Professional Documents
Culture Documents
İŞLETME BÖLÜMÜ
Sayfa No
Şekil Listesi…………………………………………………………………………….. 2
GİRİŞ…………………………………………………………………………………… 3
SONUÇ…………………………………………………………………………………. 20
KAYNAKÇA…………………………………………………………………………… 21
2
ŞEKİL LİSTESİ
Sayfa No.
3
GİRİŞ
Yakın zaman öncesine kadar liderler, insanları harekete geçiren, az bilgiyle hızlı karar
alabilen, gerekli bilgi ve becerilere sahip, insiyatif sahibi bağımsız kişiler olarak
tanımlanmaktaydı.
4
1. SWOT ANALİZİ
Yönetim, örgütün iç, endüstri ve makro çevreleri hakkında topladığı ham bilgilerden
örgütün çevresinin genel bir resmini çizer. Ancak örgütün çevrelerinin yorumlanabilmesi ve
bunların örgüt için ne anlama geldiklerinin anlaşılabilmesi için çevresel faktörlerin sistematik
olarak değerlendirilmesi gerekir. Bu sayede örgütün çevresini anlamak ve yönetmek mümkün
olur. SWOT analizi bunu gerçekleştirmenin bir yoludur.
İlk defa II. Dünya Savaşı’nda Alman denizaltıları U. Boat’ların muhtemel eylemlerini
önceden tespit etmek isteyen Batılı güçler, yön-eylem mühendislerini işe alırlar. SWOT, o
dönemde denizaltıların yerlerini tespit etmek için kullanılır ve başarılı olur. Devamında ise iş
hayatında uygulanır.
SWOT analizi dışında kullanılan diğer bir uygulama ise PEST’tir (Political -
Economical - Social - Technological). Kurumun durumu ve geleceğini, Politik, Ekonomik,
Sosyal ve Teknolojik açıdan incelerseniz. PEST dış faktörlerle ilgili bir çalışmadır. SWOT ve
PEST beraber kullanılarak kurumun durumu daha geniş bir perspektifte götürülebilir.2
Kurumsal yapının bir takım kriterlere tabi tutularak incelenmesi teknikleri, modern iş
yönetiminin elinden düşmeyen araçlarıdır. Bu sayede o kurumun şu anki durumu, doğru
işleyip işlemediği kolaylıkla belirlenmiş olur. Bu tekniklerden biri olan "SWOT Analizi",
1
http://www.swotanalizi.com (02.09.2007)
2
Ahmet Şerif İZGÖREN, İş Yaşamında 100 Kanguru/Sistem Liderliği, İş ve Yönetim Serisi, Türkiye, Elma
Yayınevi, 2007, s 128.
5
firmanızın kurumsal işlerliği, rekabet gücü, sektördeki konumu, piyasadaki dış tehditlerin
varlığı vs. gibi iç ve dış değerlendirmelerin yapılabildiği en etkili değerlendirme
yöntemlerinden biridir.
Kurumlar için SWOT analizinin iki önemli faydası vardır: Birinci fayda, kurumun şu
anki mevcut konumunun ne olduğunu net şekilde ortaya dökmesidir. S ve W harfleri olarak
ifade edilen analizin ilk kısmı, bu durumun yani kurumun güçlü ve zayıf yönlerinin, olumlu-
olumsuz iş akışı ya da performansının belirlenmesi, o kuruma "kendisini bilmesi" gibi önemli
bir edinim ve bilgi sağlar. O ve T harfleri ile belirtilen analizin ikinci bölümü ise daha çok
dışsal etkileri, piyasadaki oluşumu, kurumun burada olası fırsat ve tehditlere karşı "ne
yapabileceğinin" bir analizidir. Yani ikinci kısım, şu anı değil, gelecekteki olası gelişmelere
yönelik bir durum değerlendirmesini içerir, bu açıdan biraz daha tahmine ve öznel verilere
dayanır. Bu anlamda SWOT Analizi, 4 kapsamı içeren 2 yönlü (hem iç hem dış) bir analiz
tekniğidir.
