kpss

2014

Trkiye'nin en ok satan

DERS NOTLARI

kim korkar

demokratikleme
paketi sonucunda yaplan
2013 yl deiiklikleri
eklenmitir.

anayasadan
endam sevimli ayduran

N SZ
Yazl bir kaynak hazrlamak emek, sabr, youn bir aratrma ve alma ister. Eer bu kaynak ok nemli bir snava hazrlk srecinde yararlanlacak ve bavurulacak zellik tayorsa, bilgi birikiminin yan sra, hazrlayann omuzlarna
vicdani ve ahlaki sorumluluk da ykler. Elinizdeki ders notlar bu sorumluluk duygusu ile hareket edilerek hazrlanmtr.
renim srelerinin sonunda, kamu kesiminde alma hayatna balama umuduyla ok nemli bir snava (KPSS) girecek
olan milyonlarca insann yaad nice sknty, kurduu hayalleri dikkate alarak gerekli ve doru bilgiyi en doru yntemle
sizlere aktarmaya altm.
Snava hazrlananlarn; yaadklar stres, harcadklar youn emek, dedikleri maddi ve manevi bedelin karln almalar, onlarn en doal hakkdr. Snavda baarl olmanz, dediiniz bedelin karln almanz snav mfredatna ilikin
konularn ak, net ve kolay anlalr bir yntemle size sunulmasyla doru orantldr. Elinizde bulundurduunuz Anayasa
Ders Notlar, belirttiim yntemle, ema ve tablolarla desteklenerek kolay ve kalc renilecek ekilde hazrlanmtr.
te yandan demokratik hukuk devletinde yaayan her yurttan temel hak ve devleri konusunda bilgilendirilmesi, devleti
oluturan kurumlarn ileyii, bireyle ilgili temel hukuk kurallarnn kavratlmasna ynelik bir bilgi kayna olmasna da zen
gsterilmitir.
On yl akn uygulamal deneyim ve bilgi birikimimle hazrladm Anayasa Ders Notlarna son eklini verirken, bana
huzur veren, iimdeki insani sevgiyi ve yaama sevincini coturan alt aylk sevgili kzm PEK LENAnn bende uyandrd
insana dair tm gzel duygular notlarn her sayfasna yansmtr. Teekkrler benim minik, tatl, biricik kzm.
Baar dileklerimle...
Endam SEVML AYDURAN

Endam Sevimli Ayduran

KPSS ANAYASA DERS NOTLARI

ISBN-978-605-364-383-8

Yayn-Proje Ynetmeni: Ayegl Erolu

Dizgi-Grafik Tasarm: Ahmet Resul Kaymak
Kapak Tasarm: Grsel Avc
Bask: Tuna Matbaaclk Sanayi ve Ticaret A..
Bahekap Mahallesi 2460. Sokak No: 7
amaz/ANKARA
(0312-278 34 84)

Kitapta yer alan blmlerin tm sorumluluu yazarlarna aittir.

2013, Pegem Akademi
Bu kitabn basm, yayn ve sat haklar
Pegem Akademi Yay. Et. Dan. Hizm. Tic. Ltd. tiye aittir.
Anlan kuruluun izni alnmadan kitabn tm ya da blmleri,
kapak tasarm, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayt
ya da baka yntemlerle oaltlamaz, baslamaz, datlamaz.
Bu kitap T.C. Kltr Bakanl bandrol ile satlmaktadr.
Okuyucularmzn bandrol olmayan kitaplar hakknda
yaynevimize bilgi vermesini ve bandrolsz yaynlar
satn almamasn diliyoruz.
15. Bask: Ocak 2014, Ankara

Yaync Sertifika No: 14749

Matbaa Sertifika No: 16102

letiim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kzlay / ANKARA
Yaynevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yaynevi Belge: 0312 435 44 60
Datm: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Datm Belge: 0312 431 37 38
Hazrlk Kurslar: 0312 419 05 60
E-ileti: pegem@pegem.net

NDEKLER

BLM 2: ANAYASA HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI

n Sz .................................................................................................................................................iii

Gerek Kiilerin Ehliyetleri ....................................................................17

Anayasa Hukuku Kavram.......................................................................................25

indekiler ......................................................................................................................................iv

Hak Ehliyeti .......................................................................................................17

Anayasa Kavram ...............................................................................................................25

Fiil Ehliyeti .........................................................................................................17

