You are on page 1of 104

ARTUNLIMITED

P R I V A T E

B A N K I N G N

A Y L I K

K L T R

G A Z E T E S D R ,

P A R A

L E

S A T I L M A Z

Serkan zkaya
Serkan zkayann 9. stanbul Bienalinde sergilenmek zere orijinaline sadk kalarak rettii, dokuz metrelik altn renkli dev
Davut (Mikelanjdan Esinle) heykeli, kendine ABDnin Kentucky eyaletindeki 21C Mzesinde ilk kez bir ev buldu. zkaya, kendi
ironisine yenilerek 11 Eyll 2005te, henz sergilenemeden yklan Davutun New York zerinden yeni dnyaya yolculuunu anlatyor.
SAYFA 28 >>>

S A Y I :

1 6

M A Y I S

2 0 1 2

Serkan zkaya,Davut (Mikelanjdan Esinle) 2012. Fotoraf: Tomaz Capobianco

A K B A N K

EDTO

Merhaba
Birlikte hazrladmz ilk saymzn
hayrl karn arlarnn, kltrsanat gndeminin en ok tartlan
olaylarndan ikisine denk gelmesi, bizi
ayrca heyecanlandran bir tesadf
durumu oluturdu.
Nobel dll yazar Orhan Pamukun
henz ziyarete at Masumiyet
Mzesi, bir romann etrafnda
dnd paralel evrenin vcuda gelmi
hali olmasnn yan sra, neredeyse bir
kavramsal sanat eseri ve sra d bir
mze modeli olarak, ilgimizi ekti.
Pamukun mze idealini kskanlacak
bir srarla grselletirdii bu srete,
kendisinin de yakn dostu olan gncel
sanat Serkan zkaya ise yine
yllarca ironik bir direnile cebelletii
Davut (Mikelanjdan Esinle) adl
kocaman heykelini, ta New Yorka
tayp, bunun zerinden Kentucky
Louisvilledeki 21C Mzenin giriine
TIR eliinde yerletirmeyi baard.
Bunlar olurken, stanbul Galeri
Manada alan Murat Akagndz
sergisine ise radikal bir metin elik
etti: Tanl Borann, Akagndzn
ileri zerinden hazrlanan zel
kitapta, sancl ulus devlet kurulu
srecinde kimlik araymza aklk
getirmeye alt Anadolu Ktas
metni, hayata (ve lme) baka
gzlerle bakabileceimizin rasyonel
ispatlarndan bir yenisini daha ortaya
koydu. Bora, bu zel metni bizimle
paylama cmertliini gsterdi.
Art Unlimitedda farkl ve
bamsz seslerin kmasna, gen
isimlerin duyurulmas kadar, ada

ARTUNLIMITED
Yl: 3
Say: 16
2 Aylk Kltr Gazetesi
Ylda 6 kez yaynlanmaktadr. cretsiz
datlr. Bu dergide yaymlanan tm yazlarn
sorumluluu yazarna aittir. Yaz ve fotoraflarn
tm haklar Art Unlimiteda aittir. zinsiz alnt
yaplamaz.

Sahibi:
Akbank T.A.
Koordinasyon:
Galerist
Genel Yayn Ynetmeni:
Hande Oynar
handeoynar@gmail.com
Yaz leri Mdr:
Evrim Altu
evrimaltug@gmail.com
Tasarm:
Vahit Tuna
Uygulama:
Aye Bozkurt

sanat belleinin tutulmas ve aa


karlmasna, yetkin yorum ve
eletirilerin paylamna zellikle nem
veriyoruz. Bu fikirlerle yola karak
oluturduumuz Portfolyo blm,
her sayda dikkat ekici bulduumuz
isimlerin ilerini, kariyerlerinin k
noktalarnda erevelemek amacyla
tasarlanyor. Bu sayda, ilk kiisel
sergisini getiimiz ay Art On The
Galleryde aan Sencer Vardarmann
bir ressam titizliiyle bir araya getirdii
yzlerce ekran grntsnden oluan
video-tuvallerinin sizlerin de ilgisini
ekeceini umuyoruz.
Sarkis, Burak Delier, Blent
Erkmen, Louisa Buck, Elmas Deniz,
Paul McMillen ve Burak Arkan gibi
imzalar buluturan Art Unlimited
sayfalar; Kalnt, Gndem, Diyalog ve
Kitaplk gibi yeni, etkileimli ve bellek
tazeleyici ierikleri ile yaz umutla
karlyor.
Dileimiz, Art Unlimitedn ok
sesliliini zellikle okurlarnn yapc
katksyla artrp, profesyonellii ve
younluunu yine okurlarn lehine
olacak ekilde katlamas.
Bu da, sizlerden gelecek her
trl geridn merak iinde
umursamamz iin yeterince bariz ve
ncelikli bir gereke.
Hande Oynar & Evrim Altu

Reklam Koordinatr:
Cihan Ata
cihanatas@galerist.com.tr
Katkda Bulunanlar
Alkan Akdamar, Elif Aknc, Frat Arapolu,
Burak Arkan, Nihan Bora, Tanl Bora,
Giulia Campaner, Mge ubuku, Burak Delier,
Frat Demir, Kevser Gler,Paul McMillen,
Seda Nibolu, zlem ler, mit zdoan,
Nazl Pekta, Yusuf Sayman, idem Sebik,
Can Yalkn
* Kalnt (sf. 26) ekimine katklarndan
dolay Four Seasons Hotel at Sultanahmete
teekkr ederiz.

Ynetim Adresi:
Sabanc Center 34330
4. Levent / Beikta
www.akbank.com
www.akbanksanat.com
letiim Adresi:
Galerist
Merutiyet Caddesi 67/1
34420 Tepeba / stanbul
Tel: 0 212 252 18 96
Faks: 0 212 244 82 29

Renk Ayrm / Bask


Punto Bask zmleri
Halaskargazi Cad.
Sait Kuran Merkezi 145
34381 ili / stanbul
Tel: 0 212 231 30 67
Faks: 0 212 231 33 37
www.puntoroof.com

NDEKLER

10

22

26

28

GNDEM

Mzayede
SothEbys

Kalnt
GUY DEBORD

RPORTAJ
Serkan zkaya

36

42

48

56

mze
Masumiyet
Mzesi

TASARIM
McMILLEN
VE ERKMEN

Portfolyo
Sencer
Vardarman

OKUMA
Anadolu Ktas

62

68

74

84

diyalog
burak delier
ve elmas deniz

Koleksiyoner
LouIsA
Buck

Berlin
Sansasyona Kurban
Giden Hakikat

YORUM
Google
Art project

86

90

92

98

PERFORMANS
ClarIna Bezzola

SERG
Tercme eden

YORUM
Sergilerden

Kitaplk

56

42

86

28

26

74

36

68

Gndem

Berlin Bienali

Berlin Bienalinin bu sene yedincisi


dzenleniyor. 27 Nisanda kaplarn
aan bienal, 1 Temmuza kadar devam
edecek. 2009 stanbul Bienalinden
tannan Polonyal video sanats Artur
Zmijewskinin ynetiminde dzenlenen
bienalin kratrln siyasi ierikli
ve provokatif performanslaryla bilinen
Rus asll sokak sanat grubu Voina
ve Laura Palmer Vakfnn direktr
Joanna Warsza paylayorlar.

Wall Streeti gal Et hareketinden


yola karak, Berlin Bienalini gncel
politikann bir paras haline getirmek
isteyen Zmijewski, sanatn sadece
ekonomik deerler ile ynlendirilmesi
dnda, sosyal dnm srelerinin
de bir paras olacak kadar yaratc
ve hnerli olmas gerektiini
dnyor. Bu nedenle bienalin
kavramsal erevesi; sanatn hakikati
etkileyebilen, siyasetin var olabilecei
bir alan yaratabilen etkin bir kavram
haline gelmesi.
Bienale Trkiyeden katlan tek
sanat, Burak Arkan. Bienale
bavuran 5 bin sanat arasndan
seilen Arkan, Sanatlar ve Politik
Eilimleri An sergiliyor.
4592 sanat ve 395 tekil politik
gr ieren eser, sanatlarn ve politik
eilimlerinin bir a haritas.
Bienal kapsamnda tasarlanan
artwiki.org sitesi ise sanatlarn
arasndaki bilgi alveriinin sreklilii
asndan faydal bir proje. Dier
bienallerin aksine girileri cretsiz olan
bienal, alt farkl mekanda yer alyor.
berlinbiennale.de

dOCUMENTA (13)

1955ten beri dnya apnda en


nemliuluslararasada sanat
olaylarndan biri olan Documentann
13. edisyonu 9 Haziranda Kasselde
alyor. Sanat vetoplum arasndaki
ilikiyiyanstan ilere ev sahiplii
yapmasyla bilinen Documenta, be
ylda bir dzenleniyor ve 100gn
sryor.
Bu ylki serginin sanat ynetmeni
Carolyn Christov-Bakargiev;
Roma,KasselveNew York
arasnda mekik dokuyan bir yazar.
Farkl lkelerdebamszkratr
olarak sergiler organize eden
Christov-Bakargiev, 1999ile
2001 yllar arasnda,MoMA
PS1Contemporary Art Centern
kratrln yapt. 2002-2008
yllar arasnda, Torinodaki Castello
Rivoli ada SanatlarMzesinin
ef kratroldu,2009 ylnda
isemzemdrl grevini stlendi.
2005 ylndailkTorinoTrienalinin
kratrl yapan ChristovBakargiev,2008 ylnda ise 16.Sidney
Bienalinin sanat ynetmenlii yrtt.
Bu yl yine dnyann her yerinden
gelen 160 katlmc; estetik, sanat,
siyaset,edebiyat, bilimve ekolojigibi
ok eitli alanlarda heykel,
performans, montaj, aratrma

vearivleme,resim, fotoraf, film,


sesalmalar zerinden yaptlarn
bata Fridericianium olmak zere
Kasselin eitli kamuya ak
binalarnda sunacaklar. 100 gnlk
etkinlik, serginin yan sra, kongreler,
konferanslar, aktivist projeler, bir
misafir yazarlk program ve film
gsterimlerini de ieriyor.
Documenta(13), nesnelerle
insan ilikisinin esizliizerinde
temelleniyor. Sergi, nesnelerin
bireysel vesorunlugemilerinive
onlarndeienarmlarn
aratrrken, bir yandan da insann
ekillendirdii yaam kavramyla ilgili
sorular sunan artc bir sahne grevi
stleniyor. Christov-Bakargieve gre,
Documenta (13)birbilmece,bir
paradoks, birok srla dolu
birmekan,bir iddet vepotansiyelifa
alan.
Bu ylki serginin etki alan 100
gnden de uzun srecee benziyor.
Documenta, getiimiz Mart
ayndan beri Hatje Cantz ile ibirlii
yaparak 100 Notes 100 Thoughts
(100 Not 100 Dnce) balkl
bir kitap serisi yaynlyor. Boris
Groysdan Ida Applebrooga, Mario
Bellatinden Lawrence Weinera
kadar Documentaya imdiye kadar
katlm olan sanatlarn defterlerini,
yazlarn, ibirliklerini ve sohbetlerini
ieren bu seri, etkinliin web sitesinden
edinilebilir.
d13.documenta.de

Manifesta 9

Manifesta 9, 30 Eyll'e kadar


izlenebilir. Bienalin kratryel ekibi,
Meksikal sanat eletirmeni, kratr
ve sanat tarihisi Cuauhtmoc Medina
bakanlnda; ngiliz sanat tarihisi
Dawn Ades; yine sanat tarihisi,
kratr ve yazar Katerina Gregostan
oluuyor. Etkinlikte The Deep of
Modern balyla sunulan kavramsal
erevenin tarihe dokunmak istemesi
kanlmaz: lk kez tarihi ilerden
oluan bir seki de sergiye ekleniyor.
Bienal, yine tarihinde ilk kez tek
bir mekanda, Genk ehrinin Limburg
blgesinde eski bir kmr madeni
kompleksinde yer alacak. Eski maden
blgesindeki konumu sayesinde
bienal, bir postmodern toplumun

sosyal konumlandrlmas gibi


blgedeki gncel konulara
deiniyor.
Sergi, tarihi seki dnda iki farkl
blmden oluan bir triptik olarak
tasarlanm. Bienalin Poetics of
Restructuring balkl ilk blm,
bienalin corafi konumunu, kresel
dnyann 21. yzyln banda
geirdii ekonomik yaplandrmaya
eklemleyecek 39 uluslararas
sanatnn yeni ilerini sergiliyor.
kinci blm ise The Age of Coal.
1800lerin bandan 2000lere kadar
retilmi, evresel veya ekonomik
nedenler zerinden kmr retimine
dokunan ileri ierecek.
Bienalin, 1940larda kmr
madencilerinin arks haline gelmi
16 Tonsa atfla, 17 Tons balkl
nc blm ise sanatsal retimi bir
kenara brakp hafzaya odaklanyor.
manifesta.org

Fotoraf: Nils Klinger

10

GNDEM

ART 43 BASEL

Modern ve ada eserlerin


sergilendii ilk uluslararas sanat fuar
olma zelliini tayan Art Basel, bu
yl 14-17 Haziran arasnda yer alyor.
Sanat dnyasn 43 senedir ayn
gnlerde bir araya getiren fuarn bu
ylki edisyonu, 6 farkl ktada yer alan
36 lkeden 300 galerinin katlmyla
gerekleiyor. Etkinlikte ortalama 2500
sanatnn resim, heykel, enstalasyon,
video ve fotoraflar yer alyor.
Yldz ykselen galerilerin, kendi
sanatlarnn kiisel ve tematik
sergilerine ayrdklar Art Featuresda,
fuar alannda ayrca yer alyor.
Art Statements ise yaklak 30
galerinin gen sanatlarnn kiisel
sergilerine yer veriyor. Art Unlimited
blm ise, snrlar zorlayan dev
yerletirmeleri, video projeksiyon

ve canl performanslar ile artk


klasiklemi saylyor. Mekana
zg yerletirmeleri ve sanat
performanslaryla her yl dikkat
eken Art Parcoursun kratr bu
yl da Jens Hoffman. te yandan,
kratrln akademisyen Marc
Glde ve koleksiyoner This Brunnerin
ortaklaa stlendikleri Art Film
blmnden, Alison Klaymann Ai
Weiwei belgeseli Ai Weiwei: Never
Sorry ve Matthew Akersn Marina
Abramovic: The Artist Is Present
kamamas gereken yapmlar.
Art Basel, ilk olarak 1970 ylnda
yerel galeriler tarafndan dzenlenmi.
2011 ylnda sanatlar, danmanlar,
yatrmclar, galericiler, koleksiyonerler,
kratrler, renciler, gazeteciler ve
sanatseverlerden oluan ziyareti says

65.000i bulan Art Basel, dnyann en


ilgi ekici ve kkl sanat fuar olma
zelliini srdryor.
Art Baselin karde fuar Design
Miami/Basel ise bu yl 12-17 Haziran
tarihleri arasnda gerekleiyor.
Tasarm dnyasndaki yenilikleri
takip etmek isteyenler iin,
galeriler ve tasarmclar bir araya
getiren fuarn ne kan etkinlii
Fendinin Design Performances
program kapsamnda Basele
getirdii talyan tasarm stdyosu
Formafantasmann performans
olacak. Fendi rnlerinden arta kalan
deriyi dntrecek olan tasarmclar,
mermer, cam, ahap gibi malzemeleri
de kullanarak deri ustalaryla birlikte
alacaklar.
artbasel.com

ki dahi bir arada:


Louis Vuitton ve
Marc Jacobs

Parisin nl Muse Les Arts


Dcoratifsi, Mart ayndan bu yana,
farkl dnemlerde yaam olsalar da,
ayn markay zamann tesine tamay
baarm iki yaratc ismi konuk
ediyor: Louis Vuitton ve Marc Jacobs.
Kratrln Muse Les Arts
Dcoratifsin Moda ve Tekstil Ba
Kratr Pamela Golbinin yapt
sergi, mzenin iki katna yaylm
sergileme alanlarn izleyenleri
1854ten gnmze bir zaman
yolculuuna karyor.
Sanayi Devrimi sonras
modernlemenin getirdii seyahat
zorunluluunun, seyahat aksesuarlar
ve kyafet talebinde mthi bir art
yaratt biliniyor.
Louis Vuittonun ok sayda eya,
ekipman, hatta katlanlabilir yatak bile
barndrabilen teknolojik sandklar
bu dnemde burjuvazinin vazgeilmez
seyahat aksesuar haline geliyor. Rue
de Scribede at ikinci dkkanyla
haute coutureun merkezine de
yaknlaan Vuitton, ksa zamanda
markasn Paris moda dnyasnn
bir numaral elikisi olarak
konumlandryor.
Vuittonun marka konumlandrma
stratejisi ve taklit rnlerden korunma
yntemleri, bugn de markann en
gl olduu konular arasnda. Bu
zelliklere, yetenek kefetme ve gz
kamatrc sanat ibirliklerini de
eklemek gerekiyor.
te yandan, yeteneini Amerikan
Perry Ellisin tasarmcs olarak gen
yanda kantlayan Marc Jacobs, 1997

11

ylnda Louis Vuitton markasnn


art direktr olarak grevlendirildi.
Grevi, Vuittonun tarihinde bir ilk
olarak kadn ve erkek hazrgiyim
koleksiyonuyla, ayakkab ve antay
da ieren bir aksesuvar gam
oluturmakt.
Jacobs, Paris sahnesine klasik
Vuitton imajna paralel bir evren
yaratarak adm att. Vuittonun
geleneksel ve fazlasyla klasik
dnyas gnmz moda trendleriyle
ilerlerken, farkl bu iki dnya, ortak
bir yolda birbirlerini tamamlyorlar:
Bir tarafta Louis Vuittonun seyahat

ve entellektellik zerine tarihsel


duruunu gsteren, eskiyi yeni bir
biimde sergileyen Annie Leibowitzin
gerekletirdii Gorbachev, Catherine
Deneuve ve Agassi kampanyalar, dier
tarafta ise Mert & Marcusun nllerle
gerekletirdii gsterili, parltl ve
cazibeli tantmlar...
ada sanatn global anlamda
ykselii ve baz ikonik sanat
eserlerine arzu nesnesi olarak
yaklalmas, Jacobsn sanat
ibirliklerini kanlmaz kld. Marc
Jacobs, bir moda ruhu oluturup,
ada sanatlarla ibirlii yaparak,

markann kendi tarihi ierisinde


nemli bir r amasn salad.
Stephen Sprouse, Takashi Murakami
ve Richard Prince ile gerekletirilen
ve ders kitaplarna rnek olan bu
projeler Muse Les Arts Dcoratifste
16 Eylle kadar izlenebilir.
Serginin yan sra aralarnda
bir asr akn sre bulunan
Louis Vuitton ve Marc Jacobsn
kendilerine has alarn havasn
nasl sezinleyebildiklerini ve sunulan
frsatlar nasl deerlendirdiklerini
anlatan bir kitap yaynland.
lesartsdecoratifs.fr

GNDEM

Akbank Private Banking destei


ile 22-25 Kasm 2012de gerekleecek
Contemporary stanbul, yl boyunca
farkl projeler ile sanat severlerin
karsna kmaya devam ediyor.
2010dan itibaren ada Sanat
Bulumalarn dzenlemeye balayan
Contemporary stanbulun bu ylki
ilk dura Antalya. Blgenin adas
sanat koleksiyonerlerini, yatrmclar,
i dnyasndan nemli isimleri, gen
sanatseverleri ve galericileri bir araya
getirecek buluma, 17 Mays 2012
Perembe gn 18.30da Hillside
Su Hotelde. ada sanatn tm
Trkiyeye yaylmas misyonuyla bu
etkinlii dzenleyen Contemporary
stanbul, Anadoludaki ada sanat
koleksiyonerlerine, i dnyasndan

Kreatif Endstriler
Ktphanesi

12

Vakko, Nakkatepede 2009da


tand ynetim binasn bir moda
ve sanat merkezi haline getirdi ve
Trkiyenin ilk Kreatif Endstriler
Ktphanesini hizmete at.
Pazartesiden Cumaya, 10.00
17.00 arasnda ak olan Vitali
Hakko Kreatif Endstriler
Ktphanesi, Trkiyenin en kapsaml
ve gncel kavramsal / uygulamal
sanat kitaplar ve belgelerine sahip
ktphanesi olma zelliini tayor.
erdii koleksiyon Frankfurt, Londra,
New York ve Paris gibi dnyann en
nemli kitap fuarlarndan beslenerek,
prestijli ve deerli yaynevleriyle
srekli etkileim iinde kalarak
gncelleniyor.
Ktphanenin giderek byyen

nemli isimlere ve gen sanatseverlere


ulayor. Sanatn yatrm ynnn,
sanat koleksiyonerliine ilikin
bilgilerin uzmanlar tarafndan
aktarlaca Antalya ada Sanat
Bulumas programnda, Mimar Sinan
niversitesi Sosyoloji Blm Bakan,
sanat eletirmeni ve kratr Prof.
Dr. Ali Akayn Trkiyede ada
sanatn dn ve bugn, Kadir
Has niversitesi Rektr Yardmcs
ve Contemporary stanbul Genel
Koordinatr Prof. Dr. Hasan Blent
Kahramann Trkiyede ve Dnyada
Sanat Yatrm, Gncel Sanat
Koleksiyoneri ve Spot Projects
Kurucu Orta Tansa Mermerci
Ekiolunun Sanat Koleksiyonerlii
ve Hamilii zerine sunumlar
bulunuyor.
Contemporary stanbul ada
Sanat Bulumalar Antalyann
ardndan, stanbul, Bursa, Ankara,
Adana ve zmirde gerekleecek.
contemporaryistanbul.com

koleksiyonunda Thames&Hudson,
Taschen, Rizzoli, Phaidon, V&A,
HarperCollins, Berg, Yale, Oxford,
Assouline, The Museum of Modern
Art, Prestel, Steidl, Random House,
Little Brown, Teneues, Guggenheim
Foundation, Frieze,Vendome Press,
Braun, Flammarion, Laurence King,
The British Museum Press, Royal
Academy, Skira, Didier Millet gibi
yaynevlerinin kitaplar bulunuyor.
Kurum iindeki Vakko Oditoryum
ise yazarlar, sanatlar, akademisyenler
ve editrler tarafndan verilecek
paneller, workshoplar, sempozyumlar,
imza gnleri ve film gsterimleri gibi
etkinliklere ev sahiplii yapyor ve tm
bu etkinliklere ilikin DVD kaytlar
ktphanede yer alyor.
Vitali Hakko Kreatif Endstriler
Ktphanesini (0216) 554 08 54
arayarak veya kutuphane@vakko.com.
tr adresine yazarak randevu ile ziyaret
edebilirsiniz.
vakko.com.tr

Fotoraf: Christa Vogle

Contemporary Istanbul
Antalya'da

Kent Duvarlarnn
Yarm Yzyl

stanbul Modernde alan Kent


Duvarlarnn Yarm Yzyl: Burhan
Doanay Retrospektifi, sanatnn
14 ayr dnemini ve dnyann nde
gelen mzelerinin koleksiyonlarnda
bulunan almalarn izleyiciyle
buluturuyor.
Yldz Holding sponsorluundaki
sergi, 23 Mays - 23 Eyll
2012tarihleri arasnda stanbul
Modern Sreli Sergiler Salonunda yer
alacak. Serginin kratrln Levent
alkolu yapyor.
Duvarlar toplumun aynasdr
diyen Doanay, 1960lardan bugne
duvarlar araclyla modern ve ada
kent kltrnn toplumsal, kltrel ve
politik dnmn aratryor.
Doanayn almalarndaki
eitlilik, farkl slup ve tekniklerle
iledii serilerden meydana geliyor.
Sanat, eitim yllarndan bu yana
dnyann drt bir yannda gezerek
kent kltrn aratryor, 70li
yllarn ortasndan bugne, fotoraf
makinesiyle seyahat ettii 114
lkedeki duvarlarn kaydn tutuyor.
almalarnda merkez ald kent
duvarlarn fotoraflarla arivliyor,
bu birikimden yararlanarak duvar
sanatn icra ediyor.
Bugn 30 bini aan fotorafn
bulunduu geni bir ariv oluturan
sanat, 1982de Dnya Duvarlar
fotoraf sergisini Paris Centre Georges

Pompidouda gerekletirmiti.
Sanatnn 1963te balad Genel
Kent Duvarlar serisi, hem sergiye
hem de Doanayn duvar sanatna
bir giri sunuyor. Sergi, Kaplar,
Sapak, New York Metro Duvarlar,
Hcum, Kurdeleler, Koniler,
Boyac Duvarlar, Grego Duvarlar,
Formula 1, ifte Gereklik,
Alexandern Duvarlar, New
Yorkun Mavi Duvarlar ve 2008den
bu yana srdrd ereveli
Duvarlar serisiyle devam ediyor.
1965 ylnda New Yorktaki
Solomon R. Guggenheim Mzesinin
Doanayn bir yaptn satn
almasyla sanatnn almalar
ilk kez byk bir mzenin srekli
koleksiyonunda yer ald. Doanayn
eserleri, Bostondaki Museum of
Fine Arts, Londradaki Victoria &
Albert Museum, Paristeki Pompidou
Center, Londradaki British Museum,
Mnihteki Pinakothek der Moderne,
Stockholmdeki Moderna Museet,
New Yorktaki Guggenheim Museum
gibi dnyann nde gelen 70ten fazla
mzenin koleksiyonunda yer alyor.
Bu yl Ribbon Mania isimli yapt
New Yorktaki Metropolitan Museum
of Art tarafndan srekli koleksiyona
alnan Doanay, Metropolitan
Museum of Artn koleksiyonuna giren
ilk Trk sanat oldu.
alkolu, yine Yldz Holdingin
desteiyle okurlara sunulacak
katalogdaki Tarihin Kayd ve
Duvarlarn Anatomisi yazsnda,
sanatnn 50 yllk sanat kariyerini
anlatyor. Yayna tannm eletirmen
ve sanat tarihiler de katk sunuyor.

GNDEM

Deleuze ve adalar
Akbank Sanat'ta

Fransz dnr Gilles Deleuze


zerine yaplan sanatsal ve felsefi
yaklam dizisinin yedincisi, 28
Mays ve 2 Haziran 2012 tarihleri
arasnda dzenlenecek. Akbank Sanat
ve stanbul Fransz Kltr Merkezi
ibirliiyle dzenlenecek Deleuze
ve adalar 1 balkl konferans
dizisinde, Deleuze dnemindeki
dnrlere odaklanlacak ve Gilles
Deleuzen etkiledii ve etkilendii
aratrmaclar tartlacak.
Mimar Sinan Gzel Sanatlar
niversitesi Sosyoloji Blm
Bakan Prof. Dr. Ali Akayn
dzenledii ve Akay ile birlikte Pierre
Zaoui, Bertrand Prvost, Pierre
Montebello, David Lapoujade ve
Ahmet Soysaln konumac olarak
katlaca seminer dizisinde, Gilles
Deleuzen dncesinin ada
dnrlerle olan ilikisi ele
alnacak. Simltane eviri yaplacak
olan etkinlikler bu yl da cretsiz
dzenleniyor. Konferans iin
davetiyeler ise, etkinlik gn,
program saatinden bir saat nce
Akbank Sanat giesinden temin
edilebiliyor. Etkinliin konuk ve
ierik program ise yle:
28 Mays, Pazartesi, 18.30
Pierre Zaoui - Michel Foucault
29 Mays, Sal, 18.30
Bertrand Prevost - Georges DidiHuberman
30 Mays, aramba, 18.30
Pierre Montebello - Jacques Rancire
31 Mays, Perembe, 18.30
David Lapoujade - Pierre Clastres
1 Haziran, Cuma, 18.30
Ali Akay-Georges Dumzil
2 Haziran Cumartesi, 18.30
Ahmet Soysal - Jean-Franois Lyotard

ilgili onu etkileyen unsurlar, kiilii


hakkndaki baz ipularn ve benzer
bilgileri bulabileceiniz rportajlar,
konumalar, grseller, kamusal alan
almalar, soyut haritalar gibi
malzemeler sunacaz.

Ali Kaba, Yetkin Baarr, alar Kanzk

Per-so-na

ukurcumadaki Apelyan Apartman


bugnlerde Edisyon Bamsz lerin
yaratclar Yetkin Baarr, alar
Kanzk ve Ali Kaban yeni projesine
ev sahiplii yapyor. Galeri Apelin
st katnda yer alan ferah daireyi; bir
tasarm, sanat ve fikir retim merkezi
haline getiren lnn Pakt adn
verdikleri yeni oluumun ilk rn,
Per-so-na.
ncelikle ilk admda kavram
kargaasna sebebiyet vermemek iin:
Pakt nedir, Per-so-na nedir?
Pakt bir tasarm, yapm ve
danmanlk irketi olarak faaliyet
gsteriyor. Gemiteki almalarmz
ve gncel projelerimizi bir araya
getiren, kltr ve sanat alannda
disiplinler aras balar kuran,
yeni projeler gelitiren ve tm bu
almalar bir at altnda toplayan
bir ofis kurduk. Edisyon ve Perso-na bu balamda Paktn kltr
ve sanat retimi iin tasarlad ve
gerekletirdii projelerdir.
Per-so-na, geleneksel kltr
ve sanat alanlarnn allagelmi
sergileme pratiklerini sorgulayarak,
sanatlarn ok boyutlu retimlerini
gsterebilecekleri yeni yntemler
gelitirir; onlarn kiiliklerini, varolu
biimlerini ve yaratm srelerini
etkileyen kaynaklar editoryal bir
tavrla sergiler ve belgeler. Per-so-na
projesi, rettii ierik ile bir ariv
oluturmay hedefler.
Edisyonla allageldik sergileme
biimlerinin dna kldnda da

sanat retiminin desteklenebileceini


kantladnz. Bildiimiz kadaryla,
Edisyonda da sanatlarn
portfolyolarn dzenleyip ilerini
anlaml bir ereveye yerletirerek
sergilemelerine yardmc olmak gibi bir
misyonunuz da vard. Per-so-na iin,
Edisyonun besleyici damarlarndan
birinin arterlemesi denebilir mi?
Evet, yle de denilebilir. Edisyonda
birok sanatya eit koullarda
ilerini paylama imkan sunuyoruz.
Sanatlarn gncel almalarndan
onlar en iyi temsil eden ilerini seerek
arivimize dahil ediyoruz.
Edisyonda birok gen sanatyla
tecrbelerimizi, fikirlerimizi karlk
beklemeden paylayoruz. Edisyonun
oulcu yaklamnn getirdii
sergileme snrlarn, Per-so-nann
sergileme modelleri ile ayoruz.
Bu balamda her iki proje de
srdrlebilirlii ile ortak, ierii ile de
birbirlerini tamamlaycdr.
24 Maystan itibaren izlenecek
Bora Bakan sergisi, Per-so-nann ilk
meyvesi. Sergide Bakann, Deleuzen
Spinoza okumalarndan yola karak
oluturduu iktidar temal soyut
resimleri yer alyor. Sanatlarn
yaratm srelerini sergilemeyi ama
edinen Per-so-na, bize Bakann
bu metinle etkileimi hakknda ne
gibi malzemeler, beslenme alanlar
sunuyor?
Per-so-na projesi kapsamnda eitli
modeller gelitirdik. Sergi projede biraz
daha n plana ksa da uyguladmz
modellerden sadece biri; sergide
Bakann gncel almalarna yer
veriliyor. Proje sergi ile balyor, ancak
sergi bittikten sonra da devam ediyor.
Bu sre ierisinde gelitirdiimiz
modeller ile Bakann gemiiyle

Taze bir ariv kurma gayesiyle


tasarland iin Per-so-nada zellikle
kariyerinin bandaki sanatlara
yer vereceiniz akla geliyor.
Dahil edeceiniz sanatlarla ilgili
kriterleriniz nedir?
Kariyer bizim sorguladmz
bir kavram. Sanat eserinin ve/
veya sanatnn bir yatrm aracna
dnmesinin dourduu deerler
bizim iin sanat retiminin nnde
olmamal. Daha basit ifade
etmek gerekirse kariyerden ok
farkl kiiliklerin zenginliklerini,
retimlerini belgelemek temel
kriterimiz. stisnai bir koleksiyonere,
hayat boyunca kendi zel projesi
zerine alan ve paylamak isteyen
farkl disiplinlerden kiilere de
projemiz ak.
Per-so-nann sorgulad srelerden
biri de sergileme pratikleri. Mekan
kstlar ve geleneksel alg, bu konuda
tutucu davranlmasn dikte ediyor.
Siz bu dngnn dna nasl kmay
planlyorsunuz?
Halihazrdaki ve gelecekteki
projelerimiz, varolan yaplar
sorgulayan, kltr ve sanat alannda
yeni yollar amay hedefleyen
projelerdir. Kendi projelerimiz
dnda desteklediimiz projeler de
bulunmaktadr.
Her iki projemizin de tek bir
mekana bal kalmasn veya
sadece lokal etkilerinin olmasn
hedeflemiyoruz. Edisyon gezici
sergileri ile daha ok izleyiciyle
bulumaya alyor. Getiimiz
aylarda Ankaradayd. Temmuz aynda
da Barselonada bir sergimiz olacak.
Per-so-na da sadece stanbul ile bal
deil. Yurt dnda da etkinliklerimiz
gerekleecek.
Per-so-nann arivleme sreci,
ktphanemize ekleyebileceimiz basl
yaynlar da ieriyor mu?
Arivimiz ilk olarak internet zerinde
herkese ak olacak. Basl malzemeler
ise proje ilerledike karnza kacak.
leriki zamanlarda arivimizden
derlenen almalar toplu olarak da
sergilemeyi dnyoruz. Bu sergiler
srasnda da yaynlarmz mutlaka
olacaktr.

13

SERG

Modernizmin ilk vakanvisi


Suna ve nan Kra Vakf Pera Mzesi, 230 yaptyla spanyol ressam Goyann
almalarn stanbula tad. Sergide, modernizmin ilk vakanvisi olarak anlan
ustann Kapriyolar, Savan Felaketleri, Boa Grei, Ataszleri ya da Zrvalar
gibi gravrlerinin yan sra, eitli yalboya tuvallerini de izlemek mmkn.

