You are on page 1of 146

MEVLANA' DAN

ALTIN TLER

KOZMK KTAPLAR

MEVLANA'DAN ALTIN GTLER

Derleyen: Ziya Elitez


Yayn Ynetmeni: Ali Dndar
Basn ve Halkla likiler: Alev Aksakal
Bilgisayar Uygulama: Adem enel Kapak Tasarm: Onur Gkalp
Bask-Cilt: Melisa Matbaas

ISBN: 975-8973-10-X

Kozmik Kitaplar

KOZMK KITAPLAR
Bykdere Cad. Tevfik Erdnmez Sok.
Diker Apt. No: 26/5 Esentepe/STANBUL
Tel: O 212 273 22 34 Fax: O 212 273 25 19
info@kozmikkitaplar.com.tr

GENEL

DAGITIM:

Yeni izgi Yayn Datm Ltd. ti.


Grsel Mah. Alaybey Sok. No:7 Kathane-stanbul
0212 220 57 70 (pbx) Fax: 0212 222 61 55
nternet adresi ve online alveri: www.yenisayfa.com

MEVLANA' DAN
ALTIN TLER

Derleyen:
Ziya Elitez

KOZMK KTAPLAR

Bu kitab
Bugnlere gelmemde pay sahibi olan, beni yetitiren Anne
ve Babama kran ve minnet hislerimle ithaf ediyorum

MEVLANA MUHAMMED
CELALEDDN- RUM
-7

Byk Trk-slam airi ve mutasavvufu Mevlana, 30


Eyll 1207' de bugnk Afganistan topraklarnda bulu
nan Belh-Horasan' da dodu. Belh'in nde gelen alimle
rinden olan babas Bahaddin Veled, Melameti felsefesini
benimsemi bir sufiydi. (Bahaddin Veled'in babas da se
vilen ve saylan bir din bilgini olan Hseyin Hatibi'ydi.)
Mevlana'nn babas Veled, engin bilgisi ve grs nede
niyle "Bilginlerin Sultan (sultan-l ulema)" olarak n sal
mt. Annesi ise, Belh emiri Rkneddin'in kz Mmine
Hatun'du (Mmine Hatun'un annesi de Harzemahlar
dan bir prenses olan Melike-i Cihan Emetullah Sultan' d).
Bir emirin kzyla evli olmasna ramen Bahaddin Ve
led'in devrin yneticileriyle aras pek iyi deildi. O yllar
da Belh' de slam, en kat kurallar ve yaptrmlarla uygu
lanmaya allyordu. Gerek derslerde gerek bilimsel tar
tmalarda karsnda her zaman kat slami yaptrm uy
gulamaya alan ama slamla ilgisi olmayan bu kesimi
buluyordu. Bahaddin Veled bu hogrszle muhale
fet oluyordu. Ama kendisine Belh' de yer olmadn anla
yan Veled, 1212' de (baz kaynaklara gre 1218) yaklaan

8-

Mool istilasn da bahane edip ailesi ve yaknlarn da


yanna alarak Belh' den ayrld.
ran zerinden Anadolu'ya uzanan g yolculuunda
Mevlana, ilk retmeni babas sayesinde Ferideddin-i At
tar, ihabeddin Shreverdi, Muhyiddin-i Arabi gibi dev
rin en nemli sufileri ile tanma frsat buldu. 1222' de
Anadolu'ya ulatlar. O zamanki ad Larende olan Kara
man'a gelip, Suba Emir Musa'nn yaptrd medreseye
yerletiler. Mevlana burada 1225'te erefeddin Lala'nn
kz Gevher Banu ile evlendi (Gevherden iki olu oldu:
Sultan Veled ve Alaaddin elebi). Annesi Mmine Hatun
da burada ld. lk olu ve ileride Mevleviliin kurucusu
olacak olan Sultan Veled de burada dodu.
1 228' de Anadolu Seluklu sultan Alaaddin Keyku
bat'n arsyla aile, bakent Konya'ya geldi. Mevlana ve
ailesi Altunapa ( pliki) medresesine yerleti. Konya o yl
larda Anadolu'nun en nemli kltr merkeziydi. Hem
bakent olmasndan hem de daha nce buralara gmek
zorunda olan Hristiyanlarn getirdii kltrel ve dini mi
raslardan dolay ehrin grkemli yaplar, medreseleri, sa
raylar vard. Bu da ehri kltr dzeyi yksek sanat,
dnr ve bilim adamlar tarafndan ok sk ziyaret edi
len bir yer haline getirmiti. Ayrca Mool istilasndan ka
an Dou'lu bilgin ve sanatlarn da urak yeriydi; ki s
lam' Batya tayan etmenler bu dnemdeki hareketlen
melerle gereklemiti. Bu kozmopolit yap, Konya' da
Rumca, Trke, branice ve Farsa konuan insanlar bira
raya getirmi ve Mevlana' daki sonsuz hogrnn temel
lerini atmt.

Mevlana'nn babas Bahaddin Veled, Konya'ya geldik


lerinde ksa srede kymeti bilinen, hatr saylr, sz
dinlenir bir insan olarak n sald. Medereselerde vaazlar
vererek bir ok renci yetitiriyordu. Mevlana da bu
ans deerlendiriyor, babasndan dersler almay srd
ryordu. 1231'de babasnn lmyle birlikte, mistik ei
timine, babasnn da eski rencisi olan dervi Seyyid
Burhaneddin Muhakkik ile devam etti. Eitiminin deva
m ve derinlii iin Burhaneddin'in talebiyle Halep ve
am'a gitti. Yedi yl sren gezilerini (eitimini), dnemin
nemli sufilerinin yan sra, farkl inanlara sahip dervi,
gezgin ya da felsefecileriyle yakn tartmalar, sohbetler
ve fikir alverileri yaparak deerlendirdi. Hem babas
nn hem de Seyyid Burhaneddin'in tevikleriyle, hem de
kendi istek ve arzusuyla Arap, Hint ve Yunan dnrle
rinin yaptlarn okudu. Engin bilgisi ve davranlaryla
evresinde ok sevilen ve aranan biri haline geldi. Byle
likle medreselerde herkesin ilgisini ve arzusunu eken
dersler vermeye balad.
Bir gn medresedeki vaazn bitirdikten sonra evine
gitmek zere dar ktnda dikkatini celbeden birine
rastlad. (1244 ylnda gerekleen bu karlama, kimine
gre Ekim aynn sonlar, kimilerine gre ise Kasm ay
nn sonlardr.) Aralarnda geen ilgin bir diyalogtan
sonra emseddin Tebrizi ile tanan Mevlana'nn yaam
o vakit deiti. Hangi tarikata mensup olduu ya da kim
den el ald bilinmeyen ems, ran, Irak, Suriye ve Ana
dolu'yu dolam gezgin bir Trk dervii idi. Agresif ve
krc bir konuma tarz olan ems, uzun boylu, yapl, ga-

-9

10 -

rip kyafetler ve serpular (ki bunlardan biri Konya Mev


lana Mzesi'nde bulunmaktadr) giyen, kendine zg d
nceleri olan biriydi. Bir ok yer dolam, sonunda d
nemin en nemli ilim irfan merkezi olan Konya'ya gel
miti. ems'in kiilii, bak alar, tarz Mevlana'y ok
etkiledi. Onunla tantktan sonra sk sk sohbet eden, ne
redeyse hi ayrlmayan, ok yakn iki dost oldular. O sra
larda yazd gazellerde ems'e olan sevgisini sk sk dile
getirdi. ("Senden baka bam varsa yok olsun. Sen_siz yaar
sam varlm yak. Kabe' de de sevgilim sensin, kilisede de",
"Akmn ateleri Ar' da geti, feri de. Bu ate iinde em
seddin'in yzn gizleyemiyorum.") Mevlana, ems'le olan

uzun sohbetlerinden sonra, o gne dek rendii, yapt


hereyin Allah yolunda birer ara olduunu idrak etti. Al
t ay kadar sren bu yaknlktan sonra Mevlana' nn evre
si bu birliktelikten rahatsz olmaya balad. Mevlana
medresesini kapatm, ailesi, rencileri ve yaknlar ile
ok az ilgilenir olmutu. Bu nedenle ems'e kar muhalif
bir ounluk olutu. Mevlana'nn engin bilgisinden, vaaz
larndan ve sevgisinden yararlanamadn dnen ve
ban kk olu Alaaddin'in ektii bir grup ems'i
Mevlana' dan uzaklatrmak iin bir takm entrikalara gi
ritiler. Sonunda ems bir gece Mevlana'ya haber verme
den Konya'y terk etti. Ama bu Mevlana'y daha da iine
kapatt. Derin translarna bu dnemlerde balad. Ayrlk
iirleri yazyor, evresiyle, sevdikleriyle yine daha az g
ryordu. Mevlana ems diyor, baka bir ey dilemiyor
du. Mevlana'nn byk olu (ki ems ve Mevlana iliki
sinden rahatsz olmayan hatta sohbetlerine katlmaktan

zevk alan) Sultan Veled, am'a gidip ems'i buldu. ems


tekrar Konya'ya geldi. En nde Mevlana olmak zere, b
yk bir trenle karland.
Mevlana, ems'in dnmesiyle ona daha ok baland.
Bu ilgi evresindekileri yine ok rahatsz ediyordu. st
ne Mevlana, kk olu Alaaddin elebi'nin ak olduu
bir kz ems ile evlendirince olunu daha da fkelendir
di. elebi bir gece ems'i arkadalaryla birlikte sktrp
ldrd. Olay renen byk olu Sultan Veled, ems' in
cesedini kuyudan kartp bir baheye gmd. Babasnn
renmesini istemiyordu. (ems'in ldrlmedii; orta
lkta dolaan dedikodular ve entrikalardan ok rahatszlk
duyan ems'in, nereye gittiini kimseye sylemeden izirii
kaybettirdii de sylenir.) ems'in aniden ortadan kay
bolmas Mevlana'y ok derinden etkiledi. ems'i bulmak
umuduyla iki kez am'a gittiyse de, Mevlana Konya'ya
zgn ve bitkin dnd.
ems'siz geen gnlerin ardndan, mtevaz bir ku
yumcu olan Selahaddin Feridun ile tant. ems'e duy
duu gnl dostluunu Selahaddin'e de gsterdi. evre
nin kskanl ve dedikodular yine balamt. Ama dost
luklar 1259' da Selahaddin Feridun lene dek tam on yl
srd. Artk belirli bir ruh olgunluuna erien Mevlana,
Selahaddin'den sonra Ahi Trk olan elebi Hsameddin
ile karlat (elebi adn Mevlana vermitir). Hsamed
din'in babas da bir Ahi eyhiydi. Hsameddin ve Mevla
na arasndaki mistik doygunluk, Ahilerin de Mevlevilie
olan ilgilerini arttrd.

- 11

12 -

Mesnevi'nin yazlmasnda elebi Hsameddin'in et


kisi olduu bilinir. elebi'nin srarlar, Mevlana'y mthi
eserini yazmaya yneltti. Mevlana lene dek (15 yl ka
dar) sren dostluklar bu sefer kimseyi rahatsz etmemi
ti. Mevlana'nn n yayldka yayld, bir ok arif ve der
vi ona geldi.
Ve bir gn hastaland, yataa dt.
lm gnn, yeniden dou gn olarak gren
Mevlana, 1 7 Aralk 1273'te Konya'da ld.

N SZ
MEVLANA OKYANUSUNDAN ...
Mevlana (30 Eyll 1207, Belh-1 7 Aralk 1273, Konya)
byk mutasavvf, gnl eitimcisi, bir alim, esiz bir sa
natkardr. Manzum eserleri Mesnevi ve Divan- Kebiri bin
lerce beyit tutar.
Mevlana'nn be eseri vardr. 6 ciltlik Mesnevi; kaside,
gazel, rubai ve iirlerini iine alan Divan- Kebiri; 61 b
lmden oluan tasavvufi dncelerini anlatan Fihi Mafih;
yedi vaazndan oluan Mecalis-i Seb' a; yz elli mektuptan
oluan Mektt1bat.
Mevlana bir gnl eitimcisidir. Mesnevi' de insanlara
sevgiyi, gerek ak, rnek insan olmay, gzel ahlak, d
rstlk, cmertlik, alkanlk, alak gnlllk, sabr, iyi
lik etmek, doru szl olmak, bakalarnn iyiliini ile
mek, helal lokma yer.ek, Hakk'a kretmek, ibadet konu
larn ileyen yzlerce hikayeden olur. Kssadan Hisse
alnmas gerekir.
Mevlana'mn tasavvufu gzel ahlaktan ibarettir. Di
van- Kebiri 21 divan olup, kaside, gazel, rubai ve iirleri
ni kapsar. iirlerinde Mevlana'nn duygu ykl alemi g-

- 13

rlr; gazellerinde ilahi ak ifade eder. Divan' daki ruba


iler, Divan- Rubaiyyet adyla bir kitapta toplanmtr.
Toplam 1725 rubaiyi iine alan tercme Abdlbaki Glp
narl'ya aittir.
Mevlana'nn tasavvufunda yaradln, hayatn ma
nas aktr. 61 blmde toplanm, meclislerdeki sohbet
14 -

lerinden oluan . Fihi Mafih adl eserinde; tasavvufi d


nceleri, iir telakkisi, dnya ve ahiret, cennet ve cehen
nem, insan, din, iman, ak, ibadet gibi konular ele aln
mtr.
Mevlana'nn tasavvufunda gaye, kulluk ve yokluktur.

Mecalis-i Seb' a adl eseri 7 vaazndan oluur. Gerek zen


ginlik mal deil, gnl zenginliidir. Hakk aklar hrs,
kibir, kinden uzak, akllaryla gafletten kurtulup imana
ynelirler. Gnl temiz, gsteriten arnm, dnya ve
ahirette deil, Hakk'a tapan Allah'n sevgili kullardr.
Mevlana'nn tasavvufunda esas gaye, Gnl sahibine
erimek ve Cevher olmaktr. MektUbat adl eseri, eitli

kimselere yazd 150 mektuptan oluur. Mektuplar ayet,


hadis, hikaye ve iirler ssler. Mektuplar e ayrlr: Dev
let adamlarna nasihatlar, skntda olanlara maddi-mane
vi yardm, kendisine sorulan dini ve ilmi konularda ver
dii yantlar.
Mevlana'nn en belirgin zellii hogrdr. Kimse
nin hatas dolaysyla incitilmesini istemez, kendi fikrini
kabul etmeyenleri mahup etmemek iin cevap vereme
mi grnmeyi tercih ederdi. Dostlarnz .ktlklerini size
anlatrsa, 'bunun srrn o bilir,' deyip konuyu kapatnz ki

dnyada dostsuz kalmayasnz; nk aypsz dost arayan,


dostsuz kalr.