Anayasa eitleri ...............................................................................................................25

Fiil Ehliyetine Gre Gerek Kiiler .............................................17

Yazl Anayasa - Geleneksel Anayasa........................................25

Sosyal Dzen Kurallar ...............................................................................................1

Ehliyetliler ...........................................................................................................17

Yumuak Anayasa - Sert Anayasa ................................................25

Din Kurallar .................................................................................................................1

Ehliyetsizler.......................................................................................................17

Kazuistik Anayasa ereve Anayasa ..................................25

Ahlak Kurallar...........................................................................................................1

Hak Kavram ..............................................................................................................................18

Devlet Kavram......................................................................................................................26

Grg ve Adet Kurallar ..............................................................................1

Hakkn Domas ve Sona Ermesi ......................................................18

Devletin Unsurlar ..............................................................................................................26

Hukuk Kurallar .........................................................................................................1

Hakkn Kazanlmas..............................................................................................18

Devlet Biimleri ...................................................................................................................26

Yaptrm (Meyyide) .....................................................................................................2

Hakkn Korunmas ..................................................................................................19

Yaplarna Gre Devletler..........................................................................26

Maddi Yaptrm.........................................................................................................2

Hakkn Trleri.............................................................................................................20

Hakimiyet Kaynana Gre Devletler ......................................26

Manevi Yaptrm......................................................................................................2

Hukukun Kaynaklar.........................................................................................................22

Hkmet Sistemleri .........................................................................................................27

Sosyal Dzen Kurallarnn Yaptrmlar ..............................................3

Yazl Kaynaklar .......................................................................................................22

Kuvvetler Birlii Sistemleri ....................................................................27

Hukuk Kurallarnn Yaptrmlar ....................................................................4

Yazl Olmayan Kaynaklar (rf ve Adet Hukuku).....22

Kuvvetler Ayrl Sistemleri.................................................................28

Hukukun Dier Sosyal Kurallarla Olan likisi ve

Nafaka Ykmll .......................................................................................................5

Hukukun eitli Anlamlar.......................................................................................24

Hukukun Grevleri .............................................................................................................5

Mspet Hukuk .............................................................................................................24

BLM 3: TRK ANAYASA HUKUKUNUN TARHSEL

GELM

Hukukun Dallar .....................................................................................................................6

Mevzu Hukuk ................................................................................................................24

Anayasal Gelimenin lk Adm ..............................................................29

zel Hukukun Dallar .........................................................................................7

Tabii Hukuk ......................................................................................................................24

Senedi ttifak ...............................................................................................................29

Kamu Hukukunun Dallar..............................................................................9

Tarihi Hukuk ..................................................................................................................24

BLM 1: HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI

Yardmc Kaynaklar.............................................................................................22

Karma Hukukun Dallar .................................................................................11

Boluk Kavram......................................................................................................................24

Kii Kavram...............................................................................................................................12

Hukuk Boluu ..........................................................................................................24

Kii Trleri ......................................................................................................................12

Kanunda Boluk ........................................................................................................24

Gerek Kiiler ................................................................................................12

Tzel Kiiler ......................................................................................................12
Tzel Kii Trleri.......................................................................................13
Kiiliin Balangc ...............................................................................................14
Kiiliin Sona Ermesi ........................................................................................15
Kiiliin Korunmas...............................................................................................16

Tanzimat Ferman .................................................................................................29

Islahat Ferman .........................................................................................................29
Merutiyet Dnemleri .................................................................................................30
I. Merutiyet .................................................................................................................30
II. Merutiyet...............................................................................................................31
Ulusal Kurtulu Mcadelesi Dnemi .........................................................31
1921 Anayasas ......................................................................................................................32
1924 Anayasas ......................................................................................................................33
Saltanatn Kaldrlmas ..............................................................................................34
Bakentin Ankara Olmas .......................................................................................34
Halifeliin Kaldrlmas ................................................................................................34

1961 Anayasas ......................................................................................................................35

Milletvekili Seilebilme Koullar .........................................51

Genel Grme .................................................................................66

1961 Anayasas'nda Yaplan 1971 ve

1973 Deiiklikleri .............................................................................................................36

Milletvekili Aday Olabilmek in

Grevlerinden ekilmesi Gerekenler .............................52

Meclis Aratrmas .....................................................................66

Meclis Soruturmas .................................................................67

Seim Dnemi..................................................................................................52

Gensoru .......................................................................................................67