16

ugne dek at sergilerle


Rembrandt, Miro, Chagall ve
Picasso gibi imzalarn zgn
yaptlarna ev sahiplii yapan Suna
ve nan Kra Vakf Pera Mzesi,
getiimiz ay Francisco de Goya y
Lucientesin (Goya - 1746-1828)
yaptlarn izlenime sunmaya balad.
Ustann 230 farkl eseri eliinde 29
Temmuza dek izlenebilecek sergi,
Zamann Tan: Gravrler ve
Resimler bal altnda izleyicilere
sunuluyor.
Sanatnn gravr ve yalboyalarn
ieren serginin kratrln Marisa
Oropesa ve Maria Toral stlenirken,
spanya ve talyann nde gelen mze
ve zel koleksiyonlarndan derlenen
sergi, Pera Mzesinin katnda yer
alyor. Sergide, spanya ve Avrupaya
tm dobralyla tanklk ederek
tarihi bireysel duruuyla yeniden
yorumlayp lmszletirmeyi baaran
usta sanatnn Kapriyolar, Savan
Felaketleri, Boa Grei, Ataszleri
ya da Zrvalar gibi gravrleri
sunulurken, dnemin spanya kral
IV. Carlos ve kralie Mara Luisann
portrelerinin de yer ald eitli
yalboya tuvallerine de yer veriliyor.
Sergide yer alan yaptlar, saray
ressaml ve portreciliinin yan sra,
tan olduu ac ve karanlk an
tyler rperten grntlerini, savan
acmaszln ve dnemin toplumsal
olaylarn eletirel bir bak asyla
yanstan, kendinin ve bakalarnn
yargc Goyann srad imgelemine
de k tutuyor. Instituto Cervantes
stanbul ve spanya Bykelilii
ibirliiyle spanyadan Bilbao Gzel
Sanatlar Mzesi ve Santamarca Vakf
koleksiyonlar, zel koleksiyonlar ve
talyada Uffizi Mzesinden gelen
eserleriyle harmanlanan sergide,

Goyann izledii sanatsal yolun bir


rotas iziliyor.
Goya hakknda ilgin bir metin
kaleme alan Zaragoza San Luis
Kraliyet Gzel Sanatlar Akademisi
yesi, Ricardo Centellas Salamero,
serginin nemli bir kesimini tekil eden
Kapriyolar hakknda konuurken,
u arpc tespitte bulunuyor:
Goya szln tanmna gre kapris
adamyd, yani kendine zg, yeni ve
isabetli fikirler oluturabilecek zekya
sahip biriydi.
Pera Mzesinde sergilenen bu
koleksiyon, Goya tarafndan tasarlanp
leke bask tekniiyle uygulanm
ve 1799da sata karlm, tuhaf
konularda seksen baskdan olumakta.
Bu serinin zel bir hikayesi de
bulunuyor. Buna gre, Goya gravrler
iin yapt ilk taslaklar Alba Dk
ve Desinin evinde tamamlad,
Sanlcar de Barrameda (Huelva) ve
Madrid Albm adlaryla anlan iki
albmde toplam. Basklardaki keskin

alayl eletiri Engizisyonu kzdrnca,


80 adet orijinal bakr levhay ve
satlmam olan koleksiyonlar IV.
Carlosa satmay teklif eden sanat,
kraln bu teklifi kabul etmesi ile
karlnda olu Javierin saray
memuriyetine atanmasnn nn
ayor. Ancak Goya, bu dizideki
eletirisinde, cehalet ve tutkular hedef
aldnn altn iziyor.
Serginin omurgasn belirleyen
bir dier dizi Savan Felaketleri
ise, modernizmin temel estetik
kategorilerinden birine, patetizme bol
bol yer vermekte. Goya, adalarnn
byk ounluunun aksine,
olaylar kronolojik ve sistematik
olarak dizmemi; bu da resimlerin
yorumlanmasn gletiriyor. Tersine,
anekdot niteliini dntrerek ya da
eleyerek evrensel bir bak benimsiyor.
Boa Greleri konulu eserlerin
balangc ise Savan Felaketlerinin
tamamlanmas ve Zrvalarn taslak
izimleriyle akyor. Bu son diziyle

Boa Grei dizisi arasnda bir


balant da bulunuyor. Her iki dizide
de bir enlik birinde boa grei,
dierinde karnaval temas ilenmekle
kalmyor; Goya, dostu Cen
Bermdeze sunduu Boa Grei
basmna Zrvalardan birini de (13
numaral Uma ekli)dahil ediyor.
Goyann muhtemelen yedi ylda
tamamlad Zrvalar ise, tpk
Savan Felaketlerigibi sanatnn
salnda yaymlanmam. Diziyi
oluturan on sekiz levhaya, daha
sonra resmi basmda yer almayan
drt levha daha eklenmi.Dizinin
ilk basm talihsiz Ataszleri
balyla 1864 ylnda Madridteki
San Fernando Kraliyet Akademisi
tarafndan gsterilmi. Dier dizilerden
farkl olarak, Madrid karnavalndan
esinlenerek yaratlm bu fantastik
resimleri Goyann nasl sralad
kesin olarak bilinmiyor.
Sergi kratr Oropesaya gre,
Goya, grnrde son derece geleneksel
bir eitim alm olmasna ramen,
eserlerinde gizli bir modernlie
rastlanabilecek bir imza olarak dier
sanatlardan ayrlyor. Kratrn,
hem kendinin, hem de bakalarnn
yargc olarak niteledii Francisco
de Goya sergisi hakknda bir metin
kaleme alan Suna, nan ve pek Kra
ise u nemli tespitte bulunuyor:
diliyoruz ki, serginin Savan
Felaketleri blmnde yer alan
eserlerin verdii mesaj, lkemizde,
blgemizde ve dnyada barn
nemini daha da iyi anlamamza
yardmc olsun, bara k tutsun.. n

Tauromaquia serisi No 20
Juanito Apinanin Madrid
arenasndaki eviklii ve creti

GNDEM

dl sezonu
Yakn gelecekte dzenlenecek olan sanat yarmalar, sanat profesyonellerini
yavalayan sezonda epey megul edecek gibi. Nuri yem Resim dl, Essl Sanat dl,
Full Art Prize ve Henkel Sanat dl, merakllar iin bavurular hala kabul ediyor.

NUR YEM RESM DL

18

Nuri yem adna 2006dan bu


yana dzenlenen Nuri yem Resim
dl, yedinci ylnda bavurular
1-3 Haziran 2012 tarihi arasnda, saat
19.00a dek kabul ediyor. Sanatlarn
yarmaya katlmak iin EvinSanat
Galerisi ve www.evin-art.comdan
temin edecekleri katlm formlarn,
yaptlaryla birlikte, bildirilen vakte
dein Evin Sanat Galerisine teslim
etmeleri gerekiyor. dln bu ylki
jrisi, Prof. Rahmi Aksungur, Prof. Dr.
Adem Gen, Prof. Dr. Zeynep nankur,
Prof. Kemal skender, mit yem, Prof.
Dr. Erhan Karaesmen, Temr Kran,
rfan nrmen ve Prof. Dr. Mehmet
zerden oluuyor.
Seici Kurul tarafndan dle layk
grlen sanatya, 10 bin TL para
dlnn yan sra Nuri yem Resim
dln simgeleyen, Prof. Rahmi
Aksungur tarafndan zel olarak
retilen bronz heykel verilecek. Ayrca
dl alan sanat, Lebriz.com sanat
kataloglar blmnde, iki yl sreyle
online katalog hakk kazanacak. Nuri
yem Resim dln alan resim ve
Seici Kurul tarafndan sergilenmeye
deer bulunan resimler, Evin Sanat
Galerisinde 26 Haziran 2012
tarihinde dzenlenecek dl treninin
ardndan, 26 Haziran-10 Temmuz
2012 tarihleri arasnda sergilenecek ve
hazrlanacak kapsaml katalogda bir
araya getirilecek.
evin-art.com

ESSL SANAT DL

Viyanadaki zel Essl Mzesinin


2005ten bu yana sunduu ve sanat
rencileri ile akademisyenleri
gndeme kazandrmak amacyla
dzenlenen Essl Sanat dl, bu yl
ilk defa Trkiyeden de katlmlara
ak olacak. Bugne dek Bulgaristan,
Hrvatistan, ek Cumhuriyeti,
Macaristan, Slovakya, Slovenya ve
Romanyadan adaylarn kabul edildii
etkinlikte Trkiye, 2013 yarmas
bnyesinde ilk defa dl heyecanna
ortak olacak. BauMax katksyla
dzenlenen yarma, zellikle
akademisyenlerin sanat dnyasna
kazandrlmas konusundaki ilkesiyle
aklda kalyor. Avusturyann nemli
zel mzelerinden biri olan kurum,
Profesr Agnes ve Karlheinz Essl
tarafndan, zellikle 1945 sonras
Avusturya pentr sanat ve kresel
sanat zerine etkinlikleriyle de dikkat
ekiyor. Essl Sanat dl, iki ylda
bir sahiplerini buluyor. Her lkeden
iki kazanann belirlendii ve iki
sanatya da 3 bin 500er Euro dln
sunulduu etkinlikte, biri Viyanada
olmak zere, her lkede karma dl
sergileri tertipleniyor. Beinci Essl
Sanat dlne bavurular Mays
ay iinde balarken, katlm internet
zerinden, en fazla i ve snrsz
medya seenei ile salanabiliyor.
Gelecek yl birincisi aklanacak
yarmaya son katlm tarihi ise 30
Haziran 2012.
essl.museum

FULL ART PRIZE

Full Art Prizeda u sralarda yar


final heyecan yaanyor. Yzlerce
adayn online bavuru yapt
yarma, youn ilgi nedeniyle son
bavuru tarihini 1 Nisandan 6
Nisana ekmiti. Yar finalistlerinin
15 Maysta dln resmi internet
sitesinden aklanaca yarmada,
halk dln belirleyecek oylama
tarihleri ise 15 Mays ve 15 Austos
2012 olarak akland. Sanatseverler,
sergi al ve birinci gelen sanatyla
halk oylamasnda en ok oyu alan
sanatnn aklanma tarihi olan Ekim
2012yi bekleyecekler. Trkiyenin
ilk gncel sanat dl Full Art Prizeda
birincilik dl alacak sanat, herhangi
bir yapt karl beklemeksizin, 25
bin TL para dl sahibi olacak. Jri
oylamasyla belirlenen 10 yar finalistin
eserleri web sitesi zerinden halk
oylamasna sunularak, halk tarafndan
seilen yapta 5 bin TL destek dl
verilecek. Belirlenen yar finalistlerin
yaptlar, Ekim 2012de dzenlenecek
bir sergiyle izleyicilerle paylalacak,
yaptlar/sanatlar hakknda bir de
katalog yaynlanacak.
Ar irketler Grubu CEOsu Hseyin
Arslan nderliinde hayata geen Full
Art Prizen her yl deiecek jrisinde ilk
yl, sanat Glsn Karamustafa, SALT
Aratrma ve Programlar Direktr
Vasf Kortun, KSV stanbul Bienali
Direktr Bige rer, Borusan Holding
CEOsu ve koleksiyoner Agah Uur ile
Hseyin Arslan ve Art Unlimited Yaz
leri Mdr, sanat eletirmeni Evrim
Altu yer almt.
fullartprize.org

HENKEL ART AWARD

Henkelin Orta ve Dou Avrupa


apnda 11. kez dzenledii, 23
lkeden kreatif grsel sanatlarn
katlaca Art.Award.a bavurular,
25 Mays 2012 tarihinde sona
eriyor. dln Trkiye jrisinde bu
yl, Baak enova, Zuhal Ulusoy,
pek Duben ve Bige rer yer alyor.
Birincilii kazanan sanatya 7 bin
Euro deerindeki para dlnn yan
sra, kendi lkesinde ve Viyanada
bulunan Mumokta, birer kiisel sergi
imkn salanacak. Bylece dln
toplam deeri 35 bin Euro olacak.
KulturKontakt Austria ve Viyana
Modern Sanat Mzesi (museum der
modernen kunst stiftung ludwig wien
- mumok) ibirliinde dzenlenen
Henkel Art.Award. 2012, bir kez
daha resim, izim, fotoraflk,
video ve enstalasyon alanlarnda
alan grsel sanatlarn stn ve
yeniliki almalarn onurlandracak.
Uluslararas lekte nl isimlerden
oluan jri, ana dl kazanmak zere
yaplan tm bavurular arasndan
be finalisti aday gstermek zere
2012 yaznda bir araya gelecek. dl
kazananlar, Ekim 2012de Viyanada
gerekletirilecek olan gala treninde
ilan edilecek.
henkel-cee.com

HABER

yanda Sarkis
Sarkisin yeni projesi, Avrupann farkl kltr yapsnda. Projelerin ilki Paris Trienali kapsamnda
Palais de Tokyo, dieri Hollandann Rotterdam kentindeki Boijmans van Beuningen Mzesine bal
tarihi denizalt liman, sonuncusu ise Parisin gneyindeki eski Chaumont atosunda yer alyor.

20

arkis imdilerde, yeni


projesiyle Fransa ve
Hollandada. Sanatnn
birbirinden bamsz yeni almas,
Avrupann farkl kltr yapsnda
yerini alyor.
almalarnda bilhassa tarih, bellek
ve imge kavramlarn ele alarak,
belli mecazlar etrafnda anlamlanan
yorumlar gelitiren ve entelektel
duruunu ironik biimde sismografla
tarif eden sanatnn Paris Trienaline
tanan yapt byk bir duvar
yerletirmesi. 2012 tarihli The Frieze
of War Trophies (Harp Ganimetleri
Frizi) ismiyle, Trienal mekanlarndan
Palais de Tokyoda karmza kan
bu eser, farkl kltrel ve kavramsal
erevelerden hareketle dzenlenen,
trl imge ve nesne katmanlarndan
oluan bir retim rnei. alma,
Sarkisin yllardr zerinde
titizlenerek durduu, ait olduklar
yer ve durumlardan trl yama
ve igaller sonucunda koparlarak
uzak topraklardaki koleksiyon veya
mzelere konmu objeleri odanda
bulunduruyor.

Sanatnn 2 Haziran- 30 Eyll


arasnda Hollandann Rotterdam
ehrinde bulunan tarihi Denizalt
skelesinde 5 bin metrekarelik bir
alana yaylacak Ballads balkl
sergisi ise k ve mzik gsterilerinin
video, heykel, an takm ve
ktphaneyle birleitii dev bir
dzenleme. Sarkis bu projesinde iskele
mekan ve Boijmans van Beuningen
Mzesini buluturan bir tecrbe
gzergah tasarlayarak mziin, suyun,
sesin ve n birletii btnlkl bir
esere daha imza atmay ngryor.
Mistisizm ve sembolizmin kesiecei
bu duygu iklimiyle Sarkis, projesinin
temelini 1597 1665 yllar arasnda
yaayan Pieter Saenredamn imzasn
att 17. yzyl i mekan kilise
vitraylarndan aldnn altn iziyor.
Sanat, sergi boyunca mekanda her
Pazar iki canl konserin sunulaca
projede ayrca, Gesamtkunstwerk
kavramna da sadk bir gndermede
daha bulunmaya hazrlanyor. Beyaz
kuu tyleriyle kapl bisikletler
araclyla ziyaretilerin tecrbe
edebilecekleri Baladlar sergisinde

bunun yan sra, bisikletlerin etrafnda


buluacaklar 17 metreden, bambu
malzemeyle ortaya konmu bir lamba,
43 adet an ve bu objelerin kullanld
John Cage (1912 1992) bestesi,
Litany for The Whale de dikkati
ekiyor.
Sarkisin Baladlar sergisine paralel
olarak Boijmans Van Beuningen
Mzesinde yer alacak dier sergisinde
ise, sanatnn John Cagein Ryoanji
bestesine ithafen ortaya koyduu
96 farkl suluboya ii bulunacak.
Sergiye ek olarak, Baladlar
projesinin doumunu zetleyen bir
belgesel ve yine Sarkis ile ilgili baka
bir zel dokmanter, Hollandal
sanatseverlerin ilgisine sunuluyor. Bu
video ayrca, internet zerindeki mze
projesi, arttube.nlden de izlenebiliyor.
Sanatnn Parise 200 kilometre
mesafede yer alan tarihi Chaumont
atosunda yer alan son sergisi ise,
Chteau de Chaumont-sur-Loireda
mekana zg olarak dzenlenen 72
ayr cam eserden oluuyor. Mekann
duruu ve tarihselliini gzeten
bir duyarlkla ne karan bu

ilerle Sarkis, bir bakma yeniden


imgelemindeki mze fikrini hayata
geirmi bulunuyor. Ziyaretilerin
kendi hikayelerini retebilme
olanana imkan tanyp sayg gsteren
Sarkis, tarihi atosunda yer verdii
bu k panelleriyle yaam ve lm,
ak ve mimari, gemi ve gelecek
gibi mefhumlar ayn mekanda
buluturmay baaryor.
Bu proje zerinde geen yldan
bu yana alan sanat, 2011
ylnda projenin 40 panellik ksmn,
tarihi atonun gney kanadndaki
n pencerelere konulandrmt.
kinci blm bu yl tamamlanan
bu yeni sergide, 32 yeni k paneli
daha ziyaretilerin ilgisini bekliyor
olacak. Sarkisin, mekann kimlii
ve ruhuna nezaketle, 19. yzyldan
kalma bir kandili de dahil ettii ve
izleyicilerin deneyimine sunduu proje
kapsamnda, atodaki hemen her
odann kendine zg bir aydnl ve
rengi bulunuyor. n
Harp Ganimetleri Frizi,
Palais de Tokyo, La Triennale

MZAYEDE

Sotheby's raporu
Sothebysin Nisan sonundaki Trk sanat mzayedesinde katalogda yer alan 90 yaptn nemli
ksm el deitirmese bile, bilinli koleksiyonerler belli imzalar iin deerleri yeniden belirleyecek
bir rekabet yaatt. New Yorkta ise, Munchun klasik resmi lk iin 120 milyon dolar dendi.

22

oplam 4 milyon TLnin zerinde


sata sahne olan etkinlikte
rekor, 2 milyon 59 bin 820 TL
ile Nejad Melih Devrim imzal soyut
kompozisyonun oldu.
Akbank Private Bankingin destei
ile stanbulda grcye kan ve 26
Nisan 2012de Londradaki Sothebys
Mzayede Evinde dzenlenen Trk
Gncel Sanat Mzayedesinde, ilk
on sray birbirinden farkl sanatlar
ve yaptlar paylat. Profesyonel
alclarn dikkatli bir seim ve merakla

edindikleri yaptlar, sluplaryla


ve yeni nesil sanatlaryla da
gelecein ne kan sanat eserleri
ve sanatlarn da haber verir
gibiydi. Mzayedeyi, Sothebys
Trk ada Sanat Direktr Elif
Bayolu ynetti.
Bu arada kurumla ilgili bir baka
nemli gelime ise New Yorkta
yaand. Norveli ressam Edvard
Munchun sanat tarihine mal olmu
bayapt lk tablosu, 120 milyon
dolara (yaklak 212 milyon TL) rekor

fiyata satld. New Yorktaki Sothebys


mzayedesinde satlan 1895 tarihli
eseri kimin satn ald ise aklanmad.
lk, bir mzayedede satlan en
pahal sanat eseri olarak kaytlara geti.
te, alcnn Sothebyse dedii
komisyon dahil olmak zere, toplam
sat rakam bu yl maddi deeri ile
1 milyon 531 bin 175 GBP / 4 milyon
386 bin 500 TLye varan Sothebys
ada Trk Sanat Mzayedesinde el
deitiren ilk 10 yapt ve (Mays ay
ba kuru zerinden) yaklak fiyatlar. n

1 Taner Ceylan, Ten Kafesi


tuval zeri yalboya,180x160cm, 2012
2 Nejad Melih Devrim,Soyut Komposizyon
tuval zeri yalboya, 301x194cm, 1952
3 Mehmet Gleryz,ki yaka
tuval zeri yalboya, 200x180cm, 2011
4 Edvard Munch, The Scream (lk), 1895

MZAYEDE

Sanat ve eseri

ngrlen fiyat

Tokmak fiyat

Lot

Nejad Melih Devrim


Soyut Kompozisyon (1923-1995)

250-350.000 GBP

2.059.820
735.650 GBP

70

Taner Ceylan
Ten Kafesi (d.1967)

100-150.000 GBP

347.357
121.250 GBP

14

Mehmet Gleryz
ki Yaka (d.1938)

80-120.000 GBP

272.300
97.250 GBP

59

Canan Tolon
Glitch III (d.1955)

25-35.000 GBP

227.35
79.250 GBP

15

Ramazan Bayrakolu
Motorsiklet (d.1966)

15-20.000 GBP

2.059.820
735.650 GBP

10

Azade Kker
Batsheba (d.1949)

45-55.000 GBP

154.700
55.250 GBP

40

Burhan Doanay
Composition No. 3-C 3012 (d.1929)

50-70.000 GBP

137.900
49.250 GBP

58

Mbin Orhon
Untitled (d.1924-1981)

50-70.000 GBP

49.250 GBP
137.900

68

Burhan Doanay
Triangular Shadow on Canvas (d.1929)

35-45.000 GBP

104.300
37.250 GBP

77

Zeki Faik zer


simsiz, (1905-1988)

20-25.000 GBP

53.715
18.750 GBP

83

Ekrem Yalnda
2144 Mal Rot (d.1964)

15-20.000 GBP

18.750 GBP
53.715

10

Not: 10. sradaki Yalnda ve zer yaptlar, ayn fiyattan alc bulmu ve 10. sray paylamtr.

23

ETM

Sanata Misafir Olmak


Trkiyenin ilk ada butik sanat oteli Casa DellArte
Hotel of Arts & Leisure her yl 10 gen sanaty misafir ediyor.

24

isafirlik programlar,
tm dnyada sanatlara
yaadklar ve altklar
lkelerden farkl corafyalarda kendi
sanat retimlerini gerekletirme
frsatlar sunar. ok farkl destekilerle
yrtlen bu programlar son
yllarda lkemizde de artarak
devam etmektedir. Sanatn retim
srecine zaman ve mekan algsn
deitirerek katkda bulunan bu
sistem ayn zamanda da gidilen
lkeyi farkl ynleri ile tanma ve
deneyimleme imkan sunar. Sanatlar
retimlerini gerekletirdikleri
kendi mekanlarn geride brakarak
geldikleri yere dahil oluverirler.
retimleri de farkl corafyalarda
edinilenlerle, yeni balamlar kazanr
ve elbette sanatlarn tannrlklar ve
bilinirlikleri artar.
Bodrum, Torbada yer alan
Trkiyenin ilk ada sanat butik
oteli Casa DellArte Hotel of Arts
& Leisure da 2011 ylnda balatt
Uluslararas Art Residency Program
ile bu balamda yerel ve uluslararas
sanatlar arlyor.
Getiimiz yl olduu gibi bu yl
da bahar ve sonbahar olmak zere
iki farkl dnemde ve iki ayr sanat
grubu ile gerekletirilecek olan
program, bu yl geen yldan farkl
olarak Nisan-Haziran ve Eyll-Ekim
dnemlerinde gerekleecek. Program
sonunda retilen iler, Haziran ve
Ekim aylarnda dzenlenecek iki
farkl sergi dneminde Bodrumdaki
Casa dellArte Galerisinde izleyici ile
buluacak.
20 Ocak 2012de sona eren
bavurular sonucunda Uluslararas
Art Residency Programnn ilk dnem
sanatlar belli oldu: Arjantinli
Mariana Renthel, Pakistanl Basir
Mahmood, Milanoda yaayan ve
alan Annalisa Fulvi, Macaristandan
Hajnalka Tarr ve Trkiyeden Yua
Yalnta.
1985 doumlu Basir Mahmood,

video art yapyor. Ksa film


dalnda en iyi ynetmen ve senaryo
dalnda eitli dller kazanm.
Bir sredir Stuttgartta Academie
Schloss Solitudeun konuu olarak
almalarn yrtyor. 1986 doumlu
Annalisa Fulvi ise Accademia de Belle
Arti di Breradan mezun olduktan
sonra Brkseldeki Academie
Royale des Beaux Artsda yksek
lisansn tamamlam. Resimlerinde,
mimarinin kent zerindeki etkisini
ve bunun sosyal yaam etkileyen
refleksini dinamik bir tavrla ele
alyor. Macaristan Gzel Sanatlar
Akademisinde doktora rencisi
olan Hajnalka Tarr; kolektif bellek,
corafya ve mimari arasnda ilikiler
kuran, mekana ynelik yerletirmeler
yapyor. zleyici onun almalarnda
nesnelerin doasn anlamak ve
ardndakileri kefetmek isteyen
bir tavrla karlayor. u sralar
Mnihte alan, Arjantinli sanat
Mariana Renthel ise ounlukla
tekstil rnleri kullanarak hafza ve
tarih konularn inceliyor. Eitimini
Marmara niversitesi ve Helsinki
Kuvataideakatemiada tamamlayan

Yua Yalnta, izimlerinde


ilkokul ocuklar, doa unsurlar ve
otobiyografik elerden oluturduu
kendine zg bir dille izleyiciyi gizemli
bir oyun ortamna davet ediyor.
Kratrln Gamze
Bykkuolunun yapt programda,
sanatlar Casa DellArte Hotel of Arts
& Leisuren yeni yatrm olan, Torba
Vadisi iindeki Greenlife Villalarnda
zeytin ve am aalar arasnda doa
ile i ie almalarn yrtecekler.
Bu yl ikincisi gerekleecek olan
bu misafirlik programnn davet ettii
kratr, serginin hem kratryal
perspektifini belirlemekte hem de
etkinlik sonucunda yaymlanan
kataloun yayn editrln
yapmaktadr.
Casa dellArte Residency program
gen sanatlara retimlerini
gerekletirebilecekleri zgr bir
platform sunduu gibi oray ziyaret
eden ve otelde kalan sanatseverlere de
sanat ve sanatyla birebir iliki kurma
imkan veriyor. Yaanacak sre
hem misafirlere hem de sanatlara
Bodrumum en yeil koylarndan
birinde samimi bir atmosferde retim

srecini birlikte geirme ve yeni


deneyimler yaama frsat tanyor.
Temelde ise bu proje, Casa dellArte
ve Bodrum Torbay Dou Akdeniz
blgesinde, merkezi bir sanatsal ve
kratoryal ibirlii, etkileim ve retim
platformuna dntrmeyi amalyor.
Her yl, be sanat ve alt hafta
boyunca bir kratrn katlmyla iki
ayr dnemde gerekleen Residency
program, Casa dellArte Sanat
Ynetimi tarafndan yrtlmekte.
Latincede Sanat Evi anlamna
gelen Casa DellArte, sanat ve
turizmi bnyesinde birletiren bir
marka olarak, 2007 ylnda kuruldu.
2010 ylndan beri aktivitelerini
Bodrumda younlatran Casa
dellArte,bu sre iinde Trk ada
sanatnn yurtdnda tantlmas,
gen sanatlarn tevik edilmesi ve
Trk sanat severlerle buluturulmas
konularnda ne kan bir etkileim
platformu haline geldi.Bu misafirlik
program ile de sanat eserleri ile dekore
edilmi mekanlarda konaklayan
izleyiciye, dinlendikleri mekanlar
paylatklar sanatn, retim srecine
temas etme imkan sunuyor. Sanat,
seyirlik yannn dna taarak, bu
misafirlik program ile onu edinebilen
insanlara kendini daha en batan
anlatmaya alyor.
Bu yl gerekleecek olan programn
iki dnem sonunda alacak
sergilerinin tarihleri imdiden
belirlenmi. lk dnemin sergisi 8
Haziran 2012, dieri ise 13 Ekim
2012de alyor. Getiimiz yl
ilk ikisi gerekletirilen Residency
etkinliinin ilk sergisi Torbada
Gnaydn, Portekizde Saat 02.53
baln tayordu. Stuck in the
Middle With You balkl ikinci
sergi de ran, Lbnan, Portekiz ve
Trkiyeden be sanat ve bir kratr
ile gerekletirilmi. Serginin bal,
Stealers Wheelin, Reservoir Dogs film
mziklerinde de yer alan ayn adl pek
keyifli parasn hatrlatyor. n

kALINTI

26

... Bizim iin ve bu a dzgn grmeye balam herhangi


biri iin artk modern sanat diye birey yoktur, tpk 1930larn
sonundan beri dnyann hibir yerinde devrimci bir politkann
kurulmam olduu gibi. Artk ancak yerlerinden edilerek
canlandrlabilirler, yani en derin hedeflerinin yerine getirilmesi
sayesinde. Situasyonistlerin bu bahsettiimiz yeni mcadeleleri
zaten her yerde ortaya kmaktadr. Mevcut sosyal dzen
tarafndan rgtlenen engin yaltm ve iletiimsizlik uzamlar
boyunca yeni tr skandallar lkeden lkeye, ktadan ktaya
yaylyor ve oktan birbirleriyle iletiim kurmaya baladlar.
Avangart akmlarn rol, nerede grnrlerse grnsnler,
bu insanlar ve deneyimleri biribirine balamaktr, bu tr
gruplarn ve projelerinin tutarl temelinin birlemesine
yardmc olmaktr. nmzdeki devrimci a iin bu balang
hareketlenmelerini halka yaymamz, aklamamz ve
gelitirmemiz gerekmektedir...
Guy Debord, Haziran 1963 (ev.:Sabri Grses)

Fotoraf: Vahit Tuna


Kaynak: art-ist Gncel Sanat Dergisi
Situasyonist Enternasyonal Says,
Haziran 2004, ISSN 1304-902X,
Fiyat: 15.000.000 TL (Bugnk 15 TL)

RPORTAJ

EVRM ALTU

Orijinal bir
kopya yks

28

Serkan zkayann kariyerinin yedi yln igal eden dokuz metrelik Davut heykeli, New Yorka ulatktan
sonra Kentuckydeki 21C Mzesindeki son durana geldi. zkaya, deersiz, p ile paha biilmez
olan arasnda salnan bu devasa istisna hakkndaki tecrbelerini anlatrken, Davut hikayesinde, daha
ziyade btn olayn hzla kontrolden kn ve sonra gibi byyn, nce panikle, sonra endieyle,
en son da zevkle izledim ve izlemeye devam ediyorum diyor.

Fotoraf: Tomaz Capobianco

RPORTAJ

29

RPORTAJ

Fotoraf: Gillian Steinhardt

30

anat Serkan zkayann


2005teki 9. stanbul Bienalinde
sergilenmek zere strafor ve
3D bilgisayar dijital rendering /
dilimleme teknolojisi kullanarak,
orijinaline sadakatle yapt dokuz
metrelik altn renkli dev heykeli Davut
(Mikelanjdan Esinle), ironik bir
tarihte, 11 Eyll 2005te yklmt.
ihane Meydanndaki kaidesi
stne yerletirilirken yklan bu
heykelin hikayesi burada bitmedi.
nsana efsanevi ku Simurgun
hikayesini artran bir aba sonucu,
zkaya tarafndan bir biimde yeniden
ortaya karlan eserin son versiyonu,
getiimiz Eyll aynda deniz yoluyla
Trkiyeden Amerikaya tand.
zkaya, 2004te Stanford
niversitesinin gelitirdii bilgisayar
modelinden yola karak talyan
Rnesansnn nl sanats
Mikelanjn Davut heykelinin (15011504) iki kat byklnde bir
kopyasn yapt. Heykel ihanedeki
kaidesine yerletirildii srada,
zerindeki iilerle beraber be
metre yksekteki kaideden aa
derek ykld. iler hafif yaralarla
kurtulurken, zarar gren heykel
bienalde sergilenemedi.
Heykel, bu kazann stne,
Eskiehir Bykehir Belediye Bakan
Ylmaz Bykerenin abalaryla
Eskiehirde yeniden ina edildi.
ABD Kentuckyde de bir ubesi
bulunan mze oteller zinciri 21C
Mzesinin daimi koleksiyonuna
dahil etmek zere satn ald heykel,
16 Eyll Perembe gn Eskiehir
Bykehir Belediyesi Bakm ve
Onarm Atlyesinden, stanbula
doru yola kt. Dev Davut figr,
17 Eyll Cuma gn Haydarpaa
Limanndan bir ilebe yklenerek
New Yorka doru yola koyuldu.
Davut (Mikelanjdan Esinle) projesi
kapsamnda bir film ve bir de kitap
hazrland. Hollywoodlu ynetmen
Gabriel Wrye, heykelin yolculuunu
konu alan Double David adl film
projesinin ekimlerine ubat aynda
Eskiehir, stanbul ve New Yorkta
balad. Film, heykelin Eskiehirden
Kentuckyye maceral yolculuunu
grntlyor. Yine, proje kapsamnda
gerekletirilen ve 21C / Yap Kredi
Yaynlarndan kan Davutun
nlenemez Ykselii, D ve
Ykselii balkl kitapta ise ngiliz
kratr November Paynterin bir
metni yer ald. zkaya, bugne nasl
geldiini ve gelecee dnk amalarn,
uruna dokuz dourduu dokuz
metrelik Davut heykelinin glgesinde
anlatyor.

yanllk andr, diyor. Bu cmleyi


yaadklarnla kyasladnda, proje
macerasnda u anda nerede olduunu
dnyorsun?
Serkan zkaya: Benzer bir
cmle, ok sevdiim sanat Braco
Dimitrijevicten geliyor: Tarihte hata
yoktur, tarihin btn bir hatadr.
Debord beni, gsteriyi tanmlama
ve sonrasnda ierisine nfuz ederek,
yabanclamay olanakl klma
yolunda ok etkilemi bir dnr.
Davut hikayesinde ise, daha ziyade
btn olayn hzla kontrolden kn
ve sonra gibi byyn, nce
panikle, sonra endieyle, en son da
zevkle izledim ve izlemeye devam
ediyorum.
Bir yandan, yaptn gemi azya
almas benim iin ok nemli.
Sanat zne, yapta olanak verir,
onun sorumluluunu alr ancak onu
olabildiince serbest brakr. Hatta
herhangi bir okurdan daha da uzakta
durur; en azndan benim durumumda
bunun byle olmas iin hep uratm.
Davut vakasnda ise, heykel benden
acar davrand ve ben daha hadi bile
diyemeden, szn ettiim zerkliini
ilan etti.

Evrim Altu: Guy Debord, Hereyin


alt st olduu bir dnyada doru, bir

E.A.: Sanat tarihinde Davidin bana


gelenlerin bir emsali var m?

E.A.: Davut bildiimiz kadaryla


Eskiehir Belediyesinin de ilgisini
ekti. Bir edisyonu da burada olan
heykelin Eskiehirdeki akbeti nedir?
S..: Eskiehirin Belediye Bakan
Ylmaz Bey, zellikle heykel ve
kopya fikri ile -lkemizdeki kimi
dier belediye bakanlar gibi, ama
onlardan daha fazla- ilgili. Eskiehirde
sadece Strasbourgdaki teknelerin,
Venedikteki gondollarn, Pamuk
Prensesin atosunun veya Galata
Kulesinin deil, rnein Van Goghun
tablosundan kma kprnn de
kopyas mevcut. Tpk sanat Sherrie
Levinein, Man Ray fotorafndan yola
karak, bilardo masal kompozisyonu
mekanda bir yerletirmeye dntrp
sonrasnda bunun fotorafn ekmesi
gibi; Ylmaz Bey de Van Goghun
yapt yalboya tablodaki kprnn
bir suretini ehre yerletirdi. Yani
kopyas, esas alnan resimdeki gibi
bir suret deil, insanlarn her gn
zerinden getii, gerek bir kpr.
Burada elbette baya/kitsch
olan ile, katmanlardan mtevellit,
ak okumaya uygun sanat yapt
arasnda ince bir izgi var; o da
niyet. Gelgelelim bu niyeti aa
kartacak olan ey ise balam; ani ve
tarihsel balam. kimiz iin de yle
hissediyorum bazen: Bir veya iki
deli bir kuyuya ta atm, imdi herkes
el birliiyle karmaya alyor.

S..: Balant kurabileceimiz


yaptlar elbette var. Daniel Burenin
sansrlenen iinden Diego Riverann
krlan fresklerine, binbir sanatnn
bana gelen kaza, krlma, suya
dme hikayelerine, hatta Mikelanjn
Davutunun bana gelenlere kadar.
Ancak, bu derece inat, saplantl bir
ekilde srdrlen baka bir gnmz
sanat yaptndan haberdar deilim.
E.A.: Heykel, halen seferi durumda
m? NYda olanlar nasl
zetleyebilirsin ?
S..: Krlma anndan bugne
yaklak yedi sene geti. Tahmin
edersin, bu sre insan bir nevi
sktryor, zorluyor, beklentileri
abartyor. zerinde altm baka
yaptlar olmasna karn, Davut
heykeli hep kafamn bir kenarnda
durdu. Tek seferlik gibi grnmesine
ramen, -Mikelanjn heykelinin
iki kat byklnde bir suretini
yapacam ve onu sokaa, insanlara
indireceim- bu sre insanlar da
iine alarak geliti. Velhasl, New York
ehrine vasl olduunda, benim iin
iin en zevkli ve en az stresli ksm
balad diyebilirim. Heyhat, bu zevkli
an her haz gibi ok ksa srd. Sadece
bir gn.
O gn nce Stevein (21C Mzesi
sahibi Steve Wilson) kald otelde,
NYT yazar ve fotorafs ile
bulutuk. Ksa bir grmenin
ardndan, heykelin geceledii, NJ
Holiday Inn Oteline gittik. Bakn
aka etmiyorum; ofrler, heykeli
geceleyin koyabilecekleri tek yerin,
otelin park yeri olduunu sylediler.
Orada heykeli ykadk, eskort arac
bekledik ve Kentuckyli ofrler,
ben ve gazeteciyle, TIRn kabininde
olduumuz halde, tat yola
koyulduk. ofrler, karlarna kan
ilk frsat annda deerlendirerek,
Manhattana geeceimiz George
Washington Kprsnn yanl
giriine saptlar. Bir yandan birbirlerine
barmaya, bir yandan da polislere
yalvarmaya baladlar. Neyse,
sonunda polislerin de yardmyla
kaldrm zerinden atlaya atlaya,
doru girie ynlendirildik. Kprden
sonra Washington Heightsa, oradan
Harleme ktk. Aa, SoHoya
kadar neredeyse her kta dura kalka
ilerledik. Sonunda, heykeli akamnda
konumann yaplaca Storefront
for Art and Architecturen nne
park ettik. Kentuckyli ofrler, ilk
kez geldikleri New Yorkta Times
Meydann grmek zere bizden
ayrldlar. Heykelin fotorafn ekmek
iin bu arada herkes seferber oldu.
Trafii amak isteyen polisler ise
kameralarna davrand. Ben de ksa bir
siesta iin eve yollandm.