Mevlana'nn alak gnll oluu, gurur ve kibirden


uzak oluu ve btn dncelerine tevazunun hakim ol
mas, dier bir zelliidir. Gtinller sultan olmas da ayr
bir zelliidir.
Mevlana, cmertliini ne dnya hayatna ne de dnya
malna deer vermeyerek ortaya koyard. Kendisine hediye edilen para ve eyalar muhtalara datr; maddi s
kntdakilere yardm ederken bunu karsndakini incitmeden, bakalarna sezdirmeden yapard.
Hazreti Mevlana'mn tasavvufunda gaye, kulluk ve yok
luktur.
Hazreti Mevlana'nn tasavvufunda yaratln, hayatn
manas aktr.
Hazreti Mevlana'nn tasavvufunda esas, gnl sahibi
ne erimek ve cevher olmaktr
Hazreti Mevlana'nn bir Kamil mrit olarak manevi
vazifesi, yaratln gayesi erevesinde, insanlarn hida
yetine ve ebedi saadetine vesile olmaktr.
Hazreti Mevlana'nn tasavvufu da gzel ahlaktan iba
rettir.
Mevlana'nn nazarnda insan son derece deerli bir
varlktr. Alemden maksat, insandr (Mecalis-i Seb'a, s.45).
Mevlana eserlerinde insan bu stnln vurgula
yarak ele alr; ama "cannda bir can var, o can ara . . . ama
darda deil, aradn kendinde ara" (Rubailer 22) bu
yurmutur.

15

16 -

Mevlana, Yaratklar e ayrr: Melekler, hayvanlar,


insanlar. Melekler yalnzca akldr, ibadet ve kulluk onla
rn yaradlnda vardr; hayvanlarda akl yok yalnz eh
vet vardr. nsan ise akl ve ehvetten mrekkeptir, ibadet
ve kulluk sorumluluu tar. Yalnz insan, kendisine ayak
ba olan vasflarndan kurtulmaldr: ehvete dkn ol
mak ve karga gibi uzun mre tamah etmek. Akln armh
olan bu huylar, insanlk uuruna ykselmeye manidir.
Mevlana'nn btn eserleri aka dairdir. Ak, hayatn
asldr, zdr, kainatn yaradl sebebidir. Bu dnce
den hareketle, binlerce beyitte ilahi aktan sz etmitir:
Akn stnl ve deeri, aktan nasibi olmayanlarn
zavalll.
Mevlana'nn tasavvuf dncesinde akl ve ilim, me
tafizik gerekleri kavramada yetersizdir. Bunlar insan bir
noktaya gtrr ama hedefe ulatrmaz. nsan aktan ka
natlara sahipse, ilmin ve akln hayal edemeyecei kadar
ycelir.
Mevlana'ya gre; ancak akla sevgiliye, Hakk'a bala
nan gnl muteberdir. nsan, akl ile Allah'a ulaamaz;
yar yolda kalr. nsan ile Allah aras bir deniz mesafesi
ise, yolculuk iin yetmez; insan yzerken yorulur ama ge
miye binen hedefe ular.
Mevlana'ya gre; gnee delil, yine gnetir. Sana de
lil lazmsa gneten yzn evirme, buyurmutur (Mes
nevi I/117). Ak yznden elbisesi yrtlann hrstan ve
ayptan temizlendiini; akn btn hastalklarn heki
mi, kibir ve azametin ise ilac olduunu buyurmutur
(Mesnevi 1/22).

Mevlana'ya gre, insan dnyadaki geimi iin sanat


renir; ahireti kazanmak iin de bir sanat renmelidir.
Bu din sanatnn kazancnn da ak olduunu tler
(Mesnevi Il/2618).
Mevlana'ya gre, Allah aknn dndaki sevgiler ak
deildir; Ak, renge ve kokuya bal olursa, o ak deil
dir; kiiye bir utantr (Mesnevi 1/214).
Mevlana, yaradln zn ve insann fani benliin
den ykseliini akta bulur; aksz geen mr, mr sa
ylmaz. "Bu aka bende kabiliyet yok," deme. Mevlana'ya
gre; kll'e ak olanlar, cz'e itibar etmez. Cz'e meyle
den, klln mtak deildir (Mesnevi 1/2903).
Mevlana, Mesnevi' deki hikayelerin grnrdeki e
killerini deil, asl manasn, gayesini anlamamz gerekti
ini ifade ederek, "Maksat kssadan hisse almaktr, yoksa
sana hikaye anlatmak deildir," buyurmutur (Mesnevi
1/ 108).
Mevlana'ya gre, insanlar iin bir imtihan yeri olan
bu geici dnyada Allah sevgisiyle yanp tutuanlarn
hepsi ayn yollardan gemitir; bu ayn zamanda etin, s
trap ve dertlerle dolu, ama vermeyen bir yoldur. Herke
sin hedefi birdir.
Mevlana, Hakk a insanlara Mesnevi ile mesaj ve
rir, yol gsterir, yrdkleri yolda yalnz olmadklarn,
onlara rehberlik ettiini belirtir.
Mevlana'ya gre; topraa mensup olan vcut yerde kalr,
Ruh ise yce gklerin ssdr (Mesnevi Il/3811 ) . nsan ne
rede olursa olsun, grn neye benzerse benzesin; Al
lah akna sahipse, onun deeri gklerden ycedir.

- 17

Mevlana'ya gre; nasl ki ayna tozlannca suretleri gs


termezse, gnl de dnyevi arazlarla kirlenince Hakk'n teza
hr gereklemez. O nedenle gnl temiz olmal, samimiyet
ve akla dolmal; hrs, kin, riya gibi duygulara izin verilme

melidir. Allah suretlerinize, mallarnza bakmaz; fakat ancak


gnllerinize, amellerinize bakar, buyurmutur. Velilerin gn
l, temiz kiilerin secde ettii bir mescittir (Mesnevi II/31).
18 -

Allah sevgisiyle dolu gnl, Hakk gneinin nurunu aksettirir

(Mesnevi 1/35). hlas sahibinin kurtarcs, gnl saldr


(Mesnevi II/1329).
Mevlana'ya gre Akl ikiye ayrlr: Cz'i Akl ve Kll-i
Akl. Cz'i akl, ferde akldr; her zaman renmeye muh
tatr. Kll-i akl ise yaratc kudretindir; faal olarak yer
yzndeki herey kll-i akln glgesidir. Akl, ak muka
yesesinde akn stnlnden yanadr.
Mevlana'ya gre Akln hususiyeti, neticeyi dn
mektir. Nefis ise akbeti dnmez. Akl galip olursa, nef
sin zayflar.
Hasta, aklyla hekime gider; ama akl, tedavisinde ie
yaramaz.
nsanlarn akllar birbirinden farkldr; nasl ki, gzel
lerin grnleri de baka bakadr (Mesnevi 111/1542). Baz
akl, ksz yanmayan bir mum gibidir. Bir bakasnda ise
yldz gibi parlar (Mesnevi V/762).
Akl ilim ve tecrbe artrr, bylece insanlar birbirle
rinden daha tecrbeli olurlar; ancak yaradltan olan s
tnlk, almakla artar (Mesnevi 111/1546).

Hasl, ilacn faydasnn iinde gizli olduu gibi, her


grnen eyin de hikmeti iinde gizlidir (Mesnevi
iV/2900).
Mevlana'ya gre iyi de, kt de senden yetimitir.
irkin de, gzel de kendi elinle kazandndr (Mesnevi.
IIl/3458); Hayat imanla ebedidir. Yoldan iman olursa l
mezsin (Mesnevi IIl/3311). radi lm, zaruri lm, lm
korkusu, lme hazrlk iin; "Aksz olma ki lmeyesin;
Akla l ki diri kalasn!" diye buyurmutur (Rubailer 181).
Mevlana'ya gre; insan cz'i aklyla ve ahsi grle
riyle gerek bilgi sahibi olamaz. Herkesin gr as ve
derinlii farkldr. Herkesin kendine has bir gr oldu
u ve tek olan geree farkl ynlerden bakt iin, haki
kati bir btn halinde gremeyip yanlmaya mahkum ol
duklarn belirtir.
Mevlana'ya gre; ilim, Hz. Sleyman'n mhr gibi
dir. Dnya bir suret, ilimse onun candr; insanlk, ilimle itibar
kazanr (Mesnevi 1/1071). Allah sevgisi ilimle elde edilir.
limden nasibi olmayanlar ve aklszlar bu sevgiden uzaktr

(Mesnevi il /1545). lim, insana rehberdir. nsan, ilmiyle b


tn varlklardan stn olmutur (Mesnevi 11/3361).
Mevlana' ya gre bilgi, gaye deildir; insan Hakk' a
gtren bir aratr. "Nefsini bilen, Rabb'ini bilir," hk
mnce asl olan, insann nereden gelip nereye gideceini
idrak etmesidir.
Mevlana'ya gre; fikir odur ki, insan bir yola ulatrr.
Yol o yoldur ki, yolcusu padiah olur (Mesnevi Il/3237).

19

20 -

Mevlana'ya gre insan aslna ulatrmayan, yaratc


sna itaati retmeyen ilmi yorgunluk olmak niteler. lim,
sahibine yk deil, yar olandr. Gnldeki ilmi, sahibine
dost; zahirdekileri de yk telakki eder (Mesnevi 1/2552).
lim olmak yetmez (Fihi mafih, s.93).
Mevlana'ya gre; yalanclarn yeminine inanlmaz,
dorularn ise yemine ihtiyac yoktur (Mesnevi 11/2902).
nk yalan gnlde phe uyandrr, doru sz kalbe huzur
verir (Mesnevi II/2762).
Mevlana'ya gre, alak gnlllk insan ycelten bir
deerdir (Mesnevi III/457).
Mevlana'ya gre; sabr, ferahln anahtardr. Sabrla
her glk ortadan kalkar (Mesnevi III/1848).
Mevlana'ya gre; kzd zaman fkesine hakim olan,
Hakk'n hmndan korunur (Mesnevi IV/114).
Mesnevi'nin 18'inci beyitinde belirtildii gibi; "Sz
uzar, kesmek gerekir vesselam!" Bir okyanus, zamana
kar dayanabilen bir beyin ve zamann andramad
bir ahsiyet olan Mevlana, satrlara smaz. Herkesin
Hazretin Rubailerini, iirlerini, Gazellerini derledii ve
yorumladn fakat szlerinin topluca derlenmediini
grdm. Bu konuda bir ilk olmann hakl gururu ile eli
nizdeki derlemeyi gerekletirdim. Benden sonra iyi, da
ha iyi, en iyi ve mkemmeli mutlaka yaplacaktr. Bu a
lmann zellii bir ilk olmasnda yatar. Bu almann
hazrlanmasnda yardmlarn esirgemeyen;

Konya l Kltr Turizm Mdr ABDSSETTAR YA

RAR' a,

.............................. --

Konya l Kltr Mdrl Kltr ve Sosyal ler Daire


sinden Sn. FAHR AHN'e,
Mevlana Mzesi Mdr Dr. ERDOGAN EROL ve Md.
Yrd. Dr. Naci BAKIRCI'ya,
Konya l zel dare Mdr Sayn MUAFAK ZSOY 'a,
Konya Bykehir Belediyesi zel Kalem Mdr S
LEYMAN SAYAN'a,
Konya Bykehir Belediyesi Kltr Mdrl'nden
AL BEKTA, Mmin TEMZY REK, Mehmet BREKUL'a te
ekkrlerimi sunarm.

Ziya Elitez
Kasm,2004

- 21

RUBALER'DEN SEMELER
Yoklukla kavu varla, dnyay brak,
Vuslatla yolun ahreti, ukbay brak,
Tanrysa muradn dnp durma derin,
Dnyay unut, maddeyi, manay brak.

Gece stadma sordum ka kez;


"Bana bildir bu cihan srrn, tez."
Glerek verdi cevap stadm;
"O ki ancak bilinir, sylenemez."

inenen salkm-zm etir bana,


Ak beni ekmektedir drt bir yana.
Dndm gerek, fakat evren deil,
Kendi evrem dndm yer, baksana!

Anszn girdi kapmdan o gzel,


ti mey, bekledi bir an o gzel.
Seyredip tutmak iin sa'larn,
Oldu tekmilce yzm gz, gzm el.

ekemem el, nicedir srlardan,


Konuup amama hi imkan yok.
Seni memnun edecek sr bende;
Diyebilsem ama hi imkan yok.

- 23

Mest iken bir gn varp stadma,


Syledim; "varlk nedir, yokluk nedir?"
"yle dur, halkn ezasndan uzak,"
Var ve yok, insan iin bir perdedir.

24 -

Hep O' dur, varlk ve yokluk, haz, keder,


Neyse istek, hep O yoktan var eder.
Can gzn ah olsa candan grme e,
Sen o' sun, bil, byledir kutsal kader!

Sevgilim tekmil cihandan gizlidir.


Duygudan, her trl zandan gizlidir.
Aikar gnlmdedir bir ay gibi,
Can ve tendir, ten ve candan gizlidir.

Ben miyim ben, sen misin sen, ben mi sen?


Ben miyim, sen sensin elbet, sen de ben.
Ey hatemli yar, seninle bir houm,
Sen mi bensin, ben mi sen, ge pheden.

Biz yle harabz, yine yok olmaya bak!


Gam verme aman, haydi rebab almaya bak!
Irtyla gzel yar, sana mihrap kesilir,
Var bunca rku, secde; namaz klmaya bak!

Drt cihette saklanan esrar, dolun-ay nerdedir? .


Nerdedir, can-dost, hayatta zlenen "hay" nerdedir?
urda, burda sylemek elbet muhal, alem O hep,
Grmee bir canl gz, yetmez O'nu "vay" nerdedir?

Bir canm, gel gr ki var yz bin tenim,


Neyleyip, netsem ki azm sr benim.
Bunca insan var, "benim" hep "ben" diyen,
Yok ki bir er, sylesin tek "ben senim."
Bize yetmez ki denizler, bize rmak netsin?
stemezken gl hi, trna canlar yetsin.
Sevgilim can skacak eyleri yapsn, hotur,
Bize mahsus bu sabr, yar ne ederse etsin.

nsaf ederek syle a dost, ak iyi bir ey,


Artarsa verir aka evet, bunca zarar, mey.
Sen ehvete ak ismini vermisin ayptr,
Ak dendi mi bir dur, bu asil duyguya ba e!

A gzel huylu, gren hep senin aknla yaar,


Bunca varlk ve mekandan hani tatka taar.
Ne zuhaldir, ne de ay, yok ki gzellikten eser,
Btn alem gnein nuruna bin akla koar.