BLM 4: 1982 ANAYASASI

Erken Seim ......................................................................................................52

II. Yrtme Organ ................................................................................................68

1982 Anayasasnn Hazrlanmas ve Kabul.................................37

Seimlerin Cumhurbakannca Yenilenmesi ...........52

Cumhurbakan...............................................................................................68

1982 Anayasasnn Temel zellikleri ......................................................37

Seimin Ertelenmesi ..............................................................................52

Cumhurbakan Olabilme Koullar .....................................68

1982 Anayasasnn Balang Hkmleri .........................................38

Ara Seimler ....................................................................................................52

Cumhurbakanlna Adaylk ......................................................68

1982 Anayasas'nn Deitirilemez Maddeleri..........................38

Milletin Temsili ..............................................................................................52

Cumhurbakannn Seimi ...............................................................68

1982 Anayasas'nn Temel lkeleri...............................................................39

Milletvekillii ile Badamayan ler.............................53

Cumhurbakannn Grev Sresi ...........................................68

Cumhuriyetilik lkesi........................................................................................39

Yasama Ayrcal (Yasama Bakl) ...................54

Cumhurbakannn Tarafszl.................................................69

Atatrk Milliyetiliine Bal Devlet.......................................39

Yasama Sorumsuzluu .............................................................54

Cumhurbakanna Vekalet ..............................................................69

Demokratik Devlet...............................................................................................40

Yasama Dokunulmazl .........................................................54

Cumhurbakanna Bal Kurulular ..................................69

Laik Devlet .....................................................................................................................40

Milletvekilliinin Sona Ermesi .................................................55

Sosyal Devlet ...............................................................................................................41

Meclis Bakanlk Divan ve Meclis Bakan .............56

Cumhurbakannn Sorumsuzluu ve
Sorumluluu ........................................................................................................69

Hukuk Devleti...............................................................................................................42

Siyasi Parti Gruplar ............................................................................57

Cumhurbakannn Grevleri ve Yetkileri.................70

nsan Haklarna Saygl Devlet ...........................................................43

Meclis Komisyonlar ...............................................................................58

Yasama le lgili Olanlar ........................................................70

niter Devlet ...............................................................................................................43

Meclis tz ............................................................................................58

Yrtme le lgili Olanlar ....................................................70

Eitlik lkesi ....................................................................................................................43

Parlamento Kararlar-Kanun Ayrm............................58

Yarg le lgili Olanlar ...............................................................70

Temel Haklar ve devler ..........................................................................................44

Meclisin Toplanmas ve Tatili....................................................59

Bakanlar Kurulu (Hkmet).......................................................71

Kisinin Haklar ve devleri (Negatif Stat Haklar)

(Koruyucu Haklar ...............................................................................................................44

Meclisin Toplant ve Karar Yeter Says .................59

Bakanlar Kurulunun Oluumu........................................71

Sosyal ve Ekonomik Haklar Ve devler

(Pozitif Stat Haklar) (steme Haklar ............................................44

Nitelikli ounluk Gerektiren Meclis lemleri.............60

Meclis Grmeleri ve Oylama ...............................................60

Bakanlklarn Kurulmas ve Bakanlklarn

Says...............................................................................................................71

TBMMnin Grevleri ...........................................................................61

Bakanlar Kurulunun Grevleri....................................71

Kanun Yapmak ...................................................................................62

Bakanlar Kurulunun alma Yntemi..................71

Anayasa Deiiklii ....................................................................64

Geici Bakanlar Kurulu ........................................................71

Bte Kanunu ....................................................................................65

Babakan ve Bakanlara Vekalet Etme...........72

Kesin Hesap Kanunu .................................................................65

Babakann Grevinin Sona Ermesi....................72

Uluslararas Anlamalar.......................................................65

Bakanlarn Grevinin Sona Ermesi .....................72

Meclisin Bilgi Alma ve Denetim Yollar .....................66

Bakanlar Kurulu ve yelerinin

Sorumluluu............................................................................................72

Siyasi Haklar Ve devler (Aktif Stat Haklar)

(Katlma Haklar ..................................................................................................................44
Seimler ...........................................................................................................................................46
Siyasi Partiler.........................................................................................................................48
Devletin Temel Organlar ........................................................................................50
I. Yasama Organ......................................................................................................51
Yasama lkeleri ..............................................................................................51
Tek Meclisli Yasama ............................................................................51