RPORTAJ

Akamki panelde, sunumlarn yan


sra Spyros Papapetros, benim iin
zellikle nemli olan bir konuma
yapt. Ertesi gn de, Armory binasnn
nnde ksa bir terennmn ardndan,
nde Davidi tayan TIR, arkada film
ekibi ve ben Kentuckye doru yola
ktk. Lakin, evlerine dnmek iin
sabrszlanan ofrleri yakalamak pek
kolay olmad. Gecenin karanlnda,
otobanlarda hzla yitip gittiler. Biz
bir otelde kalp Biz nerede yanl
yaptk? diye syleiler yapp ancak
ertesi gn Kentuckye ulatk. Heykeli
son grm ise, bir nceki gece, TIR
ofrlerinin konaklad lokantann
park yerinde oldu.
E.A.: Projeye baladnda yaadklarn
ve umduklarndan ne lde
uzaklatn?
S..: Dorusunu istersen pek de
uzaklamadm sanrm. Ben kendimi
hep tezcanl biri olarak tanmlarm.
Bir eyleri hemen yapp etmeye, aklma
geleni olabildiince abuk eyleme
dkmeye meylettiimi dnrm.
Ancak bu hikayeye baknca, bir
yandan da inat, hatta sylemeye
dilim varmyor ama, fazlasyla takntl
birini gryorum. stanbulda bir
meydanda duracak Bat sanatnn
bayaptn, bu kez New Yorka uygun
olarak sokakta gerekletirdiimi
dnyorum.
E.A.: Bu Davudi tecrben, sanata
ve hayata yaklamnda radikal bir
deiime neden oldu mu ?
S..: Evet.

Fotoraf: Nico Jorcino

32

E.A.: Heykel yerine konulmu,


sergilenmi ve indirilmi olsayd, bu
durumda seni ne tatmin edecekti?
S..: stanbulda m? nan
bilmiyorum. Genel olarak tatmin ve
ben pek bir araya gelmiyoruz.
E.A.: Heykelin sana u ana kadar ne
kadar maddi zarar oldu?
S..: zerinde yedi seneden fazla
altm; beni mazbut bir insan olarak
dn ve yediyle arp. Maddi zarar
ya da maddi yarar, sanat alannda ok
da anlaml olan eyler deil bence.
Yeni kt bu kavramlar, ben bu ie
giritiimde yoktu ve sanrm hala
o ekoln temsilcisiyim. Maddiyat
ile derin bir sevgi nefret ilikim var.
Yaptlarmn deersiz/p ile paha
biilmez arasndaki dinamikte yer
almasna altm hep.
E.A.: Trkiyede heykele ynelik
saldrlar ve kamusal alanda heykelin
yaam sava malm. Bu durumda
Davutun mahremine sansrl tarihten
bir yaprak kondurmak isteseydin, ne
yapardn?

S..: Davut iin zamannda


Mikelanj da bir incir yapra yontmu.
Bildiim kadaryla u anda bu yaprak
Vatikanda. Gerekten ok etkileyici ve
mahir bir yaprak.
E.A.: Heykelin deitirilen uzvu ve
yaprak hali, 21C mze dkkannda
tasarm nesnesi ve hediyelik olarak
satlacaa benzer. Bu kimin fikriydi?
S..: Elbette Stevein! Zaten
Storefronttaki panelden nce yapt
ksa konumada yle dedi:
Bugn ben kendimi baarl
addediyorum, nk eer bugnk
NYT alrsanz, orada benden alnt
yapldnda penis szcn
kullanm olduumu greceksiniz. Bu
da bir baardr. Buradan hareketle
tasarmc Gillian Steinhardt, bir
ucunda Davutun penisi, bir ucunda
yine Mikelanjn heykel iin tasarlad
-ama artk kullanlmayan- yaprak olan
bir kolye yapt.
E.A.: Heykelin 11 Eyllde
yklm olmas olduka ironikti.
Ayrca efsanevi hikye sz konusu
olunca, seni de hem Davut, hem
de Golyatlatran bir sre sz
konusuydu.
S..: Bir drbn, bir cmbz ve
bir kibrit kutusuyla bir timsah nasl
yakalarsn? Drbne ters tarafndan
bakp, timsah cmbzla alp kibrit
kutusuna koyar, kapan da
kapatrsn.
Drbnn Davut ksmndan yant:
Emin misin beni Golyatlatrdndan?
Yani, ibret-i lem ve rezil rsva
manasnda sylyorsan, sana
katlabilirim ama benim durduum
yerden pek yle gzkmedi.
Drbnn Golyat ksmndan yant:
Mamafih ortada ve aikr olandan
ziyade, geici olan, kendi gitmi,
hikyesi kalm olann etkisinin daha
derin olduu konusunda hemfikirim.
Sanat olarak beni baarsz yapan
ey, belki insan olarak farkl iledi.
E.A.: Proje talyanlarn ilgisine mazhar
olmad m?
S..: Oldu. Travmatik bir de
hikyesi var. Birka ay nce, New
Yorkta 21C Mzesi kratr William
Morrow, Roma Bienali kratr
Gloria Porcella ve ben toplandk.
Gloria, heykeli Romaya davet etti.
Sonrasnda, hep beraber Venedik
Bienalinin al iin Venedik San
Servolo Adasnda sergilenmesine karar
verildi. Gmrk ilemleri iin gereken
her eyi dahi toparladktan sonra, son
dakikada iptal edildi. Hsran! n
zoonpolitikon.com/film/double-david

MZE

EVRM ALTU

''Mzelerin gelecei
evlerimizin iindedir''

Fotoraflar: Refik Anadol

36

Nobel dll edebiyat, sanat tarihi, mimarlk ve gazetecilik sevdals Orhan Pamukun
2008den bugne imdiden 60 dile evrilerek yz binlerce okura oluan Masumiyet
Mzesi roman, kurulu srecini nihayet tamamlayarak, mze haliyle karmza kt.

MZE

R
Ben bu mzeye lene
kadar bir eyler eklemeye
devam edeceim. Bu mze
yznden son 3 yldr resim
yapmaya dndm, belki
o resimleri de mzede
sergilerim.

eferans verdii, hatta yazarn


deyimiyle katalou olduu
btn sosyal, kltrel ve popler
birikimi, ziyaretilerin ilgisine sunan
Masumiyet Mzesi, bnyesindeki
sarmal, ba dndren evren uyarnca,
romann ba kiisi Fsun ve onun a
Kemal zelinde, tmyle kurgusal bir
alemin karmza alenen karld
doum biimiyle, trnn ilki olarak
addediliyor.
zellikle 1950 2000 aras
stanbul kenti hatralarn, roman
karakterlerinin gncel buluntularyla
hemzeminde bir araya getiren mze,
kendinden nceki mzelerin rettii
totaliter gereklik duygusu ve bu
duygunun cerahati olabilecek her
nevi nyargnn karsna, tm
romantiklii, bireysellii ve itenliiyle
kmay baararak, izleyiciyi mze
fikriyle yeniden flrt etmeye tevik
ediyor.
Pamuka baklrsa, lene dek katkda
bulunaca ve beraberinde kurulan
vakf araclyla adeta kendi iinde
bir daha kamusallaan mzenin, yakn
gelecekte ressam Orhan Pamukun da
almalarna ev sahiplii yapmas,
iten bile deil.
Evrim Altu: Mze projesini
gerekletirme srecinde, siz de
mimarlk eitiminden gemi ve
ressam / sanat olmay arzu etmi bir
kimse olarak, farkl mimar, sanat ve
kratrlerle altnz. Kimileriyle yola
devam ettiniz, kimileriyle bu olmad.
Hangi konularda, nasl somut tercihler
yaptnz?
Orhan Pamuk: Mze projesini
gerekletirirken hepimizin hayatndan
bir para yanstmasna ve romanda yer
alan zel ilikinin n zel bir dnya
haline getirmesine zen gsterdim.
Eyalar dizisinin bir hikye anlatmasn
tm eyalar gzel bir atmosferde
toplamak ve hikyeye yakan bir
atmosfer yanstmak iin altm.
Romanla mzenin sanatsal olarak
i ie girdii bir dnya yaratmaya
uratk.
E.A.: ronik tesadfler: Yazar
Harper Leenin, yardmsever Oscar
Schindlerin, ressam Yves Kleinn
doum, rlanda kkenli ngiliz
ressam Francis Baconn ise lm
yldnmnde alan Masumiyet
Mzesi iin bu tarihi semenizin
sembolik veya somut nedenleri
var m?
O.P.: Masumiyet Mzesinin al
tarihi ile ilgili zel bir tercihim
olmad. Mzenin aln drt yldr
bekliyorum. 1990larn ortasnda
roman ve mzeyi dnrken
roman yaymladmda mzeyi de
aacam hayal ediyordum. Roman

mze iin topladm eyalara


bakarak yazyordum ama pek ok
sebepten roman daha nce bitti.
2008de roman yaymladmda bir
yl sonra mzeyi aarm diyordum
ama 2012de oldu. Mzede eyalar
belli bir nizam ve ahenk ierisinde
yerletirmek niyetimiz mze alnn
tarihinin ertelenmesine sebep oldu ve
her ince detayn zenle tasarladm
Masumiyet Mzesi 28 Nisan 2012
gn ala hazr hale geldi.
E.A.: Mzenin tamamlanmamlna
kapal sinema perdeleri ile atfta
bulunduunuzu basnla sohbetinizde
dile getirdiniz. Bu minvalde mzeye
yaplacak maddi ve manevi balar,
roman bnyesinden tamasn da gze
alarak, kabul etme ihtimaliniz nedir?
O.P.: Ben bu mzeye lene kadar
bir eyler eklemeye devam edeceim.
Bu mze yznden son 3 yldr resim
yapmaya dndm, belki o resimleri de
mzede sergilerim.
E.A.: Mzeyi Google Art Projecte
dahil etmeyi planlyor musunuz?
O.P.: Masumiyet Mzesi ile ilgili
almalarm devam ediyor ve edecek.
Farkl projelerim var. Projeler gelitike
sizlerle paylaacam. Web sitemizin
adresi de www.masumiyetmuzesi.com
E.A.: Mzedeki vitrinlerin
dzenlenmesi srecinde, iki ve
boyutlu biimlerin resimsellikleri ile,
ekranvari havalar arasnda nasl bir
bilgilendiricilik ve estetik dengesi
gzetildi?
O.P.: Grsel deneyim ile okumak
arasnda fark vardr. Okurken
kafamzda bir film seyrederiz. Mzede
okuyucularn roman okurken
hissettiklerini ne karmaya altk.
ki ve boyutlu biimlerin yan sra
mzede ses ve grnt yerletirmeleri
de yer alyor. Ziyaretilerinin,
belgeselci bir taraf olan bu mzeyi
gezerken o dnem stanbulunun
gnlk hayatn hissetmeleri,
hatrlamalar ve yaamalar iin her
ayrnty grselletirmeye altm.
E.A.: Mzenin artrd bir
bilim kurgu klasii, Philip K.Dick
imzal ksa bir ykden Ridley Scott
imzasyla ekilen klt film Blade
Runner akla getirirsek, oradaki
replikantlar, lmllklerinin
verdii alkla, kendilerine an
yaratyorlard. Bu durumun tam da
kendisinde, insandan daha insani bir
dramatiklik gze arpyor ve filmde
de bu unsur vurgulanyordu. Siz,
Kemal karakteriyle empati kurarak
oluturduunuz bu mzeyi ina ve
ifade ederken, melankoli ne kadar
yaknnzdayd?

O.P.: Kemal, Fsuna o kadar ak


ki sigara izmaritine kadar her eyay
biriktiriyor. Kendini dlayan hayata
inattan bir mze yapyor. Bu mze
bir anlamda kalbi krk insanlarn
kimliklerini ortaya koyan bir mze.
Resim yaparken daha mutluyum.
Roman yazarken ise dnya ile
daha derinden ve ahlaki bir ilikiye
giriyorum. Mzedeki nesnelerin
arasnda oturarak ben alt aym
geirdim geen sene ve hayatmn en
mutlu alt ayyd.
E.A.: Masumiyet Mzesi, bir Msr
piramidinin emaneti lmsz havas
ve beklentisini de yanstyor. Tm
bu objelerin, tpk u aralar sylentisi
yaplan Cevdet Bey ve Oullar dizi
film projesi gibi, bir gn bir tiyatro
yapt veya sinema filmine dnm
olasl nedir ?
O.P.: Yakn gelecekte byle bir
projemiz yok.
E.A.: Romann 85inci sayfasnda, ilk
mzeler ve onlarn ilk kataloglarna
atfen konuan Kemal, ilk
kataloglardan, ilk ansiklopediler
olarak da vnle bahsetmi.
Gnmzde ansiklopediler de
elektronikleiyor. Mze, buna nasl
hazrlk yapyor veya tehir edip
paylat nadir eyalarn manevi deer
snrll ya da mzenin bizatihi
kendi belleinin basl kataloglar ile
direnmeyi dnyor?
O.P.: Masumiyet Mzesi roman ilk
bata mzenin katalouydu. Fakat
zamanla mze ile roman arasnda
ilgin bir farkllk olutu. Getiimiz
haftalarda letiim Yaynlarndan
eylerin Masumyeti kt. Bu, tm
dnyadaki kitabevlerinde de satta
olacak.

37

MZE

38

E.A.: Desen ve renklerinizle de


betimlediiniz roman dnyasn
harflerle kada aktarrken, mzedeki
srpriz rnekleriyle de grdmz
zere, resmederek dnmenin de
size farkl yaratclk frsatlar
tand anlalyor. Katlyor
musunuz?
O.P.: Bana sanat, resim yapmak
mutluluk veriyor, roman yazmak
beni daha zeki hissettiriyor ve
dnyann iine girdiimi ondan
daha ahlaki bir ekilde sorumlu
olduumu hissediyorum. Ruhumun
iki yan bu ekilde resimle edebiyat
ve roman arasnda ayrlm. kisi
burada birleiyor. Resim ve edebiyat
birbirinden uzak gsterilen alanlardr.
Pek ok nl yazar, Victor Hugo,
Strindberg, Yaar Kemal resimle
ilgilenmitir. Ben onlar arasnda kendi
ressamln daha fazla ciddiye alan
biriyim ya da iimdeki ressam sonunda
ortaya kt.
E.A.: 200. sayfada Kemalin, mzedeki
nesnelere ilalarna bakar bir hasta
gibi bakyor olmasndan hareketle,
koleksiyonerliin tedavisinin mzeler

olduu mu sylenmeli? Peki bir


mzenin ideali nasl olmal? Mzenin,
zaman ve mekan dntrc,
sarholuk veren kudretli ve
davetkar, tehir bonkr haline nasl
yaklarsnz?
O.P.: Bana gre mzeler, tpk
romanlar gibi tek tek bireylerin
hikyelerini anlatabilmeli. Mzeler
daha kk, daha bireysel ve daha
ucuz olmal. Ancak byle, tek tek
insanlarn hikyelerini ifade edebilirler.
Gnmz ve gelecein mzelerinde
sorun devleti temsil deil, insan ortaya
karmaktr. Byk antsal, sembolik
mzelere giden para ve kaynaklar, tek
tek insanlarn hikyelerini anlatan
kk mzelere gitmeli. Bu kaynaklar,
insanlar kendi kk evlerini ve
hikyelerini mzeletirmeye
tevik edip onlara destek olmal.
Eyalar evrelerinden, sokaklarndan
kopartlmadan kendi doal evlerine
hner ve dikkatle yerletirilirse, zaten
kendi hikyelerini anlatrlar.
E.A.: Mzedeki nesnelerin,
ziyaretilerin heyulasnda yarataca
ortak hatra bellei, ister istemez

mzenin belli bir nesle odakland


hissini de veriyor. Ancak bununla
birlikte yap, gelecek kuaklar iin
hzlandrlm bir sosyal arkeoloji
mzesini de artryor. Mzeden
yola klarak retilecek akademik
metinler sizi heyecanlandryor mu?
O.P.: Masumiyet Mzesi bir kk
ve alakgnll stanbul gnlk hayat
mzesidir. 70lerden gnmze kadar
stanbulun eski otobs biletleri,
sinema biletleri, sigorta kartlar, banka
kartlar gibi gndelik eya var bu
mzede. Tuzluundan Vita kutusuna.
Hepimizin yaad gndelik hayat
var. Bu anlamda mzeden yola karak
retilecek olan tm almalardan
heyecan duyuyorum.
E.A.: ada sanatn yakn tarihinde,
2005 ylndaki stanbul Bienalinde
sergilenen Michael Blum imzal Safiye
Beharn Evi veya yine stanbulda
yaptlarn sergileyen Mike Nelson
isimli ngiliz sanatnn Venedik
Bienalinde hazrlad mekan
dzenlemesi gibi, ilgin entelektel
yaam alanlar ile karlald. Bu
tr rnekler, onca mze ziyaretinizi

Mzeler iin
Mtevaz bir
manifesto

1.

mparator ya da kral
saraylarnn halka almasyla
ekillenen ve vazgeilmez bir turistik
ziyaretgh ve milli bir simge halini
alan Louvre, Hermitage gibi byk
milli mzeler, milletin hikyesini
(yani tarihi) bireyin hikyesinden
ok daha nemli kld. Oysa tek tek
bireylerin hikyesi, insanlmz
btn derinlii ile ortaya koymak iin
daha uygun.
milli mzelere
2. Saraylardan
gei ile, destanlardan
romanlara gei arasnda bir
paralellik olduunu gryoruz. Evet,
eski krallarn kahramanlk hikyeleri
olan destanlar, onlarn yaad
saraylar gibidir. Ama milli mzeler
romanlar gibi deiller.

3.

Bir topluluun, cemaatin,


takmn, milletin, devletin,
halkn, bir kuruluun, irketin, bir
cinsin tarihini anlatmaya alan
mzelerden bktk, yorulduk. Tek
tek bireylerin, sradan hikyelerinin
btn byk topluluklarn tarihinden
daha zengin, daha insani ve ok daha
mutluluk verici olacan hepimiz
biliyoruz.
in, Hint, Meksika, ran
4. Sorun
ya da Trk tarih ve kltrlerinin

de ieren itinal Masumiyet Mzesi


aratrmalarnz srasnda size ne
lde uyarc ve yol gsterici
oldu?
O.P.: ocukluumda stanbulda
ok az mze vard. ou da
korunmu tarih antlard. Ya da
Bat d yerlerdeki ok az mze
gibi devlet dairesi haval yerler.
Daha sonra Avrupa ehirlerinin
arka sokaklarndaki kk mzeler,
bana mzelerin de tek tek bireylerin
hikyelerini anlatabileceini
hissettirdi. Tpk romanlar gibi
E.A.: Kemalin 564. sayfada ifade
ettii Gerek mzeler, Zamann
Mekana dnt yerlerdir
sznden hareketle soralm: bir mze,
bireyselletii, kiiselletii dzeyde
mi kendi ekirdei, merkezi, ruhunu
dadnk bir evrimle yanstr?
Buradan hareketle, resmi mzelerdeki
tmdengelimci, totaliter iticilie de
kibar bir tenkitte bulunduunuzu
varsayabilir miyiz?
O.P.: Mzeleri seviyorum ve pek
oklar gibi her geen gn mzelerde
daha mutlu hissediyorum kendimi.

Mzeleri ok ciddiye aldm iin


bazan fkeli, kuvvetli dnceler
gelitiriyorum. Ama mzeler hakknda
fkeyle konumak da gelmiyor
iimden. Bir nceki sorunuzda
da sylediim gibi ocukluumda
stanbulda ok az mze vard. ou
da korunmu tarih antlard. Ya
da Bat d yerlerdeki ok az mze
gibi devlet dairesi haval yerler.
Daha sonra Avrupa ehirlerinin
arka sokaklarndaki kk mzeler,
bana mzelerin de tek tek bireylerin
hikyelerini anlatabileceini
hissettirdi (tpk romanlar gibi).
Louvre, Metropolitan, Topkap,
British Museum, Prado gibi yerlerin
insanolunun byk zenginlii
olduunu hi unutmuyorum. Ama bu
byk antsal hazinelerin gelecein
mzeleri iin rnek olmasna karym.
Mzeler, zellikle hzla zenginleen
Bat d lkelerde ortaya kmakta
olan yeni ve modern insann dnyasn,
insanln aratrmal ve ifade etmeli.
Oysa devlet destekli byk mzeler
insan deil, devleti temsil etmeyi
hedefliyor. Bu, iyi ve masum bir hedef
deil.

ne kadar zengin olduunu


anlatabilmek deil. (Elbette bu
da yaplmal, ama bu zor deil.)
Zor olan, bu lkelerde gnmzde
yaayan tek tek insanlarn hikyesini
ayn zenginlik, derinlik ve g ile
mzelerde anlatabilmek.

5.

Bana gre mzeler, bir devleti,


milleti, irketi, belirli bir tarihi
vs. iyi temsil edip edememeleriyle
deil, tek tek bireylerin insanln
ortaya karp karamamalaryla
llmeli.

daha kk, daha


6. Mzeler
bireysel ve daha ucuz olmal.
Ancak byle, tek tek insanlarn
hikyelerini ifade edebilirler. Byk
kapl byk mzelerde, insanlmz
unutup devleti ve kalabalklar
hatrlamaya arlyoruz. Bu yzden
Bat lemi dnda milyonlarca insan
mzelere gitmekten korkuyor.

7.

Gnmz ve gelecein
mzelerinde sorun devleti
temsil deil, insan ortaya
karmaktr. Bu insann yzyllardr
acmasz basklar altnda olduunu
da unutmayalm.

8.

Byk antsal, sembolik


mzelere giden para ve
kaynaklar, tek tek insanlarn
hikyelerini anlatan kk mzelere
gitmeli. Bu kaynaklar, insanlar
kendi kk evlerini ve hikyelerini
mzeletirmeye tevik edip onlara
destek olmal.
evrelerinden,
9. Eyalar
sokaklarndan kopartlmadan
kendi doal evlerine hner ve
dikkatle yerletirilirse, zaten kendi
hikyelerini anlatrlar.

10.

ehirlere, mahallelere
hkmeden antsal binalar
insanlmz ortaya karmyor, tam
tersi onu eziyor. Daha insani olan;
mahalleyi, sokaklar, evredeki evleri,
dkknlar, her eyi serginin bir
paras haline getirecek mtevaz
mzeler hayal edebilmek!

11.

Mzelerin gelecei
evlerimizin iindedir. Resim
aslnda ok basit:
Eskiden
Destanlar | Temsil | Antsal Binalar
Tarihler | Millet | Gruplar takmlar
Byk ve pahal
Olmas Gereken
Romanlar | fade | Hikayeler | nsalar
Tek tek bireyler | Kk ve ucuz

Orhan Pamuk

39

MZE

Masumiyet
Mzesi'nin
kk ama
dev detaylar

40

Mzede, stanbul manzaralaryla


birlikte 1950li ve 1970li yllardan
kalma Trk filmlerinde yer alan
pme sahnelerini artran,
romanda da yer alan bir blm
bulunmakta.
Mze giriinde yer alan, romann
ba karakteri Fsunun itii 4213 adet
Samsun sigaras izmaritinin hemen
tm, romana ezamanl olarak,
Milliyet gazetelerinin 1976 1984
arasndaki haber belleine sadk bir
kronoloji ve o dnemin aktel, siyasi
ve sosyal haberlerine gndermeler
ieren bilgiler eliinde tehir
edilmekte. zmaritler, yine romann
ba karakteri Kemal Basmacnn
ynlendirmesi uyarnca yazar Orhan
Pamukun el yazsyla eski tip duvar
kad zerinde hazrlanm bir
ortamda, mzedeki hemen tm objeler
gibi, camekan ardnda sergileniyor.
Bu ksmda, Pamuk romanlarndan
Kara Kitapta yer alan yazar Celal
Salikin lm yldnm olan tarih
de unutulmam. Salik ayrca, mze
giriinde ziyaretiyi karlayan bir
deyiiyle de unutulmam.
Yine mzenin giriinde, Pamukun
ynetmenliini yapt, farkl
zamanlarda Fsunun sigara ime
biimlerini temsil eden bir video
yerletirme de bulunuyor.
Bir znel zaman mzesi olarak

kurgulanabilecek mze, Aristocu


ve Platoncu paradigma arasndaki
bereketli gerilime de iaret ediyor.
Mze tabanndaki, atom ekirdei
ve galaksileri artran spiral form,
temelini romanda Kemal Basmacnn
mzenin at katndaki yatak
odasndan aa bakt srada yaad
badndrc grntden alyor.
Pamuk, iki zel an temsil eden sar
noktalar eliinde, bu iki an birbirine
balayan tm objeleri, mzede bu
ekliyle kavramsal olarak teellemie
benziyor. Bu form ayrca, mzede
snrl sayda sata sunulacak olan
Fsunun kpelerine ve mze logosuna
da gndermede bulunmua benziyor.
Mze dkkannda, Pamuk
romanlarnn yan sra, mzelik hatra
kartpostallar ve zel olarak tasarlanan
posterler de sata sunulacak. Bu
posterler arasnda, her ikisi de mzede
sergilenen ve romanda yer alan
Paradison ilacnn promosyon afiinin
yan sra, Niantann Edebi Haritas
ve uzaya giden kpeinki de var.
Romandaki blmleri takip
eden irili ufakl tehir kabinleriyle
dolu olan Masumiyet Mzesinde
yazl bir rehber yok. Mzeye
giren herkesin, kendi tecrbesini
yaamas ve ziyaretilerin ahsi ve
hakiki tarih arasndaki izgiyi biraz
daha silikletirerek mekan tecrbe
etmesi ngrlm. Ancak mzede,
ziyaretilerin roman birden fazla dilde
okuyabilecei oturma birimleri de
tasarlanm.
Romanda da Kemal Basmac
tarafndan Pamuka bildirildii zere,
mzeyi bir defada en ok 50 kiinin
ziyaret edebilmesi ngrlrken,
mze ziyaretilerine, kahverengi takm
elbiseli, beyaz gmlekli kimseler
refakat edecek.
renci gruplarn eitim amal
olarak bekleyen mzenin al
kapsamnda ayrca, Mays aynn
ilk hafta sonunda, Pamukun da

katlmyla gn boyunca Masumiyet


Mzesi Sempozyumu dzenleniyor
ve bu kapsamda mzede kurban
kavramnn sosyolojik almndan,
Trk sinemasnn yakn tarihine kadar
birok konu masaya yatrlyor.
Mze evrede ok sempati toplama
benziyor. ukurcumann eitli
dokusu iinde genlerin mzeye ilgisi
alenen gzlemlenebiliyor. yle ki,
turistler, kent dndan birok okur ve
merakl, al tarihine dek romandaki
kroki vesilesiyle yapnn kapsn
alyordu.
Sinan etin, Serdar Erener,
Nil Karaibrahimgil, Vahit Tuna ve
Cevdet Erek gibi sanat, mzisyen,
tasarmc, ynetmen ve reklamc
imzalar, mzenin eitli blmlerindeki
srprizlere destek vermiler.
Mzedeki en ilgin objelerden
biri, kitapta da bahsedilen Kara Ik
heykeli.
Mze, bir deprem blgesi olan
stanbulda kurulmas nedeniyle,
mimar ekibinin itinas sonucu rayl
sistemler zerine salamca ina
edilmi. Olas bir ziyana kar, mzede
sergilenen her objenin sigortasn
salayacak dzeyde ciddi bir bilgi
bankas bulunuyor.
Mzenin yurtdndaki temsili
gz nnde bulundurulmas amacyla
bir ksm obje ve vitrinin gezici hale
getirilmesi de tasarlanan unsurlar
arasnda geliyor.
Mze, kurgunun kendi zerklii
ve hakikatini ilan etmesi bakmndan,
dnyada bir ilk.
Kemal Basmacnn, romanda da
szn ettii ift ynl antika saatin,
aslnda Pamukun babasndan bir
hatra olduu dnlyor.
Mzede, romanda da ad geen
sessiz Remington daktilosu da tehir
ediliyor. Ayrca nice obje arasnda
sergilenen ve romanda bahsedilen
Pe-Re-Ja kolonyalar, bu yer verme
erefine yazara bir koli kolonya

armaan etmi.
Fsunun babas Tark Beyi
sinirlendiren, Fsunun srekli
izinle kurduu tarihi alar saat de,
Masumiyet Mzesinin objeleri
arasnda.
Masumiyet Mzesinin eski yerinde
bulunan Bruckner Apartmanndan
bugne gelinen srete yaanan 12
yllk byk hikaye, TRT tarafndan
belgesel haline getirildi. Belgesel,
Mays aynda izleyiciyle buluacak.
Mzedeki fotoraflarn
birou antikaclardan edinilirken,
fotoraflar arasnda Pamukun bizzat
ektii kareler ile Ara Glere ait
enstantanelere de rastlanyor.
Mzede izlenen kfte ve subrei
ile Rak gibi sosyal nesneler, stanbul
Mecidiyekydeki bir replika reticisi
tarafndan imal edilmiler. Mzedeki
bcei ise Pamuk talyadan bulup,
getirmi.
Kitap ve mze, izleyiciyi,
inandn, gerektir gibi bir hale
sevkediyor. Zaten kitabn son
cmlesinde de bu, Kemal tarafndan
Herkes bilsin, ok mutlu bir hayat
yaadm, diye vurgulanyor.
Kemalin at katndaki yatak
odas, mzenin en mahrem, duygulu
noktas gibi grnyor. Buradaki
objelere ziyaretinin eriimi, kadife
halatl, pirin dkm direkli bir
bariyerle kibarca engellenmi. Burada,
Kemalin ekmecesindekiler, Fsunun
fotoraf ve mehur tekerlekli
ocuk bisikletine rastlamanz, olas.
Yapnn bu katnda, romann birok
basksnn yannda, grme engelli
edebiyatseverlere ynelik sesli kitaplar
da tehir edilmekte. Yine bu blmde
izleyici ve okurlar, Pamukun roman
yazd orijinal not defterlerine,
mzenin ilk taslak desenlerine, en
ilgin ve aktel zamanlama biimiyle
eriebiliyor.
Mzenin nazarl, Pamuka
annesince armaan edilmi. n

TASARIM

PAUL MCMILLEN

Fotoraf: Tanju zelgin

McMillen ve Erkmen

42

Bir yanda UltraRPM Reklam Ajans Ynetim Kurulu Bakan ve fotoraf sanats
Paul McMillen, dier yanda 20 yl aan kariyerine zellikle kltr-sanat alannda birok
yaratc proje ve dl sdran, Blent Erkmen. McMillen, getiimiz ay Milli Reasrans Sanat
Galerisinde izlenen Blent Erkmen: Son ler 2 sergisiyle ilgili olarak Erkmenle syleti.

lent Erkmen, 1990-2000


yllar arasnda, her biri iki
yllk bir dnemi ele alan be
kiisel sergi/kitaptan oluan dizisinin
sonrasnda, 2000-2004 yllar
arasnda almalarn 2004te Son
ler bal altnda sergilemi ve
kitaplatrmt.
Kendisinin sanat ve kltr alanna
odaklanm almalarnn arlk
tad Son ler 2 sergisinde;
Lizbon Ulusal ini Mzesinde
sergilenen ini tasarm, stanbul
sokak ad ve kap numaras tabelalar,
15. Tiyatro Festivali ve 4. Tiyatro
Olimpiyatlar iin tasarlad ki
Kiilik Bir Oyun ve stanbul
ikolatalar gibi farkl tasarm
konular yer alyor.
Erkmenin, 2004 ylndan bu yana
yapt almalarndan oluan Son
ler 2 sergisinde, arlkl olarak

sanat ve kltr alanna odaklanm


almalar yer alyor.
Sergide Erkmenin 15 yldr aralksz
srdrd ve son dnemde dardan
tad hazr nesnelerle metaforlar
yaratt Arredamento Mimarlk
dergisi kapaklar, ayr sezon iin
ayr konseptle gelitirdii stanbul
Devlet Tiyatrosu afi dizileri, Osmanl
Bankas Mzesindeki sergilerin
tasarmlaryla Osmanl Bankas
Mzesinin yeni sergileme tasarmlar
bulunuyor.
Ayrca Erkmenin uluslararas
etkinlikler iin yapt Frida ve
Diego, Fukuda, Tomaszewski
ve ran Seimleri afileri ile Hrant
Dink dlleri kimlii, Hepimiz
Hrant Dinkiz kitab, Ferit Edg iin
hazrlad Elde Yapm Kitaplar dizisi
ve sekiz adede ulaan Akn Nala
Kitaplar da izleyicilere sunuluyor.

TASARIM

43

Yeil ran iin Poster


kampanyas tasarm, 2009

TARTIMA

44

TARTIMA

Paul McMillen: Bizlerle


paylatklarnda her zaman, sol beyinle
sa beynin kavgasn hissetmiimdir.
Bir yanda, serinkanl, yapsal dnen,
bir iletiim uzman (neredeyse
mhendis), te yanda romantik bir d
kurucu. Bu sezgimde hakl mym?
Blent Erkmen: Halbuki kurduum
romantik dleri serinkanl bir
mhendis gibi gerekletirmek
istemitim hep!
P.M.: Yaptlarnda Trkiyeye zg
bir estetik boyuta gerek duyduun
sylenebilir mi? Yoksa bu benim
uydurduum bir ey mi?
B.E.: Estetik sonular tasarm
probleminden yola karak elde
ederim. Problemin isteklerine
duyarl olmak, problemin ierdii
yoldan giderek estetik bir sonuca
varmak isterim. Estetik sonucu, bir
lkeye zg klmann geiciliinden,
kolayclndan korkarm.
Yaptm ilerde zaman zaman
kendime zel yollar aar, her bir
yoldan uzun sreli izler srerim.
Bu yollardan biri Trk hat sanatnda
kullanlan kfi yazdr. Bu yaz
anlaynn izinde tasarladm stanbul
1993 ve stanbul 1994 logolarnda
kalc olan stanbulu kfi yazya,
iindeki yl da dijital yazya benzettim.
Yani kalc olan stanbul ile geici olan
zaman i ie soktum.
Bu yolu arabeskle ilikilendirerek
Trk Evlerini Koruma Vakf logosunu
(1987), labirentle ilikilendirerek
AGI Berlin Kongresi iin Berlin (2005)
ve Grafist stanbul Toplants iin
stanbul (2006) afilerini, Frankfurt
Kitap Fuar Onur Konuu Trkiye
logosunu (2007), hatlar sert olan
byle bir yapy uuturarak DAM
Deutsches Architekturmuseumda
alan Becoming stanbul sergi
logosunu (2008) tasarladm.
Kfi yazy labirentle
ilikilendirdiim ilerden Berlin ve
stanbul afilerinde metropol ile
kendim arasnda kurduum kiisel
bir iliki dorultusunda, tek girii ve
tek k olan bir maze (labirent)
oyununu kullandm.
Frankfurt Kitap Fuar Onur Konuu
Trkiye logosu ise, labirent gibi
grnen ama labirent olmayan, kapal
gibi grnen ama kapal olmayan,
dardan grnd gibi olmayan,
edebiyat dahil her konuda iine
girilmesi kolay, iinde dolalmas
kolay bir zellie ve zgnle sahip
olan, ayrca Trkiyenin kltrel
mirasna gndermeler yapan ok
renkli, grsel bir doku iine gmlm
Trkiye yazsndan oluuyordu.
Milli Reasransdaki
sergiden genel bir grnm
Sergi fotoraflar: Cemal Emden

45

TASARIM

McMllen: Ben seni


tek kiilik bir sanat
ynetmenleri dernei
olarak gryorum.
Trk tasarm dnyasna
katklarndan dolay,
her zaman mteekkir
olacam. Kltr ortammz
zerinde byk bir etki
yarattn da dnyorum.
Hayranlk uyandrmak, seni
tedirgin ediyor mu?
Erkmen: Beni sadece
hayranlk uyandrmak deil,
herey tedirgin ediyor!