- 25

Ey susuz, yorgun gnl, rmak ara;


Ko, ayaksz gelme, kan-ter, yle gel!
Dil-damak olmakszn d yollara;
Neyse gerek, haydi bir ey syle gel!

26 -

Ei yok sevgili bir tatl oyun sundu cana,


"tek mi, ift mi dilein neyse, hemen syle bana!"
Glerek, ift olalm, gel gzelim, haydi" dedim,
"ift olup tek kalalm sevdiceim, anlasana . . . "

u zaman renklerinin burcuna bir d olsam,


O gzel huyluya can trn rm olsam
Ona baktka grp kendimi bir ayna gibi,
Bakarak kendime her an onu grm olsam.

Ayn ruhtan ycelen bir nice unsur gibiyiz,


ki can-ire biriz, sonsuza yansr gibiyiz.
Bir gzel anlam elbet olacak sevgimizin;
Bil ki sen bende ve ben sende birer sr gibiyiz.

Can kuum bir gzel i etti de yemden geti,


Erce bir i yaparak srd demden geti.
Geti bir andan gnlden, uzatp dost eli yar,
Yare ba edi hemen bunca elemden geti.

O erin ben kuluyum, ho ve gzel bunca sefa,


O erin derdi benimdir, doludur gnl vefa.
Ayr tat, ayr hr, baka da yok bir haberim,
Sade derdiyle houm, can gibidir onda cefa.

Gn gelir, mahere solgun nice erkek ve kadn,


Toplanr sorguya, bin ah ile, bir velvele-kim.
Ben senin akn drt elle koyup dizlerime,
"bir suum varsa sorun, ite budur sulu," derim.

Yr yum gzlerini, gnln olur bir nice can,


Ki o gzlerde ldar sana bir baka cihan!
Uyarak nefsine olmazsan eer sen marur,
Sevilen bir er olursun, can olursun o zaman!

Ala candan, ala ey dost, komudur bir tek duyan,


Bir .ocuk alarsa iten, annedir istek duyan.
Anne serbesttir, evet i g yapar, sen ala dur,
Alay sermayedir dost, ak deyip artk uyan!

O sema ah sunar her gece bir baka sema,


O ki gl bahesisin rzgar bir baka eser.
Bu sema avkna kanmaz nice blbl, ku ama;
Bu semada dal, aa yepyeni bir aka eser.

- 27

yle mest olduk bu akam yar ile,


Gnlmzden ah neler ekmekteyiz.
Sevgiden dermekteyiz gl, durmadan,
Bir kamlk; hep eker ekmekteyiz.

28 -

Mansur ki akla dillenir yaprak yaprak,


Toplar durur kirpikleriyle toz, toprak.
Yokluk sedas gllenir derya-deniz,
Bir bengi-candan seslenir: "Enelhak!"

"Alt iklimde de hak nurlar var" der, yine dost,


"Nerdedir nur," soruyor halk bize, bildirsene dost.
Gz dener grmei lakin ycelir bir nice ses;
"Sa veya sol demeden bakmay bir kez dene, dost!.."

Seslenir dost, gln bulmal son, z barn;


Aver zevki sefa devrini, efkar an!
Bir rmcek gibi dman re-dursun an;
Zmrd anka bilir ancak gzelim kaf dan.

Salnan sevgili bak bunca tuzak,


Sana olsun; emi, kem gzler uzak!
Cansn yeryznn, gkyznn,
Senin olsun bu huzur, keyfine bak!

Gn bitti fakat mutluluun can sesiyiz.


Batanbaa bir engi-gnl bahsiyiz.
Hem a, hem mauuyuz kendimizin,
Hem meclisiyiz, blbl, gl baheyiz.

Sevgilim, gitse de herkes ne olur sen gitme!


Bekle dert arkadam, bekle otur, sen gitme!
Gl-eker rnei doldur kadehim taze arap;
te meclis, gzelim mhrn vur, sen gitme!

Bir sava vermektesin, karnda korkun bir gece,


At da gnlnden bir ok vur, yar karanlk evreni!
Kabesin aklarn, her gn tavaf et ylece,
Kabe gelsin aknan, her gn tavaf etsin seni!

Bugn sema ne ho, sema ne ho, sema,


Ikl gn, k gzel, k yaln.
Bu ak gzel, derin, derince daima,
Veda akl, bu yol uzun, esen kaln!

Ten iin elbet haram mey, ademe,


Ten, kayttan kurtulur, kalmaz haram.
Sun gzel dost, yok arap artk deme,
Durmadan iek te olsak ah tamam!..

- 29

MESNEVi'NN LK ONSEKZ BEYT


Duy ikayet etmede her an bu ney,
Anlatr hep ayrlklardan bu ney.
Der ki, feryad!m kamlktan gelir;
Duysa her kim, gzlerinden kan gelir.
Ayrlktan paralanm bir yrek,
sterim ben, derdimi dkmem gerek.
ayet aslndan biraz ayrlsa can,
yle bekler, vuslata ersin zaman.
Aladm yer yerde hep ah eyledim,
Grdm her kul iin "dostum" dedim.
Herkesin zannnda dost oldum ama,
Kimse talip olmad esrarma.
Hi deil feryadma srrm uzak,
Gzde lakin yok k, duymaz kulak.
Aikardr can-beden, gr insan,
Yok izin, grmez fakat insan, can.

- 31

Ney sesi tekmil hava oldu ate,


Hem yok olsun, kimde yoksa bu ate!
Ak ate olmu dklmtr ney' e,
Cezbesi akn karmtr mey' e.

32 -

Yardan ayr dostu ney dost kld hem,


Perdesinden perdemiz yrtld hem.
Kanl yoldan ney sunar hep arzhal,
Hem verir mecnunun akndan misal.
Ney zehir, hem panzehir, ah nerde var,
Byle bir dost, byle bir zlemli yar?
Srr bu akln, bilinmez akl-ile,
Tek kulaktr mteri ancak dile.
Srf keder, gam, gitti ka gn, ka gece,
Geti yanllarla gnler, ylece.
Gese gnler, korku yok, herey masal,
Ey temizlik rnei, sen gitme kal!
Kand her ey, tek balk kanmaz sudan,
Gn uzar, rzkn eer bulmazsa can.
Anlamaz olgun adamdan bil ki ham,
Sz uzar, kesmek gerektir vesselam!

- 33

MEVLANA' DAN
ALTIN CTLER

- 35

Cmertlikte ve yardm etmede akarsu gibi ol


efkat ve merhamette gne gibi ol
Bakalarnn kusurunu rtmede gece gibi ol
Hiddet ve asabiyette l gibi ol
Tevazu ve alak gnlllkte toprak gibi ol
Hogrlkte deniz gibi ol
Ya olduun gibi grn ya grndn gibi ol

36 -

Her gn bir yerden gmek ne iyi


Her gn bir yere konmak ne gzel
Bulanmadan, donmadan akmak ne ho
Dnle beraber gitti cancazm,
Ne kadar sz varsa dne ait,
imdi yeni eyler sylemek lazm.

Gel, gel, gel, ne olursan ol yine gel!


ster kafir, ister putperest, ister mecusi ol, gel
Bizim dergahmz
mitsizlik dergah deildir.
Yz bin kere tvbeni bozmu olsan da
Yine gel. . .

- 37

Alemin bal erbetinden bana ne!


te nmde benim ayran tasm,
Ne malm mlkm var benim ne azm,
Ben gene de senin maln mlkn olsun diye alrm
Senin ban sokacak bir yerin olsun diye,
Senin bir dikili aacnn.
AMA HRRYET KULLUCA,
TA ATLASA SATMAM
Yalnz sayda oktur onlar alabildiine
Hani u bademler gibi, bademler gibi.
Ama hepsindeki ya bir.
Dnyada nice diller var, nice diller,
Ama hepsinde anlam bir.
SEN KAPILARI TESTLER HELE BR KIR,
SULAR NASIL B R YOL TUTAR G DER

38 -

Mmkn m bu, olsun ruhumuz ilgisiz?


Sen bende ve ben sende doar, gizleniriz.
Sen ben deyiim anlatabilmek iin,
Sen ben aramzda yok ki gerekte biliriz.
Her ne istiyorsan kendinde ara!
Senin cannn iinde bir can var, o can ara!
Senin dann iinde bir hazine var, o hazineyi ara!
Eer yryen dervii aryorsan;
ONU SENDEN DIARIDA DE GL,
KEND NEFSNDE ARA!

Gnl O'nu ister, herey bahane...

Bam koyduum her yerde, secde edilen O' dur.


Drt ke ve alt bucakta taplan O' dur.
Ba-bahe, gl-blbl, sema, sevgili;
Btn bunlar hep bahane; asl maksat olan O' dur.

Sabr, gamdan kurtulmak iin anahtardr.

yiler gittiler. Gzel usl ve adetleri kald;


kt adamlardan da zulmler ve lanetler!

Can konan aramadysan, ii biliyorsun demektir:


NEY ARIYORSAN O'SUN SEN.

RT DE SENN DE AYIBINI RTSNLER . . .

- 39

Keseyle daarcn deeri altndadr.


inde altn olmayan keseyle daarcn ne kymeti
var.

Ne kutludur o kii ki, yolda hased deildir.


40 -

Altn ne oluyor, Can ne oluyor; nci, Mercan danedir,


bir sevgiliye harcanmadktan, bir gzele feda edilmekten
sonra.

Hiddet ve ehvet insan a yapar; Ruhu doruluktan


ayrr. .. Zalimlerin Zulm de karanlk bir kuyudur.

Ben u dnyada gzel huydan daha iyi bir haslet ve


ehliyet grmedim.

Ayran kasem nmde olduka, vallahi kimsenin bal


n dnmem bile. Azkszlk, lmle kulam bursa bile,
HRRYET KULLUGA SATMAM BEN!

Kimden kayoruz, kendimizden mi? Ne olmayacak


ey! Kimden kapp kurtaryoruz, Hakk'tan m? Ne bo
zahmet!

Kimin aka meyli yoksa o kanatsz ku gibidir, Vah


Ona!

Sevgili, hercya lezzet verir . . .

TES TDE NE VARSA DIINA O SIZAR.

Rvet alan,
Para pul padiah deiliz;
Parampara olmu gnl hrkalarn diker,
Yamarz biz.

- 41

Demedim mi sana gitme oraya; seni tanyan, bilen be


nim ancak; u yokluk serabnda yaay kaynan benim
ancak.
Kzsan da, bin yll yola gitsen de sonunda gene bana
gelirsin; varacan yer benim ancak.

42 -

Toprama, mezarma syleyecein o szleri, u gaml


kulama sa; imdi syle bana.

Kon . . . Biz Pergel gibiyiz. Bir ayamz eri' at' de sa


lamca durur, teki ayamz yetmi iki milleti dolar.

Keseyle daarcn deeri altndadr. inde altn ol


mayan keseyle daarcn ne kymeti var? Gkten ya
mur veren, rahmetiyle de can vermeye kadirdir.

Sana Allah bu can bedava verdi de o yzden cannn


kymetini bilmiyorsun. Hangi ho vardr ki naho olma
mtr? Hangi tavan vardr ki yklmam, yere serilme
mi. lim gnle yansrsa, insanln iyiliine kullanlrsa

yardm olur; amma tene, maddeye yansrsa, bu bir yk,


bir arlk, bir felaket olur.

Ey zulmle bir kuyu kazan! Sen kendin iin tuzak ha


zrlyorsun. Ey bakalarna alayan gz! Gel, bir mddetcik otur da kendine ala! Mum, alamakla daha aydn bir
hale gelir.

Cenab- Hakk, yzbinlerce kimya, ila yaratt; amma


insanolu sabr gibi bir kimya grm deil.

Denizi bir testiye dksen ne kadar sar?


Bir gnlk ksmet! Harislerin gz testileri dolmaz;
halbuki sedef kanaat etmedike ii inci dolu olmaz.

Hayvan otla semirir, insan da ycelikle, erefle geliir.


Gzel ne iyi suret; bil ki kt huyla beraber olunca bir
kalp, aka bile etmez. Ak o yalmdr ki, parlad m sevgi
liden baka ne varsa hepsini yakar.

43

Bir sofrann evresine yz tane adam oturur, yer. Fa


kat ba olmak isteyen iki adam, dnyaya samaz.

44 -

Bizden sonra Mesnevi ehlik edecek ve arayanlara do


ru yolu gstererek onlar ynetecek ve onlara nderlik ede
cektir.

Sema aklarn gdasdr; nk semada Allah'la bu


luma hayali vardr. Cbbe ve sark ile insan alim olmaz.
Alimlik insann zatnda olan bir hnerdir. Bu hner ister
ipekli bir kaba, ister ynden bir aba iinde olsun.

Allah, insana ah damarndan daha yakndr. Halbu


ki sen ok gibi olan dnceni uzaklara frlatmadasn. Ey
yayn ekip oku atan! Av yaknda, sense uzaa bakmak
tasn.

nsan hereyi gremez; Sevdiin eyler, seni kr ve sa


r eder.

Kitaptan maksat iindeki bilgilerdir; ama dilersen sen


onu yastk yapp bann altna da koyabilirsin. Bu, klc
ivi yerine duvara akp malubiyeti batan kabul etmeye
benzer.

Nice toprak gibi mezarda yatanlar var ki faydalar, feyizleri bakmndan yzlerce diriden iyidir, stndr. Glgesini gizlemi, lm; anca topra glge vermekte. Fikir,
ona derler ki, bir yol asn. Yol, ona derler ki, nne bir
padiah kagelsin. Padiah, ona derler ki, kenliinden
padiah olsun; hazinelerle, askerlerle deil. Hangi kova
kuyuya salnd da dolu dolu kmad; can Yusufu ne diye
kuyudan feryad etsin? Bu yanda azn yumdun mu, a
o yanda; artk senin hay huyun, mekanszlk aleminin ha
valarndadr.

lydm, dirildim; alaytm, gl oldum; ak dev


leti geldi; durup duran geip gitmeyen devlet kesildim.
Tek bir gnlm var, pek bir yreim; aslanlarn d
var bende; doup parlayan zhre oldum ben.

45

Canm tenimde olduka Kur'an'n klesiyim. Ben


Hakk'n sekin peygamberi Muhammed (a.s)'in yolunun
topraym. Her kim bundan baka benden bir sz nakle
derse, ona ok zlr ve o szden de ok znt duyarm.

46 -

Ac, mutlaka aclara katlr. Batl sz, nasl olur da


Hakk' a e olur?

Denizi gren gz baka, kp gren gz baka . . .


Kp brak da denizin gzyle bak sen! Kpkler, gece
gndz denizden meydana gelir, onlar deniz harekete
geirir. Fakat ne alacak ey ki, SEN KPG GR
YORSUN DA DENZ GRMYORSUN.