Soru ..................................................................................................................66

Yrtmenin Dzenleyici lemleri .......................................73

Tzk...............................................................................................................73
Ynetmelik...............................................................................................73
Cumhurbakanl Kararnamesi ................................73
Kanun Hkmnde Kararname......................................74
Yrtmenin Olaanst Yetkileri........................................75
Olaanst Hal .................................................................................75
Skynetim .............................................................................................75
Trk Silahl Kuvvetleri .......................................................................76
Milli Gvenlik Kurulu.............................................................................76
III. Yarg Organ ........................................................................................................77
Mahkemelerin Bamszl lkesi .......................................77
Hakimlik ve Savclk Teminat ...................................................77
Hakimlik ve Savclk Meslei,
Mahkeme Kararlar,
Hakim ve Savclarn dari Ynden Denetimi ........77
Hakimler ve Savclar Yksek Kurulu ...............................77
Yarg Kollar ......................................................................................................78
Yksek Mahkemeler...............................................................................79
Anayasa Yargs ve Anayasa Mahkemesi ................79
Anayasaya Uygunluk Denetiminin ekilleri...........81
Adli Yarg ve Yargtay ........................................................................83
dari Yarg ve Dantay.....................................................................83
Askeri dari Yarg ve Askeri Yksek dare
Mahkemesi ..........................................................................................................84
Askeri Ceza Yargs ve Askeri Yargtay....................84
Uyumazlk Yargs ve Uyumazlk Mahkemesi........84
Saytay ..................................................................................................................84
BLM 5: DAR TEKLAT
dari Tekilat emas.....................................................................................................85
Merkezi dare - Bakent Tekilat ve Tara Tekilat..............86

l (Genel) daresi.....................................................................................................86
le daresi .......................................................................................................................86
Bucak daresi...............................................................................................................86
Vali Kaymakam Karlatrmas .....................................................................87
Yerinden Ynetimli dare Hizmet Kurulular ve
Yerel dareler...........................................................................................................................88
Hizmet Kurulular................................................................................................88
Yerel dareler ..............................................................................................................88
BLM 6: DARE HUKUKU
dare Hukukunun Konusu ..........................................................................................90
dare Hukukunun zellikleri..................................................................................90
dari Fonksiyonun zellikleri...............................................................................91
TC Devlet daresinin Grevleri .......................................................................91
dare Hukukuna Egemen Olan Temel lkeler.................................92
Merkezden Ynetim lkesi .........................................................................92
Yerinden Ynetim lkesi ................................................................................92
Yetki Genilii lkesi ...........................................................................................93
darenin Btnl lkesi............................................................................93
darenin Yetkileri ................................................................................................................94
Dzenleme.........................................................................................................................94
rgtlenme......................................................................................................................f94
Yaptrm Uygulama ...............................................................................................94
Kamu Alacaklarn Tahsil Etme ..........................................................94
Mal Edinme ....................................................................................................................94
Olaanst Yetkiler ............................................................................................94
Kolluk Faaliyetleri..............................................................................................................95
Kolluk Makamlar ...................................................................................................95
Kolluk Personeli ........................................................................................................95
Kamu Hizmetleri ..................................................................................................................96
Kamu Hizmetlerinin zellikleri............................................................96
Kamu Hizmetlerinin Grlme Usulleri ......................................96
Kamu Hizmetlerinin Trleri ....................................................................97
Kamu alanlar..................................................................................................................98
Devlet Memurlar Kanununa Gre

Kamu alanlar .....................................................................................................98

Devlet Memuru Olabilmenin Genel Koullar ..................99
Adaylk ve Atanma...............................................................................................100
Memurlarn Snflandrlmas.................................................................100
Memurlarn Hukuksal Rejimleri.........................................................101
Yllk zin .............................................................................................................................102
alma Saatleri ......................................................................................................102
Sendika Kurma ve Toplu Szleme Yapma...........................102
Olumlu ve Olumsuz Sicil ...................................................................................102
stisnai Memurluk ..................................................................................................102
Disiplin Cezalar .......................................................................................................103
BLM 7: ULUSAL VE ULUSLARARASI KURULULAR
I. Ulusal Kurulular ............................................................................................................104
Kamu Tzel Kiilii Olan Kurulular ............................................104
Kamu Tzel Kiilii Olmayan Kurulular ...............................105
Cumhurbakanlna Bal Kurulular .......................................105
Babakanla Bal Kurulular ...........................................................105
Babakanlk lgili Kurulular...................................................................105
Babakanlk Sorumlu Kurulular .......................................................105
Merkez Bankas.......................................................................................................106
Sermaye Piyasalar Kurulu ......................................................................106
Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu ...............106
Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu....................................................106
Radyo Televizyon st Kurulu ................................................................106
II. Uluslararas Kurulular .......................................................................................107
Avrupa Birlii..............................................................................................................107
Birlemi Milletler ...............................................................................................108
G-8 lkeleri ....................................................................................................................110
D-8 lkeleri ....................................................................................................................110
G-20 lkeleri.................................................................................................................110
slam Konferans rgt..............................................................................110
Kuzey Atlantik Savunma Pakt (NATO) ................................111