SWOT Analizinin her iki yönde de kurumsal işlerliği ortaya koyması açısından o
kuruma büyük olanak sağlamaktadır. Fakat bu olanağın iyi biçimde değerlendirilmesi,
6
firmanın iç yapısı ve iş akışının, çalışanların durumunun, çevresel ortam ve çalışma
düzeninin, teknoloji düzeyinin, müşteri profilinin, kurum kültürünün, performans
değerlerinin, bilgi akışının ve diğer tüm unsurların dikkate alınması gerekir. Aksi takdirde,
eksik bilgi ve yetersiz analiz verileriyle firma için gerçek sonuçlara ulaşmak ve başarılı olmak
imkansızlaşabilmektedir.3
SWOT Analizi, kullanımı oldukça basit olan bir değerlendirme yöntemidir. Kısaca,
firmanın ya da kurumun stratejik olarak kendi durumunu ölçebilmesi için kullanabileceği bir
stratejik planlama aracıdır. Kurumun kendi içindeki faktörleri (internal factors) dışarıdan
gelen faktörlerle (external factors) sistemli şekilde karşılaştıran bir araçtır. İçerideki faktörler
basitçe, Güçlü yanlar (Strengths) ve Zayıf yanlar (Weaknesses), dışarıdaki faktörler ise
3
http://www.kobitek.com/makale.php?id=83 (02.09.2007)
4
http://www.swotanalizi.com (02.09.2007)
7
Fırsatlar (Opportunities) ve Tehditler (Threats) olarak nitelendirilir. SWOT Analizinde ilk
yapılacak iş tüm bu faktörleri alt alta yazarak listelemektir.
Tüm bunlar listelendikten sonra iç faktörler ile dış faktörleri karşılaştıracak şekilde
aşağıdaki gibi bir SWOT matrisi oluşturulur.
1. Her bir güçlü yanımızı nasıl kullanabiliriz? (How can we Use each Strength)
2. Her bir zayıf yanımızı nasıl düzeltiriz? (How can we Stop each Weakness)
3. Her bir fırsatı nasıl değerlendiririz ? (How can we Exploit each Opportunity)
4. Her bir tehdidi nasıl bertaraf ederiz ? (How can we Defend against each Threat)5
Bu sorular sorularak, firma veya şirketimiz her açıdan değerlendirmeye tabi tutulur.
Böylece oluşturulacak yeni tartışma ve konuşma platformu ile yeni fikirler ve düşünceler,
5
http://swotanalizi.blogspot.com (03.09.2007)
8
şirketin geleceğini etkileyecek stratejiler üretilirken, SWOT değerlendirme süzgecinden
geçirilerek kullanılır.
SWOT Analizinde temel başarı, doğru soruyu sorup, bu soruya doğru cevabı
verebilmekte yatar. Örneğin değerlendirmenin ilk kısmı olan "mevcut durumun", güçlü ve
zayıf yanların belirlenmesi sürecinde değerlendirmesi gereken faktörlerin seçimi ve bunlara
ait değerlerin doğru olarak belirlenmesi çok önemlidir. Söz gelimi herhangi bir firma için bu
mevcut durum değerleri söyle belirlenebilir ve burada belirlenen faktörler analizde sorulacak
sorular olarak listelenir. Örneğin güçlü ve olumlu yönleri belirleme kısmında;
ve bunlara eklenebilecek yeni sorularla içsel güç ve başarı durumu yani SWOT Analizinin "S"
bölümü analiz edilmiş olur. Benzer şekilde;
vs. gibi içsel yapının zayıf ve olumsuz yönlerinin (W bölümü) tespit edilmesine yönelik
sorular listelenir. Dışsal göstergeler ise "O" ile simgelenen potansiyel dışsal fırsatlar ve "T"
ile simgelenen tehlikelerden oluşur. Bu kısımlar için değerlendirmeye alınacak değerleri şöyle
özetleyebiliriz;
9
• Devletin, hükümetin ya da uluslararası kurumların (AB gibi) politikalarındaki
değişiklikler
• Ülkedeki ekonomik ve sosyo-kültürel yapıdaki gelişmeler
olarak belirtebiliriz.