46

P.M.: Senin baz ilerinde rahmetli


Emin Barndan izler bulmam
konusunda grlerini renebilir
miyim ltfen?
B.E.: Gzel Sanatlar Akademisinde
okurken hocam da olan Emin Barn
kfi yaz anlay iinde Trke alfabe
kullanan ilk hat sanatlarndandr.
Yani kfi yaz anlay Emin Barn
iin bir znedir, bir amatr. Oysa
benim baz ilerimde kullandm;
zaman zaman arabesk, labirent,
maze oyunu gibi referanslarla
ilikilendirdiim bir aratr sadece!
P.M.: zellikle ilevsel olmak ve grafik
slup iinde konuyu konumlandrmaya
yardmc olmak asndan
sorumluluklarmz dnnce, grafik
tasarm alannda avangard olmak
mmkn mdr?
B.E.: Tasarm, nmze konulan
bir probleme bulunan zm, sorulan
bir soruya verilen cevap olarak
gryorum. Bulunan zm problemi
zyorsa, verilen cevap sorunun
cevabysa niye artlar zorlanmasn,
avangard bile niye olunmasn?
En azndan problemin dorudan,
bire bir karlklarn bulmak yerine,
problemle oynanabilir, problemin
kendisini deitirmeden yaps
deitirilebilir, problemin dnm
halinin tasarm zm bulunabilir.
P.M.: Trk ve/veya dnya tasarm
performansnda bir d gryor
veya hissediyor musun? yle ise, sence
bu neden kaynaklanyor?
B.E.: Zaplayarak yaama,

ksaltarak yazma, okuma yerine


seyretme alkanlklar ok eyi
deitirdi. El yazsnn nerdeyse
kullanlmad bir dnemden
geiyoruz. Bu bir sulama deil, bir
tespit! Tm bunlarn ve zellikle
web estetiinin tasarm anlayn
derinden etkiledii grlyor. ok
katmanllk, ok renklilik, formlardaki
ok boyutluluk bu. Her eyin ok
olduu bir hal. Herey kendini size
doru itiyor. Yuzeydeki tum formlar,
rnein bir logo ya da yaz bile
kabaryor, parlyor, evresindekilere
omuz atp kendini size beendirmek,
sizi batan karmak istiyor. Ama
hepsi birden byle yapyor ve siz
bu susleme junglenn (cangl)
ortasnda kalyorsunuz, hatta giderek
kalakalyorsunuz.
P.M.: Zanaat ve sanat Birleebilirler
mi?
B.E.: Sanatta bir i yapmanz
iin dardan gelen bir neden yoktur.
Bu nedensizlik onu sanat yapar. Bir
tasarm urununun ortaya kmas
iin ise ortada bir problem olmas
gerekir. Tasarm size sorulan soruya
verilen cevaptr. Oysa sanatta cevap
vermek iin soru gerekmez. Hatta soru
cevabn iindedir. Ancak uygulama
dili bulmada, farkl alg duzeyleri
oluturmada, birbirlerini etkiler;
birbirlerine yarar dokunur.
Sanat bir ie yaramaz, sanat
yararlanmak niyetiyle tuketilecek bir
ey deildir. Bir yararnn olmamas,
gereksiz olmas onu sanat yapar.
Sanat yararsz ve gereksiz olanla iliki
kurma, kurabilme halidir.
P.M.: Dijitalleme tsunamisinde
kendini nerede gryorsun? (Ben
ahsen mrettebatsz, Alaska
sahillerine srklenen, Japon hayalet
gemisi ile zdeletiriyorum kendimi.
Batrlmas gereken bir gemi)
B.E.: Dijitallemeye belli etmeden
kabadaylk taslamaya alyorum.
2009da kratrln yaptm
Unplugged Faces sergisinin
uluslararas tasarmclarna arda
bulundum. Bu sergi iin kendi
yznzle bir i yaparken tasarm
dncenizle yznzn arasna hibir
dijital mdahale girmesin dedim. Hep
birlikte bilgisayara kafa tutalm dedim.
Eski silahlar kartp, temizleyip
kullanalm dedim. Neredeyse
unuttuumuz yntemlerle yeni iler
yapalm dedim. Bu sergiyle bilgisayar
ncesi dnemden bu dijital aa bir
selam gndermek istedim.
P.M.: Efemera, gelip geici, ksa
mrl mdr?
B.E.: Tasarm nesnesinin vr
zvrlndan deil, tasarm

zmnn vr zvrlndan sz
edilebilir.
P.M.: Eitimci olarak oynadn rol de
bu sergide aka grlyor. Kendimi
adeta dersteymi gibi hissettim
Katlr msn bu gre? Yoksa
ilerinden ok fazla yararlandm iin
mi bana yle geldi?
B.E.: Daha iyi konuabilmek iin,
daha iyi anlaabilmek hatta daha iyi
kavga edebilmek iin tasarm dilimi
paylaacak ortaklar aryorum galiba!
Yaptm oldu! anlayndan
hi holanmam. Kendime kurallar,
engeller, snrlar koyarm, gerekeler
retirim, hikayeler bulurum ve
bunlar da frsat bulduka anlatmak
isterim.
P.M.: Ben seni tek kiilik bir
sanat ynetmenleri dernei olarak
gryorum. Trk tasarm dnyasna
katklarndan dolay, her zaman
mteekkir olacam. Kltr
ortammz zerinde byk bir
etki yarattn da dnyorum.
Hayranlk uyandrmak, seni tedirgin
ediyor mu?
B.E.: Beni sadece hayranlk
uyandrmak deil, her ey tedirgin
ediyor!
P.M.: stanbul Tasarm Bienali ve
temas hakkndaki fikrin nedir?
B.E.: Bienal sistem d bir duruu
sergiler, sisteme kardr, muhalif
bir bnyeye sahiptir. Sistemin iine
yaramaz, sistemin fayda bekledii bir
ey deildir. Burada hibir ey alnp
satlmaz, i grmesi yaplmaz! Oysa
fuar sistem iidir, sistemin vitrinidir,
ondan yararl olmas beklenir. Sistemi
destekler, iktidar temsil eder.
Bienal dndrtmek ister, fuar
kazandrtmak. Bienalleri kltr
kurumlar dzenler, fuarlar ticari
organizasyonlar! Bienallere sanatlar
arlr, fuarlara galeriler katlr.
ada sanatta belirginleen
ve gelenekselleen bu durumun
tasarm alannda yeterince farknda
olunmamas ve tasarm evresindeki
fuar alkanl bu Tasarm Bienali iin
en byk tehlikeydi. Tehlike bienal
ismiyle fuar yapmakt.
Tasarm Bienaliyle ilgili ikinci temel
sorun ise tasarm kelimesinin ok
fazla disiplini iinde barndrmasyd.
Bunun zm ise; disiplin odakl
deil, ok iyi bir kratryal
almayla kavram odakl bir bienal
gerekletirmekte idi. Bu tehlike ve
bu sorun Deyan Sudjicin kusursuz
bulduum Kusurluluk temasyla
ald. Bu mkemmel kratryal
kavramn iki ayr kratr tarafndan
ayr ayr yorumlanma riskinin de
alacan umuyorum. n

PORTFOLYO

Sencer

Vardarman
lk kiisel sergisini getiimiz ay Art On the Galleryde aan
sanat, ileriniBilim insanlarnn kulland olduka grafik
grsel dil, tablolar ve kitlesel medyann, zellikle dergilerin
kulland fotografik hikayeleme ve kompozisyon kullanlarak
gerekletirilen fotomontajlar olarak iki temel gruba
ayryor.lerin temelde olan ve her almada tekrarlanan
yn; bilgiyi reten ve iletenlerin, yani bilim adam,
aratrmac ve habercilerin grsel malzemeyi kullan biimi,
bu aamalarda verilerin urad deiimler ve bu grsel dil
kullanlarak ulalan etki. almalarna Berlinde devam eden
Vardarman, incelikli ilerinde ncelikle imgeye inandrclk ve
saygnlk, bir anlamda iade-i itibar kazandrmaya alyor.
Romantik dneme gndermeler yapan haber fotoraf
niteliinde, etkileyici felaket manzaralar reten Vardarman,
TV-Landscapes adl seriye ait olan fotoraf almalarnda
televizyon haberleri ve belgesellerden derledii 70.000 kadar
fotoraftan oluan grsel arivini fotomontajlar retmek iin
kullanyor. Her bir alma ortalama 20 ama bazen 100den
fazla paradan oluuyor ve dijital resim teknikleri ieriyor.
www.vardarman.net

48

1 By the Sea (Deniz kys), dijital C-Print,150x120 cm, 2011


2 Forest-I (Orman-I), dijital C-Print, 188x120 cm, 2010-2011
3 stanbul, dijital fotoraf basks, 158x100 cm, 2012
4 Meeting (Buluma), dijital C-Print, 60x102 cm, 2010
5 Horses (Atlar), dijital fotoraf basks, 76x278 cm, 2012

049

50

51

PORTFOLYO

54

PORTFOLYO

055

55

OKUMA

TANIL BORA

''Anadolu Ktas''

56

nadolu adnn kknde,


Bizans mparatorluunun
7. yzylda Frat nehrinden
Ege denizi kysna uzanan blgeyi
kapsayan idari birime getirdii yeni
dzenleme var: Anatolikon, gnein
doduu yer. Ondan nce Kk
Asya deniyordu buraya. Balbana
bir ktay artran bir ad bir
minyatr kta... Nitekim muhafazakr
tarihi Mkrimin Halil Yinan bir
yerde Anadolu ktas diye bahseder
buradan; bir keresinde de Anadolu
imparatorluu tabirini kullanr. 1.
Dnya Savann ardndan balayan
Milli Mcadelenin resm yayn
organ saylabilecek Hakimiyet-i
Milliye gazetesi 1920de Anadolu
Anadolulularndr! slogann dile
getirebilmiti. 1924-25 yllarnda kan
Anadolu Dergisi yeni kurulan devlete
Trkiye Cumhuriyeti ad verilmesini
yadrgam, Anadolu Cumhuriyeti
adn nermiti. Yllar sonra, hmanist
Azra Erhat Ne mutlu Anadoluluyum

diyene diye yazasm geliyor diyecekti.


Trkiye Trklerindir ve Ne
mutlu Trkm diyene sloganlarnn
alternatifleri miydi bunlar yoksa ayn
niyetin baka trl dile gelii miydi?
Her halkrda, Anadoluyu bir vatan
olarak tutkuyla sahiplenmenin, dahas
ona balbana bir dnya olarak
duyulan hayranln ifadeleriydiler.
Anadolu adnn, kh bildiimiz
milliyetiliklerle kesien, kh onun
kafesine smayan bir cazibe hlesiyle
sarld kesindir.
Anadolu, corafi ehresiyle de
ktalk taslyor gibi deil midir?
Ka farkl iklim bir aradadr?
Envai eit yeryz ekli resm-i
geit yapar. Avrupa merkezli dnya
haritasnn gbeinde geometrik
bir mkemmellikle yer alan bir
dikdrtgendir Anadolu.
Uygarlklar beii, klielemi
sfatlarndan biri Beeri yerleimin
eskilii ve sreklilii bakmndan
mstesna bir diyar sahiden buras.

nsanln en eski tarmsal yerleim yeri


aynnde (Diyarbakr) bulundu,
tarih ncesinin en byk yerleimi
atalhykte (Konya). Anadolu,
ok grm geirmi, ikbali de
idbar da grm. Mezopotamyayla
youn etkileim iindeki balayan
tarihsel hikayesinde Pers, Makedonya,
Roma, Bizans, Seluklu ve Osmanl
kltrlerini arlam.
Anadolunun siyasal tarihinin
btnlkle fragmantasyon arasnda
salndn grrz. Ona ktasal
bir karakter kazandran corafi
kompartmanlama, ayrmalara
da elveriyor. M.. 2000de Hitit
devletinin, Anadolunun ilk siyasi
btnlemesini gerekletirdiini
biliyoruz. 11-14. yzyllarda, SelukluOsmanl hakimiyetleri aralndaysa
26 ayr hanedan hkm srm
burada.

G lkesi, melez lke


Anadolunun kimlik damgalarnn

bir bakas: bir g lkesi buras.


Haritada Asya ile Avrupa arasnda
kocaman bir kpr gibi duruuyla
bunu haber veriyor zaten. Hem
bereketi ve stratejik nemiyle kendisi
bir hedef, hem de bir berzah, gei
yeri. Kavimleri arlam, onlarn
ilticagh olmu. Kitlesel srgnlerin
tan ayn zamanda. M.. 1. yzylda
Greklemeye balam, sonra 1071de
Malazgirt savayla Mslman ve
Trk g ivmelenmi. 19/20. yzyl
dnmnde muazzam bir g ve
gertme dalgasyla yaad travmann
art sarsntlar hl yatm deil.
Anadolunun 19. yzyl sonunda
hl nfusun yaklak drtte birini
oluturan Hristiyan sakinlerinin says
yirmi yl iinde marjinalleti. Otokton
Hristiyanlar, ki aralarnda kiliselerinde
semavi Pederimiz szleriyle Trke

Cehennem-Cennet sergisinden
Galeri Man, 2012

OKUMA

58

Cehennem-Cennet
Video yerletirmeden ayrnt, 2010

OKUMA

dua eden, Trke konuan Rumlar da


vard, ge zorlandlar, katlar ya da
Yunanistandaki Trke bilmeyen!Mslmanlarla mbadele edildiler.
En acs, Ermeni nfusu 1915te
feci bir krma maruz kald. Buna
mukabil Kafkaslar ve Balkanlardan
Mslman topluluklar kitleler halinde
g ettiler Anadoluya. Sndklar
Anadoluyu sahiplenirken, burann
gayrmslimlerden arndrlmasn
kh duygusuyla kh gvenlik
kaygsyla benimsediler. Eski
Osmanl corafyasnda serpilen
etno-milliyetilikler, ulus-devlet
ana gecikmiliin dehetli
alarmizmiyle, bu gecikmenin an
gven iinde kapatabilmenin
olmazsa olmazn homojenlemede
gryorlard. Anadoluda ve mcavir
alanndaki Kafkasya, Balkanlar ve
Mezopotamyada kurulan ulusdevletler, bir ergen fanatizmiyle,
nfuslarn homojenletirmeye
giritiler.
Bakiyesi bile, Anadolunun nasl
bir oulluu barndrm olduunu
gsteriyor. Etnolog Peter Alford
Andrews, 1989da yaymlanan,
temel bavuru kayna niteliindeki
almasnda1 Trkiyede yetmi
iki millet var deyiminin bo bir
mecaz olmadn gzler nne serer.
Anadoluda irili ufakl 47 kalem etnodinsel topluluu ayrt eder.
Ayn zamanda muazzam bir
melezlenme demek bu. Macar
Trkolog Bla Horvath 1913te yapt
Anadolu gezisi izlenimlerinde, Bugn
tipik Trk olarak adlandrabileceimiz
insan tipi, artk Asya Trklerinin
Moola veya Tatara daha ok
benzeyen ekik gzl tiplerinden
ok farkl diye yazm: Trkler
tarafndan fethedilen ve slamlatrlan
Anadoluda giderek karan rklardan
(Rumlar, Ermeniler, Lidyallar,
Frigyallar, Persler) yeni bir karm
ortaya km; kvrk kartal burunlu,
siyah sal, kara gzl, ak ve temiz
bir yz ifadesine sahip2
Sadece rksal melezlenme deil.
Anadolu, dinsel senkretizmlerin,
heterodoksilerin yatadr. Kaarak
gerek yaayannn ok olmu olmas,
biraz bundan. Tabii yerleiklerle
gebeler arasndaki kadim ekimenin
de pay var bunda. Kapadokyann
kaya kiliselerinde saklanan ilk
Hristiyanlardan, merkezi otoritenin ve
slam ortodoksisinin menzili dndaki
sapalarda yaayan ve yerleiklie
direnen Trkmen Alevi kagun
halkna, Krt airetlere uzanan bir tr
gelenekten sz edebiliriz. 1240taki
Babailer isyan, 16./17. yzyldaki
Celali isyanlar gibi infilaklarla da u
veren bir gelenek.
Anadolunun oulluuna imkan

veren bir etmen, burann bir geimlik


kk retim diyar olmasyd.
Merkez glerin ekonomik arty
yutmasna ve elini kolunu her ke
bucaa uzatmasna el vermeyen,
merkezlemeye kendi mnzevi
kesinden ayak direyen bu yap, hem
bir muhafazakrln haznesi hem
de kendine mahsus beeri varolu
tarzlarnn gvencesiydi. 1950lerin
hmanist ve muhafazakr yazarlarnn
kendi zamanlarnn Anadolu kyls
ile Eti kyls (Eti, Hitite
uydurulmu Trke karlkt)
arasnda bir devamllk tahayyl
etmekte birlemeleri, sadece milliyeti
romantizme deil ekonomi-politik
temele de dayanyordu. Son yirmi
ylda kapitalizmin drdnc vitese
takmasyla, artk hayatta kalmas zor
grnyor.
Erken cumhuriyet dneminin
bu defa az sayda muhafazakr ve
hmanist yazarnn paylat Seluklu
romantizmi, o dnemde geri, Trkslam damgas altnda Anadolunun
oulcu yapsnn hakknn
verildii tahayylne dayanr.
Seluklu iktidarnn zayflamas
zerine Anadolunun birok
ynetim merkezi arasnda blnerek
ademmerkeziletii dnemde yeeren
kltrel zenginlii ve oulculuu yad
ederler bu yazarlar.

Milli mitos ve gecikmi vatan


Drtnala gelip Uzak Asyadan
Akdenize bir ksrak ba gibi uzanan
bu memleket bizim! Nazm Hikmetin
en popler dizelerinden biri bu.
Anadoluyla ilgili klieleri ve milli
mitosu temize eken gl bir imge
kuruyor: Asyayla Avrupa arasnda
kpr olarak Anadolu kliesi
Trklerin ezeli tarihsel yrynn
son merhalesi olarak Anadolu
mitosu Bu mitosun arkasnda, Trk
milliyetiliinin gecikme tela yatar.
19./20. yzyl dnmnde serpilen
btn milliyetilikler gibi, tarihe ge
kalmann alarm duygusuna kaplan
Trk milliyetiliinin ek bir sorunu,
vatann tayin etmekte de gecikmesi
idi. Soyut bir vatan fikri uyanmt
ama somut vatanla ilgili fikirler,
Osmanl mparatorluunun gitgide
kemirilen haritasna dair jeostratejik
kestirimler ile Ziya Gkalpin
Vatan ne Trkiyedir Trklere ne
Trkistan / Vatan byk ve mebbed
bir lkedir: Turan dizelerindeki
hayal arasnda salnyordu. Anadolu,
dorusu, bir bakiye-vatan olarak
ortaya kt. Trkiye Cumhuriyetinin
kurucu elitinin byk ksmnn
memleketi Balkanlard; onlar zellikle
1912-13teki Balkan savalarnn
ardndan imparatorluun yzyllar
boyunca gzdesi olan bu corafyada

tutunmann artk pek mmkn


olmayacan grnce, elde kalan
topraklar olarak duygusal yatrmlarn
Anadoluya yapmaya yneldiler.
Anadolunun homojen bir MslmanTrk nfus temelinde kurulacak mill
devlete uygunluunun hem llmesi
haritalama, anketler, nfus saymlar
vs. hem de rgtlenmesi zorunlu
gler ve tenkil bunun zerine
hzland.
n dnemindeki Trk milliyetilii,
imparatorluun yitii travmasn
bastrmak iin, Anadolu ve Trakyann
yeni/somut vatan olarak beliriini
bir arnma olarak kutsad. Erken
Cumhuriyet dneminin cokulu
yazarlarndan smail Habip Sevkn
imgeleminde vatan, fazlalklarn
yontulmasyla, bir elmas gibi ortaya
kmt.
imdi, kuyumculuk lazmd.
Anadolunun bir vatan olarak
ilenmesi, pitoreskinin karlmas,
romantize edilmesi ileri bekliyordu.
te yandan resm milliyetiliin
tarih anlats, Anadoluya konsantre
olmay gletiren bir engel de
kartmaktayd: Trk Tarih Tezi.
Bu teori, Orta Asyada doan ezel
Trk uygarlnn insanln btn
kltr mirasnn kayna ve tm
uygarln beii saymakla, dnyann
her kesindeki her uygarlk eserini
Trkletirmekle, Anadoluyu zel
olmaktan kartyordu. Bu tarihyazm
zel bir yer-yurt olarak Anadolunun
gereine konsantre olmuyor,
Anadoluyu Trkln dnya-tarihsel
uygarlk gezintisinin bir kona olarak
malzeme ediyordu. Anadolunun
kadim uygarlklarnn proto-Trk
olarak kodlanmas, ayn arasal
bakn ve ilginin bir parasyd.
O dnem kurulan nemli devlet
bankalarna Etibank, Smerbank
ad verilmesi, Anadolunun kadim
uygarlklarna dnk gerek bir
ilginin belirtisi deildi kesinlikle;
evrensel Hitit adnn Eti diye gya
Trkeletirilmesinin de gsterdii
gibi, Anadoluya ezeli bir Trklk
atfetme gayretinin iaretiydi. (Trk
Tarih Tezinin melliflerinden SaffetArn Engin ta 1968de de Smer
Trkleri kitabn yazacaktr.)
Corafyay Trkletirme cehdini
isimlerden de takip edebiliriz. Kuru
dere yataklarna, cralardaki
mevkilere kadar her yeri
adlandrmay egemenlik ifadesi
sayan milliyeti-brokratik otorite,
Anadoludaki yer adlarnn yaklak
te birini deitirmitir!
Erken Cumhuriyet dneminde
vatan Trklkte dzleyen bu
izginin yan sra, Anadoluyu
romantize etmeye dnk iki dnce
hareketi ortaya kmt. ki ayr

Anadoluculuk Birisi, Mavi


Anadoluculardr. Maviciler Eski
Yunana atfedilen byk uygarlk
mirasnn aslnda yonyada gelimi
olduu tezini ilediler; yonyann
tarihsel corafyasn Anadolunun
tz olarak ycelttiler. Onlarn
hmanist heyecanlarnda, yonyay
btn uygarln kayna olarak
yceltip biricikletirmekle, aslnda
Trk Tarih Tezinin zihniyet kalbn
Anadoluya uyarlayan bir yan da
vard. Dier akm olan milliyetimuhafazakr Anadoluculuk ise
Anadoluya, Trkln slmlkla
kaynaarak ve baka otokton
medeniyetlerin verimlerini de
uyarlayarak kendini yaratt toprak
olarak metafizik bir deer ykler.
Milliyeti-muhafazakr Anadolucular,
bu cokunlukla Anadoluya bakmlar,
standart milliyetiliin pek vakit
ayramad memleket tasvirlerine
ynelmilerdir. Ancak her baktklar
yerde sadece Trk ilaveten slam
grmeleriyle, resm milliyetiliin
optiini paylarlar. Remzi Ouz
Arkn, okkltrlln timsali olan
Mardinde bile salt Trklk grmesi
gibi: Saa bak: Trk; sola bak: Trk;
aa bak: Trk; yukar bak, Trktr.
Bu hoyratlk gnmze dek uzand,
uzanyor. Nispeten masum bir rnek:
Gaziantepte yllarca harabe olarak
kalan Aziz Bedros Ermeni Kilisesinin
okkltrc bir ltufkrlkla
restorasyonu yapldktan sonra (bir
sanayicinin ad verilerek) mer
Ersoy Kltr Merkezi adyla hizmete
konmas gibi

Terra incognita
Anadolu, yeni Trkiyenin ehirli
eliti iin terra incognita idi, bilinmeyen
topraklar... Macar Trkolog Dr.
Bela Horvath, andmz 1913 gezi
notlarnda stanbulda yaayan
Trklerin Anadolunun koullarn hi
bilmediklerini, ortak izlenimlerinin
olumsuz olduunu kaydeder.
stanbulun rahat koullarna alan
onun tabiriyle Kibar Trkler o
rahat Anadoluda bulamyorlardr.
Yahya Kemal 1922de, gzleri
doksan katl binalara alm
Amerikal seyyahlara stanbulun
mtevaz manzarasnn kim bilir
nasl grdn sorar kendi kendine.
Cevab aktr: phe yok ki,
bize bir Anadolu kynn pazar
yeri nasl grnrse! Anadoluyu
kefetme misyonu, hep bu Oryantalist
(ve Oksidentalist) bak gezdirdi
bilinmeyen topraklarda.
1938-1944 kesitinde tek-parti
rejimi, ressamlardan oluan bir
keif kolu karmt Anadoluya.
Yurt Gezileri projesi erevesinde,
ressamlar Anadoluya gnderilerek

59

OKUMA

60

Danak - Gle
Tuval zerine reine
250x200 cm, 2012

yurdun mehul ve yerli gzelliklerini


grmeye ve bunlar mevzu almaya
sevk edildiler. Sonra, 1950lerin
ve 1960larn realizm rnda,
air Cemal Sreyann 1967de bir
yazsnda Anadolunun ilkel ve
katksz grnmleri dedii imgelerin
peine dld. Gzn yaban
corafyaya ve yoksulluk folkloruna
diken bu estetikte de, yerlileri soylu
vahiler olarak tahayyl eden bir
Oryantalist bak eksik deildi.
Milliyeti Anadolucular
Anadolunun maduriyet ve
masumiyetinden sz etmilerdi.
Anadolunun sakl cevheriyle gerilii
arasndaki i burkucu paradoksun
tarihi, burann vatan olarak
benimsenmesine kadar uzanyor.
Mhmellii, ihmal edilmilii,
bilinmezlii kadar sk yapm
bir imge Anadoluya. Buras Mill
Mcadele esnasnda ve sonrasnda hep
sincab renkli, mahrum ve mdun,
harap, viran, kimsesiz, metruk
olarak tasvir edilmi.
Resm milliyetilik, bu viranla
bakarken Eski Rejimle hesabn da
gryordu: Anadolunun z-Trk
halkn fetihler peinde koturan
Osmanl z vatann yzne bile
bakmam, onu hor kullanmt. Ayn
sav, Anadolunun metruk tablosuna
den mimari hzmelerin gayr

Trkln aklamakta da ie yarar:


1955teki bir yazsnda Bedri Rahmi
Eybolu, Anadolunun yz glen
tm vilayetlerinde hemen btn gzel
binalarn Rum ve Ermeni yaplar
olmasn, Trkler cephelerde krlrken
bu topran en krl ilerinin
Rumlar ve Ermenilere kalm olmasyla
izah eder.
Horlanmlk, kadri bilinmemek,
etno-milliyeti imalarndan bamsz
olarak da hl kuvvetli bir Anadolu
duygusu veya, kimi zaman:
Anadolu patetii. Byk ehirlerle
ama asl olarak stanbulla kartl
iinde kodlandnda kazand
anlamyla Anadolu, yitik taradr:
Yitik hazine. Byk ehri saran
dekadans datacak bir arnmann
pnar olarak romantize edilir. Vakur,
arbal, tahammll, ileke bizim
insanmzn beeri corafyas olarak
kutsanr. Amerikan deep America
teriminden uyarlanan derin Trkiye,
ite orasdr: Anadolu. Daha ok
muhafazakr tara epiine elverir, ama
onun yannda, 1960lar/70lerdeki
denli olmamakla beraber, solcu
poplizme de.

Anadol konmutu. thal ikameci


sanayinin ancak yoksul i pazarda
tatminkr bulunabilecek bir rn,
o zamann ruhuna uygun bir yerli
mal vncyd Anadol. Son on on
be yldr ise Anadolunun imajn,
global piyasaya i yaparak zenginleen
ve ulusal burjuvazinin kuvvetli bir
fraksiyonu olmay baaran tara
sermayesi belirliyor. Skseli adyla:
Anadolu kaplanlar. Anadolu
kaplanlarnn yuvalarndan, mreffeh
ve bayndr imgeler yansyor. Alveri
merkezleri, global markalarn sahne
ald vitrin-meknlar, konforlu konut
silolar, lks arabalar, jeepler, canl bir
trafik gz alyor. Mutena semtlerin
refah sahneleri, stanbulda olann
artk Kayseride de, Gaziantepte de,
Konyada olduunu haber veriyor.
Beri yandan, kltrel bir
taralamadan yaknlyor. Szgelimi
kkl sinema salonlarnn birer
birer kapanmasndan, kamusal
elence ve eleme mekanlarnn
daralmasndan ehirlilik kltrnn
tamamen piyasaya ve rant
ekonomisine emanet edildiinden
Bununla beraber, birrneklemeden
yaknlyor. Muhafazakr yazar
Mustafa Kutlu Balkesirde
grdnz ey, Nidede; Konyada
grdnz manzara Zonguldakta
karnza kyorsa iin tad
kamtr diye yazmt: Pazar
bile kurulmayan, eraf lm, esnaf
dalm, konaklar km kasabalar
artk birer l ehir niteliindedir.
() Tabii ki onlarn artk arastas,
semercisi, nalband, iki yan dut
aalar, kavak ve narla kapl
sokaklar kalmamtr. Muhtemelen
bir veya birka bulvara, meydana,
heykele, ok katl ihanlarna, mahalli
gazetelere, hkmet ve belediye
saraylarna, dn salonlarna, hal
sahalara kavumulardr.
Anadolu kaplanlarnn donatt
sahnelere giremeyen, giderek mercek
dnda kalan geni corafyalar var
bir de. Servet tarann merkezlerinin
allanp pullanmasna akarken kenarda
kalan, grnmezleen Anadolunun
kuytular Sahiden sincab, sahiden
boz, sahiden viran, sahiden terk
edilmi Son dnemde sinemann,
tarann bu yzne rikkatle gzn
diktiini grdk. Mahrumiyet
corafyalarna, cra peyzajlara, nafile
addedilen hayatlarn iine baktlar
sinemaclar, orada mhmellik ve
yabanlkla beraber sknet, scaklk,
yalnlk da grdler.
te, resim de bakyor oralara n

Global vitrin ve viran tara


1966 sonlarnda piyasaya kan
ilk yerli otomobil markasnn ad,
phesiz yine Anadolu romantizmiyle,

1 Peter Alford Andrews, Trkiyede Etnik Gruplar,


Tmzamanlar Yaynclk, ev.: Mustafa Kpolu
2 Bla Horvath, Anadolu 1913, Tarih Vakf Yurt
Yaynlar, ev.: Tark Demirkan

DYALOG

BURAK DELER

Fakirlik korkusuna
entelektel bak
Pratiklerinin beslenme alanlar rten Elmas Deniz ile Burak Delier, Denizin
Maka Sanat Galerisindeki kiisel sergisi zerine konuuyorlar.

R
62

abia apa ve Varlk Sadkolu


tarafndan 20 Kasm 1976da
kurulan Maka Sanat Galerisi,
bir sredir, eletirmen ve kratr
Nazl Grlekin imzas ile alt
sanaty buluturan BENG BURAK
VOLKAN ALP ELMAS Z balkl
sergi dizisine ev sahiplii yapyor.
Altan Grman, Sarkis, Aye Erkmen
ve Fsun Onur gibi, Trkiye gncel
sanat belleinin yap talarnn
olumasnda yeri doldurulmaz katklar
olan imzalara kapsn aan kurumda
kendini ifade etme frsat bulan Elmas
Denizin ELMAS isimli sergisi ise,
bu dizinin sondan nceki halkas.
Sergisinde, kratr Grlekin tarifi ile
fakirlik nosyonunun ve kabul edilmi
deer sistemlerinin eitli norm ve
gstergeleriyle bunlarn korku odakl
psikolojik yansmalarn grnr klan
Deniz, sosyal adaletsizlikler zelinde
eletirel okumalara imkan tanyan,
yaln bir kavramsallkla alan ak
yaptlar reten bir sanat.
Deniz ayrca, yine kratrn
ifadesiyle zenginlik/fakirlik, zerklik/
aidiyet, tketim nesnesi/sanat yapt,
belge/sanat yapt, zel/kamusal,
merkez/gayrimerkez, yapay/doal,
yeni/kullanlm olan, tekillik/oulluk
gibi, temelde gnmzn snf bilincine
ait bir dizi ikilii, sanat retiminin
temel malzemesi ve retim yntemine
dntrmek suretiyle bir araya
getiriyor.
te, gncel sanat Burak Delier
de, birok adan Deniz gibi, sanat
ve meta, kapital ve insan, politik
konjonktr ve bireyin toplumsal
dzendeki konumu zerine, TersYn

/ Fizibilite Aratrmas (2011), Ak


Kaynak (2008), We Will Win (2008)
ve Koleksiyonerin Dilei (2012) gibi
iler reten, bir dier baarl isim.
Ele aldklar krizlerde, ilerinin
kurduu kprler zelinde buluan
Delier ve Deniz, Maka Sanat
Galerisinde 8 Maysa dek izlenen
ilerin yanstt fikirler ve sosyal
pozisyonlar zerine, sergi mekannda
bir araya gelmeyi kabul ettiler.
Burak Delier: Gnmzde yoksulluk
dnyann en nemli meselelerden
biri olarak grlyor. Biz %99uz
hareketi tersten varsllk sorunu
olarak adlandrabileceimiz ekonomik
eitsizlii hedefliyordu. Senin sergin
yoksulluundan pek ikayeti deil
diye dnyorum. Yoksulluundan
memnun, gnmzde adna varsllk
denilen deerler rgsnn deerlerine
bu memnuniyetle kar kyor diyebilir
miyiz?
Elmas Deniz: Gzel soru. Aslnda
evet, sergi temelinde yoksulluk
zerinden kt ama baka eklenen
eyler de var. Sergideki iler kiisel bir
yerden u an yaadmz dnyann,
tketim toplumu olmann getirisi
olarak deerler sisteminin ve hayata
baka trl bakabilmek zerine de
ayn zamanda.
B.D.: Nasl bir bak neriyor sergi?
Ve bu bak neler zerinden grnr
klyor?
E.D.: Serginin, aslnda, btncl
nermesi udur budur diye sylemek
doru mu bilmiyorum ama bu
sergideki ileri retirken onlar

birbirine eitli noktalardan bal


olarak dndm ve rettim. Genelde
yakn zamanlarda retilen iler, sergi
iin uzun zaman, neredeyse bir yl,
alma frsatm oldu. Yoksulluu
grnr klmak dnda, alglanma
biimi ve bu durumun bir deer
retmeye muktedir yaps zerinde
durdum. Mesela Smerbank
torbas. Orada ilk aklma gelen
dnmeden atverdiimiz bir torbay
kullanmaktaki srard; byle bir
irade o. Tabii dier yandan torbann
Smerbank maazalarnda 80lerde
kullanlm olmas baka tarihsel
durumlar ekliyor. Yoksulluun
marjinalletirilmesi ve tketim
toplumunda konuulmayan, ak
ifade edilemez bir alana itilmesi
sz konusu. 80lerde Smerbank
reklamlar ilgin; Yoksulsanz
buradan kaliteli rnlere
ulaabilirsiniz diyor. imdiyse H&M
reklamlarnda Madonnay kullanyor
ve aslnda alm gc dk insanlara
hitap etse bile zenginlik yanlsamasn
satyor. Fakirseniz gelin, H&Mden
alveri edin demiyor.
B.D.: Brakalm alt snf olmay,
orta snf olmak bile utanlacak bir
ey olarak kodlanyor. Ve btn bu
kodlamay kuatan temel bir duygu
var: Fakirlik Korkusu...
E.D.: Ancak tabii ki, sergi iki hat
zerinden gidiyor. Biri, yoksulluk
snr ile benim kendi deneyimlediim
bir yoksullua ait. Dier hat ise
yoksulluun kitleler zerindeki
etkilerine uzanyor; Fakirlik Korkusu
bu kanalda...