BLM 1: HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI

SOSYAL DZEN KURALLARI
Tanmlayalm: Sosyal hayatn dirlik ve dzen iinde akp gitmesi, toplumda dzenin salanabilmesi iin kiilerin uymas gereken
kurallara SOSYAL DZEN KURALLARI denir. Sosyal Dzen kurallar, din, ahlak, grg ve hukuk kural olmak zere 4e ayrlr.

SOSYAL DZEN KURALLARININ TRLER

DN KURALLARI

AHLAK KURALLARI

Birtakm emir ve yasaklar vastasyla toplumsal dzenin salanmasnda rol oynayan ve inan
duygusundan beslenen kurallardr.

Bir kimsenin kendisine veya bakalarna kar nasl davranmas

gerektiini dzenleyen, iinde deer yarglarn barndran kurallardr. 2ye ayrlr.

Uhrevi likileri Dzenler

Kiilerin kendilerine kar nasl davranmas gerektiini gsteren

ahlak kurallardr.

(Allah-kul arasndaki ilikiler)

rnein;
badete ilikin kurallar, namaz klmak, oru tutmak gibi.

Dnyevi likileri Dzenler

(Kiiler arasndaki ilikiler)
rnein;
mam nikah.

Subjektif Ahlak Kurallar

rnein;

Yalan sylememek

Dedikodu yapmamak

yi insan olmak

Objektif Ahlak Kurallar

Kiilerin bakalarna kar nasl davranmas gerektiini gsteren
ahlak kurallardr.
rnein;

Yoksullara yardmc olmak

Bakalarnn eref ve haysiyetine kar saygl olmak

Verilmi sze sadk kalmak

GRG VE ADET
KURALLARI

HUKUK
KURALLARI

Bir kimsenin belli bir olayda

nasl davranmas gerektiini
gsteren kurallardr. Grg kurallar daha ok zerafete, kibarla, saygya ilikin kurallardr.

Kiilerin birbirleriyle,
toplumla ve devletle; devletlerin de
dier devletlerle olan
ilikilerini dzenleyen maddi yaptrml
kurallardr.

rnein;
Hasta bir yaknmz ziyarete gitmek
Yolda grdmz arkadamza selam vermek
Bir toplantda sz alarak
konumak

Pegem

Anayasa Ders Notlar

Akademi

YAPTIRIM (MEYYDE)
Tanmlayalm: Sosyal hayat dzenleyen kurallara uygun davranmadmz takdirde karlaacamz tepkiye YAPTIRIM denir.

YAPTIRIM TRLER

MADD YAPTIRIM

MANEV YAPTIRIM

Devlet gcyle desteklenen yaptrmdr. Yani bir kurala

uymaya bizi devlet zorluyorsa, bu kural maddi yaptrmldr. Hukuk kurallar, maddi yaptrmldr.

Arkasnda devlet destei olmayan yaptrmdr. Yani bir kurala uymaya devlet
bizi zorlamyorsa bu kural manevi yaptrmldr. Burada bizi bu kurallara uymaya zorlayan devlet deil, toplumsal basklar, vicdanmz, korkularmz ya da
utanma duygumuzdur. Din, ahlak, grg ve adet kurallar manevi yaptrmldr.

