna dikkat etmi ve kendisine
kar temel tavrnn dosta olmadna kanaat getirmiti.
Ayrca belki de benim hazr bulunuum nedeniyle, onun yukardan
alan bir szde-terapi sesini ve tavrn benimsediine inanyordu.
Thelma konuyu hayli datarak bir nceki seans yeniden
kurmakla ona tepki gstermek arasnda gidip geliyordu.
--Bir uzvum kesilmi gibi hissediyorum kendimi. Benden bir
ey kopup gitti. Matthew'nun atafatl ahlaklna karn, kendimin
ondan daha drst olduuma inanyorum. zellikle kimin
kimi batan kardn anlatnda.-Thelma bu konuda ketum kald, ben de aklamas iin bask
yapmadm. --Gerekten-- ne olup bittiini renmek beni tatmin
edecekti ama --uzuv kesilmesi-- imas daha da fazla aklm elmiti.
--Matthew hakknda daha baka fantezim olmad,-- diye devam
etti Thelma. --Artk hayal kurmuyorum. Ama istiyorum. Scak
bir hayalin kucana gmlmek istiyorum. Dars souk ve
ben kendimi bombo hissediyorum. Artk hibir ey kalmad.-Tpk palamarndan kopup srklenen bir tekne gibi diye dndm
- ama umutsuzca bir palamar yeri, herhangi bir palamar
yeri arayan duyarl bir tekne. imdi, saplantlar arasnda, Thelma
az rastlanr bir serbest dolam halindeydi. Beklediim an gelmiti.
Byle durumlar fazla srmez: serbest kalan saplant sahibi,
oluum halindeki oksijen gibi, abucak bir zihinsel imge ya da fikirle
birleiverir. Bu an, saplantlarn arasndaki bu ksa sre
- Thelma baka bir eye ya da kimseye taklp dengesini yeniden
kurmadan nce - almamza uygun, can alc bir zaman dilimiydi.
Byk bir olaslkla Matthew ile geirdiimiz saati kafasnda
yeniden kuracak ve bir kez daha, gerein kendine gre
uyarlanmas birleme fantezisini destekleyebilecekti.
Bana yle geliyordu ki gerek bir ilerleme olmutu: ameliyat
tamamd ve imdi benim grevim, onun kesilen uzvu muhafaza
edip abucak eski yerine dikmesini nlemekti. Thelma kaybnn
yasn tutmaya giriirken, bu frsat ok gemeden ortaya kt.
--Olabilecekler hakkndaki kehanetlerim gerekleti. Artk daha
fazla umudum kalmad, artk hibir zaman daha fazla tatmin
olamayacam. O yzde bir ansla yaayabilirdim. Uzun bir sre
onunla yaadm.---O tatmin neydi, Thelma? Ne iin yzde bir ans?---Ne iin? O yirmi yedi gn iin. Dne kadar Matthew ile benim
o zamana dnebilmemiz olasl vard hep. Biz oradaydk, o
duygu gerekti, ak hissettiim zaman tanrm ben. Matthew ve
ben hayatta olduumuz srece her zaman ona dnme ansmz
vard. Dne kadar. Sizin ofisinizde olanlara kadar.-Koparlmas gereken birka yanlsama iplii vard hala. Saplanty
hemen hemen tmyle ykmtm. i bitirmenin zaman gelmiti.

--Thelma, imdi sylemem gereken ey ho deil, ama sanrm

nemli. Dncelerimi ak seik ortaya koymaya alaym. Eer
iki insan bir --an-- paylayorsa ya da aralarndaki bir duyguyu
paylayorsa, eer ikisi de ayn eyi hissediyorsa, o zaman, hayatta
olduklar srece, aralarndaki bu deerli duyguyu yeniden yaamalarnn
nasl mmkn olacan grebiliyorum. Hassas bir
ilem olurdu bu - ne de olsa insanlar deiir ve ak hi yerinde
durmaz - ama yine de, bu belki imkan dahilindedir. Tam bir iletiim
kurabilirler, derin ve gerek bir iliki kurmaya alabilirler
ve bu da, gerek ak mutlak bir durum olduuna gre, daha nce
yaam olduklar eye yaklaabilir.
--Ama farz edelim ki bu hibir zaman paylalm bir deneyim olmad!
Farz edelim ki iki insan hayli farkl deneyimler yaadlar. Ve farz
edelim ki bunlardan biri, yanllkla kendi deneyiminin brnnkiyle
ayn olduunu sand.-Thelma'nn gzleri zerime dikilmiti. Beni mkemmelen anladndan
emindim.
Devam ettim. --Matthew ile olan seansta iittiklerim tam tamna
byleydi. Onun deneyimiyle senin deneyimin ok farklyd.
Her birinizin senin iinde bulunduun ruh halini yeniden yaratmasnn
ne kadar imkansz olduunu grebiliyor musun? kiniz
birbirinize bu konuda yardm edemezsiniz nk ortak bir ruh
hali deildi bu.
--O bir yerdeydi, sense bir baka yerde. O bir psikoz iinde
kaybolmutu. Snrlarnn nerede olduunu - kendisinin nerede
bitip senin nerede baladn - bilmiyordu. Senin mutlu olman
istiyordu nk kendisinin seninle ayn olduunu sanyordu. Bir
ak deneyimi yaamyordu nk kendisinin kim olduunu bilmiyordu.
Senin deneyiminse ok farklyd. kinizin birbirinize derinden
ak olduu, paylalm bir romantik ak halini yeniden
yaratamazsn, nk o ak zaten hi orada deildi.-mrmde daha acmasz bir ey sylediimi sanmyorum
ama sylediklerimin iyice duyulmas iin yle gl ve kat kelimelerle
konumak zorundaydm ki ne arptlabilsinler ne de
unutulabilsinler.
Szlerimin tam isabet kaydettiine hi kuku yoktu. Thelma
alamay kesmiti ve karmda kprtsz oturmu sylediklerimi
dnyordu. Birka dakika sonra ar sessizlii bozdum:
--Sylediklerim hakknda ne hissediyorsun, Thelma?---Artk hibir ey hissedemiyorum. Hissedecek baka bir ey
yok. Zamanm yaayp tketecek bir yol bulmam gerekiyor.
Uyumu gibiyim.---Sekiz yldr belli bir biimde yaayp hissetmekteydin ve imdi
birdenbire, yirmi drt saat iinde bunun hepsi senden ekilip
alnd. nmzdeki birka gn kafan ok karacak. Kendini kaybolmu
hissedeceksin. Ama bu beklediimiz bir ey. Nasl baka
trl olabilir?-Byle syledim nk ou kez vahim bir tepkiyi nlemenin
en iyi yolu onu nceden haber vermektir. Bir baka yol da hastann
bunun dna kmasna ve gzlemci rolne girmesine yardm

etmektir. Bu bakmdan unlar da ekledim: --Bu hafta kendi i durumunun

gzlemcisi ve kaydedicisi olman ok nemli. Uyank
olduun zamanlarda drt saatte bir i durumunu gzleyip gzlemlerini
not etmeni istiyorum. Haftaya onlar gzden geireceiz.-Ama ertesi hafta Thelma ilk kez randevusunu kard. Kocas
telefon edip zamannda uyanamad iin gelemeyen kars adna
zr diledi ve iki gn sonra grmek zere anlatk.
Thelma'y karlamak iin bekleme odasna gittiimde uram
olduu bedensel knt karsnda dehete dtm. Yine
yeil eofmanna dnm ve belli ki ne san taram ne de kendine
ekidzen vermek iin baka bir aba harcamt. stelik, ilk
defa olarak kocas Harry, ellerindeki kas glendirici yay skarak
orada oturan uzun boylu, beyaz sal, iri soan gibi burunlu bir
adam, kendisine elik ediyordu. Thelma'nn onun sava zaman
gs gse arpma dersleri verdiini anlatn anmsadm.
Onu birisini boarken grebiliyordum. -O gn Thelma'ya elik etmesi garibime gitmiti. Thelma yana
karn din bir kadnd ve ofisime her zaman arabasn kendisi
kullanarak gelirdi. Thelma'nn bekleme odasnda Harry'nin o
gn benimle grmek istediini sylemesi merakm bsbtn
kamlad. Harry ile daha nce bir kez karlamtm; nc ya
da drdnc seansta onu Thelma'yla birlikte on be dakikalk bir
konuma iin - zellikle ne tip bir insan olduunu anlamak ve
evlilikleri hakknda onun asndan bilgi edinmek iin - grmtm.
Daha nce hi benimle grme talebinde bulunmamt.
Besbelli nemli bir ey olmutu. Onunla Thelma'nn seansnn
son on dakikasnda konumay kabul ettim ve konumamzn tmn
Thelma'ya aktarma konusunda kendimi zgr hissedeceimi
de aka belirttim.
Thelma bitkin grnyordu. Koltuuna kt ve her eyi oluruna
brakm bir havada, alak sesle, ar ar konutu.
--Korkun bir hafta geirdim, tam bir cehennemdi! Saplantm
geti ya da hemen hemen geti sanrm. Uyank zamanmn yzde
doksan yerine yzde yirmisinden azn Matthew hakknda
dnerek geiriyorum ve o yzde yirmi bile farkl artk.
--Ama bunun yerine ne yapyorum? Hibir ey. Kesinlikle hibir
ey. Gnde on iki saat uyuyorum. Btn yaptm uyumak ve
oturup i ekmek. Gzyalarm kurudu, artk alayamyorum.
Beni hemen hi eletirmeyen Harry, dn akam itahszca yemeimle
oynarken - bu hafta hemen hemen hi bir ey yemedim 'Yine mi kendine acyorsun?' dedi.---Sana bu olanlar nasl aklyorsun?---Sanki byl bir gsterinin iindeymiim ve imdi dar kmm
gibi - ve dars ok kasvetli.-Tylerimin diken diken olduunu hissettim. Thelma'nn mecazlarla
konutuunu hi duymamtm; sanki bir bakas konuuyor gibiydi.
--Kendini nasl hissettiini biraz daha anlat.---Kendimi yal hissediyorum, sahiden yal. lk defa yetmi
yanda olduumu biliyorum, yedi ve sfr - yani etrafta dolaan

insanlarn yzde doksan dokuzundan daha yal. Kendimi bir

hortlak gibi hissediyorum, benzinim bitmi, hayatm bir boluk,
bir kmaz. Zamanm tketmekten baka yapacak ey yok.-Bu szler abuk abuk sylenmi ama tempo son cmlede
arlamt. Sonra bana dnp gzlerini gzlerime dikti. Yalnzca
bu bile olaandyd nk daha nce hemen hi doruca yzme
bakmazd. Belki yanlyordum, ama sanrm gzleri, --imdi
tatmin oldun mu?-- diyordu. Baklar hakknda bir yorum
yapmadm.
--Btn bunlar Matthew ile seansmzdan sonra oldu. O seansta
seni bylesine altst edecek ne oldu?---Onu sekiz yl koruduum iin ne kadar aptalmm!-Thelma'nn fkesi onu canlandrmt. rg antasn kucandan
alp yere koydu ve kelimelerine byk bir enerji ykledi.
--dlm ne oldu? Syleyeyim. Dilerimin ortasna bir tekme!
Btn bu yllar boyunca srrn terapistlerimden saklamam olsaydm
belki de dominolar baka trl decekti.---Anlamadm. Dilerine atlan tekme neydi?---Siz de oradaydnz. Grdnz. Duyarszln grdnz. Bana
merhaba ya da hoa kal demedi. Sorularm yantlamad. Bu
ona ne kadar abaya malolurdu ki? Bana hala benimle ilikisini
neden kestiini sylemedi!-Ona durumu nasl farkl grdm, Matthew'nun benim grmce
nasl ona kar scak davrandn ve ondan neden ayrld
konusunda uzun ve ac veren ayrntlara girdiini anlatmaya
altm.
Ama Thelma benim szlerimi dinlemeden hzla devam etti.
--Yalnzca bir tek ey hakknda ak konutu - Matthew Jennings,
Thelma Hilton'dan bkm usanmtr. Siz syleyin bana: Eski bir
a intihara itecek mkemmel senaryo nedir? Hi neden vermeden
ani reddedi - bana yapt tam bu ite!
--Dn kurduum hayallerden birinde, Matthew'nun sekiz yl
nce arkadalarndan birine, psikiyatri bilgisini kullanarak beni
nce batan karp sonra da yirmi yedi gn iinde tmyle ykabilecei
yolunda bbrlendiini (ve bir de bahse girdiini) grdm.-Thelma eildi, antasn at ve cinayet hakknda bir gazete
kupr ekip kard. Benim okumam iin birka dakika bekledi.
ntiharlarn aslnda ifte cinayetler olduunu ne sren bir paragrafn
satr altlarn krmz kalemle izmiti.
--Bunu geen pazarn gazetesinde grdm. Bu benim iin de
geerli olabilir miydi? Belki de intihara teebbs ettiimde aslnda
Matthew'u ldrmek istiyordum. Biliyor musunuz, doru gibi
geliyor bu. Tam burada.-- Kalbini iaret ediyordu. --Bunu daha
nce hi bu ekilde dnmemitim!-Dengemi korumaya abalyordum. Doal olarak depresyonu
konusunda kayglanyordum. Ama elbette umutsuzluk iinde olacakt.
Nasl baka trl olabilirdi? Ancak en derin umutsuzluk,
sekiz yl dayanabilecek bir g ve direnie sahip bir yanlsama

yaratabilirdi. Ve eer ben o yanlsamay kknden skp attysam,

onun gizlemi olduu umutsuzlukla karlamaya hazrlkl
olmalydm. Bu durumda, Thelma'nn strab kt olmasna ktyd
ama hedef zerinde olduumuza dair iyi bir iaretti. Her
ey yolunda gidiyordu. Hazrlk nihayet tamamlanmt ve gerek
terapi artk balayabilirdi.
Hatta balamt bile! Thelma'nn artc feveran, Matthew'a
kar aniden patlayan fkesi, eski savunmalarn artk zldne
iaretti. Thelma akkan bir durumdayd. iddetli saplantlar
olan her hastann bir fke ekirdii vardr ve ben bunun Thelma'da
ortaya kmasna hazrlksz deildim. Her eyi hesaba katarsak,
akld elerine karn fkesini mkemmel bir gelime
olarak gryordum.
Kafam bu dncelerle ve gelecekteki almalarmza ilikin
planlarla ylesine meguld ki, Thelma'nn sylediklerinin ilk
blmn karmm - ama cmlenin sonunu fazlasyla ak seik
bir biimde duydum.
--...ve ite bu nedenle terapiyi kesmek zorundaym!-Yant verebilmek iin abaladm. --Thelma, bunu nasl dnebilirsin?
Terapiyi kesmek iin olabilecek en kt zaman bu. Ancak
imdi gerek bir gelime kaydedebilirsin.---Artk terapi grmek istemiyorum. Yirmi yl bir hasta olarak
yaadm ve hasta muamelesi grmekten usandm. Matthew bana
bir arkada deil bir hasta gibi davrand. Siz bana bir hasta gibi
davranyorsunuz. Ben de herkes gibi olmak istiyorum.-Szlerimin srasn artk anmsamyorum. Yalnzca tm tkalar
atm ve tekrar dnmesi iin olanca gcmle bask yaptm
biliyorum. Ona be haftas kalm bulunan alt aylk balantsn
hatrlattm.
Ama Thelma kar koydu. --Siz bile kabul ederdiniz ki kendinizi
korumak zorunda olduunuz bir zaman vardr. Bu 'tedavi'nin
biraz daha fazlas dayanlmaz olacakt.-- Hain bir glmsemeyle
ekledi: --Biraz daha tedavi hastay ldrecekti.-Btn itirazlarm benzer bir akbete urad. Gerek bir ilerleme
kaydettiimizi srarla syledim. Balangta zihnini bu saplantdan
kurtarmak iin bana gelmi olduunu ve o ynde byk
admlar atm olduumuzu anmsattm. imdi, saplantsna yakt
olan temeldeki boluk ve anlamszlk duygusunu hedef almann
zamanyd.
Thelma'nn yant, znde, kayplarnn ok byk - kaldrabileceinden
fazla - olmu olmasyd. Gelecek iin umudunu (bununla
uzlamaya ilikin --yzde bir ansn-- kastediyordu) yitirmiti;
yaamnn en gzel yirmi yedi gnn de yitirmiti (eer
onlar, kendisine gstermi olduum gibi, --gerek-- deil idiyseler,
o zaman yaamnn en yksek noktasnn bu destekleyici ansn
da yitirmi oluyordu); ve ayn zamanda sekiz yllk zveriyi
de yitirmiti (eer bir yanlsamay korumu idiyse, o zaman zverisi
de anlamsz olmutu).
Thelma'nn szleri o kadar glyd ki onlara kar kmak
iin etkili bir yol bulamadm, yalnzca kayplarnn gerekliini

teslim ederek epey yas tutmak durumunda olduunu ve yasn

tutmasna yardm etmek iin yannda olmak istediimi syledim.
Pimanln bir defa ortaya knca katlanlmasnn olaanst
ac verdiini, ama daha fazla pimanln kk salmasn engellemek
iin ok ey yapabileceimizi de anlatmaya altm. rnein,
u anda karsnda bulunduu karar dnelim: bundan bir
ay, bir yl sonra, tedaviyi brakma kararndan tr derin bir
pimanlk duymayacak myd?
Thelma belki de hakl olduumu ama terapiyi kesme konusunda
kendi kendisine sz vermi olduunu syleyerek yantlad
beni. l seansmz, kanser kukusuyla yaplan bir doktor ziyaretine
benzetti. --Byk bir alkant iindesiniz - yle korkuyorsunuz
ki bu ziyareti defalarca ertelemisiniz. Doktor kanser olduunuzu
doruluyor ve bilmemenin neden olduu alkant duruluyor ama size ne kalyor?-Duygularm semeye alrken, ilk tepkilerim arasnda dikkat
ekmek iin yaygara koparan bir tanesinin, --Bunu bana nasl
yapabilirsin?-- olduunu fark ettim. Geri kukusuz fkem ksmen
benim kendi aresizliimden kaynaklanyordu, ama ayn zamanda
Thelma'nn bana besledii duyguya da yant veriyor olduumdan
emindim. Bu kaybn tmnden sorumlu olan kii
bendim. l toplant benim fikrimdi ve Thelma'nn hayallerini
ykan da bendim. Gzn ben amtm. Nankr bir i yapmakta
olduumu dndm. Hayal ykma deyiminin olumsuz, nihiliste
armlar beni uyarmalyd. O'Neill'in Buzadam Geliyor adl yaptn
ve Hickey'in, hayal ykcnn, yazgsn dndm. Geree
kavuturmak istedii kiiler sonunda onun aleyhine dnyor ve
tekrar yanlsamalar dnyasna giriyorlard.
Birka hatta nce Thelma'nn cezalandrmay bildiini ve benim
yardmma ihtiya duymadn kefediimi anmsadm. Sanrm
intihar denemesi gerekten bir cinayet giriimiydi ve imdi
inanyordum ki terapiyi brakma karar da bir tr ifte cinayetti.
Terapiyi sona erdirmeyi bana ynelik bir saldr olarak gryordu
- haklyd da! Baarmann, entelektel merakm tatmin etmenin,
her eyi en son noktasna kadar gtrmenin benim iin ne
denli can alc bir nem tadn kavramt.
Benden intikam bu amalardan her birinin yolunu kesmekti.
Benim iin tasarlad afetin kendisini de iine ekip yutacak olmasnn
nemi yoktu: hatta sadomazoist eilimleri o kadar basknd ki
bu ifte kurban fikri onu cezbediyordu. Mesleki tanlama
argosuna bavurmamn ona gerekten kzdm anlamna geldiini
ac ac not ettim.
Bu fikirleri Thelma'yla birlikte incelemeyi denedim. --Matthew'a
ynelik fkeni duyabiliyorum, ama acaba ayn zamanda
bana da kzgn deil misin diye merak ediyorum. Bana kzgn
- gerekten ok kzgn - olman hayli akla yakn olurdu. Ne de olsa
baz bakmlardan seni imdi iinde bulunduun amaza benim
soktuumu hissediyor olmalsn. Matthew'u davet etmek benim
fikrimdi, ona sorduun sorular sormak benim fikrimdi.-- Galiba
ban salladn grdm.
--Eer durum byleyse, Thelma, bunun zerinde imdi ve burada
terapi odasnda deilse daha iyi nerede alabiliriz?-Thelma ban daha da gl sallad. --Aklm sizin hakl olduunuzu

sylyor. Ama bazen ne yapmanz gerekiyorsa onu yapmalsnz.

Kendi kendime artk bir hasta olmamaya sz verdim
ve bu sz tutacam.-Pes etmitim. Ta bir duvarla yz yzeydim. Saatimiz oktan
dolmutu ve daha Harry'yi grmek zorundaydm, ona da on dakika
vaat etmitim. Ayrlmadan nce Thelma'dan birka sz skp
aldm: karar hakknda biraz daha dnmeyi ve hafta
iinde benimle tekrar bulumay kabul etti ve alt ay sonra aratrma
psikolouyla buluup bir dizi anketi doldurarak aratrma
projesine ilikin taahhdn yerine getirmeye sz verdi. Seansn
sonunda Thelma'nn aratrma projesine ilikin taahhdn yerine
getirse de terapiye tekrar balamas olaslnn pek dk olduunu
dnyordum.
Pirus zaferi (Byk kayplarla kazanlan zafer. (. N.))
elinin altnda gvencede olduundan biraz cmertlie
gc yetiyordu; ofisimden ayrlrken abalarm iin bana
teekkr etti ve eer bir gn terapiye dnmeyi dnrse terapist
olarak ilk tercihinin ben olacam syledi.
Thelma'ya bekleme odasna, Harry'ye de odama kadar elik
ettim. Harry uyank ve tokszlyd: --Zor bir gemiyi idare etmenin
ne demek olduunu biliyorum doktor - orduda otuz sene
yaptm bunu - ve ge kaldnz da gryorum. Bu randevularnzn
gn boyunca kaymas demek, deil mi?-Bam salladm ama kendisiyle grmeye zamanm olduu
konusunda onu temin ettim.
--Pekala, grmeyi ok ksa tutabilirim. Ben Thelma gibi deilim.
Sz dndrp dolatrmam. Doruca sadede gelirim. Bana
karm geri verin, doktor, eski Thelma'y - sadece eski halini.-Harry'nin sesi tehditkar olmaktan ok yalvarr gibiydi. Yine
de tm dikkatim zerindeydi - ve o konuurken iri, boazlayc
ellerine gz atmaktan kendimi alamyordum. Szlerine devam
ederek - ve imdi sesinde sulama vard - benimle birlikte almaya
balamasndan bu yana Thelma'nn nasl adm adm ktye
gittiini anlatt. Onu dinledikten sonra uzun bir depresyonun
aile iin de hemen hemen hasta iin olduu kadar etin bir deneyim
olduunu syleyerek biraz destek vermeye altm. A
hamlemi grmezlikten gelerek Thelma'nn her zaman iyi bir e
olduunu ve belki de kendisinin srekli hareket halinde olup ok
fazla seyahat ederek onun sorununu arlatrm olduunu syledi.
Sonunda, Thelma'nn terapiye son verme kararn ona bildirdiim
zaman rahatlam ve tatmin olmu grnd: karsna haftalardr
bu ynde srarda bulunuyordu.
Harry ofisimden ayrldktan sonra orada yorgun, akn ve
kzgn, ylece oturup kaldm. Tanrm, ne ift! kisinden de kurtar
beni! Kaderin cilvesine bakn. Budala ihtiyar --eski Thelma'sn
geri istiyor.-- Eski Thelma'ya hibir zaman sahip olmadn fark
edemeyecek kadar --yok-- muydu ortalkta? Eski Thelma hi evde
deildi: son sekiz yl boyunca yaamnn yzde doksann hi sahip
olmad bir akn hayali iinde kaybolarak harcamt. Harry
de ondan aa kalmayarak yanlsamaya sarlmay semiti. Cervantes
sormutu ya, --Hangisini istersin: akllca delilik ya da budalaca
aklllk?-- Harry ile Thelma'nn hangi tercihi yapt aka
ortadayd!

Ama parmam Thelma ve Harry'ye yneltmek ya da insan

ruhunun - yanlsamalara, bo emellere, byye ya da yaamsal
yalanlara tutunmadan yaayamayan u gsz hayaletin - zayflna
at yakmak beni pek az avutuyordu. Bu vakay inanlmaz
biimde yzme gzme bulatrmtm ve suu hastaya ya da
kocasna ya da insanlk durumuna atamazdm.
Bunu izleyen birka gnm kendi kendimi sulamak ve Thelma
iin kayglanmakla geti. Balangta intihar konusunda kayglanrken
sonralar Thelma'nn fkesinin, kendisine kar evrilmesi
pek umulmayacak kadar ak ve da dnk olduu dncesiyle
kendimi yattrdm.
Kendimi sulaymla mcadele etmek iin uygun bir terapi
stratejisi kullanm olduum konusunda kendimi ikna etmeye altm:
Thelma bana dant srada en u noktadayd ve derhal
bir eyler yaplmas gerekiyordu. imdi de kt durumda olmakla
birlikte baladndan daha kt deildi. Kimbilir, belki de daha
iyiydi, belki onu yanlsamalarndan baaryla kurtarmtm ve
herhangi bir terapiye devam etmeden nce bir sre yalnz kalp
yaralarn yalamaya ihtiya duyuyordu. Drt ay boyunca daha
muhafazakar bir yaklam denemi ve ancak baka seeneim olmad
ortaya knca kkl bir mdahaleye bavurmutum.
Ama bunlarn tm kendini aldatmaktan ibaretti. Sululuk
duymak iin yeterli nedenim vard. Bir kez daha, herkesi tedavi
edebileceim yolundaki aaal inancn kurban olmutum. Kibir
ve merakmla srklenerek daha balangta Thelma'nn psikoterapi
iin kt bir aday olduuna ilikin yirmi yllk kant grmezlikten
gelmi ve onu, sonradan dnnce baar olasl pek
az olan zc bir yzletirmeye maruz brakmtm. Yerine
koyacak hibir ey ina etmeden savunmalarn soyup almtm.
Belki Thelma bu noktada kendisini benden korumakta haklyd.
Belki, --biraz daha tedavi hastay ldrecekti-- demekte haklyd.
Her eyi hesaba katarsak Thelma'yla Harry'nin eletirisini hak
etmitim. Ayn zamanda kendimi mesleki adan da mahcup duruma
drmtm. Birka hafta nce bir retim konferansnda
Thelma'nn psikoterapisini anlatrken hayli ilgi uyandrmtm.
imdi ise nmzdeki haftalarda meslekta ve rencilerin bana,
--Anlat bize. Her ey nasl gitti?-- diye sormalar olasln dnnce
rperiyordum.
Umduum gibi, Thelma hafta sonraki randevusuna gelmedi.
Ona telefon ettim ve ksa fakat kayda deer bir konumamz
oldu. Thelma hastalar dnyasn terk etme niyetini dnsz bir
biimde tekrar dorulamakla birlikte bu kez sesinde daha az kin
sezdim. Yalnzca terapiye olan ilgisini yitirmekle kalmayp artk
ona daha fazla gerek de duymadn kendiliinden syledi: kendisini
ok daha iyi hissediyordu, hafta ncesinden kesinlikle
ok daha iyi! Sonra, dn Matthew'u grmesinin ona lsz yardm
olduunu da ylesine syleyiverdi.
--Ne? Matthew mi? Nasl oldu bu?-- diye sordum.
--Ah, onunla kahve ierken ho bir konumamz oldu. Sohbet
etmek iin ayda bir filan bulumaya karar verdik.-Meraktan ldrma raddelerinde, onu sk bir sorguya ektim.

nce bana taklarak yant verdi (--Size hep sylyordum ya, buna
ihtiyacm vard benim--). Sonra benim artk kiisel sorular sorma
hakkm olmadn aka belirtti. Nihayet daha fazla bir ey
renemeyeceimi anladm ve ona son kez veda ettim. Usul bozmayarak,
eer bir gn fikrini deitirecek olursa terapist olarak
yardma hazr olduumu da syledim. Ama grne baklrsa
Thelma'da benim tedavi tarzm iin bir daha hi istek uyanmad
ve ondan bir daha haber almadm.
Alt ay sonra, aratrma ekibi Thelma'yla mlakat yapt ve o
bir dizi psikolojik testi uygulad. Son aratrma raporu ktnda,
hemen Thelma Hilton vakasna ilikin deerlendirmeye baktm.
zet olarak, T.H. 70 yanda evli bir Kafkasyal kadn olup be
ay sreyle haftada bir kez uygulanan terapi sonucunda nemli
lde iyileme gstermitir. Hatta bu alma kapsamndaki
yirmi sekiz yal denek arasnda, en olumlu sonu bu hastadan
alnmtr.
Depresyonu nemli lde azalmtr. Balangta son derece
yksek olan intihar eilimi, artk bir risk olarak kabul
edilmeyebilecei noktaya dmtr. zsaygs artm ve buna
bal olarak dier birok lekte de - anksiyete, hipokondriya,
psikotizm ve obsesyon - nemli derecede iyileme gzlenmitir.
Aratrma ekibi bu etkileyici sonular veren terapinin nitelii
konusunda tam bir berrakla ulaamamtr nk hasta
terapinin ayrntlar hakknda anlalmaz bir biimde ketum
davranmaya devam etmektedir. Grne gre terapist, derin
igr ya da kiilik deimesinden ziyade rahatlama salamay
amalayan, pragmatik, belirtilere ynelik bir tedavi plann
baaryla uygulamtr. Buna ilaveten etkili biimde bir sistem
yaklam kullanm ve terapi srecine hem hastann eini
hem de (hastann uzun sredir yabanclam olduu) ok eski
bir arkadan katmtr.
arpc laflar! Nedense bana pek az teselli verdiler.
:::::::::::::::::
--Tecavz Yasal Olsayd... ---Hastanz iren bir mahluk, ben de bunu ona dn geceki grupta
syledim - tam bu kelimelerle.-- Psikiyatri ihtisas yapan gen bir
renci olan Sarah, bu noktada duraklayp, skysa eletir der gibi
dik dik yzme bakt.
Besbelli olaanst bir ey olmutu. Bir rencinin ofisime dalarak
zerrece zlp sklmadan - hatta marur ve meydan okur
bir tavrla - bana hastalarmdan birine szl saldrda bulunduunu
sylemesi her gn rastlanan bir olay deildir. zellikle de
hasta ilerlemi kanseri olan bir hastaysa.
--Sarah, ltfen oturup bana olay anlatr msn? Bir sonraki
hastam gelmeden birka dakikam var.-Sarah soukkanlln korumaya abalayarak sze balad:
--Carlos mrmde tandm en kaba, en aalk insan!---E biliyorsun, benim favorim de saylmaz. Onu sana havale

etmeden sylemitim bunu.-Carlos'u bireysel terapide yaklak alt aydr gryordum ve

birka hafta nce terapi grubuna almas iin onu Sarah'ya havale
etmitim. --Ama devam et. Szn kestiim iin zr dilerim.---Pekala, biliyorsunuz Carlos'un genellikle naho bir tavr var
- kadnlar, kendisi bir kpek, onlar da ksnl dii kpeklermi
gibi kokluyor ve grupta olup biten baka hibir eyle ilgilenmiyor.
Dn gece Martha - grupta hemen hemen dilsiz gibi davranan,
gerekten krlgan ve tam snrda gen bir kadn - geen yl
tecavze uramas hakknda konumaya balad. Bunu daha nce
kimseyle paylatn sanmyorum, hele de bir grupla. yle
korkmutu, yle iddetle hkryor ve sylemekte o kadar sknt
ekiyordu ki, inanlmaz derecede ac veren bir eydi bu. Herkes
onun konumasn kolaylatrmaya alyordu, ben de, doru ya
da yanl, yl nce tecavze uradm grupla paylamamn
Martha'ya yardmc olacan dndm ...---Bunu bilmiyordum, Sarah.---Baka hi kimse de bilmiyordu!-Sarah burada durdu ve hafife gzlerini sildi. Bana bunu anlatmasnn
onun iin g olduunu grebiliyordum, ama bu noktada
hangisinin onu daha fazla yaraladndan emin olamyordum:
bana tecavze urayn anlatmas m yoksa gruba fazlasyla
alm olmas m? (Benim bu programda grup terapisi retmeni
oluum da onun durumunu gletiriyor olmalyd.)
Yoksa en ok bana henz anlatmad eyler mi tedirgin ediyordu
onu? Bu konuda renk vermemeye karar verdim.
--Peki sonra?---A, ite o zaman u sizin Carlos harekete geti.-u benim Carlos? Ne gln, diye dndm. Sanki benim ocuummu
da ben onun iin hesap vermek zorundaymm gibi.
(te yandan Sarah'ya onu almas iin srar etmi olduum da bir
gerekti: grubuna kanserli bir hastay sokmak konusunda gnlszd.
Ama grubunun be kiiye inmi olduu ve yeni yelere
ihtiya duyduu da bir gerekti.) Onu hi bu kadar mantksz - ve
kafa tutar bir havada - grmemitim. Daha sonra bu davranndan
ok utanmasndan korkuyordum, bu bakmdan en ufak bir
eletiri imasyla durumu daha da ktletirmek istemedim.
--Ne yapt?---Martha'ya olayla ilgili birok soru sordu - ne zaman, nerede,
ne, kim. Balangta bunlar kadnn konumasna yardmc oldu
ama ben kendi uradm saldrdan sz eder etmez Martha'y brakp
ayn sorular bana sormaya balad. Sonra ikimize de daha
mahrem ayrntlar sormaya giriti. Saldrgan giysilerimizi yrtm
myd? imize mi boalmt? Zevk almaya baladmz bir
an olmu muydu? Her ey ylesine sinsice olup bitmiti ki grup
onun bundan zevk aldn sezmeye balayana kadar belli bir sre
gemiti bile. Martha ve ben umurunda bile deildik onun, o
yalnzca kendi cinsel keyfinin peindeydi. Ona kar daha ok
merhamet duymam gerektiini biliyorum - ama yle aalk biri
ki o!--

--Olay nasl bitti?---Grup nihayet uyand ve onun duyarszln yzne vurmaya

balad ama o hibir pimanlk belirtisi gstermedi. Hatta daha
da saldrganlaarak Martha'y ve beni (ve tm tecavz kurbanlarn)
olay fazla abartmakla sulad. Nedir bu yaygara diye
sordu ve sonra cazip bir kadnn tecavzne uramaktan ahsen
hi de ikayeti olmayacan iddia etti. Gruba son sz,
gruptaki herhangi bir kadndan gelecek bir tecavz giriimini
memnuniyetle karlayacan sylemesi oldu. te o zaman ben
de, 'Eer bunu akln kesiyorsa beyinsiz cahilin birisin! dedim.---Terapi asndan yaptn mdahalenin ona iren mahluk
demek olduunu sanyordum?-- Bu Sarah'nn gerginliini azaltt
ve ikimiz de glmsedik.
--O da olur! Gerekten soukkanllm kaybetmitim.-Destekleyici ve yapc kelimeler aradm ama niyetlendiimden
daha ukalaca eyler dkld azmdan. --Unutma Sarah, ou
kez bu tr ar durumlar eer dikkatlice ele alnp ilenirse sonunda
nemli dnm noktalar olabilirler. Terapide yaanan her
eyden yararlanlabilir. Gel bunu onun iin bir renme deneyimine
dntrmeye alalm. Yarn onunla buluacam ve bu
konuda aba harcayacam. Ama senin de kendine dikkat etmeni
istiyorum. Biriyle konumak istersen ben buradaym - bugn daha
sonra ya da bu hafta iinde herhangi bir zaman olabilir.-Sarah teekkr etti ve bu konuda dnmek iin zamana ihtiyac
olduunu syledi. Ofisimden karken, kendi sorunlar hakknda
baka biriyle konumaya karar verse bile yine de daha sonra,
biraz yatt zaman, onunla grmeye alp bu olay onun
iin de bir renme deneyimine dntrp dntremeyeceimizi
grmek istediimi dndm. Korkun bir ey yaamt ve
duygularn paylayordum ama bana yle geliyordu ki grupta
terapiyi kendi karna kullanmaya almakla hata etmiti. Bu
konu zerinde nce kendi kiisel terapisinde alm olmas daha
iyi olurdu diye dnyordum, sonra grupta yine de bundan
sz etmeyi sese bile - ki bu kukuluydu - bunu ilgili btn taraflar
asndan daha olumlu bir biimde ele alabilirdi.
O srada bir sonraki hastam ieri girdi ve dikkatimi ona ynelttim.
Ama Carlos'u ve onunla bir sonraki seans nasl ekip evirmem
gerektiini dnmekten kendimi alamyordum. Onun
aklm megul etmesi olaand bir ey deildi. nk Carlos
olaand bir hastayd ve onu birka ay nce grmeye baladmdan
beri onun hakknda her hafta birlikte geirdiimiz birka
saatten ok daha fazla dnyordum.
--Carlos dokuz canl bir kedi, ama artk dokuzuncu cannn
sonuna geliyor galiba.-- Onu psikiyatrik tedavi iin havale eden
onkolog tarafndan bana sylenen ilk eydi bu. Carlos'un nadir
rastlanan, ar ilerleyen ve kt huylu olmasndan ok hacmi nedeniyle
sorunlar yaratan bir lenfomas olduunu anlatarak srdrmt
szlerini. On yldr tmr tedaviye iyi yant vermiti
ama imdi akcierlerini sarm olup yava yava kalbine saldrmak
zereydi. Doktorlarn seenekleri tkeniyordu: ona en yksek
dozda radyoterapi uygulamlar ve kemoterapi ilalar kodeksinin
sonuna gelmilerdi. Ne kadar drst olmalar gerektiini

soruyorlard bana. Carlos ks dinler grnyordu. Onun kendi

kendisiyle ne kadar drst olmak istediinden emin deillerdi.
Ama biliyorlard ki Carlos giderek derin bir depresyona srkleniyor
ve destek alabilecei hi kimsesi de yok gibi grnyordu.
Carlos gerekten de yalnzd. On yedi yandaki olu ve kz
- Gney Amerika'da eski karsyla birlikte yaayan ift yumurta
ikizleri - dnda Carlos, otuz dokuz yanda, kendisini dnyada
gerekten yapayalnz bulmutu. Ailenin tek ocuu olarak Arjantin'de
bymt. Annesi doumda lm ve babas da yirmi yl
nce imdi Carlos'u ldrmekte olan trden lenfomaya yenik
dmt. Hi erkek arkada olmamt. --Onlara kimin ihtiyac
var?-- demiti bana bir defasnda. --Bir tek dolar, bir i, ya da bir
orospu iin seni boazlamayacak birine hi rastlamadm.-- Ksa
bir sre evli kalmt ve bunun dnda kadnlarla nemli bir ilikisi
olmamt. --Bir kadn bir defadan fazla dzmek iin deli olmak
gerekir!-- Hayattaki hedefi, bana hibir utanp sklma belirtisi
gstermeden sylediine gre, olabildiince ok sayda kadnla
yatmakt.
Hayr, ilk grmemizde Carlos'un karakterinde - veya d
grnnde - sevgi uyandran pek bir ey bulamamtm. Bir
deri bir kemikti, bedeni yumrularla doluydu (dirseklerinde, boynunda,
kulaklarnn arkasnda, ikin lenf dmleri gze arpyordu)
ve kemoterapinin bir sonucu olarak btn salar dklmt.
Dokunakl kozmetik abalar - geni kenarl bir panama
apka, kalemle izilmi kalar ve boyundaki ileri gizlemek iin
kullanlan bir earp - grnne o istenmeyen dikkati biraz daha
ekmeye yaryordu yalnzca.
knt iinde olduu besbelliydi - haksz da deildi - ve
kanseriyle on yllk etin savamndan ac ve bezgin bir tonda
sz ediyordu. Sylediine gre lenfomas onu adm adm ldryordu.
En byk blmn - enerjisini, gcn ve zgrln
(Stanford Hastanesi'nin yaknnda, kendi kltrnden srekli
srgn durumunda yaamak zorundayd) -ldrmt bile.
En nemlisi de sosyal yaamn ldrmesiydi, bununla cinsel
yaamn kastediyordu: kemoterapi grd srece iktidarsz
oluyordu; bir kemoterapi dnemi bitip de cinsel svlar kabarmaya
balaynca ise kellii nedeniyle hibir kadnla iliki kuramyordu.
Kemoterapiden birka hafta sonra salar tekrar knca bile
say yapamadn sylyordu: hibir fahie onu istemiyordu
nk irilemi lenf dmlerinin AIDS belirtisi olduunu sanyorlard.
Seks yaam artk tamamen kiralk sadomazoist video
bantlarn izlerken mastrbasyon yapmakla snrl kalmt.
Yalnz olduu ve, evet, bunun bir sorun oluturduu doruydu
- bunu ancak ben kkrtnca sylemiti - ama yalnzca zaman
zaman kendi bedensel ihtiyalarn karlayamayacak kadar gsz
dt iin. Cinsellik d yakn insani ilikiden zevk alma
dncesi ona yabanc geliyordu. Bunun bir tek istisnas ocuklaryd
ve Carlos onlardan sz ettiinde gerek heyecan, benim de
katlabildiim gerek heyecan ortaya kyordu. Onlarn da kendisini
terk edeceinden, annelerinin sonunda onlar zehirlemeyi
baarp kendisine kar evireceinden ya da onlarn kanserden
tiksinip kendisinden uzaklaacandan korktuunu anlatrken
sska bedeninin hkrklarla sarsldn grmek beni duygulandrmt.
--Sana nasl yardmc olabilirim Carlos?--

--Bana yardm etmek istiyorsanz ... bana tatulardan (Zrhl kertenkele.

(. N.)) nefret etmeyi retin.-Bir an iin Carlos benim aknlmn keyfini kard, sonra
grsel imgeleme - birok kanser hastasnn denedii bir tr kendi
kendini tedavi etme yntemi - zerinde altn syledi. Yeni
kemoterapisi (onkologlar buna AD diyorlard) iin kulland imgeler
dev boyutlarda A'lar ve D'ler - Aylar ve Domuzlard; kanserli
sert lenf dmleri ise kemik levhalarla kapl tatulard. Bylece,
meditasyon seanslarnda aylarn ve domuzlarn tatulara
saldrdn gznde canlandryordu. Sorunu uydu ki aylarn
ve domuzlarn, tatular paralayp yok edebilecek kadar yrtc
yapamyordu.
Kanserinin dehetine ve ruhunun darlna karn beni Carlos'a
eken bir ey vard. Belki lmekte olann ben deil o oluunun
verdii rahatlktan fkran bir cmertlikti bu. Belki ocuklarna
olan sevgisi ya da ofisimden ayrlrken elimi iki eliyle birden
kavrayndaki yakart. Belki de, --Bana tatulardan nefret etmeyi
retin,-- deyiindeki tuhaf mizaht.
Bu nedenle, onu tedavi edip edemeyeceimi dnrken, tedavide
yoluma kabilecek engelleri kmsemi ve Carlos'un
vahim derecede topluma kar olmaktan ok yeterince topluma
karmadna, muzr nitelik ve inanlarnn pek ounun yumuak
ve deiime ak olduuna kendimi inandrmtm. Kararm
zerinde berrak bir biimde dnmemi ve onu terapiye almaya
karar verdikten sonra bile uygun ve gereki tedavi hedefleri
konusunda bir kesinlie varamamtm. Ona yalnzca kemoterapisi
srasnda elik mi etmek durumundaydm? (Birok hasta gibi
Carlos da kemoterapi srasnda lm derecesinde hasta ve
umutsuz oluyordu.) Ya da, eer son safhaya giriyorsa, lme
kadar yannda kalma ykmll altna m girmek durumundaydm?
Yalnzca yannda olup desteklemekle mi yetinecektim?
(Belki de bu yeterli olacakt. Allah bilir konuacak baka kimsesi
yoktu!) Elbette yalnzlnn nedeni kendisiydi ama ben onun
bunu grmesine mi yoksa deitirmesine mi yardmc olacaktm?
Hem imdi mi? lmn eiinde bu tr dnceler ok
nemsiz grnyordu. Yoksa yle deil miydi? Carlos'un terapide
daha --iddial-- bir eyler baarmasna olanak var myd?
Hayr, hayr, hayr! En fazla birka ay daha yaamas beklenen biriyle
--iddial-- tedaviden sz etmenin ne anlam vard? Bylesine uucu
bir projeye zaman ve enerji yatrm yapmay kimse ister miydi?
Ya ben?
Carlos benimle bulumay hemen kabul etmiti. Tipik alayc
tavryla, sigortasnn cretimin yzde doksann deyeceini ve
byle bir kelepiri karamayacan sylemiti. stelik her eyi
bir kez denemek isteyen bir insand ve daha nce bir psikiyatrla
hi konumamt. Ac veren duygu ve dnceleri paylaacak birinin
varlnn insan her zaman rahatlattn sylemek dnda
tedavi anlamamz netletirmemitim. Alt kez bulumay ve
sonra tedaviyi srdrmeye deip demeyecei konusunda bir
deerlendirme yapmay nermitim.
Carlos'un terapiden mkemmel biimde yararlanmas beni
ok artmt; alt seans sonra srekli tedavi iin bulumaya karar
vermitik. Her seansa tartmak istedii bir sorunlar listesiyle
geliyordu - rnein, dler, i problemleri (baarl bir mali analist

olan Carlos, hastal srasnda da almay srdrmt).

Bazen bedensel rahatszlndan ve kemoterapiye olan nefretinden
sz ediyordu ama en ok kadnlar ve seks hakknda konuuyordu.
Her seansta o hafta kadnlarla olan karlamalarnn hepsini
anlatyordu (bunlar ou kez bir spermarkette bir kadnla
gz gze gelmekten te eyler deildi) ve her bir durumda bir
iliki kurmak iin neler yapabilecei konusu aklna taklyordu.
Zihni kadnlarla o kadar meguld ki bedeninin en ince kelerine
szmakta olan bir kansere yakalanm olduunu adeta unutuyordu.
Byk bir olaslkla zihninin megul olmasnn amac da
buydu: istilay unutabilmek.
Ancak, kadnlara ilikin saplants kanserinden ok daha ncesine
uzanyordu. Her zaman kadnlarn ardnda sinsice dolam
ve onlara kar cinsellii ar basan aalayc bir tavr taknmt.
Bu bakmdan Sarah'nn, onun gruptaki davranlarna ilikin
anlattklar ne kadar irkiltici de olsa beni artmamt. Bu tr
irkin davranlara - ve daha da beterine - tamamen muktedir olduunu
biliyordum.
Peki ama bir sonraki seansta bu durumu onunla nasl ele almalydm?
Her eyden nce ilikimizi korumak ve srdrmek istiyordum.
lerleme kaydediyorduk ve u anda ben onun en
nemli insani balantsydm. Ama terapi grubuna devam etmesi
de nemliydi. Alt hafta nce, ona yalnzln krmaya yardm
edecek bir evre salamak ve ayn zamanda sosyal bakmdan en
naho baz davranlarn belirleyip deitirme yolunda onu ikna
ederek sosyal yaamnda ilikiler yaratmasna yardmc olacak
bir gruba koymutum. lk be hafta boyunca gruptan fevkalade
yararlanmt ama davranlarn arpc derecede deitirmedii
takdirde grup yelerinin tmn, geri evrilemez biimde kendine
yabanclatracakt - tabii eer bunu imdiye dek zaten yapmamsa!
Bir sonraki seansmz olaysz balad. Carlos gruptan sz etmedi
bile, bunun yerine bir kilise toplantsnda henz tant
ekici bir kadn olan Ruth hakknda konumak istedi. (Carlos yarm
dzine kadar kilisenin yesiydi, nk bunlarn ona ideal
tavlama frsatlar saladna inanyordu.) Ruth'la ksaca konumutu,
sonra kadn eve gitmesi gerektii iin zr dileyip ayrlmt.
Carlos gle gle demi ama sonra ona arabasna kadar elik
etmeyi nermedii iin bulunmaz bir frsat kardna hkmetmiti;
hatta olduka yksek bir olaslkla, belki yzde 10-15
kadar bir olaslkla onunla evlenebileceine de kendini inandrmt.
Daha atik davranmad iin kendi kendini sulamas btn
hafta srm ve kah kendine ynelik szl saldrlara, kah
kendini imdiklemek ve ban duvarlara vurmak eklinde bedensel
saldrlara dnmt.
Ruth'a ilikin duygularnn ardna dmedim (ama ylesine
mantk dydlar ki bu kadna bir gn tekrar dnmeye karar verdim),
nk acilen grubu tartmamz gerektiini dnyordum.
Toplant hakknda Sarah'yla konutuumu syledim ona.
--Bugn grup hakknda konuacak mydn?-- diye sordum.
--zellikle deil, yani nemli deil. Zaten o grubu brakacam.
Onlara gre fazla ileriyim.---Ne demek istiyorsun?---Orada kimse drst deil, herkes oyun oynuyor. Gerei

syleyecek kadar cesareti olan tek kii benim orada. Erkeklerin

tm oyunu kaybetmi tipler - yoksa orada olmazlard. Yreksiz
hdkler, orada oturmu szlanyor ve hibir ey sylemiyorlar.
--Toplantda neler olduunu kendi bak andan anlat bana.---Sarah tecavze urayn anlatt, size syledi mi bunu?-Bam salladm.
--Martha da anlatt. Hani u Martha. Tanrm, tam size gre biri.
Datm durumda, gerekten hasta. Aklndan zoru var, msekkin
alp duruyor. Zaten, allahakna onun gibi insanlarla ayn
grupta ne aryorum ben? Ama dinleyin. nemli olan u ki bunlar
tecavze uradklarn anlattlar, ikisi de, ve herkes orada az
ak susup oturdu. Hi deilse ben yant verdim. Onlara sorular
sordum.---Sarah baz sorularnn yardmc olmak iin tasarlanma benzemediini
sylyor.---Birinin onlar konuturmas gerekiyordu. stelik ben tecavz
konusunu hep merak etmiimdir. Siz etmez misiniz? Btn erkekler
etmez mi? Nasl yapldn, tecavz kurbannn yaadklarn?---Ah, haydi Carlos, eer bunun peinde idiysen bir kitaptan da
okuyabilirdin. Oradakiler gerek insanlard, bilgi kaynaklar deil.
in iinde baka bir i vard.---Belki de yleydi, kabul ediyorum bunu. Gruba girdiimde sizin
bana talimatnz grupta duygularm drste dile getirmem
gerektii yolundayd. nann bana, yemin ederim ki son toplantda
gruptaki tek drst kii bendim. Tahrik olmutum, itiraf edeyim.
Sarah'nn dzlmesini dnmek harikulade tahrik edici.
Ben de katlp o memeleri elleyebilmek iin neler vermezdim!
Onunla kmam engellediiniz iin sizi affetmi deilim.-- Carlos
alt hafta nce gruba ilk katldnda uzun uzadya Sarah'ya - daha
dorusu onun gslerine - olan lgnca tutkusundan sz
ediyor ve onun kendisiyle kmak isteyeceine inanyordu. Carlos'un
grupta benimsenmesine yardmc olmak iin ilk birka
toplantda uygun sosyal davranlar konusunda biraz eitmitim
onu. Sarah'ya cinsel bir yaklamn hem yararsz hem de yakksz
olacana onu glkle ikna etmitim.
--Ayrca, erkeklerin tecavz olayndan tahrik olduklar bir sr
deil ki. Gruptaki br erkeklerin bana glmsediini grdm.
u porno endstrisine bakn! Tecavz ya da klelikle ilgili kitaplara
ve video bantlarna iyice baktnz m hi? Gidin bakn! Tenderloin'deki
porno maazalarna bir urayn - eitiminize katks olurdu.
O tr eyleri birileri iin basyorlar - oralarda bir pazar olmal.
Size doruyu syleyeceim, eer tecavz yasal olsayd, ben de denerdim
- ara sra.-Carlos burada durdu ve, kendinden honut, bana srtt - yoksa
kolumu dirseiyle drtme anlamnda ehvetli bir yan bak,
mtecaviz erkekler birliinde yannda yer almam iin bir ar
myd bu?
Birka dakika sreyle seeneklerimi belirlemeye alarak sessizce

oturdum. Sarah'yla ayn fikirde olmak kolayd: gerekten

de Carlos'un ahlak bozuk gibiydi. Ama bunun ksmen kabadaylk
olduuna ve iinde daha iyi, daha soylu bir eylere ulamann
bir yolu olduuna inanyordum. Son birka kelimesine, u --ara
sra--ya ilgi ve kran duyuyordum. Neredeyse sonradan aklna
gelmi gibi eklenen bu kelimelerde bir nebze sklganlk ya da
utan belirtisi var gibiydi.
--Carlos, gruptaki drstlnle gururlanyorsun - ama gerekten
drst mydn? Yoksa yalnzca ksmi ya da kolayc bir
drstlk myd bu? Doru, gruptaki br erkeklerden daha
ak davranmtn. Gerek cinsel duygularndan bazlarn da
vurmutun. Bu duygularn ne kadar yaygn olduklar konusunda
da haksz deilsin: porno endstrisi btn erkeklerin sahip olduu
drtlere hitap eden bir eyler sunuyor olmal.
--Ama tmyle drst m davranyorsun? Ya iinde srp giden
ama dar vurmadn tm dier duygular? Bir tahminde
bulunaym: Sarah ve Martha'ya, uradklar tecavz hakknda
'nedir bu yaygara' derken kendi kanserini ve srekli kar karya
bulunduun durumu dnyor olabilir miydin? Hayatn
tehdit eden bir eyle tam u anda yzlemek, bir iki yl nce olup
bitmi bir eyle yzlemekten ok daha gtr.
--Belki de gruptan biraz ilgi istiyorsun, ama byle kabadayca
davranrsan onu nasl elde edebilirsin? Kanser olduundan henz
sz etmedin onlara.-- (Carlos'u kanser olduunu gruba aklamas
iin sktryordum ama o bunu erteleyip duruyordu:
kendisine acmalarndan korktuunu ve kadn yelerle gerekleebilecek
cinsel frsatlar baltalamak istemediini sylyordu.)
Carlos srtt. --yi bir denemeydi, doktor! Syledikleriniz ok
akla yakn. Kafanz iyi alyor. Ama drst olacam - kanser
dncesi aklmn kesinden bile gemedi. ki ay nce kemoterapiyi
kestiimizden beri bazen gnlerce kanseri dnmyorum.
Onu unutmak, ondan kurtulmak, bir sre iin normal bir
yaam srebilmek - harika deil mi?-yi bir soru, diye dndm. Unutmak iyi miydi? Pek emin
deildim. Carlos'u grmekte olduum aylar boyunca, dnd
eyleri not etmek suretiyle kanserinin seyrini artc bir kesinlikle
izebildiimi kefetmitim. Ne zaman kanseri ktye gitse
ve lmle etkin biimde yzlese, yaam nceliklerini yeniden
dzenliyor ve daha dnceli, daha sevecen, daha bilge oluyordu.
te yandan, iyilemeye yz tuttuu zaman, kendi deyimiyle
kamnn hkmne giriyor ve belirgin biimde kabalap slayordu.
Bir zamanlar gazetede bir karikatr grmtm. Tknaz, akn
bir kk adam, --Anszn, krk elli yalarnda bir gn her ey
berraklaverir,-- diyordu. --... Ve sonra, yine bulanr.-- Bu karikatr
tam Carlos'a uygundu, bir farkla ki onun bir tane deil, yinelenen
berraklk dnemleri vard - ve bunlar hep bulanp gidiyordu.
ou kez, lmnn ve lmn getirdii --berrakln-- srekli
bilincinde kalmasn salayacak bir yol bulabilsem, yaamla
ve dier insanlarla olan ilikisinde nemli deiiklikler yapmasna
yardmc olabileceimi dnyordum.
Bugnk ve birka gn nce gruptaki aldatc konuma tarzndan
belliydi ki kanseri yine bir durgunluk dnemindeydi ve
lm, kendisine elik eden bilgelikle birlikte, aklndan ok uzakt.

Baka bir taktik denedim. --Carlos, sen gruba girmeden nce

sana grup terapisinin ardndaki temel mant aklamaya almtm.
Grupta cereyan eden her eyin terapideki almamza
yardmc olmak iin kullanlabileceini vurgulamtm, hatrladn
m?-- Carlos ban sallad.
Konumay srdrdm: --Ve gruplarn en nemli prensiplerinden
birinin, grubun minyatr bir dnya olmas olduunu - grupta
yarattmz ortamn, setiimiz hayat tarzn yansttn?
Grupta her birimizin gerek hayatndaki sosyal dnyann aynsn
kurduunu sylediimi hatrlyor musun?-Yine ban sallad. Dinliyordu.
--imdi, grupta bana gelenlere bak! Yakn ilikiler kurabilecein
bir grup insanla baladn. Ve baladn zaman ikimiz de senin
ilikileri gelitirme yollar zerinde alman gerektii konusunda
anlamtk. Gruba bu nedenle balamtk zaten, hatrladn
m? Ama imdi, topu topu alt hafta sonra, btn yeler ve
sizlerle alan terapistlerden en az bir tanesi sana fena halde
bozulmu durumda. Ve bunu sen yaptn. Grubun iinde de grubun
dnda yaptn yaptn! Bana drste yant vermeni istiyorum:
Tatmin oldun mu? Bakalaryla ilikilerinden beklediin bu mu?---Doktor, sylediklerinizi gayet iyi anlyorum, ama tartmanzda
bir sakat nokta var. Gruptaki insanlar zerrece umurumda
deil, zerrece. Onlar gerek insanlar deil. Hibir zaman byle
uvallam kimselerle iliki kurmayacam. Fikirlerinin benim
iin hibir anlam yok. Onlara daha fazla yaklamak istemiyorum ki.-Baka durumlarda da Carlos'un byle tamamen kapandna
tank olmutum. Bir iki hafta iinde daha makul olacan sanyordum
ve bu bakmdan normal koullarda sabrl davranabilirdim.
Ama bir eyler abucak deimedii takdirde ya gruptan kacakt
ya da gelecek haftaya kadar grubun dier yeleriyle ilikilerini
onarlmaz biimde koparm olacakt. Bu sevimli olaydan
sonra bir baka grup terapistini onu kabul etmeye ikna edebileceimden
hayli kukulu olduumdan, sebatla direndim.
--Bu fkeli ve yarglayc duygular iitiyorum ve senin onlar
gerekten hissettiini biliyorum. Ama Carlos, bir an iin onlar
parantez iine al ve baka bir eyle temasa geip geemeyeceini
gr. Sarah da Martha da byk bir ac iindeydiler. Onlar hakknda
baka ne gibi duygular yaadn? nemli ya da baskn duygulardan
deil, bunlar dnda yaadn anlk duygulardan sz ediyorum.---Neyin peinde olduunuzu biliyorum. Benim iin elinizden
geleni yapyorsunuz. Size yardmc olmak isterdim ama bir eyler
uyduruyor olurdum. Bana duygular mal ediyorsunuz. Buras, bu
oda, gerei syleyebileceim tek yer ve gerek u ki, gruptaki o
iki orospuyla her eyden ok yapmak istediim ey onlar dzmek!
Tecavz yasal olsayd yapardm dediim zaman samimiydim!
Ve nereden balayacam da biliyorum!-Byk bir olaslkla Sarah'y kastediyordu ama sormadm.
Yapmak istediim son ey onunla bu tartmaya girmekti. Belki
de ikimizin arasnda iletiimi gletiren bir tr nemli Oedipus
rekabeti vard. Carlos, sanki ikimizi Sarah iin birbirimize rakip
olarak gryormu gibi, ona yapmak istediklerini bana canl tabirlerle

anlatmak iin hibir frsat karmyordu. Kendisini daha

nce Sarah'ya kma teklif etmekten caydrma nedenimin onu
kendime saklamak olduuna inandn biliyordum. Ama bu tr
bir yorum imdi tamamen yararsz olacakt: Carlos ok fazla kapanmt
ve savunmadayd. Eer ona ulaacaksam daha dayanlmaz
bir ey kullanmam gerekecekti.
Geriye kalan tek dnebildiim yaklam, ilk seansmzda
grm olduum o bir tek duygu patlamasna ilikindi - bu o kadar
yapay ve basit bir taktikti ki yol aaca artc sonucu tahmin
bile edemezdim.
--Pekala Carlos, hayal ettiin ve savunduun u ideal toplumu
dnelim - tecavzn yasallat toplumu. imdi birka dakika
iin kendi kzn dn. Onun iin bu toplumda - yasal tecavze
ak durumda, cinsel alk duyup on yedi yandaki kzlara zor
kullanarak sahip olmaya kalkan herkes iin bir tatmin arac olarak
- yaamak nasl bir ey olurdu?-Carlos anszn srtmaktan vazgeti. Gzle grlr biimde irkildi
ve --Bunu onun iin istemezdim,-- dedi yalnzca.
--Ama kurduun bu dnyada onun yeri ne olacakt? Manastra
m kapanacakt? Ona yaayabilecei bir yer salamak zorundasn:
babalarn yapt budur - ocuklar iin bir dnya kurarlar.
Sana daha nce hi sormamtm - kzn iin gerekten ne istiyorsun?---Onun bir erkekle sevgi dolu bir ilikisi ve sevgi dolu bir ailesi
olmasn istiyorum.---Ama babas bir tecavz dnyasn savunurken bu nasl olabilir?
Onun sevgi dolu bir dnyada yaamasn istiyorsan o dnyay
kurmak da sana der - ve bunun iin ie kendi davranlarnla
balaman gerekir. Kendi yasann dnda kalamazsn - her ahlak
sisteminin temelinde bu vardr.-Seansn tonu deimiti. Artk ne oyun kalmt ne de kabalk.
Alabildiine ciddilemitik. Kendimi terapistten ok felsefe ya da
din retmeni gibi hissediyordum, ama izlenecek doru yolun bu
olduunu biliyordum. Hem bunlar daha nce sylemem gereken
eylerdi. Carlos sk sk kendi istikrarszlyla dalga geerdi. Bir
defasnda ocuklaryla, yemek srasnda (ylda birka kez onu
grmeye gelirlerdi) yapt bir sohbeti keyifle anlatn anmsyorum.
Kznn flrt ettii her erkei tanyp onaylamak istediini
sylemiti. Sonra olunu iaret ederek, --Sana gelince,-- demiti,
--elde edebilecein her kary alabilirsin!-imdi dikkatini ekmi olduumdan hi kukum yoktu. Nirengi
yoluyla kaldra gcm artrmaya karar verdim ve ayn
konuya baka bir ynden yaklatm:
--Peki Carlos, u anda aklma baka bir ey geldi. ki hafta nce
dnde grdn yeil Honda'y hatrlyor musun? Haydi
onu tekrar gzden geirelim.-Carlos dler zerinde almaktan holanyordu ve bu d
ele alp kz hakkndaki zc tartmay brakmaya oktan gnllyd.
Dnde bir araba kiralamak iin bir kiralk oto acentasna
gittiini grmt, ama hazrda yalnzca - en sevmedii arabalar

olan - Honda Civic arabalar vard. Mevcut birka renk arasndan

krmzy semiti. Ama park yerine ktnda mevcut tek arabann
yeil - en sevmedii renk - olduunu grmt! Bir dn en
nemli nitelii tad duygudur ve bu d zararsz ieriine
karn dehet doluydu: Carlos'u uyandrm ve onu saatlerce
kayglar iinde brakmt.
ki hafta nce bu d konusunda fazla yol alamamtk. Anmsadma
gre Carlos kiralk oto servisindeki dii grevlinin kimliine
ilikin armlara dalmt. Ama ben bugn bu d farkl
bir kta gryordum. Carlos yllar nce yeniden dou konusunda
gl bir inan gelitirmiti; bu inan ona lme ilikin korkularndan
hayrl bir kurtulu sunuyordu. lk bulumalarmzdan
birinde kulland mecazlardan biri, lmn yalnzca bedenini bir
baka bedenle deitirmek olduuydu - tpk eski bir arabay deitirmek
gibi. imdi ona bu benzetmeyi anmsatacaktm.
--Farz edelim ki, Carlos, bu d yalnzca arabalarla ilgili bir
d olmann tesinde. Elbette ki bir araba kiralamak korkutucu
bir eylem deil; bir karabasana dnp seni btn gece uykusuz
brakacak bir ey deil. Sanrm bu d, lm ve gelecekteki
yaam hakknda ve senin lm ve yeniden douu bir araba dei
tokuuyla kyaslayan semboln kullanyor. Ona bu ekilde
bakarsak dn tad gl korkuya daha ok anlam verebiliriz.
Alabilecein tek arabann yeil bir Honda Civic olmasndan
ne karyorsun?---Yeilden de Honda Civic'lerden de nefret ederim. Bundan
sonraki arabam bir Maserati olacak.---Ama eer arabalar bedenlerin dteki sembolleriyse, neden
bir sonraki yaamnda hepsinden fazla nefret ettiin bedeni ya da
yaam alacaksn?-Carlos'un yant vermekten baka seenei yoktu. --Ne yaptna
ya da imdiki hayatn nasl yaadna bal olarak hak ettiini
alrsn. Yukar kabilir ya da aa inebilirsin.-Artk bu tartmann nereye varacan anlam ve terlemeye
balamt. Onu sk bir orman gibi kuatan kabal ve alaycl,
kendisine yaklaanlar her zaman oka uratp caydrmt. Oysa
imdi ok geirme sras kendisindeydi. inin en derin yerindeki
iki tapnan istila etmitim: ocuklarna olan sevgisi ve yeniden
doua ilikin inanlar.
--Devam et, Carlos, bu nemli - bunu kendine ve kendi yaamna
uygula.-Carlos her bir kelimeyi ar ar srp kopard. --Bu d benim
doru yaamadm sylyor.---Ayn fikirdeyim, sanrm dn syledii bu. Doru yaamaya
ilikin dncelerini biraz daha anlat.-Herhangi bir dini sistemde iyi bir yaam oluturan eyler
- sevgi, cmertlik, koruma, soylu dnceler, iyilik aray,
yardmseverlik - hakknda tumturakl laflar edecektim ama hibirine
gerek kalmad. Carlos bana amacma ulam olduumu bildirdi:
bann dnmeye baladn ve bir gnde ok fazla eyi ele
alm olduumuzu syledi. Bu konuda hafta boyunca dnmek

zere zaman istedi. Hala on be dakikamz kaldna iaret ederek

baka bir cephede biraz alma yapmaya karar verdim.
Bu seansta am olduu ilk konuya dndm: bir kilise toplantsnda
ksaca tanm olduu Ruth adl kadnla bulunmaz bir
frsat kard inanc ve ona arabasna kadar yryerek elik etmemi
olmas nedeniyle kafasn tatan taa vurmas ve kendini
sulamas. Bu mantksz inancn ilevi apakt. ekici bir kadn
tarafndan arzulanp sevilmeye, umutlanabilecek kadar yakn olduuna
inanmaya devam ettii srece bakalarndan farksz olduu,
ciddi bir sorunu olmad, grnmnn bozulmad ve
lmcl bir hastal olmad inancn srdrebilirdi.
Gemite bu yadsmasn kurcalamamtm. Genellikle bir savunmay,
zmden daha fazla sorun yaratmad ve yerine nerilecek
daha iyi bir ey bulunmad srece baltalamamakta yarar
vardr. Yeniden dou konusu bu duruma bir rnektir: ben ahsen
bunu lm yadsmann bir biimi olarak gryorduysam
da, bu inan Carlos'a (ve dnya nfusunun byk bir blmne)
ok yardmc oluyordu; bu durumda onu baltalamak yle dursun
her zaman desteklemi olup bu seansta da Carlos'a yeniden
douun tm ieriine tutarl bir biimde dikkat etmesi iin srarda
bulunarak bu inancna tekrar destek vermi oluyordum.
te yandan, yadsma sisteminin birtakm daha az yararl blmlerini
sorgulamann zaman gelmiti.
--Carlos, Ruth'a arabasna kadar elik etmi olsaydn, yzde
10-15 olaslkla onunla evlenebileceine gerekten inanyor musun?---Her ey orap sk gibi gidebilirdi. kimizin arasnda bir
eyler vard. Bunu hissettim ben. Bildiimi biliyorum!---Ama bunu her hafta sylyorsun - spermarketteki kadn,
diinin resepsiyon memuru, sinemadaki bileti. Sarah'yla bile
bunu hissettin. Bak imdi, sen ya da herhangi bir erkek, ka kez
bir kadnla arabasna kadar yrm ve onunla evlenmemitir?---Peki, peki, belki yzde bire ya da yarma daha yaknd ama
yine de bir ans vard - eer ben byle bir hdk olmasaydm.
Onu arabasna kadar geirmeyi nermek aklma bile gelmedi!---Kendini hrpalamak iin setiin eylere bak! Carlos, dobra
dobra konuacam. Sylediklerinin hibir anlam yok. Ruth hakknda
bana btn sylediin - ki onunla yalnzca be dakika konumusun
- onun yirmi yanda, iki kk ocuklu ve yaknlarda
boanm bir kadn olduu. Gereki olalm - senin dediin
gibi, drst olunacak yer buras. Ona saln hakknda ne
syleyeceksin?---Onu daha iyi tanynca gerei anlatacam - kanser olduumu,
hastaln imdi kontrol altnda olduunu, doktorlarn onu
tedavi edebildiini.---Sonra?---Doktorlarn ne olacandan emi olmadklarn, her gn yeni
tedavi yntemleri kefedildiini, hastaln gelecekte
tekrarlayabileceini.---Doktorlar sana ne syledi? Tekrarlayabilir mi dediler?--

--Haklsnz - eer bir tedavi bulunmazsa gelecekte tekrarlayacak.---Carlos, gaddarlk etmek istemiyorum, ama tarafsz olmaya
al. Kendini Ruth'un yerine koy - yirmi yanda, iki kk
ocuu var, g bir dnem geirmi, muhtemelen kendisi ve ocuklar
iin salam bir destek aryor, kanser hakknda bilgisi ve
korkusu yalnzca halktan biri kadar - sen onun arad trden
bir gvence ve destei temsil ediyor musun? Saln kuatan
belirsizlii kabul etmeye hazr m? Kendisini sana hastabakclk
etmek zorunda kalabilecei bir duruma sokma riskine girmeye
hazr m? Kendisine, seni senin istediin tarzda tanma, seninle
bir ilikiye girme izni vermesi ihtimali gerekten ne kadar olabilir?---Herhalde milyonda bir bile deil,-- dedi Carlos, mahzun ve
yorgun bir sesle.
Ona gaddarca davranyordum, ama gaddar olmama seenei,
yani sadece onun nabzna gre erbet vermek ve gerei grme
yeteneinden yoksun olduunu sessizce kabul etmek daha da
gaddarca olurdu. Ruth hakkndaki hayali, kendisinin hala bir
bakas tarafndan dokunulabileceini, sevilebileceini hissetmesine
olanak veriyordu. Arkasndan gz krpp alay etmektense
onunla mcadeleye girimek isteyiimin, kendimce ona dokunmak
ve onu sevmek olduunu anlayacan umut ediyordum.
Tm kabadayl uup gitmiti. Carlos yumuak bir sesle sordu,
--Peki bu beni nereye getirir?---Eer imdi gerekten istediin yaknlksa, o zaman evlenecek
bir kadn bulma konusundaki bu telandan kurtulmann zaman
geldi. Aylardr senin bu konuda dvnp durman izliyorum. Sanrm
kendini biraz rahat brakmann zamandr. G bir kemoterapi
dneminden henz ktn. Drt hafta nce bir ey yiyemiyor,
yataktan kalkamyor, durmadan kusuyordun. Epey kilo kaybettin,
imdi gcn yeniden kazanyorsun. u anda bir e bulmay
ummaktan vazge, kendine bu kadar yklenme. Makul bir hedef
belirle - bunu sen de benim kadar yapabilirsin. Dikkatini iyi bir
sohbet zerinde younlatr. Zaten tandn kiilerle dostluunu
derinletirmeye al.-Carlos'un dudaklarnda bir tebessmn ekillenmeye baladn
grdm. Bir sonraki cmlemin ne olacan sezmiti: --Ve balamak
iin gruptan daha iyi bir yer olabilir mi?-O seanstan sonra Carlos artk ayn insan deildi. Bir sonraki
randevumuz, en yakn grup toplantsndan bir gn sonrayd.
Carlos ilk olarak grupta ne kadar iyi davrandna inanamayacam
syledi. Artk en yardmc ve duyarl ye olduu konusunda
bbrlendi. Akllca bir kararla gruba kanserinden sz ederek
kendini skntdan kurtarmt. ddiasna gre - ve haftalar sonra
Sarah da bunu dorulayacakt - davranlar yle arpc bir deiime
uramt ki artk grubun dier yeleri onun desteine gvenir
olmutu.
Bir nceki seansmzdan vgyle sz ediyordu. --Geen seans
imdiye kadar olanlarn en iyisiydi. Keke her seansmz yle olabilse.
Ne konutuumuzu tam hatrlamyorum ama deimeme
ok yardmc oldu.--

Sylediklerinden birini zellikle ilgin bulmutum.