Bu yoldaki kk, sayvan, hreti, an terk et. Kla


vuzun hareket etmedike hareket etme. Basz hareket
eden, kuyruk olur. Byle adamn hareketi, akrebin hare
ketine benzer.

Takdir haktr; ama, kulun almas da hak! Kendine


gel de koca eytan gibi kr olma.

Suu kendinde bul, tohumu sen ektin. Allah'n cezalan


drmasyla, adaletiyle uzla! Zahmetin sebebi, ktlk et
mektir. Ktl yaphn ilerde gr; "talihimden" deme.

Yce Allah, iyiliin-ktln karln kyamette


vermeyi vadetmitir ama pein olarak da onun rnei,
dnya yurdunda soluktan-solua, baktan baka belirip
durmadadr. Bir insan gnlne bir ne'e, bu sevin, birisi
ni neelendirmesine, sevindirmesine karlkt!. Sklr,
gamlanrsa da birisini skmtr, birisini gamlandrmtr.
Bunlar, br dnyann armaanlardr; ceza gnn gs
terir; u azck eyler o ok eyi anlatr; hani buday dolu
bir ambardan bir avu buday gsterirler ya, tpk onun
gibi.

Yoksullarn gnllerini de krmamak gerek. Cenab-


Hakk, "Yetimi horlama; isteyeni bo evirme," buyur
mutur. Duvar, iviye, "Ne diye beni deliyor, incitiyor
sun?" dedi. ivi de ona "Beni akana bak! " diye cevap
verdi.

Ey Allah! lm anda, can kuumuzun, beden kafe


sinden kaca zaman, ona yemyeil kutluluk aacnn

- 47

dallarn gster de onlar dilesin, istesin; o dilekle, o istek


le bir hoa kanat rpsn, rkmeden, sevinle kafesten
uup gitsin.

48 -

Pi, ol da bozulmaktan kurtul. . . Yr, Burhan- Mu


hakkk gibi nU:r ol. Kendinden kurtuldun mu, tamamyla
Burhan olursun. Kul olup yok oldun mu, sultan kesilirsin.

Allah ile oturup kalmak isteyen kii, veliler huzurun


da otursun. Velilerin huzurundan kesilirsen helak oldun
gitti. nk sen klli olmayan bir cz' sn. kretmek,
surat ekitmekse; sirkeden ok kreden yok.

Vesveseli dncelerden sakn. nsann kalbi, sazlk


ve orman gibidir. Orada aslan gibi de, yaban eei gibi de
fikirler bulunur.

Sel, selliini yapmaya, grleyip akmaya balad m,


banan kes seli; yoksa her yan rezil eder, ykar gider.

Byk Allah'tan bizler neden terbiye isteriz? nk


terbiyesizler, Allah'n ltfundan mahrumdurlar. Terbiye
siz, yalnz kendine ktlk etmez, btn utan ve erdem
ufuklarn ateler.

Allah iin atee atlmak vardr. Lakin atee atlmadan


nce kendinde brahimlik olup olmadn aratr. nk
ate, seni deil, brahimleri tanr ve yakmaz.

arpk ayakkab, arpk ayaa uyar.

mitsizlik kyne gitme; mitler var,


Karanla doru yrme; Gneler var.

Grevini tam yerine getirmemi olann vicdan yaras


na, ne mazeretin aresi, ne ilacn ifas are getirmez.

Ecel, verileni almadan nce, verilmesi gereken hereyi


vermek gerekir.

- 49

Birlikte olduum insanlardan yalnzl rendim.


Perhizler, gerekten de ilacn temelidir; perhiz et de, ca
nndaki gc kuvveti seyret.

50-

Sen zulmle bir kuyu kazmadasn, ama unu bil ki o


kuyuyu kendin iin kazyorsun. pekbcei gibi kendi
evreni rme; kendin iin bir kuyu kazacaksan, bari bo
yunca kaz.

Demirci Zenci olursa, duman onun yznde bir iz b


rakmaz.

Ta yeermez gemi olsa da nevbahar,


Toprak ol da bak nasl gller aar.
Ta gibi idin ok gnl krdn yeter,
Toprak ol stnde ho gller biter.

Btn kainat birbirine sevgi ile balanm, sevgini


vermesini ren. nk gnln anlasn ki, hepsine yer
varm, Sevgisiz insandan dnya korkarm.

nsanlar sevgiye tutkun olmasalard tekamle erie


mezlerdi.
le t veren, szle t verenden iyidir.

YA HZ. MEVLANA HAK DOST,

Gndz gibi yp durmay istiyorsan, geceye benze


yen nefsini yakadur.

Akl, bir baka aklla ift oldu mu; k oald, yol be


lirdi demektir. Fakat nefs, bir baka nefsle sevindi mi; ka
ranlk artar, yol belirsiz olur.

Hamdm, pitim, yandm.

Keskin kl, yumuak ipei kesmez.

fke ile istek, insan a eder; can doruluktan ay


rr; garez geldi mi hner rtlr; gnlden yzlerce per
de gelir de gzn nne ekiliverir.

- 51

unu bil ki lmedike, can ekimen bitmez. lmde


n evvel lmediin iin, can ekimen uzayp gitti.

Gelmez sana bir ziyan bu aktan gnlm!


Can gitse de korkma baka bir candr lm.
52 -

Varlkta eer dostu dilersen bulmak


Kurtul grnten, z kefetmeye bak!
Kat kat rtyle sakldr varl,
Kendinde o, ondaysa cihandr tutsak.

Gmn d aktr, berraktr, ama onun yznden el


de kararr, elbise de. Atein kvlcmlaryla al-al bir yz
vardr, ama yapt kt ie bak, sonundaki karal seyret.

Ey Akll! Sakn akln bana gelince, piman olacan


bir sarholua dme!

Meydan geni amma ortalarda er yok,


Bir yle zaman ki bildiin haller yok.
Herkes grnte sanki bir evliya!
slam olarak ruhta ate yok, fer yok.

Eer tamamyla zorluklara daldnsa, daralp kaldnsa,


sabret; nk sabr geniliin anahtardr.

Yaadn dnyaya bak; Yce Ta nr, hangi eserini sev


ginin kucanda bytmemi? Neden okamak ve kucak
lamakla gidilecek yere, tekme ve tokatla erimeyi tercih
edersin?

Sevgiden aclar tatlilar; sevgi yznden bakrlar, al


tn olur; sevgi yznden tortular durulur, arnr; sevgiden
dertler ifa bulur; sevgi yznden padiah kul kesilir.

Mest etti beni gzlerinin nergisi,


Kovdun arp, doru olan hangisi?
Kanmam dudam slanarak ben yle,
At sen beni rmanda bo en iyisi.

- 53

nsanlarn sknhlarna katlanmak, Allah- Teala'nn


beendii, ve Resulullah'n sevdii ve evliyann zendii
bir ahlaktr.

54 -

Ar ykn altna giren hammal, bakalarndan yk


kapar.

Byklerin sz verileri, yryp duran bir definedir;


ehil olmayanlarn sz verileri ise akp giden bir zahmet
tir, bir eziyettir.

Mert insan isteince gnlnce v; sz erleri her vg


ye layk elbet.

Su, atee galiptir. Ancak bir kaba girerse, ate o suyu


kaynahr yok eder.

Su arama! Susuzluu elde et ki, yukardan ve aa


dan sana gelecek su cosun.

Atee benzeyen ehvet, yanp durduka eksilmez; o,


ona dileini vermemekle eksilir. Bir ate, odun attka hi
sner mi? Hi odunu yakmaz m?
Sen, sudan ibaretsin; fakat kendini testi sanyorsun.

Bu dnya bir aaca benzer; biz de bu aata yar ham,


yar olmu meyveler gibiyiz.

nsanlar iyi tanyn! Her insan kt bilip ktleme


yin, her insan da iyi bilip vmeyin.

Dile, zle; fakat ll dile, zle; bir saman p bir


da kaldramaz. Dnyay aydnlatan gne, birazck
yaklasa herey yanar gider.

lmmzden sonra mezarmz yerde aramaynz!


Bizim mezarmz, ariflerin gnllerindedir.

yilik aradn m, insanda ktlk kalmaz.

-55

Yrek yanmadka, gz yaarmaz.

Kanaat etmekten hikimse lmemitir, hrs besleyerek


hikimse padiah olmamtr.
56 -

Ayakkabm yok diye zlyordum, yolda karmdan


gelen ayaksz bir adam grdm.

Marabamz kk ise deryay sulamaya hakkmz


olmaz.

Ne kadar zengin olsan,


Ancak yiyebilecein kadar yersin.
Denize testiyi daldrsan,
Alabilecei kadar su alr, gerisi kalr.

Kitaplardan nce, kendimizi okumaya alalm.

Ne bahtiyardr o kii ki, yolda hased deildir.

Bizler bir oyuncaz onundur kudret;


Zenginlik onun, fakir olan biziz elbet!
Bizler niye stnlk arar kendinde;
Hep bir kapnn yolda herkes nihayet.

nsan dnyay zapteder, ama azn zaptedemez.

Dnyada diken tohumunu eken kii; kendine gel, onu


gl bahesinde arama sakn.

Kimseden sana ktlk gelmesini istemiyorsan; fena


syleyici, fena retici, fena dnceli olma.

Allah ile olduktan sonra lm de, mr de hotur.

- 57

Hem gam anda, hem esenlik anda Tanr'ya da


yanmadan, tmden ona teslim olmadan baka herey d
zendir, tuzaktr.

58-

Krmak, krlan onaran kiinin harcdr. Dikmeyi bi


len, yrtar da; neyi satarsa, yerine daha iyisini alr.

Eli grmeyen kii, yazy kalem yazd sanr!

Bil ki grnen ekil, yok olur gider; mana alemidir


lmsz olan. Niye bir testinin ekliyle oynayp duracak
sn? Brak testinin eklini, suyu ara.

Yce mevkiler elde etsen bile, gene kaybetmek korku


sundan can ekiirsin.

Deniz gibi mal kazan, fakat sen zerinde gemi ol.

Muhabbet ve merhamet, insanln; hiddet ve ehvet


de hayvanlarn sfatlardr.

Dnyada herey bir eyi ekmitir; scak sca ek


mitir, souk souu. Asl olmayanlar, asl olmayanlar
eker durur.

Ancak fikirdir varln,


Gerisi et ve kemiktir bir yn.

Gece neye gebeyse onu dourur.

Genlerin aynada grdklerinin daha fazlasn, ihti


yarlar bir tula parasnda grrler.

Hi el gnlden gizli bir i yapabilir mi?

Gnl kimin elinden tutarsa, o kimse, kirli arzularn


amuruna dmez.

- 59

Gnln vermedike, gnl bulamazsn.

ocuk, elmay grmeden kokulu soan elinden brakr m?

60 -

Tavus kuunun dman ayaklardr. Nice padiah


vardr ki; gc, kuvveti ldrmtr onu.

Gnein varlna delil yine gnetir. Delil ararsan


gneten yz evirme.

Kimde bir gzellik varsa, bilsin ki dntr.

Kah czdan, keseni para ile doldurmak kaygs ile,


kah iyi yemek imek endiesi ile, bu aziz mr geip git
mekte, say ile verilen her nefes de eksilmekte.

Kargalar tmeye balaynca, blbller susar.

Sava aslann peine den kiinin kebab, gece


gndz eksik olmaz.

Adamn, birgn evine ulaabilmesi iin, birok konak


lar brakp gitmesi gerek.
- 61

Dostlarn ziyaretine eli bo gelmek, deirmene bu


daysz gitmektir.

Hrs brak, kendini bo yere harcama,


Su toprak altnda, rak da bir ustada.

oban ol dedik, kurt oldu. Beki ol dedik, hrsz oldu.

Yllardr gnller trmalayan ta oldun; denemek iin


bir zamancaz da toprak kesil.

Kt huyu adet edinme; kkleir, yerleir.

oban uyudu mu, kurt emin olur.

62 -

Akll o kiidir ki, ekilen beladan, dostlarn lmn


den ibret alr.

Kalbi ve sz bir olmayan kimsenin yz dili bile olsa,


o, yine dilsiz saylr.

Her rzgarla otlar gibi sallanrsan, dalar kadar bile


olsan bir ota demezsin.

la, alemde dertten baka birey aramaz

Ey ekmek uruna iman cevherini atan,


Ey bir arpaya bir hazineyi satan zavall!
Nemrit, gnln brahim' e kaptrmad,
Ama cann bir sivrisinee teslim etti.

Bilip inanmada konaklama. Yanmadka gzle grp


inanmaya eriemezsin. Kulak da grmeye balarsa gz
kesilir; yoksa sz, ancak kulakta kalr.

nsana, arad eye bakarak deer biilir.


- 63

Bata dnp koan nice bilgiler, nice hnerler vardr


ki, insan onunla ba olmak isterse, ba elden gider. Ba
nn gitmemesini istiyorsan ayak ol.

Cibilliyetsize ilim retmek, ekiyann eline kl ver


mektir.

Dostun dostlarla birlemesi hotur; sen mana eteini


tut; grn inatdr, ba eker. nat grn eziyet
lerle erit gitsin de onun altnda defineye benzeyen birlii
seyret.

Cahil olanlarn merhameti ve ltfu azdr.

Sen cansn, yle olduu halde kendini beden san


maktasn.

Can da ne oluyor, inci mercan da ne oluyor, canan iin


harcanmadktan sonra?
64 -

Mecliste bulunan edepsiz, olmayanlardan daha ho


tur; halka da eridir, ama kapda deil mi ki?

Sual de bilgiden doar, cevap da.

Irmak kysnda suyu saknan, suyu grmeyen kiidir.

Krler arsnda ayna satma; sarlar arsnda gazel


atma.

Kpeklerin dudaklar dedi diye deniz kirlenmez.

Dert, daima insana yol gsterir.

Dertli bir adamn tereddt ve dumanlarla dolu bir g


nlevi vardr. Derdini dinlersen o evde bir pencere am
olursun.
- 65

Dinin asln anlamaya imkan yoktur, ona ancak hay


ran olunur.

Dini, babandan bedava miras olarak buldun; o yz


den ban diktin, kretmiyorsun. Mirasa konan adam
m maln deerini bilecek?

ark syleyenin duraklamas sesine ses katmyor


mu?

Sz sylemek iin nce duymak, dinlemek gerek. Sen


de sze, dinlemek yolundan gir.

nsanlarla dost ol. nk kervan ne kadar kalabalk


ve halk ok olursa, yol kesenlerin beli o kadar krlr.