B.D.: Fakirlik korkusu ok gl


bir ynetim ve kontrol arac. Bu
korkuyu duymak korkulan eyin
gereklemesini de salyor. Fakirlikten
korkan otomatikman fakir bir hayat
yaamaya balyor. Uyumlu, terbiyeli,
kendinden istenenleri ve daha fazlasn
sunmaya hazr hale geliyor. Peki sergi
bu korkuya nasl yaklayor?
E.D.: Yoksulluu deneyimleyen
biri olarak konuuyorum; aslnda
bu korkuyu fark etmenin bir tr
zgrletirici etkisi var. nk bu
korku aslnda yoksul biri iin geerli
deil. Yazy okuyann ekonomik
stats okumay deitiriyor. Galeride
ii asarken zerine sohbet ediyorduk.
Orada alan arkada Ben hayatm
boyunca bu korku nedeniyle altm,
ie gittim dedi. Eyalar tayan ocuk
ise Byle bir korku yok, yaaynca
korkmazsn dedi. Biraz zetliyor
aslnda ama ok zengin biri ne
dnr, onu daha renemedim.
B.D.: Yoksulluk Snr adl ite bir
izgi ekiyorsun. Aslnda bu izgi
hepimizin bildii, senin de burada
grnr kldn bir snr. zleyici
olarak da farkl yerlerden bu izgiye
gre konumlanyoruz. zleyici kendi
yerini bulmaya, dnmeye arlyor.
Bu durumda sanat alanndaki farkl
toplumsal statleri de grnr klyor.
E.D.: Bu ynden bakmamtm
esasen. Yoksulluk Snr, benim
Harbiyede oturduum evin iki aylk
internet ve telefon faturasna gelen
icra belgelerinin kopyas. Yoksulluk
snr bilindik bir terim, zerine
fazla dnmediimiz. Biz hep

DYALOG

64

B.D.: Smerbank ve atal gibi


ilerde baka bir ekonomi nermesi var
gibi. Nasl ekillendi bu iler?
E.D.: Smerbank ve ataln
ortak zellii benim uzun yllar
birlikte yaadm ailemin evinden
km olmalar. Torbay yllar nce
saklamtm, atal ise mutfakta
kullanlyordu. Ailemin evindeki odam;
dzensiz, ev bakmndan problemli,
istikrarsz hayat biimimden dolay
tanmalar, seyahatler arasnda
kaybetmek istemediklerimi sakladm
bir istasyon gibi. O atal uzun yllar
kullandk, hatta ben ok kkken
o atal evde espri konusu olurdu. ki
aabeyim var, atal kime denk gelirse
hemen dzgn olanla deitirirdik
birbirimizin nne atarak. Ben bu
sergiyi yaparken zmire gittiimde
sakince mutfak ekmecesinden o
atal aldm, sonra sergilediimi
telefonda anneme syleyince bana
bilmediim hikayesini anlatt. Babamn
bekarken, ilk retmen olduunda
kulland eyalarla gelmi, en az 40
yl nce. in ilgin taraf, bu atal
kullanma fikri stanbulda aklma
geldi bir anda. lk bata uzun sreler
deimeyen ekonomik durumun
neredeyse bir sembol, alametifarikas
gibi geldi. Fakat o ite dier bir yn
de var: biz eyalar neden atmak
istiyoruz?
levini yitirmemi bir atal
yamulduu iin atmak. Peki bu bizi
ne kadar zenginletiriyor? Benim
ailemde eyaya deer verilmez. ok
dolamlar, her ekilde yaamlar
ve onlarn zerimdeki etkisi
muhakkak. Aslnda ite bahsettiin
ekonomi burada gerekleiyor.
Tketim toplumunu iyi gzlemleyen
bir bakasnn da grebilecei bir
ufku ayor. ataln saklanmas bir
ekonomik durumu zetlemekten
kopuyor ve yeni bir ekonomik
olaslk yaratyor. Bunu deve ty,
ampanya gibi adlarla Trkiyede
salon rengi olarak aina olduumuz

Fotoaflar: Merve Kler

DELER: Aslnda
herhangi bir koleksiyon
kendi iinde bir deer
barndryor zaten...
DENZ: Evet, katiyen.
Numaralandrmamn
nedeni oydu.
Oradaki her bir nesne
kk bir etiketle
numaralandrlarak
enstalasyona
dahil edildi.

reklamlar, alabilmeyi gryoruz


ama deyememek, icra gibi durumlar
bu kadar kamusal olmuyor ve hep
kiisel zel alanda gerekleiyor. Dev
reklam panolarna maruz kalyoruz
ama o servisin denmemesi halinde
gerekleen bir dizi sre tamamen
kapal. Mesela bir bankann nnde
para eken insanlar grrken,
bankaya olan borcunu deyemedii
iin bankann nnde alayan birini
grmyoruz. Sistem yoksulluk snrn
bir kavrama indirgiyor; ite bir izgi.
Kavramn gereklikle olan ilikisini
tekrar kurmak gibi bir dncem
vard. Bir taraftan da izleyiciye nasl
bir perspektiften konutuumun
ipucunu salamak.

bir zemin zerinde gsteriyorum. Ama


esas nemli detay Ikea ereve iinde
sergilenmesi. Bozulan eyalar yenisiyle
deitirmenin, ev dzeninin markas,
tm serbest artrdklaryla...
Smerbank ise, yine benzer bir
ekonomi yaratyor. Aslnda iin ilk
knda daha performatif bir yn
vard. Uzun sre plastik bir torbay
kullanmak ve bozulduka onarmak.
lk bakta onarmak, fakirlere
zgym gibi ama bu tam olarak
doru deil. Onarmak ayn zamanda
bir tr tketime direnmek anlamna da
geliyor. nsan ok yaratc ve ahane,
eer etrafndaki maniple edici gleri
inceler ve bunlardan kurtulma yollar
bulabilirse.
B.D.: rnein Mutlu Koleksiyon
byle bir kurtulma yoluna m iaret
ediyor?
E.D.: Evet ama bir baka
perspektiften, baka bir iliki. Yine bizi
otomatik elde edilen bir dnceden
uzaklatrc bir yn var. Oradaki
istif, aslnda sanat eseri koleksiyoneri
ile basit, deersiz addedilen nesneleri
toplayan biriktirici arasndaki iliki
zerinden kt. Ancak burada
ben yle bakyorum: Sanat eseri
biriktirmek deerli. Deterjan kutularn
biriktirmek deerli addedilmese
de, eylem olarak ayn olduunu

varsayabiliriz. Burada benim sanat


olmam ve sradan nesneleri sanat
eserine dntrerek deer ekleme/
yaratma durumum dahil oluyor
ve ben bylece ok deerli ile ok
deersiz olduu dnlen iki kutbu
birletiriyorum. Tabii baka dertlerim
de vard. Atamama gerilimi gibi
mesela...
B.D.: Aklayabilir misin bunu, nedir
atamama gerilimi?
E.D.: Ben byle bir ara duygu
durumu olarak tarif etmekten
holanyorum, bu eyalar atma
-atmama meselesini. nsan bu anlarda
kendini incelerse bir eyler fark
edecektir. zerine kafa yormadmz
ilgin alanlar buralar. Dnya zerinde
birtakm insanlar eyalar biriktirip,
yp istifliyorlar ve bu eyalar deerli
bile deil para leinde.
B.D.: Aslnda herhangi bir koleksiyon
kendi iinde bir deer barndryor
zaten...
E.D.: Evet, katiyen.
Numaralandrmamn nedeni oydu.
Oradaki her bir nesne kk
bir etiketle numaralandrlarak
enstalasyona dahil edildi.
B.D.: Yani numaralandrarak biri
sanat yaptlar gibi deerli, dieri

DYALOG

66

deersiz nesnelerden olumu bu iki


koleksiyon arasnda bir eitlik mi iddia
ediyorsun?
E.D.: Mutlu Koleksiyon ad, yani
tam bu sylediinle rtyor. Eve
ait atklar, benim kendi kullandm
deterjan, ampuan, yourt
kutularndan oluan aslnda sevimli
de saylabilecek nesneler onlar. Tabii
meknda bulunan, sanat eserlerini
sunmak iin tasarlanm nilere gre
rettim bu ii. O da ekleniyor tm
bunlara. Aslnda daha da zorlarsak
sanat tarihi konumak zorunda
kalabiliriz ama hi istemem.
B.D.: Sanat tarihine girmeyi
istemiyorsun ama bu i bizi oraya
ekiyor. Sanatn, sanat kurumunun,
galerinin dntrc gcn
gryoruz burada. En deersiz eyler
bile inanlmaz deer tayan, nadide
nesnelere dnyorlar...
E.D.: Sanat tarihine girmeyelim
derken aslnda kavramsal sanatn,
sanat eserini galeri mekn iine
konulan her ey olarak geniletmesi,
ite yine pten yaplan enstalasyonlar
kastediyordum. Bu tarz malzemeler
hep sevilerek kullanlm sanatlar
tarafndan. Ben bu anlamda yenilik,
zellik vs. aramadm gibi, sanat
tarihini de -sonradan sergiyi okurken
devreye sokabilsek de- sergiyi kurarken
pek dnmedim. Etrafnda ne varsa
kullanyorsun ite. Ama sanatn
marifeti, dntrebilmek sanki
baka yerde gizli.

B.D.: Evet, sanat tarihi ister istemez


kuatyor sergiyi fakat gerekten
de serginin asl referans verdii son
derece gncel ve somut meseleler.
Birok tarihsel, sosyal, ekonomik
referansa dokunarak geniliyor
anlam katmanlar; Smerbanktan,
icra mektuplarna ve oradan TOK
evlerine, Ku Kafasna...
E.D.: Aslnda sergi son derece
kiisel bir yerden kt ancak, sergiyi
izleyenlerden aldm yorumlara
dayanarak sylyorum, bireyin
perspektifinden darya doru
alp ok daha geneli ilgilendiren
meselelere dokunur hale geldi. TOK
ve Mutluluk, bir video ve desen
serisi olarak 2009da rettiim bir
i. Birlikte veya ayr sergilediim de
oldu desen ve videoyu. Daha nce
farkl balamlar iinde kratrl
grup sergilerinde yer aldlar. Desenler
aslnda 11 tane. Normalde resim
yaparken kenarda estetik kayglarla
bo braklan, paspartu dediimiz
bir alan vardr. Bu TOK binalar
genellikle kent iinden yoksul
insanlar veya alt snflar kent
eteklerine gndermek iin
yapldklarndan etraflarnda tek
bir ev olmadan boluk iinde
olduklarn grdm. Desenlerdeki
mesele bu. Videoyu ise TOK Halkal
ve Tuzlada ektim. Grntleri neden
yle edit ettin diye sorsan, Daha
skc olmasn diye derim. Binalar
hareketli grntde ok skclar. Yani
binalarn skcl ile mutlu olduunu

ifade eden metindeki abartl tekrarn


kontrast; anlam, bu ikisi birletiinde
ortaya kyor. Ses kullanmadm, orada
kadn m erkek mi veya sanat m gibi
tanmlamalardan kaan anonim bir
kiinin szleri olmasn istedim.
B.D.: TOK evleri gibi anonim...
Anonim, kiiliksiz eylerle kiisel bir
konuma seninki!
E.D.: Bu sergideki kiiselleme
yle geliti: Ben TOK videosunu
izliyordum, birden unu fark
ettim: ben ehirde yaamak iin ev
gereksinimiyle ilgili dnen -yakn
zamanda ailem TOKye tand
zmirde- insanlar biliyorum. Hep
buralardan kt bu iler. Videoyu
izlerken bir anda fark ettim ki ben
ilerin iinde yoktu. Genele, herkese
bir ey diyebilir miyim derken o iin
okunmasn veya duruunu etkileyecek
bir gizlenme durumu kurmuum. Bunu
dnmeye baladm. Zaten gncel ve
politik olanla ilgiliyim; Neden kendin
iin en nemli olandan, iinde olduun
yerden yola karak i retmiyorsun?
gibi bir dizi i konumaya giritim...
Hatta o icra mektuplarnn bende
yaratt gerek streslerin yannda,
birka gn dndm Ya imdi
ben bunlar nasl gstereceim?
diye. Yoksulluk gemi kipinde rahat
konuulan bir ey.
B.D.: Garip bir durum ortaya kyor.
Galerinin dndaki pankart, bir veri
olarak dnya nfusunun %50sinin

zor artlarda yaadn sylyor.


Fakat yoksulluu kiisel bir eymi gibi
yayoruz...
E.D.: Bu sergiyi dnrken, hadi
biraz da aratraym dedim, bu konuda
bir iki istatistik bakmak istedim.
Dediin ok doru; zellikle yoksulluk
konusunda ar biliniyormu gibi
bir durum ve yaygn kan var.
Yani grnrlnde bir sorun
olmadn bile dnebilirsin. Her
gn gzmzn nnde imaj var
yokluun ve yoksulluun ama aslnda
aynen dediin gibi bireyin tek bana
brakld bir aralktan sz ediyoruz.
Her bireyin kendi bana deneyimledii
ve sosyal paylam olmayan bir yer
oras. Sergidekilerden birka bu
bilimsel aklamalar ve hayatn kendi
geriliminden tremi veya bu gerilimle
ilgili iler.
Dardaki pankart, bir bilgiyi net
aktarmak dnda, bu her gnk
fakirlik algsn ve enformasyona
olan direncimizi de dndrmesi
asndan nemliydi benim iin. Bu
seferlik bilgiyi alp gndelik hayata
dalmak yerine sergiye giriyorsun.
imdi konuunca kt bunlar, en ok
da bildiim bir eyi sanat formuna
sokmadan ulatrmay dndm.
Ku Kafas mesela bunun tam dier
ucunda.
B.D.: Ku Kafasnda nasl bir yntem
izledin?
E.D.: Sergideki ilerin, birlikte
retildiklerinden birbirleriyle sadece
kavramsal olarak ilikilerinden
te, sergileni aamasndaki
birlikte durular, yan yanalklar
da nemliydi. Ku Kafas, benim
yaptm bir ku yuvas. Toki ve
Mutluluk videosunun hemen yannda
sergilendii iin insann rettii
irkin binalarn radikal alternatifi
gibi okundu mesela. Sergide bu
tr eylere izin vermek istedim.
Ben de bazen kendi sergimdeki
ilerin birlikteliinden yeni eyler
kefediyorum, bu da retim sreci
kadar keyifli. Ku yuvas, bir insan
olarak kendini ku yerine koyup bir
kuun kafasndan dnyann nasl bir
yer olduunu dnmek zerine kt.
Bir saat, kredi kart, kolye ve dallar
arasnda ayrm yapmayan yetenekli bir
kafa. Bir insan oturup elleriyle, bir ku
gibi nasl yuva yapar? Ne renebilir
bir kutan? Bu ite de performatif bir
yn var aslnda. Serginin bulunduu
Maka Parkndan ve biraz da Trakya
ormanlarndan dallar topladm ve
-atlyem olmad iin- yuvay galeride
yaptm. n

Ku Kafas, nsan yapm ku yuvas, aa


dallar, kalem, saat ve eitli kk objeler,
45x45x10 cm, 2011

KOLEKSYONER

EVRM ALTU

Gncel Sanatta
Risk Almak
zerine

68

Owning Art: The Contemporary Art Collectors Handbook (Sanat Hamilii:


Gncel Sanat Koleksiyonerinin El Kitab), bugne dek Hinte, talyanca, Korece, ince,
Rusa ve Arapaya evrilmesiyle, kendi vizyonerliini kantlayan ve Trkiyede de gncel
sanata merak salan koleksiyonerlerin elinden brakmad bir kitaba dnt.

KOLEKSYONER

LOUISA BUCK

Sanat eserleri meta


deildir, rn deildir zira.
Son kertede, sanatlarn
bu karmaada, bu deli
piyasada unutulmamalar
gerekiyor. Belki de tm
bu ekosistemde, asl
soyu tkenen canllar
sanatlardr. Sanatlarn
kendilerini aktif olarak
savunduklarn da
gryoruz.

ngiltere temelli Art Counciln


katklaryla, piyasaya kt ilk
drdnc aynda ikinci baskya
ulaan kitab, The Art Newspaper
yazar Louisa Buck, bugn Tokyodaki
Hara Gncel Sanat Mzesi
Uluslararas Programlar Direktr
olan, vaktiyle Damien Hirstn ilk
film almas Hanging Around iin
evinin kaplarn aan, Tracey Eminin
kariyerindeki ilk performansna da kol
kanat germi bir dier hami, Judith
Greer ile alt yl nce yazm.
2005 Turner dl jrisinde yer alm
bulunan Buck, bugn nc basksna
ulaan bu popler rehber - kitabn
bir nevi harman ile, gncel sanat
projeleriyle adn duyuran SPOTun
davetlisi olarak Gncel Sanatta Riski
masaya yatrd.
Okuyacanz genel izlenim yazs
ve zel rportaj, SPOTun Garanti
/ Amex ibirliiyle Four Seasons
Hotelde arlad seminerin ilgi oda
haline gelen ve kitaplarn imzalatan
Buckn farkl konulardaki sorulara
verdii ilgin yantlar kayt altna
almak ve gelecee dnk mesajlarn
sanat merakllarnn kanaatine
brakmak amacyla hazrladk.

Elgiz ailesi, son 10 ylda kendi


kendilerini eitirken, kamuyu
da bilgilendirerek, yllarca eitli
sanatlar, eletirmenler ve kratrleri
mzelerinde arlayarak, renme ve
paylama yolunu seti.
Fuarlar ve bienaller arasndaki fark
anlamak giderek zorlat. Ancak
bunun bir avantaj da var. rnein,
Mike Nelson, bir fuar iin rettii
eseriyle prestijli bir dl almt. Ayrca
fuarlar arasnda ierik ve sunum
asndan bir rekabet de yaanyor.
Ancak kimi yerde sanatlarn
fuarlarda boy gstermesi hakknda,
Amsterdamdaki seks dkkanlar
benzetmesi de yapld olabiliyor.
Yine de insanlar, ekonomik krize
ramen Friezede buluabiliyor. Bu
anlamda fuarlarn genellikle daha
sakin olan ikinci, nc gnlerinde
giderek, tercihlerinizi konsantre halde
yapabilirsiniz.

Gncel sanat zerine alan bir yazar,


eletirmen, ve radyo yapmcs. Buck,
1997den beri, ngilterenin en nemli
sanat dergilerinden The Art Newspapern
gncel sanat kesini yazyor. Ayrca,
BBC Radyo ve Televizyonu iin
aralarnda Front Row, Nightwaves ve
BBC Dnya Servisinin The Strandin
de bulunduu programlarda dzenli
eletirmenlik yapyor. Buck, Vogue,
Artforum, The Guardian ve The Sunday
Telegraphn yazarlar arasnda.
Buck ayrca, Londrann en nemli
sanat mekanlarndan Tate Mzesi,
Whitechapel Galerisi, ICA London, ve
Amsterdamda Stedelijk Mzesinin de
bulunduu kurumlardaki sergiler iin
katalog yazlar yazm. Kitaplarndan
bazlar Tate tarafndan 2000de

yaynlananMoving Targets 2: A Users


Guide to British Art Now (Deien
Hedefler 2: ada ngiliz Sanat in
Kullanma Klavuzu); 2004te Arts Council
England yaynlarndanMarket Matters:
The Dynamics of the Contemporary Art
Market (Piyasa Meseleleri: Gncel
Sanat Piyasasnn Dinamikleri) ve
2006da Cultureshock Mediadan
yaynlanan Judith Greerle birlikte
yazdOwning Art: The Contemporary
Art Collectors Handbook (Sanat
Hamilii: Gncel Sanat Koleksiyonerinin
El Kitab). En son kitabA Place for Art:
the Contemporary Art Commissioners
Handbook (Sanat in Bir Yer: Sanat
retimini Desteklemeye Dair El
Kitab)Ekim 2012de Thames & Hudson
tarafndan yaynlanyor.

Galeriler, bir gncel sanat


koleksiyonerinin en nemli besin
kaynadr. Mmkn mertebe, yerli
yabanc tm sanat galerilerini ve
internet adreslerini ziyaret edin,
renin. Galeriler ayrca, sanatlarn
kariyerini de ynetmekteler.

sanatlarla birlikte byrler.


Koleksiyonerin elindeki mal varln
krke mi, sanat yaptna m aktaraca
tamamen kendi inisiyatifine kalmtr.
Kimi koleksiyonerlerin son kurularna
kadar sanata katkda bulunduklar
bilinmektedir.

Hata yapmaktan kanmayn.

Kutlu Ataman Kba projesiyle


farkl sektrlerin nasl tek bir eser
iin bir araya gelebileceklerini ve
uluslararas sergileme pratiini
gsteren nemli bir rnekti.

gdlerinizi gelitirin. Etrafnz


dinleyin, tavsiyeler aln ancak dikkat
edin; kulanz, gznzn nne
gemesin. Ak atlyeleri izleyin.
Aratrma yapn, kendinize belli
kriterler seip bunlara uyun.

Hayr amal gncel sanat


mzayedelerinden iyi paralar kar.

Hirst, Gagosian galerisiyle szlemeye


oturduunda, radikal bir risk alarak
yzde 50 yerine tam tamna yzde 10
komisyon teklif etti. Bu sanatlar ve
galericiler asndan hereyi deitiren
tarihsel bir karard. Sanat ayrca,
2008de Sothebysde 100 milyon
sterlinlik (200 milyon USD) bir
rakama eriti.

stanbul Modern, yaratt


benchmark zerinden, nemli bir
kurumdur.

Koleksiyon bir otoportre gibidir.


Koleksiyonerler de, genken
tanyp destekledikleri, kefettikleri

Mzayede kurumu, sanattaki


fiyat ve sat kontrol asndan ok
nemli. Mzayedelerde, kataloglardaki
ilerin sahiplerinin hangi mzelerde
eserlerinin yer alyor olduu, ald
dller, yaptn geleceini ve deerini
tayin edici durumda. Son kertede ben
bir Gerhard Richter sahibi olsam,
bunu mzayedede sata sunardm.

Para kazanmak iin sanat eseri


satn almayn. Neyin koleksiyoneri
olduunuz deil, nasl koleksiyoner
olduunuz nemlidir. (Jean
Baudrillarda referansla) Neyi
sergiliyorsanz, o sizsiniz. Ben fiyatlarla
ilgilenmiyorum.

Piyasa hakknda, ngiliz gncel sanat


ortamnda 500 milyon sterlinlik bir
rakamdan sz ediliyor. Piyasa o denli
deiti ki, insanlar sabrszlat, bylece
yaptlar zerindeki speklasyon da
artt. Herey hzlannca, fanatiklik
balad. Ancak unutulmamal ki,
bugn iin birden fazla ada sanat
piyasas mevcut ve uydu fuarlar da
takip etmek gerekli. Gncel sanat,
insanlarn farkndalk alanna girdi ve
Trkiye, in, Rusya ve Hindistan gibi
pazarlar olutu.
Sanat Dnyas ilikilerden
ibarettir. Bu dnyada sizin de aktif

69

KOLEKSYONER

Radikal yaptlar, anlalmaz da


olabilirler.

Trkiye ikinci geliim ve stanbula


dair ok az ey biliyorum. Buna
ramen Salt, Rampa ve
stanbul Bienalini ok sevdim.
Borusan ve Elgiz gibi farkl
koleksiyon rnekleri var. Ancak
burada da skntlar var. Tm yk
zel koleksiyonerlerin srtnda gibi.
Bu anlamda devletin ada sanata
ynelik finansman yetersiz.

VIP etkinlikleri ne kadar izlerseniz,


herkesten daha nce bilgilenme
ve yapt edinme ansnz o kadar
artacaktr. leri nceden grmek
nemlidir.
operatrler olmanz yararnza olur.
Sanat dnyasnn iine girerken, niin
girdiinizi bilmelisiniz. Gznz
eitmeniz, okuyup renmeniz
sizin lehinizedir. Koleksiyon
olutururken kavramsal bir ereve
de oluturabilirsiniz. Ancak evinizde
yer yoksa, yapt toplamanz uygun
olmayabilir.

Sanat, piyasa bydke dar da

70

itilebiliyor. Fuarlar, sanaty bir meta


haline getirdike, sanat da bunun
stresi altnda, yaptnn bir kariyer
plan gerektirip gerektirmediini
sorguluyor. Ancak sanat, kariyer
planlamayla olmuyor. Sanatnn
bugn iin nne kan en byk
engel, dikkatinin dalmamas olabilir.
Bunun gibi, sanat baar kazandka,
galerisiyle yapt szlemenin
koullarn yeniden belirleme
avantajn kazanyor. Bu nedenle ok
talep grenlerin yannda, gelecein
sanatlarna daha ok
destek olun.

Sanat danman koleksiyoner


iin terapist gibi vazife grebiliyor.
Yaptlardan komisyon alan bu kiiler,
bir bakma kratrlk yapyor gibi de
grnebiliyorlar. Onlarla fuar, bienal
gezmek olduka faydal olabiliyor.

Sanat eletirmenleri kendini


kantlam sanatlar yerine, gelecein
sanatlarna iaret etmeye devam
etmeliler. Bugnk rollerini kratrlere
kaptrma benziyorlar. Kratrler
ise byk restoranlarn ef alarn
andryorlar.

Sanat eseri alrken, eer


sergileyecekseniz, dijital yaptlar iin
bir ariv, bir de gsterim kayd edinin.

Peki ne almalym? diye


sorarsanz, bu kiiseldir. Kendi
arzularnz bilmek ve risk almakla
ilgilidir.

Vogel ailesi, Manhattandaki


dairelerini tka basa, cepleri yettiince
sanat eseriyle doldurarak, 2 bin 500
yaptlk bir koleksiyonu elde etmeyi
baard. yle ki, Chuck Close, onlar
iin sanat dnyasnn maskotlar
diyordu. Vogellar bir bakma
sanat dnyasnn koruyucular,
gardiyanlaryd.

Evrim Altu: Gncel sanat tabiri sizce


ne zaman peydahland?
Louisa Buck: Gzel soru, zira biz
uzun sre buna Modern Sanat dedik,
deil mi? Bana kalrsa, kelimenin
tarihisi deilsem bile 1980lerden
bu yana bu tabire ainayz ve bana
gre bu tabir, imdi ve burada
olana karlk geliyor. Tabii ki hep
byleydi ama, yaptlarn durularna,
ele aldklar konu balklarna ve
oluturduklar younlua bakacak
olursak, hafzam da beni yanltmyorsa
sanat piyasasnda 1990larla
birlikte oluan hareketlenmenin ve
de hzlanmann bunda etkisi oldu.
Sothebys ve Christies mzayede evleri
bu tabiri bir bakma postmodern
sanata iaret etmek zere kullanmaya
balad. Zira modern sanat 20. yzyla
odaklanmaktayd ve bu ilitirilmi
tabire biraz da mzayede bazl bir
sorunun yant olarak bakmak uygun
grnyor. Bir bakma teorik deil de,
pazarlamac bir yaklamn neticesi bu.
E.A.: Ortadoudaki sanat yatrmlar
sizi sanatn gelecei asndan
umutlandryor mu?
L.B.: Bu biraz problemli bir evlilie
de benzese bile, yine de herkesin
sanata yatrm yapmas ve petrole
dayal ekonomilerin yeni kltrel
sermayeler oluturmas sevindirici. Bu
yeni mzelerin pe pee kurulmasnda
bir ulusun inas gayesinin de pay
olduu ak. Saadiyat Adas projesi,

Guggenheim ve Jean Nouvelin,


Zaha Hadid ve Frank Gehrynin
mze projeleri de bunun bir paras.
Guggenheim Abu Dhabi projesinin
rafa kaldrlm olmasnda ise, grece
daha az zengin Arap kesimlerin
veya emirliklerin, Arap Bahar
ekseninde rencide edilmemesinin
etkili olduunu dnyorum. Bana
gre, Mslman kltrnde genel
manada bir temkin, hatta belli seviyede
korumac bir sansr de mevzubahis.
Bunun yan sra Arap sanatlarna
yaplan yatrm ve rnein Dohada
alan yeni sanat mzesinin Arap
sanatlara proje sipari etmesi
gerekten ilgin. Hereyde iyi ve
kt yanlar mevcut ama toplamda,
sanatn desteklenmesinde kt bir
yan bulunmuyor. Sharjah Bienali ok
iyi gidiyor ama, az nce ifade ettiim
gibi, sansr ekseninde yaratt tm
meseleler de zaten sanatn doasndan
gelmiyor mu? Son kertede ben
gelecek adna byk bir umuttan
sz edememekle birlikte, sergileme,
yatrmda bulunma ve yeni sanat
bulma konusunda deerli yntemlerin
belli koullara bal olduunu
dnyorum.
E.A.: Neden imdi stanbuldasnz?
stanbulun enerjisi, kalitesi ve cazibesi
son derece sra d. 20 yl akn bir
srede kendini ispat eden stanbul
Bienali ve sanat ortam, ylda 300n
zerinde bienalin dzenlendii bir
ortamda artk yetenekli kratrleriyle
pe pee sergiler ortaya koyuyor.
Sergilenen eserler uluslararas ve yerel
balamlara dayanyor. Sergilenen
yaptlar, ortaya konan kavramsal
ereveler ve sanatlar, her yerde
grlebilir, jenerik durularyla
kendilerini ispatlam grnyor.
Ticari galerilerden Rampa ve Rodeoda
ilgin sergiler alyor. Bireysel lezzet
ve ynetim anlay n planda.
Kimi giriimciler de dikkat ekiyor.
Yeterince eletirel bir izleyici kitlesi de
buna eklenmi durumda.
E.A.: Sanat tarihi ve sosyal eitlik
asndan stanbulun sahip olduu bu
kafa kartrc avantaj iin ne dersiniz?
L.B.: Bu tr durumlar hep
sevmiimdir. Trkiyenin Avrupa
ekonomisine dorudan olumlu
katks bir yana, Ortadou ile Trk
gncel sanatnn artk eskisi gibi
egzotik grlmediini sylemeliyim.
Trk sanatlar artk tpk Kuzey
Amerika ve Avrupa gibi, uluslararas
haritann dinamik bir paras haline
geldiler. stanbul gibi bir ehri
ieren Trkiyede elbette insan
haklar, politika ve ifade zgrl
gibi alardan kimi problemler de
bulunuyor. Ama popler kltrn,

KOLEKSYONER

mutfan ve insan zenginliini


kesinlikle yabana atmamalyz. Bu
anlamda sanatn, kendi zamanna
tepki verdiini ve bunun da ancak
iyi sanatla mmkn olduunu
syleyebilirim. Bunun iin ille de
kriz halinde olmanz gerekmez.
Nitekim son dnemlerde
Hollandadan da iyi yaptlar
kyor.
E.A.: Seminerinizde sanatn
ekosistemini gzler nne serdiniz ve
sunumu bunun zerinden yaptnz.
Peki bu ekosistemde soyu tkenen
canllar veya yenileri var m?
L.B.: Son zamanlarda farkl
nitelikleri tek bir bnyede toplayan,
mutant diyebileceimiz varlklar
peydahland ve bu da bu ekosistemde
hayatta kalmann bir biimi olarak
dikkat ekici. Bundan, hem sanat
eletirmeni hem sanat ve hem
de kratr olan kiilere referans
verebiliriz. Daniel Birnbaum ve Dan
Cameron da buna iki rnek olarak
verilebilir. Kii veya kurumlarn zel
ve ticari olsun olmasn bir arada
olabilmeleri bir yana, ilginlikleri,
bnyelerindeki eitliliklerinden
kaynaklanyor.

72

E.A.: Bu kitab nasl yazdnz?


L.B.: Aslnda Judith Greer bana
bir koleksiyoner olarak geldi ve
insanlarla konuurken, ounun
koleksiyon yapmaktan ekindiini ve
gvenebilecekleri referans bilgilerle
dolu bir kaynaa ihtiya duyduunu
anlatt. Bugn ince, Korece,
talyanca ve Arapaya evrilen
bu kitap, nasl sanat koleksiyonu
yaplabileceini geni bir perspektifle
ve hibir rnek resim kullanmadan
aktarmay baard.
E.A.: Gelecein sanat hakkndaki
fikriniz ya da kehanetiniz nedir?
L.B.: Gelecee baknca, eer bir
problem zuhur edecekse, bunun
sanatn metalamas ile ilgili
olacandan endieliyim. Evet,
sanat her zaman yksek paralar
eden bir mertebede oldu ama u
anda ileri seviyede bir kapitalizm
mevzubahis. Sabit bir byme,
sabit bir nicelik artnn, eer
kresel ekonomide radikal bir
deiiklik yaanmazsa, srekli
hedeflendii takntl bir durum sz
konusu ve bu, sanatn tarifi asndan
endie verici. Bu minvalde, bal bana
biricik ve bireysel olan sanat
retiminin ve onun melliflerinin,
her ne kadar hayatlarn kazanmak
durumunda olsalar ve bunda da
hakl bulunsalar bile piyasann
dayatmalarna diretmeleri
gerektiine inanyorum. Sanat

eserleri meta deildir, rn deildir


zira. Son kertede, sanatlarn
bu karmaada, bu deli piyasada
unutulmamalar gerekiyor. Belki

de tm bu ekosistemde, asl soyu


tkenen canllar sanatlardr.
Sanatlarn kendilerini aktif olarak
savunduklarn da gryoruz. Giderek

daha akll davranyorlar. Belki daha


ok redderek, daha az reterek,
birbirleriyle daha fazla dayanarak
daha iyiye gidebilirler. n

SERG

EVRM ALTU

Dnyann sanat
Rotterdam'da
1849da kurulan, 1958de koleksiyonunu genileten Rotterdam Boijmans Van Beuningen Mzesi,
milyonlarca Euroluk btesinin kesilmesi riskine karn, yeniliki sergi ve projeleriyle yzbinleri
ekmeye devam ediyor. Mzede Hazirana dek izlenebilecek stanbul Modern Rotterdam sergisi
ise kurumun ev sahipliinde gnmz Trk sanatnn nemli temsilcilerini Avrupaya tarken,
nemli bir sorumluluk tecrbesi sunuyor.

74

ollandann saymak ve gezmekle


bitmeyen mzelerinin birou
da, lkenin Avrupaya alan
nakliye kaps saylabilecek liman
kenti Rotterdamda. Bu kapsamda,
izleyicileri Byk Ustalarn dahil
olduu sanat tarihine olduu kadar,
zengin bir desen ve bask miras ile,
modern ve gncel sanatn yan sra,
uygulamal sanat ve tasarm evrenine
sevk eden mekanlardan biri ise,
Boijmans Van Beuningen Mzesi.
lkenin en kkl mzelerinden biri
olan kurum, 1849da, avukat bir aile
olan Boijmanslarn, koleksiyonlarn
Rotterdama miras olarak
brakmalaryla kklerini oluturmu.
Bunu, 1958de, Van Beuningen
ailesinin zel koleksiyonunu mzeye
balamasyla yaanan ikinci bir miras
dalgas izlemi. Mzeye ev sahiplii
yapan tarihi bina ise, ta 1935te
kaplarn izleyicilere am. zellikle
mze bnyesindeki koleksiyon esas
alnarak tasarlanan mzenin mimar,
belediye iin alan, Van der Steur.
D cephesindeki krmz tulalaryla
karakteristik bir kimlie sahip

olan yap, mimar tarafndan azami


dzeyde gnndan faydalanmak
ve daha zgn sergi alanlarnn
ortaya karlmas maksadyla
tasarlanm. 1940ta, kinci Dnya
Sava srasndaki hava aknlarnn
bombardmanndan nasibini alan yap,
kentte simgesel bir zellik kazanan
kulesiyle de, geen zaman iinde
birka kez geniletilmi ve yenilenmi
olmas asndan epey dikkat ekiyor.
Mzede elbette, dkkan, kafe ve 125
bin kalemlik devasa bir ktphane de
ayrca yer alyor.
Bylesi heybetli bir bellee karn,
Avrupann genelini etkileyen
ekonomik krize paralel yaanan
kltrel gider ksntlarndan Boijmans
Van Beuningen Mzesi de etkilenmie
benziyor. 163 yllk mze tarafndan,
ziyaretilerinin ilgisine sunulan zel
bir pusuladan, yakn gelecekte kuruma
ayrlan 90 milyon Euroluk btenin
yzde 20 gibi byk bir blmnn
kesilebilecei endiesi, bunun somut
gstergesi olarak nmzde duruyor.
Bu minvalde mzede toplam 140
bin kalem sanat yapt korunurken,

bu envanterin 14 bini, nc
ahslarca mzeye balanan
eserlerden olumakta. Eitim, yapt
alm, konservasyon ve sergileme
gibi belli bal almalar iin ylda
ortalama 7 milyon 100 bin Euroluk
bir ekonomiyi bnyesinde tayan
Boijmans Van Beuningen Mzesi,
yine yllk esnek ortaklk ve destek
projelerinden, ortalama 3 ila 5 milyon
Euroluk bir maddi kaynaa zemin
hazrlyor.
2006 itibariyle tam bamszlna
kavuan mzenin Rotterdam
ekonomisine katks ise, yllk 9 milyon
Euro olarak saptanm. Yine, ylda 230
bin ziyaretiyi kendine eken kurumun
izleyicilerinin yzde 10u lke dndan
gelirken, yzde 60 lke geneli, geri
kalan ise kent yerlileri eklinde,
istatistiklere kaydedilmi. 2006daki
182 bin kiilik izleyici saysn,
2010da rekor bir kla 320 bin 416
kiiye karmay baaran Boijmans
Van Beuningen Mzesi bununla da
yetinmemi ve blgesel RTV Rijnmond
ve Ro Tiyatrosu ibirliiyle, internetten
yayn yapan Boijmans TVyi kurmu.

llen ratingler ise, kurumun eritii


1 milyon 800 bin kiiyle mzenin
kaplarn ekran zerinden amay
baardn gstermekte.
Boijmans Van Beuningen Mzesinin
Hollanda genelindeki mzeler ligi
sralamasndaki yeri ise, hi fena
grnmyor. Buna gre, Art-Tube
gibi yeniliki medya projeleriyle
izleyicilerin gnln ayrca kazanan
kurum, Rijksmuseum, Van Gogh
Museum, Open Air Museum ve
Krller-Mller Museumu takiben
beinci sraya yerlemi.
Mzenin iletme politikasnda ba
ilikisi diye anlan ve aralarnda
Prado, Tate Modern ve Louvreun
da yer ald nemli bir ortaklk
gemii bulunuyor. Mze bu ilikiyi,
gvenli uzun sreli eser alveriiyle
taze tutarken, kazan-kazan ilikisine
iyi bir delil daha veriyor. Kurum,
gelecein bireylerini de unutmayarak,
Turing Vakf ile yapt ulam maksatl
sponsorluk anlamas uyarnca, ylda
10 bin minie ev sahiplii de yapyor.
Bu kapsamda mzeyi gezen kk
ve ergen ziyaretilerin says, ylda

SERG

75

Evelyne Janssen atlyesinde, 1995


Fotoraf: Wubbo de Jong

SERG

ortalama 40 bin kiiye yaklayor.