--Neden bilmem, ama gruptaki erkeklerle bile farkl bir iliki
iindeyim. Hepsi de benden yal ama, gln deil mi, onlara
kendi oullarmm gibi davrandm duygusuna kaplyorum!-Geen seansmzn ieriini unutmu olmas beni hi rahatsz
etmiyordu. Konutuklarmz unutmas, bunun kart olan olaslktan
(hastalarda daha yaygn grlen bir seim), yani konuulanlar
eksiksiz olarak anmsamak ama hi deimeden kalmaktan
ok daha iyiydi.
Carlos giderek artan bir hzla dzeliyordu. ki hafta sonraki
seansa, o hafta iinde iki nemli igr kazandn bildirerek
balad. Bu igrlerden o kadar gurur duyuyordu ki onlara birer
ad vermiti. Birincisine, (notlarna gz atarak) --Herkesin bir kalbi
var-- demiti. kincisi ise, --Ben ayakkablarm deilim-- idi.
nce, --Herkesin bir kalbi var-- cmlesini aklad. --Geen hafta
grup toplants boyunca kadn bekarln ne kadar g olduu,
yalnzlk, anne ve babalar iin tuttuklar yas, karabasanlar
gibi konulara ilikin birok duygularn paylayorlard. Neden
bilmiyorum, ama birdenbire onlar farkl bir biimde grdm! Benim
gibiydiler! Onlar da yaarken benimle ayn sorunlarla karlayorlard.
Eskiden kadnlarn hep Olimpos Da'nn tepesinde
nlerinde bir dizi erkekle oturup, bu yatak odama, bu deil, diye
erkekleri aykladklarn hayal ederdim!
--Ama o anda,-- diye srdrd Carlos, --rlplak kalplerini
grr gibi oldum. Gs duvar yok olmutu, kaburga kemiklerinden
duvarlaryla, kare eklinde mavi-krmz bir oyuk ve ortada
karacier renginde, parlayan ve gm gm atan bir kalp brakarak
eriyip gitmiti. Btn hafta boyunca herkesin arpan kalbini
grdm ve kendi kendime, 'Herkesin bir kalbi var, herkesin
bir kalbi var,' deyip durdum. Herkesin - resepsiyonda alan ekilsiz
bir kamburun, yerleri temizleyen yal bir kadnn, hatta
birlikte altm adamlarn bile - kalbini gryorum!-Carlos'un szleriyle iimi ylesine bir sevin sard ki gzlerim
yalarla doldu. Sanrm o da bunu grd ama beni mahcup etmemek
iin bir ey sylemedi ve aceleyle bir sonraki igrye geti:
--Ben ayakkablarm deilim.-Geen seansmzda Carlos'un iyerinde yapaca bir konumayla
ilgili byk korkusunu konumutuk. nsanlarn nnde
konumakta oldum olas ok glk ekiyordu: herhangi bir
eletiriye dayanlmaz derecede duyarl olduundan, sylediine
gre ou kez konumasnn herhangi bir tarafn sorgulayan
herkese hrnca kar saldrda bulunarak kendini maskara ediyordu.
Onun kiisel snrlarn gzden kaybetmi olduunu anlamasna
yardm etmitim. Doal olarak, demitim, insan benliinin
merkezine yaplan bir saldrya kar koyar - ne de olsa bu durumda
insann hayatta kalmas sz konusudur. Ama Carlos'un
kiisel snrlarn iini de kapsayacak biimde geniletmi olduunu
ve bunun sonucunda da iinin herhangi bir tarafnn yumuak
bir eletirisine bile sanki z varlna lmcl bir saldr, yaamna
yneltilen bir tehditmi gibi tepki gsterdiini belirtmitim.
Carlos'u kendi benliiyle evresel nitelik ya da etkinlikleri birbirinden

ayrt etmeye zorlamtm. Sonra da benlik d ksmlarla

zdelemekten vazgemesi gerekiyordu: bunlar sevdii ya da
yapt ya da deer verdii eyleri temsil edebilirlerdi ama onun
kendisi, z varl deillerdi.
Bu model Carlos'un ilgisini ekmiti. Bu yalnzca onun iyerindeki
savunma halini aklamakla kalmyor, Carlos ayn zamanda
bu --zdelememe-- modelini genileterek bedenine de
uygulayabiliyordu. Bir baka deyile, bedeni tehlikede olduu
halde kendisi, yaamsal z sapasalamd.
Bu yorum Carlos'un kaygsn byk lde hafifletmi ve geen
hafta yapt konuma harikulade berrak ve savunmadan
uzak olmutu. Carlos hi bu kadar iyi bir i yapmamt. Konumas
boyunca beyninde dnen kk bir mantra (Hinduizm ve Budizm'de bir
tr mistik nakarat. (. N.)) ark mrldanp
durmutu: --Ben iim deilim.-- Konumasn bitirip patronunun
yanna oturduu zaman da mantra srp gitmiti: --Ben iim
deilim. Konumam deilim. Giysilerim deilim. Bunlarn hibiri
deilim.-- Ayak ayak stne atm ve gz anp ypranm
ayakkablarna taklmt: --Ve ben ayakkablarm da deilim.-Sonra patronuna, --Ben ayakkablarm deilim-- diye ilan etmek
iin ayak parmaklarn ve ayaklarn sallayarak adamn dikkatini
ekmeyi umut etmiti.
Carlos'un iki igrs - ardndan gelecek birok igrnn
ilk ikisi - bana ve rencilerime birer armaand. Her biri farkl
bir terapi yntemiyle retilmi olan bu iki igr, zet olarak bir
insann bakalaryla ilikisine odaklanan grup terapisinden
alabilecekleriyle, kendi i dnyasyla ilikisine odaklanan bireysel
terapiden alabilecekleri arasndaki fark aklyordu. rettiklerimi
aklamak iin Carlos'un canl igrlerinden pek ounu hala
kullanrm.
Kendisine kalan birka aylk yaam sresince Carlos evresine
bir eyler verme yolundaki seimini srdrd. Kanser hastalar
iin bir --kendi kendine yardm-- grubu (bunun bir --son durak-meyhanesi olduuna ilikin bir espriyi de ihmal etmeyerek) oluturdu
ve kiliselerinden birinde baz kiileraras beceri gruplarnda
grup liderliini stlendi. Artk onu en fazla destekleyenlerden
biri olan Sarah, gruplarndan birine konumac olarak davet edildi
ve Carlos'un sorumlu ve yetkili liderliine tank oldu.
Ama Carlos hepsinden fazla, ocuklarna bir eyler verdi ve
onlar da babalarndaki deimeyi fark ederek yaknlarda bir niversiteye
bir dnem iin kaydolduklarnda onun yannda kalmay
tercih ettiler. Harikulade cmert ve destekleyici bir babayd.
Bir insann lmle yzleme eklinin byk lde anne ve babasnn
ortaya koyduu rnekle belirlendiini hep hissetmiimdir.
Ana babalarn ocuklarna verebilecekleri son armaan, rnek olmak
suretiyle, onlara lm vakarla karlamay retmektir
bu balamda Carlos olaanst bir erdem dersi verdi. lm o
karanlk, bouk, fesat gizliliindeki lmlerden deildi. Yaamnn
son anna dek hastal hakknda o ve ocuklar birbirlerine
kar drst oldular ve Carlos hastalndan sz ederken gzlerini
alatrp dudaklarn bzerek bir at gibi burnundan --lenfooooooomma-dediinde hep birlikte kkr kkr gldler.
Ama hi kimseye, bana lmeden az nce sunduu armaandan
daha byk bir armaan vermedi; bu armaan, lme

mahkum hastalar iin --iddial-- terapi abalarnn mantkl ya da

uygun olup olmad sorusunu sonsuza dek yantlayan bir armaand.
Onu hastanede grmeye gittiimde artk kmldayamayacak
kadar gszd, ama ban kaldrd, elimi kavrayp skt ve
--Teekkr ederim,-- diye fsldad. --Hayatm kurtardnz iin
teekkr ederim.-:::::::::::::::::
iman Bir Hanm
Dnyann en iyi tenisileri oyunlarndaki zayflklar gidermek
iin gnde be saat antrenman yaparlar. Zen ustas sonsuz zihinsel
skunetin, balerin ise kusursuz dengenin ardna der ve bir
rahip hi durmadan vicdann sorgular. Her meslein snrlar
iinde, o meslei uygulayanlarn mkemmellik arayabilecei bir
olaslk blgesi vardr. Bir psikoterapist iin bu blgeden, bu asla
tamamlanp mezun olunamayan bitmez tkenmez kendini dzeltme
programndan, meslekte kontr-transferans diye sz edilir.
Transferans ile hastann hatal biimde terapiste balad (--transfer
ettii--) ama gerekte daha nceki ilikilerden kaynaklanan
duygular kastedilirken, kontr-transferans bunun tam tersi olan,
yani terapistin hastaya kar besledii, benzer trde mantk d
duygular kapsar. Kimi zaman kontr-transferans arpc boyutlardadr
ve derinlemesine terapiyi olanaksz klar: bir Yahudi'nin
bir Nazi'yi ya da bir zamanlar cinsel saldrya uram bir kadnn
bir cinsel saldrgan tedavi ettiini dnn. Ama daha lml
bir biimde, kontr-transferans her psikoterapi srecine kurnazca
sokuluverir.
Betty'nin ofisime girdii gn, yz elli be santimlik boyu, yz
yirmi kiloluk hantal gvdesiyle ofisimdeki modern ve zarif koltua
doru yneldiini grdm anda, byk bir kontr-transferans
snavnn beni beklemekte olduunu anlamtm.
iman kadnlar bana hep itici gelmitir. Onlar iren bulurum:
gln badi badi yrylerini, bedenlerinin d hatlardan
yoksunluunu - gslerin, kalalarn, omuzlarn, ene izgilerinin,
elmack kemiklerinin, her eyin, bir kadnda grmek istediim
her eyin bir et iinde bulanp gitmesini iren bulurum.
Giysilerinden de nefret ederim - uval gibi biimsiz giysiler veya
daha da beteri, f gibi uyluklarn saran kaskat fil gibi blucinler.
Bu kadnlar o bedeni ne cesaretle gzmze sokar gibi sergiliyorlar?
Bu esef verici duygularn kayna m? Aratrmay hi dnmemitim.
O kadar derinlere uzanyorlard ki onlar bir nyarg
gibi grmemitim hi. Ama benden bir aklama istenseydi, herhalde
yaammn ilk dnemini dolduran ve annemin de dahil olduu
- barol oynad - iman, mtehakkim kadnlar ailesini
gsterebilirdim. Ailemde srekli bir hastalk olan imanlk,
Amerika'da domu gayretli ve hrsl bir ilk kuak ferdi olarak
benim Rus tetl'nn (Ruslara zg bir tr izme. (. N.)) tozunu
ayamdan sonsuza dek silkip atmaya karar verdiim zaman geride
brakmak zorunda olduum eylerin bir parasyd.
Baka tahminlerde de bulunabilirim. Ben her zaman, belki pek
ok erkekten daha fazla, kadn bedenine hayranlk duymuumdur.
Hayr, yalnzca hayranlk duymak deil, onu her trl nedenin
tesinde bir dzeye ve hedefe yceltmi, idealletirmi, karsnda
adeta kendimden gemiimdir. iman kadnlara, benim arzumun

kutsallna saygszlk ettikleri, aziz tuttuum her gzel

izgiyi iirip ktye kullandklar iin mi ierliyorum? Benim
tatl yanlsamam syrp atarak dibindeki eti - fkeli, saldrgan
eti - aa kardklar iin mi?
Irk ayrmnn belirgin olduu Washington D.C.'de, bir zenci
mahallesinin ortasndaki tek beyaz ailenin tek olu olarak bydm.
Sokaklarda siyahlar beyaz olduum iin, okulda ise beyazlar
Musevi olduum iin saldrrd bana. Ama neyse ki her zaman
imanlk vard, iko ocuklar, koca popolar, dalga geilenler,
atletizm takmlarna en son seilenler, atletizm pistini koarak
tamamlayamayanlar. Benim de nefret edecek birine ihtiyacm
vard. Belki de bunu orada renmiimdir.
Tabii bu nyargmda yalnz da deilim. Kltrel pekitirme
her yerde var. iman bir hanm iin kim nazik bir sz syler?
Ama bendeki hor grme tm kltrel normlara baskn kyordu.
Meslek hayatmn balarnda, hastalarmdan herhangi birinin iledii
en az iren suun tek ve basit bir cinayet olduu bir azami
gvenlik cezaevinde almtm. Yine de hastalar kabul etmekte,
anlamaya almakta ve onlara destek olma yollar aramakta
pek glk ekmemitim.
Ama iman bir hanm yemek yerken grdm zaman insani
anlay merdiveninde birka basamak aa inerim. Yemei
nnden ekip almak isterim. Yzn dondurmann iine bastrmak
isterim. --Tknmay brak artk! Yeterince yemedin mi allahakna?-enelerini kapatp telle balamak isterim!
Zavall Betty, koltuuma doru masumca ilerleyip gvdesini
yavaa yerletirirken, kvrmlarna ekidzen verirken ve ayaklar
tam yere demeden oturduu yerden ban kaldrp bana
umutla bakarken - ok kr, ok kr ki - bunlarn hibirini
bilmiyordu.
Neden, diye dndm, ayaklar yere demiyor? O kadar da
ksa boylu deil ki. Koltukta yksekte oturuyordu, sanki kendi
kucanda oturuyormu gibiydi. Uyluklar ve kalalar ok ikin
olduundan ayaklar yere ulamak iin daha uzun bir yol katetmek
zorunda kalyor olabilir miydi? Bu bilmeceyi abucak kafamdan
sildim - ne de olsa bu insan benden yardm istemeye gelmiti.
Bir an sonra kendimi Mary Poppins filmindeki kk iman
izgi film karakterini - --supercalifragilisticexpialidocious-arksn syleyen kadn - dnrken buldum, nk Betty bana
onu anmsatyordu. Bir gayret, onu da kafamdan sildim. Ve
bylece srp gitti: onunla geen tm saat, ona dikkatimi btnyle
verebilmek iin kafamdan aalayc dnceleri birbiri
ardndan silme egzersizinden ibaretti. Fantasia'da sihirbazn ra
olan Mickey Mouse'un, dikkatimi elen dncelerimi sprp
uzaklatrdn hayal ettim ve sonunda dikkatimi Betty'ye
vermek iin o imgeyi de sprp uzaklatrmak zorunda kaldm.
Her zamanki gibi, demografik sorularla balayarak ynm
belirlemeye giritim. Betty, yirmi yedi yanda ve bekar olduunu,
merkezi New York'ta bulunan byk bir maazalar zincirinin
halkla ilikiler blmnde altn ve yeni bir maazann
alnda yardmc olmak zere ay nce, on sekiz aylk bir sre
iin Kaliforniya'ya gnderildiini syledi.
Tek ocuk olarak Teksas'ta, kk yoksul bir iftlikte bymt,

babasnn on be yl nce lmnden beri annesi orada

yalnz yayordu. Betty iyi bir renciydi, eyalet niversitesine
gitmi, Teksas'ta bir byk maazada almaya balam ve iki
yl sonra New York'taki irket merkezine nakledilmiti. Kilosu
her zaman normalin stndeydi ama byme ann sonlarnda
gze arpacak derecede imanlamt. Ar rejimlerle 20-25 kilo
kaybettii birka ksa dnem dnda, yirmi bir yandan bu yana
doksan kiloyla yz yirmi kilo arasnda dolanp durmutu.
Sadede gelip standart a sorumu sordum: --Derdin nedir?---Her ey,-- diye yantlad Betty. Hayatnda hibir ey yolunda
gitmiyordu. Hatta, dediine gre, bir hayat da yoktu. Haftada
altm saat alyordu, Kaliforniya'da hibir arkada, hibir sosyal
hayat, hibir faaliyeti yoktu. Hayat, olduu kadaryla, New
York'tayd ama u anda naklini istemek, i arkadalar arasnda
popler olmay nedeniyle zaten tehlikede olan mesleinin sonu
olurdu. irketi ona balangta sekiz yeni elemanla birlikte aylk
youn bir eitim vermiti. Betty ne performans ne de terfileri
asndan o sekiz snf arkada kadar baarl olmay konusunda
kayglanyordu. Dediine gre banliyde mbleli bir dairede,
almak, yemek ve on sekiz ayn doldurana dek gnleri saymak
dnda hibir ey yapmadan yayordu.
New York'ta yirmi drt ay kadar sreyle gittii bir psikiyatr
olan Dr. Farber, onu antidepresan ilalarla tedavi etmiti. Betty
ilalar almaya devam ettii halde pek bir yararn grmemiti:
derin bir knt iindeydi, her akam alyor, lm olmay diliyor,
blk prk uyuyor ve her zaman sabaha kar drt be
sularnda uyanyordu. Evin iinde skntl skntl dolanyor ve
tatil gn olan pazarlar hi giyinmiyor ve btn gn televizyonun
karsnda tatl eyler yiyerek geiriyordu. Bir hafta nce Dr.
Farber'a telefon etmiti, o da benim adm vererek danmak iin
aramasn nermiti.
--Hayatnda mcadele ettiin eyleri biraz daha anlat bana,-dedim.
--Boazma hakim olamyorum,-- dedi Betty kkrdayarak. Sonra,
--Boazma hibir zaman hakim olamadm syleyebilirsiniz
ama imdi gerekten olamyorum,-- diye ekledi. --Geen ay iinde
yaklak on kilo aldm ve giysilerimin ouna samyorum.-Bu beni artmt, giysileri ylesine ekilsiz, ylesine sonsuz
derecede esnek grnyordu ki onlarn da tesine geilmesini
hayal edemiyordum.
--Tam bu srada gelmeye karar vermenin baka nedenleri?---Geen hafta ba arlarm iin bir doktora gitmitim, o da bana
tansiyonumun tehlikeli derecede yksek, 11-22 civarnda olduunu
ve mutlaka kilo vermeye balamam gerektiini syledi.
Altst olmu gibiydi. Onu ne kadar ciddiye alacam bilemiyorum
- Kaliforniya'da herkes yle salk delisi ki. Adam muayenehanesinde
bile blucin ve kou ayakkablaryla dolayor.-Betty btn bunlar neeli bir sohbet havasnda anlatyordu,
sanki baka birinden sz ediyormu gibi, sanki ikimiz yamurlu
bir pazar le sonras yatakhanede dedikodu yapan niversite
rencileriymiiz gibi. Beni de havaya sokmak iin drtmeye alyordu.

Fkralar anlatyordu. iveleri taklit etme yetenei vard; kalender

Marin County doktorunun, inli mterilerinin, Orta Batl
patronunun taklitlerini yapyordu. Seans sresince yirmi kez glm
olmalyd, onunla birlikte glmeye zorlanmay acmaszca
reddediim, grne gre hibir ekilde evkini krmyordu.
Bir hastayla tedavi balantsna girme iini her zaman ok ciddiye
alrm. Birini tedavi iin kabul ettiim anda kendimi o insana
destek olmaya hasrederim: hastann iyilemesi iin gerekli
olan btn zaman, btn enerjiyi harcamaya ve en nemlisi,
hastayla yakn ve yapmacksz bir iliki kurmaya.
Ama Betty ile bir iliki kurabilir miydim? Ak sylemek gerekirse
bana tiksinti veriyordu. Kat kat etlerin altndaki yzn bulabilmek
iin aba harcamam gerekiyordu. Budalaca yorumlar
da ayn derecede can skcyd. lk saatimizin sonuna geldiimizde
kendimi sinirli ve bezgin hissediyordum. Onunla yaknlaabilir
miydim? Yaknlamay daha az istediim tek bir insan bile dnemiyordum.
Ama bu Betty'nin deil benim sorunumdu. Meslekte
yirmi be yl altktan sonra artk deimemin zaman gelmiti.
Kontr-transferans sorunu Betty'nin ahsnda bana meydan
okuyordu ve ite bu tam nedenle orada ve o anda, onun terapisti
olmay nerdim.
Kukusuz tekniini gelitirmeyi amalayan bir terapisti kimse
eletiremez. Ama, tedirgin bir merakla dnyordum, ya hastann
haklar? Yakksz kontr-transferans lekelerini ovup karmaya
alan bir terapistle kendi dallarnda mkemmeli arayan bir
balerin ya da Zen ustas arasnda bir fark yok mudur? Ters vurula
servis karlama tekniini gelitirmek baka eydir, becerilerini
krlgan, tedirgin bir insan incitme pahasna bilemeye almak
baka eydir.
Bu dncelerin hepsi aklmdan geti ama onlarn safd
braklabileceini dndm. Betty'nin, bana bir terapist olarak
kiisel becerilerimi gelitirme frsatn sunduu bir gerekti. te
yandan, elde edeceim herhangi bir gelimeden gelecekteki hastalarmn
yararlanaca da bir gerekti. stelik insann hizmetindeki
profesyoneller her zaman canl hastalar zerinde uygulama yapmlardr.
Baka seenek yoktur. Bir rnek verecek olursak, rencilerin
klinik stajlar olmadan tp renimi varln nasl srdrebilirdi?
Dahas, merak duygularn ve cokularn karlarndakilere
aktaran sorumlu, acemi terapistlerin ou kez mkemmel
terapi ilikileri kurduklarna ve olgun bir profesyonel kadar
etkin olabildiklerine her zaman tank olmuumdur.
likidir iyiletiren, ilikidir iyiletiren, ilikidir iyiletiren
mesleki tespihimdir bu benim. Bunu sk sk rencilere sylerim.
Ve bir hastayla iliki kurma yolu hakknda baka eyler de sylerim
- koulsuz olumlu bak, yarglamadan kabul, samimi balant,
duygudala dayanan anlay. Fakat Betty'yi ilikimiz araclyla
nasl iyiletirebilecektim? Ne kadar iten, duyguda, kabul
edici olabilecektim? Ne kadar drst? Bana, ona kar duygularm
sorduunda nasl yant verecektim? Umudum, Betty ile
ben onun terapisinde (bizim terapimizde) ilerledike benim de
deimemdi. imdilik bana yle geliyordu ki Betty'nin sosyal etkileim
tarz, terapist-hasta ilikisinin derinlemesine analizine gerek
brakmayacak kadar ilkel ve yzeyseldi.
Betty'nin d grnnn, kiiler aras ilikilerdeki nitelikleriyle

- yani birka iman kadnda rastlam olduum zihinsel eviklik

ya da katksz canllk gibi niteliklerle - bir ekilde dengeleneceini
gizliden gizliye umut etmitim, fakat heyhat, bu gereklemeyecekti.
Onu daha iyi tandka, daha da skc ve yzeysel buluyordum.
lk birka seans boyunca Betty, iyerinde mteriler, i arkadalar
ve patronlarla ilgili olarak karlat sorunlar sonu gelmez
ayrntlarla anlatt. Sk sk, iin iin homurdanmama karn,
zellikle basmakalp bir konumay, rollerden birkan oynayarak
- bundan hep nefret etmiimdir - canlandryordu. Yine bezdirici
ayrntlarla, iyerindeki btn ekici erkekleri ve onlarla
birka cmle alveriinde bulunmak iin evirdii ufack, dokunakl
dolaplar anlatyordu. Yzeyin altna dalmak iin benim tarafmdan
gelen tm abalara direniyordu.
Balangtaki geici --kokteyl gevezeliimiz-- yalnzca belirsiz
bir biimde uzayp gitmekle kalmyor, bu safhay asak bile hep
yzeyde kalacamza - bulutuumuz srece kilolar, rejimler,
ufak tefek i yaknmalar ve bir aerobik snfna katlmama nedenleri
hakknda konumaya mahkum olduumuza - ilikin gl
bir duygu uyandryordu iimde. Tanrm, bam nasl bir derde
sokmutum ben?
Bu ilk seanslara ilikin notlarmn her birinde u tr cmleler
vard: --Skc bir seans daha--; --Bugn dakikada bir saate baktm--;
--mrmde grdm en skc hasta--; --Bugn neredeyse
uyuyacaktm - uyank kalmak iin koltuumda dimdik oturmak
zorunda kaldm--; --Bugn neredeyse koltuumdan decektim--.
Sert ve rahatsz bir sandalyeye gemeyi dnrken, birdenbire
Rollo May'e terapiye gittiim srada onun dik arkalkl tahta
bir sandalyede oturma alkanlnda olduunu anmsadm. Bel
sorunu olduunu sylemiti ama daha sonra, onu gayet iyi tandm
yllar boyunca bir bel sorunundan sz ettiini hi duymamtm.
Yoksa o da beni ...?
Betty Dr. Farber'dan holanmadn nk onun seans srasnda
sk sk uyuyakaldn sylemiti. imdi nedenini biliyordum!
Dr. Farber'la telefonda konutuumda elbette bu ekerlemelerden
sz etmemiti ama Betty'nin terapiden yararlanmay
renememi olduunu kendiliinden sylemiti. Betty'yi neden
ilaca balatm olduunu anlamak g deildi; biz psikiyatrlar terapide
bir ilerleme kaydedemeyince ou kez bu yola bavururuz.
Nereden balamal? Nasl balamal? Tutunacak bir yer bulmaya
abalyordum. Kilosunu konu ederek balamak anlamszd.
Betty terapinin kilo vermeyi ciddi olarak dnebilecei noktaya
gelmesine yardm edeceini umduunu ama u anda bu noktadan
ok uzak olduunu derhal ve aka sylemiti. --Moralim bu
kadar bozuk olduu zaman beni ayakta tutan tek ey yemek.-Ama dikkatimi depresyonu zerinde younlatrdm zaman
da, bunun u andaki yaam koullarna uygun bir tepki olduuna
ilikin ikna edici bir savunma yapyordu. On sekiz ay boyunca
gerek yaamndan - evinden, sosyal faaliyetlerinden, arkadalarndan
- koparlp Kaliforniya'nn kiisellikten uzak bir banliysnde,
kk, mbleli bir eve tklp kalnca, kim depresyona girmezdi?
O zaman onun yaam durumu zerinde almasna yardm
etmeye kalktm ama pek az ilerleme kaydedebildim. Betty'nin

bir sr yldrc aklamas vard. Kolayca arkada edinemiyordu,

dediine gre hibir iman kadn yapamazd bunu. (Bu noktada
ikna edilmeye ihtiya duymuyordum.) Kaliforniya'da insanlarn
kendi dar klikleri vard ve yabanclara ak deillerdi.
Betty'nin sosyal ilikileri yalnzca iyerindeydi ve orada da i
arkadalarnn ou onun deneti rolne ierliyordu. stelik btn
Kaliforniyallar gibi srf ve parat delisiydiler. Onu bunlar yaparken
grebiliyor muydum? Betty'nin bir srf tahtas zerinde
yava yava sulara gmlmesi hayalini kafamdan silip hakl olduunu
teslim ettim - bunlar onun sporlar deil gibi grnyordu.
Soruyordu, baka ne seenek vard? Bekarlar dnyas iman
insanlar iin ekilmez bir yerdi. Bu noktay kantlamak iin bir ay
nceki bir aresizlik randevusunu - ki yllardr tek randevusu olmutu
bu - anlatt. Yerel bir gazete olan The Bay Guardian'n kiisel
ilanlar blmndeki bir ilana yant vermiti. Erkekler tarafndan
verilen ilanlarn ou ak seik bir biimde --ince-- bir kadn
belirlemesini yapt halde bir tanesi bunu yapmamt. Betty telefon
edip George adnda bir erkekle bir akam yemei iin szlemiti.
George ondan sana bir gl takmasn ve kendisiyle o
civardaki bir restorann barnda bulumasn istemiti.
Betty'nin anlattna gre, onu grr grmez George'un surat
aslmt ama gerekten George olduunu itiraf edip yemek boyunca
da bir centilmen gibi davrand iin sonsuza dek hakkn
vermek gerekirdi. Betty George'dan bir daha hi haber almad
halde onu sk sk dnyordu. nk gemite bu tr birka giriiminde,
onu herhalde uzaktan grp hi konumadan ekip giden
erkekler tarafndan bouna bekletilmiti.
Biraz aresizlik iinde, Betty'ye yardmc olma yollar aradm.
Belki de (olumsuz duygularm gizleme abasyla) kendimi fazla
zorladm ve baka seenekler nermek gibi acemice bir hata yaptm.
Sierra Club' dnm myd? Hayr, uzun yryler
iin yeterince dayankl deildi. Ya da ona birtakm sosyal ilikiler
salayabilecek olan Overeaters Anonymous'u? (Bir araya gelip
deneyimlerini ve umutlarn paylaarak ar yeme hastalndan
kurtulmaya alan kiilerin kurduu bir dernek. (. N.)) Hayr,
gruplardan nefret ediyordu. Dier neriler de benzer bir akbete
urad. Baka bir yol olmalyd.
Terapiye dayanan tm deiimlerin ilk adm sorumluluk
yklenmektir. Eer insan iinde bulunduu naho duruma ilikin
hibir sorumluluk hissetmiyorsa, o durumu nasl deitirebilir?
Betty'nin durumu tam tamna byleydi: problemi tmyle
dlyordu. Onu kendi yaratmamt: i nakli, ya da ksr Kaliforniya
kltr, ya da kltrel olaylarn eksiklii, ya da atletik sosyal
manzara, ya da toplumun imanlara kar taknd berbat
tavrd sorumlu olan. Tm abalarma karn, Betty kendi mutsuz
yaam koullarna kiisel bir katks olabileceini kabul etmiyordu.
Ah evet, yemekten vazgeip kilo kaybetse dnyann ona farkl
davranabileceini dnsel dzeyde kabul edebiliyordu. Ama bu
ondan ok uzakt, ok uzun vadeliydi ve yemesi de kendi denetiminin
ok dnda gibiydi. Bunlarn yan sra, onu sorumluluktan
kurtaran dier savunmalar da sralyordu: genetik etkenler (ailesinin
her iki tarafnda da hatr saylr derecede imanlk vard)
ve iman insanlarda - daha dk metabolik taban hzlarndan
balayp nceden belirlenmi, programlanm, etkilenmesi hemen
hemen olanaksz beden arlna kadar uzanan - fizyolojik anormallikleri

ortaya koyan yeni aratrmalar. Hayr, bu byle olmayacakt.

Er ge onun kendi grnm iin sorumluluk almasna
yardm etmek zorundaydm ama bunu u anda baarma olanan
gremiyordum. Daha yakn ve dolaysz bir eyle balamak zorundaydm.
Bildiim bir yol vard.
Bir psikoterapistin tek ve en deerli pratik arac --sre-- odadr.
Sreci, ieriin kart olarak dnn. Karlkl bir konumada
ierik, sylenen asl kelimelerden, tartlan somut konulardan
oluur; oysa sre, ieriin nasl ifade edildii ve bu ifade tarznn
konumaya katlan bireylerin ilikisi hakknda neler ortaya
koyduudur.
Benim yapmam gereken, ierikten uzaklamak - rnein
Betty'ye basit zmler bulmaya almaktan vazgemek - ve
dikkatimi sre zerinde - birbirimizle nasl bir iliki iinde olduumuza
- younlatrmakt. Ve ilikimizin bir tek belirgin nitelii
vard: can sktnts. te kontr-transferans tam bu noktada
durumu karmaklatryordu: Skntnn ne kadarnn benim sorunum
olduunu, herhangi bir iman kadnla ne kadar sklacam
konusunu berrakla kavuturmam gerekiyordu.
Bu durumda saknarak ilerledim - ok fazla saknarak. Olumsuz
duygularm beni yavalatyordu. Bu duygular gzle grnr
biimde aa vurmaktan ok korkuyordum. Daha ok sevdiim
bir hastayla asla bu kadar uzun bir sre beklemezdim. Kendimi
harekete gemek iin drtyordum. Eer Betty'ye yardmc olacaksam
duygularm ayklamak, duygularma gvenmek ve onlara
dayanarak hareket etmek zorundaydm.
Gerek uydu ki karmda ok skc bir hanm vard ve onu
mnasip bir biimde bu gerekle yzletirmem gerekiyordu. Baka
her ey - imdiki yaantsnda arkadasz oluu, g bir bekarlar
ortam, banliylerin deheti - iin sorumluluk almay reddedebilirdi
ama beni skmasnn sorumluluunu reddetmesine izin vermeyecektim.
Skc kelimesini sylemeye dilim varmyordu - fazlasyla belirsiz
ve aalaycyd bu. Oysa benim kesin ve yapc olmam gerekiyordu.
Kendime Betty'yi tam ne bakmdan skc bulduumu
sordum ve iki tane apak nitelik belirledim. Her eyden nce,
hibir zaman kendisiyle ilgili mahrem bir ey aklamyordu.
kincisi, u lanet olas kkrdamas, zoraki neesi, gereince ciddi
olma konusundaki gnlszl vard.
Onu incitmeden bu niteliklerin farkna varmasn salamak
g olacakt. Genel bir stratejide karar kldm: temel konumum,
benim ona daha ok yaklamak istediim, ancak onun davran
zelliklerinin bunu engelledii eklinde olacakt. Davranlarna
ilikin herhangi bir eletiri bu erevede ortaya konulunca, kolay
kolay gcenmeyeceini dnyordum. Olsa olsa onu daha iyi
tanmak isteyiime memnun olabilirdi. Onun kendisini aa vurmayndan
balamaya karar verdim ve zellikle uyutucu bir seansn
sonuna doru ok yaydan kt.
--Betty, bunu senden niin istediimi daha sonra aklayacam,
ama bugn yeni bir ey deneneni istiyorum. Bugn birlikte
geirdiimiz saat boyunca kendini ne kadar aa vurduun konusunda
kendine birden ona kadar bir not verir misin? On, hayal
edebilecein en nemli aklama olsun, bir ise, diyelim ki sinemada
kuyrukta beklerken yabanclara yapabilecein trden bir aklama

olsun.-Bir hata. Betty neden sinemaya tek bana gitmeyeceini aklamak

iin dakikalar harcad. nsanlarn hi arkada olmad
iin kendisine acyacaklarn dnyordu. Yanlarnda oturarak
kendilerini sktrmas ihtimalinden duyduklar deheti hissediyordu.
Onun bir tek dar sinema koltuuna skp skamayacan
grmek iin bakarlarken yzlerinde beliren merak, aknl
gryordu. Konudan daha da uzaklamaya - konumay uak
koltuklarna ve o kendi koltuunu arayarak yrrken, oturan
yolcularn yzlerinin korkudan nasl beyazlatna kadar yaymaya
- balaynca szn keserek isteimi tekrarladm ve --bir-notunu --iyerinde rasgele bir sohbet-- olarak tanmladm.
Betty kendisine bir --on-- vererek yantlad isteimi. ok armtm
(bir --iki-- ya da ---- bekliyordum) ve bunu ona syledim.
Deerlendirmesini, bana daha nce kimseyle paylamad eyleri
syledii gerekesine dayanarak savundu: rnein, bir defasnda
bir maazadan bir dergi arm olduunu ve bir restorana ya
da sinemaya yalnz gitmekten korktuunu sylemiti.
Ayn senaryoyu birka kez yineledik. Betty muazzam risklere
girdii konusunda srar ediyor, ben de ona, --Betty,-- diyordum
--sen kendine 'on' veriyorsun, ama bende hi yle bir duygu
uyanmad. Bana alarak gerek bir riske girdiin duygusunu yaamadm.---Bunlar hibir zaman kimseye anlatmadm. rnein, Dr. Farber'a.---Bunlar bana anlatrken kendini nasl hissediyorsun?---yi hissediyorum.---yi dnda kelimeler kullanabilir misin? Bu eyleri ilk kez
sylemek rktc ya da zgrletirici olmal!---Normal geliyor bu. Sizin profesyonelce dinlediinizi biliyorum.
Bir sakncas yok ki. Kendimi normal hissediyorum. Ne istediinizi
bilmiyorum.---Benim profesyonelce dinlediimden nasl o kadar emin olabilirsin?
Hi kukun yok mu?-Aman ha, dikkat! Vermeye hazr olduumdan fazla drstlk
vaat edemezdim. Benim olumsuz duygularm ortaya sermemle
asla baa kamazd. Betty herhangi bir kukunun varln reddetti
ve bu noktada Dr. Farber'n onu dinlerken uyuyakaldn syleyerek
benim kendisiyle ok daha ilgili grndm de ekledi.
Ondan ne istiyordum? Kendi asndan pek ok eyi aa vuruyordu.
Gerekten bildiimden emin olmam gerekiyordu. Aklamalarnn
ne gibi bir zellii vard ki ben byle kaytsz kalyordum?
Birden fark ettim ki her zaman baka bir yerde, baka bir zaman
olup biten eyleri anlatyordu. Kendisini, ikimizin paylat
imdiki zamanda ortaya koyamyor ya da koymak istemiyordu.
Bu nedenle ona ne zaman burada-ve-imdi yaad duygular
sorsam, --Normal-- ya da --yi-- gibi kaamakl yantlar veriyordu.
Betty hakkndaki ilk nemli kefim bu oldu: bu kz umarszca
yalnzd ve ancak asl zel hayatnn baka bir yerde yaanmakta
olduu masalndan g alarak ayakta kalabiliyordu. Arkadalar,

tandk evresi burada deil baka yerlerde, New York'ta, Teksas'ta,

gemiteydi. Aslnda, nem tayan her ey baka yerdeydi.
te ilk kez o zaman, Betty iin orada da --burada-- olmadndan
kukulanmaya baladm.
Bir ey daha vard: eer bana daha nce kimseye almad
kadar alyor idiyse, o zaman yakn ilikilerinin nitelii neydi?
Betty, kolaylkla konuulabilen biri olarak tanndn syleyerek
yant verdi. Dediine gre o ve ben ayn ii yapyorduk: herkesin
terapistiydi o. Pek ok arkada olduunu ama hi kimsenin onu
tanmadn ekledi. Alameti farikas, iyi dinlemesi ve elendirici
olmasyd. Byle dnmekten nefret ediyordu ama klie doruydu:
neeli iman kadnd o.
Bu doal olarak Betty'yi skc bulmamn dier nemli nedenine
gtryordu beni: Betty bana ihanet ediyordu - yz yze konumalarmzda
hibir zaman gerek deildi, tmyle yapmacktan
ve sahte needen ibaretti.
--Neeli olmak, ya da daha dorusu yleymi gibi yapmak konusunda
sylediklerin gerekten ilgimi ekti. Sanrm benimle
birlikteyken de neeli olmaya kararlsn, kendini kesinlikle adamsn
buna.---Hmmm, ilgin bir teori, Dr. Watson.---Bunu ilk bulumamzdan beri yapyorsun. Bana umutsuzluk
ykl bir yaamdan sz ediyorsun, ama bunu en akrak bir 'ne
eleniyoruz deil mi?' havasnda yapyorsun.---Ben byleyim ite.---Sen byle neeli olunca ben de senin ne kadar ac ekmekte
olduunu gzden karyorum ama.---Acnn iinde yuvarlanp durmaktan iyidir.---Ama buraya yardm almak iin geliyorsun. Beni elendirmek
senin iin neden bu kadar gerekli?-Betty kzard. Kar kmla sarslm grnyordu; gvdesinin
iine gmlerek geri ekildi. Alnn minik bir mendille silip
zaman kazanmaya alt.
--Betty, bugn srarl olacam. Eer beni elendirmeye almaktan
vazgeseydin ne olurdu?---Biraz elenmekte ne ktlk olduunu gremiyorum. Neden
her eyi bu kadar ... bu kadar ... bilmiyorum ... her zaman yle
ciddisiniz ki. Hem, ben buyum, byleyim ben. Neden sz ettiinizi
anladmdan da emin deilim. Sizi elendirmemle neyi kastediyorsunuz?---Betty, bu ok nemli, imdiye kadar girmi olduumuz en
nemli konu bu. Ama haklsn. nce tam olarak ne demek istediimi
bilmen gerekir. Senin iin bir sakncas yoksa, u andan itibaren
gelecekteki seanslarmzda szn kesip ne zaman beni elendirdiini
- bunun gerekletii anda - gsterebilir miyim?-Betty kabul etti - bunu kolay kolay reddedemezdi; imdi elimin
altnda mthi zgrletirici bir ara vard. Artk ne zaman

kkrdasa, budalaca bir iveyle konusa, ya da beni elendirmeye

veya baz eyleri hafife alp dikkati datmaya kalksa, annda
tabii ona yeni anlamamz anmsatarak) szn kesmeye iznim
vard.
drt seans iinde Betty ilk defa olarak yaamndan hak ettii
ciddiyetle sz etmeye balarken, --elendirici-- davranlar da
ortadan kayboldu. Dier insanlarn kendisiyle ilgilenmesi iin elendirici
olmak zorunda olduunu dnyordu. Bu odada bunun
tersinin geerli olduunu syledim: beni ne kadar elendirmeye
alrsa ondan o kadar uzaklatm ve ilgimin azaldn,
hissediyordum.
Ama Betty baka nasl olabileceini bilmediini sylyordu:
ondan tm sosyal repertuarn kaldrp atmasn istiyordum. Kendini
aa vurmak m? Kendini aa vuracak olursa ne gsterecekti?
eride hibir ey yoktu. i botu.. (Terapi ilerledike bo kelimesi
giderek daha sk ortaya kacakt. Psikolojik --boluk--, yeme
bozukluklar olanlarn tedavisinde sk rastlanan bir kavramdr.)
Bu noktada onu elimden geldiince destekliyordum. imdi, diyordum,
riske giriyorsun. imdi kendini aa vurma cetvelinde
sekize ya da dokuza ykseliyorsun. Fark hissedebiliyor muydu?
abucak kavramt. Bir uaktan paratsz atlyormu gibi bir
korku hissettiini sylyordu.
Artk daha az sklyordum.
ara sra, eskiden olduu gibi
dakikalar saymak iin deil,
sre kalp kalmadn grmek

Saate daha seyrek bakyor, seans srasnda

katlanmak zorunda olduum
yeni bir konuyu amak iin yeterli
iin zaman kontrol ediyordum.

Kafamdan Betty'nin grn hakkndaki kltc dnceleri

silmem de gerekmiyordu. Artk gvdesine dikkat etmiyor,
bunun yerine gzlerine bakyordum. Hatta iimde ilk duygudalk
kprtlarn da ararak fark ediyordum. Betty gittii bir barda
iki cahil iftinin ona arkadan sokulup inek gibi brerek
alay ettiklerini anlattnda onun adna mthi fkelenmi ve bunu
ona sylemitim.
Betty'ye kar yeni duygularm ona olan ilk tepkimi anmsayp
utanmama yol ayordu. Hogrsz ve insanlk d bir tavrla
balant kurmu olduum btn dier iman kadnlar dndke
irkiliyordum.
Btn bu deiimler ilerleme kaydettiimize alametti: Betty'nin
yalnzln ve yaknlk iin duyduu al baaryla ele alyorduk.
Ona, baka bir insann onu tamamen tanyabileceini ve
yine de sevebileceini gstermeyi umuyordum.
Betty artk kesinlikle terapiye sardrmt. Seanslar arasnda
konumalarmz zerinde dnyor, hafta boyunca benimle
uzun hayali konumalar yapyor, bulumalarmz sabrszlkla
bekliyor ve i gezileri randevularn karmasna neden olduunda
fke ve dkrkl yayordu.
Ama ayn zamanda anlatlamaz bir biimde daha ok kederleniyor,
daha fazla hzn ve kaygdan sz ediyordu. Bu gelimeyi
deerlendirme frsatnn stne atladm. Bir hasta ne zaman terapistle
ilikisine ilikin belirtiler gelitirmeye balarsa, o zaman terapi
gerekten balam saylr ve bu belirtilerin aratrlp soruturulmas

da ana konulara giden yolu aar.

Betty'nin kaygs, terapiye fazla bal ya da baml olma korkusuyla
ilgiliydi. Seanslarmz yaamndaki en nemli ey haline
gelmiti. Haftalk --dozunu-- almazsa ne olacan bilmiyordu. Bana
yle geliyordu ki, benden deil bir --dozdan-- sz etmesi yaknla
kar hala direniyor olmasn gsteriyordu. Bu noktada
yava yava onunla yzlemeye giritim.
--Betty, senin iin nemli olmama izin vermenin ne tehlikesi
var?---Emin deilim. rktc geliyor, size haddinden fazla ihtiya
duyacakmm gibi. Benim iin hep orada olacanzdan emin deilim.
Bir yl iinde Kaliforniya'dan ayrlmak zorunda olduumu
unutmayn.---Bir yl uzun bir sre. Yani her zaman benimle olamayacan
iin mi imdi benden kayorsun?---Biliyorum, anlam yok bunun. Ama Kaliforniya konusunda
da ayn eyi yapyorum. New York'u seviyorum ve Kaliforniya'y
sevmek istemiyorum. Burada arkada edinip buray sevmeye
balarsam brakp gitmek istemeyeceimden korkuyorum. Bir de,
'Neden zahmete gireyim?' gibi bir duygu yaamaya balyorum.
Burada o kadar ksa bir sre iin bulunuyorum ki. Geici dostluklar
kim ister?---Bu yaklamn sakat taraf, sonunda kendini insansz bir yaamn
iinde bulman. Belki de iindeki boluk duygusu ksmen
bundan kaynaklanyor. yle ya da byle her iliki bitmek zorunda.
mr boyu garanti diye bir ey yok. Gnein batn grmekten
znt duyduun iin douunu izlemekten zevk almay
reddetmek gibi bir ey bu.---Bunu byle sylediiniz zaman lgnca grnyor, ama benim
yaptm bu ite. Yeni bir insanla tanp ondan holandmda
hemen ona veda etmenin nasl bir ey olacan hayal etmeye
balyorum.-Bunun nemli bir konu olduunu ve ona tekrar dneceimizi
biliyordum. Otto Rank, yaama kar bu tutumu harikulade bir
anlatmla zetlemiti: --lm borcundan kanmak iin yaam
kredisini reddetmek.-Betty imdi tuhaf bir paradoksa dayanan ksa sreli bir depresyona
girmiti. Aramzdaki etkileimin yaknl ve akl onu
canlandryordu; ama kendine bu duygunun tadn karma izni
vereceine daha nceki yaamnn yaknlktan ne denli yoksun
olduunun bilincine vararak hznleniyordu.
Bu durum bana nceki yl tedavi etmi olduum bir baka
hastay - krk drt yanda, fazlasyla sorumlu, vicdanl bir doktor
hanm - anmsatyordu. Bir akam, bir kar koca tartmasnn
ortasnda, alk olmad kadar ok imi, kendini kaybederek
tabaklar duvara frlatm ve att limonlu pastayla kocasn
klpay skalamt. Kendisini iki gn sonra grdmde sulu ve
kederli bir hali vard. Onu avutma abasyla, denetimi kaybetmenin
her zaman bir felaket olmadn anlatmaya almtm. Ama
szm kesip benim yanl anladm sylemiti: hi sululuk

hissetmiyor, tersine denetimi elden brakp birtakm gerek duygularn

da vurmak iin krk drt yana kadar beklemi olmasnn
pimanln yayordu.
Yz yirmi kilo olmasna karn, yemesi ve kilosu hakknda
Betty ile pek seyrek konuuyorduk. Annesiyle ve yemesini denetlemeye
alan dier arkadalaryla olan destans (ve amaz biimde
verimsiz) mcadelelerden ok sz etmiti. Ben bu rolden kanmaya
kararlydm; bunun yerine, yolundaki engellerin kaldrlmasna
yardmc olabilirsem Betty'nin bedenine zen gstermek
iin kendi isteiyle harekete geecei varsaymna gveniyordum.
imdiye kadar, onun yalnzln ele alarak balca engelleri
temizlemitim: Betty'nin depresyonu dalm ve kendisine bir
sosyal yaam kurduu iin artk yemee tek doyum kayna olarak
bakmamaya balamt. Ama rejime balama kararn verebilmesi,
ancak kilo vermeye ilikin kayglaryla yzlemesinden
sonra gerekleecekti. Bu yle oldu:
Betty birka ay terapi grdkten sonra, bireysel terapinin yan
sra bir terapi grubunda da alrsa ilerlemesinin hzlanaca kararna
varmtm. Bir defa, gelecekteki zorlu rejim gnlerinde onu
ayakta tutacak destekleyici bir topluluk kurmann akllca bir ey
olacandan emindim. Ayrca, bir terapi grubu Betty'ye terapimizde
ele alm olduumuz kiileraras sorunlar - gizleme, elendirme
ihtiyac, verecek hibir eye sahip olmad duygusu - aratrma
frsat verecekti. Betty ok korkmakla ve balangta nerime
direnmekle birlikte, sonunda cesaretle raz olup ihtisasn yapmakta
olan iki psikiyatrn ynettii bir terapi grubuna girmiti.
lk grup toplantlarndan biri hayli olaand bir seans olmutu;
Betty gibi bana bireysel terapiye de gelen Carlos (bkz. --Tecavz
Yasal Olsayd...--), gruba ifa bulmaz bir kanser hastas olduunu
aklamt. Betty'nin babas, Betty on iki yandayken kanserden
lmt; o zamandan beri Betty bu hastalktan mthi
korkuyordu. niversitede balangta tp renimi iin hazrlk
programn semi, ama sonra kanser hastalaryla temas korkusuyla
bundan vazgemiti.
O seans izleyen birka hafta iinde, Carlos'la temas Betty'de o
kadar fazla kayg yaratmt ki onu birka acil seansta grmek zorunda
kalm ve gruba devam konusunda ikna etmekte glk
ekmitim. Ba arlar (babas beyin kanserinden lmt), srt
arlar ve nefes darl gibi rahatsz edici fiziksel belirtiler peyda
etmiti ve kendisinin de kanser olduu saplants onu yiyip bitiriyordu.
Doktora gitme fobisi olduundan (bedeninden duyduu
utan nedeniyle fiziksel bir muayeneye pek seyrek izin veriyordu
ve hi nisai muayeneden gememiti) onu sal konusunda rahatlatmak
g oluyordu.
Carlos'un rktc kilo kaybna tank olmak, Betty'ye babasnn
iman bir adamken on iki aylk bir sre iinde bzerek,
kocaman kvrmlarla dklen prsk bir deriyle sarlm bir iskelete
dnmesini izleyiini anmsatmt. Mantksz bir dnce
olduunu kabul etmekle birlikte, Betty babasnn lmnden beri
kilo kaybnn kendisini kansere kar savunmasz brakacana
inanm olduunun farkna vard.
Sa dklmesi konusunda da ok duyarlyd. Gruba ilk katldnda,
kemoterapi sonucu salar dklm olan Carlos bir yarm

peruk takyordu, ama gruba kanser olduunu aklad gn

toplantya dazlak haliyle gelmiti. Betty dehete kaplmt; babasnn
dazlak hayali - beyin ameliyat iin tra edilmiti - geri gelmiti.
Ayn zamanda kendisinin de daha nceki ar rejimlerde
hayli sa kaybna uradnda ne kadar korktuunu da anmsyordu.
Bu rahatsz edici duygular Betty'nin kilo sorunlarn byk lde
iddetlendirmiti. Yemek onun yalnzca tek doyum yolu olmakla,
yalnzca boluk duygusunu hafifleten bir yntem olmakla
kalmyor, zayflk yalnzca babasnn lmnn acsn anmsatmyor,
Betty ayn zamanda bilinaltnda, kilo kaybnn kendi lmyle
sonulanacan da hissediyordu.
Betty'nin iddetli kayglar giderek yatt. Daha nce bu konular
hi aka konumamt: belki salt bu boalm onu rahatlatmt;
belki kendi dncelerinin kendi zerindeki bysel niteliini
tanmas, onun iin yararl olmutu; belki de birtakm
dehet verici dnceler, gnnda sakin, mantkl bir biimde
konuulunca duyarlklarn yitirmilerdi.
Bu sre boyunca Carlos zellikle yardmc olmutu. Betty'nin
anne ve babas son ana kadar babasnn hastalnn ciddiyetini
yadsmlard. Bu tr byk yadsmalar hayatta kalanlara her zaman
ok zarar verir; Betty ne babasnn lmne hazrlanabilmi
ne de onunla vedalama frsatn bulabilmiti. Oysa Carlos yazgsna
ok farkl bir yaklamn rneini veriyordu: yrekli ve aklcyd,
hastalna ve yaklaan lmne ilikin duygularn aka
ortaya koyuyordu. Ayrca Betty'ye kar zellikle nazikti - belki
onun benim hastam olduunu bildii iin, belki Betty onun cmert
(--herkesin bir kalbi var--) dnemine rastlad iin, belki de
yalnzca iman kadnlara her zaman zaaf olduu iin (bunu da,
zlerek sylyorum ki, daima sapknlnn fazladan bir kant
olarak grmtm).
Betty kilo kaybetme yolundaki engellerin yeterince kalktn
hissediyor olmalyd, nk esasl bir seferberliin balamak zere
olduuna ilikin su gtrmez belirtiler sergiliyordu. Hazrlklarnn
kapsam ve karmakl konusunda hayrete dyordum.
nce, benim altm klinikte bir yeme bozukluu programna
kaydoldu ve onlarn karmak bir bedensel aratrma (hala nisai
muayeneyi reddediyordu) ve bir dizi psikolojik testi kapsayan
zorlu protokoln tamamlad. Sonra, evini yiyeceklerden - tm
teneke kutulardan, tm paketlerden, tm ielerden - temizledi.
Farkl sosyal faaliyetler iin planlar yapt: len ve akam yemeklerini
safd brakmann insann sosyal takvimini zora soktuunu
sylyordu. Bir dans grubuna (bu hanmda yrek var, diye
dndm) ve haftalk bir bowling ligine katlmas - sylediine
gre ocukluunda babas onu sk sk bowlinge gtryordu beni hayli artt. Elden dme bir egzersiz bisikleti alp televizyonunun
nne koydu. Sonra eski dostlaryla vedalat - son
Granny Goose Hawaii usul patates cipsi, son Mrs. Fields ikolatal
kurabiyesi, ve en zoru, son kez o incecik bal tabakasyla kapl
yuvarlak rekleri.
Hatr saylr bir i hazrlk da vard; Betty --i kararlln
topladn-- sylemek dnda bunu anlatmakta glk ekiyor ve
rejime balamak iin uygun zaman bekliyordu. Ben sabrszlanyor
ve kendimi, yryerek, pozdan poza girerek, homurdanarak
kendini hazrlayan heybetli bir Japon sumo greisinin hayaliyle

elendiriyordum.
Anszn, balad! Bir sv Optifast rejimine girdi, hi kat besin
almyor, her sabah krk dakika bisiklete biniyor, her leden sonra
be kilometre yryor ve haftada bir kez bowlinge ve dansa
gidiyordu. Yal klf zlmeye, cssesi erimeye balad. Kocaman
sarkk et paralar yerinden kopuyor ve sanki itii svlarla
srklenip gidiyordu. ok gemeden kilolar dereler halinde akp
gitmeye balad - haftada bir, bir buuk, iki, bazen iki buuk kilo.
Betty her seansa bir gelime raporuyla balyordu: be kilo verildi,
sonra on, on iki, on drt. Yz on kiloya, sonra yz bee, sonra
yze dt. alacak kadar hzl ve kolay grnyordu bu i.
Onun adna ok seviniyor ve her hafta abalarn vargcmle
vyordum. Ama o ilk haftalarda, iimden ykselen acmasz bir
sesin de farkndaydm: --Aman Yarabbi, eer bu kadar hzl kilo
kaybediyorsa, kimbilir imdiye dek ne ok ziftlenmi olmal!-Haftalar geiyor, seferberlik sryordu. ay sonra Betty
doksan be kilo geliyordu. Sonra doksan, yani balang kilosundan
otuz kilo az! Sonra seksen be. Muhalefet sertleiyordu. Bazen
bir hafta a gezip de bunu karlayacak bir kilo kayb olmaynca
gzyalar iinde ofisime geliyordu. Her kilo ona kar koyuyor
ama Betty rejimini bozmuyordu.
Korkun aylard bunlar. Betty her eyden nefret ediyordu. Yaam
bir ikenceydi - o iren sv gda, egzersiz bisikleti, alk
spazmlar, televizyondaki eytani McDonald's hamburger reklamlar,
ve kokular, her yerdeki kokular: sinemada patlam msr,
bowling salonunda pizza, alveri merkezinde ayrei, Fisherman's
Wharf'ta yenge. Dnyada kokulardan arnm hibir
yer yok muydu?
Her gn kt bir gnd. Hayatnda hibir ey ona zevk vermiyordu.
Yeme bozukluu kliniindeki zayflama grubunda dierleri
pes etmiti, ama Betty inatla aslyordu. Ona olan saygm
artmt.
Ben de yemek yemeyi severim. ou kez gn boyu zel bir yemei
sabrszlkla beklerim ve itahm kabardnda hibir engel
beni in lokantasna ya da dondurmacya gitmekten alkoyamaz.
Ama Betty'nin ikencesi srdke, yerken sululuk duymaya baladm
- sanki ona ihanet ediyormuum duygusuna kaplyordum.
Ne zaman bir pizza, bol soslu spagetti, salal bir Meksika yemei
veya ikolatal pastayla dondurma, ya da Betty'nin sevdiini bildiim
herhangi bir zel yiyecei yemeye otursam aklma Betty
geliyordu. Onu, elinde konserve aaca, nnde Optifast svsndan
oluan akam yemeiyle dndmde rperiyordum. Bazen
onun hatr iin ikinci porsiyonlardan vazgeiyordum.
Tesadfen bu dnemde ben de kendime tandm st arlk
snrn geip haftalk bir rejime girdim. Rejimlerim esas itibaryla
dondurma ve patates kzartmasn kesmekten ibaret olduundan,
Betty'ye bir sempati orucunda onunla el ele verdiimi
pek syleyemezdim. Ama yine de bu hafta boyunca onun yaad
yoksunluu daha youn bir biimde hissettim. imdi bana
nasl alaya alaya uyuyakaldn sylediinde etkileniyordum.
inde, --Besle beni! Besle beni!-- diye uluyan a ocuu anlatrken
iim szlyordu.

Seksen iki. Yetmi yedi. Krk kiloluk bir arlk kayb. Artk
Betty'nin ruh hali lgnca deiiyordu ve ben onun iin giderek
daha fazla kayglanyordum. Ara sra (zellikle daha kk beden
giysiler iin alverie ktnda) gurur ve coku dolu ksa
dnemler yayordu, ama genel olarak yle derin bir bedbinlik
iindeydi ki tek yapabildii her sabah kalkp ie gitmekti.
Zaman zaman alnganlayor ve bana birtakm eski yaknmalar
getiriyordu. Onu bamdan atmak, ya da en azndan yk
paylap ondan ksmen kurtulmak iin mi bir terapi grubuna havale
etmitim? Neden yeme alkanlklar hakknda daha ok ey
sormamtm? Ne de olsa yemek onun yaamyd. Onu sevmek
yemesini sevmekti. (Aman dikkat, yaklayor.) Tp reniminin
onun iin mmkn olmaynn nedenlerini (ya, dayankszl,
tembellii, nceden alnmas gereken derslerden az sayda alm
olmas ve maddi sorunlar) saydnda neden ona hak vermitim?
Olas bir meslek olarak hemirelii nermemi kmseyici
bir davran olarak grdn imdi sylyor ve beni, --Bu kz
tp renimi iin yeterince zeki deil - bari hemire olsun!-- demekle
suluyordu.
Zaman zaman da huysuzlayor ve gerileme belirtileri gsteriyordu.
rnein bir defasnda, terapi grubunda neden pasifletiini
sorduumda yalnzca ters ters bakm ve yantlamay reddetmiti.
Kafasndan tam ne getiini sylemesi iin sktrnca da
cansz ve tekdze bir ocuk sesiyle, --Bir kurabiye vermezseniz sizin
iin hibir ey yapmam,-- demiti.
Bu kkn dnemlerinden biri srasnda ok canl bir d grmt:
nsanlarn yasal olarak intihar etmeye gittikleri, Mekke gibi bir
yerdeydim. Yakn bir kz arkadamla birlikteydim ama kim olduunu
anmsamyorum. O, derin bir tnelden aaya atlayarak
intihar edecekti. Ona cesedini bulup getireceime sz verdim,
ama sonra bunu yapmak iin evremde her eit l ve ryen
gvdelerle bu korkun tnelden aaya srnerek inmem gerekeceini
fark ettim ve bunu yapamayacam dndm.
Bu de ilikin armlar yaparken, Betty d grd gnn
daha erken saatlerinde btn bir gvdeyi silkip atm olduunu
dndn sylemiti: krk kilo kaybetmiti ve iyerinde
yalnzca krk kilo gelen bir kadn vard. O srada, kaybettii
--gvde-- iin bir otopsi ba yapmay ve bir cenaze treni
dzenlemeyi hayal etmiti. Betty bu dehet verici dncenin, arkadann
cesedini tnelden bulup getirme eklindeki d imgesinde
yansdn tahmin ediyordu.
Dn imgeleri ve derinlii, Betty'nin ne kadar yol katetmi
olduunu kukuya yer brakmadan anlatmt bana. Birka ay ncesinin
kkrdayp duran yzeysel gen kadnn anmsamak gt.
imdi her seansn her dakikasnda tm dikkatimi ona veriyordum.
Bo gevezeliiyle beni ve benden nceki psikiyatrn ylesine
skm olan o kadndan bu dnceli, doal ve duyarl insann
kabileceini kim hayal edebilirdi?
Yetmi be. imdi baka trl eyler de kyordu ortaya. Bir
gn ofisimde Betty'ye baktm ve ilk kez bir kuca olduunu fark
ettim. Bir kez daha baktm. Hep orada myd acaba? Belki de artk
ona daha ok dikkat ediyordum. Ama sanmyordum: bedeninin
d izgileri, enesinden ayak parmaklarna kadar, przszce

kreseldi hep. Birka hafta sonra bir gsn, bir ift gsn
kesin belirtilerini grdm. Bir hafta sonra bir ene izgisi, sonra
bir ene, bir dirsek. Tm oradayd - btn bu sre iinde, orada
gml durumda, bir insan, ho bir kadn vard demek!
Bakalar da, zellikle erkekler, bu deiimi fark etmilerdi ve
artk sohbet srasnda ona dokunuyor, onu drtyorlard. yerinde
bir adam ona arabasna kadar yryerek elik etmiti. Kuafr
bedavadan bir ba masaj yapmt. Patronunun, gslerini
szdnden emindi.
Bir gn Betty, --Yetmi iki,-- diye ilan etti ve bunun --bakir blge-olduunu ekledi - yani lise yllarndan beri yetmi n altna
hi inmemiti. Benim yantm - --bakir olmayan blgeye-- girme
konusunda kayglanp kayglanmadn sormak - pek parlak
bir espri olmamakla birlikte seks hakknda nemli bir tartmay
da balatm oldu.
Betty her ne kadar canl bir cinsel fantezi dnyasna sahiptiyse
de hibir zaman bir erkekle bedensel bir temas olmamt - ne
bir kucaklama, ne bir pme, hatta ne de ehvetli bir el atma.
Betty seksi her zaman iddetle arzulam ve toplumun imanlara
kar tavrnn onu cinsel hsrana mahkum etmesine fke duymutu.
Ancak imdi, cinsel davetlerin gerekleebilecei bir kiloya
yaklarken, ancak imdi, dleri tehditkar erkeklerle (karnna
kocaman bir derialt inesi batran maskeli bir doktor, karnndaki
kocaman bir yarann kabuunu soyan ksnl bir adam) dolup taarken,
seksten ok korktuunu fark ediyordu.
Bu konumalar bir mr boyu erkekler tarafndan reddedilmeye
ilikin ac ykl bir anlar selini salvermiti. Betty hi kma
teklifi almam ve hibir okul dansna ya da partiye gitmemiti.
Srda roln ok iyi oynuyordu ve pek ok arkadana dnlerini
planlamada yardmc olmutu. imdi hemen hepsi evlenip
gitmiti ve Betty seilmemi gzlemci roln sonsuza dek oynayacan
artk kendisinden gizleyemiyordu.
ok gemeden, seksten daha derinlere inip onun temel cinsel
kimliine uzandk. Betty babasnn gerekte bir erkek evlat istemi
olduunu ve o doduunda sessiz bir dkrkl yaadn
duymutu. Bir gece, yitirilmi bir erkek ikiz karde hakknda iki
d grd. Dlerden birinde kendisi de kardei de kimlik rozetleri
takmlard ve onlar srekli birbirleriyle deitoku ediyorlard.
Bir baka dte Betty onun iini bitiriverdi: erkek ikizi kalabalk
bir asansre gbela skp biniyor, kendisi ise (hacmi nedeniyle)
samyordu. Sonra asansr dyor, btn yolcular
lyor ve Betty kardeinin kalntlarn ayrmaya alarak orada
kalakalyordu.
Baka bir dte babas ona --O Bir Hanmefendi-- adl bir at veriyordu.
Betty ondan her zaman bir at istemiti ve dnde yalnzca
o ocukluk dilei gereklemiyor, ayn zamanda babas onu
resmen bir hanmefendi olarak vaftiz ediyordu.
Cinsel deneyim ve Betty'nin cinsel kimlii hakkndaki konumalarmz
ylesine strap veren bir boluk duygusu ve o kadar
ok kayg yaratmt ki, Betty birka kez lszce kurabiye ve
rek yemiti. Artk bir miktar kat besin alma izni vard - gnde
bir n diyet TV yemei - ama bu Betty'ye yalnz-sv rejimini
uygulamaktan daha g geliyordu.

nnde tehditkar bir karalt gibi beliren nemli bir sembolik

iaret vard - ellinci kilonun kayb. Hibir zaman ulalamayacak
olan bu zel hedefin gl cinsel antrmalar vard. Bir defa,
Carlos aylar nce Betty'ye yar aka yar ciddi, elli kilo verdii
zaman onu bir hafta sonu Hawaii'ye gtreceini sylemiti. Ayrca
Betty rejim ncesi zihinsel hazrlnn bir paras olarak, elli
kilo kaybettii zaman, gazete ilanna yant verdii kii olan George
ile temasa geip onu yeni bedeniyle artmak ve onun centilmence
davrann cinsel ltuflaryla dllendirmek iin kendi
kendine ant imiti.
Kaygsn azaltma abasyla, ll olmas srarnda bulunuyor
ve sekse daha lml admlarla yaklamasn, rnein, erkeklerle
konuarak zaman geirmesini; kendini cinsel anatomi, cinsel
davranlar ve mastrbasyon gibi konularda eitmesini neriyordum.
Okumas iin kitaplar salk veriyor, bir hanm jinekoloa
gitmesi ve bu konular kz arkadalar ve terapi grubuyla aratrmas
iin srar ediyordum.
Bu hzl kilo kaybetme dnemi sresince bir baka olaanst
olay da cereyan ediyordu. Betty duygusal geriye dnler yayor
ve terapi seansnn byk bir blmn, gzyalar iinde, irkiltici
canllkta anlardan sz ederek geiriyordu. Bunlar New
York'a tanmak zere Teksas'tan ayrld gn, ya da niversite
mezuniyeti, ya da annesine kendisinin lise mezuniyetine katlamayacak
kadar ekingen ve korkak olduu iin duyduu fke gibi eylerdi.
nce bu geriye dnler ve onlara elik eden ar ruh hali
deimeleri dzensiz ve geliigzel olaylar gibi grnyordu,
ama birka hafta sonra, Betty bunlarn tutarl bir dzen izlediini
fark etti: kilo kaybederken, yaamnn o belli bir kilodayken cereyan
etmi olan nemli sarsntlarn ya da zmlenmemi olaylarn
yeniden yayordu. Bu durumda yz yirmi kilodan aaya doru
inii, onu zaman iinde geriye doru frldak gibi gndererek yaamnn
duygusal bakmdan ykl olaylarndan tekrar geiriyordu:
Teksas'tan ayrlp New York'a gidi (95 kilo), niversite mezuniyeti
(seksen alt kilo), tp ncesi program brakma karar (ve
babasn ldren kanserin tedavisini bulma dnden vazgemesi)
(81 kilo), lise mezuniyetindeki yalnzl - br kzlar ve babalar
kskan, mezuniyet balosu iin bir kavalye bulamay
- (77 kilo), ortaokul mezuniyeti ve o mezuniyette babasnn yokluunu
ok hissedii (72 kilo). Bilinaltnn ne harika bir kant!
Betty'nin bedeni, aklnn oktan unutmu olduu eyleri anmsamt.
Babasna ilikin anlar, bu geriye dnlerin iine ilemiti.
Ne kadar yakndan bakarsak, her eyin bizi ona, onun lmne
ve Betty'nin o sradaki arl olan altm sekiz kiloya gtrdn
o kadar ak bir biimde gryorduk. Betty o kiloya yaklatka
giderek kederleniyor ve zihni babasna ilikin anlar ve duygularla
dolup tayordu.
ok gemeden seanslarn tmn babasndan sz ederek harcamaya
baladk. Her eyi eeleyip aydnla karmann zaman
gelmiti. Betty'yi anlara daldrdm ve babasnn hastal, lm,
onu hastanede son yoklayndaki grn, cenazesinin ayrntlar,
kendisinin cenazede giydii giysiler, papazn konumas, cenazeye
katlan insanlar hakknda anmsayabildii her eyi dile
getirmesi iin tevik ettim.