10
sonuçlar da çok daha net olacak, kurum yöneticilerine şu an ve gelecek için daha net
öngörüler ve sağlıklı bir perspektif kazandırabilecektir.6
2. LİDER ve LİDERLİK
Dolayısı ile bu açıdan baktığımızda, herkes bir liderdir. Ancak, etkilediği kişi sayısı,
bu etkinin sürekliliği ve harekete geçirilen kaynakların boyutu toplumsal liderleri
diğerlerinden ayırıyor.
6
http://www.kobitek.com/makale.php?id=83 (02.09.2007)
11
Bilgi çağında başarının tek teminatı vardır: sürekli öğrenmek ve gelişmek. Bugün
güncel ve önemli olan yarın demode olmaya mahkumdur. Zamanı yakalamak ancak her gün
bilgi ve deneyimi geliştirmeye yatırım yapmakla sağlanır.
Geleceğin liderleri, herşeyden önce örnek olabilmelidir. Her insan gibi liderler de hata
yapar. Ancak, lideri liderlikten eden yanlış kararları değil, yanlış yollara sapmalarıdır. Güveni
yitirmemek için şeffaflığa, hesap vermeye ve hataların dar çıkarlar uğruna değil etkinlik ve ve
yaratıcılık uğruna yapılmasına özen gösterilmelidir.7
Topluluk içinde “iyi geçinme” ve “öne geçme” davranışlarını diğerlerinden daha iyi
gerçekleştirenler, liderlik konumuna gelirler. Liderlerin belirgin bir kimlikleri ve kişilikleri
vardır. Ancak onları lider yapan, etkili sonuçlar alan bir ekip oluşturabilmeleri ve bu ekibi
sürdürebilme yetenekleridir. Liderin en belirleyici ölçüsü, ekibinin diğer ekiplerden daha
başarılı sonuçlar alması ve bu sonuçları sürdürebilmesidir.
7
Murat AYAN, İş Hatatında Liderlik (Seminer Programı), İstanbul, 2007, s 9.
12
göstermeye, farklılıkları dengelemeye, yönlendirmeye hazırdır. Ekibiyle ve çevresiyle
amaca yönelik, etkili ilişkiler kurar ve bu ilişkileri dengeli yönetir.
3. İşini iyi bilme: Lider yaptığı işi iyi bilir. Bilgilidir, uzmandır, birikimlidir,
öğrenmeye ve harekete geçmeye hazırdır.
4. İleri liderlik becerilerine sahip olma: Liderlik becerileri, temel ve ileri liderlik
becerileri olmak üzere iki farklı kategoride incelenir. Temel liderlik becerileri, ilk iki
boyutun kapsamı içine giren iletişim, güvenli davranış, stresle başaçıkma gibi
becerileri kapsarken, ileri liderlik becerileri ekip oluşturma, performans izleme, delege
etme, koçluk gibi becerileri içerir.
Bu boyutların ilk ikisi “iyi geçinme” davranışıyla ilgili, son ikisi ise “öne geçme”
davranışını belirleyen özelliklerdir. İlk ikisi daha zor gelişebilirken, son ikisini geliştirmek
daha kolaydır.
Lider gücü elinde bulunduran kişidir. Bu nedenle gücün kimin eline teslim
edileceğini belirlemek ciddi ve hatta yaşamsal öneme sahip bir iştir. Tüm dünyayı sonu
belirsiz serüvenlere doğru sürükleyen “lider”leri gördükçe, liderlerimizi belirlerken ne kadar
titiz davranmak zorunda olduğumuzu bir kez daha görmekteyiz. Şimdi siz yukarıda sıralanan
bilimsel ölçütleri kullanarak siyasal ve iş liderlerimizin gerçekte “ne kadar lider” olduklarına
karar verebilirsiniz.8
Lider sonucu değiştiren kişidir. Lider kişiliğinin ayırt edici özellikleri vardır. Bunlar
genel olarak zamandan ve kültürel değerlerden oldukça bağımsızdırlar. İnsanların liderlerinin
yeterliliğini değerlendirirken aradıkları kişilik ölçütleri şunlardır:
8
www.acarbaltas.com (24.09.2007)
13
Tutarlılık ve Dürüstlük: Liderin özü sözü birdir. Tutamayacağı sözü vermez, verdiği
sözü tutar.