Dua ve ibadet, Allah ile olmaktr. Allah ile olan kimse


iin lm de, mr de hotur.
66 -

Duann ekilleri vardr, seslisi, sessizi vardr; dudak


lardan dkleni, ruhlarda filizleneni vardr; mabedleri
vardr, seccadesi vardr. Fakat duann en ycesi, hayatn
dua mayas ile yorulabilmi olmasdr. Kin ve hased,
hrs ve adaletsizlik, gurur ve kibir, bu niyaz bedeninin ii
ne szamaz ve gnl ferah ile yeryznn kiri ykanr.

Geminin yzmesi iin, suya ihtiya vardr. Ama su,


geminin iine girerse, onu batrr. Gemi iin su ne ise,
m'min iin dnya odur.

Dnya mknats gibidir, btn samanlar eker; ancak


zl buday, onun ekiinden kurtulur.

Dncen gl ise, gl bahesisin; diken ise, klahna


atlacak odunsun.

Ey kardeim! Sen fikirden ve dnceden ibaretsin.


Senin varln bunlardandr. Geri kalan sinir ve kemiktir
ki, onlar hayvanlarda da vardr.
- 67

Edepsiz, yalnz kendine ktlk etmez; btn evreye


ate salar. u gk, edep yznden klarla dopdolu bir
hale gelmitir; melek edep yznden sutan arnmtr,
temiz olmutur.

nsanla hayvan arasndaki fark, edepdir.

A gzllk ve dnya nimetlerini elde etme hrs, in


san hakk olmayan eylere el uzatmaya zorlar.

Adalet nedir? Aalara su vermek. Zulm nedir? Di


keni sulamak. Adalet bir nimeti yerine koymaktr; her su
eken tohumu sulamak deildir. Zulm nedir? Bir eyi
yerinde kullanmamak, yeri olmayan yere koymaktr.

nsanlarn lmlerine deil, doumlarna alayn.

Birisi alad m, merhamet denizi kabard, dalgaland


demektir.

68 -

Hangi dere topra gmld de tekrar kmad? Niqin


iman edenin hakknda phe ediyorsun?

Btn cihan aratrdm. Gzel ahlaktan daha stn


bir liyakat bulamadm.

Demir gibi cahili, altn gibi bilginden daha kymetli


yapan ey, ahlaktr.

Akl, akl olduundadr ki ilerin sonunu grr; sonu


grmeyen akl, nefs kesilir.

nsan, aklla pir olur; sa sakal aarmakla deil.

Komularndan av kapmak aslanlara ayptr, kpekle


re deil.

Bak hele, ok uuyor, yay gizli; canlar ortada da, canla


ra can olan gizli.
- 69

Ate ile yanmaz dilimiz . . . ancak O!


Eksik olan menzilimiz . . . ancak O!
Hali edilemez mkilimiz . . . ancak O!

Her var olann, var daha mkemmeli; madem ki deil


o en gzel, sevmemeli. Gnlndeki sevgi putlarndan
kurtul; sret ve ekilsiz olarak gr gzeli.

Altn definesini karmak iin ykmtr evi; o definey


le de evi daha salam yapar.

Sende ne var, sen ne elde ettin? Denizin dibinden na


sl bir inci kardn? lm gnnde bu duygu kalmaz;

can nn var m ki gnlne dost olsun? Mezarda bu


gze toprak dalar. Krn bile gzn aydnlatacak n
var m?

70 -

Ne kadar bilirsen bil; sylediklerin karsndakinin


anlayabildii kadardr.

Hereye doru demek, aptallktr; hereye yanl di


yen zorbadr.

Bir eyi bulunmad yerde aramak, onu aramamak de


mektir.

Aratrma yolunda yetimi olmak, cihandan eteini


ekmek gerekir. Sen gzndeki krl iyiletirmeye
bak. Yoksa alem hep O' dur, ama grecek gz gerek.

Ku, ancak kendi cinsinden kularla uar.

Elden geldii kadar ka kt arkadatan; kt ahbap,


ktdr en zehirli ylandan; ylan zehir aktp, insan can
dan eder; ama kt arkada, can ve imandan eder.

Bin bahar grse de ta yeermez.


- 71

Ak altna benzer, bela atee; halis altn ate iinde


hotur.

Ak, ateten baka hibir ey sndremez.

Gerek akta, ne vefa vardr ne de cefa.

Ak, altn deildir, saklanamaz; an btn srlar


meydandadr.

Ak, davaya benzer, cefa ekmek de ahide; ahidin


yoksa, davay kazanamazsn ki.

Akn beni sarm, nasihatlar bouna; itim o zehri


ben, bu eker bouna.

72 -

Y celere bakmak nce gz kamatrr, ama gze k verir,


aydnlk balar. Gzn aydnla altr; yarasa deilsen o
yana bak. in sonunu grmek, senin nn belirtisidir.

Rzgar ate iin neyse, ayrlk da ak iin odur; kk


bir ak sndrr, byk bir ak daha da glendirir.

Gzlerini kamatran renkli camlar k r da yle bak ki,


gzne arpan eyin ne olduunu anlayabilesin.

Denizden bile yerine konmamak art yla su alsan, de


nizi kurutur l haline getirirsiniz.

Gam, olmayacak dileklerden meydana gelir.

Dil, hem tkenmeyen bir hazine, hem derman olma


yan bir derttir.

Dili ve sz bir olmayan kiinin, yz dili bile olsa, o


gene dilsizdir.
- 73

Putlarn anas, nefsinizin putudur.

Eein ban bo brakma, yularn tut, nk o yeil


lie gitmeyi sever.

Dorularn yemin etmeye ihtiyac yoktur.

Krler grmese de yldzlar vardr.

Dostlarnz ska ziyaret ediniz. nk zerinde y


rnmeyen yollar, diken ve allarla kaplanr.

Huzur aryorsan; dost ol, abuk pimanlk getir, ie


gce koyul.

nsan zden ibarettir; geri kalan deridir.


Gz de, dostu gren gze derler.
74 -

yi dostu olann, aynaya ihtiyac yoktur.

Duygu akla, akl da ruha esirdir.

Dnyay grmek iin gerek gze ihtiya vardr.

Dnmeden syleyen, nian almadan atan avcya


benzer.

Her diken gl vermez.

Bir mum, dier bir mumu tututurmakla ndan


birey kaybetmez.

Fare huylulara, kedi bey olur.


- 75

Kalemin rzgardan, kadn sudan olursa, ne yazar


san derhal yok olur.

Yzn renginde, gnl halinden bir nian vardr.

Kaa bir ok aalar kkten skerse de alack bir


ota ihsanda bulunur.

Eri karga, kendi irkinliini anlasayd, derdinden


kar gibi erirdi.

Ayakkabnn biri ayana dar gelirse, ikiside ie yaramaz.

plak geldik; giyindik, soyunduk, gidiyoruz.

Dnya kuru bir istek, faydasz bir oyuncaktan ibaret


tir. Biz de ocuklarz.
76 -

Diken ekersen nasl gl biebilirsin? Toprak olmayn


ca nar iei nasl meyve verebilir? Senin ilerin birer to
hum, cihan bir deirmendir; deirmene koyup gtrr
sen tepip getirirsin.

Gln dikene katlanmas, onu gzel kokulu yapt.

Hakk' tan bahar ferman gelmedike toprak srrn a


maz.

teki kiri su deil ancak gzya temizler.

Rzgarlar, ok zaman gemilerin istemedikleri bir isti


kamette eser.

Kty adet etme; kkleir, yerleir.


- 77

Kainat birbirine, sevgi ile zincirleme balanm. Sev


gini vermesini ren; nk gnln de anlasn ki hepsine
yer varm. Sevgisiz insandan, dnya, unutma ki korkar
m. Ya korkudan yana kaar ya dman olur kovalarm.

Gizli olan eyler zdd ile aa kar. Hakk'n zdd ol


madndan gizlidir.

Herkes herkese bir lokma bir ey verebilir ama boaz


balamak ancak Allah' n iidir.

Yrek yanmaynca gz yaarmaz.

Ahmaklarn igal ettii makama yapt ktl,


yzlerce aslan bir araya gelse yapamaz.

Akln yoksa yandn. Ya kalbin yoksa, o zaman zaten


sen yoksun ki.
78 -

Yeilliklerden, ieklerden oluan bahe geici; akl


dan oluan gl bahesi, hep yeil ve ebedidir.

Eek mteri olup bir ey alacak olsa, elbette ham ka


vunu alrd.

Bir gzel penesine bir irkini takyorsa, onunla alay


ediyor demektir.

Anlamak bilmek; bilmek affetmektir.

Ayn dili konuanlar deil, ayn duygular paylaan


lar, anlaabilir.

Altn demesi, bilinmeyen yerlere gizlenir.

Ak, saygya smaz, lye gelmez sevgidir.

Benlii hor ve hakir klp insan ykselten, ak ve sev


gidir. Onsuz btn beden tamahtan ibarettir. Tamah ise
alaltandr. Sevgi ve efkat insann, fke ve efkat hayva
nn hasletleridir. Sevgide gne gibi; kusurlar rtmekte
gece gibi ol.

Sevenle sevileni ayr varlklar sanyordum. Meer on


lar bir imiler; bense biri, iki grmm.

Sevgi aclar tatlandrr; bakrlar altna evirir. Sevgi


den bulank sular arnr. Dertler ifa bulur. Sevgi lleri
diriltir, padiahlar kul ve kle yapar.

Sevgi ve acma, insanln niteliidir.

- 79

Sevgi; bilmenin, anlamann meyvesidir.

Ayrlk iindeki insann gzn ap kapayncaya ka


dar geen zaman, bir yl gibi gelir.
80 -

Rzgar ate iin neyse, ayrlk da ak iin odur; kk


bir ak ldrr, byk bir ak daha da glendirir.

Tatl suyun ba, kalabalk olur.

Dnyay grmek iin gerek gze ihtiya vardr.

Nasl bakarsan yle grrsn.

Ayna bir eye tamah etseydi, bizim gibi mnafk olur,


hereyi olduu gibi gstermezdi.

Gne batnca kandiller parlar.

nsann kanad, gayretidir.

Taklitten doan bilgi, canmzn vebalidir.

Cahil olanlarn merhameti ve ltfu azdr.

Cahilin sonunda grecei eyi aklllar nce grr .

nsan, arad eye bakarak deer biilir.

Tavus kuunun kanad kendisine dmandr.

Terazide arpa altnla e olmutur, fakat bununla arpa


nn da altn gibi kymetlenmesi icap etmez.

- 81

fkenizden vazgeebilirseniz, hak da gazabn sizin


zerinizden alr. hsann karl ihsandan baka ne ola
bilir ki?

inden gelmeyene, dardan verilen nasihatn fay


das yoktur.
82 -

Hayat tatl olann, lm ac olur; tenine tapann ru


hu iin kurtulu yoktur.

Hakk'la bir olunca mr de hotur, lm de.

Ben lp de tabutumu getirdikleri zaman, benim bu


cihan derdiyle uratm zannetme.
Cenazemi grnce feryad edip alama! Benim vuslat
ve milakatm (sevdiimle bulumam) asl o zamandr!

Bu aalar toprak altndaki insanlara benzerler; elleri


ni topraktan karp halka doru yz trl iarette bulu
nurlar. Duyana sz sylerler. . . yeil dilleriyle, uzun elle
riyle, topran iindeki srlar anlatrlar!

Bir zalimin, kt bir kiinin vlmesinden gkler tit


rer. Allah'tan korkan bu ie cr'et edemez.

Denizin dibinde incilerle talar kark bulunurlar.


vlecek eylerde, kusur ve yanllarn arasnda bulu
nurlar.

Eer insan cismiyle, cesediyle insan olsayd, Hz. Mu


hammed ile Ebu cehil arasnda fark olmazd!

Hatrmz iin birka gn daha sabrediniz;


nk Sabr, sevincin anahtardr.

Herkes, herkese bir lokma birey verebilir; ama boaz


balamak, ancak Allah'n iidir.

Kiinin kendi miktar, sznden belli olur.

- 83

Su, hibir zaman ateten korkmaz.

Suyun yzlerce kerem ve ihtiam vardr ki; kirlileri


kabul eder ve kirlerini temizler vesselam.
84 -

Hayatnn gidii, Hz. Muhammed'in snnetinden


sapmasn. Onu brakma! Aklna ve hnerine az gven!

Her kanat denizi aamaz.

Kar ancak takvada, dinde ve gzel ameldedir ki, iki


alemde kurtulu bunlarla olacaktr.

Bir kimseyi tanmak istiyorsan; dp kalkt arka


dalarna bak.

Akl, sonradan ah ekmek iin deil; dnp tedbir


almak iindir.

Kpek bile atlan bir kemii veya ekmei koklamadan


yemez.

Eer dndn gl ise; sen bir gl bahesisin; yok


diken dnyorsan klhan ktsn.
- 85

Salihlerin tembellii, fasklarn hakimeyitini salar.

Cenab- Hakk kafir iin "necis" dedi. Fakat dikkat et


ki; kafirlerin d pis deildir. O pislik onlarn din ve ahla
kndadr.

Zahiri pislik, su ile temizlenir; fakat batni pislik, g


nahlar, su ile temizlenmez, belki artar.

Sopayla kilime vuran, kilimi dvmez, tozlarn silke


ler.

Skntl zamanlarnda sakn midini kesme; al,


gayret gster. Greceksin ki bir gn gneli, neeli gnler
sizi kucaklayacaktr. Glk kolaylkla beraberdir, kendi
ne gel, midini kesme.

86 -

mitsizlik tarafna gitme, mitler vardr; karanlk ta


rafa gitme, gneler vardr.

Vazifesini tam yerine getirmemi olann vicdan azab


na, ne ilacn ifas deva olur, ne mazeretin duas kar eder.

Alak insanlar vefa grdler mi, cefakar olurlar.

Sende en iyi ne ise, dostuna ondan ver.

Aalk adam ykseklie dmandr; her eyin bir


mterisi vardr.

Yzn rengi kalplerin casusudur.

O verdiin zekat, senin kesen iin bir bekidir. Kld


n namaz da zekatn obandr.
- 87

Zekat vermeyen bir kavmin zerine bulut gelmez,


yamur yamaz. Zinaya mptela olan bir topluluun
iinde de, eitli bulac hastalklar belirir.

nsanlarn dnceleri havada uuan kular gibi z


grdr. Tutulup hapsedilemez.

Her gnah iki gibi sarholuk verseydi, kimseyi ayk


gremezdin.

Kanaat etmekten hi kimse lmedi; hrs da hi kimse


yi zengin etmedi.

Uzun sz, maksadn anlatamayan syler.

En byk israf, mrn bo yere harcanmasdr. nk


bir saatlik mr, yz bin dinarla geri evrilemez.
88 -

Her an iyilik tohumu ekedur; ekmedike hibir ey bi


emezsin.