Betty ile daha nce babas hakknda konumutuk ama konumalarmz

hibir zaman bu denli youn ve derin olmamt.
Betty, kaybn daha nce hi hissetmedii gibi hissetti ve iki haftalk
bir dnem boyunca hemen hemen srekli alad. Bu dnemde
haftada kez bulutuk ve ona gzyalarnn kaynan anlamas
iin yardmc olmaya altm. Ksmen kendi kayb iin, ama
byk lde babasnn yaamn bir trajedi olarak grd iin
alyordu: babas hibir zaman istedii (ya da Betty'nin onun iin
istedii) renimi yapamamt, emekli olmasndan hemen nce
lm ve zledii serbestlik yllarnn tadn hi karamamt.
Yine de, Betty'nin de dikkatini ektiim gibi, babasnn yaantsna
ve faaliyetlerine ilikin anlattklar - geni ailesi ve sosyal evresi,
arkadalaryla gnlk tartma seanslar, toprak sevgisi, deniz
kuvvetlerinde geen genlii, le sonralar balk tutmas
- onun kendisini tanyan ve seven insanlar arasnda yaad dopdolu
bir yaamn resmini iziyordu.
Babasnn yaamn kendisininkiyle kyaslamas iin srar ettiimde,
Betty kederinin bir ksmnn yanl yerde olduunu fark
etti: trajik biimde amacna ulamam olan, babasnnki deil
kendi yaamyd. yleyse yasnn ne kadar kendisinin tm gereklememi
umutlar iindi? Bu soru Betty iin zellikle ac yklyd,
nk sonunda bir jinekoloa gitmi ve bir endokrin dzensizlii
nedeniyle hibir zaman ocuk sahibi olamayacan renmiti.
Bu haftalar boyunca terapinin aa kard aclar nedeniyle
kendimi ok gaddar hissediyordum. Her seans bir ateten gmlekti
ve ou kez Betty ofisimden fena halde sarslm olarak ayrlyordu.
iddetli panik nbetleri yaamaya ve pek ok rahatsz
edici d grmeye balad; kendi deyimiyle gecede en az kez
lyordu. lkgenlik dneminde, babasnn lmnden az sonra
balayp ara ara tekrarlanan iki tanesi dnda, dlerini anmsayamyordu.
Dlerden birinde tulalarla rlp kapatlmakta
olan kk bir hcrede felce uram bir halde yatyordu. brnde,
baucunda yanan ve ruhunu simgeleyen bir mumla bir
hastane yatanda yatyordu. Alev snd zaman leceini biliyor
ve onun giderek klmesini izlerken kendini aresiz hissediyordu.
Babasnn lm hakknda konumak belli ki kendi lmne
ilikin korkular uyandrmt. Betty'den lm konusunda ilk deneyimleri
ve kafasnda gelien ilk kavramlar hakknda konumasn
istedim. Bir iftlikte byd iin lme yabanc deildi.
Annesinin tavuklar ldrmesini izler, boazlanan domuzlarn cyaklamasn
duyard. Dokuz yandayken bykbabasnn lmyle
fevkalade sarslmt. Annesinin dediine gre (Betty bana
bunu hi anmsamadn sylyordu) anne ve babas ona yalnzca
yal insanlarn ld yolunda temin etmi ama Betty bu kez
de haftalarca yalanmak istemediini yineleyerek ve annesiyle
babasna defalarca ka yanda olduklarn sorarak balarnn etini
yemiti. Ama kendi lmnn kanlmazlna ilikin gerei
kavray ancak babasnn lmnden ksa bir sre sonra olmutu.
O an tam tamna anmsyordu.
--Cenazeden birka hafta sonrayd, hala okula gitmiyordum.
retmen kendimi ne zaman hazr hissedersem o zaman dnmemi
sylemiti. Daha nce dnebilirdim, ama o kadar abuk dnmek
doru olmazm gibime geliyordu. nsanlar benim yeterince
zgn olmadm sanrlar diye tasalanyordum. Evin arkasndaki
tarlalarda yryordum. Dars souktu - soluumu grebiliyordum;
toprak topakland, kabark saban izleri donduu iin

yrmekte glk ekiyordum. Yerin altnda yatan babam ve

onun kimbilir ne kadar dn dnrken birdenbire yukardan
gelen bir sesin bana, 'Sra sende!' dediini duydum.-Betty durup bana bakt. --Deli olduumu mu dnyorsunuz?---Hayr, daha nce sylemitim, yle bir yetenein yok senin.-Glmsedi. --Bu hikayeyi kimseye anlatmadm. Hatta onu
unutmutum, bu haftaya kadar yllardr unutmutum.---Bana bu konuda gvenmeye istekli olduunu bilmek ho bir
duygu. Anlattklarn nemli grnyor. 'Sradaki' olmak konusunda
bir eyler daha syler misin?---Sanki babam artk beni korumak iin orada deilmi gibiydi.
O bir bakma benimle mezarn arasnda duruyordu. O orada olmaynca
srada ben vardm.-- Betty omuzlarn ksp rperdi. --Bunu
dndmde hala rktme inanabilir misiniz?---Ya annen? Btn bunlarn iinde o neredeydi?---Size daha nce de sylediim gibi, gerilerde, ta geri planda.
Yemek piirir ve beni beslerdi - bu konuda gerekten iyiydi ama gszd, onu koruyan bendim. Araba kullanamayan bir
Teksasl'nn varlna inanabilir misiniz? Ben araba kullanmaya
on iki yandayken, babam hastalandnda baladm, nk annem
korkuyordu.---O halde sana siper olan hi kimse yoktu.---te o zaman karabasanlar balad. u mum hakkndaki d
onu en az yirmi kez grm olmalym.---O d bana daha nce kilo kaybetme korkun hakknda, baban
gibi kanserden lmemek iin kilolu kalmak gerektii hakknda
sylediklerini dndryor. Mumun alevi iman kalrsa yayorsun.---Belki, ama biraz zorlama bir ilinti gibi grnyor.-Terapistin hemen atlp bir yorum yapmasnn, byle iyi bir
yorum bile yapsa anlamsz oluuna iyi bir rnek daha diye dndm.
Dier herkes gibi hastalar da en ok kendilerinin kefettii
bir gerekten yarar salarlar.
Betty devam ediyordu: --Ve o yl bir ara otuzuma varmadan
leceim duygusuna kapldm. Biliyor musunuz, galiba buna hala
inanyorum.-Bu konumalar onun lm yadsma mekanizmasn baltalyordu.
Kendini tehlikede hissetmeye balamt. Her zaman - araba
srerken, bisiklete binerken, kardan karya geerken - bana
bir ey geliverecekmi gibi tetikteydi. lmn kaprisli, uar
nitelii kafasn megul ediyordu. --Her an gelebilir,-- diyordu,
--onu en az beklediim srada.-- Babas yllarca para biriktirmi ve
Avrupa'ya ailece yapacaklar bir gezi planlamt ama hareket tarihinden
ksa bir sre nce beyninde bir tmr kmt. O, ben,
herhangi biri, herhangi bir anda devrilip gidebilirdik. Bir insan
bu dnceyle nasl baa kard, ben nasl baa kyordum?

Artk kendimi Betty'nin yannda tamamen --varolmaya-- hasretmi

olarak, onun hibir sorusundan kanmamaya alyordum.
Ona lmle uzlamada kendi ektiim glkleri anlattm;
lm gerei deitirilemese de insann ona kar tavrnn byk
lde etkilenebileceini syledim. Gerek kiisel, gerekse mesleki
deneyimlerim sonucunda, lm korkusunun daima yaamlarn
dolu dolu yaamam olduklarn hissedenlerde en fazla olduu
inancna varm bulunuyordum. te iyi ileyen bir forml: yaanmam
yaam ya da gerekletirilmemi potansiyel ne kadar
fazlaysa kiinin lm kaygs da o kadar byk olur.
Bana yle geliyordu ki, Betty yaamn iine girip dolu dolu yaamaya
baladnda lm deheti de - tm deil, bir ksm kaybolacakt. (Hepimizde lme ilikin bir miktar kayg kalr.
Kendini tanmann bedelidir bu.)
Bazen de Betty benim onu byle marazi konular zerinde dnmeye
zorlaymdan kaynaklanan fkesini dile getiriyordu.
--Ne diye lm hakknda dnelim? O konuda hibir ey yapamayz
ki!-- Onun, lm gerei bizi mahvetse de lm fikrinin bizi
kurtarabileceini anlamasna yardmc olmaya alyordum. Bir
baka deyile, lmn bilincinde oluumuz yaama farkl bir bak
as getirebilir ve bizi nceliklerimizi yeniden dzenlemeye tevik
edebilirdi. Carlos bu dersi renmiti - lm deinde hayatnn
kurtarlm olmasndan sz ederken demek istedii buydu.
Bana yle geliyordu ki Betty'nin lmn bilincine varmaktan
renebilecei nemli bir ders, yaamn imdi yaanmas gerektiiydi;
sresiz olarak ertelenemezdi o. Betty'nin yaamaktan kanma
yollarn nne sermek g deildi: bakalarna balanma
konusundaki isteksizlii (nk ayrlktan korkuyordu); yaamn
ok byk bir blmnden dlanmasna yol aan ar yemesi ve
imanl; abucak gemie ya da gelecee kayarak yaanan andan
kanmas. Bu rntleri deitirmesinin kendi gc dahilinde
olduunu savunmak da zor deildi - hatta deitirmeye balamt
bile: o gn benimle nasl bir iliki iinde olduunu dnn!
Betty'yi yasnn iine dalmaya tevik ettim; bu duygunun her
ynn aratrp dile getirmesini istiyordum. Tekrar tekrar ayn
soruyu sordum: --Kimin iin, ne iin yas tutuyorsun?---Sanrm ak iin yas tutuyorum,-- diye yantlad Betty. --Babam
beni kollarnda tutmu olan tek erkekti. Bana beni sevdiini
syleyen tek erkek, tek kiiydi. Bunun tekrar yoluma kacandan
emin deilim.-Bir zamanlar girmeye asla cesaret edemeyeceim bir blgeye
girmekte olduumuzu biliyordum. Bir yldan az bir sre nce
Betty'ye bakmann bile benim iin kolay olmadn anmsamak
gt. Bugn ona kesinlikle sevecen duygular beslediimi hissediyordum.
Bir yant bulabilmek iin zorlandm, yine de vermek
istediimden azd bu.
--Betty, sevilmek tmyle ans ya da kader deil. Onu etkileyebilirsin
- sandndan da fazla. imdi sevgiye birka ay nce
olduundan ok daha aksn. Fark grebiliyorum, hissedebiliyorum.
imdi daha iyi grnyorsun, daha iyi iliki kurabiliyorsun,
ok daha yaklalabilir ve ulalabilir durumdasn.-Betty artk bana kar olumlu duygularn daha ok aa vuruyor,

kendisinin bir doktor ya da psikolog olmasn ve ikimizin

bir aratrma projesi zerinde yan yana almasn konu alan
uzun hayallerini benimle paylayordu. Benim kendisinin babas
olmu olabilmemi dilemesi, yasnn ona her zaman ok azap ektirmi
olan son bir cephesine gtrd bizi. Babasna olan sevgisinin
yan sra olumsuz duygular da vard: ondan utanyordu; grnnden
(ar imand), hrs ve eitim eksikliinden, sosyal
inceliklerden habersiz oluundan utanyordu. Bunlar sylerken
Betty zlp hkrklara bouldu. Bu konuda konumak yle
g ki, diyordu. nk kendi babasndan utanyor olmaktan ok
utanyordu.
Bir yant ararken ilk analistim Olive Smith'in otuz yl akn bir
sre nce bana syledii bir eyi anmsadm. (Sanrm bunu iyi
anmsaymn nedeni, onunla geirdiim alt yz saat iinde bana
syledii tek uzaktan uzaa kiisel - ve en yararl - ey oluuydu.)
Annem hakknda birtakm korkun duygular dile getirmi olmak
beni fena halde sarsmt ve Olive Smith kanepenin zerine doru
eilip tatllkla, --Bizim yaradlmz byle galiba,-- demiti.
Sevgiyle barma bastm bu szleri imdi, otuz yl sonra, bir
armaan gibi Betty'ye aktardm. Yllar onlarn onarm gcn hi
andrmamt: Betty derin bir soluk verdi, sakinleerek koltuunun
arkasna yasland. yi eitim grm yetikinlerin eitim
grmemi ii ana babalaryla iliki kurmalarnn ne kadar g olduunu
ahsen bildiimi de ekledim.
Betty Kaliforniya'daki bir buuk yllk grev sresinin sonuna
yaklayordu. Terapiyi brakmak istemiyordu ve irketinden Kaliforniya'da
kalma sresinin uzatlmasn istedi. Bu olmaynca
Kaliforniya'da baka bir i aramay dnd ama sonunda New
York'a dnmeye karar verdi.
Terapiyi kesecek zaman myd bu - nemli konular zerindeki
almalarn tam orta yerinde ve Betty hala yetmi kilo barikatnn
tesinde konaklam durumdayken! nce zamanlamann
bundan daha kt olamayacan dndm. Ama daha dnceli
bir anmda, Betty'nin snrl zaman erevemize karn deil,
bu nedenle terapiye byle derinlemesine dalm olabileceini fark
ettim. Psikoterapide Carl Rogers'e ve ondan nce Otto Rank'a kadar
uzanan ve nceden belirlenmi bir biti tarihinin, ou kez terapinin
etkinliini artrdn kabul eden uzun mrl bir gelenek
vardr. Betty terapi sresinin snrl olduunu bilmeseydi, rnein
kilo vermeye balamak iin ihtiya duyduu i kararlla
ulamas ok daha fazla zaman alabilirdi.
stelik, daha da ileriye gidip gidemeyeceimiz hibir surette
ak deildi. Terapinin son aylarnda Betty ortaya yeni sorunlar
karmaktansa zaten am olduumuz sorunlar zmeye daha
ok ilgi duyuyor gibi grnyordu. Terapiyi New York'ta srdrmesini
salk verip uygun bir terapistin adn nerdiim zaman
kaamakl davrand ve devam edip etmeyeceinden emin
olmadn, belki de yapt kadarnn yeterli olduunu syledi.
Betty'nin daha ileri gitmeyebileceine ilikin baka belirtiler
de vard. Ar yememekle birlikte artk rejim yapmyordu. Dikkatimizi
yetmi iki kiloluk yeni arln korumak zerinde younlatrdk
ve bu amala Betty gardrobunu tamamen yeniledi.
Bir d, terapideki bu kritik noktay aydnlatyordu:

Boyaclar evimin d pervazlarn boyayacaklard. Ama ok gemeden

evin her tarafna yayldlar. Her pencerede boya tabancal
bir adam vard. abucak giyinip onlar durdurmaya altm.
Evin dn tamamen boyuyorlard. Evin her yerinden, deme
tahtalarnn arasndan ince dumanlar kyordu. Yzne orap
geirmi olan bir boyacnn evin iine boya pskrttn grdm.
Ona yalnzca d pervazlarn boyanmasn istediimi syledim.
erisini ve darsn, her eyi boyamak iin emir aldn
syledi. --Bu duman ne?-- diye sordum. Bakteriler olduunu syledi
ve mutfaa girip ldrc bakteriler rettiklerini ekledi.
Korkmutum ve tekrar tekrar, --Ben yalnzca d pervazlar boyatmak
istemitim,-- deyip duruyordum.
Terapinin balangcnda Betty gerekten de yalnzca d pervazlar
boyatmak istemiti ama sonra evinin derinliklerindeki yeniden
yaplanma almalarna doru amanszca ekilmiti. stelik
boyac-terapist evinin iine lm - babasnn lmn, kendi
lmn - pskrtmt. Betty imdi yeterince uzaa gitmi olduunu
sylyordu; durma zaman gelmiti.
Son seansmz yaklatka giderek artan bir rahatlama ve coku
hissediyordum - sanki sezdirmeden bir eyden kurtuluyormuum
gibi. Psikoterapinin aksiyomlarndan biri de, insann bir
dierine besledii nemli duygularn daima u ya da bu kanaldan
- szl deilse yazl olarak - aktarlddr. Anmsayabildiim
kadar uzun bir sredir rencilerime, bir ilikideki nemli
bir eyin hasta ya da terapist tarafndan sz edilmiyorsa, o zaman
baka hibir nemli eyin de konuulmayacan retmiimdir.
Oysa bu terapiye Betty hakknda youn olumsuz duygularla
balamtm - onunla hi konumadm ve onun hi farkna varmad
duygularla. Yine de kukusuz nemli konular konumutuk.
Kukusuz, terapide ilerleme kaydetmitik. --lmihali-- rtm
mydm? Psikoterapide --mutlak-- hibir ey yok muydu?
Son saatimizi Betty'nin yaklaan ayrlmza ilikin skntlar
zerinde almaya hasrettik. Terapinin en banda korktuu
ey bana gelmiti: kendini brakp bana derin duygularla balanmt
ve ite imdi beni kaybedecekti. Bana gvenmi olmasnn
anlam neydi? En bata syledii gibiydi her ey: --Ne balanma,
ne ayrlk.-Bu eski duygularn yeniden ortaya kmas beni yldrmyordu.
Birincisi, terapinin sonu yaklatka hastalarda geici bir gerileme
grlmesi kanlmazdr. (Demek mutlak olan bir ey var!) kincisi,
terapide sorunlar hibir zaman bir defada tmyle zlmez.
Tersine, terapist ve hasta kanlmaz bir biimde, renilenleri dzeltmek
ve pekitirmek iin tekrar tekrar geri dnerler - hatta tam
da bu nedenle psikoterapi ou kez --sikloterapi-- diye adlandrlr.
Betty'nin umutsuzluuna ve benden ayrld anda tm almamzn
sfra inecei inancna odaklanp ona gelimesinin bende
ya da herhangi bir d nesnede yer almayp kendisinin bir paras,
kendisiyle birlikte gtrecei bir paras olduunu anmsatmaya
alyordum. rnein, eer bana gvenebilmi ve daha
nce hi kimseye alamad kadar alabilmise, o zaman bu deneyimi
ve onu tekrarlama yeteneini iinde tayordu. Bu noktay
kukuya yer brakmadan anlatabilmek iin son seansmzda kendimden
rnek vermeyi denedim.

--Durum benim iin de ayn, Betty. Bulumalarmz zleyeceim.

Ama ben de seni tanmamn sonucunda deitim ...-Betty, gzleri yerde, alyordu ama szlerimi duyunca hkrmay
kesti ve umutla bana doru bakt.
--Ve bir daha karlamayacak da olsak, o deiimi hep koruyacam.---Ne deiimi bu?---ey, sana szn ettiim gibi ...ee ...imanlk sorununa ilikin
fazla bir mesleki deneyimim olmamt ...-- Betty'nin gzlerini
dkrklyla indirdiini fark ettim ve kiisellikten bu denli
uzak bir tavr takndm iin kendimi sessizce azarladm.
--Yani, demek istediim u ki, daha nce kilolu hastalarla almamtm
ve onlarn sorunlarn takdir etmede yeni bir ...-Betty'nin ifadesinden gitgide daha derin bir dkrklna gmldn
grebiliyordum. --Demek istediim u ki, imanla
kar tavrm ok deiti. Baladmzda ben ahsen iman insanlarn
yannda kendimi rahat hissetmiyordum ...-Betty olaanst aksi bir tavrla szm kesti. --Ho! ho! ho!
'Rahat hissetmiyordum' - bu pek hafif kalmyor mu? lk alt ay
boyunca bana hemen hemen hi bakmadnz biliyor musunuz?
Ve tam bir buuk yl boyunca bana hi - bir kez bile - dokunmadnz?
El skmak iin bile!-Yreim burkuldu. Tanrm, haklyd! Ona gerekten hi dokunmamtm.
Farkna varmamtm bunun. Ve sanrm ona pek
sk bakmyordum da. Dikkat edeceini ummamtm!
--Biliyorsun,-- diye kekeledim, --psikiyatrlar genellikle dokunmazlar
hastalarna ...---Siz daha fazla yalan kvrmadan ve burnunuz Pinokyo gibi
uzayp gitmeden sznz keseyim bari.-- Betty benim kvranmla
eleniyor gibiydi. --Size bir ipucu vereyim. Hatrlarsanz
ben Carlos'la ayn gruptaym ve biz gruptan sonra sk sk ene
alp sizden sz ederiz.-Eyvah, ite imdi keye skmtm. Bunu beklemiyordum
dorusu. Carlos, ifa bulmaz kanseriyle, ylesine yalnzd ve kendini
ylesine dlanm hissediyordu ki zellikle i edinip ona dokunarak
destek olmaya karar vermitim. Her seanstan nce ve
sonra elini skyor ve ofisimden ayrlrken genellikle elimi omzuna
koyuyordum. Bir defasnda, kanserin beynine atladn rendiinde
alarken onu kollarmda tutmutum.
Ne syleyeceimi bilemiyordum. Betty'ye Carlos'un zel bir
vaka olduunu, buna ihtiya duyduunu syleyemezdim. Tanr
biliyor ya onun da ihtiyac vard buna. Kzardm hissettim. tiraf
etmekten baka seeneim olmadn gryordum.
--Ne diyeyim, kr noktalarmdan birine parmak basyorsun!
u bir gerek - ya da daha dorusu, gerekti - ki, ilk bulumaya
baladmzda bedenini itici buluyordum.---Biliyorum. Biliyorum. Pek incelikle gizleyemiyordunuz.--

--Syle bana, Betty, madem ki bunu biliyordun - sana bakmadm

ya da seninle rahat olmadm gryordun - neden burada
kaldn? Neden bana gelmekten vazgeip baka birini bulmadn?
Etrafta bir sr psikiyatr var.-- (G bir durumdan kurtulmak
iin soru sormak gibisi yoktur! )
--yle, en az iki neden dnebiliyorum. Birincisi, unutmayn
ki buna alknm. Daha fazla bir ey bekliyor deilim. Bana herkes
yle davranr. nsanlar grnmden nefret eder. Hi kimse
bana dokunmaz. Kuafrm bama masaj yaptnda, hatrlarsnz,
bunun iin armtm. Ve siz yzme bakmamakla birlikte,
en azndan syleyeceim eylerle ilgileniyordunuz - hayr hayr,
bu doru deil - o kadar neeli olmaktan vazgeersem syleyebileceim
ya da belki syleyeceim eylerle ilgileniyordunuz. Aslnda
yararl oluyordu bu. Hem uyumuyordunuz da. Bu bakmdan Dr.
Farber'a kyasla daha iyiydiniz.---ki neden olduunu sylemitin.---kinci neden sizin neler hissettiinizi anlayabilmemdi. Siz ve
ben ok benzeiyoruz. Beni Overeaters Anonymous'a gitmem
iin drtp durduunuzu hatrlyor musunuz? Baka imanlarla
tanmak - arkadalar edinmek, flrtler bulmak iin?---Evet, hatrlyorum. Gruplardan nefret ettiini sylemitin.---Ha, bu doru. Gruplardan nefret ederim. Ama gerein tm
bu deildi. Gerek neden u ki, iman insanlara tahamml
edemem ben. Midemi bulandrrlar. Onlarla birlikte grlmek istemem.
Bu durumda ayn eyleri hissettiiniz iin size nasl yklenebilirim?-Saat artk bitirmek zorunda olduumuzu sylediinde ikimiz
de koltuklarmzn ucundaydk. Alveriimiz beni soluksuz brakmt
ve ona son vermekten nefret ediyordum. Betty'yi grmekten
vazgemek istemiyordum. Onunla konumay, onu tanmay
srdrmek istiyordum.
Ayrlmak zere ayaa kalktk ve ona elimi, iki elimi birden
uzattm.
--Ah hayr! Hayr, kucaklamadan olmaz! Kendinizi balatmann
tek yolu bu.-Kucaklatmz zaman onu kollarmla tamamen sarabildiimi
fark ederek ardm.
:::::::::::::::::
--Yanl ocuk ld-Birka yl nce, sevilen kiilerin yitirilmesine ilikin bir aratrma
nerisi hazrlarken, yerel bir gazetede kan ksa bir makalemin
sonunda u mesaj vard:
Dr. Yalom, aratrmasnn ilk, planlama aamasnda,
aclarnn stesinden gelememi olan kiilerle mlakat
yapmak arzusundadr. Grmek isteyen gnlllerin
555-6352 numaray aramalar rica olunur.

Randevu iin telefon eden otuz be kii arasnda ilk arayan

Penny olmutu. Sekreterime otuz sekiz yanda ve boanm olduunu,
kzn drt yl nce kaybettiini ve hemen kabul edilmesinin
kendisi iin nemli olduunu sylemiti. Haftada altm saat
taksi srcs olarak almakla birlikte, mlakat iin gece ya
da gndz herhangi bir saatte gelebileceini vurgulamt.
Yirmi drt saat sonra karmda oturuyordu.
adaleli bir kadnd: ypranm, hrpalanm,
bir kadn. Felein emberinden gemi olduu
1930'larn imdi oktan lm olan, kabaday
Marjorie Main'i anmsatmt.

Gl kuvvetli,
marur - ve titreyen anlalyordu. Bana
tavrl film yldz

Penny'nin bir bunalm iinde olmas, ya da yle olduunu

sylemesi, beni bir kmaz karsnda brakt. Onu tedavi etmem
olanakszd; yeni bir hasta alabilecek bo saatim yoktu. Zamanmn
her dakikas bir aratrma projesi nerisini tamamlamaya
adanmt ve destek fonu iin son bavuru tarihi hzla yaklayordu.
O srada hayatmn birinci ncelii buydu; gnlller iin bu
nedenle ilan vermitim. stelik ay sonra bir yl sreyle izne
ayrlacamdan doru drst bir psikoterapi sreci iin yeterli
zaman da yoktu.
Herhangi bir yanl anlamaya meydan vermemek iin, terapi
konusunu derhal aydnlatmann en iyi yol olduuna karar verdim.
Bunu Penny ile fazla derine inmeden, hatta ona kznn lmnden
drt yl sonra benimle neden derhal grmeye ihtiyac
olduunu bile sormadan nce yapmalydm.
Bu durumda ona kayb konusunda iki saat sreyle benimle konumak
zere gnll olarak geldii iin teekkr ederek sze
baladm. Ona, balamay kabul etmeden nce bu mlakatlarn terapi
deil aratrma amal olacan bilmesinin nemli olduunu
syledim. Hatta, konumann rahatlatmas olasl olsa da ayn
zamanda onu geici olarak sarsmas olasl bulunduunu da ekledim.
Eer yine de terapinin gerekli olduunu dnrsem, bir
terapist semekte kendisine memnuniyetle yardmc olacaktm.
Durakladm ve Penny'ye baktm. Sylediklerim beni tamamen
tatmin etmiti: kendimi korumaya alm ve herhangi bir yanl
anlamay nleyecek kadar ak konumutum.
Penny ban sallad. Koltuundan kalkt. Bir an iin telaa kapldm
nk kp gideceini sanmtm. Ama yalnzca uzun kot
eteini dzeltti, tekrar yerine oturdu ve sigara iip iemeyeceini
sordu. Bir kl tablas uzattmda sigarasn yakt ve gl, bouk
bir sesle konumaya balad: --Konumaya ihtiyacm var, tamam,
ama terapiye gcm yetmez. Meteliksizim. Eyalet kliniinde,
biri henz renci olan iki ucuz terapiste gittim. Ama benden
korktular. Hi kimse bir ocuun lm hakknda konumak istemiyor.
On sekiz yandayken bir alkol kliniinde eskiden bir alkolik
olan bir danmana gitmitim - o kadn iyiydi, doru sorular
sormutu. Belki ocuunu kaybetmi olan bir psikiyatr gerek
bana! Belki de gerek bir uzmana ihtiya duyuyorum. Stanford
niversitesine ok saygm var. Gazetedeki hikayeyi grnce bunun
iin stne atladm. Kzmn Stanford'a gideceini dnrdm
hep - eer yaasayd.-Dosdoru yzme bakyor ve dobra dobra konuuyordu.
Harbi kadnlardan holanrm, Penny'nin tarz da houma gitmiti.

Ben de biraz daha kabadayca konumaya baladm fark ettim.

--Konumana yardm edeceim. G sorular da sorabilirim.
Ama paralar toplamak iin ortalkta olmayacam.---Tamam. Siz yalnzca balamama yardm edin. Ben kendi bamn
aresine bakarm. On yanda evin anahtarn tayan ocuklardandm.---Pekala, beni neden derhal grmek istediinden bala. Sekreterim
aresizlikten lgna dnm gibi konutuunu syledi. Ne
oldu?---Birka gn nce arabamla iten eve dnerken - gece bir sularnda
biter iim - birden kendimi kaybettim. Uyandmda yolun
yanl tarafnda gidiyor ve yaral bir hayvan gibi baryordum.
Kardan gelen bir vasta olsayd bugn burada olmazdm.-Byle balamtk. Bu kadnn yaral bir hayvan gibi baran
hayali beni sarsmt ve onu kafamdan silmek birka dakikam ald.
Sonra soru sormaya baladm. Penny'nin kz Chrissie dokuz
yandayken lseminin nadir rastlanan bir trne yakalanm ve
drt yl sonra, on nc ya gnnden bir gn nce lmt.
Bu drt yl boyunca Chrissie okula devam etmeye alm ama
bu srenin hemen hemen yarsn yatakta geirmi ve drt ayda
bir de hastaneye kaldrlmt.
Chrissie'nin kanseri de, tedavisi de son derece straplyd.
Hastalnn drt yl boyunca birok kemoterapi uygulamas hayatn
uzatm ama her defasnda onu sasz ve hastalktan perian
halde brakmt. Defalarca o strapl kemik ilii alma ilemi
yaplm ve o kadar ok kan alnmt ki sonunda kan alacak damar
bulunamaz olmutu. Hayatnn son ylnda doktorlar kana
kolaylkla ulaabilmek iin damar iine srekli bir kateter
yerletirmilerdi.
lm korkuntu, diyordu Penny - ne kadar korkun olduunu
tasavvur edemezsiniz. Bu noktada hkrmaya balad. G
sorular sorma szme sadk kalarak Chrissie'nin lmnn ne
kadar korkun olduunu anlatmas iin srar ettim.
Penny benim onu balatmam istemiti ve ans eseri ilk sorum
gl bir duygu selini salvermiti. (Daha sonra renecektim ki
nereyi yoklarsam yoklayaym Penny'nin iinde derin aclara ulaacaktm.)
Chrissie sonunda zatrreeden lmt: Kalbi ve cierleri
iflas etmiti; soluk alamam ve kendi svlaryla boulmutu.
En kts de - Penny hkrklar arasnda anlatyordu - kznn
lmn anmsayamayyd: Chrissie'nin son saatlerini belleinden
silmiti. Tm anmsad o gece kznn yannda uyuyakalmas
- Chrissie'nin hastanede kald dnemlerde Penny onun
yannda portatif bir karyolada uyuyordu - ve ok sonra Chrissie'nin
yatann baucunda, lm kzn kollaryla sarm durumda
oturuyor olmasyd.
Penny sululuk duygusu hakknda konumaya balad. Chrissie'nin
lm srasndaki davran tarzn kafasndan atamyordu.
Kendini bir trl balayamyordu. Sesi ykseldi, kendini
daha ok sular bir tonda konumaya balad. Beni ihmaline
inandrmaya alan bir savc gibiydi.

--nanabiliyor musunuz,-- diyordu, --Chrissie'min ldn ne

zaman ve nasl rendiimi bile anmsayamyorum.-Bu utan verici davranndan kaynaklanan sululuk duygusunun,
Chrissie'nin gitmesine bir trl izin veremeyiinin, acsnn
drt yldr donup kalm olmasnn tek nedeni olduundan
emindi ve ok gemeden beni de bunun doruluuna inandrd.
Aratrma tasarlarm srdrmeye kararlydm: kronik yas
hakknda olabildiince bilgi edinmek ve planl bir mlakat protokol
oluturmak. Yine de, belki yaplmas gereken ok fazla terapi
olduundan, aratrmay unuttuumu ve adm adm terapi havasna
girdiimi fark ediyordum. Esas sorun sululuk duygusu
gibi grndnden, iki saatlik mlakatn kalan sresinde
Penny'nin sululuk duygusu hakknda olabildiince ok ey renmeye
altm.
--Suun nedir?-- diye sordum. --Neyle itham ediliyorsun?-Kendine ynelik balca sulamas, Chrissie'nin yannda gerek
anlamda bulunmam olmasyd. Kendi deyimiyle bir sr
hayal oyunu oynamt. Chrissie'nin leceine inanma iznini kendine
hi vermemiti. Doktor ona Chrissie'nin dn alnm bir
sreyi yaadn, bu hastalktan hi kurtulan olmadn anlattysa
da, Chrissie'nin hastaneye son yatnda artk fazla yaayamayacan
ak ak sylediyse de, Penny Chrissie'nin bir daha
iyilemeyeceine inanmay reddetmiti. Doktor son zatrreeden,
karlmamas gereken bir ltuf olarak sz ettiinde ii fkeyle
dolup tamt.
Aslnda Chrissie'nin ldn drt yl sonra, imdi bile kabul
etmi deildi. Daha bir hafta nce bir maazann deme kuyruunda
--uyanp-- kendini elinde Chrissie iin hediye olarak ald
doldurulmu bir hayvanla bulmutu. Ve onunla mlakatmn bir
yerinde, Chrissie nmzdeki ay on yedi yanda --olacakt-- yerine
--olacak-- dedi.
--Bu o kadar byk bir su mu?-- diye sordum. --Umut etmeyi
srdrmek bir su mu? Hangi anne ocuunun lmek zorunda
olduuna inanmak ister?-Penny, Chrissie'ye olan sevgisini deil kendini n plana alarak
hareket etmi olduunu syledi. Nasl m? Chrissie'nin korkular
ve duygular hakknda konumasna hi yardm etmemiti.
Chrissie, lmek hakknda, yle bir ey olmuyormu gibi davranmay
srdren bir anneyle nasl konuabilirdi? Sonu olarak
Chrissie kendi dnceleriyle yalnz kalmaya zorlanmt. Kznn
yannda uyumasnn ne nemi vard? Gerekte onun iin orada
deildi. Bir insana olabilecek en kt ey yalnz bana lmekti
ve o kznn byle lmesine izin vermiti.
Sonra Penny bana yeniden doua derin bir inanc olduunu
syledi, bu inan ilkgenlik anda bedbaht ve yoksulken ve hayatta
aldatlm olduu dncesi ona ancak ve ancak bir baka
ans olaca umuduyla avunabilecek kadar ok azap verirken
balamt. Penny bir dahaki sefere daha ansl - belki daha zengin olacan biliyordu. Chrissie'nin daha salkl ve mutlu bir
baka yaama doru ilerliyor olduunu da biliyordu.
Ne var ki, Chrissie'nin lmesine yardm etmemiti. Hatta

Penny, Chrissie'nin lmesinin bu kadar uzun srmesinin kendi

kabahati olduuna inanyordu. Chrissie, annesinin hatr iin strabn
uzatp kurtuluunu geciktirerek orada kalmt. Penny,
Chrissie'nin yaamnn son saatlerini anmsamamakla birlikte,
sylemesi gerekeni sylemediinden, --Git! Git! Gitme zamann
geldi. Benim iin burada daha fazla kalmak zorunda deilsin,-demediinden emindi.
Oullarmdan biri ilkgenlik andayd ve Penny konuurken
onu dnmeye baladm. Ben bunu yapabilir miydim, elini
brakp lmesine yardm edebilir miydim,
Ona, --Git! Gitme zaman geldi,-- diyebilir miydim? Iltl yz
gzlerimin nnden geti ve anlatlmaz bir keder dalgas benliimi
sard.
--Hayr!-- diyerek silkindim. Herhalde dierleri, yani ona yardm
edemeyen terapistler de byle bir duygu seli iinde boulup
gitmilerdi. Penny ile alabilmek iin kendimi akl direine balamam
gerekeceini gryordum.
--u halde, duyduuma gre balca iki ey iin kendini sulu
hissediyorsun. Birincisi, Chrissie'nin lmek hakknda konumasna
yardm etmediin iin, ikincisi de onun yeterince erken brakmadn
iin.-Penny analitik ses tonumla toparland ve hkrklar kesildi.
Psikoterapide hibir ey kesin bir zetten, zellikle iinde bir
liste olan bir zetten daha fazla sahte gven uyandramaz. Kendi
szlerim beni yreklendirmiti: problem anszn daha berrak, daha
aina, ok daha denetlenebilir grnyordu. ocuunu kaybetmi
biriyle daha nce hi almam olmakla birlikte, yasnn
byk bir blm sululua indirgenebildii iin ona yardm
edebilmem gerekirdi. Sululuk ve ben eski ahbaplardk, hem kiisel
hem de mesleki bakmdan.
Daha nce Penny bana Chrissie'yle yakn bir iliki iinde olduunu,
her gn mezarn ziyaret ettiini ve gnde bir saat mezarn
bakmn yapp Chrissie'yle konutuunu anlatmt.
Penny Chrissie iin o kadar ok dikkat ve enerji harcyordu ki
sonunda evlilii bozulmu ve kocas iki yl kadar nce temelli ekip
gitmiti. Penny onun gidiinin farkna bile varmadn sylyordu.
Chrissie'nin ansn canl tutmak iin odasn hi bozmam,
btn giysilerini ve eyalarn allagelmi yerlerinde brakmt.
Tamamlanmam son ev devi bile masasnn zerinde duruyordu.
Yalnzca bir tek ey deimiti: Penny Chrissie'nin yatan
kendi odasna almt ve her gece bu yatakta uyuyordu. Sonralar,
ocuklarn kaybetmi daha ok anne babayla yaptm mlakatlarda
bu davrann ne kadar yaygn olduunu renecektim.
Ama o zamanki saflmla, bunu ok ar, doal olmayan, dzeltilmesi
gereken bir ey olarak grmtm.
--yleyse imdi Chrissie'ye tutunarak, kendi yaamna devam
etmeyerek mi suunla baa kmaya alyorsun?---Onu unutamyorum. Biliyorsunuz, alter gibi ap kapatamazsnz
bunu.--

--Onu salvermek unutmakla ayn ey deil ki - hem hi kimse

senden alter ap kapaman istemiyor.-- Artk Penny'ye hemen
karlk vermenin nemli olduuna inanyordum: ben kat davrannca
o da kendini abuk topluyordu.
--Chrissie'yi unutmak onu hi sevmediimi sylemek gibi bir
ey. nsann kendi kzna olan sevgisinin yalnzca geici, solup giden
bir ey olduunu sylemek gibi bir ey. Ben onu unutmayacam.---Unutmak istememek, alteri kapatmann istenmesinden farkl
bir ey.-- Benim unutmakla salvermek arasnda yaptm ayrma
kulak asmamt ama zerinde durmadm. --Chrissie'yi salvermeden
nce bunu istemen gerekir, buna hazr olman gerekir.
Bunu birlikte anlamaya alalm. Bir an iin Chrissie'ye, byle
tercih ettiin iin tutunduunu farz et. Bu sana ne salar?---Neden sz ettiinizi anlamyorum.---Pekala anlyorsun! Haydi syle bana. Chrissie'ye tutunmakla
eline ne geiyor?---lrken, bana ihtiyac varken onu terk ettim. Onu bir daha
hi terk etmeyeceim.-Geri henz anlamyordu ama Penny, Chrissie'yle birlikte kalma
kararll ile yeniden dou inanlar arasnda uzlama kabul
etmez bir eliki iinde kilitlenip kalmt. Yas da bylece skp
kalm, kilitlenmiti. Belki bu elikiyle yzleirse yeniden yas
tutmaya balayabilirdi.
--Penny, Chrissie'yle her gn konuuyorsun. Chrissie nerede?
Nerede yayor?-Penny'nin gzleri falta gibi ald. Daha nce hi kimse ona
byle pervasz sorular sormamt. --ld gn onun ruhunu
eve geri getirdim. Onu arabada yanmda hissedebiliyordum. nce
benim evremde kald, bazen evde, odasnda oluyordu. Daha
sonra mezarlkta onunla her, zaman temas kurabiliyordum. Genellikle
benim hayatmda neler olup bittiini biliyordu, ama arkadalar
ve aabeyleri hakknda bilgi almak istiyordu. Btn arkadalaryla
temasm srdryordum ki ona haberlerini verebileyim.-Penny duraklad.
--Ya imdi?---imdi solup gidiyor. Bu iyi bir ey. Onun baka bir yaama
tekrar domu olduu anlamna gelir.---Bu yaamn anmsar m?---Hayr. Baka bir yaamn iinde. Gemiteki yaamlar anmsamak
hakkndaki zrvalara inanmyorum.---O halde bir sonraki yaamna gidebilmek iin zgr olmas
gerekiyor, oysa senin onu brakmayan bir tarafn var.-Penny bir ey sylemedi. Yalnzca bana bakakald.
--Penny, sen acmasz bir yargsn. Kendini Chrissie lmek
zereyken onu salvermeme suundan yarglam ve kendinden

nefret etmeye mahkum etmisin. Ben ahsen senin kendini fazla

insafszca yargladn dnyorum. Baka trl davranabilecek
anne babay gster bana. Ben syleyeyim, eer benim ocuum
lm deinde olsayd, ben yapamazdm bunu. Ama daha
da kts, hkmn ok sert olmas - seni bu denli zora sokmas.
Evliliini sululuk duygun ve matemin kertmi gibi grnyor.
Hele hkmn sresi! Aklm gerekten bamdan alan bu ite.
Drt yl olmu. Daha ne kadar uzayacak? Bir yl daha? Drt
yl? On? Yoksa yaam boyu mu?-Kendisine ne yapmakta olduunu grmesine nasl yardm
edebileceime karar vermeye alarak dncelerimi toparladm.
Penny kprtsz oturuyordu, kucandaki kl tablasnda
iin iin yanan bir sigara vard; gri gzleri bana dikilmiti. Adeta
soluk almyor gibiydi.
Konumay srdrdm: --Burada oturup buna bir anlam vermeye
alyordum ve imdi aklma bir fikir geldi. Sen kendini
drt yl nce bir kez, Chrissie lrken yaptn bir ey iin
cezalandrmyorsun. Sen kendini imdi yapmakta olduun bir ey iin
cezalandryorsun, tam u anda bile yapmay srdrdn bir ey
iin. Onu salvermiyorsun, baka bir yere ait olduunu bildiin
halde onu bu yaamda tutmaya abalyorsun. Onu salvermek
onu terk etmenin ya da onu sevmemenin belirtisi deil, tam tersi,
onu gerekten sevmenin - baka bir yaama gitmesine izin verecek
kadar sevmenin - belirtisi.-Penny bana bakmaya devam ediyordu. Konumuyordu ama
sylediklerimden etkilenmi grnyordu. Szlerimin gl olduunu
hissediyor ve onunla birlikte sessizlik iinde oturmann
en iyisi olduunu biliyordum. Ama baka bir ey daha sylemeye
karar verdim. Belki de ly karyordum.
--O ana dnsene, Penny, o Chrissie'yi salvermen gereken ana,
o belleinden sildiin ana. O an nerede imdi?---Ne demek istiyorsunuz? Anlayamyorum.---Yani, nerede? Nerede yayor?-Penny zorlanmaktan ya da sorguya ekilmekten biraz tedirgin
ve kaygl grnyordu. --Nereye varmak istediinizi bilmiyorum.
Geti o. Geip gitti.---Bir ans var m? Chrissie'de? Bu yaamn tm izlerini unuttuunu
sylyorsun, deil mi?---Tamamen geip gitti. O anmsamyor, ben anmsamyorum.
yleyse ...?---yleyse sen hibir yerde varolmayan bir an - bir `hayalet an' iin kendine ikence etmeyi srdryorsun. Byle yapan baka
birini bilsen, sanrm bunun budalalk olduunu sylerdin.-imdi dnp bu konumaya baktmda, szlerimin byk lde
safsatadan ibaret olduunu gryorum. Ama o anda kar
konulmaz ve derin olduklar duygusunu vermilerdi. Bir tr kaldrm
bilgeliiyle her zaman her ey iin bir yant olan Penny, yine
ylece suskun, sanki oktaym gibi oturuyordu.

ki saatimizin sonuna geliyorduk. Penny daha fazla zaman istemedii

halde tekrar bulumak zorunda olduumuz akt. ok
fazla ey olup bitmiti: ona bir saat daha vermemek mesleki adan
sorumsuzluk olurdu. Penny nerim karsnda arm grnmedi
ve bir hafta sonra ayn saatte dnmeyi derhal kabul etti.
Donmu tabiri - birok kiinin kronik yastan sz ederken kullandklar
mecaz - ok yerindedir. Beden katdr; yz gergindir;
beyin souk, yinelenen dncelerle tkaldr. Penny donmutu.
Yzlememiz skm buzu kracak myd? Bu konuda iyimserdim.
Neyin serbest kalacan tahmin edememekle birlikte, hafta
boyunca hayli alkant olacan umuyor ve Penny'nin bir sonraki
ziyaretini byk bir merakla bekliyordum.
Penny seansn banda kendini koltua atp konumaya balad,
--Sizi grdme gerekten sevindim! Ne haftayd ama!-Zoraki bir neeyle devam ederek bana iyi haberin geen hafta
kendini daha az sulu ve Chrissie'yIe daha az ilgili hissetmesi
olduunu syledi. Kt haber ise byk olu Jim'le birbirlerine
girmi olmalar ve bunun sonucu olarak btn haftay fke ve alama
nbetleri arasnda gidip gelerek geirmi olmasyd.
Penny'nin hayatta olan iki olu vard: Brent ve Jim. kisi de
okuldan ayrlmlar ve ciddi belalara doru srkleniyorlard.
On alt yandaki Brent, bir ev soygununa kart iin bir
slahevindeydi; on dokuz yandaki Jim ise fazla miktarda uyuturucu
kullanyordu. Sz konusu kavga, son seansmzdan bir gn sonra
Penny'nin Jim'in son aydr mezarlk parseli iin demelerini
yapmadn renmesiyle balamt.
Mezarlk parseli? Yanl duymu olmalydm, Penny'den sylediini
tekrarlamasn istedim. Evet, --mezarlk parseli-- demiti.
Be yl kadar nce, Chrissie'nin henz hayatta olduu fakat giderek
direncini yitirdii srada, Penny pahal bir mezarlk parseli
iin - --btn aileyi bir arada tutmaya-- yeterli byklkte bir
parsel olduunu (sanki bu her eyi aklayacakm gibi) sylyordu
- bir kontrat yapmt. Ailenin her ferdi - Penny, kocas
Jeff ve iki olu - Penny'nin youn basklar sonucunda, demeleri
yedi yla yaylacak olan bedelin bir parasn stlenmeye raz
olmutu.
Ama verdikleri sze karn, parselin tm mali yk Penny'nin
omuzlarna biniyordu. Jeff iki yl nce ekip gitmiti ve, l ya da
diri, Penny ile hibir ilikisi olsun istemiyordu. imdi hapiste
olan kk olunun kendi payna den demeleri srdremeyecei
ortadayd (daha nce okul sonrasnda alt iten kk
bir miktar katkda bulunmutu). Ve imdi de Jim'in kendisine yalan
sylediini ve demelerini yapmadn renmiti.
Byme sreci iinde belli ki yeterince sorunlar olan bu iki
delikanlnn kendi mezarlar iin deme yapmalarna ilikin bu
tuhaf beklenti hakknda bir yorum yapmak zereydim ki, Penny
haftann sinir bozucu olaylarn anlatmaya devam etti.
Jim'le atmasndan sonraki gece, besbelli uyuturucu satclar
olan iki adam kapya gelip Jim'i grmek istemilerdi. Penny
onlara olunun evde olmadn syleyince adamlardan biri ona,
Jim'e borcu olan paray demesini yoksa evine dnmeyi unutabileceini
sylemesini buyurmutu: nk dnecei bir ev kalmayacakt ortada.

Ha, imdi, dediine gre Penny iin evinden daha nemli hibir
ey yoktu. Sekiz yandayken babas ldkten sonra annesi,
Penny ve kz kardeleriyle evden eve en az yirmi kez tanm,
ou kez kiray demedikleri iin karlncaya kadar en ok iki
ay oturmulard. Penny o zaman bir gn ailesi iin gerek bir
yuva sahibi olmaya yemin etmi ve bu yemini yerine getirebilmek
iin lgnca almt. Aylk ipotek demeleri yksekti ve
Jeff gittikten sonra btn yk kendisi tamak zorunda kalmt.
imdi uzun saatler boyunca alt halde demeleri ucu ucuna
karlayabiliyordu.
Bu bakmdan bu iki adam yanl kap almlard. Onlar gittikten
sonra Penny birka dakika kapda sersemlemi durumda kalakalmt;
ardndan parasn parsel demeleri yerine uyuturucuya
harcad iin Jim'e kfr basmt; ondan sonra da, kendi
deyimiyle --kendini tamamen kaybetmi-- ve hmla adamlarn
peine, dmt. Adamlar oktan gazlayp gitmilerdi ama
Penny motoru glendirilmi koca pikabna atlayp anayolda son
hzla onlar izleyerek arabalarna toslayp yoldan karmaya kalkmt.
Birka kez yanlarna yanam ve adamlar ancak srdkleri
BMW'yi saatte yz elli kilometrenin stnde bir hzla
gazlayarak kaabilmilerdi.
Penny daha sonra tehdidi (tabii anayoldaki kovalamadan sz
etmeden) polise bildirmi ve geen hafta boyunca evi srekli polis
gzetimi altnda tutulmutu. Jim o gece daha sonra eve gelmi ve
olan biteni rendikten sonra birka para giysiyi telala srt antasna
tktrp ehri terk etmiti. Penny o geceden beri ondan hi haber
almamt. Davranna ilikin hibir pimanlk belirtisi gstermemekle
birlikte - tersine hikayeyi anlatmaktan tat alyor gibiydi
- daha derinlerde alkantlar vard. O gece daha ge saatlerde huzursuzluu
artm, iyi uyuyamam ve u arpc d grmt:
Eski bir kurum binasnn iinde odalar aratryordum. Sonunda
bir kapy atm ve bir platformun zerinde sergileniyormu gibi
duran iki kk olan grdm. Benim oullarma benziyorlard
ama kz gibi uzun salar vard ve kz elbiseleri giymilerdi. Ancak,
her ey yanlt: elbiseleri kirli, arkalar ne evrik ve tersyz
olmu durumdayd. Ayakkablar yanl ayaklara giyilmiti.
ok etkilenmitim; bu kadar ok umut verici ipucuyla nereden
balayacam bilemiyordum. nce Penny'nin herkesi bir
arada tutmak, ocukken hi sahip olmad sarslmaz aileyi yaratmak
iin duyduu lgnca istei ve bunun bir eve ve bir mezarlk
parseline sahip olma yolundaki canhra kararna nasl yansdn
dndm. imdi ise apakt ki merkez atrdyordu.
Penny'nin planlar ve ailesi darmadan olmutu: kz lm, kocas
gitmiti, bir olu hapisteydi, br ise saklanyordu.
Yapabildiim tek ey dncelerimi Penny ile paylamak ve
acsna katlmakt. O d zerinde, zellikle iki kk ocukla ilgili
son blm zerinde almak iin yeterli zaman ayrabilmeyi
ok istiyordum. Hastalarn terapiye getirdii ilk dler, zellikle
zengin ve ayrntl olanlar, ou kez derinlemesine aydnlatc
niteliktedir.
Penny'den dteki temel duygular anlatmasn istedim. Alayarak
uyandn fakat dn ackl blmn tam olarak kestiremediini
syledi.

--Ya o iki kk olan?-Penny, ocuklarn giyiniinde - ayakkablar yanl ayaklarda,

giysiler kirli, tersyz olmu - dokunakl, hatta ackl bir eyler olduunu
syledi. Ya kz elbiseleri? Ya uzun salar ve kz elbiseleri?
Penny, belki de olanlar dourmasnn bir hata olduunu
sylemek dnda bundan bir anlam karamad. Acaba onlarn
kz olmasn m istiyordu? Chrissie ideal bir ocuktu, iyi bir renci,
gzel, mzie yetenekli. Tahminimce Chrissie Penny'nin
gelecek iin umuduydu: aileyi yoksulluk ve su yazgsndan kurtarabilecek
olan oydu.
--Evet,-- diye hznle srdrd Penny, --bu d tam benim
oullarm hakknda - yanl giyimli, yanl ayakkabl. Her eyleri
yanl - hep yle oldu. Dertten baka bir ey olmadlar. ocuum
vard: biri bir melekti, br ikisine gelince, uraya bakn
- biri hapiste, br bir uyuturucu bamls. ocuum vard
- ve yanl ocuk ld.-Penny soluunu tutup eliyle azn rtt. --Bunu daha nce
dnmtm ama hi yksek sesle sylememitim.---Kulaa nasl geliyor?-Ban nne edi, neredeyse kucana deecek kadar. Gzyalar
yanaklarndan kot eteinin zerine sel gibi akyordu. --nsanlk d.---Hayr, tam tersi. Yalnzca insani duygular iitiyorum ben.
Belki pek ho deiller ama bizim yaradlmz byle galiba. Senin
durumunda ve senin ocuunla, hangi ana baba yanl ocuun
ldn hissetmezdi? Ben ahsen kesinlikle yle hissederdim!-Ona nasl bundan daha fazlasn verebileceimi bilmiyordum,
ama beni duymu olduuna ilikin bir belirti gstermiyordu, bu
yzden szlerimi tekrarladm. --Senin durumunda olsaydm ben
de ayn eyleri hissederdim.-Ban nnden kaldrmad ama belli belirsiz sallad.
nc saatimiz biterken Penny benimle terapide deilmi gibi
davranmann artk anlam kalmamt. Bu bakmdan bunu ona
aka syledim ve alt kez daha buluup olabildiince ok ey
yapmaya almamz nerdim. Dier balantlar ve seyahat
planlar nedeniyle alt haftadan fazla bulumamzn mmkn olmadn
vurguladm. Penny nerimi kabul etti ama parann kendisi
iin byk bir sorun olduunu syledi. demeleri birka aya
yaylacak ekilde ayarlayabilir miydik? Onu hibir cret alnmayaca
konusunda temin ettim: bir aratrma projesi erevesinde
bulumaya baladmz iin bu noktada szlememizi gnl rahatlyla
anszn deitirip ondan para alamazdm.
Aslnda Penny'yi cretsiz kabul etmeye ilikin bir sorunum
yoktu: byk kayplar konusunda daha ok ey renmek istemitim
ve Penny mkemmel bir retmen kmt. Daha o saatte
gelecekte tm kayba uram kiilerle yapacam almalarda
kullanabileceim bir kavram vermiti: eer insan llerle yaamay
renecekse, nce yaayanlarla yaamay renmelidir. Penny'nin yaayanlarla
- zellikle oullaryla ve belki de kocasyla - ilikileri
konusunda hayli ii var gibi grnyordu; ben de kalan alt seans
bu ekilde geireceimizi varsayyordum.

Yanl ocuk ld. Yanl ocuk ld. Sonraki iki saatimiz bu ac

temann birok eitlemesinden ibaret olacakt. Penny oullarna
ynelik derin bir fke dile getiriyordu - yalnzca yaam tarzlar
nedeniyle deil, yaadklar iin duyduu bir fkeydi bu. Ancak
tkendii zaman, ancak son sekiz yldr (Chrissie'nin lmcl bir
kansere yakalandn ilk kez duyduundan beri) hissettiklerini
sylemeye cret ettikten sonra - iki olundan da umudunu kestiini;
Brent'in daha on altsnda yardm edilemez durumda olduunu;
yllarca Jim'in bedeninin Chrissie'ye verilebilmesi iin dua
etmi olduunu (onun bu bedene ne ihtiyac vard? Onu ok gemeden
uyuturucularla, AIDS'le ldrecekrti zaten. Neden onun
salkl bir bedeni olsun da kck bedenini seven Chrissie'ninki
kanser tarafndan kemirilip bitirilsin?) - ancak tm bunlar
syledikten sonra durabildi ve sylemi olduu eyler zerinde
dnebildi.
Ben yalnzca oturup dinliyor ve zaman zaman bunlarn insani
duygular olduu ve yalnzca bir insan olduu iin bunlar dnd
konusunda onu temin ediyordum. Nihayet onun oullarna
doru ynelmesine yardm etmenin zaman gelmiti. Sorular sordum,
nce yumuak, sonra yava yava onu daha ok zorlayan
sorular.
Oullar hep zor muydu? Doutan m zor? Yaamlarnda onlar
yapm olduklar seimlere itmi olabilecek neler olmutu?
Chrissie lrken neler yaamlard? Ne kadar korkmulard?
Kimse onlarla lm hakknda konumu muydu? Bir mezarlk
parseli alma konusunda ne hissetmilerdi? Chrissie'nin yannda
bir parsel alma konusunda? Babalarnn onlar terk etmesi hakknda
ne hissetmilerdi?
Penny sorularmdan holanmad. Onu nce irkiltip sonra sinirlendirdiler.
Ama sonra ailede olup bitenleri hibir zaman oullarnn
gr asndan dnmediini fark etmeye balad. Hibir
zaman bir erkekle olumlu bir ilikisi olmamt ve bunun bedelini
oullar demi olabilirlerdi. Yaamndaki erkekleri ele aldk:
Penny sekiz yandayken lerek onu terk eden bir baba (kendi
belleinden silinmi olan ama annesinin srekli svp sayd
bir erkek); annesinin aklar - gn aarrken ortadan kaybolan
bir dizi naho gece insan; on yedi yandayken, onu dnden
bir ay sonra terk edip giden bir ilk koca; ve sonunda onu yas
tutarken terk eden ahmak, alkolik bir ikinci koca.
Kukusuz son sekiz yl boyunca olanlar ihmal etmiti. Chrissie
hastayken onun yannda haddinden fazla zaman harcamt.
Chrissie'nin lmnden sonra da, Penny oullar iin hala ulalr
durumda deildi: onlara kar duyduu, ou yalnzca Chrissie
yerine onlarn hayatta olmasndan doan fke, aralarnda bir
sessizlik yaratmt. Oullar katlap uzaklamlard, ama bir
kez, duygularn mhrlemeden nce, ondan daha ok ey istediklerini
sylemilerdi: drt yl boyunca her gn Chrissie'nin mezarna
bakt saati istemilerdi.
Ya lmn oullar zerindeki etkisi? Chrissie lmcl bir
hastala yakaland zaman olanlar sekiz ve on bir yalarndayd.
Kz kardelerine olanlardan korkmu olabilecekleri; onlarn
da zlebilecei; kendi lmlerinin bilincine varp korkmaya
balayabilecekleri; Penny bu olaslklarn hibirini hibir zaman
dnmemiti.

Bir de oullarnn yatak odas sorunu vard. Penny'nin kk

evinde kk yatak odas bulunuyordu ve olanlar hep bir
oday paylarken Chrissie'nin kendine ait bir odas vard. Kukusuz
Chrissie hayattayken de bu dzenlemeye ierliyorlard,
ama ya imdi, kz kardelerinin lmnden sonra Penny onun
odasn kullanmalarna izin vermeyince yaadklar fke? Peki ya
son drt yldr Chrissie'nin vasiyetini buzdolabnn zerinde
manyetik metal bir ilekle tutturulmu olarak grdke ne
hissediyorlard?
Ve dnn, Penny'nin, rnein her yl doum gnn kutlamay
srdrerek Chrissie'nin ansn yaatma abalarna nasl
ierlemi olmallard! Peki ya onlarn doum gnleri iin neler yapyordu
Penny? Soruma kzararak ve hrn bir tavrla homurdanarak
yant verdi: --Normal eyleri.-- Beni anladn biliyordum.
Belki Penny ile Jeff'in evlilii baarsz olmaya mahkumdu
ama nihai zlmenin yasla hzlandrlm olduu da pek su gtrmyordu.
Penny ile Jeff'in yas tutma tarzlar farklyd: Penny
anlara gmlyordu; Jeff ise acsn bastrmay ve dikkatini baka
eylere vermeyi yeliyordu. Baka konularda uyuup uyumamalar
bu noktada nemsiz grnyordu: yas tutmalarnda ok
byk bir uyumazlk vard, her biri dierininkiyle atan bir
yaklam yeliyordu. Penny duvarlar Chrissie'nin resimleriyle
kaplarken, onun yatanda uyuyup odasn antsal bir havaya sokarken
Jeff nasl unutabilirdi? Jeff Chrissie'den sz etmeyi bile
reddederken; lmnden alt ay sonra Chrissie'nin ortaokul snfnn
mezuniyetine gitmeyi reddetmiken (ki bu mthi bir velvele
koparmt), Penny nasl acsnn stesinden gelebilirdi?
Beinci seansta, yaayanlarla daha iyi yaamay renmek
zerindeki almamz Penny'nin farkl trden bir soru sormasyla
kesintiye urad. Ailesi, lm kz ve iki olu hakknda dndke,
giderek yle dnmeye balamt: Ben ne iin yayorum?
Tm bunlarn amac ne? Yetikin yaamnn tm bir tek
prensiple ynlenmiti: ocuklarna kendisinin yaam olduundan
daha iyi bir yaam vermek. Ama imdi, geen yirmi yl iin
gsterecek neyi vard? Yaamn boa m harcamt? Ve imdi
yaamn ayn ekilde harcamaya devam etmesinin bir anlam var
myd? potek borcunu demek iin neden kendini ldrsnd?
Gelecei olan bir ey var myd?
Bu durumda odamz deitirdik. Penny'nin oullar ve eski
kocasyla ilikilerinden uzaklap ocuunu kaybeden anne babalarn
bir baka nemli sorunu zerinde dnmeye baladk: yaamdaki
anlamn kayb. Anne veya babay ya da ok eski bir arkada
kaybetmek ou kez gemii kaybetmektir: len kii ok
eski dnemlerin deerli olaylarnn yaayan tek tan olabilir.
Ama bir ocuu kaybetmek gelecei kaybetmektir: kaybedilen,
kiinin yaam projesinin ta kendisidir - ne iin yaad, gelecekte
kendini nasl tasarlad, lm amay nasl umut edebileceidir
(insann ocuu aslnda onun lmszlk projesidir). Bu durumda,
mesleki dilde, anne babann kayb --obje kayb-- (--obje-insann i dnyasnn oluumunda etkili bir rol oynam olan kiidir)
iken ocuun kayb --proje kayb--dr (yaamn yalnzca nedenini
deil nasln da ortaya koyan belli bal, dzenleyici yaam
prensibinin kayb). Bu durumda ocuk kaybnn katlanlmas en
g kayp olmasna, birok anne babann be yl sonra hala yas
tutuyor olmasna, bazlarnn hibir zaman kendilerine gelememesine
amamak gerekir.