Maddi Yaptrml Kurallar

Manevi Yaptrml Kurallar
Hukuk Kurallar
Din K
uralla
r

Ahlak Kurallar

Din, ahlak ve grg veya adet kurallarnn sosyal ilikileri tek balarna dzenlemede yetersiz kalmalarnn
nedeni manevi yaptrml olmalardr. Kiiler bu kurallarn emir ve yasaklarna uygun bir biimde davranmaya
devlet gcyle zorlanamaz.
Hukuk kurallarnn yaptrm ise maddidir. Bylece kiiler hukuk kurallarna uymaya devlet gcyle zorlanrlar.
Bu sebeple hukuk kurallar tek bana sosyal hayat etkin bir biimde dzenleyebilir.

et
ve Ad
Grg
r
Kuralla

Pegem

Akademi

Anayasa Ders Notlar

SOSYAL DZEN KURALLARININ YAPTIRIMLARI

DN KURALLARININ
YAPTIRIMLARI

AHLAK KURALLARININ
YAPTIRIMLARI

GRG KURALLARININ
YAPTIRIMLARI

HUKUK KURALLARININ
YAPTIRIMLARI

br dnyada cezalandrlma

Kk grme

Grgsz

Ceza

Gnahkr olma

likisini kesme

Vefasz

Ayplama

Saygsz... olarak
adlandrlma

Tazminat
Maddi Tazminat
Manevi Tazminat
Cebri cra
Hkmszlk
Yokluk
Butlan
Tek Tarafl Balamazlk
ptal

Anayasa Ders Notlar

Pegem

Akademi

HUKUK KURALLARININ YAPTIRIMLARI

CEZA
Kanunun su ileyen kiiye uygulanmasn ngrd yaptrmdr.
TAZMNAT
Hukuk kurallarna aykr davrandmzda ya da yaptmz bir szlemeye
uymadmzda, bir zarar meydana gelirse, bu zararn zarar veren tarafndan denmesine tazminat denir. 2ye ayrlr.
Maddi Tazminat: Zarar gren kimsenin malvarlnda meydana gelen
zararn, zarar veren tarafndan denmesidir. Maddi tazminat aynen ya
da para ile nakden denebilir.
rnein: Bir kimsenin evinin camn kran bir kiinin, cam yeniden taktrmas durumunda maddi zarar aynen denmi olur. Ancak bir kimsenin kolunun krlmas durumunda hastane ya da ameliyat masraflar gibi
oluan maddi zarar aynen denemez. Bu durumda zarar ancak nakden
denebilir.
Manevi Tazminat: Zarar gren kimsenin kiilik deerlerinde oluan
ac, znt ve elemin dindirilmesi iin, zarar verenin demesi gereken
tazminattr.
rnein: Bir kimsenin eref ve haysiyetine saldrlmas durumunda kiinin
duyduu zntnn ve manevi varlnda oluan zararn giderilmesi iin
hakim bir miktar para denmesine hkmedebilir.
CEBR CRA
Borcunu yerine getirmeyen kiiyi devletin borcunu demeye zorlamasdr.
PTAL
Hukuka aykr bir idari ilemin, idari yarg mahkemeleri tarafndan ortadan kaldrlmasdr.

HKMSZLK (GEERSZLK)
Bir hukuki ilemin kanunun belirledii ekilde yaplmamas veya kanuna
aykr olarak yaplmas durumunda, bu ilemin hukuki sonu dourmamasna yani geersiz saylmasna hkmszlk denir. Hkmszln 3 tr
vardr.
Yokluk: Yokluk, bir hukuki ilemin yada szlemenin hukuk dnyasnda
hi domamasdr.
rnein; Resmi evlendirme memuru huzurunda yaplmayan bir evlilik yok
hkmndedir. Ayn ekilde iki hemcinsin evlenmeleri de yok kabul edilir.
Yani bu evlilikler hukuk dnyasnda hi meydana gelmemi kabul edilir ve
bu nedenle ortadan kaldrlmasna da gerek yoktur.
Butlan: Szlemenin kurulabilmesi iin gerekli olan geerlilik artlarnda bir eksikliin olmasdr. Butlan durumunda szleme ya da hukuki
ilem, hukuk dnyasnda meydana gelmitir; ancak geerlilik artlarnda
eksiklik olduu iin ortadan kaldrlmas ya da geerlilik artlarnn tamamlanarak geerli hale sokulmas gerekir.
rnein: Bir akl hastasnn yapm olduu evlenme butlan yaptrmna
tabidir. Kanunen akl hastalar evlenme yapamayaca iin geerlilik koulunda eksiklik vardr. Yani bu evliliin geerli olabilmesi iin kiinin fiil
ehliyetine sahip olmas gerekir. Burada evlenme resmi memurun huzurunda
gerekletii iin evlilik szlemesi kurulmutur. Fakat bu rnekte geerlilik
artnn giderilmesi mmkn olmadndan, evlilik, savcnn ya da ilgili kiinin
bavurusu zerine mahkemece iptal edilir.
Tek tarafl balamazlk: Yaplan hukuki ilemin ya da szlemenin, taraflarndan birisi iin geerli olmamas halidir.
rnein; 15 yandaki bir ocuun anne ve babasnn iznini almakszn yapm olduu bir sat szlemesi tek tarafl balamazlk yaptrmna tabidir. Yani bu szleme fiil ehliyeti tam olmayan k balamaz, ama tam
ehliyetli kar taraf balar.