Kararlılık: Baskı altında da olsa, yetersiz bilgiyle de, doğruya en yakın kararı
verebilir. Başkalarını riske sokmak yerine kendisi başkaları adına risk alır.
Vizyon Sahibi Olmak: Liderin zihninde, sağlam ve özgün bir dünya görüşüne
dayanan geleceğe ait bir resim vardır.Herzberg de, Maslow gibi insan ihtiyaçlarının belirli bir
sıra içinde ortaya çıktığı varsayımından hareket eder.9
Lider, bir grup insanı belirli amaçlar etrafında toplayabilen, bu amaçlar için onları
etkileme, harekete geçirme yetenek ve bilgilerine sahip kişidir. Bu açıklamadan da
anlaşılabileceği gibi liderliğin esasını başkalarını etkileyebilme ve onları davranışa
yönlendirebilme oluşturmaktadır. Kısacası lider, başkalarını etkileyebilen, nereye, nasıl
gidileceğini gösteren, hedef ve misyon koyan yani yol gösteren bir kişidir.
Lider ile yönetici eş anlamlı değildir. Her yöneticinin liderlik özelliklerine sahip
olması beklenmezken, her liderin yöneticilik özelliklerine sahip olması beklenmektedir.
Çünkü lider; iyi plan yapabilmeli, işleri yürütebilmeli ve kontrol edebilmelidir. Bu durum ona
güç kazandırır.10
9
www.acarbaltas.com (24.09.2007)
10
Murat AYAN, İş Hatatında Liderlik (Seminer Programı), İstanbul, 2007, s 40.
14
2.4 İş Hayatında Liderlik
Son yıllarda yaşanan hızlı teknolojik değişim, yaygınlaşan küresel rekabet, değişken
ve oynak pazarlar, sermaye yoğun sektörlerde fazla kapasite, işgücünün değişen demografik
özellikleri gibi etmenler liderlikle ilgili beklentileri yoğun biçimde artırdı. İşleri belli bir
düzen ve tutarlılık içinde yürütmeye kendini adamış yönetici efsanesi geçen yüzyılda kaldı.
Bugün bütün dikkatler lider üzerinde toplanıyor: Lider, kurumları geleceğe taşıyan,
dolayısıyla sürekliliği güvence altına alan, başdöndürücü bir hızla değişen dünyanın
taleplerine uyum sağlayarak ayakta kalmasını sağlayan bir çekim merkezidir.
Liderin varlık nedeni, hızla değişen dünyada yönetmek, “idare etmek”, başka deyişle
statükoyu korumak değil, etkilemek ve sonucu değiştirmektir. Özetlersek, lider;
• Değişim yaratır
• Birleştirir
• Harekete geçirir
• İz bırakır
15
1. Ne yapılacağına karar vermek
2. Bu kararı uygulayacak insan ve ilişkiler ağını oluşturmak
3. Bu insanların gerekeni yapmasını sağlamak.
Yöneticiyle liderin özelliklerine bakınca, aralarında temel bir üslup ve bakış açısı farkı
olduğunu görüyoruz. Yönetici, karmaşık işlerin bir bütünlük içinde düzenlenmesi, kurumun
düzgün ve akıcı bir biçimde işlemesi ve kurumu ayakta tutacak sonuçların alınmasıyla
ilgilenir. Lider ise, ileri görüşlüdür, geleceği yorumlar, kimsenin farkedemediği ya da farketse
de el atmaya cesaret edemediği fırsatlara göz diker, yorumlarını bir mesaja dönüştürüp
çevresine aşılamaya girişir, insanları bir inanç etrafında birleştirir ve onları cepheye sürer.