Ama yaamn amacna ilikin aratrmamzda henz ok fazla

ilerlememiken (bu demek deildir ki ilerleme beklenebilir; ama
yokluu bir yaamn sorunu deil bir yaam sorunudur) Penny
bir kez daha yn deitirdi. Artk onun hemen her seansta yeni
bir sorun ne srmesine almtm. Balangta dndm gibi
dakikas dakikasna uymayan, dikkatini belli bir noktada tutamayan
bir insan olmasndan kaynaklanmyordu bu. Yalnzca ok
katl acsn yreklice kat kat ayordu. Bana daha ka kat gsterecekti?
Bir seansa - sanrm yedinci seansmzd - iki olay anlatarak
balad: ok canl bir d ve bir bilin kayb.
Bilin kayb, bir maazada (daha nce bir kez elinde doldurulmu
bir hayvanla uyand maaza) bir mezuniyet tebrik kartn
skca kavram durumda alayarak --uyanmas-- idi.
D ise bir karabasan olmamakla birlikte aresizlik ve kayg
yklyd:
Bir dn yaplyordu. Chrissie mahalleden bir ocukla - tam bir
avanak - evleniyordu. stm deitirmen gerekiyordu. Bir sr
ufak odas olan kocaman, at nal biiminde bir evde, stm
deitirmeye uygun bir oda bulmak iin odalar art arda deniyordum.
abalayp durdum ama uygun oday bulamadm.
Ve dakikalar sonra bunu yakndan izleyen bir para:
Byk bir trendeydim. Giderek hzlanmaya baladk ve sonra
gkyznde byk bir yrngeye girdik. ok gzeldi. Bir sr
yldz vard. Oralarda bir yerde, belki bir altyaz olarak (ama olamazd
nk yazln bilmiyorum), --evrim-- kelimesi vard - bu
kelimeye ilikin gl bir duygu vard.
Bir dzeyde d Chrissie'yle ilikiliydi. Bir sre dte yapt
kt evlilikten sz ettik. Belki de damat lmd: besbelli
Penny'nin kz iin istemi olabilecei bir evlilik deildi.
Ya evrim? Penny artk mezar ziyaretlerinde (imdi haftada iki
ya da e inmiti) Chrissie ile bir balant hissetmediini sylemiti.
Belki de evrimin, Chrissie'nin gerekten buradan ayrlp
baka bir yaama gitmi olduu anlamn tadn ne srdm.
Belki, ama Penny'nin gerek bilin kaybnda, gerekse dnde
belirgin olan hzn iin daha iyi bir aklamas vard. Maazadaki
bilin kaybndan sonra kendine geldiinde, elindeki mezuniyet
kartnn bu aralar liseyi bitirecek olan Chrissie iin deil kendisi
iin olduuna ilikin gl bir duygu yaamt. Penny okulu
bitirememiti ve Chrissie bunu ikisi iin de yapacakt (ve yine
ikisi iin Stanford'a gidecekti).
Penny, dn ve soyunma odas arama hakkndaki dn
kendi kt evlilikleri ve yaamn deitirme yolunda imdiki abas
hakknda olduunu dnyordu. Dteki binaya ilikin
armlar bu gr doruluyordu: dteki binayla ofisimin
bulunduu klinik arasnda arpc bir benzerlik vard.
Ve evrim de Chrissie'yle deil kendisiyle ilgiliydi. Penny deiip
baka bir ey olmaya hazrd. Evrimleip soylular dnyasnda
baarl olmaya mthi kararlyd. Yllarca, taksisinde mterisi

olmad zamanlarda kelime hazinesini geniletme, nemli kitaplar,

ve sanattan anlama konusunda kendini gelitirme kasetleri
dinlemiti. Yetenekli olduunu ama on yandan beri hayatn
kazanmak zorunda kald iin yeteneklerini hibir zaman gelitiremediini
hissediyordu. Keke almay brakabilse, kendisi
iin bir eyler yapabilse, liseyi bitirip niversiteye gidebilse,
aralksz alsa ve oradan --ykselebilseydi-- (havaya --ykselen-d tren buydu ite!).
Penny'nin zerinde durduu nokta deimeye balamt.
Sonraki iki seans, Chrissie'nin trajedisinden sz etmek yerine
kendi yaamnn trajedisini anlatarak geirdi. Dokuzuncu ve son
seansmza yaklarken ben de son kalan inanlrlm da feda
ederek Penny'yi tam yolculua k gnne kadar saat daha
grmeyi nerdim. Terapiye son vermeyi birka nedenle g buluyordum:
Srf acsnn bykl beni onunla kalmaya zorluyordu.
Klinik durumu beni kayglandryordu ve kendimi bundan
sorumlu hissediyordum; haftadan haftaya, yeni malzemeler ortaya
ktka giderek daha fazla depresyona girmiti. Terapiden yararlanndan
da etkilenmitim: hi bu kadar verimli alan bir
hastam olmamt. Son olarak - drst olaym bari - her hafta yeni,
heyecanl ve hi beklenmedik bir blm ortaya serilen dramn
etkisiyle bylenip kalmtm.
Penny, Georgia'nn Atlanta ehrinde geen ocukluunu
amanszca kasvetli ve yoksul olarak anmsyordu. Aclam, vesveseli
bir kadn olan annesi, Penny ve iki kz kardeini doyurup
giydirmek iin ok sknt ekmiti. Babas bir maazada datm
memuru olarak makul bir kazan salyordu ama annesinin anlattklarna
inanlacak olursa, duyarsz, neesiz bir adamd ve
Penny sekiz yandayken alkolizmden lmt. Hi paralar yoktu.
Annesi gnde on iki saat amarc olarak alyor ve geceleri
ounlukla civardaki bir barda iip erkeklerle krtryordu.
Penny evin anahtarn tayp evde yalnz kalmaya o sralarda
balamt.
Ailenin bir daha hi sabit bir evi olmamt. Ucuz ve adi apartmanlarda
bir daireden bir bakasna tanp durmu, ou kez kiray
demedikleri iin karlmlard. Penny on yanda almaya
balam, on beinde okulu brakm, on altsnda alkolik
olmu, on sekizinden nce evlenip boanm, on dokuzunda tekrar
evlenip Bat Kys'na kam, orada ocuk dourmu, bir
ev alm, kzn gmm, kocasndan ayrlm ve byk bir mezarlk
parselinin peinatn demiti.
Penny'nin yaam yksndeki iki gl tema bana zellikle
arpc gelmiti: Biri, aldatlm olduu, sekiz yana geldiinde
her eyin kendi aleyhinde belirlenmi olduuydu. Bir sonraki yaamnda
kendisi ve Chrissie iin en byk arzusu alabildiine
zengin olmakt.
Bir baka tema da --ka-- idi, bu yalnzca somut olarak Atlanta'dan,
ailesinden, yoksulluk ve alkolizm dngsnden deil, annesi
gibi --zavall deli bir ihtiyar kadn-- olma yazgsndan kat,
Penny ksa bir sre nce annesinin son birka yl iinde birka
kez akl hastanesinde tedavi grdn renmiti.
Yazgdan ka - sosyal snf yazgsndan ve kendi kiisel
zavall-deli-ihtiyar-kadn yazgsndan ka - Penny'nin yaamnda
nemli bir motifti. Delirmekten kap kurtulmak iin beni grmeye

geliyordu. Yoksullukla baa kabileceini sylyordu. Gerekten

de Penny'nin alma tutkusunu krkleyen, uzun yorucu
saatler boyunca almasn salayan ey onun yazgsndan kurtulma
itkisiydi.
Yoksulluk ve baarszlk yazgsndan kama itkisini yalnzca
daha derin bir yazgnn - yaamn kanlmaz bir sonu olmas duraksatyor olmasnda ac bir eliki vard. Penny, oumuzdan
fazla, lmn kanlmazlyla hibir zaman uzlaamamt. zde
aktif bir insand - onu anayolda uyuturucu satclarnn ardndan
savrularak giderken hayal edebiliyordum - ve Chrissie'nin
lm srasnda yzlemek zorunda kald en g eylerden
biri kendi aresizliiydi.
Penny'nin yeni ve nemli aklamalar yapmasna alm olmakla
birlikte, sondan bir nceki olan on birinci seansmzda patlatt
bombaya hazrlkl deildim. Terapinin sonu hakknda konuuyorduk
ve Penny benimle bulumaya ne kadar altn ve
gelecek hafta veda etmesinin ne kadar zor olacan, beni kaybetmesinin
nasl kayplar zincirine eklenecek bir halka daha olacan
anlatyordu ki, laf arasnda, --On alt yandayken ikizlerim olduunu
size hi sylemi miydim?-- diye sordu.
Haykrmak istedim: --Ne? kizler mi? On alt yanda m? Ne
demek 'Size hi sylemi miydim?' Pekala biliyorsun ki sylemedin!-Ama zamanmz yalnzca bu seansn kalan blm ve bir
sonraki seansla snrl olduundan aklamann yapl tarzn
grmezlikten gelip haberin kendisiyle ilgilenmek zorunda kaldm.
--Hayr, hi sylememitin. Anlat bakalm.---On beimde hamile kaldm. Okulu bu yzden braktm. aresine
bakmak iin ok ge olana kadar kimseye haber vermedim
ve gidip doum yaptm. Meer ikiz kzlarm.-Penny duraklayarak boazndaki ardan yaknd. Belli ki bu
konuda konumak, gstermeye yeltendiinden ok daha gt.
kizlerin ne olduunu sordum.
--Sosyal yardm dairesi uygun bir anne olmadm syledi
- haklydlar sanrm - ama ben ocuklardan vazgemeyi reddettim
ve onlara bakmaya altm ama alt ay kadar sonra onlar
alp gtrdler. Birka kez grmeye gittim - birileri onlar evlat
edinene kadar. O gnden beri de onlardan hi haber almadm.
Hi renmeye almadm. Atlanta'y terk ettim ve hi geriye
bakmadm.---Onlar ok dnyor musun?---imdiye kadar dnmemitim. Chrissie'nin lmnden hemen
sonra birka kez aklma gelmilerdi, ama u son iki haftadr
onlar ok dnyorum. Nerede olduklarn, nasl olduklarn,
zengin olup olmadklarn - evlat edinme kurumundan istediim
tek iyilik buydu - dnyorum. Gayret edeceklerini sylemilerdi.
imdi gazetelerde hep bebeklerini zengin ailelere satan
yoksul anneler hakknda hikayeler okuyorum. Ama o zaman nereden
bilebilirdim ki?-O seansn kalann ve son seansn bir blmn bu yeni bilginin

eitli sonularn aratrarak geirdik. Aklamas tuhaf bir

biimde, terapiyi sonulandrmamza yardmc oldu, nk tam
bir daire izerek bizi terapinin balangcna, imdiye dek esrarn
koruyan o ilk de, kz gibi giyinmi iki kk olunun bir kurumda
sergilendii de getirmiti. Chrissie'nin lm ve
Penny'nin oullarna ilikin derin dkrkl, onun kzlarndan
vazgemesinden kaynaklanan pimanln alevlendirmi, ona
yalnzca yanl ocuun lmediini ayn zamanda yanl ocuklarn
evlat edinildiini hissettirmi olmalyd.
ocuklarndan vazgemi olduu iin sululuk duyup duymadn
sordum. Penny kaytszca, yaptnn hem kendisi hem
de onlar iin en iyisi olduu yantn verdi. Eer, on altsnda, iki
ocuunu yannda tutmu olsayd annesinin yaad hayatn aynsna
mahkum olacakt. Bu da ocuklar iin bir felaket olurdu;
bekar bir anne olarak onlara hibir ey veremezdi - bu noktada
Penny'nin neden bana daha nce ikizlerden sz etmediini daha
iyi anladm. Utanyordu, babann kimliini bilmediini sylemekten
utanyordu. lkgenlik yllarnda ok kiiyle dp kalkmt;
hatta --okulun yoksul beyaz srt-- (kendi deyimi) olduundan
baba on erkekten herhangi biri olabilirdi. imdiki yaamnda
hi kimse, kocas bile, gemiini, ikizlerini ya da okuldaki
hretini bilmiyordu - bu da kamaya alm olduu bir eydi.
Seansn sonunda bana, --Bunu bilen tek kii sizsiniz,-- dedi.
--Bunu bana anlatmak nasl bir duygu?---Kark. Size anlatma konusunda ok dndm. Btn hafta
kafamda sizinle konuup durdum.---Nasl kark?---rktc, iyi, kt, yksek, alak ...-- Penny bunlar abucak
sralad. Yumuak duygulardan sz etmeye tahamml olmadndan
sinirlenmeye balyordu. Bunu fark etti ve yavalad. --Beni
yarglamanzdan korktum galiba. Gelecek haftaki son seansmz
siz bana hala sayg duyarken bitirmek istiyorum.---Duymadm m sanyorsun?---Nereden bileyim? Btn yaptnz soru sormak.-Haklyd. On birinci saatimizin sonuna geliyorduk - kendimi
tutmann zaman deildi.
--Penny, bu konuda hi kaygn olmasn. Seni tandka daha
ok seviyorum. Hayatta yaptklarn ve stesinden geldiklerin iin
sana kar hayranlkla doluyum.-Penny birden boanp alamaya balad. Zamanmzn bittiini
hatrlatmak iin saatini gsterdi ve yzn bir kat mendile
gmp aceleyle ofisimden kt.
Bir hafta sonra, son bulumamzda, gzyalarnn haftann byk
bir blmnde devam ettiini rendim. Bir nceki seanstan
eve dnerken mezarlkta durmu, Chrissie'nin mezarnn yannda
oturup sk sk yapt gibi kz iin alamt. Ama o gn gzyalar
dinmek bilmiyordu. Yere uzanp Chrissie'nin mezartan
kucaklam ve daha da iddetle alamaya balamt - bu kez yalnz

Chrissie iin deil, nihayet tm dierleri, tm dier kayplar

iin.
Oullar iin, telafi edilemeyecek yllar iin, enkaza dnen
yaamlar iin alamt. Hi tanmad iki kayp kz iin alamt.
Babas iin - her kimse, her neyse o - alamt. Kocas iin,
paylatklar gen, umut dolu, yitik zamanlar iin alamt. Yirmi
yl nce yaamndan silip att zavall ihtiyar annesi ve kz
kardeleri iin alamt. Ama hepsinden fazla, kendisi iin alamt,
dledii ve hi yaamad hayat iin.
Az sonra zamanmz doldu. Ayaa kalktk, kapya doru yrdk,
el sktk ve ayrldk. Merdivenlerden iniini seyrettim.
Seyrettiimi grd, dnd ve, --Sakn merak etmeyin,-- dedi.
--Ben idare ederim. Unutmayn-- - ve boynuna takt gm bir
zinciri gsterdi - --anahtar tayan bir ocuktum ben.-SONSZ
Penny'yi bir kez daha, bir yl sonra bir yllk iznimden dndm
zaman grdm. ok daha iyi olduunu grp rahatladm.
Her ne kadar idare edeceini sylediyse de onun iin ok kayglanmtm.
Hi bu kadar ksa bir srede bu kadar ac verici malzemeyi
aa karmaya istekli bir hastam olmamt. Ne de bu
kadar grltyle hkran bir hastam. (Odas benimkinin bitiiinde
olan sekreterim, Penny'nin terapi saatinde uzun kahve molalar
vermeyi alkanlk haline getirmiti.)
lk seansmzda Penny bana, --Siz yalnzca beni balatn. Gerisini
ben hallederim,-- demiti. Gerekten de yle olmutu. Terapimizi
izleyen yl boyunca Penny ona nermi olduum terapiste
bavurmam fakat kendi kendine ilerleme kaydetmeyi srdrmt.
zleme seansmzda, nceleri kilitlenmi olan yasnn daha
akkan hale geldii belli oluyordu. Penny hala tekin bir kadn
deildi, ama artk eytanlar gemite deil imdiki zamanda ikamet
ediyordu. imdi Chrissie'nin lmn kuatan olaylar unutmu
olduu iin deil, oullarn o ekilde ihmal etmi olduu
iin ac ekiyordu.
Aslnda oullarna kar davran, deiiminin en elle tutulur
kantyd. Her iki olu da eve dnmt ve her ne kadar ana oul
atmas hala hkmn srdryorsa da nitelii deimiti.
Penny ve oullar mezarlk parselinin demeleri ve Chrissie iin
doum gn partileri hakknda kavga etmeyi brakm, Brent'in
pikab dn almas ve Jim'in bir ite diki tutturamamas hakknda
tartyorlard.
Ayrca, Penny kendini Chrissie'den koparmay da srdrmt.
Mezarlk ziyaretleri daha ksa ve daha seyrek oluyordu;
Chrissie'nin giysi ve oyuncaklarnn ounu vermi, odasn da
Brent'e devretmiti; Chrissie'nin vasiyetini buzdolabnn stnden
karm, Chrissie'nin arkadalarna telefon etmeyi brakm
ve Chrissie hayatta olsayd yaayabilecei olaylar - rnein mezuniyet
balosunu ya da niversite bavurusunu - hayal etmekten
vazgemiti.
Penny bu badireyi atlatmt. Sanrm bunu batan beri biliyordum.
lk grmemizi ve ona terapi nerme tuzana dmemek
iin ne kadar kararl olduumu anmsadm. Oysa Penny elde etmeye

kalkt eye ulamt: bir Stanford profesrnden bedava

terapi. Bu nasl olmutu? ler kendiliinden mi yle o yola
dklmt? Yoksa ustaca bir manevraya m kurban gitmitim?
Ya da belki manevray yapm olan bendim. Ama aslnda nemi
yoktu bunun. Ben de ilikimizden karl kmtm. Byk kayplar
konusunda bilgi edinmek istemitim ve Penny, yalnzca on
iki saat iinde, beni katmandan katmana geirerek yasn tam ekirdeine
gtrmt.
nce sululuu aratrmtk; hayatta kalanlarn pek aznn
kurtulabildii bir duygudur bu. Penny bellek kayb iin ve kzyla
lm hakknda daha fazla konumam olduu iin kendini
sulu hissediyordu. Dierleri baka eyler iin, yeterli abay gstermemi
olduklar, daha erken tbbi yardm istemedikleri, daha
ok ilgilenmedikleri, daha iyi bakmadklar iin sululuk duyarlar.
zellikle dikkatli ve dnceli bir e olan bir hastam, kocasnn
hastaneye son yatnda haftalarca yanbandan hemen hemen
hi ayrlmamken, kocas onun gazete almaya gitmi olduu
birka dakika zarfnda ld iin yllarca kendine ikence etmiti.
--Daha fazla bir eyler yapmalydm-- duygusu, yle sanyorum ki,
denetlenemez olan denetlemeye ynelik temel bir istei
yanstr. Ne de olsa, eer insan yaplmas gerekeni yapmad
iin sululuk duyuyorsa, bundan yaplabilecek bir ey olduu sonucu
kar - bizi kandrp lm karsndaki dokunakl aresizliimizden
uzaklatran avutucu bir dncedir bu. Her birimiz,
snrsz bir g ve ilerlemenin inceden inceye ilenmi yanlsamasyla
kuatlm olarak, en azndan orta ya bunalmna kadar, varoluun
yalnzca iradeye dayanan ve sonsuza dek ykselen bir
baar sarmal olduu inancyla yaarz.
Bu avutucu hayal, filozoflarn --snr deneyimi-- tabir ettikleri
nemli, geri evrilemez bir deneyimle yklabilir. Tm olas snr
deneyimleri arasnda hibiri - Carlos'un yksndeki gibi
(--Tecavz Yasal Olsayd ...--) - bizi kendi lmmzden daha
gl bir biimde sonlulukla ve beklenmedik bir durumla kar
karya getirmez (ve hibiri bir anda daha arpc bir kiisel deiime
yol aamaz).
Bir baka zorlayc snr deneyimi de bizim iin nemli birinin
- sevilen bir ein ya da arkadan - lmdr, bu da bizim kendi
yaralanmazlmza ilikin yanlsamamz darmadan eder. ou
insan iin katlanlacak en byk kayp bir evladn lmdr.
O zaman yaam btn cephelerden saldrya gemi gibi olur:
ana babalar harekete geme konusundaki yetersizlikleri nedeniyle
sululuk ve korku duyarlar; salk personelinin gszlne
ve gzle grlr duyarszlna fkelenirler; Tanrnn ya da evrenin
adaletsizliine verip veritirirler (birou adaletsizlik gibi
grnenin gerekte evrensel kaytszlk olduunu er ge anlar). ocuklarn
kaybeden anne ve babalar ayn zamanda, kyaslama yoluyla,
kendi lmleriyle de yz yze kalrlar: savunmasz bir ocuu
korumaktan aciz kalmlardr ve gnle gecenin birbirini izleyii
gibi, sralar geldiinde kendilerinin de korunmayaca yolundaki
ac gerei anlarlar. --O halde,-- John Donne'nin yazd
gibi, --anlarn kimin iin aldn renmeye alma hi; onlar
senin iin alyor.-Penny'nin kendi lmnden korkusu, terapimizde aka ortaya
kmamakla birlikte kendini dolayl bir biimde belli etmiti.

rnein, Penny --zamann tkenmesi-- konusunda ok kayglanrd

- renim grmek, tatil yapmak, ardnda elle tutulur bir miras
brakmak iin ok az zaman kaldn; birlikte almamz tamamlamak
iin ok az zaman kaldn dnrd. Ayrca, terapinin
balarnda grd dlerde de lm korkusunun hatr
saylr kantlar vard. ki dnde boularak lme tehlikesiyle
kar karya kalmt: birincisinde suyun zerinde yzen entipften
kalaslara tutunurken suyun dzeyi amanszca ykseliyordu;
dierinde, evinin suda yzen paralarn smsk tutarak beyazlar
giymi bir doktordan imdat istiyor, doktor ise onu sudan
kurtarmak yerine, tutunmaya alan parmaklarna basyordu.
Bu dler zerinde alrken lm hakkndaki kayglarn hedef
almamtm. On iki saatlik terapi, lm korkusunu belirlemek,
dile getirmek ve zerinde yararl bir alma yapmak iin
son derece ksa bir sredir. Bu bakmdan dlerdeki malzemeyi
almamzda zaten ortaya km olan temalar aratrmak amacyla
kullanmtm. Dlerin bu tr pratik kullanm terapide olaandr.
Hastalk belirtileri gibi dlerin de tek bir aklamas yoktur:
ok boyutlu olup birok anlam dzeyini kapsarlar. Hi kimse
bir dn eksiksiz zmlemesini yapamaz, bunun yerine ou
terapist dlere o andaki terapi almasn hzlandracak d temalarn
inceleyerek kestirme yoldan yaklar.
Bu bakmdan ben de dikkatimi, Penny'nin evini kaybetmesi
ve yaamnn temellerinin suyla srklenip gitmesi temalar zerinde
younlatrmtm. Dleri ayn zamanda bizim kendi ilikimiz
zerinde almak iin de kullanmtm. Derin bir suya dalmak
olduka yaygn bir biimde insann bilinaltnn derinliklerine
dalmasn simgeler. Ve elbette, Penny'ye yardm etmek yerine
parmaklarna basan beyazlar giymi doktor bendim. Bunu izleyen
konumada Penny, ilk defa olarak, benden destek ve rehberlik
isteyiini ve benim ona bir hastadan ok bir aratrma denei
olarak bakma abalarma ierleyiini incelemiti.
Sululuk duygusuna ve kznn ansna inatla sarlmasna aklc
bir yaklam uygulamtm: onu yeniden doua inancyla davran
arasndaki uyumazlkla yzletirmitim. Bu tr akla hitabeden
yaklamlar ou kez etkisiz kalrsa da Penny ikna edici
konumalara yant veren, temelde salam bir btnle sahip,
zm retici bir insand.
Terapinin ikinci aamasnda, --insann llerle yaamay renmeden
nce dirilerle yaamay renmesi gerektii-- grn
incelemitik. Bu szlerin Penny'ye mi, bana m, yoksa bir meslektama
m ait olduunu artk anmsayamyorum, ama benim
bu kavramn nemini fark etmemi salayann Penny olduundan
eminim.
Birok bakmdan bu trajedinin gerek kurbanlar Penny'nin
oullaryd, len ocuklarn kardeleri iin ou kez geerlidir
bu. Bazen, Penny'nin ailesinde olduu gibi, hayatta kalan ocuklar
ana babalarnn enerjisi byk lde, hem ans yaatlan
hem de idealletirilen ocua baland iin zarar grrler. Hayattaki
ocuklarn bazlar, ana babalarnn zaman ve enerjisi
zerinde hak iddia ettii iin, len kardelerine ierlerler; ou
kez bu ierleme kendi yaslaryla ve ana babalarnn amazn kendilerince
kavraylaryla yan yana yaar. Byle bir birleim, hayatta
kalan ocuun gerek sululuk duymasna gerekse kendini
deersiz ve kt olarak alglamasna yol aan mkemmel bir formldr.

Bir baka muhtemel senaryo da - neyse ki bu Penny'nin durumunda

gereklememiti - anne ve babann len ocuun yerine
hemen bir baka ocuk yapmalardr. Genellikle koullar byle
bir yolun lehinde geliir, ama bazen de zlenden daha fazla sorun
ortaya kar. Her eyden nce hayattaki ocuklarla olan ilikileri
zedeleyebilir bu. Bunun yan sra, lenin yerine konulan ocuk
da, zellikle ana babann yas hallolmadan kalrsa, zarar grr.
Ana babann, kendi yaamlarnn gerekleememi amalarna
ocuklarnn ulaaca umudunu yklenerek bymek yeterince
gtr, ama l bir kardein ruhunu bedeninde tamann
ek yk, hassas bir sre olan kimlik oluturma srecini ezici bir
biimde etkileyebilir.
Yine bir baka senaryo da ana babann hayatta kalan ocuklar
ar korumaya almasdr. zleme seansnda, Penny'nin bu eilime
tutsak dmekte olduunu renmitim: oullarnn araba
srmesinden korkuyor, onlara pikabn dn verme konusunda
gnlsz davranyor ve her ikisinin de motosiklet almasna izin
vermeyi serte reddediyordu. Ayrca, kanser taramas iin gereinden
sk tbbi kontrolden gemeleri konusunda srar ediyordu.
Oullarna ilikin konumamzda dikkatli davranmak ve
Chrissie'nin lmnn sonularn onlarn asndan anlayp
deerlendirmesinde Penny'ye yardmc olmakla yetinmek zorunda
olduumu hissettim. Penny'nin daha yeni yeni geveyen sululuk
duygusunun, onun oullar konusundaki byk ihmalini
--kefedip-- kendisini bu yeni nesneye balamasn istemiyordum.
Sonunda, aylar sonra, yine de oullaryla ilikisinde bir sululuk
duygusu gelitirdi, ama artk o zaman buna daha iyi katlanabiliyor
ve davranlarn deitirerek durumu dzeltebiliyordu.
Penny'nin evliliinin yazgs ne yazk ki bir ocuk kaybeden
ailelerde ok yaygndr: Aratrmalar, bir ocuun lmyle gelen
trajedinin bir ailenin fertlerini birbirine balayabilecei
beklentisinin aksine, ocuunu kaybetmi pek ok ana babann
evliliklerinde geimsizliin arttn bildirdiklerini gstermitir.
Penny'nin evliliindeki olaylarn gelimesi tipiktir: kar koca
farkl - hatta tamamen zt - tarzlarda yas tutarlar; ou kez birbirlerini
anlamaktan ve desteklemekten aciz kalrlar ve her birinin
yas tutu tarz etkin bir biimde dierininkiyle atarak srtmeye,
yabanclamaya ve sonunda da ayrla yol aar.
Terapi, yas tutan ana babalara ok ey verebilir. iftlerin birlikte
tedavisi evlilikteki gerginliin kaynaklarn aydnlatabilir ve
her bir ein dierinin yas tutma tarzn kabul edip sayg gstermesine
yardmc olur. Bireysel terapi de, ilevini gremeyen yas
tutma tarzlarn deitirmeye yardm edebilir. Genellemelerden
her zaman saknmakla birlikte, bu durumda klielemi erkek kadn
tiplerinin ou kez geerli olduunu syleyebilirim. Pek ok
kadn, Penny gibi, kaybnn tekrarlamal ifadesini ap, yaayanlarla,
projelerle, kendi yaamna anlam verebilecek her eyle megul
olmaya dnmek ihtiyacndadr. Erkeklere ise genellikle kederi
(bastrmak ve ondan kanmak yerine) yaayp paylamalar
retilmelidir.
Yas tutma almasnn bir sonraki aamasnda Penny, grd
iki dn - ykselen tren ve evrim, dn ve soyunma odas
aray - kendisini olaanst nemli bir kefe yneltmesine izin
vermiti: Chrissie iin tuttuu yas, kendisi iin ve kendi gereklememi

arzular ve potansiyeli iin tuttuu yasla karm durumdayd.

likimizin bitii Penny'nin son bir keder katmann kefetmesine
yol amt. Terapinin sona ermesinden birka nedenle ok
korkuyordu: doal olarak benim mesleki rehberliimi, arayacak
ve beni bir insan olarak zleyecekti - ne de olsa daha nce hibir
erkee gvenmeye ve ondan yardm kabul etmeye gnll olmamt.
Ama bunun da tesinde, salt sona erdirme eylemi onda
katlanm olduu ama hibir zaman kendine hissetme ve yasn
tutma izni vermedii tm ac veren kayplarn canl anlarn
uyandrmt.
Terapi sonucu Penny'de grlen deiimin byk lde kendisinden
kaynaklanm ve kendisi tarafndan ynlendirilmi olduu
gereinde terapistler iin nemli bir ders vardr, eitimimin
ilk dnemlerinde bir retmenimin benimle paylat avutucu
bir dnce uydu: --Unutma, btn ii sen yapamazsn.
Hastann yaplmas gerekenin farkna varmasna yardm etmekle
yetin ve sonra onun kendi deime ve gelime arzusuna gven.-:::::::::::::::::
--Benim Bama Geleceini Hi Dnmemitim-Elva'y bekleme odamda karladm ve birlikte ofisime kadar
olan ksa mesafeyi yrdk. Bir ey olmutu. Bugn farklyd Elva,
yry zahmetli, cesareti krk, sngs dkt. Son birka
haftadr admlarna bir canllk gelmiti ama bugn yine, ilk
kez sekiz ay nce karlatm umutsuz, ayaklarn sryen kadna
benziyordu. O zamanki ilk szlerini anmsyorum: --Galiba
yardma ihtiyacm var. Hayat yaamaya deer grnmyor. Kocam
leli bir yl oldu ama henz hibir ey daha iyiye gitmiyor.
Belki de ben yava reniyorum.-Ama Elva hi de yava renen biri kmamt. Terapi fevkalade
iyi ilerlemiti - belki de fazla kolay yryordu. Onu byle
gerileten ne olabilirdi?
Elva otururken iini ekip sze balad, --Bunun benim bama
geleceini hi dnmemitim.-Soyulmutu. Anlatndan, sradan bir anta arptrma vakas
gibi grnyordu. Hrsz kukusuz onu bir Monterey sahil restorannda
gzne kestirmi ve hepsi yal dullar olan arkada
adna nakit olarak hesab dediini grmt. Sonra park yerine
kadar onu izlemi ve ayak sesleri dalgalarn kkreyiinde boularak
komaya balam, hi duralamadan antay ekip alm ve
yakndaki arabasna atlayvermiti.
Elva, imi bacaklarna karn yel yepelek restorana dnp
yardm istemiti ama tabii artk ok geti. Birka saat sonra polisler
yol kenarnda bir alya taklm sallanan bo antasn bulmulard.
yz dolar Elva iin nemli bir parayd ve birka gn kafas
hep onunla megul olmutu. O kayg giderek buharlam ve ardnda
ac bir tortu brakmt - --Bunun benim bama geleceini
hi dnmemitim-- cmlesiyle ifade edilen bir tortu. antas ve
yz dolaryla birlikte, Elva'nn bir yanlsamas da arplp
gtrlmt - zel bir insan olduu yanlsamas. Her zaman ayrcalkl
bir evrede, sradan insanlara musallat olan naholuklardan,

sevimsiz zahmetlerden uzak yaamt. Sradan insanlar, boyal

basnn ve haber yaynlarnn srekli soyulan ya da sakatlanan
kvl kvl kitleleriydi.
Soygun her eyi deitirmiti. Yaamndaki rahatlk, scaklk,
yumuaklk ekip gitmiti; gvenlii kalmamt. Evi her zaman
minderleri, baheleri, yorganlar ve kaln hallaryla onu arrd.
imdi ise her yerde kilitler, kaplar, hrsz alarmlar ve
telefonlar gryordu. Kpeini her sabah altda yrye karrd.
Ama artk sabahn sessizliinde bir tehdit seziyordu. Kpeiyle
birlikte durup tehlikeye kulak kabartyorlard.
Bunlarn hibiri kayda deer eyler deildi. Elva bir travma
geirmiti ve imdi olaan travma-sonras stresini yayordu. Bir
kazadan ya da saldrdan sonra ou insan kendini gvenlikte
hissetmez, irkilme eii alalr ve ar tetikte olur. Zamanla olayn
ans anr ve kurbanlar yava yava eski gven duygularn
kazanrlar.
Ne var ki Elva iin bu basit bir saldrnn tesindeydi. Dnya
grnde bir atlak olumutu. Sk sk, --Bir insann gzleri, kulaklar
ve bir az olduu srece onun arkadaln kazanabilirim,-derdi. Ama artk byle deildi. yilie, kiisel yaralanmazlna
olan inancn yitirmiti. Kendini soyulmu, sradan, korunmasz
hissediyordu. O soygunun gerek etkisi, yanlsamalar parampara
etmek ve kocasnn lmn gaddarca dorulamak olmutu.
Elbette Albert'in lm olduunu biliyordu. lmt ve bir
buuk yl akn bir sredir mezarndayd. Elva dullarn getii
yollardan usulnce gemiti: kanser tehisi; o berbat, rtc,
oyalayc kemoterapi; Carmel'i birlikte son ziyaretleri; El Camino
Real'den son geileri; evdeki hastane yata; cenaze; olaan yazmalar;
srekli azalan yemek davetleri; dullar kulb;, uzun,
yalnz geceler. Eksiksiz bir lm felaketi.
Yine de, tm bunlara karn, Elva Albert'in varlnn ve buna
bal olarak kendi gvenliinin ve zelliinin srd duygusunu
korumutu. --Mi gibi-- yaamaya devam etmiti, dnya gvenliymi
gibi, Albert orada, arkada garajn bitiiindeki atlyedeymi gibi.
Dikkat edin, gafletten sz etmiyorum. Mantk dzeyinde Elva
Albert'in ldn biliyordu, ama alt gnlk yaamn, acy
uyuturan ve durumu bilenlerin dik baklarn yumuatan bir
hayal perdesi ardnda yayordu. Krk yl akn bir sre nce yaamla,
kesin kayna ve koullar zamanla anm ama temel nitelii
ak olan bir szleme yapmt: Albert sonsuza dek Elva'ya
kol kanat gerecekti. Elva tm farazi dnyasn bu bilind nermenin
zerine kurmutu - iyi kalpli bir babann kanatlar altnda
gven dolu bir dnya.
Albert bir tamirciydi. at tamircisi, otomobil tamircisi, elinden
her i gelen bir ii, bir mteahhit; her eyi tamir edebilirdi o.
Bir gazete ya da dergide fotorafn grp ilgilendii bir mobilya
veya aletin aynsn atlyesinde yapmaya giriirdi. Bense bir atlyede
her zaman umutsuzca beceriksiz olmu biri olarak bylenmi
gibi dinliyordum. Krk bir yl bir tamirciyle birlikte yaamak
mthi rahatlatc olmalyd. Elva'nn neden Albert'in hala orada,
arkadaki atlyede olduu, karsna kol kanat gererek bir eyler
tamir ettii duygusuna sarldn anlamak g deildi. Bundan
nasl vazgeebilirdi? Niin vazgemeliydi? Krk bir yllk deneyimle

pekimi olan o an, Elva'nn evresine onu gereklerden

koruyan bir koza rmt - yani, antasn arptrana kadar.
Elva'yla sekiz ay nce ilk karlatmda onda sevilecek pek
az ey bulabilmitim. Tknaz, ekicilii olmayan, yar cce, yar
cin, yar kurbaa, ve bu yarlarn her biri de huysuz olan bir kadnd.
Yzn her ekle sokabilmesi karsnda aakalmtm:
gz krpyor, suratn buruturuyor, gzlerini ya tek tek ya da ift
olarak prtletiyordu. Aln kocaman amar tahtas oluklaryla kpr
kpr grnyordu. Her zaman grnr durumda olan dili
hzla ieri girip karken ya da slak, titrek, lastiimsi dudaklarnn
evresinde dolanrken, bykl arpc bir biimde deiiyordu.
Onu uzun sre teskin edici ila kullanm sonucunda --tardive
dyskinesia-- (yz kaslarnn ila etkisiyle anormallemesi)
derdine uram hastalarla tantrmay hayal ederek kendi kendime
neredeyse kahkalarla glerek elendiimi anmsyorum.
Hastalar birka saniye iinde fena halde ierleyecekler nk Elva'nn
kendileriyle alay ettiini sanacaklard.
Ama Elva'nn asl holanmadm taraf fkesiydi. Her yanndan
fke akyordu ve birlikte geirdiimiz ilk birka saat iinde,
tand herkes hakknda - tabii Albert hari - syleyecek kt
bir ey bulmutu. Onu artk davet etmeyen arkadalarndan nefret
ediyordu. Onu rahatlatmayan insanlardan nefret ediyordu.
Onu aralarna alanlar ya da dlayanlar onun iin hep aynyd:
herkeste nefret edilecek bir ey buluyordu. Albert'in lme
mahkum olduunu ona syleyen doktorlardan nefret ediyordu.
Ona sahte umut verenlerden daha da ok nefret ediyordu.
O saatler benim iin g olmutu. Genliimde annemin sivri
dilinden sessizce nefret ederek ok fazla saat harcamtm. ocukken
onun nefret etmedii bir insann varln icat etmeye alarak
oynadm hayal oyunlarn anmsyorum: Mfik bir teyze?
Ona masallar anlatan bir dede? Onu savunan, kendinden byk
bir oyun arkada? Ama hibir zaman birini bulamazdm. Tabii
babam hari, o gerekte annemin bir paras, szcs, ruhu,
annemin yaratt ve (Asimov'un birinci robotlar yasasna gre)
yaratcsnn aleyhine dnemeyen bir robottu. Tm dualarma
karn bir kez olsun - bir defack, babacm, ne olur - anneme
haddini bildirmemiti.
Elva'yla tm yapabildiim, sebat etmek, onu sonuna kadar
dinlemek, bir yolunu bulup seansa katlanmak ve ona destek verecek
bir ey - genellikle bunca fkeyi tayp durmasnn onun
iin ne kadar g olmas gerektiine ilikin yavan bir sz - bulup
sylemek iin btn yaratclm kullanmakt. Zaman zaman,
adeta muzipe, aile evresinin dier fertlerini soruturuyordum.
Elbette saygya hak kazanm birileri olmalyd. Ama hi kimse
esirgenmiyordu. Olu? Elva onun asansrnn --st kata kmadn-sylyordu. O --namevcuttu--: orada olduu zaman bile
--namevcuttu.-- Ya gelini? Elva'nn tabiriyle, --bir HAP-- - Hristiyan
Amerikal Prenses idi o. Olu eve dnerken araba telefonundan
karsn arayp akam yemeini derhal istediini sylerdi. Sorun
yok. Yapabilirdi. Dokuz dakika, diye anmsatrd Elva,
HAP'n akam yemeini piirmesine - mikrodalgada czi miktarda
bir --gourmet-- TV yemeini --kotarmasna-- - yeter de artard.
Herkesin bir lakab vard. Kz torunu --Uyuyan gzel--in (kocaman
bir gz krp ve ba sallamasyla fsldamt) iki tane banyosu
vard - dikkatinizi ekerim, iki tane. Yalnzln hafifletmek

iin tutmu olduu kahya kadn --Looney Tunes-- idi ve o kadar

ahmakt ki sigara itiini gizlemek iin duman tuvaletin deliine
flyordu. Azametli bri partneri --Dame May Whitey-- idi (ve
Dame May Whitey brlerinin yannda, Elva'ya gre San Francisco'nun
bri oynayan nfusunu oluturan btn o Alzheimerli
hortlaklarn ve tkenmi sarholarn yannda, kvrak zekal kalyordu).
Ama her naslsa, onun hncna, benim ondan holanmayma
ve bana annemi anmsatna karn bu seanslar tamamladk. fkeme
katlanarak ona biraz daha yaklatm, annemi Elva'dan zp
ayrarak kontr-transferans sorunumu hallettim ve yava, ok
yava bir ekilde ona snmaya baladm.
Sanrm dnm noktas, bir gn --Vay canna! Amma yorulmuum,-diye sylenerek kendini koltua att zaman gerekleti.
Kalarmn kalkmasna yant olarak, az nce yirmi yandaki
yeeniyle on sekiz delikte golf oynadn syledi. (Elva altm
yanda, bir buuk metre boyunda ve en az yetmi be kilo
arlndayd.)
Sohbetin bana den tarafn elden brakmadan en bir tavrla,
--Nasl gitti?-- sordum.
Elva ne doru eildi, sanki odada bulunan birini darda brakmak
ister gibi elini aznn yannda tutarak bana grlmemi
sayda kocaman diler gsterdi ve, --Keratann pestilini kardm!-dedi.
Bu bana harikulade komik geldi ve glmeye baladm, gzlerim
yalarla dolana dek gldm. Glmem Elva'nn houna gitmiti.
Sonradan bana bunun Herr Doktor Profesr'n (Demek benim
lakabm da buydu!) ilk iten gelen davran olduunu syledi,
ve o da benimle birlikte gld. Bundan sonra birbirimizle mkemmel
geindik. Elva'y - olaanst mizah duygusunu, zekasn,
komikliini - takdir etmeye baladm. Youn, olayl bir hayat
srmt. Pek ok bakmdan birbirimize benziyorduk. Benim gibi
o da bir kuaktan brne byk bir srama yapmt. Benim
annem ve babam yirmi yalarndayken, meteliksiz Rus gmenleri
olarak Amerika'ya gelmilerdi. Onun annesiyle babas ise yoksul
rlandal gmenlerdi ve Elva Gney Boston'un ucuz apartmanlaryla
San Francisco'daki Nob Hill bri turnuvalar arasndaki
uurumu amt.
Terapinin balangcnda, Elva'yla bir saat zorlu bir alma demekti.
Onu bekleme odasndan alp getirmeye giderken admlarm
srrdm. Ama birka ay sonra her ey deiti. Birlikte geireceimiz
zaman drt gzle beklemeye baladm. Seanslarmzn
hibiri kahkahasz gemiyordu. Sekreterim glmsememden o
gn Elva'y grm olduumu her zaman anlayabildiini sylyordu.
Birka ay sreyle her hafta bulutuk, terapistle hasta birbirinden
tat ald zaman genellikle olduu gibi, terapi iyi gidiyordu.
Elva'nn dulluundan, deien sosyal rolnden, yalnz kalma
korkusundan, bedenine hi dokunulmayndan duyduu hznden
sz ediyorduk. Ama her eyden ok fkesinden - bunun nasl
ailesini ve arkadalarn ondan uzaklatrdndan - konuuyorduk.
Yava yava kendini brakt; daha yumuak ve lml oldu.
Looney Tunes, Uyuyan Gzel, Dame May Whitey ve Alzheimerli
bri ekibi hikayelerindeki aclk azald. Uzlamalar oldu; fkesi
geri ekildike ailesi ve arkadalar yaamnda yeniden belirdiler.

yle iyi gidiyordu ki, tam anta arptrma olayndan nce

terapiye son verme konusunu gndeme getirmeyi dnyordum.
Ama Elva soyulunca sanki her eye en batan balyormu
duygusuna kapld. Bu soygun her eyden ok onun sradanln
ortaya karmt, --Benim bama geleceini hi dnmemitim-deyii kiisel zelliine olan inancn kaybediini yanstyordu.
Kukusuz kendine zg nitelikleri ve yetenekleri, ei benzeri olmayan
gemii, imdiye dek yaam hibir insann tam tamna
onun gibi olmay bakmndan yine de zeldi. zel oluun aklc
yan budur. Ama bizde (bazlarmzda dierlerinden fazla) ayn
zamanda akld bir zel olma duygusu da vardr. Bu bizim belli
bal lm yadsma yntemlerimizden biridir ve aklmzn, grevi
lm dehetini yumuatmak olan blm bizim yaralanmaz
olduumuza ilikin inanc retir; yallk ve lm bakalarnn
yazgs olabilir ama bizim yazgmz deildir, biz yasann, insan
yazgsnn ve biyolojik yazgnn tesinde yaarz.
Elva anta arptrma olayna akld grnen ekillerde tepki
gsterdiyse de (rnein, evinden kmaya korktuu iin yeryznde
yaayabilecek durumda olmadn iddia ettiyse de), aslnda
akldln elinden alnmas nedeniyle ac ektii akt. O
zel olma, byl bir gcn etkisinde olma, kurald olma, sonsuza
dek korunuyor olma duygusu - ona bylesine yararl olan
tm bu aldanlar ikna etme glerini anszn yitirmilerdi. Artk
kendi yanlsamalarnn tesini grebiliyordu ve daha nce yanlsamalarn
kalkan gibi koruduu ey imdi nnde btn plakl
ve korkunluuyla uzanyordu.
Yasnn yaras imdi tamamen aa kmt. Onu iyice amann,
iini temizleyip doru drst iyilemesine olanak vermenin
zaman olduunu dndm.
--Bunun senin bana geleceini hi dnmediini sylerken
tam ne demek istediini biliyorum,-- dedim. --Tm bu belalarn
- yalanma, yitirme, lm - benim bama da geleceini kabul etmek
bana da ok g geliyor.-Elva ban sallad, kaslan aln benim kendi hakkmda zel bir
ey sylememe ardn belli ediyordu.
--Albert hayatta olsayd bunun senin bana hi gelmemi olacan
hissediyorsun herhalde.-- Albert hayatta olsayd o ihtiyar
tavuu yemee gtrmeyecei yolundaki kstaha yantn
duymazlktan geldim. --O halde bu hrszlk onun gerekten gitmi
olduu gereini aka ortaya koyuyor.-Elva'nn gzleri doldu, ama ben devam etme hakkna, yetkisine,
sahip olduumu hissettim. --Biliyorum, bunu daha nce de biliyordun.
Ama senin bir paran bilmiyordu. imdi onun ldn
gerekten biliyorsun. Avluda deil artk. Arka taraftaki atlyede
de deil. Hibir yerde deil. Yalnzca senin anlarnda.-Elva imdi gerekten alyordu, tknaz gvdesi dakikalarca
hkrklarla sarsld. Daha nce bunu benim yanmda hi yapmamt.
Orada ylece oturmu, --Peki imdi ne yapacam?-- diye
dnyordum. Bereket igdlerim bana bir ilham verdi. Gzm
antasna - o alnm, hayli hrpalanm antaya - iliti ve
--ansszla szm yok,-- dedim, --ama bu kadar byk bir eyi
tayp gezmekle sen de ona davetiye karmyor musun?-- Elva

her zamanki kabadaylyla, benim tka basa dolu ceplerime ve

koltuumun yanndaki masann stndeki hengameye dikkat
ekmekten geri durmad. Sonra antasnn --orta boy-- olduunu
beyan etti.
--Biraz daha byk olsayd,-- diye yantladm, --onu saa sola
tamak iin bir yk vagonuna ihtiya duyacaktn.---stelik,-- dedi, dalga gememe kulak asmadan, --indeki her
eye ihtiyacm var.---aka ediyor olmalsn! Bir grelim bakalm!-Elva havaya girerek antasn kaldrp masamn stne koydu,
azn iyice ap iindekileri boaltmaya balad. lk kanlar
bo yiyecek torbasyd.
--Acil durumlar iin fazladan iki taneye mi ihtiyacn var?-- diye
sordum.
Elva ks ks glerek antann karnn demeye devam etti. Her
kan birlikte inceleyip tartyorduk. Elva, paket kat mendilin
ve on iki tane kalemin (bir de kk kurunkalem parasnn)
gerekten fuzuli olduunu kabul etti, ama iki ie kolonya ve
adet sa fras konusunda dn vermedi ve kocaman el feneri,
kaln bloknotlar ve muazzam bir deste fotorafna ilikin itirazlarm
mtehakkim bir el hareketiyle safd brakt.
Her ey iin didiiyorduk. Ellilik bozuk para destesi. torba
eker (elbette dk kalorili). --Elva, bunlardan ne kadar yersen o
kadar zayflayacana m inanyorsun?-- diye sorduumda kkr
kkr gld. Bir torba dolusu kurumu portakal kabuu (--yle
ya, bunlarn ne zaman ie yarayaca hi bilinmez, Elva--). Bir demet
rg ii (--Kendilerine bir kazak arayan alt tane i,-- diye
dndm). Bir paket hamur mayas. Kat ciltli bir Stephen
King romannn yars (Elva okuduu blmlerin sayfalarn koparp
atyordu: --Saklanmaya demezlerdi,-- diye aklyordu bunu).
Ufak bir tel zmba (--Elva, lgnlk bu!--). adet gne gzl.
Ve en dip kelerde eitli bozuk paralar, tel raptiyeler, kskal
trnak kesiciler, zmpara kad paralar ve kuku uyandracak
kadar kuma tiftiine benzeyen bir madde.
Koca anta nihayet her eyini teslim edince, Elva'yla birlikte
masamn zerinde sra sra dizilmi duran eyalara hayretle bakakaldk.
anta artk bo olduu ve boaltma ii sona erdii iin
zgndk. Elva bana dnp glmsedi ve birbirimize efkatle
baktk. Olaanst mahrem bir and bu. Daha nce hibir hastamn
yapmad bir ekilde bana her eyini gstermiti. Ve ben
her eyi kabul edip daha da fazlasn istemitim. Onu her keye
kadar izlemi ve yal bir kadnn antasnn hem bir yalnzlk
hem de bir yaknlk arac olabilmesine sayg ve hayranlk duymutum;
varoluun ayrlmaz bir paras olan mutlak yalnzlk ve
yalnzlk gereini deilse de korkusunu gideren bir yaknlk.
Dntrc bir seans olmutu bu. Yaknlk zamanmz - ak
m desem, sevimek mi - kurtarcyd. O bir saatte Elva bir terk
edilmilik konumundan bir gven konumuna ilerlemiti. Canlanm
ve kendi yaknlama yeteneine bir kez daha inanmt.
Sanrm mrmde verdiim en iyi terapi saatiydi bu.

:::::::::::::::::
--Usulca Gitme-(ada ngiliz ozan Dylan Thomas'n (1914-1953) lm hakknda
bir iirinden alnt. (.N.)
Nasl yant vereceimi bilemiyordum. Daha nce hibir hastam
benden ak mektuplarn muhafaza etmemi istememiti. Dave nedenlerini
ak ak syledi. Altm dokuz yandaki erkeklerin anszn
lvermeleri grlmemi bir ey deildi. Byle bir durumda
kars mektuplar bulacak ve onlar okuyup ac ekecekti. Dave'in
onlar muhafaza etmesini isteyebilecei hi kimsesi, bu ak
macerasn anlatmay gze alabilecei hibir arkada yoktu. Ya
sevgilisi, Soraya? Otuz yl nce lmt. Doum yaparken. ocuun
kendisinden olmadn abucak ekledi Dave. Tanr bilir
onun Soraya'ya yazd mektuplara ne olmutu!
--Onlar ne yapmam istiyorsun?-- diye sordum.
--Hi. Hibir ey yapmayn. Yalnzca muhafaza edin.---Onlar en son ne zaman okudun?---En az yirmi yldr hi okumadm.---Tehlikeli grnyorlar,-- diye ansm denedim. --Hi saklamasak
daha iyi olmaz m?-Dave inanamyormu gibi bakt bana. Galiba iinden bir kuku
rpertisi gemiti. Gerekten bu kadar aptal mydm? Benim
kendisine yardm edecek kadar duyarl olduumu dnmekle
hata m etmiti? Birka saniye sonra, --O mektuplar hibir zaman
imha etmeyeceim,-- dedi.
Kelimelerinde bir hrnlk vard, son alt aydr kurmakta olduumuz
ilikideki ilk gerginlik iaretleriydi bunlar. Bir gaf yapmtm;
hemen daha uzlamac, ucu ak bir sorgulama tarzna
dndm. --Dave, bana bu mektuplardan ve senin iin ne anlam
ifade ettiklerinden biraz daha sz etsene.-Dave, Soraya hakknda konumaya balad. Birka dakika
iinde gerginlii kaybolmu ve kendinden emin, rahat, kaygsz
tavr geri gelmiti. Soraya'yla bir Amerikan irketinin Beyrut'taki
ubesini ynetirken karlamt. mrnde fethetmi olduu en
gzel kadnd o. Fethetmek onun kelimesiydi. Dave beni her zaman
byle yar masum yar mstehzi ifadelerle artrd. Nasl
olur da fethetmek diyebilirdi? Sandmdan daha da az m farkndayd
kendinin? Ya da, benden ok daha ileride olmas ve kendisiyle
- ve benimle de - ince bir istihzayla dalga geiyor olmas
mmkn myd?
Soraya'y sevmiti - ya da en azndan o kendisine, --Seni seviyorum,-demi olduu tek sevgilisiydi (ve saysz sevgilisi olmutu).
Soraya'yla drt yl sreyle nefis gizlilikte bir macera yaamlard.
(Nefis ve gizli bir macera deil, nefis gizlilikte bir macera,
nk gizlilik - birazdan bu konuda daha ok ey syleyeceim Dave'in kiiliinin ekseniydi ve baka her ey onun evresinde
dnyordu. Gizlilik onu tahrik ediyor, dayanlmaz bir zorunlulua
dnyor ve Dave ou kez byk lde kiisel zarar

gze alarak gizlilik peinde kouyordu. Birok ilikisi,

zellikle iki eski karsyla ve imdiki karsyla olan ilikileri,
hibir konuda ak ya da drst davranmaya istekli olmay nedeniyle
bozulup hrpalanmt.)
Drt yl sonra Dave'in irketi onu dnyann baka bir yerine
atam ve Soraya'nn lmne kadar geen alt yl iinde birbirlerini
yalnzca drt kez grmlerdi. Ama hemen her gn mektuplamlard.
Dave Soraya'nn (says yzleri bulan) mektuplarn
iyi saklamt. Onlar bazen bir dosya dolabnda tuhaf kategorilere
koyuyordu (sululuk iin S harfine, depresyon iin D harfine
- yani derin bir depresyon annda okunmak zere - yerletiriyordu).
Bir defasnda onlar yl boyunca kiralk bir banka kasasnda
tutmutu. Karsyla o kiralk kasann anahtar arasndaki ilikiyi
merak etmi ama sormamtm. Gizlilik ve entrikaya olan
eilimini bildiimden, olacaklar hayal edebiliyordum: karsnn
kazara anahtar grmesine olanak verip sonra da onun merakn
tahrik etmek iin aslszl besbelli bir hikaye uyduracakt; sonra,
kadn giderek kayglanp meraklannca da ilerine burnunu
soktuu ve yakksz kukuculuuyla kendisini sktrd iin
onu hor grmeye kalkacakt. Dave sk sk bu tr bir senaryoyu
oynuyordu.
--Artk Soraya'nn mektuplar konusunda gitgide daha ok huzursuz
olduumdan onlar muhafaza edip edemeyeceinizi bilmek
istedim. Bu kadar basit.-kimiz de Soraya'nn ak szckleriyle imi kocaman evrak
antasna baktk - oktan lp gitmi, beyni ve akl yok olmu,
dalan DNA moleklleri tekrar topran teknesine szlm ve
otuz yldr ne Dave'i ne de baka bir eyi dnm olan sevgili
Soraya!
Dave bir adm geri ekilip kendisine tank olabilir miydi acaba?
Ne kadar gln, ne kadar dokunakl, ne kadar putperest olduunu
grebilir miydi? Tkezleyerek lme yaklarken yalnzca
bir tutam mektupla, bir resmi geit bayra gibi, bir zamanlar,
otuz yl nce sevmi ve sevilmi olduunu ilan eden mektuplarla
avunan ihtiyar bir adam. Bu imgeyi grmek Dave'e yardmc olur
muydu? Hem kendisini, hem de mektuplar aaladm hissettirmeden
onun --kendine tank olma-- konumuna gemesine yardm
edebilir miydim?
Benim anlayma gre --iyi-- bir hastayla yrtlen --iyi-- terapi
(bunu etkin ya da hatta, sylemek ac geliyor ama, yardm
eden terapiyle deil de, derin veya ie ileyen terapiyle eanlaml
gryorum) temelde gerei arayan bir giriimdir. Acemilik dnemimde
araym, gemiin gereine ynelikti; bir yaamn
tm koordinatlarnn izini srp o suretle bir insann imdiki yaamn,
hastalnn seyrini, gdlerini ve eylemlerini belirleyip
aklamakt.
O kadar emindim ki. Ne haddini bilmezlik! Ya imdi ne tr bir
gerein ardndaym? Sanrm ardna dtm ey yanlsama.
Byye kar savayorum. nanyorum ki yanlsama ou kez
avutup rahatlatsa da er ge ve deimez bir biimde ruhu zayf
drp sktrr.
Ama zamanlama ve yarg da vardr. Sunacak daha iyi bir eyiniz

yoksa hibir zaman eldekini almayn. Gerein souuna dayanamayacak

bir hastay rlplak soymaktan saknn. Ve dinin
bysyle ak atmaya kalkp kendinizi tketmeyin: onun dengi
deilsiniz. Dine olan susuzluk ok iddetli, kkleri fazla derin,
kltrel pekitirilmesi fazla gldr.
Ancak, ben de inansz deilim, benim Meryem Ana duam da
Sokratvari byl szlerden oluuyor: --ncelenmemi bir yaam
yaanmaya demez.-- Ama Dave'in inanc bu deildi. Bu bakmdan
merakm dizginledim. Dave, o bir tutam mektubunun nihai
anlamn hemen hi merak etmiyordu ve imdi, gergin ve krlganken,
byle bir soruturmaya ak deildi. Hem bunun yarar
da olmayacakt - imdi ya da belki hibir zaman.
stelik sorularmn itenlikten uzak bir yan da yok deildi.
Dave'de byk lde kendimi gryordum ve ikiyzllmn
de bir snr vard. Benim de oktan yitirilmi bir aktan kalma
bir uval mektubum vard. Ben de onlar kurnazca saklyordum
(benim sistemimde, Dickens'in en sevdiim roman Kasvetli
Ev iin K harfinde, hayatn en kasvetli olduu anlarda okunmak
zere). Ben de mektuplar artk hi okumuyordum. Ne zaman
denesem avuntu deil ac veriyorlard. Orada on be yldr hi
dokunulmadan duruyorlard ve ben de onlar imha edemiyordum.
Kendi hastam (ya da kendi terapistim) olsaydm, --Mektuplarn
yok olduunu, imha edildiini ya da kaybolduunu dn -derdim, --Ne hissederdin? O duygunun iine dal, aratr.-- Ama
yapamyordum. ou kez onlar yakmay dnyordum, ama
bu dnce her zaman anlatlmaz bir sz uyandryordu. Dave'e
duyduum byk ilginin, merak ve bylenme dalgasnn nereden
geldiini biliyordum: Dave'den benim iimi benim iin yapmasn
istiyordum. Ya da bizim iimizi bizim iin.
Dave'de batan beri beni eken bir eyler vard. Alt ay nce
ilk seanslmzda, biraz hobeten sonra, --Derdin nedir?-- diye sormutum.
--Artk onu kaldramyorum!-- diye yantlamt.
armtm. Ona - uzun, yasz, atletik bedenine, parlak gr
siyah salarna ve altm dokuz yan yalanlayan canl muzip
gzlerine - baktm ve, --Bravo!-- diye dndm anmsyorum.
Babam ilk enfarktsn krk sekizinde geirmiti. nallah
ben de altm dokuzuma geldiimde --onu kaldrmay-- dert edecek
kadar canl ve zinde olurum diye dnmtm.
Dave'de de bende de cinsellii vurgulama eilimi fazlayd.
Ben bunu ondan daha iyi denetliyordum ve bunun yaamma
egemen olmasn engellemeyi ok nce renmitim. Bir de Dave'in
gizlilik tutkusu bende yoktu ve her eyi paylatm, karm
dahil pek ok arkadam vard.
Mektuplara dnelim. Ne yapmalydm? Dave'in mektuplarn
muhafaza etmeli miydim? Peki neden olmasn? Ne de olsa, bana
gvenmeye istekli olmas hayrl bir iaret deil miydi? Hibir zaman
hi kimseye fazla gvenememiti, hele bir erkee, kesinlikle.
Beni grmeye karar vermesinin ak nedeni iktidarszlk olmakla
beraber, terapinin asl grevinin onun bakalaryla ilikilerini
iyiletirmek olduunu hissediyordum. Gvene, sr paylamaya dayanan
bir iliki her trl terapi iin bir n kouldur ve Dave'in terapisinde
bu onun gizlilie duyduu patolojik ihtiyac deitirmekte

yararl olabilirdi. Mektuplar muhafaza etmek aramzda

bir gven ba oluturacakt.
Belki de bu mektuplar bana fazladan bir g salayabilirdi.
Hibir zaman Dave'in terapiye salam bir biimde yerletiini
hissedememitim. ktidarszl konusunda iyi almtk. Taktiim,
evlilikteki uyumazla odaklanmak ve bu kadar fke ve
karlkl phenin bulunduu bir ilikide iktidarszln bekleneceini
ne srmek olmutu. Ksa bir sre nce (drdnc kez) evlenmi
olan Dave, bu evliliini de tpk daha nceki evliliklerini
anlatt gibi anlatyordu: kendini hapiste hissediyordu, kars da
telefon konumalarn dinleyen, mektuplarn ve zel evraklarn
okuyan bir gardiyand. Onun, kendini hapiste hissettii lde
bunun kendisinin yaratt bir hapishane olduunun farkna varmasna
yardm etmitim. Elbette kars onun hakknda bilgi edinmeye
alyordu. Elbette onun hareketlerini ve yazmalarn merak
ediyordu. Ama yaam hakknda en masum bilgi krntlarn
bile paylamay reddederek onun merakn kamlayan Dave'in
kendisiydi.
Dave bu yaklama iyi yant vermi, yaamn ve i dnyasn
karsyla daha fazla paylamak iin etkileyici giriimlerde bulunmutu.
Bu davran ksrdngy krm, karsn yumuatm,
kendi fkesini azaltm ve cinsel yaamn yoluna koymutu:
Ben imdi, tedavide bilind gdlenmeyi ele almaya ynelmitim.
Dave bir kadn tarafndan hapsedildii inancndan ne kar
salyordu? Gizlilik tutkusunu krkleyen neydi? Bir kadn
ya da erkekle bir tane bile cinsellik d yakn iliki kurmasn
engelleyen neydi? Yaknlk zlemlerine ne olmutu? Bu zlemler
imdi, altm dokuzunda bile, kazlp karlabilir, canlandrlabilir
ve gerekletirilebilir miydi?
Ama bunlar Dave'in olmaktan ok benim projelerim gibi grnyorlard.
Bilind gdleri incelemeyi bir bakma yalnzca beni
ho tutmak iin kabul etmi olmasndan kukulanyordum. Benimle
konumaktan holanyordu ama sanrm bunun asl ekicilii,
mutlu cinsel zafer gnlerini anmsama ve canl tutma frsatnda
yatyordu. Onunla ilikimde bir geicilik duygusu yayordum.
Srekli, ok fazla deersem, kayglarna ok fazla yaklarsam,
ortadan kayboluvereceini - bir dahaki randevusuna gelmeyeceini
ve onunla bir daha hi balant kuramayacam - hissediyordum.
Mektuplar muhafaza edersem bir tr halat ilevi grebilirlerdi:
Dave aklara srklenip ortadan kaybolamazd. En azndan
terapiye son verme konusunda ak davranmas gerekecekti: benimle
yzlemek ve mektuplar geri istemek zorunda kalacakt.
Ayrca, kendimi mektuplar kabul etmeye mecbur da hissediyordum.
Dave ar duyarlyd. Kendisini reddettiim duygusuna
kaplmasna yol amadan mektuplar nasl reddedebilirdim? Yaplacak
bir hata vahim olurdu: insanlara nadiren ikinci bir ans
tanyordu.
Ne var ki, Dave'in istei konusunda tedirgindim. Mektuplarn
kabul etmemek iin geerli nedenler dnmeye baladm. Kabul
edersem onun glgesiyle bir antlama - patolojiyle bir ittifak
- yapm olacaktm. Bu talebin su ortakln artran bir yan
vard. Aramzda iki kk yaramaz olan gibi bir iliki kuracaktk.
Byle entipften temeller stnde salam bir terapi ilikisi
kurabilir miydim?

Mektuplar muhafaza etmemin Dave'in terapiye son vermesini

gletirecei yolundaki dncemin sama olduunu abucak
fark ettim. Bu gr asn yalnzca bir a - benim her zaman
geri tepen budalaca, ku beyinli, hileli manevralarmdan biri
olarak safd braktm. Alar ya da yutturmacalar Dave'in bakalaryla
dorudan ve gerek ilikiler kurmasna yardmc olmayacakt:
benim ak, drst bir davran rnei vermem gerekirdi.
Ayrca, eer Dave terapiye son vermek isterse mektuplar geri
almann bir yolunu bulabilirdi. Yirmi yl nce grdm ve terapisi
ikiyzllkle delik deik olan bir hastay anmsyorum. ift
kiilikli bir kadnd ve sahip olduu iki kiilik (onlar Utanga ve
Utanmaz diye adlandracam) birbirlerine kar hilekarca bir sava
srdryorlard. Tedavi ettiim kii iffet taslayan, skm
bir gen kadn olan Utanga idi; pek seyrek karlatm Utanmaz
ise kendinden --cinsel spermarket-- diye sz ediyor ve Kaliforniya
pornografi kralyla flrt ediyordu. Utanga sk sk --uyanp-Utanmaz'n, banka hesabn boaltm, uh gecelikler, krmz
dantel i amarlar ve Tijuana ve Las Vegas'a geziler iin
uak biletleri alm olduunu grp akna dnyordu. Bir gn
Utanga, tuvalet masasnn zerinde bir dnya turu uak bileti
bularak telaa kaplm ve Utanmaz'n uh giysilerini benim ofisime
kilitleyerek yolculuu engelleyebileceini dnmt. Ben
de, biraz akn ve her eyi bir kez denemeye gnll, raz olmu
ve giysileri alma masamn altna saklamtm. Bir hafta sonra
bir sabah ie geldiimde kapmn krlp aldn, odamn talan
edildiini ve giysilerin yerinde yeller estiini grmtm. Hastamn
yerinde de yeller esiyordu. Utanga' (ya da Utanmaz') bir
daha hi grmemitim.
Ya Dave bu arada lverirse? Sal ne denli iyi olsa da sonuta
altm dokuz yandayd. nsanlarn altm dokuz yanda
ldkleri vakidir. O zaman bu mektuplar ne yapacaktm? Hem
zaten onlar nerede saklayacaktm ki? Be alt kilo arlnda
olmalydlar. Bir an iin onlar kendiminkilerle birlikte gmmeyi
dndm. Bulunmalar halinde beni de kamufle edebilirlerdi.
Ama mektuplar saklamak konusunda asl nemli sorun grup
terapisiyle ilgiliydi. Birka hafta nce Dave'e bir terapi grubuna
katlmasn nermitim ve son seansta bunu uzun uzun tartmtk.
Gizlilik tutkusu, kadnlarla her trl ilikiyi cinselletirmesi,
btn erkeklere duyduu korku ve gvensizlik - bana yle
geliyordu ki tm bu nitelikler grup terapisinde zerinde allacak
mkemmel konulard. Benim terapi grubuma katlmaya gnlszce
raz olmutu ve o gnk seansmz son kiisel beraberliimiz
olacakt.
Dave'in mektuplar saklamama ilikin talebinin bu balamda
grlmesi gerekiyordu. nce, talebinin ardnda ok yaknda gruba
transfer olma durumunun bulunmas pekala mmknd.
Kukusuz benimle teke tek ilikisini kaybetmekten znt duyuyor
ve beni grup yeleriyle paylama fikrine ierliyordu. Bu durumda
benden mektuplar saklamam istemesi, zel ve kiisel
ilikimizi srdrmenin bir yolu olabilirdi.
Dave'in ince duyarln tahrik etmemek iin son derece dikkatli
bir biimde bu dnceyi dile getirmeye altm. Mektuplar
bir amaca ulamak iin ara olarak kullandn ima ederek onlar
kltmemeye zen gsterdim. Ayn zamanda, ilikimizi kl

krk yararak inceliyormuum izlenimini vermemeye de dikkat ettim:

ilikiyi besleyip bytme zamanyd bu.
Terapiyi yalnzca kullanmay renmek iin uzun sre terapi
grmesi gereken bir insan olan Dave, yorumumda bir gerek pay
olup olmadn dnecek yerde ona dudak bkt. Mektuplar
saklamam benden imdi istemesinin bir tek nedeni olduunda
srar ediyordu: kars bugnlerde etrafl bir temizlik yapmakta
olup amaz ve emin admlarla, mektuplarn saklanm olduu
alma odasna doru ilerliyordu.
Yantn yutmamtm, ama durum yzlemeyi deil sabretmeyi
gerektiriyordu. zerinde durmadm. Mektuplar saklamann
terapi grubundaki almasn er ge sabote edebilecei konusunda
daha da ok kayg duyuyordum. Grup terapisinin Dave
iin yksek kazanl ama yksek riskli bir giriim olduunu biliyor
ve bu ie girmesini kolaylatrmak istiyordum.
Kazanc byk olabilirdi. Grup, Dave'e kiileraras ilikilerdeki
sorunlarn belirleyebilecei ve yeni davran tarzlarn deneyebilecei
gvenli bir ortam salayabilirdi. rnein, kendini daha
fazla ortaya koyabilir, dier erkeklerle yaknlaabilir, kadnlarla
cinsel elerden ok insanlar olarak iliki kurabilirdi. Dave bilindnda
bu eylemlerden her birinin bir felaketle sonulanacana
inanyordu: grup bu varsaymlar rtmek iin ideal bir arenayd.
Birok risk arasnda zellikle bir senaryo beni korkutuyordu.
Dave'in kendi hakknda nemli (ya da nemsiz) bilgileri paylamay
yalnzca reddedeceini deil bunu nazlanarak ya da kkrtc
bir biimde yapacan hayal ediyordum. Grubun dier yeleri
daha fazlasn nce rica sonra da talep edecekti. Dave buna
daha da az paylaarak yant verecekti. Grup fkelenecek ve onu
kendileriyle oyun oynamakla sulayacakt. Dave incinecek ve
kendini kapana kslm hissedecekti. Grup yeleri hakkndaki
kuku ve korkular dorulanm olacak ve gruptan, baladndan
daha da yalnz ve cesareti krlm bir halde ayrlacakt.
Bana yle geliyordu ki eer mektuplar muhafaza edersem,
Dave'in gizlilik tutkusuyla, tedaviye kart bir biimde su ortaklna
girecektim. Daha gruba balamadan benimle, dier yeleri
dlayan bir fesat anlamas yapm olacakt.
Tm bu dnceleri tartarak nihayet yantm setim.
--Dave, bu mektuplarn senin iin neden nemli olduunu anlyorum
ve onlar emanet etmek istediin kii olmaktan da memnunluk
duyuyorum. Ancak, deneyimlerime gre grup terapisi,
gruptaki herkesin, grup lideri de dahil olmak zere olabildiince
ak davranmas halinde en iyi sonular verir. Grubun sana yardmc
olmasn gerekten istiyorum ve sanrm bunu u ekilde
yapmamz en iyisi olacak: mektuplar istediin kadar uzun bir
sre gvenli, kilitli bir yerde memnuniyetle saklarm, ama bir
artla, gruba bu pazarlmz anlatmay kabul edeceksin.-Dave irkilmi grnyordu. Bunu ummamt. Bu hamleyi yapacak
myd? Birka dakika dnp tand: --Bilmiyorum. Bu
konuda dnmem gerek. Sizi yine ararm.-- Evrak antas ve evsiz
kalan mektuplar yedeinde olarak ofisimden ayrld.
Dave mektuplar iin beni bir daha hi aramad - en azndan

benim bekleyebileceim bir biimde. Ama gruba girdi ve ilk birka

toplantya sadakatle katld. Hatta cokusu beni artmt:
drdnc toplantda bize grubun, haftasnn en yksek noktas
olduunu ve kendini bir sonraki seansa kadar olan gnleri sayarken
yakaladn syledi. Cokusunun ardndaki neden, heyhat,
kendini kefetmenin ekicilii deil, ekici kadn yelerden oluan
bir drtlyd. Dave yalnzca onlara odaklanyordu ve sonradan
rendiimize gre iki tanesiyle grup dnda sosyal bir beraberlik
ayarlamaya almt.
Beklediim gibi, Dave grupta kendisini gayet iyi gizliyor ve
hatta bu davran iin bir baka gizlilik yanls yeden, onun gibi
yandan on yllarca gen grnen gzel ve marur bir kadndan
destek gryordu. Bir toplantda ondan ve Dave'den yalarn
sylemeleri istendi. Her ikisi de, yalarna gre snflandrlmay
istemedikleri yolundaki ustaca savuturmayla, yant vermeyi
reddettiler. ok eskiden (reme organlarndan --edep yerleri-- diye
sz edildii dnemlerde), terapi gruplar seks hakknda konumaya
isteksizdi. Ama son yirmi yldr gruplar seksten daha
kolaylkla sz ediyorlar ve bu kez de para mahrem bir konu haline
gelmi durumda. Binlerce grup toplantsnda, gya her eylerini
ortaya dken grup yelerinin kazanlarn akladklarn henz
duymadm.
Ama Dave'in grubundaki yakc sr yat. Dave ya hakknda
akalar yapyor ama onu sylememekte inatla direniyordu: gruptaki
kadnlardan birinin gnln kazanma ansn tehlikeye atamazd.
Kadnlardan birinin ona yan sylemesi iin bask yapt
bir toplantda Dave bir deitoku nermiti: srr, yani ya
karlnda kadnn ev telefonunun numaras.
Gruptaki diren konusunda kayglanmaya balamtm. Dave
terapide yalnzca ciddi bir alma yapmamakla kalmyordu; akalar
ve flrtl, terapi grubunun tm konumalarn yzeysel
bir dzeye kaydrmt.
Ama bir toplantda, konumalarn tonu derin bir ciddiyet kazand.
Kadnlardan biri erkek arkadann ok ksa bir sre nce
kansere yakalandn renmi olduunu aklad. Doktorlar bedenen
kuvvetten dm olmasna ve ilerlemi yana (altm
yandayd) karn durumun umutsuz olmadn ne srmekle
birlikte, kadn onun yaknda leceine inanyordu.
Dave hesabna irkilmitim: --lerlemi-- yataki o altm lk
adam yine de ondan alt ya kkt. Ama Dave gzn bile
krpmad ve hatta ok daha drst bir biimde konumaya balad.
--Belki bu benim grupta konumam gereken bir ey. Bende
hastalk ve lm -fobisi var. Doktora, gerek bir doktora-- - bana
muzipe bir iaret yaparak - --gitmekten hep kanrm. Son muayenemi
on be yl akn bir sre nce yaptrmtm.-Bir baka grup yesi: --Yan ne olursa olsun ok formunda grnyorsun,
Dave.---Teekkr ederim. Bunun iin aba harcyorum. Yzerek, tenis
oynayarak ve yryerek, gnde en az iki saat egzersiz yapyorum.
Theresa, erkek arkadan ve senin iin zlyorum, ama
nasl yardm edebileceimi bilmiyorum. Yalanma ve lm hakknda
ok dnrm ama dncelerim zerinde konuulamayacak

kadar marazi eyler. Drst olmak gerekirse, hasta insanlar

ziyaret etmekten ya da hastalk hakknda konumalar dinlemekten
bile holanmyorum. Doktor-- - yine beni iaret ederek --grupta her eyi hafife aldm sylyor hep - belki de bu yzdendir!---Ne bu yzdendir?-- diye sordum.
--Yani, burada ciddi olmaya balarsam yalanmaktan ne kadar
nefret ettiime, lmden ne kadar korktuuma ilikin eyler sylemeye
balayacam. Bir gn size karabasanlarm anlatrm belki.---Byle korkular olan bir tek sen deilsin, Dave. Belki herkesin
ayn teknede olduunu kefetmek ii kolaylatrabilir.---Hayr, kendi teknende yalnzsn. lmn en korkun yan
bu - onu yalnz yapmak zorundasn.-Bir baka ye: --yle bile olsa, teknende yalnz da olsan, yaknlarda
inip kan br teknelerin klarn grmek her zaman
avutucudur.-Bu toplantya son verirken fazlasyla umutluydum. Bu seans
bir dnm noktas gibiydi. Dave nemli bir ey hakknda konuuyordu,
etkilenmiti, gerek biri olmutu ve br yeler de ayn
ekilde yant vermilerdi.
Bir sonraki toplantda Dave geen seanstan sonraki gece grm
olduu arpc bir d anlatt. D (bir gzlemci renci tarafndan
kelimesi kelimesine kaydedilmi ekliyle) yleydi:
lm tm evremi sarm. lmn kokusunu duyabiliyorum.
ine bir zarf tktrlm bir paketim var ve zarfn iinde de lme
veya bozulmaya ya da rmeye kar bakl olan bir ey
bulunuyor. Onu gizli tutuyorum. Paketi alp elimle yokluyorum
ve anszn zarfn bo olduunu gryorum. Buna ok canm sklyor
ve zarfn kesilip alm olduunu fark ediyorum. Daha sonra,
zarfn iinde olduunu varsaydm eyi sokakta buluyorum:
taban alm pis ve eski bir ayakkab.
Bu d beni afallatmt. Sk sk Dave'in ak mektuplarn dnyor
ve onlarn anlamn Dave ile aratrma frsatn tekrar
bulup bulamayacam merak ediyordum.
Grup terapisi yapmay ne kadar sevsem de bu dzenin benim
iin nemli bir sakncas vardr: ou kez varolua ilikin daha
derin konularn aratrlmasna olanak vermez. Bir grupta ou
kez beni bir insann iinin derinliklerine gtrecek gzel bir patikaya
zlemle bakakalr, fakat kiiler aras allklar temizlemek
gibi pratik (ve daha yararl) bir grevle yetinmek zorunda kalrm.
Ancak, bu dten kendimi yoksun brakamazdm; bu, ormann
kalbine giden yoldu. Bilind bir bilmecenin yantn bu kadar
saydam bir biimde gzler nne seren bir de pek az rastlammdr.
De ne anlam vereceklerini ne Dave ne de grubun dier yeleri
biliyorlard. Birka dakika bocaladlar ve sonra ben Dave'e
dnde sr olarak tuttuu zarf imgesine ilikin bir arm
olup olmadn rasgele bir tarzda sorarak onlar biraz ynlendirdim.
Riske girdiimi biliyordum. Dave'i zamansz aklamalara
zorlamam ya da gruba girmeden nce kiisel almamzda bana

vermi olduu bilgileri benim aklamam bir hata, belki de vahim

bir hata olurdu. Sorumun gvenlik snrlar iinde olduunu sanyordum:
somut olarak d malzemesine bal kalyordum ve
Dave uygun armlar bulamayarak kolaylkla iin iinden
syrlabilirdi.
Cesaretle, ama her zamanki gibi nazlanarak, belki de bu dn
sr olarak saklad birtakm mektuplar - --bir ilikiye-- ait
mektuplar - ima ettiini syledi. Merak kabaran dier yeler
ona sorular sormaya baladlar ve Dave sonunda Soraya ile gemiteki
ak maceras konusunda ve mektuplar iin uygun bir
dinlenme yeri bulma sorunu hakknda birka ey syledi. Macerann
otuz yl nce bitmi olduunu sylemedi. Benimle yapt
pazarlktan ve benim, her eyi grupla paylamay kabul etmesi
halinde mektuplar onun iin saklamay nermemden de sz etmedi.
Grup - tedaviye ilikin bir konu olmakla birlikte u anda beni
en ok byleyen konu olmayan - gizlilik konusuna odaklanmt.
yeler Dave'in gizlenmiliini merak ediyorlard; bazlar
onun mektuplar karsndan gizli tutma isteini anlayabiliyordu
ama hi kimse onun gizlilikte arya kamasn anlayamyordu.
rnein, Dave terapiye gittiini neden karsna sylemiyordu?
Terapiye gittiini bilmesi halinde karsnn kendini ok fazla tehdit
altnda hissedecei, nk Dave'in kendisinden yaknmak
iin oraya gittiini dnecei ve ayn zamanda her hafta grupta
konutuu eyler hakknda bann etini yiyerek hayatn zehir
edecei yolundaki clz mazeretini kimse yutmuyordu.
Eer gerekten karsnn huzurlu olmasyla ilgileniyorsa, diyorlard,
onun her hafta nereye gittiini bilmeyiinin ne denli daha
fazla rahatsz edici olduunu dnn. Her hafta gruba katlmak
iin evden karken karsna uydurduu sakat bahanelere
bakn (Dave emekliydi ve evin dnda srekli bir ii yoktu). Ve
her ay terapi faturasnn denmesini gizlemek iin evirdii dolaplara
bakn. Tm bu casus entrikalar ne iindi? Sigorta formlar
bile onun gizli posta kutusu numarasna gnderilmek zorundayd.
yeler Dave'in gruptaki ketumluundan da ikayetiydiler.
Onun kendilerine gvenmeye gnlsz olmasyla uzaklatrldklarn
hissediyorlard. Toplantda daha nce neden --bir ilikiye
ait mektuplar-- demek zorundayd ki?
Ona dorudan doruya meydan okuyorlard: --Haydi Dave
ortaya kp 'ak mektuplar' demek sana ne kadar daha pahalya
mal olurdu?-Grup yeleri, Tanr onlardan raz olsun, tam yapmalar gerekeni
yapyorlard. Dnn, Dave'in kendileriyle ilikisine en uygun
parasn - gizlilik temasn - semi, gzelce didikliyorlard.
Dave biraz kaygl grnse de canlandrc bir biimde ilgiliydi
bugn oyun oynamyordu.
Ama benim gzm doymuyordu. Bu d saf altnd ve ben kazp
karmak istiyordum onu. --Dn geri kalan blm hakknda
herhangi bir tahminde bulunacak olan var m?-- diye sordum.
--rnein, lm kokusu ve zarfn iinde 'lme, bozulmaya ya da
rmeye kar bakl olan' bir ey bulunmas hakknda?-Grup birka dakika sessiz kald, sonra Dave bana dnp, --Siz
ne dnyorsunuz, Doktor?-- diye sordu. --Dncenizi gerekten
duymak isterdim.--