Uzanan her eli tutmak doru deildir. nk insan


yzl eytan pek oktur.

Kalplerin bykl aslnda birdir, lakin onlardaki


marifetlerin bykl baka bakadr.

Yklm bir kalbin gnl kubbesini tamir etmek, yz


defa hacca gitmekten hayrldr.

Kpek, kalp kran insanlardan daha vefal ve erefli


dir.

Bizim tarikatmzda kin tutmak kfrdr; kalbimizi


ayna gibi saf ve temiz tutmak ayinimizdir.
- 89

Kitap ruhun gdas, akln ilacdr.

Testi tatan korkar.

Kt syleme, kt dnme, kt tevik ve telkinde


bulunma; ancak o zaman dnyadaki ktlklerin sana
gelmesinden kurtulursun.

Eer mslmanca yaamak istersen, Kur'an'a sarl;


nk, O'nsuz islami hayat mmkn deildir.

Sevgi ve merhamet insanln; hiddet ve ehvetse hay


vanln vasflardr.

Bir eyi bulunmad yerde aramak, aramak deildir.


90 -

Gkler kadar az isterim ki; O, meleklerin bile ks


kand Peygamberimizi veyim.

Ben sa olduum mddete Kur'an'n kulu, klesi


yim, o sekin Hz. Muhammed'in yolunun tozuyum! Hz.
Ahad' a (Allah' a) ve Cenab- Ahmed'e iyi sarl;
Ey karde, tez Ebu Cehl'inden kurtul! man ve itaat
yolunda bir nefes alr da, bir kimse, eer ziyan ederse ben
kafirim.

Musiki, akn akn, faskn fskn, dertlinin derdini,


sevinlinin sevincini artrr.
Musiki, Allah aklarnn ruhlarnn gdasdr.
Zira, musikide Allah' a ulama midi vardr.

Dmanlarm zerime kpekler salar. O kpekler be


ni srr. Ben kpek deilim, sramam; fakat srrm du
daklarm.

Nefis keli dikendir, ne trl koysan batar.


- 91

Yapacan ite nefsinle fikir alveriinde bulun ve ne


derse aksini yap.

Her ey incelikten, insan kalnlktan krlr.

Okuyan, akl miktarnca anlar.

Ayna ve terazi yalan syler mi?

Sa ayam ezeli gerekler nizamnn (slam'n) merke


zinde olmak zere, sol ayamla btn insanlarla beraberim.

Beyaz ve siyah iki bayrak dikildi; biri Adem tarafn


dan, dieri iblis.

Ey delikanl! ok yce yolculukta, maksada vuslat


iin, hizmet kemerini balayp, sabahlara kadar, mihrab
yanndaki mum gibi, huz1r-u Hakk'ta kyamda bulun.
92 -

yadet (hasta ziyareti) , nafile ibadetten hayrldr.

Mey gibi her biri haramn sarholuu olsayd eer,


Ol zaman ma'lum olurdu mest kim, ayk kim?

Tamah yznden hak, sana batl grnr. Tamah y


znden sende yzlerce krlkler artar, durur.

Vakf sabununu (mescidin mumunu) yiyen farenin


gzleri, kr olur.
Anbarnda hrsz bir fare yoksa, krk yllk kulluk bu
dayn nerde?

Ey akll! Akln bana gelince piman olacan bir sar


holua dme.

arap, zaten edepsiz olan edepsiz eder.


- 93

Baz insanlar gsteri ve kazan iin ilim tahsil eder


ler. Bunlar fareye benzerler; her taraf talan ederler ama,
vuslat nurundan habersizdirler!

Bir mum dier bir mumu tututurmakla ndan bir


ey kaybetmez.

lim aklla, amel iradeyle olur.


lim akln, ibadet kalbin gdasdr.
lim kalbe aksederse, sahibine yar olur.
Kalpta kalrsa sahibine pas olur.

Bir kimse iman ve itaat yolunda yryp de bir an bi


le ziyan etmise, kafirim.

94 -

Her iki cins ar da ayn yerden gda alrlar,


Fakat birinde zehir, dierinde bal hasl olur.
Her iki cins ceylan da, ot ve su ile beslenir,
Fakat birinde gbre, dierinde ise saf misk hasl olur.
Her iki cins kam da ayn yerden sulanr,
Fakat biri bo olur, dieri eker ile dolar.
Bunlar gibi yz bin misal bulabilirsin,
Fakat her iki ey yetmi yllk yol kadar birbirinden
farkl ve uzaktr.
Biri yer ahmak olur, O'ndan (Allah' tan) uzak der,
Dieri ise yer, batan ayaa Allah'n nuru ile dolar.
tF=: :=;

Bu dnya bir aaca benzer; biz de bu aata yar ham


yar olmu meyvalar gibiyiz.

nsanlarn ou insan yiyicidir; onlarn selam verme


lerine aldanma!

nsanolu bir hamur teknesi boyundadr; ama, tabiat


tan da stndr, kainattan da.

Para datmak, cmert iin ereftir. Akn cmertlii


ise cann feda etmektir.

Hibir mal sizin deil, neyi blemiyorsunuz?


Hibir can sizin deil, niye dvyorsunuz?
- 95

Davul sesinden tilkiler korkar; fakat akll kii onu y


le dver ki, deme gitsin.

Suyun susuzu kandrmas gibi, doru sz de kalbe te


mizlik getirir.

Dost yz grmeden geen gnler ya lmdr, ya uyku.

Dosttur, p deildir; Onu krma.

Bu dnya zindandr; biz de iindeki mahbuslar.


Del zindann duvarn, kurtar kendini.

Dnya, velinin kymetsiz oyunca; gafillerin deerli


salncadr.
96 -

Dman, her ne kadar dosta sylerse de, her ne ka


dar taneden, yemden bahsederse de, sen onu tuzak bil.

Gznz ap Kur'an'a baknz. Allah kelam olan


Kur'an'n btn ayetleri edep retmektir.

nsann ilim ve edebi, en byk varldr; eskimez,


rmez, kaybolmaz.

Nice insanlar grdk stlerinde elbise yok!


Nice elbiseler grdk ilerinde insan yok!

Aalara su vermek adalet, dikene su vermekse zu


lmdr. Adalet bir nimeti yerine koymaktr. Her kke su
vermeyi nimet sanma!

Fakirlik ve zarret beni lmle korkutsa da, ben bu


hrriyeti esirlie deimem.

Belalardan ou peygamberlere gelir. nk ham


adamlar yola getirmek, zaten beladr.

Felsefenin bana ok faydas oldu, ama ben imdi on


dan birka dnya uzaktaym.

Filozoflarn felsefesi, insanolunun zan ve phesini


artrr. slamn hikmeti ise, insan ycelere ulatrr.

Cenabetler elinde madem ki hamam ta


Artrmaz kymetini altundan yaplmas.

- 97

Dnle beraber gitti, dne ait ne varsa cancazm.


Bugn yeni eyler sylemek lazm.

98 -

Ey ak! Uykudan srayp kalk, strap ek! Bir tarafta


su sesi duyulurken, te tarafta susuzun uyumasna imkan
var mdr?

nsana, kimse gz gibi lalalk edemez.

ok uza gren gz, yolundaki tuza gremiyorsa


n'eyleyim?

Akarsu neredeyse oras yeerir; nerede gzya dk


lrse oraya rahmet yaar.

Gel de birbirimizin kadrini bilelim, nk anszn le


ceiz, ayrlacaz birbirimizden.

Ululanmak zehirdir; kafana kibir yerleince, kim seni


krarsa onu ezeli dman sayarsn; birisi dnceye ayk
r sz sylerse ona kinlenirsin.

Alelade otlar, iki ay iinde yetiir; fakat krmz gl


ancak bir ylda yetiir.

Kim demi gl yaar dikenin himayesinde?


Dikenin itibar ancak gl sayesinde!

Acele, bir ok ii bozar; qilediin eyi yava yava fa


kat salam bir ekilde yapmalsn. Unutma ki Allah insa
n yava yava tam krk ylda olgunlatrr.

Topraa hani tohum atlmtr da bitmemitir? nsan


larn tekrar dirileceklerinden niin phe ediyorsun?

Tohum topraa dse ld denebilir mi?

- 99

yi bil ki; kt ahlakl gzel yz, be para etmez.

Mutlak hakikati aramada tek bana akl, amura sap


lanm merkep gibidir.
100 -

Kt huylarndan her birini bir al farzet ki, onun di


kenleri ka kere senin ayana batt.

lim, ucu buca bulanmayan sahilsiz bir deryadr.


lim sahibi ise, o kenarsz sahile dalm bir dalg.

Nice bilgin vardr ki, hakiki bilgiden, hakiki irfandan


nasipsizdir. Byle bir bilgin bilgi ezbercisidir; bilgi sevgilisi
deildir.

Allah merhalesinde akl beygirine yol yoktur.

Allah'm! Senin ayrlndan daha ac bir ey yoktur.


Sana snmaktan gayr hareket beyhude dnp dola
mak ve krdm olmaktan baka bir ey deildir.

Herkes kulluktan klelikten kurtulunca sevinir. Ben


ise en byk saadeti Allah'a kullukta bulurum.

Bugn sevinirsin benim altunum, akem var deyu,


Anmaz msn ol gn kim, muhta olasn bir pula.

Ne kadar anlatrsan anlat, sylediklerin karndakinin


anlayabildii kadardr.

Irz ve namustan mahrum olanlar, millet ve vatan hissi


tamazlar; bylelerinden saknlmaldr.

Bal yiyen arsndan gocunmaz.

- 101

Kt ylan insann yalnz cann alr; kt arkadasa


insan cehenneme srer.

Kular bile, cinsi cinsiyle uar; gvercin gvercinle,


doan doanla!
102 -

Bu dnya tuzaktr; tanesi de arzular!

Aypsz dost arayan, dostsuz kalr.

Biz st tayan memeye benzeriz.


Bizi eken ele gre st veririz.

Gln annesi dikendir.

Bugn stne bastn imenler, yarn topran ze


rinde bitecek.

Gnln ykayp artmamsan habire,


Abdest alp durmaktan fayda bekleme.

yi aatan talihli dal kar.

- 103

Yz kiinin iinde ak, gkte yldzlar arasnda parl


dayan ay gibi belli olur.

Ah aktan ve akn hallerinden!


Gnlm atei yakt kavurdu!

Seven, sevdiinden gzn ayrmaz,


bir dediini iki ettirmez.
Seven, sevdiini unutmaz; onu anar, zikreder.

Akn nesi var ise ma' uka fedadr.

Herkes bir zaman, hayvani ak emberinden geer.

Siz ehvetin adn ak koymusunuz;


Eer yle olsayd, eek, insanlarn ah saylrd.

Ak, hibir felaketten ders almaz.


104 -

Oltaya et takanlar, bu ii cmertliinden deil; balk


avlamak iin yaparlar.

Bala denizden bakas azaptr.

Hayatta baarl olmak iin ey lazmdr: Dikkat,


intizam ve almak.

Cahil kimsenin yannda kitap gibi sessiz ol.

Bir adamn camilere altn grrseniz, imanl oldu


una ahitlik ediniz.

Din dmanlarnn bana kln ol, kurt gibilere ate


sa; nk onlar, Yusuf dmandrlar.

Bakalarna imrenme; ok kimseler var ki, senin haya


tna imreniyorlar.
- 105

Mnafkn tvbesi, gnahndan beterdir.

Muhabbet ve merhamet insanln; hiddet ve ehvet


de hayvanlarn sfatlardr.

Resim, ressama pene vurmaya kalkarsa, kendi san


sakaln yolmu olur.

Sen, anlmas gzel olan bir sz ol . nk insan, ken


di hakknda sylenilen gzel szlerden ibarettir.

Bu dnya bir tuzaktr; faresi de istek.

Henz kanad kmayan ku umaya kalkarsa, her


yrtc kedinin lokmas olur.
106 -

Kimseden sana ktlk gelmesini istemiyorsan fena


syleyici, fena retici, fena dnceli olma.

Kt adn irkinlii harften, deniz suyunun acl


kaptan deildir.

Herey "Kader" ile takdir edilmitir. Ksmetine raz ol


ki rahat edesin.

Agzly minnettar edemezsin; doymaz ki.

Kad kalben rvet almaya karar verirse, zalimi maz


lumdan ayrt edemez.

Mahzunluk zamannda dost, can aynasdr.


- 107

Yirmi drt makamda alg alan algcya, dinleyen


yoksa alg yk olur. Aklna ne yank bir name gelir ne
de on parman alg alarken oynatas gelir.

Atei daima su ile korkuturlar fakat suyu hi atele


korkutabilirler mi?

Bir insann bakalarnn kusurunu grmesi ve onlar


ayplamas gerekte kendi kusurunu grmesi demektir.

Gne olmak ve altn klar halinde


Ummanlara ve llere salmak isterdim
Gece esen ve susuzlarn ahna karan
Yz rzgar olmak isterdim.

Biz gzeliz, sen de gzelle, beze kendini,


Bizim huyumuzla huylan, bize al bakalarna deil.

Bir damla olma, kendini deniz haline getir


Madem ki denizi zlyorsun, damlal yok et gitsin.
108 -

Mal ve para, bata klah gibidir, klaha snan kel


dir.

Nice ku vardr ki uup tane arar. Boaz boaznn


kesilmesine sebep olur.

Naz iin gl gibi bir yz gerek, yle bir yzn yoksa


kt huyun etrafnda dnp dolama.

Nefis keli bir dikendir. Ne tarafa koysan o tarafa


batar.

Yapacan ite nefsine danmak ve ne derse aksini


yapmak, olgunluktur.

Her nimetin bir gam vardr.


- 109

Taklit eden papaandr. nsan ise daima iyiyi, doru


yu ve gzel olan seer. Seicilik, insann en nemli zelli
idir.

Ecel verileni almadan nce, verilmesi gereken eyi


vermek gerekir.

Adam uyur, ruhu gne gibi gkyznde parlar. Be


dense yorgan altndadr. Beden, cann ayanda bir ipe
benzer; onu gkyznden yere eker durur.

Sabr, ardr ama tatl bir meyvesi vardr.

Sabr nceleri zehirdir; huy edersen bal olur.

Sabr, kurtuluun anahtardr.

110 -

Geveze birine sr sylemek, atlak testiye su koymaya


benzer.

ki kiiyi aan, bir bakasna da sylenen her sr, yaylr.

Blbller tmeye balaynca, kargalar susar.

Manasz sz, su yzne yazlan yazdr.

Tereddt etmek, bir bakma kudrete delalet eder.

Denizden bile yerine konmamak artyla su alsan, de


nizi kurutur l haline getirirsin.

Eer bir Trk seslenirse, Tanr Korusun, kpek deil


erkek aslan bile kan kusar.