Bir şirketi yapıcı bir değişime yöneltmek için ona yön göstermek, bunun için de
geleceğe ilişkin bir öngörü oluşturmak ve strateji belirlemek liderlik davranışıdır. Bunu
gerçekleştirebilmek için lider esnek ve uyum yeteneği yüksek olmalıdır; alışılagelmişin
dışında bir şeyler yapabilmek için risk alabilmelidir. Tehlike karşısında sakin kalabildiği
ölçüde de kararlı olmalı ve tehdit karşısında donup kalmamalıdır.
Liderin vizyonu ve mesajı ona ve kuruma yön gösterir ve hareketin devamını sağlar.
Vizyon, şirket içinde ve dışında olup biten her şeyi anlamlandıran bir çerçevedir. Yapılan her
şeyin bir gerekçesi vardır ve vizyon bu gerekçeleri içinde barındırı; insanları uyanık tutar,
gelecek duygusu yaratır. Kuruma bir odaklanma noktası sunar. Gidilecek yöne odaklanarak
kaybolmadan o doğrultuda yol almak için bir pusuladır.
16
Lider Birleştirir
İnsanları aynı safta toplamak, yöneticinin yapı oluşturmasından tamamen farklı bir
süreçtir. Bu bir iletişim sorunudur ve kurumun içindeki ve dışındaki ilgili tüm tarafları kapsar.
Üstelik de insanların farklı bir geleceği kavramasını sağlamak çok geniş çaplı bir çabadır. Bu
hedefi gerçekleştirmek için liderin inandırıcı olması büyük önem taşır. Mesajı veren kişinin,
yani liderin geçmişi, itibarı ve güvenilirliği, söylemleriyle eylemleri arasındaki tutarlılık, hatta
mesajın verildiği ortam, mesajların inandırıcılığını etkiler.
17
Liderlik ise kurumun geleceğe ilişkin vizyonunu belirleyip çevresine aşıladıktan sonra,
o vizyonun hayat geçirilmesini sağlamak için insanları o yönde harekete geçirmelidir. Mesajı
alan insanların değişim sürecinde karşısına çıkabilecek engelleri aşarak doğru yönde
ilerleyebilmesi için, lider insan ihtiyaçlarını, değerlerini ve duygularını hesaba katarak
insanlarda heyecan ve enerji uyandırmalıdır.
Liderlik, insanları denetim mekanizmalarıyla belirli bir yöne doğru itmek değildir;
temel ihtiyaçları karşılayarak, o yöne gitmek için gereken enerjiyi bulmalarını sağlamaktır.
Peter Drucker Vakfı Başkanı Frances Hesselbein’ın deyişiyle “Liderin görevi insanlara enerji
aşılamaktan daha fazla bir şeydir; kurumun her kademesindeki bireylerin içindeki enerjinin
açığa çıkmasını sağlamaktır.”
Herkes bir yere ait olmak ister. Herkes farkedilmek ve takdir görmek ister. Değerli
olduğuna inanmak ihtiyacındadır. Hayatını yönlendirecek etkinliğe sahip olmak ister. Yetkin
ve başarılı olmayı arzular. Bütün bunlar insani ihtiyaçlar ve duygulardır. Liderler bireylerin
içindeki bu güçleri farklı yöntemlerle harekete geçirirler. Öncelikle kurumun vizyonunu
insanların değerleriyle uyumlu bir biçimde, onların değerleriyle çelişmeyen bir biçimde ifade
ederler. Ayrıca liderler vizyonun nasıl hayata geçirileceğine dair kararları insanlarla
paylaşmaya özen gösterirler. İnsanların vizyonu gerçekleştirmesi için onlara geribildirim,
koçluk vermek, örnek sunmak, böylece onların gelişmesini ve özsaygı kazanmasını sağlamak
da insanları harekete geçirir. Son olarak da iyi liderler, başarıyı takdir eder ve ödüllendirirler;
bu da insanlara yalnızca başarmışlık duygusu vermekle kalmaz, kuruma ait olduklarını
hissetmelerine neden olur. Bütün bunlar gerçekleştiği zaman da iç motivasyonun önkoşulları
gerçekleşmiş olur.