Yakalandm hissettim. Dave'in kiisel seansmzda benimle

paylat baz eyleri aa vurmadan gerekten de yant veremezdim.
rnein, gruba Soraya'nn otuz yl nce lm olduunu,
kendisinin altm dokuz yanda olup kendini lme yakn
hissettiini, benden mektuplara bekilik etmemi istemi olduunu
anlatmamt. Ancak, bunlar aklarsam Dave kendini ihanete
uram hissedecek ve belki de terapiyi brakacakt. Bir tuzaa
doru mu yryordum? Mmkn olan tek kar yol drst olmakt.
--Dave, soruna yant vermek benim iin gerekten g,-- dedim.
--D hakkndaki dncelerimi, gruba girmeden nce benimle
paylatn bilgileri aa vurmadan anlatamam. Senin
mahremiyetine ok nem verdiini biliyorum ve gvenine ihanet
etmek istemiyorum. Bu durumda ne yapaym?-Kendimden honut, arkama yaslandm. Mkemmel bir teknik!
Tam rencilerime anlattm gibi. Bir amaza derseniz ya da
birbiriyle atan iki gl duygu arasnda kalrsanz, yapabileceiniz
en iyi ey amaz ya da her iki duyguyu hastanzla paylamaktr.
Dave, --Lanet olsun! Haydi buyurun,-- dedi. --Size grnz
iin para dyorum. Saklayacak hibir eyim yok. Size sylediim
her ey ak bir kitaptr. Mektuplar hakkndaki konumamzdan
sz etmemitim, nk sizi g durumda brakmak istemiyordum.
Benim sizden talebim de, sizin kar teklifiniz de biraz
lgncayd.-Dave'in iznini alm olarak, ikimizin arasndaki konumann
esraryla artk kafalar karm olan grup yelerine konunun arka
plann vermeye giritim: mektuplarn Dave iin tad byk
nem, Soraya'nn otuz yl nceki lm, Dave'in mektuplar
saklayacak yer konusundaki amaz, onlar benim saklamam yolundaki
talebi ve benim, mektuplar ancak gruba tm bu ilem
konusunda bilgi vermeyi kabul ettii takdirde saklayacam yolundaki
ve Dave'in imdiye dek reddetmi olduu teklifim. Dave'in
yan ya da konu d baka bilgileri aklamayarak onun
mahremiyetine saygl olmaya zen gsterdim.
Sonra de dndm. Dn, mektuplarn Dave iin neden
byle ykl olduu sorusuna yant getirdiini dnyordum.
Ve tabii benim mektuplarmn da neden benim iin ykl olduuna.
Ama kendi mektuplarmdan sz etmedim: cesaretimin snrlar
vardr. Elbette manta brndrme abalarm da yok deildir.
Hastalar benim terapim iin deil kendi terapileri iin burada
bulunuyorlar. Bir grupta zaman deerlidir - sekiz hasta ve
yalnzca doksan dakika - ve hastalar terapistin sorunlarn
dinlerlerse bu sre yerinde harcanm olmaz. Hastalar, terapistlerinin
kendi kiisel sorunlaryla kendilerinin yzleip onlar hallettiklerine
inanmak ihtiyacndadrlar.
Ama bunlar gerekten de bahaneden ibaretti. Asl sorun yreksizlikti.
Her zaman amaz bir biimde, ok fazla almaktansa
ok az alma ynnde hata yapmmdr; ama ne zaman kendimi
byk lde paylasam, hastalar her defasnda benim de onlar
gibi, insan olmann sorunlaryla cebellemek zorunda olduumu
renmekten yarar salamlardr.
Bu dn lm hakknda bir d olduunu syleyerek devam
ettim. --lm tm evremi sarm. lmn kokusunu duyabiliyorum,--

diye balyordu. Ana imge zarft, iinde lme ve rmeye

kar bakl olan bir ey bulunan bir zarf. Bundan daha
ak ne olabilirdi? Ak mektuplar bir tlsm, bir lm-yadsma
aracyd. Yalanmay defediyor ve Dave'in tutkusunu zaman iinde
donduruyordu. Gerekten sevilmek, anmsanmak, bir bakasyla
sonsuza dek birlemek lmsz olmakt ve varoluun canevindeki
yalnzlktan korunmakt.
Dn devamnda Dave zarfn kesilip alm ve bo olduunu
grmt. Neden kesilip alm ve bo? Belki de bakalaryla
paylarsa mektuplarn gcn yitireceini hissediyordu. Mektuplarn
yalanmay ve lm defetme yeteneinde aka ve kiisel
biimde mantksz bir ey vard - aklcln souk aydnlnda
incelendii zaman uup giden bir kara by.
Bir grup yesi, --Ya taban alm o pis, eski ayakkab?-- diye
sordu.
Bilmiyordum, ama ben daha herhangi bir yant veremeden
baka bir ye, --lm simgeliyor bu,-- dedi. --Ayakkab, tabann,
yani ruhunu yitiriyor.-Elbette - sole deil soul!-- (ngilizcede sole (taban) ve soul
(ruh) kelimeleri ayn ekilde okunur. Bilinaltnn bu tr kelime
oyunlar d simgelerine yansyarak ilgin yorumlara yol aabilir.
(. N.) Bu ok gzel! Neden bunu daha nce
dnmemitim? lk yary kavramtm: Pis, eski ayakkabnn
Dave'i simgelediini biliyordum. Birka durumda (rnein, kendinden
krk ya gen bir kadn yeye telefon numarasn sorduunda,
grubun Dave'e neredeyse, --pis ihtiyar,-- diyeceini dnmtm.
Dave iin acyla irkilmi ve bu sfatn yksek sesle
telaffuz edilmeyiine memnun olmutum. Ama gruptaki tartmada
Dave bunu hemen stne alnd.
--Tanrm! Ruhu kendisini terk etmek zere olan pis bir ihtiyar.
Bu pekala benim ite!-- Kendi buluuna ks ks gld. Kelimelere
tutkun biri olarak (birka dil biliyordu), soul ve sole kelimelerinin
yer deitirmesine hayran kalmt.
akac tavrna karn Dave'in kendisine ok ac veren eyleri
ele ald akt. yelerden biri ondan kendini pis bir ihtiyar gibi
hissediini onlarla biraz daha paylamasn istedi. Bir dieri mektuplarn
varln gruba aklamann ona neler hissettirdiini sordu.
Bir bakas ona herkesin yalanma ve kme olaslyla kar
karya olduunu anmsatarak onu bu duygu kmesine ilikin
daha ok ey paylamas iin sktrd.
Ama Dave konuyu kapatmt. O gn yapaca tm almay
yapmt. --Bugn paramn karln aldm. Btn bunlar hazmetmek
iin biraz zamana ihtiyacm var. Zaten toplantnn yzde
yetmi beini alm bulunuyorum ve bugn dierlerinin de biraz
zaman istediini biliyorum.-Gnlszce, Dave'i braktk ve gruptaki dier konulara dndk.
O zaman bunun nihai bir veda olacan bilmiyorduk. Dave
bir daha hibir grup toplantsna gelmedi. (Sonuta benimle ya
da bir bakasyla kiisel terapiye dnme istei de gstermedi.)
Hi kimse benden fazla olmamak zere herkes kendini epey
sorgulad. Dave'i uzaklatracak ne yapmtk? Onu ok fazla m

soyup akta brakmtk? Budala bir yal adam akllandrmak

iin ok mu acele etmitik? Ona ihanet mi etmitim? Bir tuzaa
m dmtm? Mektuplardan sz etmemek ve d kendi haline
brakmak daha m iyi olacakt? (D yorumlama almas
baarlyd ama hasta ld.)
Belki ayrlmasnn nne geebilirdik, ama bundan kukuluyum.
Dave'in kurnazlnn, kanma ve yadsmasnn er ge ayn
sonuca yol aacandan artk emindim. Gruptan ayrlma olaslndan
batan beri iddetle kukulanyordum. (Ne var ki, peygamberliimin
terapistliimden iyi olmasi bana pek az teselli vermiti.)
Her eyden ok, znt duyuyordum. Dave iin, onun yalnzl,
bir yanlsamaya tutunuu, cesaret eksiklii, yaamn plak,
hain gerekleriyle yzleme konusundaki isteksizlii iin znt
duyuyordum.
Ve sonra kendi mektuplarm hakknda hayale daldm. Eer
(--eer--ime glmsedim) lseydim ve onlar bulunsayd ne olurdu?
Belki onlar saklamalar iin Mort'a, Jay'e ya da Pete'e vermeliyim.
Neden onlar yakp kendimi tm bu skntlardan kurtarmyorum?
Neden imdi olmasn? Hemen imdi! Ama bunu dnmek
ac veriyor. Gsme bir bak saplanr gibi. Ama neden?
Sararan eski mektuplar iin bu kadar ac neden? Bunun zerinde
almam gerekecek - bir gn.
:::::::::::::::::
ki Tebessm
Baz hastalar kolaydr. Ofisime deimeye hazr durumda gelirler
ve terapi kendi kendine yrr. Bazen benim harcamam gereken
aba o kadar az olur ki, srf bu srete gerekli bir kii olduuma
kendimi ve hastay, inandrmak iin bir soru sorarak ya da bir yorum
ne srerek i yaratrm.
Marie kolay hastalardan deildi. Onunla birlikte geen her seans
byk bir aba gerektiriyordu. yl nce beni grmeye ilk
geldiinde, kocas leli drt yl olmutu ama Marie kederinin
iinde donup kalm durumdayd. Yz ifadesi, d gc, bedeni,
cinsellii - yaamnn tm ak - donmutu. Terapide uzun bir
sre cansz kalmt ve ben iki kiinin iini birden yapmak zorunda
kalmtm. imdi bile, depresyondan kurtulmasndan uzun
sre sonra, hala almamzda bir katlk, ilikimizde hibir zaman
deitiremediim bir soukluk ve uzaklk vard.
Bugn bir terapi tatiliydi. Bir uzman danman, Marie ile mlakat
yapacakt ve ben hem onunla bir saati paylama hem de
--izinli-- olma lksnn keyfini yaayacaktm. Haftalardr onu bir
hipnoterapistle konsltasyon konusunda sktryordum. Marie
hemen her yeni deneyime direnmesine ve hipnozdan zellikle
korkmasna karn sonunda, benim btn seans boyunca hazr
bulunmam kouluyla, buna raz olmutu. Bana gre hava hotu;
hatta arkama yaslanp ii arkadam ve meslektam olan Mike
C.'ye brakma fikri houma da gidiyordu.
Ayrca, gzlemci konumunda olmak bana Marie'yi tekrar deerlendirmek
iin bulunmaz bir frsat verecekti. nk yl
iinde benim ona ilikin grmn sabitleip daralm olmas
mmknd. Belki Marie nemli lde deimiti ve ben bunun

farkna varmamtm. Belki de bakalar onu benden ok farkl

bir biimde deerlendirecekti. Onu bir kez daha yeni bir gzle
grmeye almamn zaman gelmiti.
Marie spanyol asllyd ve on sekiz yl nce Meksiko'dan g
etmiti. Meksiko'da niversitede renciyken tanm olduu
kocas cerraht ve bir akam acil bir ar zerine hzla hastaneye
giderken araba kazasnda lmt. Olaanst gzel bir kadn
olan Marie, uzun boylu, heykel gibi vakarlyd; keskin hatl arpc
bir burnu ve bann arkasnda burulup dmlenmi uzun siyah
salar vard. Ka yalarndayd? Yirmi be tahmin edilebilirdi;
belki, makyajszken, otuz. Krk yanda olduunu dnmek
imkanszd.
Marie'nin rktc bir havas vard; gzellii ve azameti ou
insann cesaretini kryordu. Bense ona doru iddetle ekildiimi
hissediyordum. Beni duygulandryordu, onu rahatlatmak
istiyordum, ona sarlmay ve bedeninin kollarmn arasnda zlmesini
hissetmeyi hayal ediyordum. Duyduum ekimin gc
hakknda sk sk dnyordum. Marie, bana salarn onun
gibi yapan ve ilk genliimin cinsel fantezilerinde nemli bir rol
oynayan gzel bir teyzeyi anmsatyordu. Belki mesele buydu.
Belki de yalnzca bu grkemli kadnn tek srda ve koruyucusu
olmamn gururumu okamasyd.
Depresyonunu iyi gizliyordu. Yaamnn bittiin hissettiini;
umutsuzca yalnz olduunu; her gece aladn; kocasnn lmnden
sonraki yedi yl iinde bir erkekle deil bir ilikisi, kiisel
bir sohbeti bile olmadn hi kimse tahmin edemezdi.
Kaybn izleyen ilk drt yl boyunca Marie kendini erkeklerce
kesinlikle eriilmez bir konumda tutmutu. Son iki yl iinde, depresyonu
hafifledike, tek kurtuluunun yeni bir romantik iliki olduu
sonucuna varmt, ama ylesine marur ve rktcyd ki
erkekler onu yaklalmaz bir kadn olarak gryorlard. Birka ay
sreyle, yaamn, gerek yaamn, insan ancak bir erkek tarafndan
seviliyorsa yaanabilecei yolundaki inancna kar kmaya
kalkmtm. Onun ufuklarn geniletmesine, yeni meraklar gelitirmesine,
kadnlarla ilikilere deer vermesine yardmc olmaya
almtm. Ama inanc ok kklyd. Sonunda bunun rtlemeyeceine
karar vererek dikkatimi onun erkeklerle tanp
onlar cezbetmeyi renmesine yardmc olmaya evirmitim.
Ama tm almamz drt hafta nce, Marie'nin San Francisco'da
bir tramvaydan dp enesini krmas, yz kemiklerinde
ve dilerde hasarn yan sra yznde ve boynunda derin yaralar
olumasyla sonulanan bir kazayla kesintiye uramt. Marie
bir hafta hastanede yattktan sonra dilerinin onarm iin bir ene
cerrahyla tedaviye balamt. Marie'nin acya, zellikle dilerden
kaynaklanan acya direnci dkt ve ene cerrahna yapt
sk ziyaretler ona dehet veriyordu. Ayrca, yz sinirlerinden
biri hasar grmt ve yznn bir yannda iddetli, amansz arlar
oluyordu. lalar etkisiz kalmt ve ben hipnotik konsltasyonu
bu ary hafifletmek iin nermitim.
Olaan koullarda Marie g bir hasta olabilirdi, ama hele kazadan
sonra alacak kadar direngen ve ineleyici olmutu.
--Hipnoz aptal ya da zayf iradeli insanlarda sonu verir. Onu
bu nedenle mi benim iin neriyorsunuz?--

--Marie, hipnozun irade veya zekayla hi ilgisi olmadna seni

nasl ikna edebilirim? Hipnotize olma yetenei yalnzca insann
doutan gelme bir niteliidir. Ne riski var bunun? Arnn dayanlmaz
olduunu sylyorsun - bir saatlik bir konsltasyonun
seni biraz rahatlatmas kuvvetle muhtemel.---Size basit grnebilir ama ben aptal yerine konulmak istemiyorum.
Hipnotizmay televizyonda grdm - kurbanlar geri zekallara
benziyor. Kuru bir sahnedeyken yzdklerini, ya da sandalyede
otururken sandalda krek ektiklerini sanyorlar. Bir kadnn
dili dar uramt ve onu ieri sokamyordu.---Bu tr bir eyin bama geleceini dnseydim, ben de senin
kadar kayglanrdm. Ama televizyon hipnozuyla tbbi hipnoz
arasnda dnyalar kadar fark vardr. Sana ne bekleyebileceini
tam olarak anlattm. Esas olan u ki hi kimse seni denetim altna
almayacak. Tersine sen kendini, arn denetim altna alabilecein
bir zihinsel duruma sokmay reneceksin. yle grnyor
ki hala bana ve dier doktorlara gvenmekte glk ekiyorsun.---Doktorlar gvenilir olsalard, sinir cerrahn zamannda armay
akl ederlerdi ve kocam hala hayatta olurdu!---Bugn burada ok ey olup bitiyor, yle ok konu var ki arlarn, hipnoza ilikin kayglarn (ve hatal grlerin), ve ben
de dahil olmak zere doktorlara olan fken ve gvensizliin hangisine ncelik vereceimi bilemiyorum. Sen de byle mi hissediyorsun?
Sence bugn nereden balayalm?---Doktor ben deil sizsiniz.-Ve terapi bu ekilde srp gitmiti. Marie krlgan, fkesi burnunda,
bana aka itiraf edilmi minnetine karn ou kez alayc
ya da kkrtcyd. Dikkatini hibir konuda toplayamyor, hemen
baka yaknmalara geiyordu. Ara sra kendini toparlyor ve irretlik
ettii iin zr diliyordu, ama her defasnda birka dakika
sonra bir kez daha o fkesi burnunda ve kendine acyan Marie
oluveriyordu. Biliyordum ki, zellikle bu kriz dneminde yapabileceim
en nemli ey ilikimizi korumak ve onun beni uzaklatrmasna
izin vermemekti. u ana dek sebat etmitim ama sabrm
snrsz deildi ve yk Mike ile paylamak beni rahatlatmt.
Ayn zamanda bir meslektatan destek de istiyordum. Konsltasyona
ilikin gizli gdm de buydu. Marie'yle neler ektiime
bir bakasnn da tank olmasn, birinin bana, --etin bir kadn:
Onunla baya iyi bir i yapmsn,-- demesini istiyordum. Bu
muhta tarafm Marie'nin karlar dorultusunda hareket etmiyordu.
Mike'n kolay ve przsz bir konsltasyon geirmesini
istemiyordum: Onun da benim gibi uramasn istiyordum.
Evet, itiraf ediyorum, bir tarafm Mike'a glk karmas iin
Marie'ye destek veriyordu: --Haydi Marie, yap yapacan!-Oysa seansn iyi gitmesi beni artacakt. Marie iyi bir hipnotik
denekti ve Mike onu ustalkla ikna edip kendini trans haline
geirmeyi retti. Sonra anestetik bir teknik kullanarak Marie'nin
arsna odakland. Onun kendisini diinin koltuunda oturmu
novokain inesi olurken hayal etmesini nerdi.
--enenin ve yanann gitgide uyutuunu dn. imdi enen

gerekten hissiz. Ona elinle dokun ve ne kadar hissiz olduunu

gr. Elini bir hissizlik deposu olarak dn. Hissiz yanana
dokunduunda o da hissizleiyor ve bu hissizlii bedeninin herhangi
bir yerine aktarabiliyor.-Bu noktadan hareketle Marie'nin uyuukluunu yznn ve
boynunun tm arl blgelerine aktarmas kolay bir adm oldu.
Mkemmel. Yzndeki rahatlama ifadesini grebiliyordum.
Ardndan Mike onunla ar hakknda konutu. nce arnn
ilevini anlatt: onun, enesini ne kadar hareket ettirebilecei ve
ne kadar kuvvetle ineyebilecei konusunda bir uyarma grevi
yaptn syledi. Bu, tahri olmu zedelenmi sinirlerden kaynaklanan
ve hibir yarar olmayan arnn kart olan gerekli, ilevsel
aryd.
Mike'n nerisine gre Marie'nin ilk adm arlar hakknda
daha ok ey renmekti: ilevsel ve gereksiz ary birbirinden
ayrt etmekti. Bunu yapmann en iyi yolu doru sorular sormaya
balamak ve arsn ene cerrahyla derinlemesine konumakt.
nk yznde ve aznda olup bitenleri en iyi bilen oydu.
Mike'n szleri harikulade berrakt ve profesyonellikle babacanln
en dozunda karmyla dile getiriliyordu. Marie ve Mike'n baklar
bir an iin birbirine kenetlendi. Sonra Marie glmsedi
ve ban sallad. Mike onun mesaj alm ve kaydetmi olduunu
anlad.
Sonra, besbelli Marie'nin yantndan honut, son grevine
dnd. Marie ok sigara iiyordu ve Mike ile konsltasyonu kabul
etme gdlerinden biri de sigaray brakma yolunda onun
yardmn salamakt. Bu alanda uzman olan Mike, iyi hazrlanm
parlak bir sunula balad. ana noktay vurguluyordu:
Marie'nin yaamak istemesi, yaamak iin bedenine ihtiya duymas
ve sigarann bedeni iin bir zehir olmas.
Mike bunu bir rnekle aklad: --Kpeinizi dnn, ya da
u anda bir kpeiniz yoksa ok sevilen bir kpek hayal edin.
imdi de 'zehir' diye etiketlenmi kpek mamas kutular dnn.
Kpeinize zehirli kpek mamas yedirmezdiniz, deil mi?-Bir kez daha Marie ile Mike'n baklar kenetlendi ve bir kez
daha Marie glmseyip ban sallad. Mike hastasnn durumu
kavradn bildii halde yine de fikrini srarla onun kafasna
sokmaya alyordu: --O halde neden bedeninize, kpeinize
davranacanz kadar iyi davranmayasnz?-Mike, kalan srede kendi kendini hipnotize etme konusundaki
derslerini pekitirdi ve Marie'ye, sigara isteine otohipnozla ve
yaamak iin bedenine ihtiya duyduu ve onu zehirliyor olduu
gereine ilikin artan bir bilinle yant vermeyi retti.
Mkemmel bir konsltasyon olmutu. Mike fevkalade bir i
yapmt: Marie'yle iyi bir iliki kurmu ve tm konsltasyon
hedeflerine etkin bir biimde ulamt. Marie, ondan ve birlikte
yaptklar almadan besbelli honut olarak ofisten ayrld.
Sonradan, mzn paylat saat hakknda dnceye daldm.
Konsltasyon beni mesleki bakmdan tatmin etmekle birlikte
aradm kiisel destek ve takdiri bulamamtm. Elbette Mike'n

kendisinden aslnda ne istediim konusunda hibir fikri yoktu.

Benden ok daha gen bir meslektama hi de olgunca olmayan
gereksinimlerimi kolay kolay itiraf edemezdim. Ayrca, Mike Marie'nin
ne kadar etin bir hasta olduunu ve benim onunla insan
gcn ne denli aan bir i yapm olduumu tahmin edemezdi
- Marie onunlayken, belki de srf aksilik olsun diye, rnek bir
hastay oynamt.
Tabii bu dnceler Mike ve Marie'den gizli kald. Sonra onlarn
ikisini dndm - konsltasyon hakknda gizli dnce
ve grlerini, gereklememi dileklerini. Bundan bir yl sonra
Mike, Marie ve ben, birlikte geirdiimiz sreyle ilgili olarak
anmsadklarmz yazsaydk, acaba ne lde uyuurduk? Sanrm
her birimiz, geirdiimiz saati bir dierinin anlatmndan tanmakta
glk ekerdik. Ama neden bir yl? Diyelim ki bunu
bir hafta sonra yazdk? Ya da hemen bu anda? Bu saatin gerek,
kesin ve eksiksiz tarihesini tekrar yakalayp kaydedebilir miydik?
Hafife alnacak bir soru deildir bu. Terapistler, hastalarn ok
eskiden olup bitmi olaylar hakknda vermeyi setikleri bilgileri
temel alarak, bir yaam yeniden kurabileceklerine inanma
alkanlndadrlar: ilk gelime yllarnn can alc olaylarn, anne
ve babayla ilikilerin, anne ve baba arasndaki, kardeler arasndaki
ilikilerin gerek niteliini, aile sistemini, yaamn ilk dnemlerindeki
korku ve zedelenmelere elik eden i yaantlar,
ocukluk ve ilkgenlik arkadalklarnn dokusunu kefedebileceklerine
inanrlar.
Oysa tek bir saatin bile gereklii yakalanamyorsa, terapistler,
tarihiler ve biyografi yazarlar bir yaam herhangi bir kesinlik
derecesine ulaarak yeniden kurabilirler mi? Yllar nce,
bir hastamn ve benim, terapi seanslarmzdan her birine ilikin
kendi grlerimizi yazdmz bir deney yrtmtm. Daha
sonra notlarmz karlatrdmzda, zaman zaman ayn saati
anlattmza inanmak g olmutu. Neyin yararl olduu konusundaki
grlerimiz bile farklyd. Ya benim k yorumlarm?
Onlar hi duymamt bile! Onlarn yerine, sylemi olduum
rasgele, kiisel, destekleyici szleri anmsyor ve onlara deer
veriyordu. (Bu farkl grler daha sonra bir kitap haline getirilip
yaymlanmtr: Every Day Gets a Little Closer: A Twice Told Therapy
(New York: Basic Books, 1974).
Byle zamanlarda insan bir gereklik hakemine ya da seansn
bir tr resmi, kesin imgeli enstantanesine zlem duyuyor. Gerein
bir yanlsama, en iyi olaslkla katlmclarn oybirliine dayanarak
algnn demokratikletirilmesi olduunun farkna varmak
ne kadar tedirgin edici!
Eer o saati ben zetleyecek olsaydm, zetimi zellikle --gerek-iki --an--n evresinde kurardm: Marie ve Mike'n baklarnn
kenetlendii ve Marie'nin glmseyip ban sallad iki an.
lk tebessm Mike'n Marie'ye arlarn ene cerrahyla ayrntl
olarak konumasn salk vermesini izlemiti; ikincisi ise Mike'n,
Marie'nin kpeine zehirli mama vermeyecei hususunu kukuya
yer brakmaz biimde vurgulayn izlemiti.
Daha sonra Mike ile o seans hakknda uzun bir konumamz
oldu. Mike mesleki adan bunu baarl bir konsltasyon olarak
gryordu. Marie iyi bir hipnotik denekti ve Mike konsltasyon
hedeflerinin tmne ulamt. Ayrca bu, iki hastay hastaneye

yatrd ve blm bakanyla att kt bir haftann ardndan

iyi bir kiisel deneyim olmutu. Onun iinin ehli oiarak etkin bir
tarzda almasn benim izlemi olmam da onu tatmin etmiti.
Benden genti ve almalarma her zaman sayg duymutu. Hakknda
olumlu dnmem onun iin ok ey ifade ediyordu. Benim
ondan istemi olduumu onun benden alm olmas kaderin
bir cilvesi gibiydi.
Ona o iki tebessm sordum. Onlar iyi anmsyor, etki ve
balant anlam tadklarna inanyordu. Konumasnn gl
noktalarnda beliren tebessmler, Marie'nin onun mesajn anlad
ve etkilendii anlamn tayordu.
Oysa Marie'yle olan uzun ilikimin sonucunda, ben bu tebessmleri
ok farkl yorumlamtm. Mike'n, Marie'ye ene cerrah
Dr. Z.'den daha ok bilgi istemesini nerdii zaman beliren ilk tebessm
ele alalm. Marie'nin bu doktorla ilikisinin ardnda yle
bir yk vard ki!
Marie onunla yirmi yl nce, Meksiko'da niversitede ayn snfta
okurken tanmt. O zamanlar Dr. Z. yorulmak bilmeden
ona kur yapmaya alm ama ilgisine karlk grememiti. Marie,
kocasnn geirdii araba kazasna kadar, onunla temasn
kaybetmiti. Dr. Z. de ABD'ye gelmiti ve Marie'nin kocasnn
kazadan sonra getirildii hastanede alyordu. Kocasnn, banda
lmcl bir yarayla komada kald iki hafta boyunca, Marie
iin bir destek ve tbbi bilgi kayna olmutu.
Marie'nin kocasnn lmnden hemen sonra Dr. Z., karsna
ve be ocuuna karn, Marie'ye yeniden kur yapmaya girimi
ve ona cinsel yaklamlarda bulunmaya balamt. Marie onu fkeyle
reddetmiti ama Dr. Z. ylmyordu. Telefonda, kilisede ve
hatta mahkemede (Marie, kocasnn lmndeki ihmali nedeniyle
hastaneyi dava etmiti), gz krpyor ve ehvetle bakyordu.
Marie onun bu davranlarn iren buluyor ve reddedileri giderek
sertleiyordu. Dr. Z., ancak Marie ona kendisinden tiksindiini,
dnyada bir gnl macerasna girecei son erkek olduunu
ve eer onu taciz etmeyi srdrrse durumu karsna - ki korkulacak
bir kadnd - bildireceini syleyince srarndan vazgemiti.
Marie tramvaydan dtnde ban arpm ve bir saat kadar
baygn kalmt. Olaanst iddetli bir aryla uyandnda
kendini umutsuzca yalnz hissetmiti: hi yakn arkada yoktu
ve iki kz da Avrupa'da tatildeydi. Acil servis hemiresi ona doktorunun
adn sorduunda, --Dr. Z.'yi arayn,-- diye inlemiti. Dr.
Z.'nin blgedeki en yetenekli ve deneyimli ene cerrah olduu
konusunda herkes hemfikirdi ve Marie ansn mehul bir cerrahla
deneyemeyecek kadar tehlikeli bir durumda olduunu hissediyordu.
Dr. Z. balangtaki nemli cerrahi mdahalelerde (grne
gre mkemmel bir i yapmt) duygularna hakim olmu, ama
ameliyat sonras dnemde hepsi boanvermiti. Alayc, otoriter,
ve sanrm sadiste davranyordu. Marie'nin isterike ar tepki
verdiine kendini inandrmt ve yeterli ar kesici ya da yattrc
ila yazmay reddediyordu. Laf arasnda tehlikeli komplikasyonlardan
ya da yzde kalabilecek arpklklardan sz ederek
Marie'yi korkutuyor ve bu denli yaknmay srdrmesi halinde
tedaviyi brakmakla tehdit ediyordu. Onunla ar kesici ihtiyac
hakknda konutuumda kavgac bir tavr taknm ve bana cerrahi
arlar konusunda kendisinin benden ok daha fazla bilgi sahibi

olduunu hatrlatmt. Belki de konuma tedavilerinden

usanm olup uzmanlk deitokuunda bulunmak istediimi
ima etmiti. Bu durumda Marie'ye gizlice msekkin yazmaktan
baka arem kalmamt.
Marie, arlarndan ve Dr. Z.'den (imdi bile, az ve yz ardan
zonklarken, cinsel tekliflerini kabul etmesi halinde onun
kendisini daha iyi tedavi edeceine inanyordu) yaknrken onu
uzun saatler boyunca dinlemitim. Dr. Z.'nin muayenehanesindeki
seanslar onur krcyd: asistan ne zaman odadan ksa Dr. Z.
cinsel imalarda bulunuyor ve elleri sk sk Marie'nin gslerine
srtnp geiyordu.
Marie'ye Dr. Z. ile durumunda yardmc olmann yolunu bulamaynca,
ona doktorunu deitirmesi iin iddetle srarda bulunmutum.
En azndan bir baka ene cerrahna danmasn srarla
sylemi ve ona mkemmel uzmanlarn adlarn vermitim.
Marie olup bitenlerden nefret ediyordu, Dr. Z.'den nefret ediyordu,
ama her nerim bir --ama-- ya da --evet ama--yla karlayordu.
O hatr saylr ustalkta bir --evet ama'c-- idi (meslekte ayn
zamanda --yardm kabul etmeyen yaknmac-- olarak bilinir). Balca
--amalar--, ie Dr. Z. balam olduundan, aznda olup bitenleri
gerekte onun - ve bir tek onun - bilmesiydi. Marie kalc
bir yz ya da az deformasyonundan ok korkuyordu. (D grnne
her zaman ok nem vermiti, hele imdi, bekarlar
dnyasna girerken daha da fazla nem veriyordu.) Hibir ey
- fke, gurur, ya da gslerine dmanca srtnler - ilevsel ve
kozmetik iyilemesinden daha nemli olamyordu.
Bunun yan sra gz nne alnacak nemli bir durum daha
vard. Tramvay tam Marie inerken anszn sarslarak onun dmesine
neden olduu iin Marie belediye aleyhine bir dava amt.
Yaralanmasnn sonucunda iini kaybetmiti ve mali durumu
kritikti. Olduka byk bir tazminat almay umuyor, bu bakmdan da
urad zararn ve ektii aclarn boyutlarna ilikin
gl tankl davann kazanlmas iin ok gerekli olan Dr. Z.'yi
kendi aleyhine evirmekten korkuyordu.
Ve bylece Marie ile Dr. Z., hakaretle reddedilmi bir cerrah,
bir milyon dolarlk bir dava, krlm bir ene, birka krk di ve
srtnlen gslerden oluan admlaryla karmak bir dansta
kenetlenip kalmlard. te Mike - tabii bunlarn hibirini
bilmeden - Marie'nin arlarn anlayabilmesi iin doktorundan yardm
istemesine ilikin masum ve mantkl nerisini bu olaanst
arapsann ortasna brakvermiti. Ve o zaman, Marie glmsemiti.
Marie'nin ikinci kez glmsemesi Mike'n ayn saflkla sorduu,
--Kpeinize zehirli mama yedirir miydiniz?-- sorusunun yantyd.
O tebessmn ardnda da bir yk vard. Dokuz yl nce Marie
ve kocas Charles, Elmer adn verdikleri hantal, ksa bacakl
bir Alman kpei edinmilerdi. Elmer aslnda Charles'n kpeiydi
ve Marie kpeklerden pek holanmyordu, ama bu kpei
giderek sevmi ve Elmer yllarca onun yatanda uyumutu.
Elmer yalanp huysuz ve artritli bir kpek olmu ve Charles'n
lmnden sonra Marie'den o kadar ok ilgi istemiti ki bir
bakma ona iyilik yapm saylabilirdi - zorunlu meguliyetler
ou kez byk kayplara urayanlarn dostu olup yas dneminin
ilk safhalarnda ilgiyi baka taraflara ekmek gibi hayrl bir
i yaparlar. (Bizim kltrmzde bu meguliyeti cenaze hazrlklar

ile sigorta ve veraset konularnn halli iin gerekli yazmalar

salayabilir.)
Yaklak bir yllk psikoterapiden sonra Marie depresyondan
km ve dikkatini yaamn yeniden kurmaya yneltmiti. Mutlulua
yalnzca eleme yoluyla ulaabileceine inanyordu. Bunun
dnda her ey bir balangt; baka trden arkadalklar,
tm dier deneyimler, Marie yaamna bir erkekle yeniden balayana
dek yerinde saymann yollaryd yalnzca.
Ancak, Elmer Marie'yle yeni yaam arasnda esasl bir engel
olarak ykseliyordu. Marie bir erkek bulmaya kararlyd; oysa
grne gre Elmer evde erkek olarak kendisinin yeterli olduunu
dnyordu. Yabanclara, zellikle erkeklere hrlyor ve
onlar sryordu: drarn huysuzca tutmaz olmutu: dardayken
iemeye yanamyor, eve girinceye kadar bekleyip oturma
odasnn halsn srlsklam ediyordu. Hibir eitim ya da ceza
sonu vermiyordu. Eer Marie onu darda brakrsa yle ard
arkas kesilmez bir ekilde uluyordu ki birka kap tedeki komular
bile telefon edip bir eyler yapmas iin rica ya da talepte
bulunuyorlard. Eer Marie onu herhangi bir biimde cezalandrrsa,
Elmer dier odalardaki hallar da sulayarak alyordu.
Elmer'n kokusu btn eve sinmiti. Bu koku misafirlerin burnuna
daha n kapda arpyor ve ne hava, ne ampuan, ne de deodorant
veya parfm Marie'nin evini temizleyebiliyordu. Evine
konuk armaya utand iin Marie balangta davetlere restoranlarda
arlama yoluyla karlk vermeye almt. Ve giderek
gerek bir sosyal yaamdan umudunu kesmiti.
Ben zaten kpeklere dkn deilimdir ama bu kpek hemcinslerinin
oundan da beter grnyordu. Elmer'la bir kez
Marie onu ofisime getirdiinde karlamtm - seans boyunca
hrlayp grltl bir biimde reme organlarn yalayan grgsz
bir yaratkt. Belki de Elmer'n gitmesi gerektiine orada ve o
anda karar vermitim. Onun Marie'nin yaamn mahvetmesine
izin veremezdim. Benimkini de.
Ama almas g engeller vard. Sorun Marie'nin kararl olamay
deildi. Daha nce apartman kokutup havasn bozan
baka biri daha olmutu, Marie'ye kalrsa kokmu balkla beslenen
bir kiracyd bu. O durumda Marie atik davranmt. Benim
dorudan yzleme tavsiyeme uymu ve kirac yemek piirme
alkanlklarn deitirmeye yanamaynca da hemen hi duraksamadan
evden kmasn istemiti.
Ne var ki, Marie kendini Elmer'la kapana kslm gibi hissediyordu.
Elmer Charles'n kpeiydi ve Charles'n bir paras hala
onda yayordu. Marie'yle ben bkp usanmadan seenekleri tartyorduk.
Veterinerin geni kapsaml ve pahal idrar karma tehis
almasnn pek yarar olmamt. Bir evcil hayvan psikolou
ve eiticisine yaplan ziyaretler de sonu vermemiti. Marie yava
yava ve kederle (tabii benim su ortaklmla), Elmer'dan
ayrlmas gerektiini anlamt. Btn arkadalarn arayp Elmer'
isteyip istemediklerini sormutu ama kimse bu kpei kabul
edecek kadar aptal deildi. Marie gazeteye bir ilan vermi fakat
bedava kpek mamas rveti bile olas bir mteri yaratmay
baaramamt.
Kanlmaz karar yaklayordu. Marie'nin kzlar, arkadalar,

veteriner, tm Elmer'n uyutulmas iin onu sktryordu. Ve

tabii, perde arkasnda, ben de kurnazca onu bu karara sevk ediyordum.
Marie sonunda raz olmutu. lm iaretini vermi ve
kasvetli bir sabah vakti Elmer' son ziyareti iin veterinere gtrmt.
Ayn zamanda bir baka cephede de bir sorun ortaya kmt.
Marie'nin Meksika'da yaayan babas o kadar dknlemiti ki
Marie onu gelip kendisiyle birlikte oturmas iin davet etmeyi
dnyordu. Bu bana Marie asndan kt bir zm olarak
grnyordu nk Marie'nin babasn sevmemesi ve ondan
korkmas nedeniyle yllardr onunla pek az iletiimi olmutu.
Hatta on sekiz yl nce Amerika'ya g etme kararnda babasnn
despotluundan kurtulma istei nemli bir rol oynamt. Onu
kendisiyle birlikte yaamaya davet etme fikri, ilgi ve sevgiden
ok sululuk duygusunun uyarmasyla ortaya kmt. Buna Marie'nin
dikkatini ekerken ayn zamanda seksen yanda, ngilizce
bilmeyen bir adam kendi kltrnden ekip almann tavsiye
edilebilirliini de sorgulamtm. Marie sonunda fikrimi kabul etmi
ve babasnn bakmn Meksika'da bir huzurevinde salama
yoluna gitmiti.
Ya Marie'nin psikiyatri hakkndaki gr? Arkadalaryla sk
sk akalard, --Bir psikiyatra git. Harikadrlar. nce kiracn evden
kartman sylerler. Sonra baban bir huzurevine koydururlar.
Sonunda da sana kpeini ldrtrler!-Ve Mike ona doru eilip nazike, --Kpeinize zehirli kpek
mamas yedirmezdiniz, deil mi?-- diye sorduunda, Marie glmsemiti.
Bu durumda, benim amdan Marie'nin iki tebessm Mike
ile fikir birlii anlarn belirtmiyordu, tersine, bunlar --Bir
bilseydiniz ...-- diyen mstehzi tebessmlerdi. Mike ona ene cerrahyla
konumasn sylediinde bence Marie, --Dr. Z.'yle uzun uzun
konumak ha!-- diye dnyor olmalyd. --Lafa bakn! Tabii konuacam!
yiletiim ve davam sonuland zaman karsyla
ve tandm herkesle konuacam. O alak herifi yle bir tefe
koyup alacam ki kulaklarnn nlamas hi dinmeyecek.-Ve kukusuz zehirli kpek mamas hakkndaki tebessmde de
ayn istihza vard. Marie, --Ah, elbette ona zehirli kpek mamas
vermezdim,-- diye dnyor olmalyd, --yani biraz kocayp keyfimi
bozmad srece. O zaman icabna bakverirdim - derhal!-Bir sonraki kiisel seansmzda konsltasyon hakknda konuurken,
Marie'ye o iki tebessm sordum. Her ikisini de gayet iyi
anmsyordu. --Dr. C. bana arlarm hakknda Dr. Z. ile uzun
uzadya konumam nerince birdenbire ok utandm. Sizin ona
Dr. Z. ve benim hakkmda her eyi anlatm olup olmadnz
merak etmeye baladm. Dr. C.'den ok holanmtm. ok ekici
biri, hayatmda olmasn istediim trden bir erkek.---Ya tebessmn, Marie?---Eh, belli ki mahcup olmutum. Dr. C. benim ahlaksz bir kadn
olduumu mu dnecekti? Eer bu konuda gerekten dnecek
olursam (ki dnmyorum), sanrm her ey bir deitokua
indirgenebilir - ben Dr. Z.'nin davamdaki yardmna karlk
nabzna gre erbet verip o ufak tefek iren dokunularna
izin veriyorum.--

--O halde tebessmn diyordu ki ...?---Tebessmm diyordu ki - Neden tebessmmle bu kadar ilgileniyorsunuz?---Devam et.---Sanrm tebessmm -diyordu ki, --Ltfen, Dr. C., baka bir
konuya gein. Bana Dr. Z. hakknda daha fazla soru sormayn.
Umarm aramzda olanlar bilmiyorsunuzdur.-Ya ikinci tebessm? kinci tebessm hi de benim dndm
gibi kpeinin bakmyla ilgili kinayeli bir iaret olmayp
bsbtn baka bir eydi.
--Dr. C. kpekle zehir hakknda konuup durduka kendimi bir
tuhaf hissettim. Ona Elmer'dan sz etmemi olduunuzu biliyordum
- yoksa szlerini aklamak iin kpek rneini semezdi.---Ve ...?---Yani, btn bunlar sylemek kolay deil. Ama pek fazla belli
etmiyorsam da - teekkr etmeyi hi beceremem - bu son aylarda
benim iin yaptklarnz gerekten takdir ediyorum. Siz olmasaydnz
baaramazdm. Size psikiyatrlarla ilgili esprimden
sz etmitim (arkadalarm buna baylyorlar): nce kiracnz,
sonra babanz ...daha sonra da size kpeinizi ldrtrler!---O halde?---O halde, bir doktor olarak belki de rolnzn snrlarn atnz
diye dnyorum - size bu konuda konumann g olacan
sylemitim. Psikiyatrlarn dorudan doruya tavsiyelerde
bulunmamalar gerektiini sanyordum. Belki de kpekler ve babalar
hakkndaki kiisel duygularnzn rndan kmasna izin
veriyorsunuz!---Ve tebessmn diyordu ki ...---Tanrm, ne inatsnz! Tebessmm diyordu ki, 'Evet, evet,
Dr. C., ne demek istediinizi anlyorum. imdi hemen baka bir
konuya geelim. Bana kpeim hakknda daha fazla soru sormayn.
Dr. Yalom'u zor durumda brakmak istemiyorum.-Marie'nin yant beni kark duygular iinde brakmt. Hakl
myd? Kendi duygularmn ie karmasna izin mi vermitim?
Bunun zerinde dndke geree uymadna daha ok inanyordum.
Babama kar her zaman scak duygular beslemitim
ve onu evimde yaamaya davet etme frsatn memnuniyetle karlardm.
Ya kpekler? Elmer'dan holanmadm doruydu ama
kpeklere olan ilgisizliimi biliyor ve kendimi dikkatle denetliyordum.
Durumu bilen herkes ona Elmer' bandan atmasn
tavsiye etmiti. Evet, onun karlarn dnerek hareket etmi
olduumdan emindim. Bu bakmdan Marie'nin benim profesyonelliimi
korumasn kabul etmek beni rahatsz ediyordu. Sanki
aramzda bir fesat anlamas varm, sanki saklanacak bir eyim
olduunu kabul etmiim gibi bir durumdu bu. te yandan, Marie'nin
ayn zamanda bana olan minnet duygularn ifade etmi olduunun
da farkndaydm ve ite bu bana iyi gelmiti.
Tebessmler hakkndaki konumamz terapi iin yle bol malzeme

karmt ki gerein farkl grnlerine ilikin dncelerimi

bir yana brakp Marie'ye Dr. Z. ile uzlama tarzndan kaynaklanan
kendini hor grme duygusunu aratrmas iin yardm
etmeye giritim. Marie ayn zamanda bana olan duygularn da
gemie oranla daha drste inceledi: bamllk korkularn,
minnetini, fkesini.
Hipnoz, onun ay boyunca, krlan enesi iyileene, dileri
zerindeki alma tamamlanana ve yz arlar hafifleyene kadar
arlara dayanmasna yardm etti. Depresyondan kt, fkesi
azald; ancak, bu gelimelere karn Marie'yi hibir zaman istediim
gibi deitiremedim. Marur, biraz yarglayc ve yeni fikirlere
kar direnli kald. Bulumaya devam ediyorduk ama giderek
konuacak daha az ey varm gibi grnyordu; ve nihayet,
birka ay sonra, almamzn sonuna gelmi olduumuz konusunda
anlatk. Marie drt yl sreyle birka ayda bir, ufak tefek
krizler iin beni grmeye geldi ve bundan sonra da yollarmz bir
daha kesimedi.
Dava yl srklendi ve Marie dkrkl yaratacak kadar
kk bir miktara raz oldu. O zamana dek Dr. Z.'ye olan fkesi
paslanp gitmi ve Marie sesini onun aleyhinde ykseltme kararn
unutmutu. Sonunda yalca, sevimli bir adamla evlendi. Bir
daha gerekten mutlu olup olmadndan emin deilim. Ama asla
tek bir sigara daha imedi.
SONSZ
Marie'nin konsltasyon seans, bilmenin snrlarna ilikin bir
kant niteliindedir. Marie, Mike ve ben ayn saati paylamakla
birlikte her birimiz birbirinden ok farkl ve nceden bilinemeyen
deneyimler yaamtk. Seans kanatl bir tabloydu: her
bir pano, yaratcsnn perspektifini, renklerini, kayglarn
yanstyordu. Belki Mike'a Marie hakknda daha ok bilgi vermi olsaydm
panosu benimkine daha ok benzeyecekti. Fakat Marie'yle
geirdiim yz saatten neleri paylamam gerekirdi? Sinirleniim?
Sabrszlm? Marie'yle taklp kaldm iin kendime
acym? Gelimesinden duyduum zevk? Cinsel heyecanm?
Entelektelce merakm? Marie'nin grn deitirme, ona ieriye
bakmay, hayal kurmay, ufuklarn geniletmeyi retme
arzum?
Yine de, Mike ile birlikte saatler harcam ve tm bu bilgileri
onunla paylam olsaydm bile, deneyimimi yeterince aktarm
olmayacaktm. Benim ona ilikin izlenimlerim, benim duyduum
zevk, benim sabrszlm, bildiim baka duygularn hibirine
tam tamna benzemiyor. Kelimelerden, mecazlardan, benzerliklerden
medet umuyorum ama hibiri tam anlamyla ie yaramyor;
bir zamanlar aklmdan akp geen zengin imgelere en iyi olaslkla
gszce yaklamaktan ileri gidemiyorlar.
Bir dizi arptc prizma bir bakasn tanmamz engeller. Stetoskop
icat edilmeden nce bir doktor yaamn seslerini, kulan
hastann gs kafesine dayayarak dinlerdi. ki zihnin birbirine
smsk yaptn ve mikro-ekirdek deitokuu yapan terliksi
hayvanlar gibi dnce imgelerini dorudan birbirlerine aktardn
dnn: benzersiz bir birleme olurdu bu.
Belki birka bin yl sonra byle bir birlik gerekleebilir - yalnzln
nihai panzehiri, mahremiyetin nihai felaketi olur bu.

imdilik byle bir zihin elemesinin nnde almas g engeller

bulunuyor.
nce imge ve dil arasndaki engel var. Zihin imgelerle dnr
ama bir bakasyla iletiim kurmak iin imgeleri dncelere,
sonra da dnceleri kelimelere dntrmek zorundadr. mgeden
dnceye, dnceden dile doru bu ilerleyi ihanetlerle
doludur. Kayplar olur: imgenin zengin, yumuak dokusu, olaanst
esneklii ve yorulabilirlii, zel nostaljik duygusal renkleri
- tm, imgenin dile tktrlmasyla kaybolup gider.
Byk sanatlar imgeyi dorudan imayla, mecazla, okurda
benzer bir imge uyandrmaya ynelik dil ustalklaryla aktarmaya
alrlar. Ama sonunda onlar da yaptklar i iin kullandklar
aralarn yetersizliini fark ederler. Flaubert'in Madame Bovary'deki
yaknmasn dinleyin:
Gerek u ki ruhun doluluu bazen dilin mutlak yavanl
halinde taabilir, nk hibirimiz ihtiyalarmzn ya da
dncelerimizin ya da kederlerimizin tam lsn hibir
zaman ifade edemeyiz ve insan konumas, biz yldzlar
eritecek bir mzik yapmay zlerken, aylarn dansetmesi
iin zerinde kaba vurularla tempo tuttuumuz atlak bir
dmbelee benzer.
Bir bakasn hibir zaman tamamen tanyamaymzn bir nedeni
de neleri aa vuracamz konusunda seici oluumuzdur.
Marie, Mike'n yardmn, ary denetlemek ve sigaray brakmak
gibi kiisel olmayan amalar iin istemiti ve bu durumda
kendisini pek az aa vurmakla yetinmiti. Bunun sonucunda da
Mike onun tebessmlerini yanl yorumlamt. Ben Marie ve
onun tebessmleri hakknda daha ok ey biliyordum. Ama ben
de onlar yanl anlamtm: onun hakknda bildiklerim, onun bana
kendisi hakknda anlatmak istediklerinin ve anlatabildiklerinin
yalnzca kk bir parasyd.
Bir defasnda bir grupta, iki yllk terapi sresince pek seyrek
olarak dorudan bana hitap eden bir hastayla almtm. Bir
gn Jay, grupta sylemi olduu her eyin - dierlerine verdii
tepkilerin, kendisi hakkndaki aklamalarnn, tm fkeli ve sevecen
szlerinin - aslnda benim iin sylenmi olduunu ilan
ederek (kendi deyimiyle --itiraf ederek--) beni ve br yeleri artmt.
Jay grupta aile iindeki yaam deneyimlerini zetleyerek
babasnn sevgisi iin yanp tututuunu ama bunu hibir zaman
istememi - isteyememi - olduunu anlatmt. Grupta birok
dramda rol alm ama bunu her zaman benden ne alabileceini
dnerek yapmt. Grubun br yeleriyle konuur gibi
yapyorduysa da srekli benim onaym ve desteimi aradndan
aslnda onlarn araclyla benimle konuuyordu.
O itiraf annda, kafamda kurmu olduum Jay tmyle yklp
gitmiti. Bir hafta, bir ay, alt ay nce onu iyi tandm sanyordum.
Oysa hibir zaman gerek, gizli Jay' tanmamtm ve itirafndan
sonra onu kafamda yeniden oluturmak ve gemi deneyimlere
yeni anlamlar yklemek zorunda kaldm. Ama bu yeni
Jay, bu gizlice bakasyla deitirilmi bebek, ne kadar kalacakt?
Yeni srlar eklenmeden daha ne kadar? Bu yeni katman aa
vurmadan daha ne kadar? Gelecee doru uzanan sonsuz sayda
Jay olacan biliyordum. --Gerek-- olanna hibir zaman yetiemeyecektim.

Bir bakasn tmyle tanmaya bir nc engel de paylaan

kiide deil, paylaann izledii sray tersine evirip dili imgeye
- zihnin okuyabilecei metne - tercme etmesi gereken br kiide,
tanyanda bulunur. Alcnn imgesinin gndericinin zgn zihinsel
imgesine uymas lgnca olanak ddr.
eviri hatas nyarg hatasyla karr. Bakalarn kendi yelediimiz
fikir ve gestalt'lara (Gestalt: Oluturduu paralar ve ilikilerin
toplam ile aklanamayan ve bunun stnde bir btnl olan, grnm
ya da yap. (. N.)) uydurmak iin zorlayarak arptrz. Proust bu sreci
ok gzel anlatr:
Grdmz yaratn bedensel hatlarn, onun hakknda
nceden biimlendirdiimiz tm fikirlerle bir araya toparlarz
ve onun zihnimizde oluturduumuz tam resminde
asl nemli yeri tutan da kesinlikle bu fikirlerdir. Bunlar
sonunda yanaklarn kvrmn o denli eksiksiz doldururlar,
burnun izgisini o denli kesin bir biimde izler, sesin
tonuyla o denli ahenkle karrlar ki bu nitelikler artk
saydam bir zarftan ibaret kalr ve bir yz her grmzde
ya da bir sesi her duyuumuzda, tandmz ve
dinlediimiz eyler bizim o kiiye ilikin kendi fikirlerimiz
olur.
--Bir yz her grmzde ...tandmz ey o kiiye ilikin
kendi fikirlerimizdir-- - bu kelimeler hsranla sonulanan birok
ilikinin anlalmas iin bir anahtar verir bize. Hastalarmdan biri
olan Dan, bir meditasyon snanda --treposa-- denilen bir meditasyon
yntemi uygulamt; iki insan birka dakika sreyle el
ele tutuuyor, baklarn kenetliyor, birbirleri zerinde derin bir
meditasyona dalyor, sonra bu ilemi yeni elerle tekrarlyorlard.
Bu tr pek ok etkileimden sonra Dan eler arasnda aka ayrm
yapabilmiti: bazlaryla pek az, dierleriyle ise gl bir ba
hissediyordu, bu yle gl, yle dayanlmaz bir bad ki Dan
kendine benzeyen bir baka ruhla manevi bir balantya girdiine
inanyordu.
Dan ne zaman byle deneyimlerden sz etse, kukuculuumu
ve aklclm bask altnda tutmak zorunda kalrdm: --Manevi
balant ha! Dan, burada yaanan otistik bir iliki. Bu insan tanmyorsun.
Proust'un dedii gibi bu yarat o ok arzuladn niteliklerle
tka basa doldurdun sen. Kendi yarattn eye ak oldun.-Elbette bu dnceleri hibir zaman ak ak sylemedim.
Dan'in bu denli kukucu biriyle almak isteyeceini sanmyordum.
Yine de grlerimi birok dolayl yoldan aktardma eminim:
tuhaf bir bak, yorumlarn ya da sorularn zamanlamas,
baz konularla bylenirken dierlerine ilgisiz kalm.
Dan bu imalar alglam ve kendi savunmasnda Nietzsche'den
alnt yaparak, insann biriyle ilk karlatnda onun
hakknda her eyi bildiini, daha sonraki karlamalarda ise kendini,
kendi bilgeliine krletirdiini sylemiti. Nietzsche benim
iin byk nem tar ve bu alnt beni duraksatmt. Belki de bir
ilk karlamada korumalar iniktir; belki insan karsndakine henz
ne tr bir kiilik giydireceine karar vermemitir. Belki de ilk
izlenimler gerekten ikinci ve nc izlenimlerden daha dorudur.
Ama bu, bir dier insanla ruhsal sohbetten ok uzak bir eydir.
Ayrca, Nietzsche pek ok alanda bir kahin idiyse de kiileraras
ilikiler konusunda rehber olamazd - ondan daha yalnz, daha

yaltlm bir insan yaam mdr hi?

Dan hakl myd? Bir tr mistik kanal yoluyla br insan hakknda
can alc ve gerek bir ey mi kefetmiti? Yoksa yalnzca
kendi fikir ve arzularn bir insan profiline - yalnzca scak, sevecen,
besleyici armlar uyandrd iin ekici bulduu bir profilemi
yerletirmiti?
Treposa durumunu bir teste tabi tutamayz nk bu tr meditasyon
snaklar genellikle --soylu sessizlik-- kuraln izlerler:
hibir konumaya izin verilmez. Ama Dan birok defa toplum
iinde bir kadna rastlayp, onunla baklarn kenetleyerek bir
tr ruhsal birleme yaamt. Az grlr istisnalar dnda ruhsal
birlemenin bir serap olduunu renmiti. Genellikle kadn,
onun aralarnda bir tr derin ba olduu varsaymndan aknla
ya da korkuya dyordu. ou kez Dan'in bunu grebilmesi
uzun zaman alyordu. Bazen onu, gereklie kendi bakmla
yzletirirken gaddarca davrandm hissediyordum.
--Dan, Diane'e kar hissettiin bu youn yaknlk ... belki gelecekte
bir gn bir iliki olasl imasnda bulunmutur, ama gereklere
bak. Telefon ettiinde seni aramyor; bir adamla yayordu
ve imdi ondan ayrlrken baka birinin evine tanma planlar
yapyor. Onun sana sylediklerini dinle.-Ara sra, Dan'in gzlerinin iine bakt kadn da ayn ruhsal
ba hissediyor, o zaman birbirlerine ak oluyorlard - ama bu
ak her zaman abucak geip gidiyordu. Bazen ac vererek eriyip
gidiyor, bazen iddet dolu kskan sulamalara dnyordu.
ou kez ya Dan, ya sevgilisi, ya da ikisi birden depresyona giriyordu.
Akn geip gitmesi hangi yolu izlerse izlesin, sonu aynyd;
hibiri dierinden istediini alamyordu.
una inanyorum ki akllar batan alan bu ilk karlamalarda
Dan ve kadn, birbirlerinde grdkleri eyler konusunda yanlyorlard.
Her biri kendi yalvaran, yaral baknn yansmasn gryor,
onu arzu ve btnlk sanyordu. Her biri kanad krk bir
yavru kutu ve baka bir kanad krk kua sarlarak umaya abalyordu.
lerinde boluk hisseden insanlar hibir zaman bir
baka eksik insanla birleerek iyileemezler. Tersine, iki krk kanatl
kuun elemesi hantal bir uua yol aar. Umasna yardma
sabr yetmez; er ge birbirlerinden ayrlmal ve yaralar ayr
ayr sarlmaldr.
br insann bilinemezlii yalnzca anlattm sorunlarn - imge
ve dilin derin yaplarnn, bireyin gizlemeye ilikin maksatl
ve maksatsz kararnn, gzlemcinin kr noktalarnn - deil, ayn
zamanda her bireyin varlndaki usuz bucaksz zenginliin
ve karmakln doal ve gerekli bir parasdr. Geni kapsaml
aratrma programlar beynin elektriksel ve biyokimyasal faaliyetlerinin
ifresini zmeye almakla birlikte, her bireyin deneyimlerinin
ak o denli karmaktr ki kulak kabartma abasndaki
yeni teknolojinin her zaman tesinde olacaktr.
Julian Barnes, Flaubert'in Papaan'nda, bir insann bitip tkenmek
bilmeyen karmakln ho ve ilgin bir biimde aklamaktadr.
Yazar, gerek Flaubert'i, toplumdaki imgenin gerisindeki
etten kemikten adam kefetmeye giriir. Geleneksel dolaysz
biyografi yntemlerinde hsrana urayan Barnes, Flaubert'in
zn dolayl yollardan, hazrlksz yakalamaya alr: rnein,

onun trenlere olan ilgisini, kendini yakn hissettii hayvanlar ya

da Emma Bovary'nin gzlerini betimlemek iin kulland farkl
yntemlerin (ve renklerin) saysn tartr.
Tabii ki Barnes hibir zaman insan olarak Flaubert'in zn
yakalayamam ve sonunda kendine daha alakgnll bir grev
bimiti. ki Flaubert mzesine - biri Flaubert'in ocukluunu geirdii,
dieri bir yetikin olarak yaad evde - yapt ziyaretlerde,
mzelerin ikisinde de, her birinin Flaubert'in --Saf Bir
Kalp--inde gze arpan Lulu adl papaann modeli olduunu iddia
ettii, doldurulmu birer papaan grmt. Bu durum Barnes'n
aratrma reflekslerini harekete geirmiti: Tanr'nn izniyle,
gerek Flaubert'i kefedemese de en azndan hangisinin gerek
papaan hangisinin sahtekar olduunu belirleyecekti.
ki papaann d grnleri yardmc olamazd: birbirlerine
ok benziyorlard; stelik her ikisi de Flaubert'in yaymlanm
Lulu betimlemesine uyuyordu. Sonra, mzelerin birindeki yal
beki kendi papaannn gerek olduunu kantlamaya kalkmt.
Papaann tneinin zerinde bir damga vard - --Rouen Mzesi--;
beki Barnes'a, Flaubert'in yz yl akn bir sre nce belediye
mzesinin papaann kiraladna (ve daha sonra iade ettiine)
ilikin bir makbuzun fotokopisini gstermiti. zme yaklat
iin coku iinde br mzeye koan Barnes, rakip papaann
tneinde de ayn damgann bulunduunu grmt. Sonralar
Flaubert'in Dostlar Dernei'nin hayattaki en yal yesi,
ona papaanlarn gerek yksn anlatmt. Bu iki mzenin
kurulu dneminde (Flaubert'in lmnden ok sonra), her iki
mze mdr de ayr ayr, ellerinde makbuzun birer kopyasyla
belediye mzesine gitmi ve kendi mzesi iin Flaubert'in papaann
istemiti. Her iki mdrn de gtrld geni, doldurulmu
hayvan odasnda, birbirinin gerekten tpatp ayns olan
en az elli tane doldurulmu papaan vard! Her birine, --stediinizi
sein!-- denilmiti.
Gerek papaan bulmann olanakszl Barnes'in --gerek-Flaubert'in ya da --gerek-- herhangi birinin yakalanabilecei yolundaki
inancna son vermiti. Ama pek ok kii byle bir arayn
lgnca bir ey olduunu hibir zaman kefetmez ve yeterli
bilgi olduu takdirde bir insan tanmlayp aklayabileceklerine
inanmaya devam eder. Psikiyatrlar ve psikologlar arasnda, kiilik
tansnn geerlilii hakknda hep bir tartma sregelmitir.
Bazlar bu giriimin yararlarna inanr ve kariyerlerini hastalklarn
daha da hassas bir biimde snflandrlmasna adarlar. Dierleri,
ki ben de onlarn arasndaym, tanlarn bu denli ciddiye alnabilmesine,
onlarn yalnzca bir belirtiler ve davransal zellikler
kmesinden fazla bir ey olarak grlebilmesine aarlar. Bununla
birlikte kendimizi, bir insan tansal bir ibare ve saysal bir
kategori halinde zetlemek iin (hastanelerden, sigorta irketlerinden,
devlet dairelerinden) srekli artan bir bask altnda bulmaktayz.
En liberal psikiyatri terimleri sistemi bile insann varln zorlayp
bozmaktadr. nsanlarla, onlar kategorilere yerletirebileceimize
inanarak iliki kurarsak onlarn kategorileri aan can alc
ynlerini ne belirleyebilir ne de besleyip gelitirebiliriz. Gl klan
iliki daima dier kiinin hibir zaman tamamen tannamayacan
varsayar. Eer Marie'ye resmi bir tan etiketi koymaya zorlansaydm,
DSM-IIIR'de (cari psikiyatrik tan ve istatistik elkitab)
salk verilen forml izler ve alt blmlk kesin ve resmi haval
bir tanya ulardm. Ama biliyorum ki bunun etten kemikten

Marie'yle, beni her zaman artan ve kavraym aan Marie'yle,

o iki tebessml Marie'yle, pek az ilgisi olurdu.
:::::::::::::::::
Almam Mektup
--Birincisi bir pazartesi gn geldi. O gn herhangi bir gn gibi
balamt. Sabah bir yaz zerinde alarak geirdim ve le sularnda
postay almak iin bahe kapsna kadar yrdm - mektuplar
genellikle le yemeini yerken okurum. Sebebinden
emin deilim ama her nedense o gnn sradan bir gn olmayacan
sezinliyordum. Posta kutusuna vardm ve ...ve ...-Saul daha fazla konuamad. Sesi atallat. Ban nne edi
ve kendini toplamaya alt. Onu hi daha kt bir halde grmemitim.
aresizlikten imi yzyle altm yandan ok daha
yal grnyordu; i, rkek gzleri kzarmt; lekeli teni terden
parlyordu.
Birka dakika sonra devam etmeye alt. --Postada onun gelmi
olduunu grdm ...ben ...devam edemeyeceim, ne yapacam
bilemiyorum ...-Saul, ofisimde bulunduu drt dakika iinde kendini derin
bir tedirginlie kaptrmt. Ksa ve s soluklarla kesik kesik, hzl
hzl solumaya balad. Ban dizlerinin arasna alp soluunu
tuttu ama bir yarar olmad. Sonra sandalyesinden kalkt ve havay
byk yudumlarla yutarak ofisimde bir aa bir yukar yrmeye
balad. Bu durumun biraz daha srmesinin Saul'n baylmasna
yol aacan biliyordum. Keke iine soluyabilecei bir
kesekadm olsayd diye dndm ama elimde bu kocakar ilac
(ki bu durumda herhangi bir baka yntem kadar etkilidir) bulunmadndan
konuarak onu sakinletirmeye altm.
--Saul, sana hibir ey olmayacak. Yardm almak iin bana geldin
ve ben de tam bu i iin eitilmi bulunuyorum. Bunu birlikte
halledeceiz. Senden unu yapman istiyorum. u kanepeye uzanp
dikkatini soluman zerinde younlatrmakla bala. nce derin
derin ve hzl hzl soluk alp ver; sonra bunu giderek yavalatacaz.
Bir tek ey zerinde odaklanman istiyorum, baka hibir
ey dnme. Beni duyuyor musun? Yalnzca burun deliklerine
giren havann burun deliklerinden kan havadan daha serin olduuna
dikkat et. Hep bunu dn. ok gemeden, daha ar soluk
alp verdike, dar verdiin havann daha da sndn hissedeceksin.-nerim umduumdan etkili olmutu. Saul birka dakika iinde
gevedi, solumas yavalad, panik hali kayboldu.
--imdi daha iyi grndne gre almamza dnelim, Saul.
Unutma ki biraz bilgi almaya ihtiyacm var - seni yldr
grmyorum. Tam olarak ne geldi bana? Bana her eyi anlat,
btn ayrntlar duymak istiyorum.-Ayrntlar harikadr. Bilgi verirler, yattrrlar ve yalnzlk
kaygsnn iine ilerler: hasta, ayrntlar rendiiniz anda onun
yaamna girdiinizi hisseder.
Saul bana konunun geri planna ilikin bilgi vereceine yakn
gemiteki olaylar anlatmay srdrp hikayesine kald yerden

devam etti.
--Mektuplarm alm eve doru yrrken bir yandan da her
zamanki vr zvr destesini - reklam brorlerini, ba taleplerini
- kartryordum. Sonra onu grdm - Stockholm Aratrma
Enstits'nden gelen byk boy, kahverengi, resmi bir zarf. Nihayet
gelmiti! Haftalardr bu mektubu almaktan korkuyordum
ve sonunda gelmiti ya, imdi de onu aamyordum.-- Duraklad.
--Sonra ne oldu? Hibir eyi atlama.---Galiba bir mutfak sandalyesine yldm ve orada ylece oturup
kaldm. Sonra mektubu katlayp pantalonumun arka cebine
tktm. le yemeini hazrlamaya baladm.-- Yine bir duraklama.
--Devam et. Hibir eyi atlama.---ki yumurta haladm ve yumurta salatas yaptm. Gln
ama yumurta salatal sandviler beni her zaman yattrmtr.
Onlar yalnzca sinirli olduum zaman yerim - ne marul, ne domates,
ne de kylm kereviz veya soan. ok yumuak beyaz
ekmein zerinde yalnzca yumurta presi, tuz, biber, mayonez.---e yarad m? Sandviler seni yattrd m?---Onlara ulamam kolay olmad. nce, o zarf beni rahatsz ediyordu
- sivri keleri kalama batyordu. Mektubu cebimden kardm
ve onunla oynamaya baladm. Bilirsiniz - kaldrp a
tutmak, arln tartmak, ka sayfa olduunu tahmin etmek gibi.
Bir eyi deitireceinden deil ya! Mesajnn ksa - ve acmasz olduunu biliyordum.
Merakma karn Saul'n hikayeyi kendi tarznda ve kendi hzyla
anlatmasna izin vermeye karar verdim.
--Devam et.---te, sandvileri yedim. Hatta onlar ocukluumda yaptm
gibi - iindeki yumurta salatasn emerek - yedim. Ama bir yarar
olmad. Daha kuvvetli bir eye ihtiya duyuyordum. Bu mektup
fazla eziciydi. Sonunda onu yazhanemin bir ekmecesine
koydum.---Almam durumda m?---Evet, almam durumda. Ve hala da almam durumda.
Neden aaym? inde ne olduunu biliyorum. Kelimeleri okumak
yalnzca yaray daha da yarp aacakt.-Saul'n neden sz ettiini bilmiyordum. Stockholm Enstits'yle
olan ilikisini bile bilmiyordum. Artk meraktan kanyordum
ama kamamaktan tuhaf bir zevk alyordum. ocuklarm
bana verilen bir hediyeyi elime alr almaz yrtp am konusunda
bana hep taklrlar. Kukusuz o gnk sabrm bir lde olgunlam
olmamn bir gstergesiydi. Aceleye ne gerek vard?
Saul beni yeterince abuk aydnlatacakt.
--kinci mektup sekiz gn sonra geldi. Zarf birincinin tpatp
aynsyd. Onu da, yine almam durumda, ayn ekmeceye, birincinin
zerine koydum. Ama onlar saklamak hibir eyi halletmemiti.