Pegem

Akademi

Anayasa Ders Notlar

HUKUKUN DER SOSYAL KURALLARLA OLAN LKS VE

NAFAKA YKMLL
Hukuk, toplum iindeki dier kurallarla sk bir iliki iindedir ve din,
ahlak ve grg kurallaryla hukuk kurallar arasnda ok yakn benzerlikler vardr. Benzerliklerin en youn olduu alan ahlak kurallardr.
Bir kimsenin yoksul durumda olan kimselere yardmc olmas hem bir
din kural hem de bir ahlak kuraldr. Fakat bir kimse bu din ve ahlak kuralnn emrini yerine getirmeye devlet tarafndan zorlanamaz.
Ancak Medeni Kanunumuza gre, herkes yardm etmedii taktirde
yoksullua decek olan stsoyu ve altsoyu ile kardelerine bakmakla ykmldr. Buna hukukta nafaka ykmll denir. Burada,
yoksulluk iinde bulunan stsoy, altsoy veya kardee yardm etmeyi
salayacak olan da devletin yarg organdr yani mahkemelerdir.

HUKUKUN GREVLER
1.

Hukuk toplumda bar salar

2.

Hukuk toplumda, hukuki gvenlii salar.

3.

Hukuk toplumda adaleti salar.

4.

Hukuk toplumda oluan geliimlere ve

deiimlere cevap verir; teknik ve bilimdeki hzl ilerlemelerin yaratt sorunlar
iin tedbirler getirir, zmler sunar.

Pegem

Anayasa Ders Notlar

Akademi

HUKUKUN DALLARI

ZEL HUKUK

Kiilerin birbirleriyle olan ilikilerini

dzenler.
Kii Kii
Kiiler bu ilikilere
girip girmemekte
serbesttir (Serbest
rade lkesi).

KARMA HUKUK

Kiiler arasnda
eitlik szkonusudur
(Eitlik lkesi).

zel Huhukun Dallar:

1. Medeni Hukuk
2. Borlar Hukuku
3. Ticaret Hukuku
4. Devletler zel Hukuku

Hem zel
hem de kamu
hukukunu
barndrr.

Karma Hukukun Dallar:

1. Hukuku
2. Fikir ve Sanat Eserleri
Hukuku
3. Hava Hukuku
4. Uzay Hukuku
5. Toprak Hukuku
6. Bankaclk Hukuku

Devletin herhangi bir kii ile olan ilikisini dzenleyen bir hukuk kuralnn mutlaka kamu hukukuna girmesi gerekmez. Bu ilikiler bazen zel hukukta da dzenlenebilir.
Eer devlet bu ilikiye stn bir otoritenin yani kamu gcnn sahibi olarak katlyor ise ve
ilikinin taraflar arasnda eitlik deil bir astlk-stlk varsa yani devlet stn durumdaysa
bu ilikiyi dzenleyen hukuk kural kamu hukukuna girer. rnein: Kamulatrma, vergi deme, askere gitme ykmllkleri kamu hukukuna girer.
Eer devletin herhangi bir kii ile olan ilikisinde, kii ile devlet arasnda bir eitlik sz konusu ise bu ilikiyi dzenlemekte olan hukuk kural zel hukuka girer. rnein: Devlet altrd doktorlar iin beyaz nlk diktirirse ya da bir kiinin apartmann kiralarsa burada
zel hukuktan bahsedilir. nk burada devletin kamu gcn kullanarak, karsndaki kiiye
istediini kabul ettirme yetkisi yoktur.

KAMU HUKUKU

Kii ile devlet arasndaki ilikilerde devlet

stn durumdadr
(alt-st ilikisi) Yani
eitlik yoktur.