Yine, kurum ynetimince alnan bir
karar uyarnca, mzeye 18 yana
kadar cretsiz giri imkan tannyor.
Mzenin tarihsel ve gncel
koleksiyonu, beklendii zere, olduka
zengin elbette. Daha yap giriinde,
izleyicileri Trke bir srpriz, Adana
doumlu heykeltra Hlya Ylmazn
birka yl nce komisyon edilmi
soyut heykeli karlyor. Yine, mzenin
giriindeki niten avluya varldnda,
karmza Olaf Nicolai imzal metal
yerletirme Apollo kmakta. 1834
tarihinde matematiki William
Hernern icat ettii kinetik grnt
aygt Zoetrope andran bu kamusal
alan heykeli, kapsad performatif
durula da dikkat ekiyor. Yaptlarnda
futbol kltr ve felsefesine
gndermeler yapan sanat, bu
projesinin labirentsi bir fontla retilen
Apollo yazl badndrc siyah
beyaz zemin tasarm iin, mzenin de
kimliini ekillendiren Thonik Tasarm
Ofisiyle birlikte alm.
Boijmans Van Beuningen Mzesi,
Erken Ortaa Sanatndan 21. yzyl
sanatna uzanan engin bir envanteri
ieren belleinde, Bosch, Van Gogh,
Dali, Signac, Brueghel, Kandinsky,
Goya, Rubens, Degas, Picasso,
Magritte, Monet, Mondriaan ve
Christo ile Rembrandt gibi imzalar
buluturan, kresel bir perspektifi
bnyesinde tayor. Bu kapsamda 1
Nisan 2013e dek izlenen Zenginleen
Koleksiyon sergisi, yukardaki
imzalarn refakatiyle adeta bir sanat
tarihi turu vadedecek denli orijinal ve
gsterili.

76

1 Ren Magritte, Not to be Reproduced,


tuval zeri yalboya, 1937
Museum Boijmans Van Beuningen Koleksiyonu
2 Salvador Dal, Mae West Lips Sofa, 1937-38
Museum Boijmans Van Beuningen Koleksiyonu

Elbette, Jeff Koons, Jean Michel


Basquiat, Matthew Barney, Joseph
Beuys ve Yayoi Kusama ile Pipilotti
Rist gibi tandk imzalara ait geici
ilerin de sergilenmeye devam ettii
kurumda, u sralarda, 13 Maysa
kadar, daha 29undayken hayata
veda eden Fransz asll srailli gncel
sanat Meir Eshel, nam- dier
Absalonun post-mortem retrospektifi
sanatseverlerin ilgisine sunuluyor.
1987de Parise, Rus Suprematist
soyut babas Kazimir Malevich
zerine 1980de yazd kitap
zerinden sanat dnyasna adn
duyuran amcasnn yanna geldiinde
hibir sanat tecrbesi yahut eitimi
olmayan Absalonun yaptlar, tecrbe
ettii srail-Lbnan atmasnn miras
saylabilecek distopik, modern soyut
formlaryla mimari, matematik ve
bilim kurgu arasnda salnyor. Ayn
yl ENSBA Parise kabul edilerek,
Christian Boltanski gibi sanatlarla
nce rencileri, sonra dostlar olan
Absalon, ertesi yl ald ve daha
nce Sarkis ve Daniel Buren gibi
imzalara da verilen Hautes Etudes en
Arts Plastiques bursuyla kariyerinde
nemli bir eikten daha geiyor.
1991de Leibnitzin Monadlar
isimli felsefi kitabn okuyan sanat,
ounluu kendi yarats olan
arkitektonik beyaz ktlelerden menkul
cellulelerden oluan 18 byk boy
eserini buluturan sergisiyle, sanatn
kendi tarifi iine hapsedilmesinden
duyduu verimli kukuyu da gzler
nne seriyor. 1.90 santimetrelik
boyuna uydurduu her yaam (ve
lm) formuyla Absalonun sergisi,

Le Corbusier, De Stijl, Bauhaus ve


Rus konstrktivizmiyle harmanlad
ilerinde varolan, az, hi, hatta
yok olma hakk ve zgrln
gnmz tketim deliliinde, emniyet
ve gvenlik parantezinde yeniden
dnmek iin beyaz, ciddi ve aykr
bir duraklama evreni salyor.
Mzede kalc olarak sergilenen
eserlerden bir dieri ise, dnyaca
mehur ada sanat Yayoi
Kusamadan geliyor. Japon sanatnn
aynalar kullanmak suretiyle izleyiciyi
de iine katt halsinojenik etkili
yapt, Phallinin Tarlas alt balyla
sanatseverlere sunulmu. Esas soyad
Matsumoto olan 1929 doumlu
sanatnn aynalar kullanarak ortaya
koyduu ilk ii saylabilecek, 1965
tarihli bu yapt, kariyerinde grece
Hollandada ok daha fazla sayda
sergi aan sanatnn 2008de ayn
mzede at retrospektifinin
ardndan, kurum koleksiyonuna daimi
olarak katlm. Kusama, yaratt
ilerde ortaya koyduu evreler
zerinden sanat tarihine malolmu
imzalar arasnda ba ekiyor.
Boijmans Van Beuningen Mzesinde
2015e dek konaklayacak bir
dier artc i ise, Jeff Koonsun
devasa Paskalya Yumurtas. Alt
metrekplk ebad, albenili krmz
kurdelesi ve portakal rengi ambalajyla
hemen herkesin dikkatini eken yapt,
sanatnn 1994te balayp 2008de
nihayetlenen Kutlama dizisinden.
Koonsun ileri grece banal gibi
gelse bile, sanatnn kariyeri boyunca
tema olarak setii doum ve yeniden
dou kavramlar, bu yaptta kendini

SERG

78

yine esprili bir arlkla hissettiriyor.


Mze bu kapsamda, Paskalya Yortusu
nedeniyle bir de ekili dzenlemi.
Nisan sonu yaplacak etkinlikte girite
izleyicilere teker teker datlacak
yumurta ikolatalardan birini altn
olarak tayin eden kurum, bu sembolik
yumurtay bulan izleyicisine Jeff
Koonsun ABDdeki atlyesini ziyaret
frsat sunuyor.
Kanadal gncel sanat Jeff Wallun,
farkl etnik kkenlere mensup
ocuklar kl daire ereveler iinde
portreledii Children adl iinin
1 Ocak 2013e dek izlenebildii
kurumda 20 Maysa kadar izlenen
bir dier sergi ise, kente 50 yllk sanat
bellei kazandran Delta Galerisi ve
kurucusunu onore eden, Mister Delta
sergisi. Etkinlikte, Constant, Piero
Manzoni ve Jean Michel Basquiat
gibi sanatlarn yaptlarna rastlamak
olas. Mzede yer alan esprili ilerden
biri de, yakn zaman nce at
Guggenheim sergisiyle sanata veda

ettiini ilan eden Maurizio Cattelann


2002 tarihli yerletirmesi.
Ve elbette, 2012-2013 programnda
Kandinsky, Van Eyck veya Kokoschka
gibi imzalara rastlanacak mzenin
Haziran ayna kadar arlad
bir dier misafir, stanbul Modern
Sanat Mzesi. Kurum, son ylda
Berlin, Paris, Salzburg ve Seul ile
devam eden kltr ihracatna, geen
haftalarda bir yenisini daha ekledi.
Mze, 10 Mart 2012de, Boijmans
Van Beuningen Mzesinde, stanbul
Modern-Rotterdam sergisini at.
3 Hazirana dein izlenebilen
serginin bir zellii de, gece 02:00ye
kadar sren Rotterdam Mzeler
Gecesinde gerekleen zel al idi.
Mze idaresince yaplan resmi sayma
gre, bu ala 14 bin 102 kii katld.
Serginin kratrln ise, kurumun
ef Kratr Levent alkolu
stlendi.
Ramazan Bayrakolu, Taner Ceylan,
Nezaket Ekici, Aye Erkmen, nci

Eviner, Nilbar Gre, Balkan Naci


slimyeli, :mentalKLNK, rfan
nrmen, Sarkis, Hale Tenger, Canan
Tolon, Fatma Tlin ve Nil Yalterin
yaptlarn ieren serginin alnda,
sanatlar Taner Ceylan, Nezaket
Ekici, nci Eviner, Balkan Naci
slimyeli, Sarkis, Hale Tenger, Canan
Tolon, Fatma Tlin ve Nil Yalter ile,
alkolunun yan sra, stanbul
Modern Ynetim Kurulu Bakan Oya
Eczacba da hazr bulundu.
stanbul Modern Rotterdam
sergisi, stanbulu ada sanatn
merkezinde yeni bir kta olarak
tanmlarken, 70li yllardan gnmze
Trkiyede ada sanatn dnm
ve deiim dinamiklerini de farkl
altbalklar bnyesinde inceliyor.
Etkinlik sergiye katlan sanatlara
ait eitli kiisel yaynlar ve Min
resmi sitesine internet eriiminin
saland zel bir misafir kesiyle
de, stanbul Modern ve Rotterdam
arasndaki bu organik iletiimi

somutlatryor.
Bu arada, Rotterdamdaki mzenin
La La La nsan Admlar sergisine
kaplarn yakn zaman nce baaryla
aan stanbul Modernin gelecek
yl da Pekinde bir sergi hazrlna
giritiini not delim. Yine, Boijmans
Van Beuningen Mzesi adna, Sarkis
de, Rotterdam Limanna bal
binlerce metrekarelik tarihi Denizalt
Tersanesinde, Baladlar isimli byk
bir proje hazrlyor. 3 Haziranda
alacak sergi, John Cagein miras ile
doann, okyanuslarn canllarna ait
sesleri, Sarkise zg yaratc form ve
fikirleri refakatinde dnyaya sunmay
amalyor. n

Ramazan Bayrakolu, Yangn


Pleksiglas zerine serigrafi mrekkebi
224x300 cm, 1966
Dr. Nejat F. Eczacba Vakf Koleksiyonu

BERLN

SEDA NBOLU

Sansasyona
Kurban Giden
Hakikat
Berlindeki Martin-Gropius-Bau, Art and Press sergisiyle Sanat, Hakikat ve Gereklik
zerine kapsaml bir gvde gsterisi yapyor. Ancak, Gerhard Richter, Ai Weiwei,
Damien Hirst, Robert Rauschenberg ve Douglas Gordon gibi yldz sanatlarn bulutuu
bu proje daha ok, Alman bulvar gazetesi Bildin gvde gsterisi.

80

ir sergi sansasyonel olma


iddiasyla yola kyorsa batan
temkinli olmakta fayda var.
Hele ki bu serginin altbal Sanat.
Hakikat.Gereklik iken medya
partneri, sansasyon yaratmay hakikati
sorgulamaya her zaman tercih etmi
bir bulvar gazetesiyse... Berlinin
Frida Kahlodan Hokusaiye her
zaman en bykleri arlayan sergi
mekan Martin-Gropius-Baunun
Mart sonundan bu yana ev sahiplii
yapt Art and Pressi dzenleyenler
arasnda bir zamanlar Avrupann
en yksek tirajna dahi ulam olan,
Almanyann en ok satan bulvar
gazetesi Bild de var. Sergi bu vesileyle
izleyicinin hakikat arayna alan
brakmayacak denli iddial cmlelerle
duyuruldu uzunca bir sre. Medya
ve sanata dair bugne dek yaplm
en nemli sergi olduunu bile ne
srecek kadar ileri gitti Bild. 56
isimden oluan sanat listesine
baknca hazrlk sreci iki yl bulan

bu serginin en azndan bte asndan


ok byk olduu ortada. Kriterin
dev isim olarak belirlendii bir liste
bu: Gerhard Richter, Andy Warhol,
Andreas Gursky, Ai Weiwei, Damien
Hirst, Sigmar Polke, Douglas Gordon,
Jenny Holzer, Julian Schnabel, Robert
Rauschenberg... Gncel sanatla
ortalamann biraz stnde bir ba
kurmu kimsenin skalamasnn
mmkn olmad isimler. Asl
meselenin Bildin gvde gsterisi
olduunu farketmek g deil.
Sansasyon meraknn btn kratryel
sylemlere galip geleceini tahmin
etmek de...
Ne yazk ki nyarglar boa karan
hibir cesur adm veya heyecan verici
bir srpriz yok sergi mekannda.
Bu grkemli Rnesans stili binann
avlusunda bulunan devasa Anselm
Kiefer yerletirmesi Buchstaben
(Harfler), merkezinde bulunduu
serginin devamna dair ok iyi bir
fikir veriyor. Matbaa makinelerinden

harfler yerine ayieklerinin kt


eser, matbaann icadyla doan yeni
tr bir bilginin kutlanmas kadar
yaznn geiciliine yaklm bir at
da. Bu yzden de bir ant heykel ilevi
grmenin tesine geemiyor. Basnn
ve zelde gazeteciliin gncel sorunlar
bask tekniklerinden bu kadar
bamszlamken bu denli nostaljik
bir yaklam merkez almak serginin
ne kadar ortada bir yerde durmaya
altnn gstergesi. stelik bu 2012
tarihli Buchstaben; sergi iin zel
olarak retilmi 15 iten biri. Art and
Pressteki en orta yolcu iler de zaten
bu sipari iler. Olaf Metzelin aa
formundaki heykeli Und dann noch
das Wetter (stne bir de hava...)
yapraklarn yerindeki metal gazete
plakalaryla bilgiye erimek uruna
kesilmek zorunda kalan aalara
gndermede bulunuyor. Benzer bir
doa gndermesi Gloria Friedmannn
kesilen aalarla hayvanlarn doal
yaam alanndan aldklarmz, bir

gazete tomarnn zerine yerletirdigi


geyikle anlatan Lenvoy specialnda
da mevcut. Erwin Wurmun yine
sergiye zel yaratt Beilage (Ek)
isimli odadaysa kvrlm gazetelerin
oluturdugu hoparlr ekli, gazetenin
bireyin sesi ve ifade arac olduu
gibi ideale yakn ancak (en azndan
ana akm medya adna konuursak)
hakikate uzak bir syleme denk
dyor.
Sergi iin retilen ilerde ortak
tavr gazetenin sosyal ya da politik
etki ve gcnn dolambal yollarna
girmeden onu iki boyutlu bir iletiim
arac, basl bir malzeme, hatta
bazen yalnzca ilham verici bir form
olarak ele almas. Barbara Krugerin
sergi iin oluturduu odann tm
duvarlarn kaplayan Almanyadaki
gmenlere dair haberlerden alnma
cmleler bytlm olmalarndan
te bir anlam tamyorlar. Jonathan
Meesenin Erzpresse isimli
mekan yerletirmesindeyse sanatn

BERLN

81

Gloria Friedman
Lenvoy special,
370x200x100 cm, 1995

BERLN

Turu tamamlayp, 30.


ve sonuncu odadan
dar ktnzda, basn
ve sanat ilikisinin
kafanzda yeni sorular
dourmasnn aksine, ok
sayda bantsz grsele
maruz kalma sonucunda,
iinizin boaltldn
hissedebilirsiniz.
Ve o noktada sergi esas
amacna ulam oluyor
belki de. Ana akm
medyann tavryla birebir
rten ekilde, muhalif
olan balamndan koparp
ehliletiriyor,
Art and Press.

82

diktatorlndeki ideolojilerden
bamsz bir medya nermesini
sanatnn egosunun merceinden
izliyoruz. i sipari edenlere kar
inceden bir alay var burada, ama
sergideki ou eser gibi detayda
sakl eletiriler ya da provokatif
sylemlerden ziyade grsellii ve
byklyle tavlyor bakanlar.
ranl sanat Farhad Moshirinin
Kiosk de Curiositsindeki hal olarak
dokunmu gazete ve dergi kapaklarnn
ortalarndaki delikler muhtemelen
sansr hedef alrken bu mecralarn
ieriinin Bat pop kltryle snrl
kalmas iin kendisinin oto-sansre
uram olabileceini dndryor.
Anlaml bir btnden midi kesip
tek tek paralara baknca ilham verici
ok sayda ile karlayoruz, ancak
bunlar sanat tarihinde yerlerini oktan
edinmi kilometreta niteliinde
eserler ve bu yzden de kratrlerin
hazra konduunu gstermekten
geri durmuyorlar. Gerekliin basn
tarafndan maniple edilmesine,
oaltlmasna, bulandrlmasna dair
en ilgin ifadeler de yine bu eserlerde

sakl. Gerhard Richterin Acht


Lernschwesteri, Andy Warholun
Ambulance Disaster ve Yves Kleinin
Le Saut dans le videi (Bolua
Sray) gibi artk klasiklemi iler
asl ve sahte ilikisine dair hala ok
ey sylyor. Thomas Ruffun gazete
fotoraflarn bytp kahramanlarn
ilerinde yer aldklar hikayenin
balamndan kopard fotoraflar
da ayn damardan ilerleyerek orijinal
materyalin ilenmesine dair kiisel ve
yeni karmlarda bulunuyor. Bir de
gazetenin kendisini bir malzeme olarak
ilerinde kullananlar var. Annette
Messagerin tarihin srekli devinime
iaret edercesine bir vantilatrn
zerinde uuan Dancing Newspaper
ya da Gnther Ueckerin her yerini
ivileyerek kiiselletirdii gazeteleri
gibi.
Sergide ifade ve malzeme asndan
herkesten ayrlan bir i varsa
o da Ai Weiweinin Untitled.
Sanatnn yere yerletirdii gvenlik
parmaklklarnn indeki okullardaki
eksiklii 2008 depreminde yaklak
10.000 ocuun lmne neden
olduunda in medyas olay
tamamen grmezden gelmi. Weiwei,
basndan alnma herhangi bir grsel
malzeme kullanmadan sergideki en
sert medya eletirilerinden birini
yapmasyla kratrlerin hrsa yenik
den seimlerindeki hatalar bir
kez daha hatrlatyor. Ancak Art
and Presste medyay ara olarak
kullanmayan herkes Ai Weiwei gibi
dolayl bir medya eletirisi yapmann
derdinde deil. Kimi ilerin medyayla
uzaktan yakndan ilgisi yok. Andreas
Gurskynin, belgeleyici bir nitelik tasa
da basna hizmet etmeyen panaromik
fotoraflar da, Julian Schnabelin
Fransada bir klinikte bulduu sinir
hastalarna ait portrelerden yola kt
resimleri de sergideki en etkileyici
ilerden olmalarna ramen, zaten
en bandan fazlaca geni izilmi
erevenin tamamen dnda yer
alyorlar. Halbuki bu balamd

ilerle kaybedilen yer gazeteciliin


dijitalleme gibi yeni sorunlarna ya
da yeni medya sanatlar gibi deneysel
alanlara ayrlabilirdi. nteraktifliin,
medya ve okuyucu arasndaki
deien ilikilerin sanata yansmalar
incelenebilirdi. Tabii bunun iin gerekli
olan vizyon, aratrmaclk, deneme
tutkusu ve hatta tevazu, serginin tercih
ettii ynn ok uzanda.
Turu tamamlayp 30. ve sonuncu
odadan dar ktnzda basn
ve sanat ilikisinin kafanzda yeni
sorular dourmasnn aksine ok
sayda bantsz grsele maruz kalma
sonucunda iinizin boaltldn
hissedebilirsiniz. Ve o noktada sergi
esas amacna ulam oluyor belki
de. Ana akm medyann tavryla
birebir rten ekilde muhalif olan
balamndan koparp ehliletiriyor
Art and Press. Bildin Genel Yayn
Ynetmeni Kai Diekmann sergiyle
amaladklarnn zor olduuna
inanlan ada sanatn da insanlar
elendirebilecegini gstermek
olduunu sylemiti. Asl ama
elenceyse sergiye kadar zahmet
etmeye gerek yok; basn-sanat
ilikisinin en sansasyonel ve elenceli
eserlerinden biri Bild binasnn tam
karsndaki muhalif gazete die
TAZn cephesinde yer alyor: Kai
Diekmannn metrelerce uzunlukta bir
penisle resmedildii heykeli.
Art and Press Martin-GropiusBauda 24 Haziran tarihine kadar
grlebilir. n

1 Robert Longo, Study for Old Glory (#2),


parmen kad zerine mrekkep
ve karakalem, 40x53 cm, 2011;
Galerie Thaddaeus Ropacn izniyle.
2 Marine Hugonnier, Art For Modern Architecture
Guardian Iranian Revolution/Hostage Crisis,
gazete kadna serigrafik bask, 68x48x4 cm,
2011; Max Wigram Gallery, Sprth Magers ve
Galerie Nikolas Ruzincskann izniyle.

YORUM

BURAK ARIKAN

Dizst sanat tarihi


Google Sanat Projesi gigapiksel znrlkte fotoraflanm sanat eserlerinin internet zerinde izlenmesini
salayan bir web sitesi. Google kresel bir irket olarak, dnyann drt bir kesindeki eitli mze ve
sanat merkezleriyle anlaarak koleksiyonlarndaki sanat eserlerini yksek znrlkle fotoraflayp,
eserleri iine girercesine yakndan bakma zelliiyle izleyiciye sunuyor.

84

oogle Sanat Projesi dnyada


belki gidemediiniz pek ok
byk mzenin eserlerini yksek
znrlkle gsteriyor. rnein
Viyana Sanat Tarihi Mzesindeki
Pieter Bruegelin 1563 yapm Babil
Kulesi tablosuna ilenmi hikayeleri
plak gzle takip etmek mmkn
olmayabilirdi. Ayrca Metropolitan,
MoMA, Tate Modern gibi byk
mzelerin koridorlarnda Google Street
View teknolojisinde olduu gibi sanal
gezinti yapabiliyorsunuz. Mzede
gezinti olduka yavan bir deneyimken,
resimlere yakndan bakma zellii
daha nce fark etmediiniz
detaylar grmenizi salyor.
zellikle Berlindeki Pergamon
(Bergama) Mzesinde Trkiyeden
zamannda karlan tarihi eserleri
grmek olduka ilgin bir deneyim.
Bergamada ak havadan toplanp
Berlinde bir odaya tklm Miletin
Pazar Kapsna Google sayesinde
yaknlaabiliyoruz.
Trkiyeden Pera Mzesi ve Sabanc
Mzesi de projede yer almakta. Pera
Mzesi eski stanbulun belgeleri
saylabilecek bilgi verici nitelikte
fotoraflar ve yal boya eserlerini
projeye dahil etmeyi tercih ederken,
Sabanc Mzesi izleyiciyi derinlerine
inildiinde pek fazla detayn
kefedilemeyecei hat sanat, padiah
turas, slami el yazmalar trnde
eserlerin iine davet ediyor. Yksek
znrlkte bir turann detaylarnda
pek de yeni bir ey grmyoruz. Tabii
bunlar kurumlarn Trkiyedeki sanat
temsil ettiini dnd seimler.
Dier bir yanda bize sunulan bu
teknolojik sanat keif turunda bir kent
portresinin daha nce gremediimiz
pek ok detayn kefedebilmekte,

farkl bir bakma eylemi tecrbe


edebilmekteyiz.
Google bir elinde nterneti daha
ak bir yer haline getirmek istiyoruz
sylemini tutarken, dier eliyle bilgisini
ak edenlerden topladklarn sadece
kendi arama motorundan eriilecek
hale getirip kilitliyor. Googlen her
tr bilgiyi indeksleme -kendi veri
tabannda toplayp sadece kendi
arama motoru (Google Search) ile
ulalabilecek bir kaynak yapmahevesini Google Books projesinden de
tanyoruz. Telifi dm tarihi kitaplar
bile arama motorunun mahzenlerine
kapatyor. Baka kaynaklarda serbeste
dolaabilecek ya da dolamakta olan
bu kitaplar oluturduu monopol
sayesinde eriilmez klabiliyor. Google
bugn ayn hrs sanattan karmaya
kararl.
Google, kurumsal amacn
dnyann enformasyonunu
dzenlemek olarak tanmlam
bir irket olarak, bu projeyle sanat
eserlerine de gz dikmi durumda.
Google bir web arama motoru
olmas yannda, finanstan alverie,

kitaplardan haritalara yaammzn


pek ok alanna girmeye alan,
doymam kresel bir irket. imdi
btn naifliiyle sanat eserini bir
nesne olarak ele alp mmkn
olacak en yakn noktalardan nesnenin
yzeyine bakmay salayan bir servis
vermekte. Oysa ki sanat eseri denilen
mevhum, daha Google mhendisleri
ve yneticileri top oynarken bir nesne
ihtiva etmekten kopmu, kavramnn
ve nesnesinin ancak beraber
alglanabilecei melez bir dzleme
gemitir. Tabii ki sanat alanna igalci
amalarla yaklaan bir organizasyonun
naif olmas doaldr. Nitekim ama
gerekten sanat anlamay salayacak
bir ara retmek olsayd, znrl
sadece grntde deil kavramlarda
da arard. Google ise son derece
sradan, parann satn alabilecei
bir fotoraflama teknolojisiyle,
sanat eserlerini bilgi paracklarna
indirgeyip dijital olarak aranp
taranmasn salamak, dolaysyla
sanat eserinin yzeyini mmkn
olabilecek en kk pigmentlerine
kadar metalatrmak, gayri-resmi

emek smrsyle zerinden para


yaplabilecek bir meta-rne
evirmekle megul.
Yakn gemite Google Books servisi
ile nmze yem atm, bir dnem
tam hcum kar amac gtmemi ama
ardndan e-kitapta monopoli haline
gelivermiti. Google Sanat Projesi
de yaknda sanat galerilerinin tek
bir sanal ortama tand, reklamla
bezenmi, abone olunabilen ya da fiyat
etiketli eserlerin ucuzdan pahalya
sralanabildii, sradan bir e-ticaret
sayfasna ne kadar hzla dnecek hep
beraber greceiz.
Google Art Project megapiksel
kameralardan dev LED ekranlara
HD projeksiyonlara, zaten herkeste
yerlemi daha da yksek
znrlkl grme arzusunu
krklemekte. Ana akm bir oluum,
modern an hastaln tekrar tekrar
retiyor adeta. Tarih veya dorusal
zaman algs tanmayan sanat eserleri
-sanatn tarih-d nesneler rettiinde
hem fikirsek- pornografik (creampie)
bir sunu ile izleyiciler tarafndan daha
ve daha derinden tketilmeli. Asla
tatmin olmayacak bir megapiksel
tutkusu.
Google bize bir sanat eseri ile
girebileceimiz en ada etkileimi
temsilen megapiksel kas gcn
sergiliyor. Bu vurgu ile kiinin
megapikselden ba dnyor ve
hunharca milim milim bir zoomluyor,
bir geri ekiliyor.
Lakin ne var ki padiah turas, ini
gibi birok piksel direnli eser arada
bu zoom in&out oyununda keyif
veremediinden kaynayp gidebiliyor.
Ne de olsa grsel bir nesneye sadece
daha yakndan baklabilir tam
anlamyla.. n

PERFORMANS

Frat Arapolu

Duygularn tekinsiz
snrlarnda:
Clarina Bezzola
'Tersyz'

86

PERFORMANS

87

Tersyz, 2012

PERFORMANS

88
1

erformans annda tm besteleri


kendisine ait olan ve iki Japon
Tanka iiri hari tm dizelerini
sanatnn kaleme ald arklar
galeri mekannda yanklanrken,
etkinliin bandan beri sanatnn
gelitirdii isel diyaloglar ve byk
gri kumatan bebek tulumunun
arasndan kararak etrafa -bazen de
izleyicilere- frlatt paralar oktan
akllarda yer etmiti. Bahsettiim
an, 11 Nisanda ufak bir gecikmeyle
Galeri Zilbermanda gerekletirilen
Clarina Bezzolann Tersyz
performansndan. iek desenli bir
adr-kulbenin iinden gelen inleme
sesleri ile balayan, sonrasnda yava
yava adr galeri tavanna balayan
iplerin kopmasyla ortaya kan gri
giyimli dev bir yaratn adr
komple yutmasyla devam eden
performans.
Clarina Bezzolann Tersyz isimli,
kkrtc ve ak yapt okumalarna

fazlasyla uygun performans; mzik,


metin ve mizansen iermesiyle
multimedyal bir performans niteliini
-dikkat edilirse ayn zellikler
opera iin de geerli- fazlasyla
bnyesinde tayor. Sanatnn bizatihi
deneyimli bir opera sanats olmas,
seyircinin nabzn vokal olarak elinde
tutarak, ustaca etkiler yaratmasn
salamakta. Ayrca, fazlaca fiziki
efor gerektiren performans bedenin
snrlarn zorlarken, bahsettiim gri
renk bebek elbisesinin iinden kp
mekana frlatlan kuma heykeller bu
multimedyal sunumun niteliklerini
tamamlyor.
Peki nedir bu kuma heykeller?
Performansn devamnda sanatnn
bilinalt yolculuunun izdmlerini
temsil ettiklerini sylemek olas.
Claes Oldenburgun boyutlar
bytlm hazr-nesneler olarak
heykellerini artran dev kostmn
iinden performans sresince etrafa

frlatlan heykellerin her birinin kendi


varlk alanlar mevcut. Kanayan
Altn, Kadn ve Erkek, Emici,
Barsaklar, Zincirlenmi, Erime,
Ur, San Kan gibi heykellerin her
biri, sanatnn bir tr katartik arnma
olarak kurtulmas ve defetmesi
gereken nevrozlar ve endielerini
simgeliyor. Bu paralar gerek
dnyaya ok az referanslar tasa da,
en nihayetinde insanolunun onlar
olmadnda rlplak kald
birok olgunun gstergelerini iaret
etmekte.
Yer yer huzursuz edici ve traji-komik
nitelikler barndran performans bazen
izleyiciyi kendisine ekip, bazen de
uzaklatryordu; dier bir deyile
bir an ekici gelen bir ayrnt baka
bir yerde banallie dnebilmekte.
Bu itme - ekme oyununu baka bir
performansta olsa, baarsz bir zellik
olarak itham edebilirdim. Lakin, zaten
iimizdeki huzursuzluk durumundan

PERFORMANS

89
4

ve banallikten de kurtulmamz
ve nihayetinde arnmamz gerektii
dnlrse, sakn o atlanlardan
bazlar da bunlar olmasn? O zaman
Bezzolann yaratmak istedii etkinin
yerini bulduunu sylemek olas hale
gelebilir.
Performansn ardndan alan sergide
izleyiciyi galeri giriinin solunda,
baka bir yerde gerekletirilen ayn
performansn videosu karlyor. Ana
mekandaysa kuma malzemeden,
antropomorf heykeller -performanstan
geriye kalanlar- dank bir biimde
mekana yaylm ve duvarlarda
Bezzolann performansnn stdyo
ekimleri bulunuyor. Heykeller,
insanda bir tr dokunma hissi
uyandracak biimde gsterili ve
ekici, her ne kadar tuhaf ve biimsiz
olsalar da. Baz heykellerde bulunan
fermuar, dme gibi detaylar bir
matruka sistemi gibi ilerinde daha
da derin yaplar barndryorlar.

rnein iinde altn paralar barndran


Tarih isimli para bunlardan birisi.
te yandan tasarm nesnesi niteliini
de barndran heykeller, Bezzolann
performanslarnda farkl bir ileve
daha sahip. Giyilebilir zellikte
heykeller de reten sanat, rnein
geen yl New Yorkta gerekletirdii
When I Walk Along the Streets
performansnda, egzotik bir krmz
kostm giyerken, elbisenin arkasndan
kan devasa bir kol, kostmn
tamamlamaktayd.
Sanatnn bilinaltndan, ryalar
ve belki de kabuslarndan ortaya
kan bu nesneler, amorf yaplar ve
yan yanalklaryla ruhsal durumlarn
giriftliini yanstyor. Para btne
eittir aforizmasndan hareketle
Aristotelyen bir dnce devreye
sokulursa, bu kanserli durum aslnda
tm insanolunun bir gereklii.
Bezzola, kendi i dnyasna girmemize
izin veriyor, fakat o dnyaya cevaplar

verecek olan, izleyicinin kendisi ve


dolaysyla izleyicinin verecei cevaplar
da sanatnn deil, bizatihi izleyicinin
olacak. nteraktif deilmi gibi duran
performansn gerekletirildii an
ve sonrasnda sanatnn izleyiciyi
brakt bu durum, tam da iletiimin
temel niteliini barndran bir zellik
olarak da dnlebilir.
Performanstan geriye kalan
yerletirme, birok kiiyi Keke
performans annda burada
olsaydm duygusuna gtrecektir.
oklu anlamlara sahip ve sklkla
otobiyografik gndermeleri olan
performans, baka bir durumda asla
sylen(e)meyecek olann dile getirildii
bir kurguya sahip. Bezzolann
nevrotik durumlar, endielerle birlikte
arzular ve hrslar da dahil, hepsini bir
yana brakmaya dair didaktik sylemi,
tekrar tekrar hatrlanmas gereken bir
i hesaplama durumuna iaret
ediyor. n

1-2 Tersyz, 2012;


Galeri Zilbermann izniyle
3 Hand of Desperation
Fotoraf: David Byun New York, 2011
4 Exalted!. Fotoraf: David Byun
New York, 2011

SERG

FIRAT DEMR

Tercme eden
SALT Galatada yer alan Tercme Eden sergisi, edebiyatn bir baka kkn
kazyor, o kkn ularn sanata balyor. air Frat Demir, 14 yazarn meknla sk
skya ilikili yklerinin bir araya geliini yorumlarken, sanat ve illstratr zlem
ler iitme duyusu zerinden hayalgcn tetikleyen sergiyi grselletirdi.