Onlar dnmeden edemiyordum ama dnmeye de

katlanamyordum. Keke Stockholm Enstits'ne hi gitmeseydim!-ini ekti.
--Devam et.---Son birka haftann byk bir blmn hayallere dalarak
geirdim. Btn bunlar duymak istediinizden emin misiniz?---Eminim. O hayalleri anlat bana.---yle, bazen yarglanmakta olduumu dnyordum. Enstit
yelerinin karsna kyordum - peruklu ve cppeli oluyorlard.
ok parlak bir savunma yapyordum. Avukat istemiyor ve
her sulamay yantlaymla herkesin gzlerini kamatryordum.
ok gemeden gizleyecek hibir eyim olmad ortaya kyordu.
Yarglar karmakark oluyordu. Birer birer yerlerinden
kalkp, beni kutlayan ve benden af dileyen ilk kii olabilmek iin
acele ediyorlard. Bu, hayallerin bir tanesi. Birka dakikalna
kendimi daha iyi hissetmemi salyordu. brleri bu kadar iyi
deil, ok marazi.---Bana onlar anlat.---Bazen gsmde bir skma hissediyor ve bir enfarkts, sessiz
bir enfarkts geirdiimi dnyordum. Belirtiler unlar - ar
yok, yalnzca solunum gl ve gste skma. Nabzm
tutmaya alyordum ama o lanet olas eyi istediim zaman hi
bulamyordum. Sonunda bir vuru hissettiimde de bunun radyal
atardamarmdan m yoksa bileimi skan parmaklarmdaki
klcal damarlardan m geldiini kestiremiyordum.
--On be saniyede yaklak yirmi alt vuru duyuyordum. Yirmi
alt arp drt, dakikada yz drt eder. O zaman yz drdn iyi
mi yoksa kt m olduunu merak ediyordum. Sessiz bir enfarktse
hzl bir nabzn m yoksa yava bir nabzn m elik ettiini bilmiyordum.
Bjrn Borg'un nabznn elli olduunu duymutum.
--Sonra o damar kesip basnc hafiflettiimi ve kan akttm
hayal ediyordum. Dakikada yz drt vurula, karanla dalmak
ne kadar srerdi? Sonra kan daha hzl aktmak iin nabzm hzlandrmay
dnyordum. Sabit bisikletimde alabilirdim! Birka
dakika iinde nabzm yz yirmiye karabilirdim.
--Bazen kann bir kat barda doldurduunu hayal ediyordum.
Her fkrta kann bardan mumlu kenarlarna sradn
duyabiliyordum. Belki de yz fkrta bardak dolacakt - bu
yalnzca elli saniye eder. Sonra bileklerimi nasl keseceimi dnyordum.
Mutfaktaki bak? Kara sapl kk keskin bak? Ya
da bir tra ba? Ama artk o kesen tra baklar yok - yalnzca
o makineye taklan jiletler var. Tra baklarnn lp gittiini
daha nce hi fark etmemitim. Ben de byle lp gideceimi dnyordum.
Ne bir dalgack ne bir ey. Belki de birisi olmadk
bir anda beni dnecek, tpk benim o soyu tkenmi tek kenarl
tra ban dndm gibi.
--Ancak, tra bann soyu tkenmi deil. Benim dncelerim
sayesinde hala yayor. Biliyor musunuz, ben ocukken yetikin
olan hi kimse imdi hayatta deil. Bu durumda ben de, bir
ocuk olarak, lym. Yaknda bir gn, belki krk yl sonra, beni

tanm olan hi kimse sa kalmayacak. te o zaman gerekten lm

olacam - hi kimsenin belleinde varolmadm zaman.
ok yal bir insann, bir kiiyi ya da bir grup insan tanm son
yaayan birey oluu zerinde epey dndm. O yal insan ld
zaman btn grup da lr, yaayan belleklerden silinir. Benim
iin o insann kim olacan merak ediyorum. Kimin lm
beni gerekten ldrecek?-Son birka dakikadr Saul gzleri kapal olarak konuuyordu.
Gzlerini birdenbire ap beni yoklad: --Bunu siz istediniz. Devam
etmemi istiyor musunuz? Hayli marazi eyler bunlar.---Her eyi anlat, Saul. Neler yaadn tam olarak bilmek istiyorum.---En kt eylerden biri de konuacak hi kimsemin, bavuracak
hibir yerin, bir srdan, bunlar kendisiyle konumaya cesaret
edebileceim gvenilir bir arkadamn olmayyd.---Peki ya ben?---Anmsayp anmsamadnz bilmiyorum, ama sizi ilk kez
grme kararn vermem on be ylm almt. Tekrar sizi grmeye
gelmenin utancna katlanamazdm. Birlikte ok baarl olmutuk,
yenik durumda dnmenin utancyla baa kamazdm.-Saul'n ne demek istediini anlyordum. Bir buuk yl boyunca
birlikte ok verimli bir alma yapmtk. yl nce terapiye
son verirken ikimiz de onun gerekletirdii deiimlerden byk
bir gurur duymutuk. Son seansmz cokulu bir mezuniyet
treniydi - eksik olan tek ey Saul'n darya, dnyaya doru
muzaffer yryne elik edecek bir bandoydu.
--Bu nedenle bunun stesinden kendi kendime gelmeye altm.
Bu mektuplarn ne anlama geldiini biliyordum: onlar benim
hkm gnm, kiisel kyametimdi. Sanrm altm yldr
onlarn hemen nnde gidiyordum. imdi, belki de yavaladm
iin - yam, kilom, anfizemim - bana yetitiler. Her zaman yargy
geciktirme yollarm olmutur. Onlar anmsyor musunuz?-Bam salladm. --Bazlarn.---Bol bol zr diler, yerlere kapanr, ileri safhada kanser hastas olduuma ilikin imalarda bulunurdum (bu hi boa gitmezdi).
Ve her zaman, baka hibir ey ie yaramamsa, her zaman parasal
rvet vard. Sanrm elli bin dolar bu Stockholm felaketini
toptan halleder.---Fikrini deitiren neydi? Neden beni aramaya karar verdin?---nc mektup: kinciden on gn kadar sonra geldi. Her eye,
tm planlarma, herhangi bir kurtulu umuduna son verdi.
Sanrm gururuma da son verdi. Onu aldktan birka dakika sonra
sekreterinizle telefonda konuuyordum.-Gerisini biliyordum. Sekreterim telefon ettiini sylemiti:
--Doktor beni ne zaman grebilirse. Ne kadar megul olduunu
biliyorum. Evet, haftaya sal gayet iyi - acil bir durum yok.-Sekreterim bana birka saat sonraki ikinci telefonunu syleyince
(--Doktoru rahatsz etmeyi katiyen istemiyorum, ama acaba

beni biraz daha nce, birka dakika iin olsun, bir araya sktrabilir
mi, diyordum--) Saul'n aresizlik sinyalini tanm ve onunla
derhal bir grme ayarlamak iin telefon etmitim.
Sonra, son karlamamzdan bu yana hayatnda olup bitenleri
zetlemeye giriti. Baarl bir nrobiyolog olan Saul, yl kadar
nce, terapinin sona ermesinden ksa bir sre sonra, sekin bir
dle layk grlmt - sve'teki Stockholm Aratrma Enstits'nde
alt aylk bir aratrma bursu. dln koullar cmerteydi:
hibir ekilde snrlandrlmam elli bin dolarlk bir bursun
yan sra, kendi aratrmalarn yrtmekte ve istedii kadar az
ya da ok ders verip ortak almalar yapmakta serbest olacakt.
Stockholm Enstits'ne vardnda nl bir hcre biyolou
olan Dr. K. tarafndan karlanmt. Dr. K.'nin etkileyici bir kiilii
vard: kusursuz bir Oxford aksanyla konuuyor, yetmi be yln
arlyla eilmeyi reddederek boyunun yz doksan santimetresinin
her birini dnyann en azametli durularndan birini
biimlendirmek iin kullanyordu. Zavall Saul enesini ve boynunu
zorlayarak gbela yz altm be santimetreye ulaabiliyordu.
Modas gemi Brooklyn aksann bakalar sevimli de
bulsa, Saul kendi sesinin tonundan irkiliyordu. Dr. K. hi Nobel
almam olmakla birlikte (iki defasnda kazanan en yakndan izleyen
aday olduu gayet iyi biliniyordu), defne dallarndan ta
giymeye layk olanlarla tartmasz ayn hamurdan yorulmutu.
Saul ona otuz yldr uzaktan uzaa hayranlk beslemiti ve imdi,
onun huzurunda, bu byk adamn gzlerinin iine bakacak cesareti
bulamyordu.
Saul yedi yandayken anne ve babasn bir araba kazasnda
kaybetmi ve bir teyzeyle enite tarafndan bytlmt. O zamandan
beri yaamndaki ana motif, bir yuva, sevgi ve onaylanma
iin aralksz bir aray olmutu. Baarszlk onda daima korkun
yaralar am ve ok ar iyileen bu yaralar onun deersizlik
duygusunu ve yalnzln derinden derine younlatrmt;
baar ise sersemletici fakat uucu bir coku veriyordu.
Ama Saul Stockholm Enstits'ne vard anda, Dr. K. tarafndan
karland anda, hedefinin eriilebilir olduu, nihai bir huzur
iin umut bulunduu yolunda garip bir inan duymutu. Dr.
K.'nin gl elini skt anda Saul ikisinin, Dr. K. ile kendisinin,
yan yana, tam bir ibirlii iinde alt, kurtarc ve kutsayc
bir hayal grmt.
Birka saat iinde ve yetersiz bir planlamayla, kendisinin ve
Dr. K.'nin, kas hcresinin farkllamasna ilikin dnya literatrn
birlikte tarayp eletirmeleri iin bir teklif ortaya koymutu.
Saul, yaratc bir sentez ne srmelerini ve gelecekteki aratrmalar
iin en ok umut vaat eden ynleri belirlemelerini neriyordu.
Dr. K. onu dinlemi, sakngan bir onay vermi ve ktphane
aratrmasn yrtecek olan Saul ile haftada iki kez bir araya gelmeyi
kabul etmiti. Saul bu alelacele tasarlanm projeye hararetle
sarlmt; ilerleyiini Dr. K. ile birlikte gzden geirip tamamen
farkl temel aratrmalarda anlaml rntler aradklar danma
saatlerine byk bir deer veriyordu.
Saul bu ibirlii ilikisinin scaklyla ylesine keyiflenmiti
ki ktphane aratrmalarnn verimli olmadnn farkna varamamt.
Bu nedenle, iki ay sonra Dr. K.'nin bu almaya ilikin
dkrkln ifade edip onun braklmasn tavsiye etmesi Saul'de

bir ok etkisi yapmt. Hayatnda asla bir projeyi yarm brakmamt

ve ilk tepkisi onu tek bana srdrmeyi nermek olmutu.
Dr. K., --Size engel olamam elbette,-- demiti, --ama bunu
tavsiyeye deer bulmuyorum. Hem ne olursa olsun, ben bu almayla
ilikimi kesmek istiyorum.
Saul (bibliyografyasn 261 maddeden 262 maddeye karacak)
bir baka yaynn, bu byk doktorla ibirliinin devamndan
ok daha az doyurucu olaca yolunda acele bir sonuca vararak
birka gn dndkten sonra bir baka proje nermiti. Bir kez
daha, Saul iin yzde 95'ini yapmaya talip olmutu. Bir kez daha
Dr. K. sakngan bir onay vermiti. Stockholm Enstits'nde kalan
aylar boyunca Saul lgnca almt. Programn zaten verdii
derslerle ve daha gen meslektalara danmanlk balantlaryla
haddinden fazla yklemi olduundan, Dr. K. ile seanslarna hazrlanmak
iin geceleri uzun sre almak zorunda kalyordu.
Alt ayn sonunda proje henz bitmemi durumdayken, Saul
Dr. K.'ye onu tamamlayp nde gelen bir dergide yaymlanmasn
salayaca yolunda teminat vermiti. Saul'n aklnda, kendisinden
sk sk makale isteyen, editrln eski bir rencisinin
yapt bir dergi vard. ay sonra, Saul makaleyi tamamlam
ve Dr. K.'nin onayn aldktan sonra onu dergiye vermi, ancak
on bir ay sonra, editrn kronik bir hastalk nedeniyle ciddi biimde
rahatsz olduu, yaynclarn zlerek derginin yaynn
srdrmeme kararn aldklar ve bu nedenle teslim edilmi olan
tm makaleleri iade ettikleri kendisine bildirilmiti.
Saul artk telaa kaplarak makaleyi derhal bir baka dergiye
gndermiti. Alt ay sonra - yirmi be ylda ilk defa olarak - bir
red mektubu almt; mektup, yazarlarn deerini gz nne alarak
saygl bir ifadeyle derginin makaleyi neden yaymlayamayacan
aklyordu: son on sekiz ay iinde ayn literatrn yetkili
kalemlerden eletirisi yaymlanmt ve ayrca son birka ay
iinde yaymlanan n aratrma raporlar Saul ile Dr. K.'nin bu
alanda umut vaat eden ynler konusunda ulatklar sonular
desteklemiyordu. Bununla birlikte, makalenin gncelletirilmesi,
temel vurgusunun deitirilmesi ve sonularla tavsiyelerin yeniden
biimlendirilmesi halinde memnuniyetle tekrar dikkate alnaca
bildiriliyordu.
Saul ne yapacan bilemiyordu. Dr. K.'ye imdi, on sekiz ay
sonra, makalelerinin yaymlanmak iin henz kabul edilmediini
sylemenin utancyla yzleemiyor, yzlemek istemiyordu. Saul,
Dr. K.'nin mrnde hibir makalesinin reddedilmemi olduundan
emindi - yani bu bodur, saldrgan New York sahtekaryla
bir ekip oluturana kadar. Saul, zellikle hcre biyolojisi gibi
hzla gelien alanlarda eletiri makalelerinin abuk eskidiini biliyordu.
stelik yayn kurullarnda, derginin editrlerinin yalnzca
nezaket gsteriyor olduklarn bilecek kadar deneyimi olmutu:
makale, kendisi ve Dr. K. tarafndan ok fazla zaman harcanarak
gzden geirilip dzeltilmedii srece kurtarlamazd. Ayrca, bu
gzden geirme iinin lkeler aras bir yazmayla tamamlanmas
g olacakt: yz yze bir ibirlii gerekliydi. Dr. K.'nin ok daha
fazla ncelik tayan ileri vard ve Saul onun bu beladan tamamen
syrlmay yeleyeceinden emindi.
Ve ite kmaz buydu: herhangi bir kararn verilebilmesi iin
Saul'n olanlar Dr. K.'ye anlatmas gerekiyordu - ve Saul bunu
yapmay bir trl gze alamyordu. Bu durumda Saul, byle durumlarda

adeti olduu zere, hibir ey yapmamt.

Saul'n ilgili bir baka konuda yazd nemli bir makalenin
yaymlanmak zere hemen kabul edilmesi de hepsinin stne
tuz biber ekmiti. O makalede Saul ifade edilen fikirlerin bazlar
iin Dr. K.'ye atfta bulunmu ve imdi baslmam olan makalelerini
zikretmiti. Dergi Saul'e yeni politikalarnn, bir kimseye, o
kimsenin yazl onay olmadan atfta bulunulmasna (nl adlarn
dzmece kullanmn engellemek iin) izin vermediini bildirmiti.
Ayn nedenle, baslmam makalelerden, ortak yazarlarnn
yazl onay olmadan alnt yapmasna da izin veremiyorlard.
Saul aklp kalmt. Dr. K.'ye mektup yazp - ortak almalarnn
akbetinden sz etmeden - kendisine atfta bulunmak iin
iznini isteyemezdi. Bir kez daha, Saul hibir ey yapmamt.
Birka ay sonra, Saul'n makalesi (Dr. K.'ye ve ortak almalarna
hibir atfta bulunulmadan) kalburst bir nrobiyoloji
dergisinde bayaz olarak kmt.
--Ve bylece,-- dedi Saul, derin bir i ekile, --bugne gelmi
bulunuyoruz. Bu makalenin yaymlanmasndan ok korkuyordum.
Dr. K.'nin onu okuyacan biliyordum. Benim hakkmda
ne dnp ne hissedeceini biliyordum. Onun gznde ve tm
Stockholm Enstits camiasnn gznde bir sahtekar, bir hrsz,
hrszdan da beter biri olacam biliyordum. Ondan bir haber
bekledim ve ilk mektubu makalenin yaymlanmasndan drt hafta
sonra aldm - tam zamannda - derginin skandinavya'ya ulamasna,
Dr. K.'nin onu okumasna, yarglamasna, hkmn bildirmesine
tam yetecek bir sre iinde. Mektubunun Kaliforniya'da
bana ulamasna tam yetecek bir sre iinde.-Saul burada durdu. Gzleri bana yalvaryordu: --Devam edemeyeceim.
Bunun hepsini alp gtrn. Bu acy alp gtrn.-Saul' hi bu kadar perian grmemi olmakla birlikte ona abucak
yardm edebileceime inanyordum. Bu bakmdan ibilir,
greve ynelik ses tonumu taknarak ne gibi planlar yaptn, ne
gibi admlar attn sordum. Saul duraksad ve sonra elli bin dolarlk
bursu Stockholm Enstits'ne iade etmeye karar verdiini
syledi! Daha nceki almalarmzdan, onun g durumlardan
syrlma yolunu satn alma eilimini onaylamadm bildiinden,
yant vermeme zaman brakmadan aceleyle devam ederek
en iyi ynteme henz karar vermemi olduunu syledi. Paray,
enstitdeki burs sresini verimli bir ekilde kullanmam olduu
iin iade ettiini belirten bir mektup yazmay dnyordu. Bir
baka olaslk da Stockholm Enstits'ne dorudan bata bulunmakt
- baka bir eyle ilgili grnmeyecek bir ba olacakt
bu. Byle bir ba ustaca bir hamle olabilir, diye dnyordu
davranna ynelik olas eletirileri yumuatmak iin bir tr sigorta
poliesi.
Bu planlar bana aklarken Saul'n huzursuzluunu grebiliyordum.
Benim ayn fikirde olmayacam biliyordu. Hi kimseyi
gcendirmek istemiyordu ve benim onaym da hemen hemen
Dr. K.'ninkini istedii kadar istiyordu. Benimle bu kadar ok eyi
paylamaya istekli olduu iin rahatlamtm - seansta u ana
dek grdm tek parlak nokta buydu.
Ksa bir sre iin ikimiz de sessizlie gmldk. Saul tkenmiti

ve bitkin bir durumda arkasna yasland. Ben de koltuuma

gmlp durumun muhasebesini yaptm. Btn bu hikaye komik
bir karabasandan ibaretti - Saul'n sosyal beceriksizliiyle
bu inanlmaz belaya her admda daha da sk yapt bir katran
bebek destan.
Ne var ki, Saul'n grnnde gln olan hibir ey yoktu.
Berbat grnyordu. Acsn her zaman nemsiz gsterirdi - hep
beni --rahatsz etmekten-- korkard. Her sknt iaretini onla arparsam
acsn ancak bulabilirdim: elli bin dolar demeye hazr
oluu; marazi intihar dnceleri (be yl nce ciddi bir intihar giriimi
olmutu); itahszl; uykusuzluu; beni daha erken grme
talebi. Tansiyonu (bana daha nce sylediine gre) 12-19'a
kmt; alt yl nce de stresli bir dnemde, iddetli, neredeyse
ldrc bir enfarkts geirmiti.
Bu bakmdan durumun ciddiyetini hafife almamam gerektii
akt: Saul en u noktadayd ve ona derhal yardm etmeliydim.
Ar heyecanl tepkisinin tmyle akld olduunu dnyordum.
Tanr bilir o mektuplarda neler vard - herhalde konuyla ilgisi
olmayan, bilimsel bir toplantya ya da yeni bir dergiye ilikin
bir duyuru. Ama emin olduum bir tek ey vard: bu mektuplar,
zamanlamann uygunluuna karn, Dr. K.'den ya da Stockholm
Enstits'nden gelen sulayc mektuplar deildi ve kukusuz
Saul onlar okur okumaz sknts uup gidecekti.
Daha ileri gitmeden nce, seenekleri dndm: ok mu aceleci,
ok mu sabrszdm? Ya benim kontr-transferansm? Saul'n
sabrm tard gerekti. Bir tarafm, --Btn bu mesele gln,-demek istiyordu. --Eve git ve u lanet olas mektuplar oku!-- Belki
de onunla daha nceki terapimin anma belirtileri gstermesi
canm skyordu. ncinen kibrim mi Saul'e kar sabrsz olmama
yol ayordu?
O gn onu bir budala gibi grdm doru olmakla birlikte,
genel olarak ondan hep ok holanmtm. lk karlatmz andan
beri holanmtm ondan. lk randevumuzda syledii eylerden
biri onu bana sevdirmiti: --Yaknda elli dokuz yanda
olacam ve bir gn Union Caddesi'nde gezinip le sonrasn
vitrinlere bakarak geirebilmeyi istiyorum.-Benim uratm sorunlarn aynlaryla uraan hastalarn
beni her zaman cezbettiini hissetmiimdir. Bir le gezintisine
duyulan zlemi ok iyi bilirim. Kimbilir ka kez, San Francisco
sokaklarnda kaygsz bir aramba le sonras yrynn
lksn zlemiimdir! Oysa Saul gibi ben de, o gezintiyi olanaksz
klan bir profesyonel programn basks altnda yaamay ve
engellenemez bir drtyle durup dinlenmeden almay srdryordum.
Biliyordum ki ikimiz de ayn silahl adam tarafndan
kovalanyorduk.
Kendi iime baktka, Saul'e kar olumlu duygularmn hala
zedelenmeden durduundan daha da emin oluyordum. tici d
grnne karn ona scak duygular besliyordum. Onu kollarma
alp korumay hayal ettim ve bu fikir houma gitti. Sabrszlk
iindeyken bile Saul'n karlar dorultusunda hareket edeceimden
emindim.
Haddinden fazla enerjik davranmann birtakm dezavantajlar
olduunun da farkndaydm. Fazla igzar bir terapist ou kez

hastay ocuklatrr: Martin Buber'in deyimiyle, kiiye --almas-iin yol gstermek ya da yardmc olmak yerine kendi yolunu
zorla kabul ettirir. Her eye ramen, btn bu krizi bir veya iki
seansta halledebileceime inanyordum. Bu inancn nda ar
igzarln tehlikeleri clz grnyordu.
Bunlarn yan sra (ancak sonralar, kendimi daha nesnel bir
biimde grebildiim zaman deerlendirebildiim gibi), Saul'n
bana meslek yaammn sabrsz ve ynetmeye eilimli olduum
ve hastalarn lm dahil her ey hakkndaki duygularyla derhal
ve tam olarak yzlemeleri konusunda (bu onlar ldrse bile) srarl
davrandm bir safhasnda bavurmas onun asndan
ansszlkt. Saul beni hemen hemen Thelma'nn saplantsal akn
(bkz. --Akn Cellad--) dinamitlemeye giritiim dnemde aramt.
Bu ayn zamanda Marvin'i, seks takntsnn aslnda yolundan
sapm lm korkusu olduunu grmeye zorladm (bkz.
--Sahibini Arayan Dler--) ve Dave'in, eski ak mektuplarna
ballnn fiziksel k ve yalanmay yadsmak iin beyhude
bir aba olduunu anlamas iin aklszca bann etini yediim
(bkz. --Usulca Gitme--) zamand.
Ve bylece, sonu ne olursa olsun, dikkatimi mektuplar zerinde
younlatrmaya ve onlar bir ya da en fazla iki seansta atrmaya
karar verdim. O yllarda sk sk, hastanede kalma sreleri
genellikle ksa olan hastalardan oluan terapi gruplarn ynetiyordum.
Onlarla yalnzca birka seans birlikte olabildiimden,
hastalara tedavi hedeflerine ulamalar iin uygun ve gereki bir
gndemi sratle biimlendirmeleri ve onu etkin bir biimde
gerekletirmeleri konusunda yardm etmekte ustalamtm. Saul
ile seansmda da o tekniklere bavurdum.
--Saul, bugn sana nasl yardm edebileceimi dnyorsun?
En ok ne yapmam isterdin?---Birka gn iinde iyi olacam biliyorum. Yalnzca berrak
dnemiyorum. Dr. K.'ye hemen yazmalydm. imdi olup bitenlerin
tm ayrntlarn adm adm gzden geiren bir mektup
zerinde alyorum.---Plann bu mektubu o mektubu amadan nce mi gndermek?-Saul'n budalaca bir hareketle kariyerini mahvedecei dncesi
beni ok rahatsz ediyordu. Dr. K.'nin, hibir zaman ne
srmemi olduu sulamalara kar Saul'n kendini savunduu
uzun mektubu okurken yznde belirecek aknl hayal edebiliyordum.
--Ne yapmam gerektiini dnrken ou kez sizin mantkl
sorular soran sesinizi duyuyorum. Netice itibaryla, adam bana
ne yapabilir? Dr. K. gibi bir insan dergiye beni aalayan bir
mektup yazar m? Bunu yapmaya asla tenezzl etmez. Etseydi
kendini de benim kadar lekelemi olurdu. Evet, soracanz trden
sorular duyabiliyorum. Ama tamamen mantkl bir biimde
dnemediimi de unutmamalsnz.-Bu szlerde st rtl ama kuku gtrmez bir serzeni vard.
Saul her zaman insanlarn gzne girmeye alrd ve daha
nceki terapimizin byk bir blm bu niteliin anlam ve dzeltilmesi
zerinde younlamt. Bu bakmdan bana kar gl
bir tavr almas houma gitmiti. Ama ayn zamanda bana sknt
iindeki insanlarn mantkl dnemeyebileceini anmsatmak
gereini duymasna zlmtm.

--Pekala, yleyse bana mantksz senaryonu anlat.-Lanet olsun, diye dndm, bu pek de ho gelmemiti kulama.
Burada benim hi de hissetmediim bir yukardan alma
vard. Ama szlerimi dzeltmeye zaman bulamadan Saul itaatkar
bir tavrla yant vermeye girimiti. Genellikle terapide mutlaka
geri dnp bu ksa blmn zmlemesini yapardm ama
o gn bu tr inceliklerin zaman deildi.
--Belki bilimden vazgeerim. Birka yl nce iddetli bir ba
arm olmutu ve nrolog, bunun kukusuz bir migren olduunu
ama kk bir olaslkla da bir tmr olabileceini syleyerek
beni rntgen ektirmeye gndermiti. O zamanki tepkim,
teyzemin hakl olduu yolundayd: temelde gerekten bir sorunum
var benim. Sekiz yalarndayken onun bana olan gvenini
yitirdiini ve bana kt bir ey olursa aldrmayacan hissetmitim.- yl nceki almalarmzdan, onu anne ve babasnn lmnden
sonra byten bu teyzenin amansz ve kinci bir kadn
olduunu biliyordum.
--Seni bu kadar deersiz grd doru olsayd,-- dedim, --kzyla
evlenmen iin sana o kadar bask yapar myd?---Bu ancak kz otuzuna geldii zaman oldu. Hibir yazg - benim
onun damad olmam bile - evde kalm bir kz olmasndan
daha kt deildi.-Uyan! Ne yapyorum ben? Saul istediimi yapt ve mantksz
senaryosunu benimle paylat ve ben o senaryonun iinde kaybolacak
kadar budala olabiliyorum. Sakn dikkatini datma!
--Saul, ne tr bir program iindesin? Kendini gelecee yerletir.
u andan bir ay sonra, mektuplar am olacak msn?---Evet, kukusuz, bir ay iinde alm olacaklar.-yi, diye dndm, bu da bir ey! Umduumdan daha iyi. Biraz
daha fazlas iin uratm.
--Mektuplar Dr. K.'ye o mektubu postalamadan nce aacak
msn? Dediin gibi, mantkl davranyorum, ama ikimizden biri
mantkl olmak zorunda.-- Saul glmsemedi. Mizah duygusunu
tamamen yitirmiti. akalamaktan vazgemeliydim, artk onunla
bu ekilde iliki kuramyordum. --nce onlar okumak mantkl
gibi grnyor.---Emin deilim. Kesinlikle bilmiyorum. unu biliyorum ki
Stockholm Enstits'nde bulunduum alt ay iinde yalnzca
gn tatil yaptm. Cumartesi ve pazarlar altm. Birok defa,
hatta bazlar Dr. K.'den gelen sosyal davetleri reddettim, nk
ktphaneden ayrlamyordum.-Oyalamaya abalyor, diye dndm. Beni ayartmak iin
ufak, leziz erezler atp duruyor. Sakn dikkatini datma!
--Ne dnyorsun, elli bin dolar geri gndermeden nce
mektuplar am olacak msn?--

--Ap amayacamdan emin deilim.-Paray zaten gndermi olmas da hayli muhtemel diye dndm,
ve eer yle ise, almamz gerekten tehlikeye atacak bir
yalanlar ana dolap kalacak. Gerei renmek zorundaym.
--Saul, eskiden olduu gibi gvene dayanan bir temelden yola
kmamz gerekiyor. Ltfen syle bana, o paray gnderdin mi?---Henz deil. Ama drst olacam - aklma hayli yakn geliyor
ve bunu herhalde yapacam. Ancak, o kadar paray toparlamak
iin nce bir miktar hisse senedi satmam gerekiyor.---Pekala, ne dndm syleyeyim. Beni grmeye geli nedeninin
o mektuplar amak iin yardm istemek olduu ak gibi
grnyor.-- Burada ie biraz hile kartryordum - aslnda tam
byle sylememiti. --kimiz de biliyoruz ki eninde sonunda, kukusuz
gelecek ay-- - biraz daha hileli ynlendirme: Saul'n kabaca
tahminini kesin bir balantya dntrmek istiyordum - --onlar
aacaksn. Yine ikimiz de biliyoruz ki - senin aklc yanna hitap
ediyorum - onlar amadan nce geri alnamaz nemli admlar
atmak akllca bir davran olmaz. Bana yle geliyor ki gerek
sorular, ne zaman - onlar ne zaman aacaksn? - ve nasl - sana
en iyi nasl yardm edebilirim? - sorular.
--Bunu ylece yapvermeliyim. Ama emin deilim. Kesinlikle
bilmiyorum.---Onlar buraya getirip ofisimde amak ister miydin?-Acaba imdi Saul adna m hareket ediyordum yoksa yalnzca
bir rntgenci gibi mi davranyordum (TV'de Al Capone'un ya da
Titanic'in kasasnn aln seyreder gibi)?
--Onlar getirip burada sizinle birlikte aabilir ve eer ylp
kalrsam kendimi sizin ihtimamnza brakabilirdim. Ama istemiyorum.
Bunu bir yetikin gibi ele almak istiyorum.-Tam isabet! Buna bir diyeceim olamazd. Bugn Saul'n kendine
gveni etkileyiciydi dorusu. Byle bir direnii ummamtm.
Ama keke bu direni mektuplar hakkndaki bu lgnl savunmaya
hizmet etmeseydi! Saul gerekten direniyordu ama
ben, dorudan yaklam tercihimi sorgulamaya balamakla birlikte,
stelemeyi srdrdm.
--Yoksa seni evinde ziyaret etmemi ve onlar orada amana
yardm etmemi mi isterdin?-- Bu incelikten yoksun baskdan pimanlk
duyacamdan kukulanyordum ama kendimi tutamyordum.
--Ya da bir baka ekilde? Eer birlikte geen zamanmz
planlayabilseydin, sana yardm etmemin en iyi yolu ne olurdu?-Saul kprdamad. --Kesinlikle bilmiyorum.-Zamanmz hemen hemen on be dakika amtk ve bir baka
hastam - o da bir kriz yayordu - beklemekteydi, bu yzden
seansa isteksizce son verdim. Saul hakknda (ve setiim strateji
hakknda) o kadar kayglydm ki onu ertesi gn tekrar grmek
istedim. Ama programm dolu olduundan iki gn sonras iin
bir seans ayarladk.

Bir sonraki hastamla grmem srasnda Saul' aklmdan karmakta

glk ektim. Gsterdii diren beni hayretler iinde
brakmt. Defalarca beton bir duvara toslamtm. O benim tandm,
her zaman hastalk derecesindeki uysallyla pek ok kiinin
kendisini smrmesine neden olan Saul'e hi benzemiyordu.
ki eski kars, Saul'den hi itirazsz, mthi cmerte boanma
tazminatlar almlard. (Saul bakalarnn talepleri karsnda
kendini ylesine savunmasz hissediyordu ki son yirmi yldr bekar
kalmay yelemiti.) renciler ondan srekli ar iltimaslar
koparrlard. Profesyonel danmanlk hizmetlerine de hep az deer
bierdi (ve hep dk cret alrd).
Bir anlamda ben de Saul'n bu niteliini smrmtm (ama
onun iyilii iin, diyordum kendime): beni honut etmek iin hizmetlerine
uygun bir cret istemeye ve kabul etmek istemedii
birok talebi reddetmeye balamt. Davranlarndaki deiim
(benim sevgimi kazanmak ve korumak gibi nevrotik bir istekten
de kaynaklanm olsa), bir uyarlama sarmal balatm ve dier
baka salkl deiimlere yol amt. Mektuplarla da ayn yaklam
denemi ve Saul'n benim ricam karsnda onlar hemen
amasn beklemitim. Ama belli ki yanl hesap yapmtm. Saul,
bir yerlerden, bana kar bir tavr alma gcn bulmutu. Hizmet
ettii ama kendisi iin bu denli ykc olmasayd, onun bu yeni
gc beni ok sevindirirdi.
Saul bir sonraki randevusuna gelmedi. Seanstan yarm saat
kadar nce sekreterime telefon edip belini incittiini ve yataktan
kalkamadn sylemiti. Onu hemen aradm fakat ancak telesekreterine
ulaabildim. Beni aramas iin mesaj braktm ama saatlerce
hi ses kmad. Tekrar telefon edip hastalarn kar konulmaz
bulduu bir mesaj braktm: beni aramasn isteyen nk
ona syleyecek ok nemli bir eyim olduunu bildiren bir mesaj.
Saul o akam daha sonra aradnda, sesinin karanlk ve uzak
tns beni telalandrd. Belini incitmediini biliyordum (naho
yzlemelerden ou kez hastalk numaralaryla kanrd) ve o
da benim bunu bildiimi biliyordu; ama sesinin kesin tonu amaz
bir biimde artk benim bu konuda sz hakkm olmad iaretini
veriyordu. Ne yapmalyd? Saul iin korkuyordum. Acele
ve dncesizce kararlar hakknda kayglanyordum. ntihar konusunda
kayglanyordum. Hayr, onun terapiyi sona erdirmesine
izin vermeyecektim. Onu tuzaa drp beni grmesini salayacaktm.
Bu rolden nefret ediyordum - ama baka are gremiyordum.
--Saul, sanrm yaamakta olduun acnn derecesini tam kestiremedim
ve mektuplar aman konusunda sana ok fazla bask
yaptm. Nasl almamz gerektii hakknda daha iyi bir fikrim
var. Ama kesin olan u ki, seanslar karabileceimiz bir zaman
deil bu. Sen buraya gelip gidebilecek kadar iyileene dek seni
evinde ziyaret etmeyi neriyorum.-Saul tabii ki bir sr saknca ileri srerek itiraz etti, tahmin
edilebilir sakncalard bunlar: tek hastam o deildi, fazlasyla
meguldm, zaten artk kendini daha iyi hissediyordu, acil bir
durum yoktu, ok yaknda ofisime gelebilecekti. Ama ben de
onun kadar inatydm ve caydrlmay reddediyordum. Nihayet
ertesi sabah erkenden beni evinde kabul etmeye raz oldu.
Ertesi gn Saul'n evine giderken kendimi keyifli hissediyordum.
Neredeyse unutulmu bir role dnmtm. Bir ev ziyareti

yapmayal ok olmutu. Tp rencilii gnlerimi, Gney Boston'da

ev ziyaretlerindeki asistanlm, oktan lp gitmi hastalarn
yzlerini, rlandallar'n oturduu ucuz apartmanlarn kokularn
- lahana, bayatlk, dnn biras, yatak lazmlklar, yalanan
et - dndm. Vizitelerimde grdm, iki baca da kesilmi,
ihtiyar, gedikli bir eker hastasn dndm. Sabah gazetesinden
seilip okunmu yeni bir habere dayanarak beni snava
ekerdi: --En fazla eker hangi sebzede bulunur? Soanda! Bilmiyor
muydun? Bugnlerde sizlere tp fakltesinde ne retiyorlar?-Saul'n evine vardmda, soanda gerekten de ok eker bulunup
bulunmadn dnyordum. n kap bana sylemi olduu
gibi aralkt. Eer yataa mahkumsa kapy kimin aralk brakacan
sormamtm. En iyisi Saul'n bana olabildiince az
yalan sylemesi olduuna gre, gerek beli, gerekse nasl bakld
konusunda pek az soru sormutum. Yaknlarda oturan evli bir kz
olduunu bildiimden, laf arasnda, ihtiyalaryla onun ilgilendiini
varsaydm ima etmitim.
Saul'n yatak odas ok sadeydi: sval plak duvarlar ve ahap
bir zemin, ne bir ssleme abas, ne aile resimleri, ne de bir
estetik duygusunun (ya da bir kadnn varlnn) izi. Saul srtst,
hareketsiz yatyordu. Telefonda szn ettiim yeni tedavi
plan hakknda pek az merak belirtisi gsterdi. Hatta o kadar mesafeli
grnyordu ki ilk yapmam gereken eyin ilikimizi kollamak
olduuna karar verdim.
--Saul, sal gn mektuplar hakknda, bir cerrahn byk, tehlikeli
bir ban hakknda hissettiini sandm eyleri hissettim.-Saul gemite cerrahi kyaslamalara yatknlk gsterirdi, onlarla
(aratrma kariyerine karar vermeden nce gitmi olduu) tp fakltesinden
ainal vard; ayrca olu da cerraht.
--bann yarlp aktlmas gerektiine ve yapmam gerekenin
de seni bunun iin bana izin vermeye ikna etmek olduuna inanyordum.
Belki acele etmitim, belki ban henz u vermemiti.
Belki snn ve sistemik antibiyotiklerin psikiyatrideki edeerini
deneyebiliriz. imdilik mektuplarn almasn tartmamzn dnda
brakalm; belli ki hazr olduun zaman onlar aacaksn.-Sanki Saul resmen bir balantya girmi gibi bir aylk bir zaman
erevesinden sz etmenin ekiciliine kar koyarak durakladm;
hileyle ynlendirme zaman deildi - Saul her trl kurnazln
tesini grrd.
Bana yant verecek yerde, Saul gzlerini kararak kprtsz
yatyordu.
--Anlatk m?-- diye steledim.
Yarm yamalak bir ba sallama.
Devam ettim: --Son birka gndr seni dnyorum.-- imdi
cazip numaralar repertuarmn derinliklerine uzanyordum! Deneyimlerime
gre, terapistin randevu saatleri dnda hastay dnyor
olduunu sylemesi, her zaman hi amadan hastann
ilgisini uyandrmtr.
Oysa Saul'n gzlerinde hibir ilgi kvlcm yoktu. te imdi
gerekten tasalanmtm, ama bir kez daha onun iine kapan
zerinde yorum yapmamaya karar verdim. Bunun yerine onunla

balant kurmann bir yolunu aradm.

--Dr. K.'ye gsterdiin tepkinin ar olduunu ikimiz de kabul
ediyoruz. Bu bana senin sk sk dile getirdiin, hibir zaman hibir
yere ait olmadn yolundaki gl duyguyu anmsatyor.
Teyzenin, seni bir yetimhaneye brakmak yerine bakmn stlenmeyi
kabul ettii iin, ansl olduunu sana ikide bir anmsatn
dnyorum.---Beni hibir zaman evlat edinmediini size hi sylemi miydim?-Saul anszn yine benimle birlikteydi. Hayr, tam deil
imdi birlikte konuuyorduk ama yz yze deil, paralel olarak.
--ki kz hastalandnda aile doktoru eve gelirdi. Ben hastalandmda
ise beni ile hastanesine gtrr ve 'Bu yetimin tbbi
ilgiye ihtiyac var!' diye barrd.-Saul'n nihayet, altm yanda, bir doktor tarafndan evinde
ziyaret edildiinin farkna varp varmadn merak ediyordum.
--Yani hibir zaman hibir yere gerekten ait olmadn, hibir
zaman gerekten 'evinde' deildin. Teyzenin evindeki yatan
hakknda bana anlattklarn dnyorum da - her gece oturma
odasnda atn o portatif karyola.---En ge yatan, en erken kalkan bendim. Geceleri herkes oturma
odasndan kana kadar yatam aamazdm, sabahlar da
kimse kalkp ortalkta dolamaya balamadan nce kalkarak onu
katlayp kaldrmak zorundaydm.-Meksika'daki ikinci snf bir otel odas kadar sade olan yatak
odasnn imdi daha ok farkna varyor ve Wittgenstein'n
Cambridge'deki kire badanal plak hcresi hakknda okuduklarm
dnyordum. Sanki Saul'n hala bir yatak odas, kendisine
mal etmi olduu, kuku gtrmez bir biimde ona ait olan
hibir odas yoktu.
--Acaba Dr. K. ve Stockholm Enstits gerek bir sna temsil
etmiyor muydu, diye dnyorum. Sonunda nereye ait olduunu,
her zaman aradn yuvay ve belki de babay bulmutun.---Belki de haklsnz, doktor.-- Hakl olup olmadm nemli
deildi. Saul'n saygl davranyor olmas da nemli deildi. Konuuyorduk
- nemli olan buydu. Kendimi daha sakin hissediyordum,
aina sularda kydan kydan gidiyorduk.
Saul konumaya devam etti: --Birka hafta nce kitapda 'sahtekarlk
kompleksi' hakknda bir kitap grdm. Bu bana ok uyuyor.
Ben her zaman kendimi yanl tanttm, her zaman kendimi
bir sahtekar gibi hissettim, her zaman foyamn meydana kmasndan
korktum.-Olaan laflard bunlar, bu malzemeyi birok kez tekrarlamtk
ve Saul'n kendine ynelik knamalarna kar kma zahmetine
girmedim. Bir anlam yoktu bunun. Gemite sk sk yle yapmtm
ama her ey iin hazr bir yant vard. (--Hayli baarl bir
akademik kariyerin var.-- --kinci snf bir niversitenin nc snf
bir departmannda.-- --ki yz altm yaynn var, ha?---Krk iki yldr yaymlyorum, ylda sadece alt tane eder bu. stelik
ou sayfadan az. ou kez ayn makaleyi be ayr ekilde

yazdm. Hem bu rakamn iinde zetler, kitap eletirileri ve

blmleri var - hemen hemen hi zgn bir ey yok.--)
Bunun yerine (onun hakknda olduu kadar kendi hakkmda
da konuuyor olduum iin yetkili bir tonla), --Bu mektuplarn
seni mrn boyunca kovaladn sylerken bunu demek istiyordun!-dedim. --Ne kadar baarl olsan, adama yetecek kadar i
yapm da olsan, daima eli kulanda bir yarglanma ve tehirden
korkuyorsun. Bunun zehrini nasl giderebilirim? Bunun ortada
bir su olmadan sululuk olduunu grmene nasl yardm edebilirim?---Benim suum kendimi yanl tantmak. Sahamda elle tutulur
hibir ey yapmadm. Bunu ben biliyorum, imdi Dr. K. de biliyor
ve nrobiyoloji hakknda biraz bilginiz olsayd siz de bilirdiniz.
Hi kimse benim almalarm hakknda benden daha doru
hkm verecek durumda olamaz.-Sonra, Saul huysuzlat zaman ne kadar eletirel bir havaya
girdiimi fark ettim. Neyse ki bunu tmyle kendime saklyordum
- bir sonraki szm de orada saklamalydm.
--Saul, eer sylediin kadar ktysen, eer, srar ettiin, gibi,
tm erdemlerden ve tm ayrt edici akli yetilerden yoksunsan,
nasl oluyor da verdiin hkmlerin, zellikle kendi hakknda
verdiin hkmn eksiksiz ve kusursuz olduunu dnebiliyorsun?-Yant yok. Gemite Saul'n gzleri glmseyip benimkilerle
karlard, ama belli ki bugn hi de kelime oyunlarna yatkn
bir ruh hali iinde deildi.
Seans onunla bir szleme yaparak kapattm. Ona bu bunalm
atlatana kadar elimden gelen her ekilde yardmc olmay, gerektii
srece onu evinde grmeyi kabul ediyordum. Karlnda,
ondan geri alnamayacak hibir karar vermemeyi kabul etmesini
istedim. Ondan, kendine bir zarar vermeyeceine, Dr. K.'ye
(nce bana danmadan) yazmayacana, ve burs parasn Stockholm
Enstits'ne iade etmeyeceine dair aka sz aldm.
ntihar etmeme szlemesi (hastann kendini ldrme eilimini
tehlikeli derecede hissettii zaman terapiste telefon etmeye sz
verdii, terapistin de hastann bir intihar giriimiyle anlamay
bozmas halinde terapiye son vermeye yemin ettii yazl ya da
szl bir szleme) bana hep gln gelmitir (--Kendini ldrrsen
seni bir daha asla tedavi etmem--). Yine de hatr saylr lde
etkili olabilir ve Saul ile byle bir szleme yapm olmak bana
hayli gven vermiti. Ev ziyaretlerinin de yarar vard; her ne
kadar benim iin zahmetli olsalar da, Saul' bana borlu duruma
sokuyor ve szlemenin gcn artryorlard.
ki gn sonraki seans da benzer bir yol izledi. Saul elli bin dolar
gndermeye ok istekliydi, bense o plana muhalefetimi sebatla
srdrdm ve onun sorunlardan k yolunu satn alma eiliminin
gemiini aratrdm.
Bana parayla ilk temasnn rpertici hikayesini anlatt. On yandan
on yedi yana kadar Brooklyn'de gazete satmt. Saul'n
pek seyrek szn ettii, kaba, ters bir adam olan enitesi ona bir
metro giriinde bir yer ayarlamt ve onu her sabah be buukta
oraya brakp saat sonra da okula gtrmek zere alyordu
Saul'n srekli 10-15 dakika ge kalmasnn ve her okul gnne

bir azarla balamasnn nemi yoktu.

Saul her ne kadar yedi yl boyunca kazancnn her kuruunu
teyzesine vermise de hibir zaman yeterli katkda bulunamadn
hissetmi ve her gn kazanmak zorunda olduu miktar iin
ulalmaz hedefler belirlemeye balamt. Bu hedeflere ulaamad
zaman kendini akam yemeinden ksmen ya da tamamen
mahrum ederek cezalandryordu. Bu amala yava inemeyi,
lokmasn yananda saklamay ya da tabaktaki yemeini azalm
gibi grnecek ekilde dzenlemeyi renmiti. Teyzesinin ya da
amcasnn bakyla lokmasn yutmaya zorlanrsa (onun beslenmesine
aldrdklarna inand yoktu ya), yemeklerden sonra tuvalette
sessizce kusmay da renmiti. Tpk bir zamanlar aileye
girme yolunu satn almaya kalkt gibi, imdi de Dr K.'nin masasnda
ve Stockholm Enstits'nde kendine salam bir yer satn
almaya alyordu.
--ocuklarmn paraya ihtiyac yok. Olum bir bypass ameliyat
iin iki bin dolar alyor ve ou kez gnde iki tane yapyor.
Kzmn kocasnn da alt haneli bir geliri var. Bu paray daha
sonra eski karlarmdan birine kaptrmaktansa imdi Stockholm
Enstits'ne vermeyi tercih ederim. Elli bin dolarlk bir ba
yapmaya karar verdim. Neden olmasn? Buna gcm yeter. Sosyal
sigortadan ve niversiteden aldm emekli ayl yaamak
iin bana bol bol yetiyor. Havale makbuzunu saklayabilirim ve
en kt ihtimalle paray iade ettiime dair bu kant her zaman
ortaya koyabilirim. Eer bu gerekmezse, yine sorun deil. yi bir
ama iin bu - benim bildiim en iyi ama.---nemli olan karar deil, onu nasl ve ne zaman verdiin. Bir
eyi yapmak istemekle onu (bir tehlikeden kanmak iin) yapmak
zorunda olmak arasnda bir fark var. Sanrm sen u anda
'yapmak zorunda olmak' tarznda hareket ediyorsun. Eer elli
bin dolar vermek iyi bir fikirse, bir ay sonra hala iyi bir fikir
olacak. nan bana, Saul, fazla stres altnda olduun ve (senin de
belirttiin gibi) tamamen mantkl hareket edemediin bir srada en
iyisi, geri alnamaz kararlar vermemektir. Senden yalnzca zaman
istiyorum, Saul. Yalnzca bu ba imdilik ertele, bunalm geene
kadar, mektuplar alana kadar.-Bir kez daha ban kabul anlamnda sallad. Bir kez daha elli
bin dolar gndermi olduundan ve bana sylemek istemediinden
kukulanmaya baladm. Ona uymayacak bir davran olmazd
bu. Gemite, onu skntya sokabilecek eyleri paylamakta
o kadar glk ekerdi ki her seansn son on be dakikasnda,
ondan bir hamle yapmasn ve terapi saatinin daha nceki blmnde
saklam olduu srlar benimle paylamasn aka istediim
bir --srlar-- zaman tesis etmitim.
Saul ve ben birka seans bu minval zre devam ettik. Sabah
erkenden evine gidiyor, gizemli bir biimde aralk braklm kapdan
giriyor ve Saul'n, her ikimizin de uydurma olduunu bildiimiz
bir hastalkla yamyass yatt yatann yannda terapi
yapyordum. Ama almamz iyi gidiyor gibiydi. Onunla gemitekinden
daha az ilgilenmekle birlikte, terapistlerin geleneksel
olarak yapmalar gerekeni yapyordum: rntleri ve anlamlar
aklyordum; Saul'n, mektuplarn kendisi iin neden lm
kalm nitelii tadn, onlarn nasl yalnzca gncel bir mesleki
talihsizlii deil de mr boyu sren bir kabul edilme ve onaylanma
arayn simgelediini anlamasna yardm ediyordum.

Aray o kadar lgnca, ihtiyac o kadar acildi ki, kendi kendini

bozguna uratyordu. rnein, bu durumda Dr. K.'nin onayna
bu denli umutsuzca muhta olmasayd, bir bakasyla birlikte alan
herhangi bir insann yapacan yaparak - sadece dier yazar,
ortak almalarndaki tm gelimelerden haberdar ederek
btn bu sorundan kanabilirdi.
Bu rntlerin daha erken dnemlerdeki gelimelerini izleyip
kardk. Belli sahneler (her zaman --en ge yatan, en erken kalkan-ocuk; yeterince gazete satmamsa lokmasn yutmak istemeyen
gen; --Bu yetimin tbbi ilgiye ihtiyac var-- diye haykran
teyze), younlam imgeler - Foucault onlara episthemes adn
vermiti - olup tm bir yaamn rntlerini billurlam bir biimde
temsil ediyordu.
Ne var ki Saul, geleneksel bakmdan doru terapiye yant vermiyor,
her seansta biraz daha umutsuzlua gmlyordu. Duygusal
tonu canszlayor, yz hatlar donuklayor ve Saul giderek
daha az bilgi vermeye talip oluyordu - tm mizah duygusunu
ve oran kavramn yitirmiti. Deersizlik duygusu dev boyutlara
ulamt. rnein, seanslardan birinde ben ona Stockholm
Enstits'ndeki bursiyerlere ve gen retim yelerine ne kadar
ok karlksz ders vermi olduunu anmsatrken, bu parlak
gen rencilere yapm olduklarnn sahasn yirmi yl geriye
gtrmekten baka bir ie yaramadn sylemiti! O konuurken
trnaklarm inceliyordum ve bam kaldrrken yznde akac
bir ifade grmeyi umarak glmsemitim. Ama ortada bir
aka olmadn anlaynca rpermitim: Saul lmne ciddiydi.
alm olduu aratrma fikirleri, mahvetmi olduu yaamlar,
yklan evlilikler, snavlarda haksz yere braklm (ya da geirilmi)
renciler hakknda bitmez tkenmez, ipe sapa gelmez
konumalar giderek sklayordu. Ktlnn kapsam ve yaygnl
tabii ki tehditkar bir stnlk duygusunun kantyd ki
bunun altnda da daha derin bir deersizlik ve nemsizlik duygusu
vard. Bu konuma srasnda ihtisas dnemimde bana havale
edilen hastalardan birini anmsadm - krmz yzl, sarmtrak
kzl sal, psikozlu bir iftiydi ve nc Dnya Sava'n
kendisinin balatm olduunu iddia ediyordu. Bu iftiyi - adn
unutmuum - otuz yl akn bir sredir hi dnmemitim. Saul'n
davrannn aklma onu getirmesi bal bana uursuz bir
tansal iaretti.
Saul'n ciddi bir itahszlk sorunu vard; hzla kilo kaybetmeye
balamt, uykular fazlasyla bozulmutu ve kendini yok etme
fantezileri zihnini srekli ypratyordu. Artk tedirgin, kaygl,
ac eken bir insan psikozlu bir hastadan ayran kritik snr
geiyordu. likimizdeki tehditkar iaretler hzla oalyordu: ilikimiz
insancl niteliklerini yitiriyordu; Saul ve ben artk birbirimizle
iki dost ya da mttefik olarak iliki iinde deildik; birlikte
glmsemeyi ya da birbirimize - gerek psikolojik gerekse fiziksel
olarak - dokunmay brakmtk.
Saul' nesnelletirmeye balyordum: O artk kederli, skntl
bir insan deil bir --depresyon-- vakasyd - kesinlikle, Akl Hastalklar
Tan ve statistik Elkitab'nn tanmyla, kaytszlk, psikomotor
yavalama, enerji kayb, itah ve uyku bozukluklar, paranoya
ve intihar tasavvurlar belirtilerini gsteren, iddetli, tekrarlayan,
melankolik tipte --nemli-- bir depresyon (DSM-III, kod 296.33).
Ne tr bir ila denemem ve onu hangi hastaneye yatrmam gerektiini

dnyordum.
Snr geip psikoza giren hastalarla almaktan hibir zaman
holanmammdr. Her ey bir yana, terapi srecinde terapistin
varlna ve katlmna byk deer veririm, ama imdi Saul'le
benim aramdaki ilikinin - benim tarafmda da onunki kadar gizleyilerle dolu olduunu fark ediyordum. Onunla bel incinmesi
masal konusunda bir dankl dv iindeydim. Eer gerekten
yataa mahkumsa ona kim yardmc oluyordu? Kim ona yemek
veriyordu? Ama hi sormuyordum, nk byle sorularn
onu daha da uzaklatracan biliyordum. En iyisi ona danmadan
harekete gemek ve ocuklarn durumdan haberdar etmek
gibi grnyordu. Elli bin dolar konusunda nasl bir tavr almam
gerekirdi acaba? Eer Saul paray oktan Stockholm Enstits'ne
gndermise, onlara ba iade etmelerini mi tavsiye etmeliydim?
Ya da onu geici olarak tutmalarn m? Bunu yapmaya hakkm
var myd? Ya da sorumluluum? Bunu yapmamak grevimi
ihmal etmek mi olurdu?
Hala sk sk mektuplar dnyordum (ama Saul'n durumu
o kadar ciddilemiti ki o cerrahi --ban aktma-- benzetmeme artk
daha az gveniyordum). Saul'n evinin iinden yatak odasna
doru yrrken etrafa baknp mektuplarn sakland yaz masasnn
yerini kefetmeye alyordum. Acaba ayakkablarm karp
ayaklarmn ucuna basarak - btn psikiyatrlarda biraz polis
hafiyelii vardr ya - o mektuplar bulana, yrtp aana ve iindekilerin
yardmyla Saul' tekrar akl salna kavuturana dek
ortalkta dolasa mydm?
Sekiz dokuz yalarndayken bileimde oluan bir sinir dmn
dnyordum. Sevecen aile doktoru elimi usulca tutmu
muayene ediyordu - sonra anszn, br elinde gizlice tuttuu
ar bir kitab hzla bileime vurarak dm patlatmt. Bir anlk
gz karartc bir acyla tedavi sona ermi ve kapsaml bir cerrahi
ilemin nne geilmiti. Psikiyatride byle iyilikseverce bir
despotluun yeri olabilir miydi? Sonular mkemmeldi ve sinir
dmnden kurtulmutum. Ama ben bir daha bir doktorla el skmaya
gnll olana dek yllar gemiti!
Eski retmenim John Whitehorn, bana --psikoz-- tansnn terapi
ilikisinin niteliine bakarak konulabileceini retmiti:
eer terapist, artk hastayla kendisini, hastann akl saln
iyiletirmek iin birlikte alan mttefikler olarak alglayamyorsa,
hastann --psikozlu-- kabul edilmesi gerektiini belirtmiti. Bu kstasa
gre Saul psikozluydu. Artk benim grevim, ona o kapal
mektubu amas veya haklarna daha iyi sahip kan biri olmas
ya da kendine bir le gezintisi ikram etmesi iin yardm etmek
deildi: onu hastanenin dnda tutmak ve kendini ldrmesine
engel olmakt.
Ben byle bir kmaz iindeyken umulmadk bir ey oldu. Bir
ziyaretimden nceki akam, Saul'den belinin daha iyi olduu, artk
yryebildii ve benimle randevusu iin ofisime gelecei mesajn
aldm. Onu grdkten sonra birka saniye iinde, o tek kelime
bile sylemeden, son derece deimi olduunu fark ettim:
eski Saul birdenbire tekrar benimle birlikteydi. Umutsuzluk iinde
boulan, insanln, glmesini, benlik bilincini yitirmi olan
adam gitmiti. Haftalardr, pencerelerine ve duvarlarna lgnca
vurup durduum bir psikoz iinde hapsolmu durumdayd. imdi,
umulmadk bir biimde, onu krp dar km ve kendiliinden

tekrar bana katlmt.

Bunu yalnzca bir tek ey yapabilir, diye dndm. Mektuplar!
Saul beni uzun sre merakta brakmad. Bir gn nce bir meslekta
telefonla arayarak ondan bir burs bavurusunu incelemesini
istemiti. Konuurlarken, arkada laf arasnda Dr. K. hakkndaki
haberi duyup duymadn sormutu. Saul, korku iinde,
son birka haftadr yataa mahkum olduunu ve hi kimseyle temas
olmadn sylemiti. Meslekta, Dr. K.'nin bir akcier ambolisi
sonucunda aniden ldn sylemi ve lmnn evresindeki
olaylar anlatmaya balamt. Saul onun szn kesip
haykrmamak iin kendini g tutmutu: --Yannda kimin bulunduu,
nasl ld, nereye gmld, anma treninde kimin
konutuu umurumda bile deili Bunlarn hibiri umurumda deil!
Bana yalnzca ne zaman ldn syle!-- Sonunda, Saul lmn
tam tarihini renmi ve, hzl bir hesapla, Dr. K.'nin dergi
kendisine ulaamadan lm ve bylece Saul'n makalesini okuyamam
olduunu belirlemiti. Saul'n ne mal olduu ortaya
kmamt! Mektuplarn verdii dehet duygusu bir anda kaybolmu
ve Saul onlar yaz masasndan karp okumutu.
Birinci mektup Stockholm Enstits'nde doktora sonras almalar
yapan ve Saul'den bir Amerikan niversitesinde retim
yelii iin bavurusunu destekleyen bir mektup yazmasn isteyen
bir bursiyerden geliyordu.
kinci mektup Dr. K.'nin lmne ve cenaze treninin programna
ilikin sade bir duyurudan ibaretti. Stockholm Aratrma
Enstits'nn gemiteki ve imdiki tm bursiyerlerine ve retim
yelerine postalanmt.
nc mektup Dr. K.'nin dul einden gelen ksa bir nottu ve
kadn, Saul'n imdiye kadar Dr. K.'nin lmn duymu olduunu
varsaydn yazyordu. Dr. K. Saul'den her zaman sitayile
sz etmiti ve ei, Dr. K.'nin masasnn zerinde bulduu bu bitmemi
mektubu onun Saul'e gndermesini isteyeceini biliyordu.
Saul merhum Dr. K.'nin elyazsyla yazlm ksa notu bana
uzatt:
--Aziz Profesr C.,
On iki yldr ilk kez ABD'ye bir seyahat planlyorum. Seyahat
programma, orada olmanz ve beni grmek istemeniz halinde,
Kaliforniya'y da dahil etmek istiyorum. Sohbetlerimizi
ok zledim. Her zamanki gibi burada kendimi ok yalnz hissediyorum
- Stockholm Enstits'nde profesyonel mesai arkadal
hemen hemen yok gibi. Ortak giriimimizin belki en
mkemmel abamz olmadn ikimiz de biliyoruz, ama benim
iin nemli olan bunun bana, almalarnz otuz yl boyunca
izleyip sayg duyduktan sonra, sizi ahsen tanma frsatn
vermi olmasdr.
Bir baka ricam da ...-Mektup burada kesiliyordu. Belki de satrlarn gerisinde orada
olmayan eyler okuyordum, ama bana yle gelmiti ki Dr. K. de
Saul'de bir ey aryordu, onun iin tpk Saul'n onda arad
onay kadar can alc olan bir ey. Ama bu tahmin bir yana, u kadar
kesindi: Saul'n tm felaket kehanetleri yalanlanmt; mektubun

tonu su gtrmez biimde kabul edici, hatta sevecen ve

sayglyd.
Saul bunu kaydetmekte gecikmemi ve mektubun derhal saaltc
bir etkisi olmutu. Depresyonu, tm meum --biyolojik-belirtileriyle birlikte birka dakika iinde kaybolmutu ve Saul
imdi son birka hafta iindeki dn ve davranlarn egosuna
yabanc ve tuhaf olarak grmeye balamt. Ayrca, eski ilikimizi
sratle yeniden kurmutu: bir kez daha bana kar scak
duygular besliyor, onu terk edip gitmediim iin teekkr ediyor
ve son birka haftadr bana bu kadar zorluk karm olduu iin
zntsn dile getiriyordu.
Sal yerine gelen Saul, terapiye hemen son vermeye hazrd,
ama iki kez daha gelmeyi kabul etti - bir sonraki hafta ve bir
ay sonra. Bu seanslar bayunca, olup bitenlerden bir anlam karmaya
altk ve gelecekteki olas stresli durumlara uygun stratejik
bir yant ayrntlaryla planladk. Onun beni rahatsz etmi
olan tm ynlerini aratrp inceledim - intihar eilimleri, grkemli
bir ktlk duygusu, uykusuzluu ve itahszl. yilemesi
dikkate deer bir biimde gvenilir grnyordu. Bundan
sonra yapabileceimiz baka bir ey yok gibiydi, biz de ayrldk.
Sonralar, Saul Dr. K.'nin duygularn o kadar hatal deerlendirmise,
belki benim duygularm da yanl yorumlamtr diye
dndm. Acaba onu ne kadar ok sevdiimi, zaman zaman iini
unutup Union Caddesi'nde bir le sonras yrynn keyfini
karmasn ne kadar ok istediimi fark etmi miydi hi? Benim
de ona katlmay ve belki birlikte abucak bir cappuccino imeyi
ne kadar ok istediimi fark etmi miydi?
Bunlar Saul'e hi sylememi olmaktan pimanlk duyuyorum.
Bir daha hi karlamadk; yl sonra, ldn rendim.
Ksa bir sre sonra da, bir partide Stockholm Enstits'nden
henz dnm olan bir gen adamla tantm. Bir yllk bursu ile
ilgili uzun sohbetimiz srasnda, bir zamanlar Saul adnda bir
dostumun da orada tatminkar bir ikameti olmu olduundan sz
ettim. Evet, Saul' tanmt. Aslnda, garip bir biimde, kendisinin
bursu da ksmen --Saul'n niversiteyle Stockholm Enstits
arasnda tesis ettii iyi niyet-- sayesinde gereklemiti. Saul'n
vasiyetinde Stockholm Enstits'ne elli bin dolarlk bir miras braktn
duymu muydum acaba?
:::::::::::::::::
Terapide Tek Elilik
--Ben bir hiim. Bir sprnt paras. Bir srngen. Bir sfr. nsan
kamplarnn dndaki plklerde sinsice dolanyorum. Tanrm,
bir lsem! lm olsam! Safeway otoparknda yamyass ezilmi
ve sonra bir yangn hortumunun suyuyla srklenip gitmi olsam.
Geride hibir ey kalmadan. Hibir ey. 'Bir zamanlar Marge
White adnda bir hi vard' diye tebeirle kaldrma yazlm
szler bile.-Marge'n gece yars telefonlarndan biri daha! Tanrm, bu telefonlardan
nefret ediyordum! Hayatma zorla girildii iin deil
- bunu beklemeyi renmitim: etkinlik alanyla birlikte gider
bu. Bir yl nce Marge' bir hasta olarak ilk kez kabul ettiim zaman,
telefonlar olacan biliyordum; onu grr grmez bama

gelecekleri sezmitim. Derin sknt belirtilerini tanmak iin fazla

deneyim gerekmiyordu. Sarkan ba ve omuzlar --depresyon-- diyordu;
kocaman gzbebekleri, kpr kpr elleri ve ayaklar --kayg-diyordu. Ona ilikin tm dier eyler - ok sayda intihar giriimi,
yeme bozukluklar, babas tarafndan erken yata cinsel istismar,
aralkl psikotik dnme, yirmi yllk terapi - --snrda-diye baryordu; orta yal, huzur arayan bir psikiyatrn yreine
dehet salan kelimeydi bu.
Otuz be yanda bir laboratuvar teknisyeni olduunu; on yldr
terapiye gittii psikiyatrn ksa bir sre nce baka bir ehre
yerletiini; umutsuzca yalnz olduunu; er ya da ge, bu yalnzca
bir zaman sorunuydu, kendini ldreceini sylemiti bana.
Seans boyunca hrsla sigara imiti; ou kez iki nefes ektikten
sonra sigaray fkeyle sndryor, sadece birka dakika
sonra bir tane daha yakyordu. Seans sresince yerinde oturamam,
kez kalkp bir aa bir yukar yrmt. Birka dakikalna
odamn kar kesinde yere oturmu ve bir Feiffer karikatr
karakteri gibi kvrlp kalmt.
lk drtm, ne olursa olsun ekip gitmek, ok uzaklara gitmek
- ve onu bir daha grmemekti. Bir mazeret bul, herhangi bir mazeret:
zamanm tamamen doldu, birka yl iin yurtdna gidiyorum,
tam gn bir aratrma kariyerine balyorum. Ama ok gemeden
ona bir randevu daha veren sesimi duydum.
Belki de gzelliiydi aklm elen; alacak kadar beyaz, kusursuz
yzn peremlerle ereveleyen simsiyah salaryd. Ya
da bu benim bir retmen olarak mesleime kar tadm ykmllk
duygum muydu? Son zamanlarda kendime, bir yandan
rencilere psikoterapi yapmalarn retmeyi srdrrken
bir yandan da, drstlkle, g hastalarn tedavisini nasl
reddedebileceimi sormaktaydm. Sanrm Marge' pek ok nedenle bir
hasta olarak kabul etmitim; ama bunu her eyden fazla, utan
nedeniyle yaptma inanyorum, kolay yaam semenin, bana
en ok ihtiya duyan hastalardan kanmann utanc nedeniyle.
Bu durumda bunun gibi imdat telefonlar geleceini ummutum.
Kriz stne kriz kacan ummutum. Bir noktada onu
hastaneye yatrmaya gerek duyacam da ummutum. Neyse ki
bundan kanabilmitim - kou personeliyle afak skerken yaplan
toplantlar, talimatlarn yazlmas, baarszlmn aleni
teslimi, her gn ayaklarm sryerek hastaneye gidiler. Yalanp
yutulan koskoca zaman paralar!
Hayr, nefret ettiim ne hayatma zorla girilmesi, hatta ne de
telefonlarn verdii rahatszlkt: yalnzca konuma tarzmzd.
Bir defa Marge her kelimede kekeliyordu. Kafas kart zaman
hep kekelerdi - kekeler ve yzn arptrd. Onu, gzel yznn
bir yan arplma ve spazmlarla korkun derecede irkinlemi
olarak gzmde canlandrabiliyordum. Sakin, durulmu olduu
zamanlarda Marge ile yz spazmlar hakknda konumu
ve bunlarn bir tr kendini irkinletirme abas olduuna karar
vermitik. Cinsellie kar apak bir savunma olan bu spazmlar,
dardan ya da ieriden cinsel bir tehdit olduu zaman ortaya kyorlard.
Bu yorum pek de ie yaramt dorusu - bir gergedana
akl talar atmak gibi: srf seks kelimesinin telaffuzu, spazmlar
davet etmeye yeterli olmutu.