18
eder. Gerçekten de liderlik, olmakla başlar. FedEx’in Başkanı ve CEO’su Frederick Smith,
hayatının en değerli liderlik dersini Vietnam’da savaştığı yıllarda genç bir deniz
üsteğmeninden aldığını söylüyor. Genç asker Smith’e, “Ekibini yönlendirmek için üç şeye
ihtiyacın var: Ateş et. Durma, ilerle. İletişim kur.” demiş. Smith bu öğüdü iş ortamına şöyle
tercüme ediyor: “Kararlı ol. Hedef seç ve ona nişan al. Rakiplerine hedef olmamak için,
durmadan hareket et. Ve tabii iletişim kur.”
Lider İz Bırakır
Kendi gücünü tanıyan ve sonuna kadar geliştirme çabasında olan lider, çevresinde
bulaşıcı bir etki yapar. Başkalarının da kendi güçlerini geliştirme isteği duymasını sağlar ve
çevresinde bir nitelik sıçramasına neden olur. Başarılı bir liderin misyonu, kurumun her
alanına damgasını vurarak yeni liderlerin önünü açmaktır.11
Lider, kurumuna yön verir. Kurumunu ve kendisini takip eden insanlara bir gelecek
resmi çizer ve vizyon aşılar. Bunları yaparken bütünü görerek ve hesaplanmış adımlar atar.
11
www.baltas-baltas.com (24.09.2007)
19
Günümüz liderine, iş yaşamında iyi hesaplanmış ve her ayrıntı üzerinde detaylı bir
çalışma yapılmış analiz yöntemi olan SWOT analizi yöntemi hatırı sayılır bir üstünlük
kazandırmaktadır.
Kurumun geleceği için planlar yapılırken ve yeni yol haritaları çizilirken SWOT
analizi lidere gerçek ve doğru veriler sunar. Böylece liderin etkinliği ve doğru kararlar
vermesinde yardımcı olur.
20
SONUÇ
Projede, SWOT analizinin tanımı ve nasıl yapıldığı açıklandı, devamında ise liderin
tanımı yapıldı. Lider için yapılan tanımlamada ise günümüz şartlarında nasıl bir lider
kurumuna daha fazla faydalı olabilir diye düşünmeye çalıştık.
Bunun yanı sıra, artık uzun süre çalışmış olmanın getirdiği bilgi birikimi ve tecrübe ile
karizma etkin bir lider olmak için yeterli vasıflar değil. Yeni liderlerin hem liderlerde olmazsa
olmaz dediğimiz çalışanlara ilham ve motivasyon verme özelliğine sahip, hem de etkin bir
yönetici gibi rakamlarla, sonuçlarla, süreç ve yapılarla haşır neşir kişiler olması gerekiyor.
Zira artık liderler için yön vermek kadar sonuç almak da aynı derecede önemli.12
Bu noktada, lidere etkili bir sonuca ulaştıracak iyi planlanmış ve hesaplanmış bir rota
gereklidir. Bu rotayı tayin etmede SWOT analizi ve buna benzer değerlendirme teknikleri
lidere amaçladığı geleceği inşa etmesinde çok yardımcı olacak ve daha etkin ve sağlıklı
kararlar alabilmesini sağlayacaktır.
KAYNAKÇA
12
Murat AYAN, İş Hatatında Liderlik (Seminer Programı), İstanbul, 2007, s 35.
21
http://www.swotanalizi.com (02.09.2007)
www.acarbaltas.com (24.09.2007)
http://swotanalizi.blogspot.com (03.09.2007)
http://www.kobitek.com/makale.php?id=83 (02.09.2007)
www.baltas-baltas.com (24.09.2007)
22