90

kumak; kendi yknn peine


dmek, kaderinin anlamn
aramak ve bu aray, bir
tr sonsuzlua yaymaktr. Kaderin
anlam, bir daire gibi, srekli geniler;
okumann kuytusu, sizi iyice sarar,
iine eker; sonuta, insann kozmos
karsndaki yalnzln telemek iin
kendini oyalayan biri olur karsnz.
Bir enginlik, sizi avutur. Peki,
sonsuzlukla yaplan bu antlamada,
insann kk ne olur? Her eyin
tesinde, nerede bulur varoluunun
karln? Ya da, ev denilen yer, yaz
gibi, yaznn karsnda huu ierisinde
bekleyen okur gibi, srekli bir geliim
halinde yer deitirip duruyor mudur?
Salt Galatann yeni sergisi Translated

By Tercme Eden, bu sorunun


cevabn okumann fiziksel formuyla,
sesle cevaplamaya alyor.
Ses, drtyor. Okumann tekil
eyleminde, mesela kucamzla
kitapla, belki de tam olarak
yaayamadmz kimi duygular; sesin
hz ve geikenlii, bize hatrlatyor.
Sergi meknna dalm, tannmtannmam 14 yazara ait metinleri
temsil eden posterler, serginin bize
sunduu bir harita ve bir kulaklk
eliinde, bizi metinler ve meknlar
aras bir boyut srayna davet ediyor.
Sevim Buraktan Murat Uyurkulaka,
Evliya elebiden Douglas Couplanda;
her yazar, bir kurguyu bir mekna
balyor. Misal, Murat Uyurkulak
size Diyarbakr anlatyor; Jonathan
Lethem ise Brooklyni. izgi
romanlarda olduu gibi, birdenbire
bambaka bir topran yksne
geiyoruz. Yolculuun kaptan biziz,
rzgrn nereden eseceini, rzgarn
bizi nereye srkleyeceini bile biz
seiyoruz. Serginin bize salad
bu g, algmzn almasna sebep
oluyor. Hayr, bu sefer edebiyatla
kurduumuz iliki, bambaka
bir gle bizi saryor; eskisi gibi
dnemiyoruz. Her posterin bize
verdii numarann hediye ettii
ykleri, bir tr ikili dnme sistemi
ierisine yerletiriyoruz. Okumak
nedir? sel bir edim midir? Kendi
kendine sylediin bir sr mdr? te,
bu sergi, okumann srrn kulamza
fsldyor. Hi tanmadmz biri, bizi
nce bambaka diyarlara aryor,

ardndan da, bu yolculuklarda,


bize kazandrd zihin gcyle
kendi evimizin nerede olduunu
sorgulamamza yol ayor.
Posterler, metinler, sesler arasnda
kaybolurken; meknn nasl kolay
kurgulanabilen bir yap olduunu
dnyoruz. Ya da, tam tersi mi?
Biz sadece sesi takip edip kaybolanlar
myz? Translated By sergisinin en
ekici yan, bu sorunsal zerinden
ykseliyor. Okuma gibi daha isel bir
eylemin ifa edilmesi, bu eylemin bir
tr yapskme uramasna neden
oluyor. Her yazarn, her yknn
mesken tuttuu meknlar arasnda
gidip gelebilmek, ilkin mekn
duygumuzun hassaslamasna sebep
olurken, daha sonra, bu hassaslk,
ileri dzeyde kendisini imha ediyor.
Bu oyunu, ben, edebiyata yeni
ve performatif bir sayg duruu
olarak alglyorum. Zamann hz
ve gerektirdikleri yznden artk
iyice kendi yaamna skp kalm
insan iin, edebiyatn, nasl zamansz
ve zgr bir dnya olduunu
gstermenin, bundan daha elenceli bir
yolu olabilir mi, bilmiyorum.
Tabii, bu gizli mesajn, bu planl
kutlamann sosyolojik nedenlerini
de, imdiki zamana kar bir tavr
olarak grebiliriz. Gndelik hayatta
bile bir bakasyla yan yana dururken,
mesela ofiste tam arkanzda oturan i
arkadanzla, bir mekn ayn ortak
alg ve uyum ierisinde yaamak
mmkn deil. bu Translated By
sergisi, tam bu noktada edebiyatn

bir baka kkn kazyor, o kkn


ularn sanata balyor. 14 yazarn,
meknla sk skya ilikili ykleri;
slup, dnem ve dil farklarn
aarak, yan yana dizilmi, ortak bir
akln, ortak bir dnyann olasln
rnekliyor. Snrlar, yklerin
araclyla devreden kalkyor. Bir
ses, kulamza alnan bir ses, bize
dnyann kaplarn ayor. Snrlar
olmayan bir dnyann.
Translated By sergisi, edebiyat ile
gncel sanatn bir arada kotarld,
baarl ve nev-i ahsna mnhasr
bir sergi olmay baarabilmi. Ses,
yerleim gibi sanat eleriyle; eviri,
okuma ve yazn gibi edebiyata ait
eler, birbirlerine yeni bir hayat,
yeni bir varolu umuduyla sarlyor
adeta. Sergide, yklerin, meknlarn,
hayatlarn arasnda gezerken, hani
o en bata kendimize sorduumuz
soru var ya, ev nerede sorusu, ite, bu
soru da bize yeni bir anlam sunmak
istiyor. Ev denilenin, aslnda bir
bakasn anlayabildiin, bir bakasn
anlatabildiin her yeri kapsadn
gsteriyor bize bu sergi. Ev, kalbe
fsldanan bir yk oluyor. n

1 Tercme eden kitab, SALT


2 llstrasyon: zlem ler

SERG

91

YORUM

Sergilerden

elikiler ve kimlik:
oul ve tekil olan
Akbank Sanat
HASAN BLENT KAHRAMAN

92

Maureen Connor 1980lerden beri


sanat yapyor. Bu dnem tm dnyada
ada sanatn oluum dnemidir.
Yine sz konusu dnem ada
sanatn arka plann oluturan nemli
dnmlere tanklk etmi bir zaman
parasdr. 20. yzyln son eyrei
her dzeyde toplumsal ve bireysel
bilincin deiimine tanklk etmi, sanat
bunlarn bir yansma alan olmutur.
Ama unu da belirtmek gerekir ki,
szn ettiimiz ve birou hayli
radikal olan dnmlerin nemli bir
blm kendilerini ilk kez sanatsal
retim alannda ifade edebilmitir.
Ayn izgide ne kan yeni talepler
yanklarn sanatsal retimde bulmu,
orada kklendikten sonra toplumsal
plana almlardr. Bir anlamda
sanatn toplumsal zihniyeti etkileme
gcnn en arpc boyutlara ulat
dnemdir 1980ler.
Connorun yaptlar neredeyse
btnyle bu dnemin bir topografyas
gibidir. Bu sergide baz rnekleri
ortaya koyulan yaptlaryla Connor,
1990larda sanat-piyasa-kapitalizm
ilikisini derin bir sorgulamaya
tabi tutuyordu. Piyasa deerleri ve
mekanizmas dnda kalan sanatnn
ne retebilecei, ne salayabilecei,
veriminin ve etkisinin ne olabilecei;
ilgilendii, ne kard sorular
arasndayd. Postmodern dnem
diye adlandrlan bu ada

unutmayalm ki, bizatihi


postmodernitenin kendisi ge
kapitalist dnemin kltrel mant
olarak tanmlanyordu. Byle bir
dnemde belirttiim k yapan
sanatnn araynn son derecede
zgl olduunu kaydedelim.
Connor buradan hareketle
kapitalizmin ve modernitenin en
nemli sorunsallarndan biri olan
beden ve kimlik meselesine kayyor.
Her iki olguyu da kadn stnde
somutlatryor. Kadnlk durumu,
kadnlk politikalar, bunlarn
almlar 1990lardan sonra toplumsal
kuramn en fazla zerinde durduu
konular arasnda. Connor rettii ve
imdi bu sergide izleyiciye sunulan
yaptlaryla tm bunlara dnk sorular
ayor.
Sergi iki katmanl olarak
dnlebilir. Hereyden nce bir
zaman ekseni var. Connor 1990
ncesinde, ok uzak bir tarihte
gerekletirdii ve sergiledii yaptlarla
yeni yaptlarn birlikte sunuyor. Bu,
yukarda vurguladmz dnmn
sanatda kristalize olan izdmne
bir gnderme. Neredeyse Lavoisierci
bir duru; maddenin saknm. Ondan
ayrlan nokta ise burada maddeden
deil, sanatsal zihnin srekliliinden
sz ediimiz, bize bu imkann sunuluu.
Bu irdeleme, salt onunla snrl deil.
Connor mze mekann, sanatsal
platformun bir retim alan olarak
insanal planda ifade ettiklerini de ele
alyor. Yaratc alann tketimle olan
ilikisi demek gerek buna.
Serginin ikinci katman bir sorgulama
dzlemi. zleyiciyi kuatan ve
zorlayan bir sanatsal anlay duruyor
karmzda. Her dnemete, her
yaptta izleyici bir kere daha kendisiyle
yz yze getiriliyor. Bunu bir katlm
politikas olarak grmek mmkn ama
bu ayn zamanda yabanclatrmay
ve soyutlamay da ieren bir yaklam.
Narrow Escape rneinde bu
sylediklerimiz izlenebilir. Barok
bir arkaplann zenginlii artcdr.
Kadnla biilmi roller, bu videonun
ok verimli imgeleriyle tam bir akma

iindedir. Serginin adnda barndrd


elikileri kapsayan bir akmadr bu.
Bu tanmlanm, cinsel gndermeleri
ak roller; gzellik, dl, yarma,
rahim-doum, yemek-zayflk aksnda
alrken seyirci kendisini iinde
bulunduu durumlar balamnda
sorgulayacaktr.

Ayn anlay Dancing Lessons


iinde grmek de mmkn. Kral
ve Benden birok Hollywood
filminin dansla ilgili grntlerine
alan bu geni yelpaze, arkadaki
replikler izlendiinde anlalyor ki,
bir toplumsal eletiridir. Tanml
rollerin biimlendirilmesi, artl
sosyal reflekslerin douu hayatn ve
kimliklerin bir dans pistinin
snrlarna kapan kendisinden
ok daha fazlasn ifade eden bu
almann moderniteye ynelik
en komik imlemelerinden birini
oluturuyor.
Benzeri bir dzlemi The Senses
almasnda grmek de kabil; hatta
daha fazlasn. Grsellik ve benlik,
duyum ve algyla kimlik arasndaki
dinamikleri ne karan bu ite bedenin
paral yapsdr dikkate sunulan.
Kim kendi bedenini boydan boya
sahiplenebilir?
Maureen Connorun sergisini
neredeyse her eyin sonuna eritii,
sonculuun (endism) hakim sylem
haline geldii ve sonras (post)
sylemlerin balad bir dnemde
bireysel ve tekil, toplumsal ve
oul olann elikiler iinde ancak
reyebildiini saptayan ve bir daha
izleyiciye tanmlatan bir zemin.
Sergi, 31 Mays-28 Temmuz 2012
tarihleri arasnda grlebilir.

YORUM

hl Buradasn
Arter
Nazl Pekta

Alglanan dnyann yalnzca


bir nesneler yn olmadn,
nesnelliin gerekle olan ilikisini, alg
deneyimiyle izleyiciye bilgi ak olarak
sunan Mona Hatoum; bu yolla doru
bildiklerimizle, sandklarmz arasnda
gnce tutar.
Arterde Mona Hatoumun Hl
Buradasn balkl, Trkiyede
alan ilk kiisel sergisini gezerken
algladklarm, beni srekli ayn
ie srklyordu: Sanatnn 1983
tarihli The Negotiating Table
performansnda ald nefes hl
buradayd.
Sanatnn bedeni, bu
performansnda eitli i organlarla
bal, bandajl ve kanl bir biimde
ceset torbasnda, tek bir kla
aydnlatlan bir masada saat
boyunca yatar. Odann sessizlii bar
grmeleri yapan liderlerin kulak
trmalayan haberleri ile blnr.
Bu performansta fark edilebilen tek
hareket, sanatnn torbann iinde
ald nefestir. zleyiciler rahatsz edici
n dnda karanlkta ve saat
boyunca ayakta kalp politikaclarn
belagat sanatn ustaca kullandklar
cmlelerini dinleyerek aresizlikleriyle
yzlemek zorunda kalmtr.1
Bedeni, savan ve acmasz glerin
kurbanlarn temsil etmektedir.
Sanat, savataki insan gereini ve
bunun bat kltrnde politikaclar
ve medya tarafndan tketim
nesnesine dntrlmesinin altn
derin izgilerle izer. Performansn
tarihi 1982 ylnda srailin Lbnan
igalinin bir yl sonrasna rastlasa
da, bu sadece bir yant performans
deildir. Bu, nc dnya lkeleri
de dahil olmak zere tm dnyada
yaanan savalarda iktidarlarn
bedenler zerinden yapt pazarln
gereklie brnm halidir. Burada
sanatnn alglad dnya, insanca bir
grme biiminde ibarettir. Bu grme
biimi insan deneyiminin tm elerini
kapsamaktadr. Alg tm bedende
gerekleirken, iaretledii bilgi yine
bedende yaanmaktadr.
Bar hakknda konuan batl

siyasi liderlerin film mzii, masann


etrafndaki boluu dolduruyor
(simgesel olarak) ve Hatoumun acma
uyandran performans, souk ve
kiiliksiz bu mzakere dnyasn
bozguna uratyordu.2
Hatoumun izgileri genetik
kodlarna sahip olduu dnyaya atlan
yarklar iaretler. Sanat, varlkla
kurduu temas ile grnr olann
barndrd grnmezleri szer. Dnya
dzeninin algs ile beden algsnn
birlikteliindeki deiiminin yaratt
travmay kendi bedeninde ve baka
bedenlerde iaretler.
Nefes, onun sanatnn tm bedenini
doldurur. Sradan bir nesnenin tekinsiz
ve korku uyandran algs onun
nefesidir. Daybed (2008): Nefes
yataa dnen rendede alnmaktadr
artk. Ya da parmaklarmz arasnda
yuvarladklarmz, sabrla beklediimiz
ar bir korkuya dnr. Worry
Beads (2009): Nefes, byyen tespih
tanelerinin iinde gizlidir.
1980den bu yana rettii ilerde
kurduu dil onun kklerinden,
deneyiminden ve gemiinden
beslenir elbette ama sadece onlar
iaretlemez ve rettiklerini tehdit
etmez. Ya da Mona, tecrbelerini
ileriyle rneklemez. Onun retimi
hatrlatmalar ve ikazlarla doludur.
lerinin yaratt dil, sadece zihinsel
ve ruhsal olandan syrlarak merkeze
insan, dolaysyla bedeni koyar.
Hatoumun dili beden zerinden
okunmaldr. Performanslar da dahil
olmak zere hazr nesnelere ykledii
anlamda da, enstalasyonlarnda
karlatmz kurguda da reten ve
izleyen olarak beden, hep oradadr.
Mona Hatoum kesimeleri ve duygusal
balar nemseyen bir sanatdr.
rnein Jardin Public (1993) bedenin
fazlalklarn esprili bir biimde bilinen
erotizmin dna iterek tedirgin bir
alana tar. Ya da Deep Throatta
(1996) sanat tbbn gelimi
grntleme imkanlarn kullanarak

bizi, bedeninin ii araclyla derinlere


inen bir gzle, bizde de olan ama pek
de bilmediimiz alanlara srkler. Bu
gzetleme ve gzetlenme, bir deneyim
alan olarak bedenin dnyada olma
durumunu hatrlatr. Ve A Bigger
Splash (2009) Muranonun esiz
camlarnn damlalarndan ibaret bu
krmz ta heykeller, iktidara bulaan
kan David Hockneyden aldklar
ilhamla en lirik halleriyle resimlerler.
Fenomenolojik adan
okuduumuzda ise onun duruunu
beden felsefecisi olarak tanmlanan
Maurice Merleau-Ponty ile
kesitirebiliriz. Ponty, Gz ve Tinde
insan bedeni ile ilgili olarak yle der:
Bir insan vcudu, gren ile grnr
arasnda, dokunan ile dokunulan
arasnda, bir gzle dieri arasnda,
el ile el arasnda bir eit kesime
olduunda, hisseden hissedilirin
kvlcm parladnda, snmeyecek
bu ate yandnda- ta ki vcudun
bir kazas hibir kazann yapmaya
yetmeyeceini bozana kadar
buradadr. 3
Hatoumun yaratt kesime de
tam da bu trdendir. O, algnn sadece
zihinsel olmad gerekliini bilerek;
etrafmz saran ve bizim de dahil
olduumuz eyler btnlnde,
duyularmzla gerekletirdiimiz
keifte, bulduumuz kesimelerin izini
srer.
Hisseden ile hissedilenin, gren ile
grnr olann kesimesi hakikati
arr. Bylece grme eylemi ile
sanatya gelen dnya, bedenin
bildikleri ile dei toku edilir.
Onun sanat retimi iinde malzeme,
setii isim, zaman ve mekan
btnseldir. eyler o resimde gerek
anlamlarn unutmadan metafor
ykldrler. Rende gerekte bir
rendedir, byyerek bir paravana
dnmtr. Bu blc, paralayc ev
eyas; bykl, ismi ve dnt
eyle rkln ve her trden
ayrmcln metaforu olur.

retimlerinin nefesi, tm bu
btnsel iliki iinde yerleik hayatlara
ve dier hayatlara, kendi hayatndan
beslenerek ama baka hayatlar da
gstererek hikayeler fler. Bu hikayeler
dnyann kumana tutunmulardr
ve onun ipliinden rlrler. Burada
olmak meselesi ise aslnda bal bana
bir itir ve her gn herkes tarafndan
retilen bir eserdir. You Are Still Here
(Arabic version) (2006) Arterdeki
duvar aynasnda karlatn yzn,
sana nefesini geri fler.
nsan bedeninin deneyimledii
ve deneyimlemekte olduu ykm,
ayrlk, srgn, lm, kaybolma,
saklanma ve skma onun dilinde
kimi zaman Bunkerda (2011) olduu
gibi bombalanaca nceden bilinen
ironik bir kent planna dnr ya
da Kapanda (2012) olduu gibi
inaat demirlerinden oluan kafeslere
skm, ezilmi krmz eylere ya da
bizlere.
Ve Merleau-Pontyye gre alg
bedenin dorudan performansdr.
Alg: (alglamak) bir eyi beden
vastas ile kendine mevcut (imdi)
klmaktr.4 Hi kuku yok ki Mona
Hatoum kendi bedeninin algs
vastasyla eyleri dncesinin nesnesi
yapmtr.
1 http://artasiapacific.com/Magazine/59/Domestic
InsecuritiesMonaHatoum
2 Tracey Warr-Amelia Jones, The Artists Body,
London, Phaidon, 2006, s.150.
3 Maurice Merleau- Ponty, Gz ve Tin, eviren: Ahmet
Soysal, stanbul, Metis Yaynlar, 2003, s.35.
4 Maurice Merleau- Ponty, Algnn ncelii Ve Onun
Felsefi Sonular, Trkesi: Yusuf Yldrm, stanbul,
Kabalc Yaynlar, 2006, s.96.

Mona Hatoum, Shift, 2012


yn, 150x260 cm
Fotoraf: Murat Germen

93

YORUM

Nereden Gelmemiz
Gerekiyorsa Oradan
Gelmiizdir
NON
Kevser Gler

94
1 Hayatn Olaan Ak,
kark malzeme, 2012
2 rmcek, oto boyasyla boyanm
demir ve eski telefon, 2012
3 Modernizme Giri Serisi
Kat zerine mrekkep, 2012
4 Baba ve Oul, mermer, 2012
5 evre Koullar,kolaj, 2012
6 San Ak Kalm Kzm,
eski musluk ve sa, 2012

Nazm Hikmet Richard Dikba


ve Extramcadelenin yeni sergisi
Nereden Gelmemiz Gerekiyorsa,
Oradan Gelmiizdir 4 Nisanda
NONda ald.
Dikba ve Extramcadelenin,
Trkiye kltr corafyas ve tarihinin
grsel ve sylemsel ifadelerine
gndermeler ile oluturduklar eserleri
sergide buluuyor. Sergi, Trkiyenin
bugnn okurken, hem grsel hem
sylemsel bilindyla/bilinaltyla
hesaplamann elzemliini vurguluyor.
Dikban izimleri gazetelerden,
fotoraflardan veya sanatnn
gndelik gzlemlerinden kiileri
resmeder. Onlar mevcut olduklar
balamdan soyutlar ve atfettii szlerle
havada asl brakr. Zaman ve mekn
gndermelerinden syrlm figrler
kendi anlam dnyalarn yaratmasn
izleyiciden talep eder. Bir gemileri
olduunu ve bir gelecee doru
temayl ettiklerini sylerken, imdi de
mevcudiyetleriyle yzlemeye arr.
Yzleme hem figrn izgiselliiyle

hem de metnin sylemselliiyle


olacaktr. Gz kat zerinde gezdirip
figr kat ettirir. izgi ve yaznn gl
ilikisini dnmeye ve tesis etmeye
davet eder. Sergide Dikban izimleri
yannda, kolaj almalar nemli
bir yer kaplyor. eitli yaynlardan
kesilmi grseller ve metinler hem
ok tandk hem yabanc yeni ve
yerli bir sylem retiyorlar. Adeta
hepimizin dilimizin ucunda olan
syleyivereceklerimiz ve hi aklmza
gelmemi olanlar bir kompozisyonda
bulumu.
Extramcadelenin eserleri, daha
nceki almalaryla da paralel
bir biimde, Trkiyenin kurucu ve
hakim ideolojisinin dilini yapbozuma
uratyor. Sz konusu yapbozum,
iktidarn kendini zerine bina ettii id ve biz-teki tanmlamalarnn inkar
ettii ve inkar ederken yok etmeye
altklarn grnr klyor. Resmi
tarihi sorguya ayor, hatrlyor ve
hatrlatrken, gemii bugnden telere
atmadan, gemiin bugnle srekli
veya kesikli ama muhakkak gl
ilikisini vurgulayarak ne karyor.
Eletirilen gemiin, bugnden,
bugnn muhalefet alanlarn tek
tek yok eden iktidarndan uzak bir
olgusalla iaret etmedii, aksine tam
kalbinde durduu afie ediliyor.
Sergi izleyiciyi sergi ismine de
tanm olan kaynak, kken zerine
ksa bir diyalogla karlyor. Nereden
geldik, geldiimiz ve vardmz yerleri
nasl bizim kldk, biz olmayan ve
bizim olmayanlarla nasl iliki
kurduk? Hem ulus-devlet-tarih
teziyle hem de ulusun tanmlanmas,
oluturulmas ve arlatrlmas
dorultusunda yaplm soykrm
ve katliamlarla hesaplamaya bu
sorulardan balayabileceimizi
syleyebiliriz. Serginin al diyalogu
girii iki yne ayrarak izleyiciyi
karlayan bir duvar zerine yazlm.
Eserleri ilk anda dorudan eriilebilir
klmak yerine, meknn tmnde
tekrar eden duvarlar iinde ve
arkasnda izleyiciye amak tercih
edilmi. Dar gei ve koridorlarla
balanm odalara yerletirilmi iler,
adeta temas ettii tarih ve kltrn
tek bir noktadan nfuz edilemezlii ile
birlikte, yzlemeye aran zorunlu
ilikisellikleri vurguluyor.
Sol koridoru seerek sergiye
girdiinizde Extramcadelenin
Ayaklar Ba Olacak ve Babalar
ve Oullar heykelleri ile Dikban
Modernizme Giri izim serisi
izleyiciyi karlyor. Ayaklarn ba
olmas ihtimali, Trkiye iktidarnn
byk felaket olarak resmettii
ihtimallerden sadece biri. Elitist
ve dlayc siyasetin nian olarak
balar hep ba, ayaklar hep ayak

olmaldr nidas olarak anlayacaz


iktidarn talebini. Sergi muhalif
bir sloganla alyor Ayaklar Ba
Olacak! Bu ahap heykelin hemen
yannda Dikban Modernizme
Giri izimleri izleyiciyi bekliyor.
izimlerdeki figrlerin papyonlar,
salar, taklar onlarn modern bir
davette resmedildiini dndryor.

Dnceleri, modern olan


evresinde geziniyor; modern olann
tarihi ve gelecei, rttkleri ve talep
ettikleri, keifilii ve muhafazakarl,
mutsuzluu ve saadeti ile ilikisi.
Extramcadele, Baba ve Oul
ile, Yunan geleneinde kusursuz
ideal bedenleri temsilin malzemesi
olmu mermerden, baba-oulun eril
mcadelesininin ikonik heykelini aa
karyor.
Dar bir geiten ikinci odaya
geildiinde Nazmn Hayatn Olaan
Ak heykeli, kolaj almalarndan
, zel Dersler serisi ile
Extramcadelenin rmceki ve
nallah grlebilir. Hayatn Olaan
Ak, 2007 ylnda zmirdeki evinde
bulunan 19 akman hayatn olaan
akna aykr grlmesi zerine rgt
yeliinden 7,5 yl hapse mahkum
edilen Arif Peliti hatrlamamz istiyor.
Dolaymsz bir dille bu mahkumiyet
sebebini antlatryor Dikba. Pui
takmann ve parasz eitim istemenin
su sayld bugn, Arif Pelitin
mahkumiyetinin artmyor olmas,
gnn iktidarn yakn tarihiyle bir
arada dnmemizin elzemliinin
gstergelerinden biri. rmcek her
an su delili ya da antaj malzemesi
olarak kullanlabilecek bilgileri
toplamak iin orada. nallahta,
Trkede kurnazlk sfatyla anlan
tilki tahvil pullarndan mrekkep
dua ediyor. Odann sa duvarnda
zel Dersler serisi mevcut. Seri, orta
ya ya da st, pek az kadn olan

YORUM

Kalm Kzm nktedan bir dille lke


gndemini sk sk megul eden san
ama/san rtme mevzusuna bir
yorum getiriyor. Ananelerin Laflar
kamusal olann iktidarlarca tek
tipletirilmeye allmasna inat, ev ii
olann tad dilsel fark, evler iinde
Krte, Bulgarca, Hemince, Lazca
olan, anlamlarn sadece ananelerden
renebileceimiz gzelim gm
laflar porselene yazp duvarmza
tayor.
Nereden Gelmemiz Gerekiyorsa,
Oradan Gelmiizdir, Extramcadele
ve Nazm Hikmet Richard Dikban
son dnem retimlerinin zengin

figrlerin hatrladklar okul yllar


beraberinde azlarndan dklenleri
tayor. Karakterler birbirinden farkl
olsa da dersler/eitim hepsine
ilemi, ayn tondan konuuyorlar
ve kt bir ey oldu olacak hissini
retiyorlar. zel Dersleri takip ederek
yan odaya geiliyor. Gayrimslimlerle
devletin ilikisini dnmeye aran
Vakit ok Ge, 1915 ve Susma
Mslman bir arada sunulmu. Vakit
ok Ge, begonvillerle rtl, ay
yldzla birlemi ha bu topraklarda
gayrimslim olarak kalmann
koulunu dndryor. Yurtlarndan
edilen Ermenilerin anahtarlarn
kalanlara devretmek zere alan
el ve veren elden oluan 1915, bu
zorunlu gn ekonomik tarafnn,
igal ve yamann altn iziyor. Susma
Mslman muhalif Mslmanlara
bugn muhalefet etme ars
yapyor.
Serginin devamnda Dikban
kolajlar ve Gelenleri ile
Extramcadelenin heykel ve
yerletirmeleri karmza kyor.
Dikban kolajlarnn her biri vurucu

bir biimde bir araya getirilmi


cmle, portre, jest, fotoraf ve
resimlerden oluuyor ve okumaya,
grsel yklerini ve katmanlarn
amaya aryorlar. Trkiye grsel
tarihi iinden siyasi, toplumsal,
kltrel, bilimsel, sanatsal veya
gndelik yaama ait, baka
balamlarda bir araya gelmesi
mmkn olmayan bu grseller
ile bylesine zengin bir okumaya
imkan tanyabilir olmak sanatn
ve sanatnn mucizesi olsa gerek.
Metinlerin ve grsellerin yer, zaman
ve balamlarndan soyutlanp byle
yepyeni bir birliktelik iinde grlmesi,
adeta Trkiyenin ve Trkenin
ruhunun kamusal olarak tezahr
etmesine imkn tanyor.
Extramcadelenin be ak makasla
gsteri yapan bir kz heykelcii,
geleneksel bir batl inanca yaslanarak
Kavga kacak diye isimlendirilmi.
Heykel bir yandan milli bayramlarda
dzenlenegelmi etkinlikler ve burada
kz rencilerin performanslar ile ilgili
tartmalar hatrlatrken, dier yanda
ay yldzn yldznn ak makaslarla
oluturulmu oluu, ulusun inas
erevesindeki ilksel ihtilaflar da
hatrlatyor. Tespih ile yazlm NOW
sergideki en etkileyici eserlerden biri.
Eserin isim etiketinde imdinin, gemi
ve gelecekle tesisi hakknda sorgulayc
felsefi bir metin okunuyor. imdinin
NOW olarak tespihle yazlmasnn,
slamn neoliberal iktidarnn
eylemlerini belirleyen dsturun
ilan biiminde okuyabiliriz: NOW!
Bugn iktidarn tm eylemlerini hz
ve tela iinde gizlice yapmasnn,
sorgulayacak, sreci yavalatacak
tm muhalefeti eitli biimlerde
etkisiz klmasnn, yok etmesinin,
kendi gibi olmayan silen yasamasnn,
yargsnn, yrtmesinin arkasnda bu
emir, bu atak ars yatyor: MD!
NOWn yannda yer alan San Ak

bir dialogu. Sergide iki sanatnn


eserleri hem birbirini tamamlayacak
hem birbirine alan aacak ekilde
konumlandrlm. Extramcadelenin
Trkiyenin hakim ideolojisinin
tarihsel, toplumsal, dilsel ve grsel
rnlerini somutlatrarak vurgulayan,
grsellik alannda tm iddetleriyle
onlara varlk kazandran eserleri
ile, Dikban modern Trkiyenin
mayasn, figrlerin znellikleri iinden
grnr kld izimleri ve gndeliin
hazr grsellerinden oluturduu ok
dilli kolajlar, Trkiyenin bugnn
okumaya el verecek katmanl bir alan
ayor.

YORUM

11. EEV
Heykel Yarmas
yi Sanat, Swissotel
Grand Efes
DEM SEBK

Pipete, kumaa, metale, taa,


tekerlee hayat veren eller, dokunduu
her nesneye ruhundan flenmi
gibi Bu kadar sradan malzemenin
arasnda insann hayat dolu dolu
hissetmesi, eserler arasnda dolarken
kah gerilip kah uuverecek kadar
hafiflemesi, hi beklemedii bir
anda yanaklarna bir tebessmn
konuvermesi Ancak sihirli ellerin
bu en olmadk malzemelere kimsenin
bakmad gzlerle bakp, onlarla
kurduu duygusal ba ile onlar
batan yaratmas ile mmkn. Her
dokunduu noktaya dinamizm ve
ritim duygusu katabilmek bunu
yaparken yalnl kaybetmemek
hayatnn p fazn yaayan,
durumunu kabullenmi o malzemeden
yepyeni bir form yaratabilmek
pe atlm herhangi bir metal
paras veya deforme bir nesne ilk
anda bakldnda bir p gibi grlse
de baz eller onlar batan yaratarak
sanat severlerle buluturmay
baaryor.
te byle bir sergi Ege ada

96

1 Timuin Temel, Snger Obez


2 Tanzer Kantk, C-4

Eitim Vakf ve Dokuz Eyll


niversitesi ibirlii ile zmirde
gerekleen, 11 yldr iki kurumun
birlikte dzenledii heykel yarmas
sonucu dl alm 54 eser, Swissotel
Grand Efesin iinde yer alan yi Sanat
Galerisinde sergileniyor.
Zaman Krpan, Duraann Seyri,
Hayal Krpan, Kamu Oyunu,
Matalorganik, Yamac, Prizmann
Tela, ve Al Yorum lker
Yardmc hayat verdii metalleri
canlandrd her biri bir sofistike
edebiyat eseri gibi eserlerine bu isimleri
verirken nesnelere farkl alardan
yaklamann, o nesneye yklenen
anlamn tesine geme yolunda etkili
bir aray olduunu da ortaya koymu
oluyor.
Gerilim eseriyle serginin en
aklda kalan kesinin sahibi smail
imek, duvara bal olarak ekillenen
ama duvar yzeyinden kurtulup
nc boyuta uzanan bir yapt
gerekletirmi. Rlyef etkisine
sahip, tuvale bal gelien formlar
izleyicide gerginlii tetiklerken,

imekin tercih ettii endstriyel


esnek tekstil rnnn formun
zerine gerilmesiyle, iin kavramsal
ynnn malzemeyle birleme
noktas olarak alglanyor. Bu malzeme
ayn zamanda yapta rengini de
kazandran unsur. Yaptn bir dier
zellii ise kla birlikte farkl ve
yeni formlar kazanabilmesi.
Sanat eserlerini birer nesne olarak
dnya zerindeki dier nesnelerden
ayran birok fark dile getirilmitir.
Bu farklarn iinde ne kan en
nemli unsur sanat eserinin pragmatik
olmaydr. Sanatsal retim sonucu
ortaya kan iler endstride
olduu gibi ilevsellik kriteriyle
deerlendirilemezler. retim biimi ve
kalitesi asndan birbirinin ayn olan
retim nesneleri, farklarn ortaya
koymak iin form dilinden yararlanr
hale gelmitir. Bu aamada sanatn
biimsel kriterleri endstri
rnlerinin cazip hale getirilmesinde
bir yetkinlik basama olarak
kullanlmaktadr.
Tanzer Kantk, ilerini olutururken
tam da bu paralelde hareket ederek,
ilerine hizmet eden hava zgaralar,
hava akm oluklar, tekerler, suda
ve havada ilerleyen aralarda
kullanlan kanatlar gibi elemanlar
ilevsellikleri dnda, formlaryla
ele alm ve rnek olarak tekerlei
irdelemi. Tarihsel adan
bakldnda tekerlekler klt bir
nesne olarak nitelendirilebilir. lk
kullanlmaya balandndan bu yana
gerek biimsel gerekse ilevsel adan
stlendii rol evrim geirmemitir.
levsel elemanlar barndran ancak
hibir pratik amaca hizmet etmeyen
nesneler retmeye altm szleriyle
ilerini tanmlyor.
Glce Yelken, Kurun Geirmez
Kuma almasn bir BMW
otomobil reklamndan etkilenerek
yaratm. Reklam filminde otomobilin
konstrksiyonu zerine kuma gibi
giydirilen esnek kaplama ve dtan
gelen mdahalelerin bu yzeyde
yaratt hareketlenmeler onun da
k noktas olmu. Algda kat
ve deimez olan bir forma yaplan
mdahale bu algdaki bozulmay
douruyor. Bu almada da ayn
ekilde sert bir malzeme olan ahabn
bir etki sonucu oluturaca tepkiyi,
hareket zerinden algy esnetmeye
altm diyor.
Yelkenin yan banda ter alan
eserin ismi Snger Obez. Timuin
Temele ait olan eserde sanat, obez
kavramnn arlk hususundaki etkisi
ve snger malzemesinin hafiflii ile
bir tezat oluturmu, kendi deyimiyle
medya gzelliine gnderme
yapyor.

YORUM

LABRENT
Pi Artworks
Galatasaray
MT ZDOAN

Labyrinth of The Icelandic


Love Corporation, 200x170 cm,
tuval zeri yalboya, 2012

Labirentin kelime anlam nedir?