Kekelemesi her zaman canm skard. Ac ektiini bilirdim

ama yine de, --Haydi Marge!-- dememek iin kendimi g tutardm,
--Devam etsene! Bir sonraki kelime ne olacak?-Ama bu telefonlarn en kt yan benim beceriksizliimdi.
Marge beni snyordu ve ben hep yetersiz kyordum. Geen yl
beni yirmi defa byle telefonla aramt ve bir defasnda bile ona
ihtiya duyduu yardm vermenin yolunu bulamamtm.
O geceki sorun, Stanford Daily'de karm hakknda bir yaz grm
olmasyd. Karm, on yl sonra, Stanford Kadn Aratrmalar
Merkezi'nin yneticiliinden ayrlyordu ve kampus gazetesi onu
gklere karmt. Bu yetmiyormu gibi Marge o akam, son derece
berrak konuan, gen ve ekici bir kadn filozofun verdii
bir halk konferansna gitmiti.
Marge kadar kendinden nefret eden pek az insan tanmmdr.
Onda bu duygular hi kaybolmuyor ama en iyi zamanlarnda
yalnzca arka plana ekilip geri gelmek iin uygun bir iaret
bekliyorlard. Kendi yandaki baka bir kadnn herkese alklanan
baarsndan daha gl bir iaret de yoktu: o zaman, kendine
olan nefreti onu dalga dalga saryor ve Marge her zamankinden
daha ciddi bir biimde intihar dnyordu.
Rahatlatc szler bulmaya abaladm. --Marge, neden kendine
bunu yapyorsun? Hibir ey yapmam, hibir ey baaramam
olmaktan, yaamaya layk olmamaktan sz ediyorsun, ama ikimiz
de biliyoruz ki bu bir ruh halinden ibaret. Gereklikle hi ilgisi
yok! ki hafta nce kendini ne kadar harika hissettiini hatrlasana.
D dnyada deien hibir ey yok ki. Sen imdi de tpatp
o zaman olduun kiisin!-Doru yoldaydm. Dikkatini ekmitim. Dinlediini duyabiliyordum
ve devam ettim.
--Bu kendini bakalaryla olumsuz bir tarzda kyaslama ii sana
her zaman zarar verir. Bak, kendini biraz rahat brak. Kendini
belki de tm niversitedeki en parlak konumac olan Profesr
G. ile kyaslamay seme. Hayatnda onurlandrld o bir tek
gnde karm seme. Kendine ikence etmek istiyorsan, kendini
olumsuz bir biimde kyaslayabilecein birini bulmak her zaman
mmkn. Bu duyguyu biliyorum, ben de ayn eyi yaptm.
--Bak, neden bir kez olsun senin sahip olduklarna sahip olmayan
birini semiyorsun? Sen her zaman bakalarna merhamet
beslemisindir. Evsizler iin yaptn gnll almalar dn.
Bundan hi pay karmyorsun kendine. Bakalarn zerrece
umursamayan biriyle kyaslasana kendini. Ya da neden o yardm
ettiin evsiz insanlardan biriyle kyaslamayasn? Bahse girerim ki
hepsi kendilerini seninle olumsuz bir biimde kyaslyorlardr.-Kapanan telefonun sesi, annda fark ettiim eyi dorulad:
Muazzam bir hata yapmtm. Benim bu gafmla tam ne yapacan
bilecek kadar iyi tanyordum onu: gerek duygularm aa
vurduumu, kendisinin ancak yeryzndeki en talihsiz insanlarla
olumlu ynde kyaslanabilecek kadar umutsuz bir durumda
olduunu dndm syleyecekti.
Bu frsat karmad ve bir sonraki terapi saatimize - neyse ki
ertesi sabaht - tam bu duyguyu dile getirerek balad. Sonra tc

bir ses ve kesik kesik bir ritimle bana kendisi hakkndaki

--gerekleri-- aktararak konumasn srdrd.
--Otuz be yandaym. Hayatm boyunca hep akl hastasydm.
On iki yamdan beri psikiyatrlara gidiyorum ve onlarsz
hibir ey yapamyorum: Geri kalan mrmde de hep ila almam
gerekecek. Umut edebileceim en iyi ey bir akl hastanesinin dnda
kalmak. Hibir zaman sevilmedim. Hibir zaman ocuklarm
olmayacak. Bir erkekle hibir zaman uzun sreli bir ilikim
olmad ve olmas umudu da yok. Arkada edinme yeteneinden
yoksunum. Doum gnmde hi kimse telefon etmez. Bana ocukluumda
tecavz eden babam ld. Annem ise aclam, deli
bir kadn ve ben her gn ona biraz daha benziyorum. Aabeyim
hayatnn byk bir blmn bir akl hastanesinde geirdi. Hibir
yeteneim, hibir zel becerim yok. Hep sfli bir ite alacam.
Hep yoksul olacam ve aylmn ounu hep psikiyatrik
tedaviye harcayacam.-Durdu. Bitirdiini sanyordum ama bunu anlamak kolay deildi
nk bir hayal gibi konuuyordu - tekin olmayan bir durgunluk
iindeydi, dudaklar dnda hibir yeri, soluu, ya da elleri,
ya da gzleri, ya da hatta yanaklar, hareket etmiyordu.
Birdenbire, hala son bir enerji spazm kalm kurgulu bir
oyuncak gibi, tekrar balad: --Bana sabrl olmam sylyorsunuz.
Bana hazr olmadm - terapiyi brakmaya hazr olmadm,
evlenmeye hazr olmadm, bir ocuu evlat edinmeye hazr
olmadm, sigaray brakmaya hazr olmadm - sylyorsunuz.
Bekledim. Btn mrm bekleyerek geirdim. Artk ok
ge, yaamak iin ok ge artk.-Bu nakarat boyunca gzm krpmadan oturdum ve, bir an
iin, etkilenmeyiimden utan duydum. Ama duyarszlk deildi
bu. Bu nakarat daha nce de duymutum ve onu ilk kez sylediinde
nasl altst olduumu, duygudalk ve kedere garkolup
Hemingway'in deyimiyle --sulu-dnen bir Yahudi psikiyatr-kimliine brndm anmsyordum.
Daha da beteri, ok daha beteri (ve bunu itiraf etmek hi de
kolay deil), onunla ayn fikirdeydim. --Gerek vaka dosyasn-- o
kadar dokunakl ve inandrc bir biimde sunmutu ki tamamen
ikna olmutum. Gerekten ciddi biimde zrlyd. Herhalde hi
evlenmeyecekti. Gerekten uyumsuzdu. Bakalarna yakn olma
yeteneinden gerekten yoksundu. Belki yllarca, belki de her zaman
terapiye ihtiya duyacakt. Umutsuzluunun ve karamsarlnn
o denli derinlerine ekilmitim ki intiharn cazibesini kolayca
anlayabiliyordum. Onu rahatlatacak hemen hibir sz bulamyordum.
Bu nakaratn depresyon rn propagandadan ibaret olduunu
anlamam, bir sonraki seansmza kadar geen bir haftam almt.
Konuan onun depresyonuydu ve ben de buna inanacak
kadar aptaldm. Tm u arptmalara bakn, sylememi olduu
eylere bakn. Marge olaanst zeki, yaratc, gayet ekici bir kadnd
(suratn arptmad zaman). Onu grmeyi, onunla birlikte
olmay drt gzle bekliyordum. ektii aclara karn daima
zveride bulunmu, kendini topluma hizmete adam olmas
bende sayg uyandrmt.
Bu durumda imdi nakarat tekrar duyunca, onun bu ruh halini
nasl deitirebileceimi dndm. Gemite benzer durumlarda
ar bir depresyona girmi ve haftalarca o durumda kalmt.

Derhal harekete geerek onun byk bir dertten kanmasna

yardmc olabilirdim.
--Konuan senin depresyonun, Marge, sen deilsin. Depresyona
her gmlnde tekrar trmanp yukar ktn anmsa.
Depresyonun iyi bir yan - tek iyi yan - her zaman sona ermesidir.-alma masama doru yrdm, onun dosyasn atm ve topu
topu hafta nce, yaama kar coku doluyken yazm olduu
bir mektubun baz blmlerini yksek sesle okudum:
--...Harika bir gnd. Jane ile birlikte Telegraph Avenue'den
aa doru yrdk. Eski elbise maazalarnda 1940'larn gece
elbiselerini denedik. Birtakm eski Kay Starr plaklar buldum.
Golden Gate Kprs'nde kotuk, Greens Restoran'da kahvalt
ettik. San Francisco'da hayat varm sonu olarak. Size hep kt
haberleri veriyorum - baz iyi eyleri de paylamay dndm.
Perembeye grmek zere ...-Ama ak pencereden ieriye esen lk bahar rzgarlarna karn,
ofisimde k hkm sryordu. Marge'n yz donmutu
sanki. Gzlerini duvara dikmiti ve beni hemen hi duymuyor gibi
grnyordu. Yant buz gibiydi: --Benim bir hi olduumu
dnyorsunuz. Benden kendimi evsizlerle kyaslamam isteyen
szlerinize bakn. Deerimin bu kadar olduunu dnyorsunuz.---Marge, bunun iin zr dilerim. Telefonda yararl olma konusunda
ortalamam pek yksek deildir. Beceriksizce bir abayd
o. Ama inan bana, amacm yardmc olmakt. O sz syler
sylemez bir hata olduunu fark etmitim.-Bunun yarar olmu gibiydi. Marge'n soluunu braktn
duydum. Gergin omuzlar gevedi, yz zld, ba belli belirsiz
bana doru dnd.
Ona birka santim yaklatm. --Marge, sen ve ben daha nce
de krizler geirdik, kendini tpk imdiki kadar berbat hissettiin
dnemlerdi onlar. Gemite neyin yarar oldu? Ofisten kendini
girdiinden daha iyi hissederek ktn zamanlar anmsyorum.
Fark yaratan neydi? Sen ne yapmtn? Ben ne yapmtm? Gel
bunu birlikte dnelim.-Marge ilk nce bu soruyu yantlayamad ama ona ilgi gsterdi.
Daha fazla zlme belirtileri: boynunu trdatt ve uzun siyah
salarn bir yana savurup sonra da parmaklaryla tarad. Ayn
soruyla defalarca bann etini yedim ve sonunda bu soru zerinde
birlikte alan aratrmaclara dntk.
Marge, dinlenmenin kendisi iin nemli olduunu, aclarn
anlataca benden baka hi kimsesi, ofisim dnda hibir yeri
olmadn syledi. Bir depresyonu hzlandran olaylar dikkatle
incelememizin de ona yardmc olduunu biliyordu.
ok gemeden haftann tm tedirgin edici olaylarn birer birer
gzden geirmeye balamtk. Bana telefonda anlatt stresler
dnda baka eyler de olmutu. rnein, alt niversite
laboratuvarnn tam gnlk bir toplantsnda, profesyonel ve akademik
personel belirgin bir biimde, onu umursamaz bir tavr
sergilemiti. Marge'n duygularn paylatm ve onun durumunda
- karm dahil - pek ok kiinin olduunu duyduumu syledim.

Ona karmn, Stanford'un retim yeleri dndaki elemanlarna

snrl ayrcalklar tanma ve pek az sayg gsterme eiliminden
rahatsz olduu srrn verdim.
Marge yeterince baarl olmay ve otuz yandaki patronunun
kendisinden ok daha baarl oluu konusuna dnd.
--Neden,-- diye dnceye daldm,-- bu olumsuz kyaslamalarn
ardna deriz? Bu ylesine kendini cezalandrc, ylesine
sapkn bir ey ki - aryan bir dii gcrdatr gibi.-- Ona benim de
kendimi pek ok durumda bakalaryla olumsuz biimde kyaslam
olduumu syledim (Belirli ayrntlar vermedim. Belki de
vermeliydim. Ona eitim gibi davranm olurdum.)
zsaygy dzenleyen bir termostat mecazn kullandm.
Onunki ilevini iyi yapmyordu: bedeninin yzeyine fazla yaknd.
zsaygsn dengede tutmuyor, tersine d olaylarn etkisiyle
lgnca dalgalanyordu. yi bir ey olduunda kendini harika
hissediyordu; birinden bir eletiri gelsin, gnlerce keyfi kayordu.
Termostat pencerenin fazla yaknna konulmu bir sistemle
evini stmaya almak gibiydi bu.
Seans bittiinde bana kendini ne denli daha iyi hissettiini
sylemesi gerekmiyordu: ofisten ayrlrken soluk alp veriinde,
yrynde, glmseyiinde grebiliyordum bunu.
Bu iyilik devam etti. Marge mkemmel bir hafta geirdi ve bana
gece yars kriz telefonlar gelmedi. Onu bir hafta sonra grdmde
neredeyse ii iine smyor gibiydi. Her zaman birini neyin
iyiletirdiini anlamann, neyin ktletirdiini belirlemek
kadar nemli olduuna inanmmdr, bu bakmdan ona bu fark
neyin yarattn sordum.
--Her naslsa,-- dedi Marge, --son saatimiz her eyi tersine evirdi.
Beni o kadar ksa bir sre iinde o dehetten ekip karm
olmanz hemen hemen bir mucize. Psikiyatrm olduunuz iin
gerekten memnunum.-ten komplimanndan son derece holanmakla birlikte her iki
dnce de beni rahatsz etmiti: u esrarengiz --her naslsa-- ve
benim bir mucize yaratcs olarak grlmem. Marge bu tabirler
erevesinde dnd srece iyileemezdi nk yardmn
kayna ya kendisinin dnda ya da kavraynn tesindeydi.
Benim bir terapist olarak grevim (bir anne veya babannkinden
pek farkl olmayarak) kendimi kullanm d brakmak - hastann
kendi kendisinin ana babas olmasna yardm etmekti. Ben onu
iyiletirmek istemiyordum. Onun kendi kendisini iyiletirme sorumluluunu
almasna yardm etmek istiyordum ve istiyordum
ki bu iyileme sreci ona olabildiince berrak grnsn. te bu
yzden onun --her naslsa--sndan rahatsz olmu ve bunu aratrmaya
girimitim.
--Son saatimizde sana yardmc olan ey tam olarak neydi?-diye sordum. --Hangi anda kendini daha iyi hissetmeye baladn?
Gel izini birlikte srerek kefedelim unu.---Bir tanesi u evsizler konusundaki konumay ele alnzd.
Sizi srekli cezalandrmak iin kullanabilirdim onu - hatta gemite
bunu psikiyatrlara yaptm biliyorum. Ama siz doal bir
biimde niyetinizin ne olduunu ve beceriksizce davranm olduunuzu

syleyince, bunun iin fke nbetleri geiremeyeceimi

anladm.---Szlerim senin bana bal kalmana olanak vermi gibi grnyor.
Seni tandmdan beri en srekli depresyonda olduun
zamanlar, herkesle balarn koparp gerekten yalnz olduun
zamanlard hep. Burada nemli bir mesaj var - hayatn insanlarla
dolu tutman hakknda.-- Seans boyunca ona yardmc olan baka
neler olduunu sordum.
--Beni tersine eviren asl ey - yani gerekten yatmaya baladm
an - karnzn ve benim i hayatnda benzer sorunlarmzn
olduunu sylediiniz and. Ben ylesine iren, ylesine itici
olduumu, karnzn ise ylesine kutsal olduunu hissediyordum
ki ikimizden ayn solukta sz edilemezdi. Bana onunla benim ayn
sorunlar paylatmz srrn vermeniz bana biraz saygnz olduunu
kantlyordu.-tiraz etmek, ona her zaman sayg duyduumu sylemek zereydim
ki szm kesti. --Biliyorum, biliyorum - bana sayg duyduunuzu
sk sk sylyordunuz, beni sevdiinizi sylyordunuz,
ama yalnzca szlerdi bunlar. Hibir zaman gerekten inanmamtm
onlara. Bu kez farklyd, szlerin tesine gemitiniz.-Marge'n syledikleri beni ok heyecanlandrmt. Yaamsal
sorunlara kendince bir parmak basma tarz vard. --Szlerin tesine-gemek, buydu nemli olan. Ne sylediim deil ne yaptmd.
Bu aslnda hasta iin bir ey yapmakt. Karmla ilgili bir eyi
paylamak, Marge iin bir ey yapmakt, ona bir armaan vermekti.
Sz deil eylemdi tedavi eden!
Bu fikir beni o kadar kamlamt ki onun zerinde daha fazla
dnebilmek iin seansn sonunu zor edecektim. Ama imdi
dikkatimi yeniden Marge'a vermek durumundaydm. Daha anlatacaklar
vard bana.
--Bir de bana durmadan gemite neyin yardmc olduunu
sormanz ok yararl oldu. Sorumluluu bana ykleyip durdunuz,
seansn sorumluluunu almam saladnz. yi oldu bu. Genellikle
haftalarca depresyonda kalp surat asarm; ama siz, birka
dakika iinde, beni ne olduunu bulup karmam iin altrmaya
baladnz.
--Hatta srf u 'Gemite ne yardmc oldu?' sorusunu sormanz
bile yardmc oldu, nk bana iyileebilmemin bir yolu olduu
konusunda gvence veriyordu. Ayn zamanda, yantlarn bildii
sorular hakknda bana tahminler yaptran bir byc rolne
girmeyiinizin de yardm oldu. Bilmediinizi itiraf edip beni sizinle
birlikte aratrmaya davet etmeniz houma gitti.-Kulaklarma mzik gibi geliyordu bu! Marge ile bir yllk almam
boyunca bir tek gerek kuralm olmutu - ona eitim gibi
davranmak. Onu nesneletirmemeye, ona acmamaya ya da aramzda
bir eitsizlik uurumu yaratacak herhangi bir ey yapmamaya
almtm. Bu kural elimden geldiince izlemitim ve
imdi onun yararl olmu olduunu iitmek gzel bir duyguydu.
Psikiyatrik --tedavi-- projesi kendi iinde tutarszlklarla doludur.
Bir kii, yani terapist, baka birini --tedavi-- ettii zaman, daha
en batan tedavi iftinin, yani terapi ittifakn oluturan iki kiinin,

eit ya da tam mttefik olmad kabul edilmitir; biri sknt

iinde ve ou kez akn durumdayken dierinin profesyonel
becerilerini kullanarak bu sknt ve aknln gerisinde yatan
sorunlar birbirinden ayrp nesnel bir biimde incelemesi
beklenir. Dahas, hasta olan tedavi edene bir deme yapar. Tedavi
kelimesi bile eitsizlik ima eder. Bir insan eiti gibi --tedavi etmek,-terapistin o insan sanki kendisinin eitiymi gibi davranarak
alt etmesi ya da gizlemesi gereken bir eitsizlik ima eder.
Bu durumda Marge'a eitim gibi davranmakla yalnzca ona
(ve kendime) sanki eitmiiz gibi rol m yapyordum? Belki de
terapiyi, hastaya yetikin muamelesi yapmak eklinde anlatmak
daha doru olur. Bu akademik bir kl krk yarma gibi grnebilir,
ama Marge'n terapisinde, beni onunla ya da herhangi bir hastayla
nasl bir iliki kurmak istediim konusunda ok berrak dnmeye
zorlayan bir ey gereklemek zereydi.
hafta kadar sonra, yani benim terapi eyleminin nemini
kefediimden hafta sonra, olaanst bir ey oldu. Marge ve
ben sradan bir seansn ortasndaydk. Marge berbat bir hafta geirmiti
ve bana baz ayrntlar anlatyordu. Cansz grnyordu,
etei burumu ve arplmt, salar bakmszd, yznde
cesaretsizlik ve bitkinlik izgileri vard.
Atnn ortasnda birdenbire gzlerini kapad - bu kendi bana
olaand bir ey deildi, nk seans srasnda sk sk otohipnotik
bir duruma girerdi. ok nceden bu tuzaa dmemeye
- bu durumdayken onun ardndan gitmemeye - karar vermitim,
tersine onu dar arrdm. --Marge,-- dedim ve cmlenin gerisini
sylemek zereydim: --Ltfen geri gelir misin?-- Ama o anda
azndan yabanc ve gl bir sesin ktn duydum: --Siz beni
tanmyorsunuz.-Haklyd. Konuan kiiyi tanmyordum. Ses o kadar farkl, o
kadar gl, o kadar yetkiliydi ki, bir an iin odaya baka kimin
girmi olabileceini grmek iin etrafma bakndm.
--Sen kimsin?-- diye sordum.
--Ben! Ben!-- Ve sonra deiik bir Marge ayaa frlayp odada
marur bir tavrla dolaarak kitaplklara dikkatle bakmaya, tablolar
dzeltmeye, mobilyalarm incelemeye balad. Bu Marge idi,
ama Marge deildi. Giysileri dnda her eyi deimiti - tavr,
yz, zgveni, yry.
Bu yeni Marge yaam dolu, taknca ama ho bir ekilde iveliydi.
O yabanc, tam kontralto ses, --Madem bir musevi entelekteli
pozundasnz, bari ofisinizi yle biri gibi deyin,-- diye buyurdu.
--Kanepenin rts Goodwill maazasndan - eer kabul
etselerdi - ve u duvar panosu hzla ryor - bereket! Ve u Kaliforniya
sahilinden fotoraflar. Psikiyatrlarn ev fotoraflarndan
gna geldi artk!-Kvrak zekal, inat, ok seksiydi. Marge'n monoton sesinden
ve amansz szlanmasndan bir an soluk alabilmek ne ferahlatcyd!
Ama tedirgin olmaya balyordum; bu hanmdan ok fazla
holanmtm. Lorelei hikayesini (Bir Alman masalnda arklaryla
gemicileri ayartp lme srkleyen denizkz. (. N.)) dndm ve
oyalanmann tehlikeli olacan bildiim halde yine de bir sre onunla
kaldm.

--Neden geldin?-- diye sordum. --Neden bugn?---Zaferimi kutlamak iin. Biliyorsunuz, ben kazandm.---Neyi kazandn?---Bana aptal rol yapmayn. Ben o deilim, biliyorsunuz! Sylediiniz
her ey haaaaarika deil. Marge'a yardm edeceinizi
mi dnyorsunuz?-- Yz harikulade deikendi, kelimeleri
bir Victorian melodramnn hain karakterinden beklenecek snrsz
istihzayla dklyordu dudaklarndan.
Alayc, eytanca bir tavrla devam etti: --Onu otuz yl terapide
tutabilirdiniz, ama yine de ben kazanrdm. Bir yllk almay
bir gnde ykabilirim. Gerekirse onun kaldrmn kenarndan hareket
halindeki bir kamyonun nne inmesini salayabilirim.---Ama neden? Bundan ne elde edersin? O kaybederse sen de
kaybedersin.-- Belki onunla kalmam gerekenden fazla kalyordum.
Onunla Marge hakknda konumak yanlt. Marge'a hakszlk
oluyordu bu. Ama bu kadnn gl, neredeyse dayanlmaz
bir ekicilii vard. Ksa bir sre iin rpertici bir bulant dalgas
hissettim, sanki gerein bir yrtndan gzetliyormuum, yasak
bir eye, nesnelerin doal dzeni iinde tamamlanm insanda
grlmesi sz konusu olmayan hammaddelere, atlaklara ve diki
yerlerine, embriyonik hcrelere ve blastulalara bakyormuum
gibi geldi. Tm dikkatim ona ivilenmiti.
--Marge iren biri. Onun iren olduunu biliyorsunuz.
Onunla birlikte olmaya nasl katlanabiliyorsunuz? ren! ren!-Ve sonra, mrmde grdm en artc tiyatro gsterisiyle,
Marge' taklit etmeye balad. Aylardr tank olduum her
jest, Marge'n her yz buruturuu, her hareketi, kronolojik srayla
nmden geti. te benimle ilk kez rkeke tanan Marge. te
ofisimin kesinde kvrlm duruyor. Ve ite, kocaman, panik
dolu gzlerle bana ondan umut kesmemem iin yalvaryor. te
kendi kendine girdii bir trans halinde, kapal gzleri, gzlerinin
REM (Rapid Eye Movements: uyku srasnda zaman zaman beliren hzl
gz hareketleri. (. N.)) benzeri lgnca hareketini rten kpr kpr
gzkapaklaryla. Ve ite yz Quasimodo'nunki gibi, spazmlarla korkun
bir biimde arplm, neredeyse konuamaz durumda. te Marge'n
korktuu zamanlar yapma alkanlnda olduu gibi koltuunun
arkasna sinmi duruyor. te melodramatik ve alayc bir tavrla
karnnda ve gsnde bak saplanrcasna korkun bir ardan
yaknyor. te Marge'n kekelemesini ve en bildik szlerinden
bazlarn alaya alyor. --Psikiyatrm olduunuza yle
m-m-m-memnunum ki!-- Diz km durumda: --B-b-b-beni seviyor
musunuz, D-D-D-Doktor Yalom? B-b-b-beni b-b-b-brakmayn,
siz b-b-b-burada olmaynca k-k-k-k-k-kayboluyorum.-Gsteri olaanstyd: bir gecede birka rol oynam bir aktrisin
alklarla tekrar sahneye arldnda, rollerin her birine ksaca,
belki yalnzca birka saniye iin girivererek seyircileri elendiriini
izlemek gibiydi. (Bir an iin bu tiyatroda aktrisin gerekten
aktris deil yalnzca rollerden biri olduunu unutmutum.
Gerek aktris, sorumlu bilin, kuliste gizlenmi durumdayd.)
Virtozca bir gsteriydi. Ama ayn zamanda --Ben-- (ona baka
ne ad vereceimi bilemiyordum) tarafndan ortaya konan tarif

edilemeyecek kadar acmasz bir gsteri. Tedavisi olanaksz,

umutsuz ve ackl bir durumda olduunu syledii Marge' aalamay
srdrrken gzleri alev alevdi. Marge, diyordu --Ben--,
otobiyografisini yazmal ve ona (burada ks ks glmeye balad)
--Acnmak in Domu-- adn vermeli.
--Acnmak in Domu.-- Elimde olmadan glmsedim. Bu
Belle Dame sans Merci (Acmasz gzel kadn. (. N.)) mthi bir
kadnd. Rakibesini bu kadar ekici bulduum, onun Marge' taklidiyle
bu kadar sersemlediim iin kendimi Marge'a sadakatsizlik etmi gibi
hissediyordum. Anszn - ne abuk! - gsteri bitti. --Ben-- bir iki dakika
iin gzlerini kapad ve tekrar atnda o kaybolmu, Marge dehet
iinde alayarak geri gelmiti. Ban dizlerinin arasna koydu,
derin derin soludu ve yava yava tekrar skunet buldu. Birka
dakika hkrd ve sonra nihayet olanlar hakknda konutu. (Az
nce cereyan eden sahneyi gayet iyi anmsyordu.) Daha nce hi
byle olmamt - ah evet, bir zamanlar Ruth Anne adnda nc
bir kiilik vard - ama bugn gelen kadn daha nce hi ortaya
kmamt.
Olup bitenler beni akna evirmiti. Tek temel kuralm olan
--Marge'a eitin gibi davran--, yeterli deildi artk. Hangi Marge?
u nmde szlanp duran Marge m, yoksa o seksi, pervasz
Marge m? Bana yle geliyordu ki nemli olan benim kendi hastamla
aramdaki ilikiydi - Marge ile benim --arasndalmz-(Buber'in snrsz hantal tabirler deposundan bir tane). O ilikiyi
koruyamadm, ona sadk kalamadm takdirde terapi umudu
kaybolup giderdi. --Hastaya eitin gibi davran-- eklindeki temel
kuralm --Hastaya sadk ol-- eklinde deitirmem gerekiyordu.
Her eyden nce, o br Marge'n beni batan karmasna izin
vermemeliydim.
Bir hasta, terapistin hastaya ait olan saat dnda sadakatsiz olmasn
hogrebilir. Terapistlerin baka ilikileri de benimsemi
olmalar ve darda seansn bitmesini bekleyen baka bir hastann
varl kabul edilse de, ou kez terapide bunu sz konusu
etmemek yolunda sessiz bir anlama vardr. Terapistle hasta, gizli
bir su ortakl iinde, ilikileri tek eli bir ilikiymi gibi
davranrlar. Hem terapist hem de hasta, giren ve kan hastalarn
birbirleriyle karlamamalarn gizliden gizliye umut ederler. Hatta
bunu engellemek iin baz terapistler ofislerine biri girmek br
kmak iin olmak zere iki kap yaptrrlar.
Ama hasta, seans sresince sadakat bekleme hakkna sahiptir.
Benim Marge ile szlemem (tm dier hastalarmla olduu gibi),
aka dile getirilmese de, onunla birlikte olduum zaman tmyle,
itenlikle ve yalnzca onunla birlikte olacam eklindedir.
Marge bu szlemenin bir baka boyutunu da aydnlatmt:
onun en merkezi benliiyle birlikte olmam gereini. Ona tecavz
eden babas bu yekpare benlikle iliki kurmak yerine, sahte, cinsel
bir benliin gelimesine katkda bulunmutu. Ben o hatay
yapmamalydm.
Kolay deildi bu. Gerei sylemek gerekirse --Ben--i tekrar
grmek istiyordum. Onu bir saatten ksa bir srede tanm olmakla
birlikte, ondan son derece holanmtm. Marge ile harcadm
dzinelerce saatin kasvetli arka perdesi, bu ekici hayaletin
gz kamatrc bir berraklkla belirmesini salamt. Bu tr
karakterler hayatta pek sk kmaz karmza.

Adn bilmiyordum ve fazla bir zgrl de yoktu, ama o da

ben de birbirimizi nasl bulacamz biliyorduk. Bir sonraki seansta
birka kez bana tekrar gelmeye alt. Marge'n gzkapaklarnn
seirip sonra da kapandn grebiliyordum. Yalnzca bir
iki dakika daha geince tekrar birlikte olabilecektik. Kendimi
budalaca hevesli hissediyordum. Huzur veren eski anlar zihnime
doluuyordu. Karayiblerde palmiyelerle evrili bir havaalannda
bir uan inmesini ve sevgilimin bana katlmasn bekleyiimi
anmsyordum.
Bu kadn, bu --Ben,-- beni anlyordu. Usandm biliyordu,
Marge'n szlanmalarndan ve kekelemesinden, paniklerinden,
kelerde kvrlp masalarn altna saklanmasndan, clz, ocuksu
sesinden usandm biliyordu. Gerek bir kadn istediimi biliyordu.
Marge'a yalnzca eitimmi gibi davrandm biliyordu.
Eit olmadmz biliyordu. Marge ylesine deli gibi hareket
eder ve ben onun deliliini hogrerek byklk taslarken nasl
eit olabilirdik?
--Ben--in, Marge'n davranlarnn tm bu krpntlarn kusarak
gerekletirdii tiyatro gsterisi, onun Marge'dan neler ektiimi
her ikimizin de (ve yalnzca onun ve benim) anladmza
beni inandrmt. O bu filmi yaratan parlak ve gzel ynetmendi.
Marge hakknda bilimsel bir makale yazabilir ya da meslektalarla
terapinin ak hakknda konuabilirdim, ama onunla geirdiim
deneyimin zn hibir zaman gerekten aktaramazdm. Anlatlmas
olanakszd bunun. Oysa --Ben-- biliyordu. Tm bu rolleri
oynayabiliyorsa, onlarn hepsinin gerisindeki gizli, yol gsterici
zeka olmalyd o. Onunla dilin tesinde bir eyi paylayorduk.
Ama sadakat! Sadakat! Kendimi Marge'a adamtm ben. Eer
--Ben-- ile dost olursam bu Marge iin bir felaket olurdu: bir figran,
yerine bir bakasnn konulabilecei bir karakter haline gelirdi.
Ve tabii --Ben--in istedii de tam tamna buydu. --Ben-- bir Lorelei
idi, gzel ve akl elici, ama ayn zamanda ldrc - Marge'n
tm fkesinin ve kendinden nefretinin cisimlemesiydi.
Bu durumda sadk kaldm ve --Ben--in yaklatn sezdiim
zaman - rnein, Marge gzlerini kapayp transa gemeye baladnda
- derhal, --Marge, geri dn!-- diye barmak suretiyle onu
sarsp uyandryordum.
Bu birka kez olup bittikten sonra, son snavn hala nmde
olduunu fark ettim. --Ben-- amanszca g topluyor ve lgnca
bana dnmeye alyordu. Bu an bir karar gerektiriyordu ve ben
Marge'n yannda kalmay setim. Rakibesini ona kurban edecek
tylerini yolacak ve onu paralayp lokma lokma Marge'a yedirecektim.
Yedirme teknii bir tek standart soruyu yinelemekten
ibaretti: --Marge, eer burada olsayd, 'o' ne derdi?-Marge'n yantlarndan kimileri umulmadk, kimileri ainayd.
Bir gn onu ofisimdeki eyalar rkeke gzden geirirken grnce,
--Haydi konu, Marge,-- dedim, -- 'onun' iin konu.-Marge derin bir soluk ald ve sesini glendirdi. --Madem bir
Musevi entelekteli pozundasnz, neden ofisinizi yle biri gibi
demiyorsunuz?-Marge bunu zgn bir dnceymi gibi sylemiti; --Ben--in
syledii her eyi anmsamad belliydi. Glmsemekten kendimi

alamadm: --Ben-- ile benim baz srlar paylamamzdan honuttum.

--Tm nerilere am, Marge.-Birka iyi fikir vererek beni artt. --Dank masanz ofisin
geri kalanndan ayrmak iin bir blme koyun, belki sarkan bir
kpeiei, belki dikey bir paravan. u sahil resmi iin - eer onu
mutlaka istiyorsanz - sade, koyu kahverengi bir ereve aln ve
hepsinden nemlisi, u uygunsuz, tapa bezi (Pasifik adalarnda baz
aalarn lifli i kabuu slatlp ezilerek yaplan dokunmam bir
tr kuma. (. N.)) duvar panosundan kurtulun. O kadar kalabalk ki
bam artyor. Kendimi hipnotize etmek iin kullanyordum onu.---nerilerin houma gidiyor, Marge, ama duvar panoma fazla
ykleniyorsun. Eski bir dost o. Otuz yl nce Samoa'dan almtm.---Eski dostlar evde, ofiste olduundan daha rahat edebilirler.-Bakakalmtm. yle hzlyd ki. Gerekten Marge ile mi konuuyordum?
ki Marge'dan bir birlik kurmay ya da bir bileim oluturmay
umut ettiimden her birinin olumlu tarafnda kalmaya dikkat
ediyordum. --Ben--i herhangi bir ekilde karma alrsam o da
cn Marge'dan alrd. Bu durumda, rnein, Marge'a (--Ben--in
her eyi duyduunu varsayyordum) --Ben--in pervaszlndan
canllndan, kstahlndan ne kadar holandm anlatmaya
ok aba harcyordum.
Ama etin bir yol izlemem gerekiyordu. Fazla drst olursam
Marge br Marge' ne kadar tercih ettiimi grecekti. --Ben-- zaten
bu konuda Marge'a satam bile olabilirdi, ama bunun bir
kantn grmemitim. --Ben--in, yani br Marge'n bana ak olduundan
emindim. Belki de beni davranlarn deitirecek kadar
seviyordu! Kukusuz uar bir ykcln bende nefret uyandracan
bilmeliydi.
te bu, psikoterapinin eitim dneminde renmediimiz bir
cephesidir: hastann en kt dmanyla bir ak maceras yaamak,
ve sonra, dmann seni sevdiinden emin olunca da, bu ak
onun hastana saldrlarn etkisiz klmak iin kullanmak.
Bunu izleyen birka aylk terapi boyunca Marge'a sadk kalmaya
devam ettim. Bazen bana Ruth Anne'den, nc kiilikten
sz etmeye ya da transa geip daha kk bir yaa dnmeye alyordu,
ama ben bu kkrtmalardan hibirinin beni batan karmasna
meydan vermiyordum. Her eyden fazla, onun yannda
daima --hazr-- bulunmaya karar vermitim ve ne zaman baka bir
yaa ya da role kayarak benim varlmdan ayrlmaya kalksa
onu derhal geri aryordum.
Terapist olarak almaya ilk baladmda gemiin deimez
ve bilinebilir olduuna; eer yeterince keskin zekalysam o ilk
yanl dnemeci, ters gitmi bir yaama uzanan o uursuz patikay
kefedebileceime; ve bu kefe dayanarak her eyi yeniden
dzeltebileceime safa inanyordum. O gnlerde olsaydm, Marge'n
hipnotik durumunu derinletirir, onu yaa geriletir, ondan
erken dnemlerdeki travmalar - rnein, babasnn tecavzn
aratrmasn ister ve onu duruma ilikin tm duygular, korkuyu,
uyan, fkeyi, ihaneti, yaamas ve boaltmas iin zorlardm.

Ama yllar getike, terapistin iinin hastay ortak bir arkeolojik

kazya ekmek olmadn rendim. Eer bu ekilde yardm
edilmi hastalar varsa, aratrma yapld ve o yanl patika bulunduu
iin deildir bu (bir yaam hibir zaman yanl bir patika
yznden ters gitmez; ana yol yanl olduu iin ters gider).
Hayr, terapist bir hastaya gemii inceleyip soruturarak deil,
onun yannda sevgiyle var olarak; gvenilir ve ilgili olarak;
onunla ortak faaliyetlerinin er ge kurtarc ve saaltc olacana
inanarak yardmc olur. Ya geriletme ve ensest zetleme dram
(ya da terapiye ilikin, boalm salayc veya zihinsel herhangi
bir proje) yalnzca terapinin gerek gc - yani iliki - olgunlamaktayken,
terapistin ve hastann paylat ilgin bir faaliyet olmas
bakmndan saaltcdr.
Bu bakmdan kendimi Marge'n yannda olmaya ve sadk kalmaya
adadm. br Marge' mideye indirmeye devam ettik. Ben
yksek sesle dnceye dalyordum; --Bu durumda ne derdi o?
Nasl giyinir ya da yrrd? Denesene. Bir iki dakika iin sen oymusun
gibi davransana, Marge.-Aylar getike Marge, br Marge'n zararna olarak tombullayordu.
Yz yuvarlaklayor, korsaj dolgunlayordu. Daha
iyi grnyor, daha iyi giyiniyordu; dik oturuyordu; desenli oraplar
giyiyordu; benim anm ayakkablarma laf atyordu.
Zaman zaman almamzn yamyamca olduunu dnyordum.
br Marge' psikolojik bir organ bankasna koymu gibiydik.
Ara sra alc ortam tamamen hazr olduunda, --Ben--in bir
parasn transplantasyon iin ekiyorduk. Marge bana eiti gibi
davranmaya balamt, sorular soruyor, hafiften flrt ediyordu.
--Bu i bitince bensiz nasl yapacaksnz? Eminim kk gece yars
telefonlarm zleyeceksiniz.-lk defa olarak bana kiisel sorular sormaya balamt. --Bu sahaya
girmeye nasl karar verdiniz? Hi piman oldunuz mu? Cannz
hi sklr m? Benimle birlikteyken? Kendi sorunlarnz ne
yaparsnz?-- Benim tevikimle, Marge br Marge'n cesur tarafn
kendine mal etmiti ve benim de onun sorularna ak ve saygl
olmam nemliydi. Her birini olabildiince eksiksiz ve drste
yantlyordum. Yantlarmdan etkilenen Marge, benimle konumalarnda
giderek cesurlayor fakat ayn zamanda da yumuuyordu.
Ya br Marge? Acaba ondan ne kald imdi? Bir ift bo sivri
ke? Marge'n kendine mal etmeye henz cesaret edemedii fettan,
kstah bir bak? Hayal meyal bir Cheshire kedisi (Lewis Carroll'un
Alice Harikalar Diyarnda adl yaptndaki glmseyen ve sonra ortada
yalnzca bir tebessm kalana dek yava yava silinip giden kedi.
(. N.)) tebessm? Marge' ylesine parlak bir yetenekle oynayan
aktris nerede? Eminim ki o yok artk: o gsteri byk, yaamsal bir enerji
gerektiriyordu ve Marge ile ben tm o zsuyu emip bitirmitik
artk. --Ben--in ortaya kt seanstan sonra birlikte almamza
aylarca devam ettiimiz ve Marge da ben de sonunda ondan sz
etmeyi braktmz halde, onu hibir zaman unutamadm: hala
umulmadk zamanlarda aklma girip girip kyor.
Terapiye balamadan nce Marge'a bir yllk akademik izin
planlarm nedeniyle en fazla on sekiz ay sresince buluabileceimizi
bildirmitim. Artk zaman doluyor, almamz sona eriyordu.
Marge deimiti: panik nbetleri yalnzca seyrek olarak
geliyordu; gece yars telefonlar maziye karmt; kendine bir

sosyal yaam kurmaya balam ve iki yakn arkada edinmiti.

Her zaman yetenekli bir fotorafyd ve imdi, yllardr ilk kez,
fotoraf makinesini alm, bir kez daha bu tr yaratc anlatmn
tadn karyordu.
almamzdan honuttum ama onun artk terapiyi tamamlam
olduu dncesiyle kendimi kandrmyordum, ne de son
seansmz yaklarken eski belirtilerinin nksettiini grmek beni
artyordu. Hafta sonlarn tmyle yatakta geiriyordu; uzun
alama nbetlerine tutuluyordu; intihar anszn yine ekici grnmeye
balamt. Son seansmzdan hemen sonra ondan u satrlar
ieren hznl bir mektup aldm:
Benim hakkmda belki bir eyler yazacanz hayal ederdim
hep. Yaamnzda bir iz brakmak isterdim. --Yalnzca
herhangi bir hasta-- olmak istemiyorum. --zel-- biri olmak
istiyorum. Bir ey olmak istiyorum, herhangi bir ey. Hibir
ey, hi kimse deilmiim gibi hissediyorum kendimi.
Eer yaamnzda bir iz brakmsam, belki de biri, unutmayacanz
biri olabilirdim. O zaman varolurdum.
Marge, senin hakknda bir yk yazdysam da, bunu senin varolabilmeni
salamak iin yapmadm anla ltfen. Sen, ben seni
dnmeden ya da senin hakknda yazmadan da varsn, tpk
sen benim hakkmda dnmediin zamanlar da benim varolmay
srdrdm gibi.
Yine de bu bir varolu yks - ama br Marge iin, artk
varolmayan Marge iin yazlm bir yk. Onun cellad olmaya,
onu sana kurban etmeye hazrdm. Ama onu unutmadm: hayalini
belleime nakederek cn ald.
:::::::::::::::::
Sahibini Arayan Dler
--Her eyin kknde seks vardr. Sizlerin hep syledii bu deil
mi? Eh, benim durumumda hakl olabilirsiniz. una bir bakn. Size
migrenimle seks hayatm arasndaki baz ilgin ilikileri gsterecektir.-Marvin, evrak antasndan ekip kard kaln bir rulonun
bir ucunu tutmam istedi ve zerinde son drt ayn her migreninin
ve her seks deneyiminin titizlikle kaydedilmi olduu bir
metre uzunluunda bir izelgeyi dikkatle at. Diyagramn karmakl
bir bakta anlalyordu. Her migrenin iddeti, sresi
ve tedavisi mavi renkle kodlanmt. Her cinsel hamle krmzyla
gsterilmi olup Marvin'in performansna gre birle be arasnda
bir deer verilerek iaretlenmiti: erken boalmalar ayrca kodlanmt,
iktidarszlk da yle - ereksiyonu srdrememekle ereksiyona
geememek arasnda bir ayrm yaplmak suretiyle.
Bir bakta sindirilebilecek bir ey deildi. --zen isteyen bir
alma,-- dedim. --Gnlerce uram olmalsn.---Severek yaptm. Bu ii iyi yaparm. nsanlar biz muhasebecilerin
vergi almalarnda hi kullanlmayan bir grafik becerileri
olduunu unuturlar. u temmuz ayna bir bakn: drt migren var
ve her biri ya iktidarszl ya da bir veya iki deerindeki cinsel
performans izlemi.--

Marvin'in migren ve iktidarszlk noktalarn gsteren parman

izledim. Haklyd: korelasyon arpcyd, ama ben giderek sinirleniyordum.
Zamanlamam altst olmutu. lk seansmza henz
balamtk ve kendimi Marvin'in izelgesini incelemeye hazr
hissetmeden nce bilmek istediim ok daha fazla ey vard.
Ama onu ylesine zorla nme srmt ki geen temmuzun ak
artklarnn izini sren kt parman seyretmekten baka seeneim
kalmamt.
Altm drt yanda olan Marvin, alt ay nce birdenbire, mrnde
ilk kez fevkalade ypratc ba arlar ekmeye balamt.
Bavurduu bir nrolog Marvin'in ba arlarn kontrol altna almay
baaramaynca onu bana havale etmiti.
Marvin'i ilk kez yalnzca birka dakika nce, bekleme odamdan
onu almaya gittiimde grmtm. Orada sabrla oturmu
bekliyordu - kocaman, parlak krom gzlnn arkasndan hi
krplmadan dikkatle bakan bayku gzleri ve parlayan kafasyla,
dazlak, bodur, tknaz bir adam.
Marvin'in gzlklere zellikle merakl olduunu ok gemeden
renecektim. Benimle el sktktan sonra koridor boyunca
birlikte ofisime doru yrrken ilk szleri gzlmn erevesine
iltifat edip markasn sormak oldu. malatnn adn bilmediimi
itiraf edince sanrm gznden dtm; sapndaki markay
okumak iin gzlm karp da gzlksz okuyamadm
fark edince iler daha da sarpa sard. br gzlm u anda evde
olduuna gre Marvin'e istedii basit bilgiyi vermeme imkan
olmadn anlamam uzun srmedi, bu durumda markay okumas
iin gzlm ona uzattm. Heyhat, o da miyoptu ve birlikte
ilk dakikalarmzn bir ksm daha onun okuma gzlne
geme ilemiyle tketilmi oldu.
Ve imdi de, bundan birka dakika sonra, onunla altm
tarzda bir mlakat yapamadan, kendimi Marvin'in titizce hazrlanm
krmzl mavili izelgesiyle kuatlm bulmutum. Hayr,
bu hi de iyi bir balang deildi. Bu yetmiyormu gibi, az nce,
yaknlarda antasn aldrmasyla akl bandan gitmi olan yal
bir dulla hayli youn ve tketici bir seans geirmitim. Dikkatimin
bir blm hala oradayd ve Marvin'e hak ettii ilgiyi gsterebilmek
iin kendi kendimi uyarmam gerekiyordu.
Nrologdan yalnzca ksa bir konsltasyon notu alm olduumdan
Marvin hakknda hemen hemen hibir ey bilmiyordum
ve o gzlkl al trenini tamamladktan sonra, --Derdin nedir?-diye sorarak balamtm seansa. te o zaman --bizlerin her
eyin kknde seks olduunu dndmz-- kendiliinden
ne srmt.
izelgeyi rulo yapp kaldrdm, Marvin'e onu daha sonra ayrntl
olarak incelemek istediimi syledim ve hastalnn tm
hikayesini en bandan anlatmasn isteyerek seansn ritmini yeniden
yerletirmeye altm.
Marvin alt ay kadar nce mrnde ilk kez ba arlar ekmeye
baladn syledi. Belirtiler klasik migren belirtileriydi: uyarc
bir grsel atmosfer (yanp snen klar) ve onu saatlerce gsz
brakp ou kez karartlm bir odada yatak istirahati gerektiren,
tek tarafl dayanlmaz bir ar.

--Ve sen de cinsel performansnn migreni atelediine inanman

iin yeterli nedenlerin olduunu sylyorsun, yle mi?---Size garip gelebilir - benim yamda ve konumumdaki bir erkek
iin - ama gerekleri reddedemezsiniz. te ispat!-- Masann
zerinde imdi sessizce duran ruloyu gsterdi. --Son drt ayn
her migreninden nceki yirmi drt saat iinde bir cinsel baarszlk
vard.-Marvin kelimelerin zerine basa basa, ukala bir tavrla konuuyordu.
Belli ki nceden provasn yapmt.
--Son bir yldr iddetli ruh hali deimeleri yaamaktaym.
Kendimi iyi hissetmekle dnyann sonu gelmi gibi bir duyguya
kaplmak arasnda hzla gidip geliyorum. Ama hemen bir sonuca
atlamayn.-- Burada daha gl bir vurgu iin parman bana
doru sallad. --Kendimi iyi hissediyorum derken mani derecesinde
demek istemiyorum, bana manik depresif tansyla lityum tedavisi
uygulamaya alan nrologlarla getim o yoldan - bbreklerimi
mahvetmekten baka bir ie yaramad. Doktorlarn neden
dava edildiini anlayabiliyorum. Siz hi altm drt yanda
balayan bir manik depresyon vakas grdnz m? Sizce lityum
almam gerekir miydi?-Sorular sinirime dokunuyordu. Dikkatimi datyorlard ve
nasl yant vereceimi bilemiyordum. Nrolounu dava ediyor
muydu? Bu ie karmak istemiyordum. Uraacak ok fazla ey
vard. Bir verimlilik arsnda bulundum.
--Bu sorulara daha sonra memnuniyetle dnerim ama bugn
nce u klinik hikayeni bandan sonuna kadar dinlersek zamanmz
en iyi biimde kullanm oluruz.---Haklsnz! Konuyu datmayalm. Evet, sylediim gibi,
kendimi iyi hissetmekle kaygl ve kederli - ikisi bir arada hissetmek
arasnda gidip geliyorum ve ba arlar her zaman ben
kkn durumdayken geliyor. Alt ay ncesine kadar hi bam
armamt.---Ya seksle depresyon arasndaki ilinti?---Ben de ona geliyordum ...-Dikkatli olmalym, diye dndm. Sabrszlm belli oluyor.
Benim tarzmda deil kendi tarznda anlataca ak. Allahakna
adam itip durmaktan vazge!
--Ne diyordum - buna inanmakta glk ekeceksiniz - son
on iki aydr ruh halim tmyle seksin denetimi altnda. Karmla
seks iyi olursa dnya parlak grnyor. Olmazsa, tam isabet!
Depresyon ve ba arlar!---Bana depresyon halini anlat. Nasl bir ey?---Sradan bir depresyon gibi, Kendimi keyifsiz hissediyorum.---Biraz daha anlat.---Ne syleyeyim? Her ey karanlk grnyor.--

--Depresyondayken neler dnyorsun?---Hibir ey. Sorun da bu ya. Depresyon da bu deil mi zaten?---Bazen insanlar depresyona girdiinde baz dnceler kafalarnda
dolanr durur.---Ben kendimi yerden yere vurup dururum.---Nasl yani?---Sekste her zaman baarsz olacam, bir erkek olarak hayatmn
bittiini hissetmeye balarm. Depresyon bir kez bastrd m
yirmi drt saat iinde mutlaka bir migren balayacak demektir.
br doktorlar bana bir ksrdng iinde olduumu sylediler.
Dur bakaym, nasl iliyordu bu? Depresyona girdiim zaman iktidarsz
oluyorum ve sonra, iktidarsz olduum iin daha ok
depresyona giriyorum. Evet, tam byle ite. Ama bilmek bunu
engelleyemiyor, ksrdngy kramyor.---Peki ne kryor?---Alt ay sonra artk yant bileceimi sanrdnz, deil mi? Olduka
gzlemci biriyim, hep yleydim. yi muhasebecilere bunun
iin para denir. Ama emin deilim. Bir gn seks iyi oluyor ve
her ey yoluna giriyor. Neden o gn de baka bir gn deil?
Elimde bir ipucu yok dorusu.-Ve seans bylece srp gitti. Marvin'in yorumu kesin fakat
yeterli olmaktan uzak, biraz sinir bozucu ve klielerle, sorularla,
baka doktorlarn yorumlaryla sslyd. Olaanst nesnel bir
tavr vard. Cinsel yaamnn ayrntlarndan sz etmekle birlikte
hibir utanma sklma ya da daha derin bir duygu belirtisi gstermiyordu.
Bir noktada bu zorlama --hey ahbap-- samimiyetinin altna inmeye
altm.
--Marvin, hayatnn mahrem taraflar hakknda bir yabancyla
konumak senin iin kolay olmasa gerek. Daha nce bir psikiyatrla
hi konumadndan sz etmitin.---Sorun konularn mahrem oluuyla deil daha ok psikiyatriyle
ilgili - psikiyatrlara inanmam ben.---Bizim varolduumuza m inanmyorsun?-- Clz bir espri iin
budalaca bir abayd - ama Marvin aka yollu konutuumu fark
etmemiti bile.
--Hayr, yle deil. Onlara gvenim yok benim. Karm
Phyllis'in de yok. Evlilikte sorunlar olup psikiyatrlara giden iki
ift tanyorduk, ikisi de boanmak iin soluu mahkemede ald.
Tetikte olduum iin beni sulayamazsnz, deil mi?-Saatin sonunda henz bir tavsiyede bulunacak durumda deildim
ve ikinci bir danma saati belirledim. El sktk ve Marvin
ofisimden ayrlrken gitmesine sevindiimi hissettim. Onu
tekrar grmek zorunda olduum iin zlyordum.
Marvin sinirime dokunmutu. Ama neden? Yzeysellii mi,
ineleyii mi, parman bana doru sallay m, yoksa u --siz

psikiyatrlar-- tonu muydu beni rahatsz eden? Nrolounu dava

etme konusundaki imalar ve beni de olayn iine ekme abas
m? ok denetleyici olmas m? Seans devralmt benden: nce o
budalaca gzlk faslyla, sonra da ben istesem de istemesem de o
izelgeyi elime tututurma kararllyla. izelgeyi parampara
etmeyi ve her annn tadn karmay dndm.
Ama bu kadar sinirlenmek? Pekala, Marvin seansn temposunu
bozmutu. Ne kard bundan? Tok szlyd, derdinin tam ne
olduunu elinden geldiince anlatmt bana. Kendi psikiyatri
kavramna gre sk almt. izelgesi ne de olsa yararl saylrd.
Benim fikrim olmu olsayd houma giderdi. Belki de bu ondan
ok benim sorunumdu. O kadar yalanm mydm, o kadar
geri kafal m olmutum? lk saat tam istediim gibi yrmezse
huysuzlanp ter ter tepinecek kadar alkanlklarna saplanm,
kat biri miydim?
O akam arabam eve doru srerken onun hakknda biraz
daha dndm. ki Marvin vard - insan olarak Marvin, fikir
halindeki Marvin. Sinirime dokunan skc Marvin etten kemikten
olanyd. Ama bir proje olarak Marvin aklm eliyordu. u
olaanst hikayeyi dnn: sradan da olsa dengeli, o ana dek
salkl, altm drt yanda bir adam ayn kadnla krk bir yllk
cinsel ilikiden sonra anszn, mrnde ilk kez, cinsel performansna
son derece duyarl bir hale geliyor. ok gemeden tm ruh
ve beden sal cinsel performansna tutsak dyor. Olay iddetli
(migreni fevkalade hrpalaycyd); umulmadk (daha nce
seksle ilgili olaand sorunlar hi olmamt); ve ani idi (tam alt
ay nce olanca gcyle patlamt).
Alt ay nce! Besbelli anahtar oradayd ve ben ikinci seansa alt
ay ncesinin olaylarn aratrarak baladm. O srada Marvin'in
hayatnda ne gibi deiiklikler olmutu?
--nemli bir ey olmad,-- dedi Marvin.
--mkansz,-- diye steledim ve ayn soruyu pek ok deiik biimde
sordum. Sonunda, alt ay nce Marvin'in emekli olma ve
muhasebe irketini satma kararn alm olduunu rendim. Bu
bilgi ortaya yava yava kmt, Marvin bana emeklilikten sz
etmeye isteksiz olduu iin deil, bu olaya pek az nem verdii
iin.
Bense baka trl hissediyordum. nsann yaamndaki evrelerin
iaretleri daima nemlidir ve bunlarn pek az emeklilikten
daha fazla nem tar. Emekliliin, yaam yolculuuna ve yaamn
geiine ilikin, insann tm yaam projesinin anlam ve nemine
ilikin derin duygular uyandrmamas mmkn mdr?
Kendi iine dnp bakanlar iin emeklilik, yaam tekrar gzden
geirme, zetleme zaman, fanilik ve yaklaan lm bilincinin derinlemesi
zamandr.
Marvin iin yle deildi.
--Emeklilie ilikin sorunlar m? aka ediyorsunuz herhalde.
Bunun iin alyordum ben - emekli olabilmek iin.---inle ilgili hibir eyin eksikliini hissetmeyecek misin?---Sadece ba arlarnn. Ve sanrm onlar yanma almann bir

yolunu bulduumu syleyebilirsiniz! u migreni kastediyorum.-Marvin bir espriye rastlam olduu iin besbelli kendinden honut,
srtt. --Ciddi sylyorum, iimde yllardr yoruldum ve skldm.
Neyi zleyeceimi sanyorsunuz - yeni vergi beyannamelerini mi?---Bazen emeklilik nemli duygular harekete geirir, nk hayatta
ok nemli bir kilometre tadr. Bize hayatn safhalarn hatrlatr.
Ne kadar zamandr alyordun? Krk be yl m? Ve imdi
anszn duruyor, yeni bir safhaya geiyorsun. Ben emekli olduum
zaman, sanrm hayatn bir balangc ve bir sonu olduu ve
benim de yava yava bir noktadan brne gemekte ve artk
sona doru yaklamakta olduum gerei, her zamankinden ok
daha ak bir biimde kafama dank edecek.---Benim iim parayla ilgili. Oyunun ad bu. Emeklilik aslnda
artk daha fazla kazanmaya gerek duymayacak kadar ok para
kazandm anlamna geliyor. Daha fazla kazanmann ne anlam
var ki? Faiz gelirimle gayet rahat yaayabilirim.---Ama Marvin, tekrar almamak ne anlam ifade edecek sana?
Btn mrnce altn. Hayatn anlamn almakta buldun. Bana
yle geliyor ki ondan vazgemekte rktc bir eyler var.---Kimin ihtiyac var ona? Baz arkadalarm faizlerinin faiziyle
yaayabilecek kadar para biriktirebilmek iin kendilerini helak
ediyorlar. Delilik diye buna derim ben - asl onlarn bir psikiyatra
gitmesi gerek.-Sylediklerimiz birbirimizin yanndan geip geip gidiyordu.
Tekrar tekrar Marvin'i kendi iine bakmaya, bir an iin bile olsa
kozmik bir bak as edinmeye, varoluunun daha derinlerdeki
kayglarn - fanilik, yalanma ve kme duygularn, lm korkusunu,
yaam amacnn kaynan - belirlemeye davet ettim.
Ama sylediklerimiz birbirimizin yanndan geip gidiyordu.
Marvin duymazlktan geliyor, yanl anlyordu. Yzeye yapp
kalm gibiydi.
Bu kk yeralt gezilerinde tek bama yolculuk etmekten
usanarak Marvin'in ilgi alanlarnn daha yaknnda kalmaya karar
verdim. i hakknda konutuk. ok kk yalardayken annesinin,
babasnn ve baz retmenlerinin onu bir matematik dehas
olarak grdklerini rendim; hatta sekiz yandayken radyodaki
--Quiz Kids-- yarma programnn elemelerine katlm fakat
baarsz olmutu. Hibir zaman da o ilk beklentilere uygun
bir yaam srmemiti.
Bunu sylerken iini ektiini duyar gibi oldum ve, --Bu senin
iinde byk bir yara am olsa gerek,-- dedim. --Ne kadar iyileti?-Marvin belki de benim ka tane sekiz yanda ocuun --Quiz
Kids--in elemelerinde baarsz olduunu bilmeyecek kadar gen
olduumu syledi.
--Duygular her zaman mantkl kurallar izlemez. Hatta genellikle
izlemezler.---Her inciniimde duygularma teslim olsaydm bugn hibir
yere varamazdm.---Gryorum ki yaralar hakknda konumak sana ok g geliyor.--

--Yzlerce kiiden biriydim. Byk bir mesele deildi.---Ayn zamanda gryorum ki ne zaman sana yaklamaya alsam
bana hibir eye ihtiyacn olmadn bildiriyorsun.---Yardm almak iin buradaym. Btn sorularnza yant vereceim.-Dolaysz bir yaklamn yarar olmayaca akt. Marvin'in
incinebilirliini paylamas hayli zaman alacakt. Geri ekilerek
somut verileri toplamaya baladm. Marvin New York'ta, yoksul,
ilk kuak Musevi bir ana babann tek ocuu olarak bymt.
Kk bir ehir niversitesinde matematik okumu ve ksa bir
sre iin lisansst renimi dnmt. Ama evlenmek iin
sabrszlanyordu - on be yandan beri Phyllis'le flrt ediyordu,
ve maddi olanaklar elvermediinden lise retmenlii yapmaya
karar vermiti.
Alt yl trigonometri okuttuktan sorira Marvin skp kaldn
hissetmi ve hayatta tek nemli eyin zengin olmak olduu sonucuna
varmt. Otuz be yl daha o clz lise retmeni maan alma
fikri katlanlr gibi deildi. retmen olma kararnn ciddi bir
hata olduundan emindi ve otuz yanda bu hatay dzeltmeye
girimiti. Hzl bir muhasebe kursundan sonra rencilerine ve
i arkadalarna veda etmi ve sonunda hayli karl olacak olan bir
muhasebe irketi kurmutu. Kaliforniya'da akllca gayrimenkul
yatrmlaryla, varlkl bir adam olmutu.
--Bu bizi u ana getiriyor, Marvin. Hayatta buradan nereye
gideceksin?---Eh, sylediim gibi daha fazla para biriktirmenin anlam
yok. Ne ocuum var-- - burada sesi karard - --ne yoksul akrabalarm,
ne de param hayrl davalar iin harcama arzum.---ocuk sahibi olmayn hakknda konuurken hznl bir
halin vard.---Gemite kald o. O zaman dkrklna uramtm ama
ok nceydi, otuz be yl nceydi o. Bir sr planm var. Seyahat
etmek istiyorum. Koleksiyonlarm geniletmek istiyorum - belki
de benim iin ocuklarn yerini tutuyor onlar - pullar, politik
kampanya rozetleri, eski beyzbol formalar ve Reader's Digest'ler.-Ardndan, Marvin'in karsyla olaanst uyumlu olduunu
srarla syledii ilikilerini aratrdm. --Krk bir yl sonra hala
karmn mkemmel bir hanmefendi olduunu hissediyorum. Ondan
bir gece iin olsun uzak kalmay sevmiyorum. Hatta gnn
sonunda onu grnce iimin sndn hissediyorum. Btn gerginliim
kayboluyor. Belki de onun benim Valium'um olduunu
syleyebilirsiniz.-Marvin'e gre cinsel yaamlar alt ay ncesine kadar harikayd:
geen krk bir yla karn parlakln ve ihtirasn korumu gibi
grnyordu. Marvin'in dnemsel iktidarszl balaynca
Phyllis nce byk bir anlay ve sabr gstermi ama son birka
aydr o da sinirli olmutu. Daha birka hafta nce, uyarlp uyarlp
sonra da tatmin edilmeden braklmaktan usand yolunda
homurdanmt.

Marvin Phyllis'in duygularna ok nem veriyor ve onun cann

sktn dndke derinden derine dertleniyordu. Bir iktidarszlk
olayndan sonra gnlerce kara kara dnyor ve dengesini
yeniden bulabilmek iin Phyllis'ten medet umuyordu: o da
bazen sadece Marvin'i hala gl bir erkek olarak grdn
syleyip gvenini tazeleyerek moralini ykseltiyordu, ama Marvin
genellikle bedensel rahatlatlmaya ihtiya duyuyordu. Phyllis
onu duta sabunluyor, tra ediyor, masaj yapyor ve yumuak
penisini azna alp, zonklayarak canlanana kadar efkatle ylece
tutuyordu.
lkinde olduu gibi ikinci grmede de, Marvin'in kendi yksne
amay bana ok arpc gelmiti. Yaamnn bylesine
dramatik bir biimde deimi olmas; yn duygusunun, mutluluunun,
hatta yaama arzusunun imdi tmyle penisinin ikinliini
srdrp srdrememesine bal olmas konusundaki
merak neredeydi?
Artk Marvin'e tedaviye ilikin bir tavsiyede bulunmann zaman
gelmiti. Derinlere inen, kurcalayp aa karan trden bir
psikoterapi iin iyi bir aday olacan dnmyordum. Bunun
birka nedeni vard. Bu denli az merak olan birini tedavi etmek
her zaman g gelmitir bana. Merak uyandrmada yardmc olmak
mmknse de bu uzun ve incelikli sre, Marvin'in ksa ve
etkin bir tedavi isteiyle uyumayacakt. Geen iki saati tekrar
dndmde, duygularna daha derinlemesine dalmas iin
yaptm her arya direnmi olduunu da fark etmitim. Anlamyor
grnyordu, sylediklerimiz birbirimizin yanndan geip
gidiyordu, olaylarn isel anlamyla hi ilgilenmiyordu. Ayn zamanda,
daha kiisel ve dolaysz bir biimde dikkatini ekme giriimlerimi
de direnle karlamt: rnein, ona yaras hakknda
soru sorduum ya da benim kendisine yaklama abalarm grmezlikten
geldiini belirttiim zaman.
Davran terapisine (davranlarn somut taraflarn, zellikle
evlilikte iletiimi, cinsel tavr ve uygulamalar deitirmeye dayanan
bir yaklam) balamas yolundaki resmi tavsiyemi sunmak
zereydim ki Marvin, neredeyse sonradan aklna gelmi gibi,
hafta boyunca birka d grm olduunu syledi.
lk grmemizde dleri hakknda sorular sormutum ve dier
hastalarn pek ou gibi o da her gece d grmekle birlikte
tek bir dn ayrntlarn anmsayamad yantn vermiti.
Dleri kaydetmek iin yatann yannda bir bloknot bulundurmasn
nermitim ama o kadar az ie dnk grnyordu ki bunu
uygulayacandan kukuluydum ve ikinci seansta da bu konuyu
sormay ihmal etmitim.
imdi ise Marvin bloknotunu karm ve bir dizi d okumaya
balamt:
Phyllis bana iyi davranmam olduu iin lgna dnm bir
haldeydi. Eve gitmek zere ayrld. Ama onu izleyip oraya vardmda,
gitmiti. Onu yksek bir dan tepesindeki o byk atoda
l bulmaktan korkuyordum. Sonra cesedinin bulunabilecei
bir odann penceresinden girmeye abalyordum. Yksek, dar bir
kntnn zerindeydim. Daha ileri gidemiyordum ama knt o
kadar dard ki dnp geriye de gidemiyordum. Dmekten korkuyordum
ve sonra atlayp intihar etmekten korkmaya baladm.

Phyllis ve ben sevimek iin soyunuyorduk. Ortam olan yz on

kiloluk Wentworth da odadayd. Annesi de dardayd. Devam
edebilmek iin Wentworth'un gzlerini balamak zorunda kaldk.
Dar ktmda gzlerini neden baladmz konusunda annesine
ne diyeceimi bilemedim.
Ofisimin tam n giriinde bir ingene kamp kuruluyordu. Hepsi
kir pas iindeydi - elleri, giysileri, tadklar torbalar. Erkeklerin
tehditkar bir tavrla fsldap kumpas kurduklarn iitiyordum.
Yetkililerin onlarn akta kamp kurmalarna neden izin verdiklerini
merak ediyordum.
Evimin altndaki yer svlayordu. Dev bir matkabm vard ve
evi kurtarmak iin altm be ayak derinlie kadar delmem gerekeceini
biliyordum. Delerken sert bir kaya tabakasna arptm
ve titreimler beni uyandrd.
Olaanst dler! Nereden gelmilerdi? Onlarn Marvin'in
dleri olmas mmkn myd? Bam kaldrp karmda neredeyse
bir bakasnn oturmakta olduunu grmeyi umarak baktm.
Ama o hala oradayd; parlayan gzlk camlarnn ardnda
bo gzleriyle, bir sonraki sorumu sabrla bekleyerek oturuyordu.
Yalnzca birka dakikamz kalmt. Marvin'e bu dlerin herhangi
bir ynyle ilgili armlar olup olmadn sordum. Sadece
omuzlarn silkti. Onun iin bir muammaydlar. Ben dlerini
istemitim, o da onlar bana vermiti. te o kadard.
Bu dlere karn, belki 8-12 seans srebilecek bir evlilik terapisi
tavsiye etmeye giritim. Birka seenek neriyordum: her ikisini
de benim grmem; onlar baka birine havale etmem ya da
Phyllis'i birka seans iin bir kadn terapiste havale etmem, sonra
da drdmzn - Phyllis, Marvin, ben ve Phyllis'in terapisti
ortak seanslarda bulumamz.
Marvin sylediklerimi dikkatle dinledi fakat yzndeki ifade
o kadar donuktu ki ne hissettiine ilikin en ufak bir iz bulamadm.
Tepkisini sorduumda tuhaf bir biimde resmileerek, --nerileriniz
zerinde dnp size kararm bildireceim,-- dedi.
Dkrklna m uramt? Kendini reddedilmi mi hissetmiti?
Emin olamyordum. Bana o an iin doru tavsiyede bulunmuum
gibi geliyordu. Marvin'de akut bir ilev bozukluu vard
ve ksa bir bilisel-davransal yaklama yant vereceini sanyordum.
Ayrca, bireysel terapiden yarar grmeyeceine de inanmtm.
Her ey bunun aleyhineydi: fazla direnliydi; meslek dilinde
sylenecek olursa, --psikolojik yatknl-- pek azd.
Yine de onunla derinlemesine alma frsatn kardm iin
zgndm: durumundaki gdleyici gler beni bylemiti. lk
izlenimimin hedefe yakn olduundan emindim: eli kulanda
emekliliinin, fanilie, yalanmaya ve lme ilikin ok fazla temel
kaygy krklemesi ve Marvin'in cinsel hakimiyet yoluyla
bu kayglarn stesinden gelmeye kalkmas. Cinsel eyleme o kadar
ok ey balanmt ki, ar yklenmi ve sonunda ezilip gitmiti.
Sorunlarnn kknde seksin yattn sylediinde Marvin'in
tamamen yanldna inanyordum; tersine, seks yalnzca daha
temel kaynaklardan fkran kayg dalgalarn emmeye almak
iin devreye giren etkisiz bir arat. Bazen, ilk kez Freud'un bize

gsterdii gibi cinsel kaynakl kayglar dier dolambal yollardan

ifade edilir. Belki bunun tam tersi de ayn derecede geerlidir:
dier kayglar cinsel kayg kimliine brnmektedir. Dev matkap
hakkndaki d daha ak olamazd: Marvin'in ayaklarnn altndaki
yer svlayordu (temelsizlik iin esin dolu bir grsel imge)
ve o da penisiyle altm be ayak (yani altm be yl) aaya
doru delerek bununla mcadele etmeye alyordu!
br dler Marvin'in sakin d grnnn altnda vahi
bir dnyann varln kantlyordu - lm, cinayet, intihar,
Phyllis'e kar fke, kendi iinden pskren pis ve tehditkar
hayaletlere ilikin korkularla kaynayan bir dnya. Phyllis'le seviecei
odadaki gzleri bal adam zellikle merak uyandryordu.
Cinsel sorunlar aratrrken, sevime srasnda ikiden fazla insann
hazr bulunup bulunmadn sormak daima nemlidir. Bakalarnn
- anne ve babann, rakiplerin, baka sevgililerin hayaletlerinin
- varl cinsel eylemi byk lde karmaklatrr.
Ama hayr, davran terapisi en iyi seimdi. En iyisi bu yeralt
dnyasnn kapan mhrl tutmakt. Bu konuda dndke,
merakma gem vurduum ve hastann karlar adna, kendimi
dnmeden, sistematik biimde hareket ettiim iin daha da
memnun oluyordum.
Oysa psikoterapide aklclk ve kesinlik pek seyrek dllendirilir.
Birka gn sonra Marvin telefon edip bir randevu istedi.
Phyllis'in de ona elik edeceini ummutum ama tek bana geldi,
kaygl ve bitkin grnyordu. O gn al treni yoktu. Hemen
sadede geldi.
--Kt bir gn bu. Kendimi berbat hissediyorum. Ama nce
geen haftaki tavsiyenizi minnetle karladm sylemek istiyorum:
Drst olmak gerekirse, bana nmzdeki drt yl boyunca
haftada drt kez sizi grmeye gelmemi tavsiye edeceinizi
ummutum. Sorun ne olursa olsun siz psikiyatrlarn byle
yaptnz konusunda uyarlmtm. Sizi suluyor da deilim - ne
de olsa bir i yrtyorsunuz ve hayatnz kazanmak zorundasnz.
--ift olarak terapi grme tavsiyeniz bana makul geldi.
Phyllis'le benim gerekten de baz iletiim sorunlarmz var, size
geen hafta anlattmdan fazla. Aslnda durumu olduundan
hafif gsterdim size. Yirmi yldr ruh halimde ini klara neden
olan baz cinsel glklerim - imdiki kadar kt deilse de vard. Bu bakmdan sizin tavsiyenize uymaya karar vermitim.
Ama Phyllis ibirliine yanamyor. Bir psikiyatr, bir evlilik terapistini,
bir seks terapistini - her kimse onu - grmeyi kesinlikle
reddediyor. Bugn bir defalna gelip sizinle konumasn istedim
ama inatla direndi.---Neden dersin?---Ona geleceim, ama nce bugn ele almak istediim baka
iki ey var.-- Marvin durdu. nce soluk almak iin durduunu
sandm; ok hzl konumutu. Ama aslnda sakinlemeye alyordu.
Ban br tarafa evirdi, smkrd ve gizlice gzlerini
sildi.
Sonra devam etti. --Hi keyfim yok. Bu hafta gelmi gemi en
kt migrenimi yaadm ve nceki gece ine olmak iin acil servise
gitmek zorunda kaldm.--

--Bugn szgn grndn dnyordum zaten.---Bu ba arlar beni ldryor. Ama daha da beteri, uyuyamyorum.
Dn gece grdm karabasan beni sabaha kar iki
sularnda uyandrd ve btn gece onu yeniden oynatp durdum.
Hala da kafamdan atamyorum.---unu bir gzden geirelim.-Marvin d ylesine mekanik bir biimde okumaya balad
ki szn kesip u eski Fritz Perls yntemini kullanarak ondan
tekrar balamasn ve d tam u anda yayormu gibi imdiki
zamanda anlatmasn istedim. Marvin bloknotunu bir kenara brakt
ve ezbere anlatmaya balad:
Uzun boylu, solgun ve ok zayf iki adam var. Karanlk bir ayrda
sessizlik iinde kayp gidiyorlar. Tepeden trnaa siyahlar
iindeler. Yksek siyah silindir apkalar, uzun kuyruklu ceketleri,
siyah tozluklar ve ayakkablaryla Kralie Victoria devrinin
cenaze grevlilerine ya da alkol aleyhtar hareketin iilerine benziyorlar.
Anszn abanoz siyah bir arabaya rastlyorlar, arabann
iinde siyah tllere sarlp kundaklanm bir kz bebek var. Tek
sz sylemeden adamlardan biri arabay itmeye balyor. Ksa bir
mesafe gittikten sonra duruyor, arabann evresinden dolanp
ne doru yryor ve imdi akkor halinde parlayan bir ucu olan
siyah bastonuyla eiliyor, tl aralyor ve beyaz ucu metodik bir
biimde bebein vajinasna sokuyor.
Dn etkisiyle donup kalmtm. Hain imgeler benim zihnimde
de derhal biimlenmiti. Hayretler iinde bam kaldrp
Marvin'e baktm; o, kendi yarattklarnn gcnden etkilenmiyor
bu gc takdir edemiyor gibi grnyordu. Birden aklma bu
dn onun d olmad, olamayaca fikri geldi. Byle bir
d ondan fkrm olamazd: o yalnzca dudaklarnn arasndan
dn dile getirildii medyumdu. Dn sahibiyle nasl tanabilirdim
acaba?
Gerekten de Marvin'in tavr bu tuhaf fikri pekitiriyordu.
Dle hibir ainalk duygusuna sahip deildi ve onunla yabanc
bir metinmi gibi iliki kuruyordu. Onu naklederken hala korku
duyuyor ve dn kt tadn azndan atmaya alyormu gibi
ban sallyordu.
Dikkatimi kayg zerinde topladm. --Bu d neden bir karabasand?
Korkutucu olan blm tam neresiydi?---Onun zerinde imdi dndmde,
bebein vajinasna sokuluu - korkun
yle deildi. O zaman bunun dndaki
admlar, karanlk, o derin uursuzluk
yklyd.--

son blm - bastonun

geliyor. Ama d grrken
her eydi, sessiz
duygusu. Dn tm korku

--Dn iindeyken bastonun bebein vajinasna sokuluuna

ilikin nasl bir duygu vard?---Eer herhangi bir duygu var idiyse, o blm hemen hemen
yattrcyd, sanki d sakinletiriyormu - ya da, daha ziyade,
sakinletirmeye alyormu gibi. Aslnda yle yapmyordu. Bunun
hibir taraf bir anlam ifade etmiyor. Dlere hibir zaman

inanmammdr.-Bu dten ayrlmak istemiyordum ama o ann gereklerine

dnmek zorundaydm. Phyllis'in, artk dayanma gcnn snrna
gelmi olan kocasna yardm iin bir kez olsun benimle konumaya
gnlsz oluu, Marvin'in anlatt saf ve uyumlu evlilii
yalanlyordu. Burada Marvin'in, terapistlerin evlilik sorunlarna
burunlarn sokup onlar krklediklerine ilikin (besbelli
Phyllis'in de paylat) korkusu nedeniyle, incelikle ilerlemek
zorundaydm ama nce Phyllis'in evlilik terapisine amanszca
kar ktndan emin olmam gerekiyordu. Geen hafta Marvin'in
kendisini benim tarafmdan reddedilmi hissedip hissetmediini
merak etmitim. Belki de bu, benim onu bireysel terapide
grmemi salamak iin yaplm bir manevrayd. Acaba Marvin
Phyllis'i tedavide kendisine katlmaya ikna etmek iin gerekten
ne kadar aba harcamt?
Marvin, beni onun kendi bildiinden kolay kolay amadna
ikna etti.
--Psikiyatriye inanmadn sylemitim size, ama bu kadarla
da kalmyor. Hibir doktoru grmek istemiyor, on be yldr nisai
muayeneden gemedi. Btn yapabildiim dii ard zaman
onu diiye gtrmek.-Birdenbire, Phyllis'in katlna baka rnekler istediimde
baz umulmadk eyler boanverdi.
--yisi mi size gerei syleyeyim. Hem para harcayp hem de
burada oturup size yalan sylemenin anlam yok. Phyllis'in de
sorunlar var. Esas derdi evden dar kmaktan korkmas. Bir de
ad vard bunun. Unutmuum.---Agorafobi?---Evet, o ite. Yllardr onu ekiyor. Evden hibir nedenle kolay
kolay kmaz, yani-- - Marvin'in sesi bouldu ve gizli bir fesat
tonu ald - --baka bir korkudan kamad srece.---Nasl bir baka korku?---Eve misafir gelmesi korkusu!-Marvin szne devam ederek yllardr - hatta on yllardr evlerinde misafir arlamam olduklarn anlatt. Durum gerektirdiinde
- rnein, aile fertleri ehir dndan gelmilerse Phyllis onlar bir restoranda arlamaya hazrd: --Ucuz bir restoranda,
nk Phyllis para harcamaktan nefret eder.-- Marvin
onun psikoterapiye kar olmasnn bir nedeninin de para olduunu
ekledi.
Ayrca, Phyllis Marvin'in de misafirlerini evde arlamasna
izin vermiyordu. rnein, birka hafta nce, ehir dndan baz
misafirler politik rozet koleksiyonunu grmek istemilerdi. Marvin
Phyllis'e sormak zahmetine bile girmediini syledi: onun kyameti
koparacan biliyordu. Eer zorlasayd, --onunla bir daha
yatana kadar,-- diyordu, --bir ay dolusu pazar geerdi.-- Sonu
olarak, daha nce pek ok kez yapm olduu gibi, bir gnn byk
bir blmn, btn koleksiyonunu ofisinde sergilemek
zere paketlemekle geirmiti.