Her ne kadar Farsa konuuyorsam da aslm Trk' tr.


- 111

arpk ayakkab nasl arpk ayaa uyarsa, eytann


tlsm ve efsanesi de doru olmayan gnllere uyar.

mr altn kesesi ise geceyle gndz de para soyan


adamdr.

Her ne istiyorsan kendinde ara!


Senin cannn iinde bir can var, o can ara!
Dann iinde bir hazine var, o hazineyi ara!
Eer yryen dervii aryorsan;
Onu senden darda deil, kendi nefsinde ara!

Bardamz kkse, deryay sulamaya hakkmz ol


maz.

Dorudan nasihat, kiiyi yaralar.


Bir ta, bin bahar grse de yeermez.

112 -

Bir bakla alyor gnln her bir grenin,


Vermezler ona elbette tabibler de ila.
Grseler nk onun gl yzn bir kere,
O tabibler de olur baka tabibe muhta.

Yaam sanatn yallar elinde tutar.

Her kime akn srlarn retirlerse, onun azn sz


sylememesi iin dikerler.

Karnca, gzelim harmanlar grmez de, bir tanecik


budayn zerine titrer.

rmcein sofrasndaki kebap, ancak sinek olur.

Ak, hibir afetten t almaz.

Mevlana'ya ak nedir diye sormular:


"Ben ol da bil," demi.
- 113

Akn yedi ehrini getikten sonra hala ilk caddenin


ilk sokandaydk.

Bal, her azda tatldr.

Akl zorunludur; ama insanda, ancak akln snrl ol


duunu anlayacak kadar akl olmaldr.

Altna dman olan var m?

Ak adam iin bake, sevgilisinin kucadr.

Doruyu sylemek deil, anlatmak gtr.

Gece neye gebeyse onu dourur.

114 -

Dert daima insana yol gsterir.

Dert, Allah' gizlice armana sebep olduundan, b


tn dnya malndan iyidir.

Dertsiz dua souktur, bir ie yaramaz; dertli dua g


nlden, aktan gelir.

Ey Akll! Sakn akln bana gelince piman olacan


bir sarholua dme!

Nice balk vardr ki, su iinde her eyden eminken,


boaznn hrs yznden oltaya tutulmutur.

nsan sevinliyse, birini sevindirmitir; zntlyse,


birini zmtr.

Konumay ok sslersen, amacndan uzaklarsn.


- 115

Hakiki ahlak, samimiyetin balangcdr.

Ne akarsu bala doyar, ne balk akarsuya; ne dnya


nn can aklardan bkar ne de ak dnyann canna do
Ttr

Tuzaa koyduun yem taneleri cmertlik saylmaz.

kacam makama sabr merdiven yaparm.

Sabrl ku btn kulardan daha iyi uar.

Sevgi, bilmekten doar.

nsanlarn en kts, sevmeyen ve sevilmeyendir.

116 -

Kiinin sz, kalbindekini haber verir.

A karn eytann zindandr. nk ekmek derdi,


onun hilesine ve dzenine manidir.

nce fareyi def et, sonra buday topla!

Elbiseleriniz eski de olsa, kalpleriniz yeni ve temiz ol


sun.

Terbiye, akln grndr.

Ykseklii isterdim, onu alak gnlllkte buldum.

Tvbesiz bir mr, batan baa can ekimedir.

Sarlar arsnda gazel atma, krler arsnda ayna


satma.

iddet gstermeksizin kuvvetli, zayflk belirtmeksi


zin yumuak ol.

Bozuk olunca maya


ne ar tanr ne de haya!

nsanlar uykudadrlar; ldkleri zaman uyanrlar.

stenmeden veren kimse, "Kerim" sfatm kazanr.

- 117

Kt bir iin en gl ahidi, vicdanmzdr.

Vicdann hrstan koru.

118-

Zenginlik, gurbeti vatan; fakirlik, vatan gurbet yapar.

ok ziyaret usandrr, az ziyaret dostlua zarar verir.

Bin zulme urasan da bir zulm yapma.

Cihan bir dadr; yapp ettiklerimiz ise bir ses. Daa


ne kadar kuvvetli barsanz, size yanks da ayn nispette
olur.

Selam, kelamdan ncedir.

Sevgi, varln zdr.

Ak, ilahi srr kefeden bir alettir.

Davul alnmazsa, bayramdan ne eksilir?

nsanlarn kalp birlii, dil birliinden yedir.

Halk kime secde ederse, onun cann zehirliyor de


mektir.

kzn rengini dnda, insann rengini iinde ara.

Bir beste gibi ol; ardndan zlemle sz etsinler.

- 119

Ak ol Ak, ak se ki sen de seilmi olasn.


:==: ::=:;

Ak yle bir saltanat ki, vakti yoktur.

120 -

Bo bir testiyi grl grl akan bir pnarn bana


koysalar; orada krk yl da braksalar, yine de kendi ken
dine dolmaz.

Dnya ve ahiret, kiinin iki kars gibidir: Koca, birisi


ni ne kadar raz etse, brn o kadar kzdrr.

Dvmeden nce konumay denemek daha hayddr.

z varln ldrdnse, zr dilemeden kurtuldun


demektir; artk lkede sana dman kimse kalmamtr.

Ne akln beenmeyeni grdm, ne talihini beeneni.

Dilin ak yorumlamas geri aydnlatc olur; ama, di


le dmeyen ak daha aydndr.

Halife, Leyla'ya dedi ki: "O sen misin ki Mecnun sana


tutularak perian oldu ve kendini kaybetti? Sen baka g
zellerden daha gzel deilsin ki!"
Leyla, "Sus, nk sen Mecnun deilsin ki!" diye ce
vap verdi.

Hayrl komu, hayrsz akrabadan iyidir.

Dostun yumruu acdr.

Tatl dili olanlarn dostlar her gn daha da artar.

Btn rmaklar denize akyor; yine de deniz dolmad.

Ekmeini, terine banp yiyeceksin.

- 121

Cmertliin dibi yoktur.

Sarn kula duymaz, aptaln hibir yan.

122

lim renmek, her Mslman' a farzdr.

Baz yanllar zaferin taksitleridir.

Suundan emin olmadn kiiyi padiaha ikayet et


me, canndan olursun.

Hatalar, kefin giri kaplardr.

Her kitaplk, bir cezaevi kapatr.

Kitapsz bir ev, ruhsuz vcuttur.

Size en ok yardm eden kitaplar, sizi en ok dn


dren kitaplardr.

Kitaplar hi solmayan bitkilerdir.

- 123

Kitap, istikbale yollanan bir mektup.

Canl ve cansz her varlk, bir kitaptr.

mitle alp kazanla kapanan bir kitap, iyi bir kitaptr.

Hayatta komunun haber almasndan korkacan hi


bir eyi yapma.

Gnl O'nu ister, her ey bahane . . .


Bam koyduum her yerde, secde edilen O' dur
Drt ke ve alt bucakta taplan O' dur.
Ba-bahe, gl-blbl, sema, sevgili;
Btn bunlar hep bahane; asl maksat olan O' dur.

H Z. MEVLANA D YO R K . . .

1- Allah ile olmayan kimse yalnzdr:


Eer herkesleysen ve Bensiz isen, h i kimseyle deilsin
Eer benimleysen ve h i k imseyle deilsen herkesle sin .
(Mesnevi 1 / 1 614)
2- Ey oul hr ol, maddenin esiri olma:

Ey oul balanma hr olmaya bak,


Ne zamana kadar altn ve gmn esiri kala cak sn?
Denizi bir kovaya boaltmaya a lsan da,
Kova, b ir gnlk ihtiyacn alr ancak.
(Me snevi III /9-20)
3- Ar madde sevgisi insan batrr:

Gemiye su girince gemi batar,


Altna su verilince gemi yze r.
(Mesnevi I / 985)

4- Dnya uyankl aldatcdr:


Uyank grnen k ii aslnda derin uyku dadr,
Uyankll , uy kusundan daha beterdir.
Varln Tanr ile uyank deilse,
Uyankln, ha pishane deki uyank lk gibidir.
(Mesnev i I / 409-410)

- 125

5-Diken (maddeci bir insan) iin bu dnya yeterlidir:

Bir diken iin sonbahar bahardr, hayattr.


Onun gznde yakut da, ta da hep ayndr.
(Mesnevi I /2924)
6-yi niyetler, gl bahesine benzer:

126 -

Ey kardeim! sen tepeden trnaa kadar dncesin,


Gerisi kemikler ve dokulardan ibarettir.
Eer dncelerin gl gibiyse sen gl bahesisin,
Eer dikenler gibiysen sen diken bahesisin.
(Mesnevi Il/277-278)
7- nsann gerek gdas, Allah sevgisidir:

Allah aklarnn dndaki halk, ocuk gibidir,


insann gerek gdas, Allah'n nurudur.
O'nu hayvan gdas ile beslemek doru mudur?
stn kiinin gdas yceliktir, ululuktur,
O ne bir vasta, ne de bir boazn kuludur.
(Mesnevi II / 1083-1086)
8-nsan edindii dostlarla tannr:

Eer bir yarasa gneten beslenmeye balarsa,


Belli ki artk o gne, gne deildir.
Eer yarasa gneten nefret ederse,
Belli ki gne, parlayan gerek gnetir.
(Mesnevi II / 2074-2075)

9- Bir insanda Allah'n lanetinin belirtisi:

Allah' n lanetledii insan her eyi ters grr,


Allah onun gnln haset, bencillik ve kin ile doldurur.
(Mesnevi II/2513)
10- Gnahlarn aff iin Allah' a ala:

Bulutlarn alamasyla dallar geliir, yeerir,


Mumlar aladka parlar, parladka alevlenir.
(Mesnevi il/ 480)
11-Allah ak idrakn dndadr:

Ak ok ksa olarak dile getirdim, aklamadm,


Yoksa dilim de, aklm da yanar kl olurdu.
(Mesnevi 1 / 1 758)
12- Allah sevgisi her eyin stndedir:

Ak milleti, btn milletlerden ayrdr,


A.klarn milleti de, dini de Allah'tr.
(Mesnevi 11/ 1 770)

13-0lgun olmayan insan ocuk gibidir:

Gsteriten kurtulamayan kii olgun deildir.


nsanlarn sava, ocuklarn savana benzer,
Hepsi de anlamsz, sama ve irentir.
(Mesnevi 1/3430-3435)

- 127

14-Kibirli insan kabahati bakalarnda arar:


K ibirli k ii bakalarnn gnahn grdnde,
Cehennem atei gibi alevlenir, kendinden geer.
K ibirliliini, din koruculuu olarak alglar,
Kendi kt nefs ine hi bakmaz, k ibri seer.
(Mesnevi 1/ 3347-3348)

128 -

15- stekle Allah' a ynel:

steyerek her ie iki elinle sarl,


Zir a hayrl ilerde istek, sana rehberdir.
ster topalla, ister uyuuk ol, ister edepsiz,
Yine de O'na ynel, O'nu dinle , O'na gel.
(Mesnevi Ill/979-980)
16- Manevi pislik, ancak gzyalaryla silinebilir:

Zahiri pislikler, suyla temizlenebilir,


Am a iteki pislik arttka art ar.
teki pislik ortaya kmaya balaynca,
Ancak gz ya lar o pislii silebilir.
(Mesnevi III / 2092-2093)
17- Dnyalk insan, hep korku iinde yaar:

Dnyalk insan, yoksul ve korkaktr,


Hrszlardan korkmas anlamszdr, bak !
plak gelip, plak gittii halde dnyadan,
Cieri k an a lar, hep hrszlarn korkusundan.
(Mesnevi III /2633-2634)

18-Maddi akl, insan yanltr:

Dnyalk akl, duygu ve heveslerin esiridir,


Allah yolunda seni al koyan, yol kesicidir.
Kargalarn peine taklp giden canlar,
Yol alsalar bile ancak mezara varrlar.
(Mesnevi iV / 1 246-1310)
19- Dnyalk hileler botur:

Dnya kazanc iin yaplan hileler botur,


pnya sevgisini azaltan hileler hotur.
Bu dnya zindandr, biz ise esiriyiz,
Bu zindan delip kendimizi kurtarmalyz.
(Mesnevi I / 980-981 )
20- lim, maddi hevesler iin yktr:

lim, gnle geerse dost olur,


Bedene kul olursa yk olur.
(Mesnevi I /3447)
21- Allah'm! Damla kadar aklm deniz yap:

Bir damla akl verdin bana huzurundan,


Denizlerine ulatr, kurtar beni bu damlalktan.
(Mesnevi 1/1 882)

22- Kadn dourduu iin Allah'n nurudur:

Kadn Allah'n nurudur, sadece sevgili deil,


O, yaratc olduundan yalnzca yaratlm deil.
(Mesnevi I/2437)

- 129

23- Herey Allah'n akyla hareket halindedir:

Deirmen ta gibi evren dnmekte,


Gece gndz alayp inlemekte.
Mademki evrende aktan dolay huzur yok,
Ey gnlm! Yldzlar gibi dn, sana rahat yok.
(Mesnevi Vl/911-914)
130 -

24- Manevi gdaya ynel:

Kim ki arpa ve ot yerse, kurbanlk olur,


Kim ki Allah'n nurunu yerse, Kur'an olur.
(Mesnevi V /2478)
25- Allah ak kalcdr:

Bakalarnn ak geer halden hale


Benim akm ve sevgilim gelmez zevale.
(Divan- Kebir, s.1412)
26- Gerekte var olan sevgilidir:

Her ey sevgilidir ve ak ise bir perdedir,


Sevgili canldr, seven ise ldr.
Aka kar duygusuz kalan bir insan,
Kanatsz bir ku gibi kalr, inan.
(Mesnevi 1 /29-30)
27- u drt kuun kafalarn kes:

rdek hrstr, horoz ise ehvet,


Tavus kuu gsterilidir, makamlara heves,
Karga nefsindir, kafalarn kes.

28- lim, Allah'n saraydr:

Cehalete dmek, Allah'n zindanna girmektir,


lme dalmak, Allah'n sarayna girmektir.
(Mesnevi IIl / 510)
29- yi ahlak dinlerin anasdr:

Ben bu istek ve aray aleminde,


yi ahlaktan stn bir ey grmedim.
(Mesnevi II/ 810)
30- Yere yapp kalma:

Goncay sakla, damdaki basit otlar gibi ol.


Gne, hilal ve dolunay gibi,
Gel de kanatsz, kolsuz gkte dn,dola.
Gonca olursan, ocuklar ezer koparr.
(Mesnevi 1/ 1105)
31- Saygszlk, gafletten doar:

Benim sevgilime kavuma anmdr, o an.