Kiilerin devletle ya da
bir devletin bir baka
devletle olan ilikilerini
dzenler.
Kii Devlet
Devlet Devlet

Kamu Hukukunun Dallar:

1. Anayasa Hukuku
2. dare Hukuku
3. Ceza Hukuku
4. Vergi Hukuku
5. Yarglama Hukuku
6. cra-flas Hukuku
7. Devletler Genel Hukuku

Kamulatrma: Devlet veya kamu tzel kiilerinin, kamu

yararnn gerektirdii durumlarda bedelini pein demek artyla, zel mlkiyette bulunan tanmaz bir maln tamamna veya bir ksmna kamu yarar nedeniyle
zorla el koymasdr. Burada, devlet kamu gcn kullandndan, kii tanmazn mlkiyetini devlete devretmek
istemese de devretmek zorundadr.
(Kamulatrmann ayrntlarna sf. 41de Sosyal Devlet
konusunun ierisinde yer verilmitir.)

Pegem

Akademi

Anayasa Ders Notlar

ZEL HUKUKUN DALLARI

MEDEN HUKUK

TCARET HUKUKU

MEDEN HUKUK
Medeni Hukuk toplumsal hayatta kiilerin birbirleriyle
olan ilikilerinin ok byk bir ksmn iine alan hukuk daldr. Medeni hukuk, zel hukukun en geni ve en nemli
daldr. Bu nedenle bazen zel hukuka, medeni hukuk da
denir. Temel kayna, 1 Ocak 2002 tarihli Trk Medeni
Kanunudur.
Medeni Kanun, balang ksmndan sonra 4 kitaptan oluur.
1. Kiiler Hukuku: Kiiliin balangc, kiiliin sona ermesi,
kiiliin korunmas, kiisel durumlar, kii trleri(gerektzel kii), kiilerin ehliyetleri (hak-fiil ehliyeti), ad ve
adn korunmas, hsmlk, yerleim yeri gibi konular dzenler.
2. Aile Hukuku: Nianlanma, evlenme, elerin sorumluluklar, evlilik birliinin korunmas, eler arasndaki mal rejimi,
evliliin sona ermesi, soy ba, tanma, babalk davas, evlat edinme, nafaka ykmll, ev dzeni, velayet, vesayet gibi konular dzenler.
3. Miras Hukuku: Kiilerin lmlerinden sonra, para ile llebilen btn hak ve borlarnn kime nasl datldn
dzenleyen hukuktur. Yasal miraslk, atanm miraslk,
lme bal tasarruflar (vasiyet, miras szlemesi, mirastan feragat szlemesi, mirasn almas, mirasn kazanlmas, mirasn paylalmas gibi konular dzenler.

BORLAR HUKUKU

Tereke: Miras
Muris: Miras brakan
Varis: Miras kalan, miras
Yasal Miras: Dorudan doruya kanunun belirledii
miraslardr. Yasal miraslar, kan hsmlar, sa kalan
e, evlatlk ve Devlettir.
Atanm Miras: Miras brakann, malvarlnn tasarruf edilebilir ksm iinde kalarak, miras tayin
ettii kimseye ya da kimselere denir.
Vasiyet: Murisin, belli bir malvarln, bir kiiye brakmasdr. Murisin bu konuda tek tarafl olarak hazrlad belgeye de vasiyetname denir.
Miras Szlemesi: Miras brakan ile yasal miras ya
da nc kiiler arasnda yaplan iki tarafl hukuki
ileme denir.
Mirastan Feragat Szlemesi: Miras olabilecek bir
kiinin, ileride doabilecek miraslk hakkndan karlksz ya da bir karlk salayarak ksmen veya tamamen vazgemesidir.
4. Eya Hukuku: Kiilerin, eyalar zerindeki hak ve ykmllklerini dzenleyen hukuk daldr. Ayni haklar, zilyetlik, tapu sicili, mlkiyet, rehin gibi konular Eya Hukuku
iinde dzenlenmitir.

DEVLETLER ZEL
(HUSUS) HUKUKU

TCARET HUKUKU
Kiiler arasndaki ticari ilikileri dzenleyen hukuk kurallardr. Ticaret
hukukunun temel kayna Trk Ticaret Kanunudur.
Ticaret Kanunu, balang ksmndan
sonra 5 kitaptan oluur:
1. Ticari letme Hukuku
2. irketler Hukuku
3. Kymetli Evrak Hukuku
4. Deniz Ticaret Hukuku
5. Sigorta Hukuku