Bu yeni bilgiler Marvin'le Phyllis'in evlilik terapisine ok

ihtiyalar olduunu daha da ak bir biimde ortaya koymutu.
Ama imdi yeni bir durum vard. Marvin'in ilk dleri ilkel tasvirlerle
ylesine doluydu ki, nceki hafta bireysel terapinin bu fokur
fokur kaynayan, bilindnn mhrn krmasndan korkmu
ve evlilik terapisinin daha tehlikesiz olacan dnmtm.
Oysa imdi, ilikilerindeki bu ciddi patolojinin kant karsnda,
ift olarak terapinin de eytanlar serbest brakp brakmayacan
merak ediyordum.
Marvin'e, her eyi gz nnde tutarak, seilecek tedavi ynteminin
davrana ynelik evlilik terapisi olduuna hala inandm
tekrarladm. Ama evlilik terapisi bir iftin katlmn gerektiriyordu
ve eer Phyllis gelmeye henz gnll deilse (ki Marvin
bunu hemen dorulad), Marvin'le bir bireysel terapi denemesi
yapmaya hazr olduumu syledim.
--Ama nceden uyaryorum, bireysel tedavi byk bir olaslkla
aylarca, hatta bir yl ya da daha fazla srecek ve bir gl bahesi
de olmayacaktr. Ac veren dnceler veya anlar ortaya kabilir
ve bunlar geici olarak seni u anda olduundan daha rahatsz
bir duruma sokabilir.-Marvin bunu son birka gn boyunca dnm olduunu ve
hemen balamak istediini syledi. Haftada iki kez bulumay
planladk.
Her ikimizin de ekinceleri olduu akt. Marvin psikoterapiye
ilikin kukular tamaya devam ediyor ve bir i yolculua
pek az ilgi duyuyordu. Terapiyi kabul etmiti nk migreni onu
dize getirmiti ve baka aresi kalmamt. Benim de kendi hesabma
ekincelerim vard nk tedavi konusunda ok karamsardm:
onunla almay kabul etmitim nk uygulanabilir baka
bir terapi seenei grmyordum.
Ama Marvin'i baka birine havale edebilirdim. Bunu yapmaymn
bir baka nedeni vard - o ses, o artc dleri yaratan
varln sesi. Marvin'in duvarlarnn arasnda bir yerde gml
biri, darya acil varolusal mesajlar gnderip duruyordu. Bir
kez daha o dn ortamna, o zayf adamlarn, o siyah ayrn ve
siyah tll kz bebein sessiz ve karanlk dnyasna srklendim.
Bastonun akkor halindeki ucunu ve seksle ilgisi olmayan,
yalnzca deheti defetmek iin beyhude bir aba olan o cinsel eylemi
dndm.
Merak ediyordum, maskelemek gereksiz olsayd, dn yaratcs
benimle hilesiz konuabilseydi, neler sylerdi acaba?
--Yalandm. Hayatm adadm iin sonuna geldim. Hi
ocuum yok ve dehet iinde lme yaklayorum. Karanlktan
bouluyorum. lmn sessizliinden bouluyorum.
Sanrm bir are biliyorum. Karanl cinsel tlsmmla delmeye
alyorum. Ama bu yetmiyor.-Ama bunlar Marvin'in deil benim dncelerimdi. Ondan bu
dle iliki kurmasn, onun hakknda dnmesini ve aklna gelen
her eyi sylemesini istedim. Hibir ey gelmedi. Marvin yalnzca
ban sallad.

--Ban hemen hi duraksamadan hayr diye sallyorsun. Tekrar

dene. Kendine bir ans ver. Dn herhangi bir blmn al
ve brak hayalin onunla gezinsin.-Hibir ey.
--Beyaz ulu bastona ne anlam veriyorsun?-Marvin, kendinden honut, srtt. --Ben de buna ne zaman geleceinizi
merak ediyordum! Siz psikiyatrlarn her eyin kknde
seks grdnz daha nce sylememi miydim?-Sulamas zellikle ters dyordu duruma, nk eer onun
hakknda bir tek kanaatim varsa o da skntsnn kaynann seks
olmadyd.
--Ama bu senin dn, Marvin. Ve senin bastonun. Onu sen
yarattn, ondan ne anlam karyorsun? Ya o lm alametlerinden
ne anlam karyorsun - cenaze grevlileri, sessizlik, karanlk,
tm o dehet ve uursuzluk atmosferi?-D lm ya da seks asndan tartma tercihi verilince Marvin
abucak ikinciyi seti.
--ey, dn leden sonra - yani bu dten on saat kadar nce cereyan eden, sekse ilikin bir olay ilginizi ekebilir. Yatakta yatm
hala migrenimden toparlanmaya alyordum. Phyllis geldi
ve bana bir ba ve ense masaj yapt. Sonra devam edip srtma
masaj yapt, sonra bacaklarma, sonra da penisime. Beni soydu ve
sonra o da btn giysilerini kard.-Bu olaand bir durum olmalyd: Marvin bana cinsel ilikiyi
hemen her zaman kendisinin balattn sylemiti. Phyllis'in bir
evlilik terapistine gitmeyi reddetme suunun kefaretini demek
istediinden kukulanyordum.
--nce karlk vermek istemedim.---Nasl olur?---Doruyu sylemek gerekirse, korkuyordum. En kt migrenimi
henz atlatyordum ve baarsz olup bir migrene daha yakalanmaktan
korkuyordum. Ama Phyllis penisimi emmeye balad
ve beni sertletirdi. Onu hi bu kadar srarl grmemitim. Sonunda,
'Haydi,' dedim, 'bu gerginlikten biraz kurtulmann yolu
iyi bir sevime olabilir.--' Marvin duraklad.
--Neden durdun?---Onun kelimelerini tam tamna hatrlamaya alyorum. Her
neyse, sevimeye baladk. Gayet iyi gidiyordum, ama tam gelmeye
hazrlanrken, Phyllis, 'Sevimek iin gerginlikten kurtulmak
dnda nedenler de vardr,' dedi. te bu yetti! Onu bir saniyede
kaybettim.---Marvin, Phyllis'e zamanlamas hakknda ne hissettiini tam
olarak anlattn m?---Zamanlamas iyi deildir - hibir zaman olmamtr. Ama
ben konuamayacak kadar sinirlenmitim. Syleyeceklerimden

korkuyordum. Yanl bir ey sylersem hayatm cehenneme evirebilir

- seks musluunu bsbtn kapatabilir.---Ne gibi bir ey syleyebilirdin?---Drtlerimden korkuyorum - ldrme ve seks drtlerimden.---Ne demek istiyorsun?---Hatrlar msnz, yllar nce, karsn zerine asit dkerek ldren
bir adam hakknda bir gazete haberi vard. Korkun bir
ey! Ama ben sk sk bu su hakknda dnmmdr. Bir kadna
duyulan fkenin nasl byle bir sua yol aabileceini anlayabiliyorum.-Tanrm! Marvin'in bilinalt sandmdan daha yaknd yzeye.
Byle ilkel duygularnn zerindeki kapa - en azndan tedavinin
bu kadar erken bir dneminde - kaldrmak istemediimi
anmsayarak cinayetten sekse getim.
--Marvin, cinsel drtlerinden de korktuunu syledin. Ne demek
istiyordun?---Cinsel itkim hep fazlasyla gl olmutur. Bunun birok
dazlak erkek iin geerli olduunu sylemilerdi bana. Ar erkeklik
hormonu iareti. Doru mu bu?-Konuyu datmasn tevik etmek istemiyordum. Omuz silkerek
soruyu geitirdim. --Devam et.---mrm boyunca onu dizginlemek zorunda kaldm nk
Phyllis'in ne kadar ilikide bulunacamz konusunda kat fikirleri
vardr. Ve bu hi deimez - haftada iki kez, doum gnleri ve
tatillerde baz istisnalarla.---Bu konuda birtakm duygularn var m?---Bazen. Ama bazen de snrlamalarn iyi olduunu dnyorum.
Onlar olmasa bsbtn rmdan kabilirim.-Tuhaf bir yorumdu bu. -- 'rndan kmak' ne demek? Evlilik
d maceralar m kastediyorsun?-Sorum Marvin'in zerinde ok etkisi yapmt. --Phyllis'e hibir
zaman ihanet etmedim ben! Hibir zaman da etmeyeceim!---Peki 'rndan kmak'la neyi kastediyorsun?-Marvin'in nutku tutulmu gibiydi. Bana yle geliyordu ki bu
konular daha nce hi konumamt. Onun adna heyecanlanyordum.
Bu bir saat mthi bir alma olmutu. Devam etmesini
istiyor ve yalnzca bekliyordum.
--Neyi kastettiimi bilmiyorum ama zaman zaman, cinsel itkisi
benimki gibi olan bir kadnla, seksi benim kadar isteyen ve ondan
benim kadar zevk alan bir kadnla evli olmann nasl bir ey
olabileceini merak etmiimdir.---Peki ne dnyorsun? Hayatn ok farkl m olurdu?---Bir dakika geriye gideyim. Birka dakika nce zevk almak tabirini

kullanmamalydm. Phyllis seksten zevk alr. Yalnzca onu

hibir zaman ister gibi grnmez. Daha ziyade ...nasl sylesem?
...para para verir - eer uslu olursam. Kendimi aldatlm
ve fkeli hissettiim anlar bunlar ite.-Marvin duraklad. Yakasn gevetti, ensesini ovdu ve ban
boynunun evresinde dndrd. Gerginliini atyordu, ama sanki
baka hi kimsenin dinlemediinden emin olmak ister gibi
odaya epeevre bakyor olduunu hayal ettim.
--Rahatsz grnyorsun. Kendini nasl hissediyorsun?---Sadakatsiz. Sanki Phyllis hakknda bu tr eyleri sylememem
gerekirmi gibi. Hani neredeyse onun kulana gidecekmi
gibi.---Ona ok fazla g atfediyorsun. Er ge tm bunlar bulup karmamz
gerekecek.
Marvin terapinin ilk birka haftasnda canlandrc bir biimde
ak olmay srdrd. Her eyi hesaba katarsak, umduumdan
ok daha iyi gidiyordu. birliine hazrd; psikiyatri hakkndaki
hrn kukuculuundan vazgemiti; ev devini yapyor, seanslara
hazrlkl geliyordu ve, kendi deyiiyle, yatrmndan iyi bir
kazan salamaya kararlyd. Terapiye olan gveni, umulmadk,
erken bir kar payyla desteklendi: tedaviye balar balamaz ba
arlar esrarengiz bir biimde ve tmyle kayboldu (ama sekse
bal iddetli ruh hali dalgalanmalar devam ediyordu).
Terapinin bu ilk aamasnda iki konu zerinde younlatk:
evlilii ve (Marvin'in direnmesi nedeniyle daha az derecede olmak
zere) emekliliinin olas sonular. Ama ok ll davranmaya
dikkat ediyordum. Ameliyat alann hazrlayan ama derin
kesimlerden kanan bir cerrah gibi hissediyordum kendimi.
Marvin'in bu konular aratrmasn, ama ok da fazla incelememesini
istiyordum - Phyllis'le kurmu olduu netameli evlilik.
dengesini bozacak (ve bylece onu derhal terapiden darya srecek)
kadar ve daha ok lm korkusu uyandracak (ve sonuta
daha ok migreni ateleyecek) kadar olmamalyd bu.
Marvin'le bu nazik, bir lde somut terapiyi idare ederken,
ayn zamanda da dlerin sahibiyle byleyici bir sohbeti srdryordum.
Marvin, kendi iine yerlemi - ya da hapsedilmi - bu
ermi kk adamn varlndan ya habersizdi ya da iyi huylu
bir aldrmazlk ruhu iinde onun benimle iletiim kurmasna izin
veriyordu. Marvin'le ben yzeysel alanlarda dolap rasgele konuurken,
dlerin sahibi derinlerden srekli bir dizi mesaj gnderiyordu.
Belki de benim onunla sohbetim, amac baltalar nitelikteydi.
Belki de onunla karlamam nedeniyle Marvin'in daha ar ilerlemesine
izin vermeye razydm. Her seansa Marvin'i grme heyecanyla
deil, dlerin sahibinden gelecek bir sonraki bildirinin
beklentisi iinde baladm anmsyorum.
Bazen dler ilk batakiler gibi varolu kayglarnn rktc
anlatmlaryd; bazen terapide gelecek olan eyleri sezdiren belirtilerdi;
bazen terapinin altyazlar gibi, Marvin'in sakngan szlerinin
canl bir evirisini sunuyorlard.
lk birka seanstan sonra umutlu mesajlar almaya balamtm:

Bir yatl okulda retmen byk ve bo bir tuvalin stne resim

yapmakla ilgilenecek ocuklar aryordu. Daha sonra bunu kk,
iman bir olana - besbelli kendime - anlatyordum. ocuk o kadar
heyecanland ki alamaya balad.
Mesaj kuku gtrmezdi:
--Marvin, kendisine birisi - kukusuz sen, yani onun terapisti tarafndan her eye en batan balamak iin bir frsat
sunulduunu seziyor. Yaamn bo bir tuvale yeni batan
resmetmek iin bir ans daha verilmi olmak ne kadar heyecan
verici!-Bunu baka umut dolu dler izledi:
Bir dndeyim ve bir kadn bana yaklap kendisinin benim
oktan unuttuum kzm olduunu sylyor. aryorum nk
bir kzm olduunu bilmiyordum. Kadn orta yal ve parlak kahverengi
tonlarda giyinmi. Konumak iin yalnzca birka saatimiz
vard. Ona yaam koullar hakknda sorular sordum ama bu
konuda konuamad. Gittii zaman zldm ama yazmaya karar
vermitik.
Mesaj:
--Marvin ilk defa olarak kzn - kendisinin dii, yumuak,
duyarl tarafn - kefediyor. Byleniyor. Olaslklar snrszdr.
Onunla srekli iletiim kurmay dnyor. Belki
kendisinin bu yeni kefedilmi adacklarn smrgeletirebilir.-Bir baka d:
Pencereden bakyorum ve allklar arasnda bir grlt duyuyorum.
Bir fareyi kovalayan bir kedi bu. Fare iin zlyorum ve
dar kp ona doru gidiyorum. Bulduum ey henz gzleri
almam iki kedi yavrusu. Phyllis'e haber vermek iin kouyorum
nk kedi yavrularna ok dkndr.
Mesaj:
--Marvin u ana dek gzlerinin-kapal olduunu ve nihayet
onlar amaya hazrlandn anlyor, gerekten anlyor.
Phyllis iin de heyecanlanyor nk o da gzlerini amak
zere. Ama dikkat et, Marvin senin bir kedi-fare oyunu oynuyor
olmandan kukulanyor.-ok gemeden daha baka uyarlar da aldm:
Phyllis ve ben harap bir restoranda yemek yiyoruz. Servis ok kt.
Garsonu istediin zaman hi ortalarda yok. Phyllis ona pis ve
pasakl olduunu sylyor. Yemein ok iyi olmasna ayorum.
Mesaj:
--Marvin senin aleyhine bir dava gelitiriyor. Phyllis hayatlarndan
kman istiyor. kisi iin de bir tehdit oluturuyorsun.
Dikkatli ol. Bir apraz atee tutulma. Yemein ne
kadar iyi de olsa bir kadnla ak atamazsn.--

Ve sonra belirli yaknmalar getiren bir d:

Bir kalp transplantasyonu izliyorum. Cerrah uzanm yatyor.
Birisi onu yalnzca transplantasyon ilemiyle ilgilenmek ve kalbin
vericiden alnna ilikin tm o pis ve kark olaylara ilgisiz
kalmakla suluyor. Cerrah bunun doru olduunu itiraf ediyor.
Bu ayrcala sahip olmadn syleyen bir ameliyathane hemiresi
vard - o tm pislik ve karmaaya tank olmak zorunda kalmt.
Mesaj:
--Kalp transplantasyonu tabii ki psikoterapi. (Sana apkam
karyorum, dlerin sahibi aziz dostum! 'Kalp transplantasyonu'
- psikoterapi iin ne esin dolu bir grsel simge!)
Marvin senin souk ve ilgisiz olduunu, onun yaamna - bugnk
kiiliine nasl ulatna - pek az kiisel ilgi duyduunu
hissediyor.-Dlerin sahibi bana nasl ilerleyeceim konusunda tavsiyede
bulunuyordu. Hi byle bir denetim olmamt. Beni o kadar bylemiti
ki, gdlerini gzden kaybetmeye balamtm. Benim
Marvin'e yardm etmeme yardm etmek iin Marvin'in vekili olarak
m hareket ediyordu? Marvin deitii takdirde kendisinin
de onunla btnlemek yoluyla zgrlne kavuacan m
umut ediyordu? Yoksa esas itibaryla kendi yalnzln hafifletmek
iin mi benimle ilikisini srdrme zahmetine giriyordu?
Ama gdleri ne olursa olsun, tavsiyeleri bilgeceydi. Haklyd:
gerekten de Marvin'le megul olmuyordum! O kadar resmi
bir dzeyde kalmtk ki birbirimize adlarmzla hitap etmemiz
bile yakksz kayordu. Marvin kendini ok ciddiye alyordu:
hi akalaamadm ya da taklamadm tek hastam saylabilirdi.
Sk sk ilikimize odaklanmaya alyordum ama ilk birka
seanstaki baz ineli szler dnda (--siz psikiyatrlar her eyin kknde
seks olduunu dnrsnz-- trnden) bana hi ilgi
gstermiyordu. ok saygl davranyor ve bana kar duygularna
ilikin sorularm genellikle, hala migrenden kurtulmu durumda
olduuna gre, ne yaptm biliyor olmam gerektii yolunda
ifadelerle yantlyordu.
Alt ay geride braktmzda Marvin'e biraz daha fazla ilgi
duyuyordum ama hala ona kar derin bir sevgim yoktu. Bu ok
garipti, nk dlerin sahibine tapyordum: yrekliliine ve
dalayc drstlne hayrandm. Zaman zaman dlerin sahibinin
aslnda Marvin olduunu, onun Marvin'in zndeki ekirdee
- benliin mutlak bilgelie ve z bilgisine sahip olan halkasna ak bir kanal saladn anmsatmak iin kendimi drtmek
zorunda kalyordum.
Dlerin sahibi, benim transplantasyonu yaplacak kalbin kaynana
ilikin kark ayrntlara dalmam olduum konusunda
haklyd: Marvin'in yaamnn ilk dnemlerindeki deneyimleri ve
rntleri fazlasyla ihmal etmitim. Bu nedenle, o d izleyen
iki seans Marvin'in ocukluunun ayrntl olarak incelenmesine
hasrettim. rendiim en ilgin eylerden biri, Marvin yedi sekiz
yalarndayken gizli bir afetin ailesini paralamas ve annesinin
babasn yatak odasndan temelli srmesiyle sonulanmasyd.
Olayn mahiyeti Marvin'e hibir zaman aklanmam olmakla
birlikte, imdi, annesinin tek tk szlerine dayanarak babasnn
ya sadakatsizlik ettiini ya da slah olmaz bir kumarbaz olduunu

sanyordu.
Babasnn srgnnden sonra, annesinin srekli yolda olmak
en kk erkek evlat olan Marvin'e dmt: annesine tm
sosyal faaliyetlerde elik etmek onun greviydi. Yllarca arkadalarnn,
annesiyle flrtne ilikin alaylarna katlanmt.
Marvin'in yeni aile grevinin babasnn nezdinde poplerliini
artrmadn sylemeye gerek yok tabii. Baba evde clz bir
varla, sonra da yalnzca bir glgeye dnm, ok gemeden
de temelli buharlap gitmiti. ki yl sonra Marvin'in aabeyi ondan
iyi ve hayatta olduunu ve ailenin onsuz daha iyi olduundan
emin olduunu bildiren bir kart almt.
Belliydi ki Marvin'in kadnlarla ilikilerinde esasl oedipal
problemlerinin temeli hazrd. Annesiyle ilikisi darya kapal,
uzun bir yaknla dayanan, fazlasyla mahrem bir ilikiydi ve
Marvin'in erkeklerle ilikilerinde ykc sonulara yol amt,
hatta Marvin, babasnn ortadan kaybolmasna elle tutulur bir biimde
katkda bulunmu olduunu sanyordu. Bu durumda,
Marvin'in erkeklerle rekabette sakngan ve kadnlara kar ar
ekingen olduunu renmek artc olmamt. Phyllis'le ilk
gerek randevusu, ayn zamanda son ilk randevusu olmutu:
Phyllis'le evlenene kadar srekli bir beraberlikleri olmutu.
Phyllis ondan alt ya kk, ayn derecede ekingen ve kar
cinsle ilikilerinde ayn derecede deneyimsizdi.
Gemiin anmsanmasna ilikin bu seanslar bana gre makul
lde verimli olmutu. Marvin'in zihnini dolduran karakterlerle
tanm ve baz nemli, yinelenen yaam rntlerini belirlemitim
(ve bunlar onunla paylamtm): rnein, Marvin anne ve
babasnn yaad rntnn bir blmn kendi evliliinde yeniden
yaratmt - onun kars da babasnn kars gibi cinsel ltuflar
keserek denetim salyordu.
Bu malzeme kat kat aldka Marvin'in u andaki sorunlarn
birbirinden ok farkl ayr adan yorumlamak mmkn oluyordu:
varolusal (burada odak, yaamn nemli bir kilometre tan
gemenin uyandrd ontolojik kayg zerindeydi); Freud'cu
(burada vurgu, cinsel eylemin ilkel felaket kaygsyla kaynamasyla
sonulanan Oedipus kaygs zerindeydi) ve iletiimsel (burada
vurgu, dinamik evlilik dengesinin yakn gemiin olaylaryla
altst oluu zerindeydi. Yaknda buna ilikin daha fazla ey
ortaya kacakt).
Marvin her zamanki gibi gerekli bilgileri salamak iin ok almt,
ama dleri bunu talep etmi olmakla birlikte, ok gemeden
imdiki yaam rntlerinin gemiteki kklerine olan ilgisini
yitirdi. Bir defasnda bu tozlu olaylarn baka bir aa, neredeyse
baka bir yzyla ait olduunu sylemi, kendisi dnda
tm karakterleri l olan bir dram tartmakta olduumuzu da
dalgn dalgn eklemiti.
Dlerin sahibi ok gemeden tarihsel aknlarmza Marvin'in
tepkisi konusunda bana bir dizi mesaj verdi:
Byk, uzun, tekerlekli bir kutuya benzeyen garip biimli bir
otomobil grdm. Siyaht ve rugan gibi parlakt. Beni etkileyen,
pencerelerin yalnzca arkada bulunmas ve ok arpk olmasyd
yani pencerelerden dar baklamyordu aslnda.

Dikiz aynasyla ilgili sorunlar olan bir baka araba daha vard.
Onun da aa yukar kayan bir tr filtresi olan arka pencereleri
vard ama filtre skp kalmt.
Byk bir baaryla bir konferans veriyordum. Sonra projeksiyon
makinesi sorun karmaya balad. nce makineye bir slayt koyacakken
iindeki slayd karamadm. Slaytta bir erkein ba vard.
Sonra slayd netletiremedim. Daha sonra insanlarn kafalar
ekrann nn kapatp durdu. n ak bir grnm iin btn
konferans salonunu dolatm ama slaydn tmn hi gremedim.
Dlerin sahibinin bana gnderdiine inandm mesaj uydu:
--Geriye bakmaya alyorum ama iyi gremiyorum. Arka
pencere yok. Dikiz aynas yok. inde bir ba olan bir slayt
gr engelliyor. Gemi, gerek hikaye, gerek olaylarn
tarihi, bir daha ele geirilemiyor. Slayttaki ba - benim bam,
benim grm, benim belleim - yolu kesiyor. Gemii
yalnzca imdinin gzleriyle filtre edilmi olarak gryorum
- onu o zaman bildiim ve yaadm ekliyle deil,
imdi yaadm gibi. Tarihsel anmsama, kafalar gr
alanndan ekmek iin yaplan beyhude bir altrma.
--Sonsuza dek yitip gitmi olan yalnzca gemi deil,
gelecek de mhrl. Rugan arabann, benim tabutum olan
o kutunun n pencereleri de yok.-Yava yava, benden nispeten az bir tevikle, Marvin daha derin
sularda dolamaya balad. Belki de benim dlerin sahibiyle
konumalarmn krntlarna kulak misafiri olmutu. Arabaya,
tekerlekler stndeki garip siyah kutuya ilikin ilk arm, --Bir
tabut deil,-- demek olmutu. Banim kalarmn kalktn fark
ederek glmsemi ve, --Fazla itiraz ederek insann kendi kendini
ele verdiini syleyen siz psikiyatrlardan biri miydi?-- demiti.
--Arabann hi n penceresi yok, Marvin. Bunun zerinde dn.
Aklna ne geliyor?---Bilmiyorum. n pencereler olmadan nereye gittiini bilemezsin.---Bu sana, imdi nnde uzanan hayata, nasl uygulanabilir?---Emeklilik. Biraz ar gidiyorum ama anlamaya balyorum.
Fakat emeklilik konusunda hi tasalanmyorum ki. Neden hibir
ey hissetmiyorum?---Duygu orada. Dlerine szyor. Belki onu hissetmek ok fazla
ac verecek. Belki de ac, ksa devre yapp baka eylere atlyor.
unu ne kadar sk sylediine baksana: 'Cinsel performansm konusunda
neden bu kadar altst olaym? Anlam yok bunun.' Bizim
esas grevlerimizden biri de birtakm eyleri seip ayklayarak
duygular ait olduklar yerlere tekrar koymaktr.-Marvin ok gemeden yalanma ve lme ilikin kesin ve ak
ierii olan bir dizi d anlatt. rnein, dlerinden birinde byk,
bitmemi, beton bir yeralt binasnn iinde dolamt.
Bir d onu zellikle etkilemiti:

Susan Jennings'i grdm. Bir kitapda alyordu. Kederli grnyordu

ve ben de ona biraz yaknlk gstermek iin yanna
gittim. Ona ayn eyleri hisseden bakalarn, byle alt kiiyi daha
tandm syledim. Ban kaldrp bana bakt, yz smk
dolu iren bir kafatasyd. Dehet iinde uyandm.
Marvin bu d zerinde iyi alt.
--Susan Jennings? Susan Jennings? Onu krk be yl nce niversitede
tanmtm. imdiye dek onu bir kez bile dndm sanmyorum.---Onu imdi dn. Aklna ne geliyor?---Yzn grebiliyorum - yuvarlak, tombul, kocaman gzlkl.---Sana herhangi bir kimseyi anmsatyor mu?---Hayr, ama sizin ne diyeceinizi biliyorum - bana benzediini
sylerdiniz: yuvarlak bir surat ve kocaman gzlkler.---Ya br 'alt kii'?---Ha, orada bir ey var, tamam. Dn Phyllis'le, len btn
arkadalarmzdan ve emeklilikten hemen sonra len kiiler hakknda
bir gazete makalesinden konuuyorduk. Ona bir mezunlar
blteni okuduumu ve niversitedeki snfmdan alt kiinin lm
olduunu grdm syledim. Dteki 'ayn eyleri hisseden
alt kii' onlar olmal. Byleyici!---Orada epey bir lm korkusu var, Marvin - bu dte ve tm
dier karabasanlarda. Herkes lmden korkar. Korkmayan hi
kimseye rastlamadm. Ama ou insan yllar boyunca dnp dnp
onun zerinde alr. Sende ise birdenbire patlam gibi grnyor.
Bunu ateleyenin emeklilik dncesi olduunu kuvvetle hissediyorum.-Marvin en gl dn alt ay nceki o ilk d, iki zayf
adaml, beyaz bastonlu ve bebekli d olduundan sz etti. O imgeler
tekrar tekrar zihnine dnyordu - zellikle Victoria dnemini
anmsatan o zayf cenaze grevlisi ya da alkol aleyhtar ii
imgesi. Bunun belki de kendisi iin bir sembol olduunu sylyordu:
ll, ar ll olmutu hep. Son birka yldr biliyordu
ki hayat boyunca kendini duyarszlatrmt.
Marvin beni hayrete drmeye balyordu. yle derinlere inmeye
kalkyordu ki adeta ayn insanla konumakta olduuma
inanamyordum. Birka yl nce ne olduunu sorduumda hi
kimseyle, Phyllis'le bile paylamam olduu bir olay anlatt. Bir
diinin bekleme odasnda Psychology Today dergisinin bir nshasn
kartrrken insann, yaamnda nemli olmu ve artk yaamayan
kiilerin her biriyle son bir anlaml konuma yapmaya almasn
neren bir makale ilgisini ekmiti.
Bir gn yalnzken bunu denemiti. Babasna onu ne kadar zlediini
ve onu tanm olmay ne kadar istediini sylemeyi hayal
etmiti. Babas yant vermemiti. Karsnda o aina hezaren
salncakl koltuunda oturan annesiyle son kez vedalatn hayal
etmiti. Kelimeleri sylemiti ama onlarla birlikte hibir duygu
gelmemiti. Dilerini gcrdatm ve duygularn zorla dar
karmaya almt. Ama hibir ey gelmemiti. Dikkatini asla
kelimesinin anlam zerinde younlatrmt - onu bir daha asla,

asla gremeyecekti. Annesi tabutunda yatarken onu ptnde

alnnn soukluunu anmsayabilmek iin kendini zorlarken
yumruunu alma masasna vurduunu anmsyordu. Ama hibir
ey gelmemiti. Yksek sesle haykrmt: --Seni bir daha asla
gremeyeceim!-- Hala hibir ey olmuyordu. te o zaman kendini
duyarszlatrm olduunu anlamt.
Marvin o gn ofisimde alad. Tm karm olduu eyler
iin, yaamndaki tm cansz yllar iin alad. Ne hazin, diyordu,
canlanmak iin imdiye dek beklemi olmam ne hazin. lk defa
olarak kendimi Marvin'e ok yakn hissettim. O hkrarak alarken
omzunu skca kavradm.
Bu seansn sonunda kendimi tkenmi ve ok etkilenmi hissettim.
Geit vermeyen engeli nihayet am olduumuzu dnyordum:
Marvin'le dlerin sahibi sonunda birbiriyle kaynam
ve tek bir sesle konumutu.
Marvin seansmzdan sonra kendini daha iyi hissetmi ve birka
gn sonra garip bir olay cereyan edene kadar son derece
iyimser olmutu. Phyllis'le tam cinsel ilikiye balarken birdenbire,
--Belki de doktor hakl, belki de tm cinsel kaygm aslnda
lm kaygs!-- demiti. Bu cmleyi bitirir bitirmez - fo! - ani
ve zevk vermeyen bir erken boalma olmutu. Phyllis, onun havadan
sudan seks sohbetleri iin konu seimine haliyle sinirlenmiti.
Marvin derhal ona kar duyarszl ve cinsel baarszl
iin kendini azarlamaya balam ve tepetaklak derin bir depresyona
yuvarlanmt. Az sonra dlerin sahibinden acil, tela ykl
bir mesaj aldm:
Eve yeni mobilyalar getirmitim ama sonra n kapy kapayamyordum.
Biri oraya kapy ak tutacak bir dzenek yerletirmiti.
Sonra kapnn dnda bagajlaryla duran 10-12 kii grdm. Kt,
korkun insanlard bunlar, zellikle yz bana Susan Jennings'i
hatrlatan disiz bir kocakar. Ayn zamanda ki ehrin
Hikayesi filmindeki Madame Defarge'yi de hatrlatyordu - hani
u giyotinde kafalar kesip derken rg ren kadn.
Mesaj:
--Marvin ok korkuyor. ok fazla eyin farkna ok abuk
vard. imdi lmn kendisini beklediini biliyor. Bilincin
kapsn am bulunuyor, ama imdi ok fazla eyin dar
km ve kapnn skm olmasndan, onu bir daha kapayamayacandan
korkuyor.-Benzer mesajlar olan rktc dler hzla izledi:
Geceydi, yksek bir yerde, bir binann balkonunda tnemitim.
Aada karanlkta kk bir ocuun alayarak yardm istediini
duydum. Ona geleceimi syledim, nk yardm edebilecek
tek kii bendim, ama karanln iine doru inmeye balaynca
merdiven giderek darald ve entipften trabzan elimde kald. Daha
fazla ilerlemeye korktum.
Mesaj:
--mrm boyunca gmm olduum ok nemli paralarm
var - kk erkek ocuk, kadn, sanat, anlam arayan
para. Kendimi duyarszlatrdm ve yaammn byk

bir blmn yaanmam olarak geride braktm biliyorum.

Ama imdi o blgelere inemiyorum. Korku ve pimanlkla
baa kamyorum.-Ve bir baka d:
Bir snavdaym. Snav kadm veriyorum ve son soruyu yantlamadm
anmsyorum. Panie kaplyorum. Kad geri almaya
alyorum ama sre dolmu. Olumla srenin bitiminden
sonra bulumak zere randevulayorum.
Mesaj:
--Yaammla yapabilecek olduklarm yapmadm imdi
fark ediyorum. Ders ve snav bitti. Onu farkl yapm olmay
isterdim. Snavdaki son soru, neydi o? Belki baka bir
ey yapmak - bir lise retmeni, zengin bir muhasebeci deil
de - baka bir ey olmak iin farkl bir yne sapabilirdim.
Ama artk ok ge, yantlarmdan herhangi birini deitirmek
iin ok ge artk. Zaman tkendi. Keke bir olum
olsayd, onun araclyla kendimi lm izgisinin tesindeki
gelecee frlatabilirdim.-Ayn gece, daha sonra:
Bir da yolundan trmanyorum. Gece vakti bir evi yeniden ina
etmeye alan birtakm insanlar gryorum. Bunun yaplamayacan
biliyorum ve bunu anlatmaya alyorum ama beni duyamyorlar.
Sonra arkadan birinin bana admla seslendiini duyuyorum.
Bu bana yetimeye alan annem. Bana bir mesaj olduunu
sylyor. Birinin lyor olduu mesaj bu. Biliyorum ki
lmekte olan benim. Ter iinde uyanyorum.
Mesaj:
--Artk ok ge. Tam lm denizine girmeye hazrlanrken
evini gece vakti yeniden ina etmek - belirlediin yolu
deitirmek - mmkn deil. imdi annemin ld zamanki
yandaym. Ona yetiiyorum ve lmn kanlmaz olduunu
kavryorum. Gelecei deitiremem nk gemi
bana yetiip karma kyor.-Dlerin sahibinin bu mesajlar giderek gmbr gmbr ykseliyordu.
Onlara kulak vermek zorundaydm. Beni, ynm belirlemeye
ve terapide olup bitenleri tekrar gzden geirmeye zorluyorlard.
Marvin hzl, belki de fazla hzl ilerlemiti. Balangta igrden
yoksun bir adamd: bakn ieriye doru yneltemiyor,
yneltmek istemiyordu. Nispeten ksa bir dnem olan alt ay iinde
muazzam keifler yapmt. Gzlerinin yeni domu bir kedi
yavrusu gibi kapal olduunu renmiti. inin derinliklerinde
zengin, kalabalk bir dnya olduunu, yz yze gelinirse bu
dnyann mthi korkular getirdiini ama aydnlanma yoluyla
kurtuluu da sunduunu renmiti.
Yzeysel grnmler artk onu cezbetmiyordu: pul ve Reader's
Digest koleksiyonlarnn bys azalmt. Artk gzleri yaamn
varolusal gereklerine alm olarak lmn kanlmazl
ve kendini kurtarma gcnden yoksun oluuyla cebelleiyordu.

Marvin umduumdan daha abuk uyanmt; kimbilir, belki

de dlerinin yaratcsnn sesini dinlemiti. Balangta grmeye
hevesliydi, ama ok gemeden cokunun yerini gl bir pimanlk
duygusu almt. Gemii ve yaklaan kayplar iin yas tutuyordu.
Her eyden ok, yaamnn usuz bucaksz boluklar iin
yas tutuyordu: iindeki kullanlmam potansiyel, hi sahip olmad
ocuklar, hi tanmad babas, hibir zaman aile ve dostlarla
dolup tamayan evi, gereinden ok para biriktirmekten daha
fazla anlam tayabilecek bir i iin. Nihayet, kendisi iin, dlerinin
hapsedilmi sahibi iin, karanlkta alayarak yardm isteyen
o kk olan iin yas tutuyordu.
Gerekte istedii hayat yaamam olduunu biliyordu. Belki
bu hala yaplabilirdi. Belki hala hayatn byk, bo bir tuval zerine
yeni batan resmetmeye zaman vard. Gizli kaplarn tokmaklarn
evirmeye, mehul bir kz evlada fsldamaya, sr olan
babalarn nereye gittiini merak etmeye balamt.
Ama haddini amt. Levazm hatlarnn ulaabileceinden
daha uzaklara gitmeye kalkmt ve imdi her taraftan saldrya
uruyordu: gemi alacakaranlkt ve bir daha ele geirilemezdi;
gelecek ise tkalyd. Artk ok geti: evinin inaat tamamlanm,
snav teslim edilmiti. Bilincin savak kapaklarn ardna dek am
ama yalnzca lm korkusuna boulmutu.
Bazen lm korkusu, evrensellii iinde, nemsizmi gibi safd
braklr. Ne de olsa kim lm bilmez ve ondan korkmaz?
Oysa genel anlamda lm bilmek, dilerini gcrdatp bir iki rperti
geirmek baka eydir, kendi lmnn bilincine varp onu
iliklerine kadar hissetmek baka ey. Byle bir lm bilinci ok
seyrek, bazen yaam boyunca bir ya da iki kez yaanan bir dehet
duygusudur - Marvin'in imdi art arda her gece yaad bir dehet
duygusu.
Bu dehet karsnda en olaan savunmalardan bile yoksundu:
ocuksuz olduundan lmsz reme hcrelerinin hayaliyle
avunamyordu; onu ayakta tutacak bir dini inanc yoktu - ne bilinci
koruyup srdrecek bir br dnyaya, ne de her yerde her
zaman hazr olan, esirgeyici bir kiisel tanrya inanyordu; ne de
hayatta potansiyelini gerekletirmi olduunu bilmenin doyumuna
sahipti. (Genel bir kural olarak, insann yaamlk duygusu
ne kadar az olursa lm kaygs da o kadar byk olur.) En
kts de, Marvin'in bu kaygnn ucunu bucan gremeyiiydi.
Dteki imge ok canlyd: eytanlar zihninin odasndan kap
kurtulmulard ve tehditkar bir biimde tam gr alanndaydlar.
Marvin ne kaabiliyor, ne de skm olan kapy kapatarak
onlar tekrar hapsedebiliyordu.
Bu durumda Marvin ve ben bir dnm noktasna, tam bilinleniin
kanlmaz sonucu olan kritik bir noktaya ulamtk. Bu,
insann dipsiz bir uurumun nnde durup yaamn acmasz varolusal
gerekleriyle - lm, yalnzlk, temelsizlik ve anlamszlkla - nasl
yzleeceine karar verdii zamandr. Tabii ki zm
yoktur. nsann yalnzca belli tavrlar arasnda seimleri vardr:
--kararl,-- ya da --ilgili-- olmak, ya cesurca meydan okumak, ya
metanetle kabul etmek, ya da aklclktan vazgeip hayranlk,
korku ve gizem iinde ilahi bir kudrete gvenmek.
Marvin'in ne yapacan da, ona baka trl nasl yardm edebileceimi
de bilmiyordum. Her seans, onun yapaca seimleri

hayli merak ederek drt gzle beklediimi anmsyorum. Ne olacakt?

Kendi kefinden kaacak myd? Bir kez daha aldann
yorgann tepesine ekmenin bir yolunu bulacak myd? Sonunda
dini bir zme mi sarlacakt? Yoksa Lebens felsefi zmlerinin
(nsann varoluunu, deneyimlerini ve kayglarn, kltrel
nesnellikle ele alan felsefi yaklam. (. N.)) birinde mi g ve
snak bulacakt? Terapistin katlmc-gzlemci olarak ikili roln
hi bu kadar youn bir biimde hissetmemitim. imdi duygusal bakmdan
iin iine girmi olup Marvin'e ne olaca konusunu fazlasyla
umursamakla birlikte ayn zamanda inancn embriyolojisini incelemek
iin ayrcalkl bir konumda olduumun da farkndaydm.
Marvin, kaygl ve kkn durumu srmekle birlikte, cesaretle
terapiye devam ediyordu. Ona olan saygm giderek artyordu.
Terapiye oktan son vermi olacan dnmtm. Hala gelmesini
salayan neydi?
Birka ey, diyordu Marvin. Birincisi, migreni hala yoklamyordu.
kincisi, ilk bulumamzda ona terapide kendini daha da
kt hissedecei zamanlar olaca yolundaki uyarm anmsyordu;
imdiki kaygl durumunun terapide bir evre olduuna ve
eninde sonunda geeceine ilikin szme gveniyordu. Ayrca,
terapide nemli eylerin cereyan ediyor olmas gerektiine de
inanyordu: son be ay iinde kendisi hakknda daha nceki altm
drt ylda renmi olduundan daha fazla ey renmiti!
Ve hi beklenmedik baka bir ey daha olmutu. Phyllis'le ilikisi
hissedilir bir deiim geirmeye balamt.
--Eskisinden daha sk ve daha drste konuuyoruz. Bunun
ne zaman baladndan emin deilim. Sizinle bulumaya ilk baladmda,
ksa bir konuma heyecan yaamtk. Ama aslsz bir
alarmd bu. Sanrm Phyllis beni bir terapiste gitme gerei olmadan
da konuabileceimize ikna etmeye alyordu yalnzca.
--Ama son birka haftadr farkl bir durum var. imdi gerekten
konuuyoruz. Phyllis'e sizinle benim her seansta neler konutuumuzu
anlatyorum. Hatta benim seanslardan dnm kapda
bekliyor ve anlatmay geciktirdiim zaman - rnein, ilgin
bir sofra sohbeti olaca iin yemee kadar beklememizi nerirsem
- can sklyor.---Ona en nemli grnenler ne tr eyler?---Hemen hemen her ey. Phyllis'in para harcamaktan holanmadn
sylemitim - indirimli satlara baylr. Bir kii fiyatna iki
kiilik kelepir bir terapi yakaladmz syleyip akalayoruz.---Byle bir kelepiri salamak beni ancak sevindirir.---Galiba Phyllis'i en ok etkileyen, iimle ilgili olarak sizinle
yaptmz konumalar, yeteneklerimle daha fazla bir eyler yapmadm,
kendimi yalnzca paraya adadm, dnyaya neler verebileceimi
hi dnmediim iin kendi kendimi ne kadar dkrklna
uratm olduumu anlatm oldu. Bu onu ok sarst.
Eer bu benim iin doruysa onun iin haydi haydi doru olduunu
- hep kendini dnerek, kendinden hibir ey vermeden
yaam olduunu - syledi.---Sana ok ey vermi ama.--

--Ben de ona bunu hatrlattm. nce byle sylediim iin teekkr

etti ama daha sonra, biraz daha sonra, pek de emin olmadn
syledi - belki bana yardmc olmutu ama baz bakmlardan da
benim yolumu kesmi olabileceini syledi.---Nasl yani?---Sizinle konutuum eylerin hepsinden sz etti: bakalarnn
evimize gelmesini engelleyii; evimizi ziyaret etmeyi isteyebilecek
dostlar edinme hevesimi kr; seyahat etmeyi reddetmesi ve
benim seyahat etmemin de nne geii - bunu size hi sylemi
miydim? Her eyden ok da ocuksuz olduu ve yllar nce ksrlk
uzman bir doktora gitmeyi kabul etmedii iin pimanlk duyuyor.---Marvin, ardm kaldm. Bu aklk, bu drstlk! Siz ikiniz
nasl yapyorsunuz bunu? Bunlar konuulmas g, ama gerekten
g eyler.-Marvin szlerini srdrerek bu igrleri iin Phyllis'in de bir
bedel dediini, zorlu alkantlar yaadn syledi. Bir gece
Marvin uyuyamam ve onun odasndan fsltlar duymutu.
(Marvin'in horlamas nedeniyle ayr odalarda uyuyorlard.)
Ayaklarnn ucuna basarak ieri girdiinde, Phyllis'in yatann
yanna diz km dua ettiini, ayn cmleyi ark syler gibi yineleyip
durduunu grmt: --Tanr'nn anas beni koruyacak.
Tanr'nn anas beni koruyacak. Tanr'nn anas beni koruyacak.
Tanr'nn anas beni koruyacak.-Marvin bu sahneden ok etkilenmiti ama bunu kelimelere
dkmekte glk ekiyordu. Sanrm ii merhametle dolmutu
Phyllis iin, kendisi iin, btn kk ve aresiz insanlar iin.
Sanrm Phyllis'in o szleri ark gibi sylemesinin bir tr by
olduunu anlamt - hepimizin yzlemek zorurda olduumuz o
korkun eylere kar kat helvas inceliinde bir kalkan.
O gece nihayet tekrar uyuyakalm ve daha sonra da bir d
grmt:
Geni, kalabalk bir odada bir kaide zerinde bir tanra heykeli
vard. sa'ya benziyordu ama zerinde uuk turuncu renkte, dkml
bir giysi vard. Odann br tarafinda ise uzun beyaz giysili
bir aktris vard. Aktrisle heykel yer deitirdiler. Nasl olduysa
giysilerini deitoku ettiler, heykel aa indi ve aktris kaidenin
zerine kt.
Marvin nihayet bir d anlayabildiini syledi: d, onun
kadnlar tanralara dntrd ve sonra onlarn gnln ho
ederse gvencede olacana inand anlamna geliyordu.
Phyllis'in fkesinden her zaman ok korkmasnn ve kaygl olduunda
Phyllis'in onu seks yoluyla yattrarak rahatlatabilmesinin
nedeni buydu.
--zellikle oral seks - sanrm size sylemitim, panie kapldm
zaman Phyllis penisimi azna alr ve kt duygularm hemen
eriyip gider. Seks deil bu - siz bunu teden beri sylyordunuz
ve artk hakl olduunuzu biliyorum - penisim tamamen
yumuak olabiliyor. Bu yalnzca onun beni her eyimle kabul etmesi
ve iine almas. Sanki onun bir paras olmuum gibi.--

--Ona gerekten byl gler yklyorsun - bir tanra gibi.

Yalnzca bir glmsemeyle, kucaklamayla, ya da iine almak suretiyle
seni iyiletirebiliyor. Onu gcendirmemek iin ok zen
gstermene amamal. Ama sorun, seksin bir tr ilaca dnmesi
- hayr, bu yeterince kuvvetli deil - seks bir lm kalm meselesi
oluyor ve hayatta kalman bu kadnla birlemene bal oluyor. Seksin
g olmas ok doal. Oysa sevecen, keyifli bir eylem olmal o,
tehlikeye kar korunma deil. Sekse bu tr bir bakla herkesin
- kukusuz ben de dahil olmak zere - iktidar sorunlar olurdu.-Marvin bloknotunu karp birka satr yazd. Haftalar nce
ilk kez not almaya baladnda rahatsz olmutum, ama terapiden
o kadar iyi yararlanyordu ki onun belleini destekleyen
yntemlerine sayg duymay renmitim.
--Bakalm bunu doru anlam mym? Sizin teorinize gre benim
seks dediim ey ou kez seks deil - en azndan iyi seks
deil - daha ok kendimi korkudan, zellikle yalanma ve lm
korkusundan korumann bir yolu. Ve iktidarsz olduum zaman
bunun nedeni benim bir erkek olarak cinsel bakmdan baarsz
oluum deil, seksten yapamayaca eyleri isteyiim.---Aynen yle. Ve bunun pek ok kant var. O iki zayf cenaze
grevlisini ve beyaz ulu bastonu grdn d. Evinin altnda
yerin svlamasn dev matkabnla delerek nlemeye altn
d. Az nce anlattn, Phyllis'le seks gibi grnen ama senin de
belirttiin gibi hi de seks olmayan fiziksel bir balantnn seni
yattrmasna ilikin duygular.---yleyse iki sorun var. Birincisi seksten gcnn tesinde bir
ey yapmasn istiyorum. kincisi, Phyllis'e beni iyiletirmesi ya
da korumas iin neredeyse doast bir g veriyorum.---Ve sonra, bir rastlant sonucu onun hznl nakaratn iitince
her ey parampara oluyor.---te o zaman onun ne kadar zayf olduunu anladm - yalnz
Phyllis'in deil, btn kadnlarn. Hayr, yalnzca kadnlarn deil,
herkesin. Benim yaptm da tpk Phyllis'in yaptyd - byye
bel balamak.---yleyse sen korunmak iin onun gcne gveniyorsun ve o
da byl bir nakaratla korunmak iin yalvaryor - bu seni nerede
brakyor, baksana.
--nemli olan baka bir ey daha var, imdi durumu bir de
Phyllis'in asndan dn: eer o, sana olan sevgisinin etkisiyle,
kendisine verdiin tanra roln kabul ederse bu roln onun
kendi gelimesine ilikin olanaklara ne yaptn dn. Kaidesinin
zerinde durabilmek iin kendi acs ve kendi korkular hakknda
seninle hibir zaman konuamyordu - ya da bu yaknlara
kadar konuamyordu.---Biraz yava! unu yazaym. Btn bunlar Phyllis'e aklamam
gerekecek.-- Marvin imdi lgnca bir telala yazyordu.
--O halde bir anlamda, Phyllis kendi tereddtlerini aka dile
getirmeyerek, hissettiinden daha glym gibi davranarak,
senin sylenmemi dileklerine uyuyordu. Balangta terapiye
gelmek istemeyiinin nedenlerinden biri buydu gibi geliyor bana

- bir baka deyile, senin, onun deimemesi yolundaki isteini

sezinlemiti. Ayrca, ona imdi sorarsan buraya gelebilirmi gibi
geliyor bana.---Tanrm imdi gerekten ayn dalga boyundayz. Onunla bunu
konutuk bile ve Phyllis sizinle grmeye hazr.-Ve bylece Phyllis de terapiye katlm oldu. Bir sonraki seansa
Marvin'le birlikte geldi - ho, zarif bir kadnd ve srf irade
gcyle ekingenliini yenerek l seansmzda kendini cesurca
ortaya koydu.
Phyllis hakkndaki tahminlerimiz olduka isabetliydi: ou
kez Marvin'i tedirgin etmemek iin kendi yetersizlik duygularn
bastrmak zorunda kalyordu. Ve tabii Marvin skntlyken ona
zellikle ihtimam gstermesi gerekiyordu - bu da demekti ki bu
yaknlarda ona hemen her zaman ihtimam gstermesi gerekmiti.
Ama davranlar tmyle Marvin'in sorunlarna tepki nitelii
tamyordu. Ayn zamanda birok kiisel sorunuyla, zellikle
eitim eksikliine ilikin ac veren duyarl ve entelektel bakmdan
ou insandan, zellikle Marvin'den aa olduu inancyla
cebelleiyordu. Sosyal olaylardan korkup kanmasnn bir
nedeni de, birinin ona, --Siz ne yapyorsunuz?-- diye sormas olaslyd.
Uzun sohbetlerden kanyordu nk niversiteye gitmemi
olduu ortaya kabilirdi. Ne zaman kendini bakalaryla
kyaslasa, amaz bir biimde onlarn daha bilgili, daha akll, daha
ok sosyal beceriye ve zgvene sahip ilgin insanlar olduu
sonucuna varyordu.
--Belki de,-- dedim, --senin gcn koruyabilecein tek alan
seks. Marvin'in sana ihtiya duyduu ve senin zerinde hibir
denetim uygulayamayaca bir yer bu.-Phyllis nce duraksayarak yant verdi ama sonra szler aralksz
boanmaya balad. --Galiba Marvin'in istedii bir eyim olmas
gerekiyordu. ou bakmdan kendi kendine yeten bir insan.
ou kez ona sunacak pek baka bir eyim olmadn hissediyorum.
ocuum olmad, insanlardan korkuyorum, evin dnda
hi almadm, hibir yeteneim ya da becerim yok.-- Duraklad,
gzlerini sildi ve Marvin'e, --Gryorsun ya kafama koyarsam
alayabiliyorum,-- dedi.
Tekrar bana dnd. --Marvin ikinizin konutuu eyleri bana
anlattn sylemi size. Ben de dolayl biimde terapide saylrdm.
Konulardan bazlar gzm at, Marvin'den ok bana uygun
dyorlard.---rnein?---rnein, pimanlk. Bu beni gerekten canevimden vurdu.
Hayatmla ne yaptm, ya da daha dorusu, ne yapmadm konusunda
ok pimanlk yayorum.-O anda yreim Phyllis'e doru akt ve yardmc olacak bir
ey syleyebilmeyi lgnca istedim. --Gemie ok amanszca bakarsak
pimanla kaplmak kolaydr. Ama imdi nemli olan gelecee
doru dnmek. Deiim hakknda dnmemiz gerek. Olmamas
gereken, be yl sonra geriye bakp bu gelecek be yl yaama
tarzndan pimanlk duymaktr.--

Phyllis ksa bir duraklamadan sonra yant verdi: --Bir eyleri

farkl yapmak iin fazla yal olduumu syleyecektim. Otuz yldr
byle hissediyorum. Otuz yl! Btn mrm ok ge kaldm
hissederek gemi. Ama Marvin'in u son birka hafta iinde
deimesini izlemek ok etkileyici oldu. Siz farknda olmayabilirsiniz
ama srf bugn burada, bir psikiyatrn ofisinde kendi hakkmda
konuuyor olmam bile bal bana byk, ok byk bir
adm.-Marvin'in deimesinin Phyllis'i deimeye tevik etmesinin
ne kadar ansl bir durum olduunu dndm anmsyorum.
Terapi ou kez byle ilemez. Hatta evlilikte gerginlik yaratmas
az rastlanan bir ey deildir: eer hasta deiir ve ei ayn
durumda kilitlenip kalrsa evliliin dinamik dengesi ou kez
bozulur gider. Hasta ya gelimekten feragat etmek ya da gelimeyi
seip birliktelii tehlikeye atmak zorunda kalr. Phyllis bylesine
esneklik gsterdii iin minnet duyuyordum.
Konutuumuz son konu Marvin'in belirtilerinin zamanlamasyd.
Emekliliin sembolik anlamnn - yaamn bu nemli kilometre
tann altndaki varolusal kaygnn - belirtilerin balangc
iin yeterli bir aklama oluturduu yolunda kendi kendimi
ikna etmi durumdaydm. Ama Phyllis --Neden imdi?-- konusunda
ek aklamalar da getirdi.
--Eminim ne sylediinizi biliyorsunuz ve emeklilik fikri Marvin'i
sandndan daha fazla tedirgin etmi olmal. Ama akas
onun emekli olmas fikri asl beni tedirgin ediyor - ve benim canm
skldnda, herhangi bir ey hakknda canm skldnda,
Marvin de altst oluyor. likimiz byle iliyor. Ben kayglanrsam,
hi dile getirmesem de o bunu hisseder ve tedirgin olur. Bazen
o kadar tedirgin olur ki benim tedirginliimi alp gtrr.-Phyllis btn bunlar ylesine kolaylkla sylemiti ki, iinde
bulunduu byk gerginlii bir an iin unutmutum. nceleri
birka cmlede bir Marvin'e bakyordu. Bunu onun desteini
almak iin mi, yoksa sylemek zorunda olduklarn onun kaldrabilecei
konusunda kendi kendini rahatlatmak iin mi yaptndan
emin deildim. Ama imdi kendi szlerine kaplm, bedenini
ve ban hi kprdatmadan konuuyordu.
--Peki Marvin'in emeklilii seni neden tedirgin ediyor?---imdi, bir defa Marvin iin emeklilik demek seyahat demek.
Size benim seyahatle ilikim konusunda ne anlatt bilmiyorum.
Gururlanacak bir ey deil bu, ama dnyann yar evresini dolanmak
yle dursun evden ayrlmak bile epey g geliyor bana.
Ayn zamanda Marvin'in evi 'devralmasn' da drt gzle beklemiyorum
dorusu. Son krk yldr o brosunu ynetti, ben de evi.
Biliyorum, ev onun da evi. Aslnda onun evi diyebilirsiniz - onun
parasyla alnd. Ama eitli koleksiyonlarn sergileyebilmek iin
odalar yeniden dzenlemekten sz ettiini duymak beni altst
ediyor. rnein, tam bu aralar politik kampanya rozetlerini sergilemek
iin camdan yeni bir yemek masas yaptracak birini aryor.
Ben politik rozetlerin tepesinde yemek yemek istemiyorum.
Korkarm bamz derde girecek. Bir de ...-- Phyllis durdu.
--Bir ey daha syleyecektin, Phyllis?--

--ey, en zoru da bunu sylemek. Utanyorum. Marvin evde

oturmaya balaynca, her gn ne kadar az ey yaptm grp
bana olan saygsn kaybedecek diye korkuyorum.-Marvin yalnzca onun elini tuttu. Yaplacak en doru ey bu
gibi grnyordu. Aslnda seans boyunca da derin bir duygudalk
iindeydi. Dikkati datan sorular, basmakalp espriler,
yzeyde kalma abalar yoktu. Seyahatin kendisi iin nemli olduunu
ama kars hazr olana dek bekleyemeyecek kadar da
nemli olmadn syleyerek Phyllis'i rahatlatt. Ona kendisi
iin dnyada en nemli eyin aralarndaki iliki olduunu ve hibir
zaman kendini ona daha yakn hissetmemi olduunu aka
syledi.
Phyllis ve Marvin'le ift olarak birka seans daha bulutum.
Yeni, daha ak iletiim tarzlarn pekitirdim ve onlara cinsel
ilikinin baz esaslar zerine dersler verdim: Phyllis'in Marvin'e
ereksiyonunu korumas iin nasl yardm edebilecei; Marvin'in
erken boalmadan kanmasn nasl salayabilecei; Marvin'in
sekse nasl daha az mekanik bir tarzda yaklaabilecei ve ereksiyonunu
kaybederse Phyllis'i el ya da az yardmyla nasl orgazma
ulatrabilecei gibi.
Phyllis yllardr eve bal kalmt ve tek bana dar kmaya
artk pek seyrek cesaret edebiliyordu. Bu rnty deitirmenin
zaman gelmi gibi grnyordu bana. Agorafobisinin anlamnn
ya da en azndan bir anlamnn artk geerli olmadna
ve paradoksla etkilenebileceine inanyordum. nce Marvin'den
Phyllis'in fobisini yenmesine yardmc olmak iin yapacam
nerilere uyma sz aldm. Sonra ondan Phyllis'e, hi amadan
iki saatte bir, eer iyerinde ise telefon ederek, tam u szleri
sylemesini istedim: --Phyllis, ltfen evden ayrlma. Senin benimle
ilgilenmek ve korkmam nlemek iin her zaman orada olduunu
bilmeye ihtiyacm var.-Phyllis'in gzleri aknlkla ald, Marvin'in yzne inanmazlkla
bakt. Ciddi olabilir miydim?
Marvin'e bunun lgnca grndn bildiimi syledim
ama onu talimatma sadakatle uymaya da ikna ettim.
Marvin'in Phyllis'e evden ayrlmamasn ilk birka syleyiinde,
birlikte kkrdamlard: gln ve yapay grnyordu bu;
Phyllis zaten aylardr evden ayrlmamt. Ama ok gemeden kkrdamalar
yerini sinirlenmeye brakt. Marvin, ona ayn budalaca
laflar yineleyip durmaya sz verdirdiim iin bana sinirleniyordu.
Phyllis, Marvin'in benim talimatm izlediini bildii halde,
kendisine evde oturmasn emrettii iin ona sinirleniyordu.
Birka gn sonra tek bana ktphaneye, sonra alverie gitti ve
birka hafta iinde de yllardr gitmemi olduu kadar uzaklara
gitmeyi gze ald.
Terapide bu tr manevralara ok seyrek bavururum; genellikle
bedeli fazla yksektir - terapi ilikisinin itenliini feda
etmeyi gerektirir. Ama terapideki temelin salam olduu durumlarda
bu tr bir yaklam etkili olabilir ve tembihlenen davran,
belirtinin anlamn rtr. Bu vakada Phyllis'in agorafobisi onun
belirtisi deil, onlarn belirtisiydi ve evlilik dengesini korumaya
hizmet ediyordu: Phyllis Marvin iin sonsuza dek oradayd; Marvin
dnyaya atlabilir, geimlerini salayabilir, ama Phyllis'in

onu daima orada beklediini bilerek kendini gvencede hissedebilirdi.

Bu yntemi kullanmda bir tr eliki var gibiydi: varoluu
yaklamla ynlendirici paradoks genellikle tuhaf bir ift oluturur.
Ama burada izlenen sra doal grnyordu. Marvin, umutuzluunun
derin kaynaklaryla yzlemesi sonucunda kazand
igry Phyllis'le olan ilikisine uygulamt. Cesaretinin krlmasna
karn (dlerinde gece bir evi ina edememek gibi
sembollerle anlatlyordu bu) yine de karsyla ilikisini kkl bir
biimde yeniden kurmak yolunda ilerlemiti. imdi Marvin de
Phyllis de birbirlerinin varlna ve gelimesine o kadar nem veriyorlard
ki, bir hastalk belirtisini yuvasndan skp atma srecinde
itenlikle ibirlii yapabiliyorlard.
Marvin'in deiimi bir uyarlama sarmal balatmt: kstlayc
bir rolden kurtulan Phyllis, birka haftalk bir sr iinde muazzam
bir deiim geirdi ve bu iyilemeyi ertesi yl bir baka terapistle
srdrd bireysel terapide pekitirdi.
Marvin'le ben yalnzca birka kez daha bulutuk. lerlemesinden
honut olan Marvin, kendi deyimiyle, yatrmndan iyi bir
kazan salamt. Terapiye bavurma nedeni olan migreni bir
daha hi nksetmedi. Ruh halinde hala salnmalar oluyorsa da
(ve bunlar hala sekse balysa da) bunlarn iddeti hatr saylr
derecede azalmt. Marvin imdi bu salnmalarn son yirmi yl
boyunca olanlarla hemen hemen ayn olduunu tahmin ediyordu.
Ben de almamzdan tatmin olduumu hissediyordum. Her
zaman yaplabilecek daha ok ey vardr ama genel olarak ilk seansmzda
tahmin edebileceimden ok daha fazlasn baarmtk.
Marvin'in keder ykl dlerinin kesilmi olmas da gven
vericiydi. Son birka haftadr dlerin sahibinden hi mesaj almam
olmakla birlikte bunun eksikliini hissetmemitim. Marvin'le
dlerin sahibi kaynamt ve imdi onlarla bir tek kiiyle konuur
gibi konuuyordum.
Marvin'i bir dahaki grm bir yl sonra oldu: hastalarla her
zaman bir yl sonra bir izleme seans iin randevularm - hem
onlarn yarar hem de benim aydnlanmam iin. Bu arada hastaya
ilk seansmzn bir blmnn ses kaytlarn dinletmeyi de adet
haline getirmiimdir. Marvin ilk grmemizin on dakikasn byk
bir ilgiyle dinledi, bana glmsedi ve, --Bu hdk de kim?-- dedi.
Marvin'in akasnn ciddi bir yan vard. Birok hastadan ayn
tepkiyi duymu olduumdan bunu deiimin geerli bir iareti
olarak grmeye balamtm. Marvin aslnda yle diyordu: --Ben
artk farkl bir insanm. Bir yl ncesinin Marvin'ini tanmakta
glk ekiyorum. Eskiden yaptm eyler - hayatma bakmay
reddetmek; bakalarn denetlemeye ya da sindirmeye almak;
bakalarn zekamla, izelgelerimle, ayrntlara gsterdiim zenle
etkilemeye almak - hepsi bitti. Artk yapmyorum bunlar.-Bunlar hi de ufak tefek dzeltmeler deildir: kiilikte temel
deiikliklerin belirtileridir. Ancak, yle incelikli bir nitelik
tarlar ki ou aratrma-sonucu anketlerinde genellikle gzden
kaarlar.
Marvin her zamanki zenli yaklamyla, terapide ele aldmz
konular gzden geirip deerlendiren bir yllk izleme notlaryla
birlikte, hazrlkl gelmiti. Hkm karkt: baz alanlarda

deiimleri koruyup srdrmt; dierlerinde biraz geriye kaymt.

nce bana Phyllis'in gayet iyi gittiini bildirdi: evden ayrlma
fobisi ok dzelmi durumdayd. Kadnlar iin bir terapi grubuna
girmiti ve sosyal olaylara katlma korkusu zerinde alyordu.
Belki de en etkileyici olan, eitim eksiklii konusundaki
kaygsn, kendini evreye uydurma yoluyla - niversitenin renci
olmayanlar iin at birka yardmc kursa kaydolarak - ele
almasyd.
Peki ya Marvin? Migreni artk yoklamyordu. Ruh halindeki
salnmalar devam ediyordu ama onu aciz brakacak dzeyde deildi.
Hala dnem dnem iktidarszd ama bu konuyu daha az
dnyordu. Emeklilik hakknda fikrini deitirmiti ve imdi
yarm gn alyordu, ama sahasn deitirmiti ve daha ok
gayrimenkul gelitirme ve iletme konularnda - yani daha ilgin
bulduu ilerde - alyordu. Phyllis'le ilikileri hala ok iyiydi
ama zaman zaman karsnn yeni faaliyetleri nedeniyle kendisini
madur ve ihmal edilmi hissediyordu.
Ya benim eski dostum, dlerin sahibi? Ona ne olmutu? Bana
bir mesaj var myd? Marvin karabasanlar ya da ok etkileyici
dler grmemi olmakla birlikte gecelere zg fsltlar olduunun
farkndayd. Bulumamzdan bir gece nce gizem dolu ksa
bir d grmt. Bu d ona bir eyler anlatmaya alyor gibiydi.
Marvin belki de benim bunu anlayabileceimi syledi.
Karm, plak ve bacaklarn am, nmde duruyor. Bacaklarnn
oluturduu genden uzaklara bakyorum. Ama btn grebildiim,
uzakta, ok uzakta, ufukta beliren annemin yz.
Dlerin sahibinden bana son mesaj:
--Grm, yaammn ve d gcmn kadnlaryla snrlanm.
Bununla birlikte yine de ok uzaklar grebiliyorum.
Belki de yeterli bu.-:::::::::::::::::