Kstahlk, daima gafletten doar,
Sayg ise manevi gzn aar.
(Mesnevi V / 4096)

32- Allah, mtevazi insanlar sever:

Rahmet suyu gerekiyorsa alak gnll ol,


Sonra Allah'n rahmet arabn i sarho ol.
(Mesnevi 1 / 1940)

- 131

33- Allah' a yakn olan iin kayg yok:

Binlerctuzak yemleri vardr, hayat yolunda,


Ve biz heves iinde zavall kular gibiyiz.
Binlerce tuzak olsa her adm ba, yolda,
Sen bizimle olduktan sonra kayg yoktur, yolda.
(Mesnevi 1 /374-377)
34- Varln z Allah'tr:
132

Biz neyiz, iimizdeki nefes Sensin.


Biz daz, buna yansyan ses Sensin.
Varlmz da, havamz da armaanndr Senin.
Mevcutiyetimiz de icatlarndandr Senin.
(Mesnevi 1/590-605)
35- Gsteriten kan:

Tane olursan, kular seni yer bitirir,


Taneleri sakla ve tuzak gibi gizli ol.
(Mesnevi l / 1 833-1835)
36- nsan yok olabilir, z yok olmaz:

Cenazemi grdnde "aynlk" diye feryat etme,


Neden gnein ve ayn batndan ikayetisin?
Mademki mezara indiriliimi seyrettin, km da gr.
Hangi tohum yere dkld de kmad gitti?
(Divan- Kebir, s.367)
37- Olgun olmann szlerini ancak olgun kii anlar:

Olgun kiinin halinden hi anlayamaz, ham.


(Mesnevi 1/18)

N SAN L I G I N AYNAS I H Z. MEVLANA


N S YL E N E N S Z L E R

Mustafa Kemal Atatrk

Mevlana, Mslmanl
Trk Ruhuna intibak ettiren byk bir reformatrdr.
Mslmanlk, aslnda geni manas ile msamahal ve
modern bir dindir. lahi bir musikinin ahengi iinde d
nerek Allah'a yaklama fikri, Trk dehasnn, ileri gr
ve dncesinin tabii bir ifadesidir.
ibli Numani

Mevlana'nn iirindeki ihtiam, yce


lik, korkusuzluk ve iirsellii baka bir mistik airde bul
mak mmkn deildir.
Molla Cami

Biz mrmzn sonuna geldik, hala


Mevlana'nn vasfnn bandayz. O maneviyat cihannn
padiah ki ahsiyetinin delili Mesnevi' sidir.
-

- 133

eyh Galip Hazreti Mevlana'dr Mazhar- Ak- Huda,


-

Hazreti Mevlana' dr Menba- Sdk-u Safa,


Hazreti Mevlana' dr.
Muhammed kbal - Mevlana'nn marifet alayan

134-

szlerinden kutsal varln sevincini aldm. Pir'i Rum'u


(Mevlana) feyzi ile bilim srlarnn gizli, kapal defterini
yeniden okuyaym. Onun Can alevler sacdr. Bense O'nun yannda - kvlcm gibi bir nefeslik parltym . . .
Mevlana, topra kimya yapt; benim tozumdan cilveler
onard.
Prof. Dr. Hani Fauk (Pakistan)

Mevlana'nn iiri, de
linmez Semavi karanlkta en bir ktr. Ayn ekilde haya
tn karklklar ve huzursuzluklannda onun iiri bir huzur
kaynadr.
-

Anne Marie Schimmel - Mevlana sadece slam tasav

vufunun deil, genel olarak mistisizmin de en byk a


iridir
Yunus Emre Mevlana Hdavendigar bize nazar k
A
lal, nn grkl nazar gnlmz aynasdr.
-

Nabi - Gren kitab- "Fih-i ma fih" bilir ki Hakk- be

yandr beyan- Mevlana.


Abdlbaki Glpnarl - Mevlana yksek bir bilgin,

esiz bir air ve derin bir hakim olmakla beraber; fikriyle,


gayesiyle, szyle tam bir halk adamdr.
Prof. Dr. Neet aatay - Mevlana dnce ve bilim

ynleriyle byk bir mistik, dini ve edebi alanlarda yetenekli bir dnr oluunun yannda; Divan edebiyatnn
da en iyi temsilcilerindendir.
Lois Doncet (Fransz Yazar) - Mevlana, slam alemine

aydnlk bir dnemi getirmitir. O iyilii yalnz msbet


yoldan aram, klelie kar km ve herkesin aln te
riyle hayatn kazanmasn tavsiye etmitir. O'na gre in
san hr ve mukaddes bir varlktr. Sema O'nun felsefesi
nin sembolik bir ifadesidir. Sema ile O; "Dndn za
man Allah' grrsn. En mesut olduun gn Onu gr
dn, yani ldn gndr," demektedir.
Aliya zzetbego.vi - Mevlana'nn eserleri dillerin ve
ideolojilerin stndedir. Onun slubundaki gibi; karnca
ile gnei, iek ile okyanusu, ile dalar insann gz
bebei ile gkteki ay ayn kolaylkla anlatan baka bir a
ir bulmak zordur.

135

Muhammed kbal

Allah nmze bir merdiven


koydu, onu basamak basamak kmak gerekir.

136 -

Prof Dr. Ferid Kam - Cenab- Mevlana, Allah'n bir


ayetidir. Herkes O'nu okudum, anladm zanneder; hey
hat! O, bizim iin yetmi kat rt, yahut bulut altndan
grnen bir gnetir. Biz o gnei deil, yalnz rten bu
lutlarn ardndan, aydnlath sahann bir ksmn grebi
liriz; bu grle onu grdmz sanrz.
Prof. Dr. rene Melikoff

Mevlana, insan kitlelerini


paralayan, insan ruhlarn zincirleyen, insan gnllerini
esir eden btn balar ve insanlar bir tek varln atein
de eritmek iin yaad. Kendisi de o atete eriyerek kendi
sinden sonra gelenlerin gnllerine sindi.
-

Dr. Afzal kbal - Mevlana kendi zamannda yegane

bir kt ve gnmze kadar o n parlts olduu gibi


cihanda parlamaktadr. Eserleri her aa uyan dnyann
bu en byk st1fi airinin ilim nurunu saan ismj , gn
getike daha ok parldamaktadr.
Muhammed kbal - Parlak gnll Pir Rumi . . . Ak

ve Sarholuk kafilesinin rehberi . . . Onun menzili ay ve


gneten yksektir. O, samanyolunu, kendi adrnn ipi
diye kullanyor. . .

Prof. Dr. Said Nefisi ( ranl edebiyat Tarihisi) -

Mevlana Celaleddin, slam tasavvufunun ve dnyann en


nde gelen ahsiyetlerinden biridir. Ufkunun genilii,
dncelerinin ykseklii, ifadesinin sadelii ve insani
meziyetlere sahip oluu ile dnyann byk dahileri ara
snda yerini almtr.
Marcel Schneider - Semazenlerin dn insana ka

inatn boluunda gezegenlerin dnn hatrlatyor.


Mziin ritmine uyarak ve gittike artan bir hzla, vecd
halinde dnen semazenlerin hallerinde bir huzur ve asa
let gze arpyor. Mevlevi semazenleri dnerken adeta
tek bir vcut haline geliyorlar. Bu dnce ve duygu bir
lii onlara manevi bir g kazandryor ve onlar bylece
gnlk hayatn maddi dert ve endielerini unutup kendi
lerini onlardan syrabiliyorlar.
Ord. Prof. Dr. Sadi Irmak Mevlana'y fikir ve felsefe
-

bakmndan yetiilmez ok byk bir air ve ilmi ierii


bakmndan onu bu derece mstesna klan; zamann an
dramad bir ahsiyet olmasdr. nk bir ahsiyetin
alt asr anmamas tarihin ok ender kaydettii bir hadi
sedir ve O, zalim zamana kar dayanabilen bir beyindir.

- 137

A. Scrima

Mevlana'nn dnce sisteminde sema


daha yksek bir bilgiye, daha byk bir hrriyete ve da
ha derin bir aka doru bir ilerleyitir. Beyazlara brn
m semazenlerin semas sanki bize akn, "Kainatn
amin deyii" olduunu aklamaktadr.
-

Dr. Celaleddin B. elebi

138

Hz. Mevlana dnya tarihinde bir ei olmayan, Trk dehasnn gerekletirdii


kansz, sessiz sedasz vuku bulan ve gnmze kadar et
kisini srdren, fikri ve manevi en byk fethin sahibidir.
-

Prof. Dr. Amil elebiolu - Hakiki byk insanlar

yakndan tanrsak onlarda, Peygamber ve velilerde daima


yanan insanlk sevgisi ateinin kvlcmlarn buluruz. O k
vlcmlar ki, dt adrn ateine gre, kk veya b
yk yangnlar karr.
Aliya zzetbegovi Hz. Mevlana'nn felsefesi eserleri
-

nin ve iirlerinin yzyllardr gcn koruyarak yaatlma


s, gururumuzu artrmaktadr. O'nun ilmi almalar dou
da ve batda ok sayda insann gnln fethetnitir.
R. A. Nicholson - Mevlana, Dante'nin doumundan

sadece birka yl sonra ld. Fakat bu Hristiyan air,


mslman adann ulat sevgi ve msameha sevi
yesinin ok daha aasnda kalr.

Prof. Dr. A. J. Alberry Rumi, yedi yzyl evvel dn


-

yay byk bir kargaalktan kurtarmtr. Bugn Avru


pa'y kurtaracak tek ey O'nun eserleridir.
Maurice Barres (Fransz yazar) O, yle bir airdir ki,
-

sevimli, ahenkdar, atein ve mfrittir. O yle bir dehadr


ki, ondan tr, nur ve biraz da garabet intiar eder. Bana
gre evk, k ve nee aleminin habercileri olan airlerin,
bu ilahi insanlarn hibirinin hayat Mevlana'nnki ile l
lemez. O'nun sema ve teganni ykl iirini ve mektebi
ni grdkten sonra Dante'nin, Shakespeare'in, Goet
he'nin, Hugo'nun eksik kalan taraflarn fark ettim.
Mevlana ndan bir kez nurlanan, baka nur iste
mez.

- 139

KAYNAKLAR
- 141

Can, efik, Destegl, Konya B. ehir Bld. Yay., Konya


2001
Can, efik, Hz . Mevlana Rubafleri, Kltr Bakanl
Yay. Ankara 2001
alkan, Hasan, Evrensel Szler Atlas, Nve Kltr
Merkezi, Konya 2001
elebi, Dr. Celalettin, Hz. Mevlana Okyanusundan,
Konya Valilii l Kltr Turizm Merkezi, Konya 2003
elebi, Dr. Celalettin, Hz . Mevlana' da lim, Konya l
Kltr Mdrl, Konya
Eybolu, Cansever, Altn Szler Antolojisi, Simge Yay.
Antalya 2003
Eva de Vitray, Hz. Mevlana ve Sema, ev: Y rd . Do. A.
ztrk, Konya Valilii l Kltr Turizm Md., Konya 2003
Gldeste, Konya Bykelir Bld. Yay., Konya 1 996
Gney, Do. Salih, zl Szler, Siyasal Kitabevi, Anka
ra 2002
Halc, Feyzi, Mevlana- Rubailer, Konya 1985
Karakaya, Tayyip, Gzel Szler Antolojisi, Nesil Yay. s
tanbul 2002

142 -

Krolu, Nuri, Hz. Mevlana'nn rad, Konya 2003


La Rochefeucauld, zdeyiler, Varlk Yay. stanbul
Melek, Suat, Anlaml ve Gzel Szler, Ankara 2003
Mevlana /Can, efik, Divan- Kebir - Semeler (4 cilt),
tken Neriyat, 2000
Mevlana, Gkyzne Merdiven, Om Yaynevi, 2002
Mevlana, Mesnevi (6 cilt), tken Neriyat, 2001
Mevlana, trc.:Abdlbaki Glpmarl, Divan- Kebir,
Remzi Kitabevi, 1 955
Mevlana, trc.: Abdlbaki Glpnarl, Mektuplar, nk
lap ve Aka Ktb., 1963
Mevlana, trc.: M.N. Genosmanolu, Rubailer,
M.E.G.S.B. Yay., 1986
Mevlana, trc.: M. . Anbarcolu, Fihi Ma'Fih, Kltr
Bak. Yay., 1 974
Mevlana nsanln Aynas, B. ehir Bld. Kltr Yay.
Konya 2004
Mevlana, Mesnevi, Trkesi: Feyzi Halc, Ankara 1992
Osmay, Nvit, Dnce Atlas, nc Kitap, Ankara
2000
Osmay, Nvit, nsan Mhendislii, stanbul 2004
zcan, smail, Byklerin Szleri, Tima Yay., stanbul
2004
zcan, smail, zl Szler, Erkam Yay., stanbul 1992
zcan, Do. Dr. Mustafa, Refik Cevad Ulunay'n Mevla
na, htifaller ve Konya Yazlar, Konya Val. l Kltr Turizm
Md. Konya 2003
zmen, smail, Dnya Dnce Antolojisi, Saypa Yay.,
Ankara 1994

afak, Yakup, Divan- Kebir'den Semeler, Konya B. e


hir Bld. Yay. Konya 2000
afak, Yrd. Do. Yakup, Mesnevi' den Semeler, Konya
B. ehir Bld. Yay., Konya 2003
ahinler, Necmettin, Tarihe Adm m Szler, Beyan Ya
ynlar, stanbul
imek, M. Selahattin, zdeyiler, Zafer Yaynevi stan
bul 1999
Ta, Mustafa, Szler Hazinesi, Dnce Kitabevi, st.
2004
Trkmen, zcan, zden Sze Alp Yaynevi, Ank. 2004
nl, Ali, Vecizeler, tler, ule Yay. stanbul 2003
Yac, mer, Dnce Atlas, Deniz Kitaplar Yay.
st.1 994
Yaln, Halit, nsanln Ortak Akl, Kent Yay. st. 2004
Yeniterzi, Prof. Emine, Mevlana, Trkiye Diyanet Vakf
Yaynlar Ankara 2004
Ylmaz, Burhan, Bilinmeyen Mevlana, Nve Kltr
Merkezi Konya 2004

- 143

K O Z M K K TA P L A R ' D A N
YAKINDA IKACAK OLAN
ALTIN GTLER

144 -

Yunus Emre' den Altn tler

Muhyiddin-i Arabi' den Altn tler

Eflatun' dan Altn tler

Montaigne' den Altn tler

Konfiyus' dan Altn tler

Hayyam' dan Altn tler

Mevlana' dan Altn ykler

'fi'l'TI"T'

9 799758 973 1 93

venisayfag
'Ofl-.,. ...,.
'....

::::::com. tr

You might also like