Baz psikoloji bilginlerinin,
hayvanlarn tepkileri zerine inceleme
yapabilmek iin Labirent kullandn
biliyoruz. Bilmecelerde zihni ve
zekay iletmek iin kullanlyor.
Lunaparklarda elence amal
kullanldn, ngiliz bahelerini
yapsyla sslediini biliyoruz.
Labirentin bilinmeyene at kap,
sanatn da ok sevdii bir konudur.
Bu balamda Msr ve Yunan
mitolojilerindeki labirent hikayelerini
de atlamamak gerekir. Alice
Harikalar Diyarnda gibi sanatsal
eserlerde grdmz konu sanatlar
tarafndan ska tercih ediliyor. Peki ya
Mustafa Horasann labirentinde neler
oluyor? zellikle bu konuyla ilgili
sanatnn ipular zerine ok uzun
yazlr, izilir, sz sylenir. En iyisi
izleyici olarak deneyimlemek.
Bu sergiyi salt bir izleyici olarak
deneyimlemek istememin sebebi,
genellikle gncel sanat okurken
gerek duyulan metne, resimde ihtiya
duyulmamas inancnda olmam. Bu
sergide, beyaz duvarl bir mekan
olarak bildiimiz galerinin duvarlar
koyu gri ile boyanm ve spotlar
sadece eserleri aydnlatyor. Amacn
konuyla balantl olarak labirentteki
kapal mekan hissini vermek olduunu
sanyorum. Resimlerin izlerken,
karanln ierisinde vurgusu daha da
glenen ok renkli bir kompozisyonla

karlayorsunuz. Tuval zeri yal


boya tekniiyle retilen bu Horasan
yaptlarn incelerken, gncel sanata
veya popler kltre yaknsanz Terry
Richardson, Berlinde de Bruyckere,
Peter Coffin, The Icelandic Love
Corporation veya Paul McCarthyi
grmeniz olas. Sanyorum ki oumuz
bir ekilde bu sergideki Labyrinth
of Richardson isimli eserin nnde
bir sre dikileceiz. Zaten kendinden
cezbedici olan, kltlemi Richardson
karesi Batman&Robini bir de tuval
zeri yal boya olarak grmenin
hissinin bir baka olduunu da
belirtmek isterim.
Sanatyla ilgili bilgilerimi tazelerken
sanatya dair zamannda epey eletiri
alm, konuulmu u olay aklma
geliyor: sanat, 2001de yapt Bir
Hadmaasnn Hazin Sonu isimli
resminde, fotoraf sanats Joel-Peter
Witkinin fotorafn bire bir kullanm
ve fotoraf sanatsnn isminin eserin
knyesinde yer almamas gndemi
alevlendirmiti. Tartmalarda dikkat
ekilen nokta, aslnda bir nevi telif
hakk ve dikkat edilmesi gereken
teknik hususlar. Bu olayn zerinden
10 yl gemi. Sanatnn bugnk
retiminde etkilendii sanatlarn
imajlarn kullanyor olmas yeni bir
durum deil. Ama bugn sanatnn
eserlerinin knyesinde etkilendii
sanatlarn isimlerini okuyabiliyoruz.
Dier bir yandan, resim sanatnda

fotoraf neredeyse 100 yl akn


bir sredir eskiz olarak kullanlyor.
Ressamlar, fotoraf sanatlarndan
fotoraflarnn telifini alarak eserleri
iin grselleri dntryorlar.
nemli olan bu fotoraf eskizler
resim olarak yeniden ele alndnda
resmin bal bana bireyler
syleyebilmesi! Anlayabiliyoruz
ki sanatnn dikkatimizi ekmek
istedii noktalar var; bu etkileimi
nasl sorgulayabiliriz? Sanatnn
sorunsal bu noktada devreye giriyor.
Sanatnn kendi znel labirentinde,
kendi belleinde yer alan karelerle
karlatn varsayabiliriz belki.
Sanatnn alntlad yaptlar
kendi dilinde tekrar yorumlamas
bizi Horasan resmine gtrr m?
Sergideki bu eserleri biraz daha
yakndan incelersek bilgisayar
ortamnda yaratlan grafiksel bir dili
olan imajlara benzediklerini gryoruz.
Esinlendii yaptlar sanat gerekten
kendi resmine dntrebiliyor mu?
Bu soruyu bize Trk sanatlar
farkl dnemlerde eitli sergilerle
sordular. En bariz rnei yakn
gemite 1987 ve 1992 yllar arasnda
Bedri Baykamn klasik resimleri kendi
dilinde yorumlad Ingres-Gerome,
Buras Benim Hamamm ve Remake
dizisi. Bu iler, birok nl sanatnn
(Van Gogh, Picasso, Delacroix, Monet,
Gericault, Hopper, vb.) nemli ilerinin
Baykamn kendi stil ve yorumuyla
yeniden ele alnmasn ieriyordu.
Baykamn 1991 sergisinde kulland
deyimle bu gerek-sahteler Paris
(1990) ve New Yorkta da (1992)
sergilendi.
arpma Serisinin devam
olan Labirentteki ilerin k
noktalar ve kaynak alnan sanatlar
sanatnn dilinden yle aktarlyor:
Kaybolmak, bulmak, (Rauch),
merak etmek, endielenmek,
korkmak, (Coffin) ,karlamak,
kmaza girmek, dolanmak, iine
dalmak, (Bruyckere), dar kmak
,konsantre olmak, kendine gelmek,
kendini bulmak, kendini kaybetmek,
yola gelmek, (Carthy), tanmlamak,
inanmak, inancn yitirmek, ba
bo dolamak, duzenlemek, duzeni
bozmak, ileri, geri, saa, sola hareket
etmek, durmadan gitmek, (Barney),
duunmek, katlanmak, rpnmak,
(Muhl), telemek, durmak, vazgemek,
(Mapplethorpe), hayranlk duymak,
nefret etmek, gulmek, duunmek,
(Cattelan), anlamak, anlamazlkdan
gelmek, kamak, (Fabre), nefes almak,
nefessiz kalmak, (Richardson), tahrik
olmak, taciz olmak, utanmak...
Horasann Labirentteki ilerine
paralel olarak rettii 15 video ii
de, 20 Maysa kadar Maslaktaki Ice
Barda izlenebilir.

97

KTAPLIK

Personal Map
To Be Continued
Friederike Fast, Andrea Jahn, Beral Madra
Kerber Verlag

Performans sanats Nezaket


Ekicinin, dnyann belli bal
kent ve eperlerinde son 10 yllk
tecrbesini 60 akn alma
zerinden rnekleyen Personal Map
To Be Continued, Trk kkenli
Alman sanatnn sanatsal mirasn
Almanca, ngilizce ve Trke olarak
gelecee yanstyor. Alman Ulusal
Ktphanesine de kaydedilen
bavuru kayna niteliindeki 287
sayfalk kitap, Roland Nachtigaller,
Friederike Fast, Beral Madra ve
Andrea Jahnn Ekiciyi daha iyi

98

anlayp yorumlamamza vesile


olan metinleriyle de dikkat ekiyor.
Ekicinin performanslarna ortalama
er sayfalk, ok kaliteli ve estetik
fotoraflarn elik ettii katalog
sayfalaryla asl ilevini yerine
getiren bu hacimli monografi,
nitelikli bir belgeleme emeini
gnyzne karyor. Marta Herford
editrlnde yaymlanan kitapta,
tantlan her bir performansn
ortalama ka dakika srd,
sergilendii kent ve mekanlarn
dkm ve kavramsal ereve zeti de
okurlarn ilgisine sunuluyor. Yaynda,
Ekiciye ait, hayatnda tayin edici
ehir ve insanlar kesitiren, grsel
ve el yazsyla oluturulan zel bir
biyografik harita da yer alrken, kitab
dnceleriyle zenginletiren kratr
ve sanat eletirmeni Beral Madra,
Ekici iin u saptamay yapyor.
(s.256): (2004te) stanbulda
kald sre iinde onun kim olduunu
anlayabildim. Onun inat, cesur,
korkusuz, esnek, sabrl, becerikli, naif
ve zarif bir kii olduunu grdm.
Btn bu zellikler, performanslarnda
brnd kiiliklere uygun
dyordu. Farkl evrelerde, farkl
konseptlerle, farkl kostmler iinde
performans sergilerken, her zaman
kendisiydi, ancak ayn zamanda,
kendi iindeki tekiydi.

Gemie Hcum:
Osmanl mparatorluu'nda
Arkeolojinin yks
1753-1914
Zainab Bahrani, Zeynep elik, Edhem Eldem
SALT Published

stteki balkla ayn ad tayan


kitap, SALT Galatada da ayn adla
alan sergiye de gnderme yapyor.
Editrln Zainab Bahrani,
Zeynep elik ve Edhem Eldemin
yapt, Future Anecdotesdan Asl
Altayn tasarmn stlendii bu
derinlikli kitap, Trke ve ngilizce.
Bir sergi kataloundan ziyade, serginin
kavramsal erevesi iindeki konulara,
farkl lkelerden aratrmaclarn bak
asn yanstan yayn bnyesinde
farkl disiplinlerden alannda uzman
15 aratrmac tarafndan kaleme
alnan makalelerde; arkeoloji ve

politika, ideoloji ve ulusal kimlik


arasndaki ilikilerin yan sra,
kazlardan karlan eserlerin popler
kltr zerindeki etkisi de konu
ediliyor. Sophie Basch, Edhem Eldem,
Yannis Hamilakis, Philippe Jockey,
Henry Lautens, Ussama Makdisi,
Shawn Malley, Robert Ousterhout,
Oya Pancarolu, Filiz akr Phillip,
Wendy M.K. Shaw, Hubert Szemethy
ve George Tolias gibi imzalarn da
eliinde, saysz anekdot ve ilgin
olayn yer ald; ele alnan dneme
ait resim, heykel, kartpostal, fotoraf
ve Osmanl arivlerinden belgelerle
sslenen Gemie Hcum kitab,
modernitenin icat ettii antik
dnyaya yeni bir bak as vadediyor.
Lorans Tanatar Baruhun proje
yneticilii ve Leyla Tongu Basmac
ile idem Klekinin ngilizceye
evirisiyle zenginleen bu alma,
sayfalar arasnda, 1753te Londrada
British Museumun kurulmas ile
Trk ve slm Eserleri Mzesi 1914te
stanbulda almas arasnda geen
dnemde, Osmanl topraklarnda
gerekletirilen arkeolojik faaliyetleri
de, tarih yazm asndan inceliyor.

Osmanl Kltrnn
Avrupa'daki Yansmalar:
1453-1699
Murat Akagndz
Galeri Mn

Nuran Atasoy, Lle Ulu


Patika

Galeri Manada getiimiz ay


arasnda izlenen Murat Akagndz
sergisi Cehennem Cennet,
beraberinde geni kapsaml bir
kitap-katalogu da getirdi. Mehve
Arburnunun yayn ynetmenlii,
zge Akkolun editrlyle baslan
kitap, Vahit Tunann grafik tasarm
maharetinin bir meyvesi niteliinde.
Kitap, Akagndzn 2010 tarihli,
Cehennem Cennet enstalasyonundan
bir detayla alyor. Arter, Bar
Dorusz, Emre Mangalolu, Galeri
Nev, stanbul Modern, Kutlu

Avrupann Osmanllardan ald


kltrel etkileri ortaya kartmay
amalayan Osmanl Kltrnn
Avrupadaki Yansmalar: 14531699 isimli kitap, Turkish Cultural
Foundationn (Trk Kltr Vakf)
katklaryla, ARMAGGAN Yaynlar
arasnda yerini ald. eriindeki
400 resimle okuyuculara grsel
bir len sunan yapt; stanbul
niversitesi Edebiyat Fakltesinin
eski dekanlarndan Prof. Dr. Nurhan
Atasoy ve Boazii niversitesi Tarih
Blm yar zamanl retim grevlisi,

Ataman, Lerves Artware Solutions,


Yap Kredi Yaynlar ve Yeni
Sinemaclar gibi kurum ve kiilerin de
arivine katkda bulunduklar kitap
yalnzca 1000 adet baslm. ngilizce
evirisini Ziya ve Nazm Dikban
yapt Murat Akagndz kitab,
sanatnn sunuu ile alrken, kitapta,
Cehennem ve Cennete Sonumaz
Bir Bak balkl yazs ile Beral
Madra, Manzarann Hatrlad
metni ile Emre Baykal ve Anadolu
Ktas adl almas ile Tanl Borann
dncelerine yer veriliyor. Kitaptaki
bu deerli metin, Akagndzn
son 20 yla yaklaan estetik emeinin
ketalar denilebilecek dizilerini,
ait olduklar tarih ve koleksiyon
bilgilerinin de refakatinde, izleyicilerin
belleine teslim ediyor. Baykal, u
notu dm: (s.108) Murat
Akagndzn resmi, Trkiyede
yaanmakta olan sosyal, kltrel ve
siyas iklimin grsel izlerini, kendi isel
yolculuunun izdii bir rota zerinde
ve son dnemlerde salt doaya
dnk bir bakla aratrmaya devam
eder. Sanat son resminde izleyiciyi
usuz bucaksz bir uurumun eiine
yerletirirken, aslnda bir uurumu
deil de, uurumdan aa bakarkenki
duyguyu boyar gibidir.

aratrmac Dr. Lle Uluun ortak


almasyla hazrland. 14 Avrupa
lkesinde 6 yl akn sreyle yaplan
aratrmann sonularn ieriyor.
Dokuma, ini ve seramik, iek
ve bitki, hal, silah, tasvir, hilal
ve kesimeler balklar altnda
hazrlanan, byk boy ve renkli 443
sayfalk yapt, 341 kaynaktan alnan
bilgilerle oluturuldu.
Kitap; erken modern dnem
Avrupasnda Osmanllarn genileyen
topraklaryla oluan ortak snrlarn
sonucunda younlaan politik,
diplomatik ve ticari ilikilerle,
Avrupaya ulaan Osmanl maddi
kltrnn yansmalarn konu alyor.
stanbulun fethedildii 1453 tarihinde
balayan aratrma, Viyana yenilgisi
sonucunda Avrupa devletlerinin
gznde yenilmezliin kaybedildii
Karlofa Anlamas (1699) arasndaki
dnemi kapsyor. almada, ticari
ilikilerin toplumsal zevkler zerinde
bir etki yaratt varsaylmyor, alc
toplumlarda ortaya kan gelimelerin,
alandan ok verenle ilikilendirildii
dnlyor.

KTAPLIK

Uncovered Books for


Artists No.1
Erhan ze

Sanat eletirmeni, kratr ve


akademisyen Baak enova ile, Pavlina
Paraskevaidounun kratrln
stlendii, yllk bir srece
yaylan aratrmaya dayal bir
sanat projesi olan Uncoveredn
ilk kitab, tm ngilizce biimiyle
okurlarn ilgisine sunuldu. Yine ayn
ikilinin editrlnde hazrlanan
ve Lefkoada baslan kitap, Gke
ekerolunun tasarm eliinde,
Alexander Galloway, AbdouMaliq
Simone, Antonio Negri, Argyro
Toumazou, Baak enova, Blent
Diken, Dervi Zaim, Jack Persekian,
Lamia Joreige, Marina Grzinic,
Michael Hardt, Mushon Zer-Aviv,
Niyazi Kzlyrek, zgl Ezgin,
Pavlina Paraskevaidou, Pelin Tan,

Socrates Stratis, Stavros Stavrides


ve Jalal Touficten metinleri okurun
ilgisine sunuyor. Odak noktasn
Lefkoa Uluslararas Havalimannn
bugnk hayalet durumunun
oluturduu disiplinleraras
projenin kavramsal erevesini
terim; bellek, ortak paydalar
ve kontrol mekanizmalar
olutururken,giriimin ortaklar
Akdeniz-Avrupa Sanat Dernei
(EMAA), Pharos Sanat Vakf ve
Anadolu Kltr olarak ne kyor.
Projeyi yrten alma ekibi, Argyro
Toumazou, zgl Ezgin, Vicky
Pericleous ve az nce andmz
kratrlerden oluurken, bu kitaba
refakat eden bir de sanat kitab,
Extraterritorial Electromagnetic
Interventions bal altnda, Erhan
ze tarafndan hazrlanm. stanbul
Tophanede hizmet veren gncel
sanat ve kltr kurumu DEPOnun
sergi programna dahil ettii, yakn
gelecekte Yunanistan bata olmak
zere, Ortadou ve Avrupay da
turlamas dnlen Uncovered
projesinin kitabnda, projenin ana
odaklarndan birini oluturan,
komisyon edilmi sekiz ayr inisiyatif/
sanatya ait iler ve metinler de
bulunuyor.

Conceptual Colors of
Genco Glan
1000 Muhteem Resim
Victoria Charles,
Joseph Manca, Megan McShane,
Donald Wigal vd.
Yap Kredi Yaynlar

Yap Kredi Yaynlarndan kan


1000 Muhteem Resim balkl kitap
uluslararas tannm bin resmi ieriyor.
Kitap, 13. yzyldan bugne varan bir
yelpazede sanatn tarihini kapsyor.
Rnesansn ilk kprtlarndan,
kinci Dnya Sava sonrasnda
ABDde Soyut Davurumcularn
snrlar zorlayan deneylerine kadar
uzanyor. Bu kltrel hazineler tarihsel
balamda, geniletilmi eser bilgileri ve
en etkili 100 sanatnn biyografileriyle
birlikte sunuluyor.
Her blmde, sanat dnyasn

etkilemi nemli olaylar gzden


geiriliyor, nemli teknikler
tanmlanyor ve bunlarla balantl
yenilikler zerine yorumlarda
bulunuluyor.
Sanatsal, kltrel ve eitici bir
kaynak olarak bu kitap bizleri
tarihle sanat arasndaki etkileimi,
alar boyunca sanatlarn birbirleri
zerindeki etkilerini ve sanatn
geleceini dnmeye tevik ediyor.
Erken Rnesanstan Baroka,
Romantik dnemlerden Kbizme,
Gerekstclke ve Popa, bat
sanatnn kabul grm 1000
muhteem eseri Kutsallkla
ilgili olanlarla skandal yaratanlar,
minimalistlerle atafatllar, krlma
yaratanlarla gelenekseller Hepsi bu
kitapta bir aradalar.
Bu resimlerin tm de zamana
dayand. Hepsi, u ya da bu ekilde,
bir resmi neyin muhteem yaptna ve
sanat anlaylarnn nasl deitiine,
sanatn gereklii ne kadar yansttna
ve ne kadar deitirdiine dair
diyalektik konulara katkda bulunuyor.
Birlikte bakldnda, bu byk
eserler, eskilerin deien dnceleri
ile sezilerini gzlerimizin nne
seriyor ve kendi dnemimizden hangi
resimlerin ilerde bu eserlerin arasna
katlabileceini dnmek iin zaman
veriyor.

Marcus Graf
Revolver publishing, Galeri Artist

Sanat Genco Glann, ilk


versiyonunu 2008de okurlarn
ilgisine sunduu ve www.gencogulan.
com adresli kiisel internet sitesinde,
tamam, Trke PDF olarak da
yer alan zgn eseri, yakn zaman
nce Galeri Artist ve Berlin kkenli
tannm sanat yaymcs Revolver
ibirliiyle, gncellenerek yaymland.
Kratr ve eletirmen Dr. Marcus
Graf eliinde, sanat tarafndan
adeta sayfalar evrilebilir devasa bir
internet sitesi gibi tasarmlanm olan
kitaba, sanatnn 2005te stanbul
ve Rio Janeiroda hazrlad Scream
adl etkileimli bir video yapt da
elik ediyor. Kabaca, sanatyla

sylei, seme makaleler ve DVDden


menkul, 243 sayfalk byk boy,
50 TLden satlan kue kitap, Ebru
zbakr ve Glann grafik tasarm
eliinde, kapan sanatnn 2011
tarihli tuval zerine yalboya ii Drt
Gzl Sanatya ayrm. Sanat,
Stdyo, niversite, Mze, Galeri
ve Ktphane gibi stbalklarla
dikkat eken ve Merve Pehlivann
ngilizcesiyle okura ulaan kitapta
alfabetik olarak, Agricola de Cologne,
Ahu Antmen, Ali imek, Andrej
Tisma, Ayegl Snmez, Bar Acar,
Bill Barker, Frat Arapolu, Gknur
Grcan, Hlya Kpolu, Lale
Babaolu, Levent alkolu, Nancy
Atakan, Nilgn zayten, zgn
Tanglay, Tim Hailey, Zehra pirolu
ve Zeynep Yasa Yamann sanatyla
yaplan rportaj ile yazlarna yer
veriliyor.

Yeni Medya Sanat ve


Yeni Mze
Derya Ycel
stanbul Kltr niversitesi

stanbul Kltr niversitesince


baslan Yeni Medya Sanat ve Yeni
Mze kitab, ele ald konunun
tazelii ve ilgili (Trke) referans
kaynaklarnn azl bakmndan,
edinilmesi lzumlu yaynlar
arasnda. Akademik bir titizliin
ve sorumluluun rn olduu
anlalan almasyla, AiCA yesi
Derya Ycelin hazrlad kitap,
Dijital Sanat Pratiklerinin Mzeolojik
Balamda Deerlendirilmesi

alt balyla okurlarn ilgisine


sunulmu. Derya Ycel, 96 sayfalk
orta byklkteki kitapta yer alan
ieriin hazrl srecinde, Whitney
Amerikan Sanat Mzesi Yeni Medya
Sanatlar Kratr Christiane Paul
ve Tate Modern Eitim Departman
Kratr Helen Craggs ile, Prof.
Tomur Atagk ve Yrd. Do. Dr. Hale
zkasm gibi isimlerin deneyiminden
faydalanm. Ycel, almasnda
dijital teknolojilerin yalnzca sanat
alannda kullanlan bir ara deil,
ayn zamanda kltrel bir yap
olduunu vurgularken, bu alan da
dijital fotoraf, video sanat ve internet
temelli sanat pratikleri biiminde
byte altna alyor. Bu pratikler
arasndaki geililiin hakkn veren
Ycel, almasnda ayrca, dijital
heykel, enstalasyon, performans,
mzik ve ses sanat ile, sanal gereklik
gibi mevhumlar da okurun ilgisine
sunuyor. Kitabnda 1980 sonras
sanatsal pratikler ve mze kurumunun
deiimini de postmodernizm
ekseninde ele alan Derya Ycel,
dijital krasyon ve postmodern mze
politikalarn da ayrca tartma ve
analize ayor.

99

REHBER
Allar
Akbank Sanat
stiklal Caddesi 8, Beyolu
akbanksanat.com
Maureen Connor elikiler
31 Mays 28 Temmuz
1980lerden beri, sanat-piyasa-kapitalizm
ilikisini sorgulayan iler reten
Maureen Connor, bu sergide kimlik
ve beden meselelerinden yola karak
kadnlk durumunu inceliyor. Sanat,
Narrow Escape ve Dancing Lessons
gibi video ilerinde kadnlara biilmi
rolleri yarattklar elikiler zerinden
sorgulamaya giriiyor.
ALANstanbul
Asmalmescit Caddesi Atlas Apartman
5/2, Beyolu.
www.alanistanbul.com
Sha zkan - Solo
10 Mays-2 Haziran
Solo, izole bir duruun aksine, pentr
etkisiyle btnleen, kendi ilerine gml
figrleri akkan hale getiriyor, hayat
gc ve mantn ekillendirdii yeni bir
dnyann kaplarn aralyor.
Fatih Balc - Sanat Haritas:
Sanatnnesnesisanatnesnesi
17 Mays 9 Haziran
Balc daha nce Hacet almas ile
sanat eserinin yokluunda sanat zerine
konumann nasl mmkn olduunu
aratrrken, Sanat Haritas ile bunu
salayan yapnn kendisini grnr klmak
istiyor.

100

Arter
stiklal Caddesi 211, Beyolu
arter.org.tr
Berlinde de Bruyckere Yara
21 Haziran 26 Austos
Berlinde de Bruyckerenin balmumu, ahap,
yn gibi farkl malzemeleri kullanarak
rettii iler, bedenin krlganl ile
beraber, ac ve arzu kavramlarna
gnderme yapyor. Yara balkl sergi,
sanatnn 1990lardan bu yana rettii
heykel ve resimlerin yan sra, bu sergi iin
rettii yeni ileri de kapsyor.

Sophia Pompry
21 Haziran 26 Austos
Sophia Pompry, gndelik nesnelere ve
fiziksel olaylara ilgisinden hareketle,
pitoresk bir etkisi olan video ileri retiyor.
ncelikle tasarlanm bir grsel dzen iinde
sunulan bu iler, izleyicinin zaman algsyla
da oynuyorlar.
artSmer
Mumhane Caddesi Laroz Han 67, Karaky
artsumer.com
Gke Er Zemin Kontrol

10 Mays 9 Haziran
Zeminin kayganln resmin zamannda
donduran Gke Erin tuval ve kat
zerinde yaratt mekanlarda doayla
insan birbiri iine geiyor, kendi zeminlerini
kaybediyorlar.
13 Haziran 28 Temmuz
Serra Behar, Zeynep Beler, Elif Boyner,
Hera Buyuktascian, zgr Erkk, Erol
Eskici, Ahmet Dou pek, Kaan Kuley, Can
Kurucu, Gm zde, Ozan Trkkan - yi
Niyetin Arszl
Nihan etinkaya Nietzschenin saduyu
ve iyilikseverlik hakkndaki syleminden
yola karak, farkl disiplinlerden gelen
11 gen sanatyla birlikte yi niyetimizi
bym de klm bir ocuk olarak
deil de ocukluu iyi gemi bir bireyin
kendiliindenlii olarak var edebiliyor
muyuz? diye soruyor.
Depo
Ttn Deposu Lleci Hendek Caddesi 12,
Tophane
depoistanbul.net
Periferi Kolektif Gereklik Terr
4-26 Mays
Getiimiz yl Tomtom Sokakta Ykm/
Destruction sergisini dzenleyen ekip,
yine bol katlml, bamsz bir sergiye imza
atyor. Ykcln iirselliinden dem vuran
Periferi Kolekif bu kez 17si yurtdndan
toplam 65 sanatnn katlmyla iinde
yaadmz gereklii sorgulayan, yeni
bir gereklik ihtimalini mjdeleyen iler
sergiliyor.
Dirimart
Abdi peki Caddesi 7/4, Nianta
dirimart.org
Wim Wenders Picture from the Surface of
the Earth
17 Mays - 16 Haziran
nl ynetmenin, Paris, Texas iin
mekan aramakta olduu zamanlarda
yeeren fotoraf tutkusunun rneklerini
Dirimartta izleyeceiz. Eski PlaubelI
ile ektii fotoraflar serisi, peyzajn/
manzarann bellek zerindeki yansmasnn
semi-mitik duygusal gcne bir sayg
duruu niteliindedir.

lekleriyle oynad objeleri, kendi


imgesiyle birletiren fotoraf
Magritte ve Rousseaunun srrealist
karakteristiklerinden etkileniyor.

Galeri Mana
Ali Paa Deirmeni Sokak
16-18, Karaky
galerimana.com

Taryn Simon - Kaak ve


Amerikan Dizininden Semeler
18 Mays - 30 Haziran
Kiisel sergileri getiimiz
yl Tate Modernde ve bu yl
Mays aynda MoMAda yer
bulan Taryn Simon, belgesel,
kavramsallk, portre gibi
bilindik kategorilerin tesinde
ulat kavramsallk ile
fotoraf sanatnda yeni bir dilin
nclerinden saylyor.

Galerist Tepeba
Merutiyet Caddesi 67,
Tepeba
www.galerist.com.tr

Egeran Galeri
skele Caddesi 12A, Karaky
www.egeran.com
Mel Bochner - Son Dnem Resimleri
10 Mays 16 Haziran
Egeran Galeri, al sergisinde 1960lardan
bu yana kavramsal sanatta nemli bir
isim saylan Mel Bochnerin son dnem
ilerini sunuyor. Pratiinin ilk yllarnda
oluturduu Thesaurus Resimleri serisini,
dildeki deiiklerle gncelleyen Bochner;
kelime seimleriyle olduu kadar
kulland kadife zerine bask tekniiyle
de dilin dejenerasyonuna dikkat ekiyor.
Elipsis Gallery
Boazkesen Caddesi Hasanefendi Han
45/3, Tophane
elipsisgallery.com
Gilbert Garcin Bay G
10 Mays - 30 Haziran
65 yana kadar bir lamba fabrikasn
yneten Gilbert Garcin, son 20 yldr
gereklikle kurgu arasndaki ince
izgide gezinen fotoraflar yaratyor.

stanbul Modern
Meclis-i Mebusan Caddesi, Tophane
istanbulmodern.org
Kent Duvarlarnn Yarm Yzyl - Burhan
Doanay Retrospektifi
23 Mays - 23 Eyll
Sergi, sanatnn son 50 yllk
almalarnn bir dkm niteliini
tayor. Doanayn 14 ayr dnemini ve
dnyann farkl koleksiyonlarnda yer alan
almalarn izleyiciyle buluturan sergi
iin hazrlanan katalogdaki grsellere elik
eden metinler, sanatnn kariyerinin tm
geliim evrelerini aklayarak birikimine
farkl bir perspektif getiriyor.
KUAD Galeri
(0212) 227 00 08 Sleyman Seba Caddesi
52, Akaretler.
www.kuadgallery.com
Fluxus 50
10 Mays - 30 Haziran
Fluxus hareketinin 50. yl dolaysyla
Kuad Galeri, Fluxus sanatlarn 70li
yllardan bu yana destekleyen Galerie Inge
Baeckerin koleksiyonundan yaptlarla
kapsaml bir sergi dzenliyor. 70den fazla
resim, desen, zgn bask, oaltma, kk
heykel, fotoraf ve kolaj bu sergi ile sata
sunuluyor.
Maka Sanat Galerisi
z ztat - Z
15 Mays - 26 Haziran
Grlenle sezilenlerin, hatrlanan ile
unutulanlarn, gereklik ile yanlsamann
i ie getii speklatif ve anakronistik bir
dzene sahip bu sergi, sanat retimi ve
sergilenmesinde gelenek, tarih ve kltrel
mirasla hesaplamaya gidiyor.

Pakt
Hayriye Caddesi 5/4,
Galatasaray

Bora Bakan - Bal


24 Mays 23 Haziran
Bakann ilk kiisel sergisi
Bal, sanatnn iktidar
kavramn soyut imgelere
dntrd son dnem
almalarna odaklanrken,
illstrasyon ve dijital
basklardan oluan ilerini de
bir araya getiriyor.

Devam Eden Sergiler


Erwin Wurm Blow Up
10 Mays 23 Haziran
Jrome Sans kratrlnde
gerekletirilen ve Wurmun en
nemli serilerinden rneklerin
yer ald sergide sanat, ince
bir mizah kullanarak isel ve
dsaln ilikisini sorguluyor.

Amerikan Hastanesi Sanat Galerisi


Operation Room
Gzelbahe Sokak 20, Nianta
Hayal ncedoan Wild is the Wind
27 Mays
Hayal ncedoann ilk kiisel
sergisi, ismini ve esinini, 1957
tarihli Wild is the Wind adl arkdan

REHBER

ve arknn David Bowie ve Nina Simone


yorumlarndan alyor. Bu sergiyle,
duygunun forma nasl dnebilecei
zerine bir aratrmayla gelien, yeni bir
tavr ve teknikle alan sanat, kart
duygu durumlarnn insan zerinde
brakt izler ve dnmler zerine
younlayor.
Arter
stiklal Caddesi 211, Beyolu
arter.org.tr
Mona Hatoum Hl Buradasn
27 Mays
Mona Hatoumun Trkiyedeki ilk kiisel
sergisinde sanatnn 90lardan bugne
rettii 30 iiyle kariyerine tanklk
ediyoruz. Emre Baykal kratrlndeki
sergide Hatoumun stanbulda rettii iki
yeni ii de yer alyor.
Nevin Alada Sahne
27 Mays
Nevin Alada, Arterin nc katnda
yeletirdii farkl kadn sa modellerini
yanstan perdeleriyle, izleyiciye cinsiyetin
performatif ynleri zerine dnebilecei
ve isterse sahneye kp performansn
gerekletirebilecei serbest bir alan ayor.
ISTANBUL74
Kemanke Caddesi Galata arap skelesi
Sokak Suha Fazl Han 8 Daire 3, Karaky
www.istanbul74.com
Nicolas Pol Epektasis
17 Mays
Epektasis felsefesi; 4.yyda Kapadokyada
yaam o dnemin filozoflarndan nl
tanrbilimci Nazianzuslu Gregorynin
insan ruhunun ebedi geliimi ve
ykseliini savunduu felsefesinin ad.
Sanat, yce bir inana dayanan bu
felsefeyi yeniden kefederken, sanatnda sk
sk kulland eletirel yaklamndan dn
vermiyor.
stanbul Aratrmalar Enstits
Merutiyet Caddesi 47, Tepeba
www.iae.org.tr
Dnen Tohum, Konuan Toprak:
Cumhuriyetin Ky Enstitleri 1940-1954
27 Ekim
Cumhuriyet tarihinin en dramatik deiim
srelerinden biri olan Ky Enstitlerine
odaklanan, stanbul Aratrmalar
Enstitsnn smail Hakk Tongu
Belgelii Vakf ibirliiyle hazrlad sergi;
ariv belgeleri, fotoraflar, kiisel eyalar
ve tanklklarla nemli bir dneme k
tutuyor.
stanbul Modern
Meclis-i Mebusan Caddesi, Tophane
istanbulmodern.org
Dnden Sonra
3 Haziran
Dnden Sonra sergisinde, Osmanl
dneminden Cumhuriyet balangcna,
Trk fotorafnn temelini oluturan
50ler sonrasndan 60l, 70li yllara ve
gnmzdeki nemli sanatlara uzanan
stanbul Modern fotoraf koleksiyonundan
seilen 53 sanatnn 176 yapt yer
alyor.
Kibele Sanat Galerisi
Kuleleri, Levent
Koray Ari Retrospektifi

9 Haziran
Sergide Ariin erken dnemde yerleik
figr kullanmna kar bir alternatif
oluturmak iin tasarlad uzuvlar
olmayan ktrm bedenler, 1990l
yllarda adndan sz ettirmeye
balad materyali deri olan insan
soyutlamas eserleri ve son dnemde
izleyicisinin dokunmasyla sallanan
hacyatmaz benzeri form almalar da
yer alyor.
Pera Mzesi
Merutiyet Caddesi 65, Tepeba
www.peramuzesi.org.tr
Goya, Zamannn Tan, Gravrler ve
Resimler
29 Temmuz
Sergi, spanya ve tm Avrupann
alkantl bir dnemine tanklk eden ve
karanln en iyi anlatclarndan biri
olan Goyann gravr serileriyle
Kapriyolar, Savan Felaketleri, Boa
Grei, Ataszleri ya da Zrvalar-,
aralarnda dneminin kral IV. Carlos ve
kralie Mara Luisann portrelerinin de
yer ald eitli yalboyalarn
buluturuyor.
Pi Artworks Galatasaray
stiklal Caddesi Msr Apartman 163/4,
Galatasaray
Horasan Labirent
19 Mays
Horasann kendi sanat yaantsnda birok
kez kar karya kald sanatlarn
almalaryla etkileim iinde oluturduu
arpma serisinin devam niteliindeki
sergi pop art estetiinin izlerini
sryor.
Pi Artworks Tophane
Boazkesen Caddesi 76, Tophane
piartworks.com
Juan Botella Lucas Yedi Uyurlar (iken)
16 Haziran
Lucasn son dnem almalarn ieren
bu sergisi, yaamn akl d yanlar
ile ilgili olaand karmak ve bazen
kafa kartrc almalarla izleyiciyi
dnmeye, z eletiri yapmaya ve rasyonel
dncenin yeniden retilmesine davet
ediyor.
PLOT
Sraselviler Caddesi 83/2, Beyolu
pilotgaleri.com
Hamra Abbas
ehir ve Gndelik Hayat
19 Mays
Abraaj Capital Art Prize 2011 sahibi
Hamra Abbasn gndelik hayatndan
esinlenerek oluturduu deneysel sanat
retiminin birbirinden uzak, ama bir o
kadar da birbirini tamamlayan izlenceleri
tek bir at altnda toplanyor.
Rampa
air Nedim Caddesi 21A, Akaretler
www.rampaistanbul.com
Nevin Alada
26 Mays
Aladan Trkiyedeki ilk kapsaml
sergisi. En etkileyici i, phesiz
Beiktata Atlye 13te seramikten rettii
ve insan vcudundan alnm kalplardan
oluan sembolik trmanma duvar
yerletirmesi.

Rodeo
Ttn Deposu, Lleci
Hendek Caddesi 12, Tophane
rodeo-gallery.com
Ian Law Emin Ol
26 Mays
Lawun sanat pratii, sunumu
iin beyaz kpten veya bir evin
tamamen boaltlarak sergi
mekan haline getirilmesinden
farkl ereveler denemeye frsat
veriyor.

S.. Sakp Sabanc Sanat Mzesi


Sakp Sabanc Caddesi 42, Emirgan
muze.sabanciuniv.edu
Karanlkla In Bulutuu Yerde
Rembrandt ve adalar
10 Haziran
Trkiye ve Hollanda arasndaki diplomatik
ilikilerin 400. yl erefine Rijksmuseum
ibirlii ile; dnyann nde gelen zel
koleksiyonlarna ait olan eserler, Trkiyede
ilk kez izleyicilerle buluacak. Sergide,
Rembrandtn yan sra Hollanda resminin
en nemli isimlerinin bulunduu 59
sanatya ait 74 tablo, 19 desen ve 18 obje
yer alacak.
SALT Beyolu
stiklal Caddesi 136, Beyolu
saltonline.org
Mounira Al Solh, Yto Barrada, Mircea
Cantor, Slavs and Tatars Dnyay
Kurtarmamaya Karar Verdim
20 Mays
Tate Modernde 4 Kasm 2011-8 Ocak
2012 tarihleri arasnda Level 2de
sergilenen, SALTtan Duygu Demir ile
Tate Modernden Kyla McDonaldn e
kratrln stlendii sergi adn Mircea
Cantorun 2011 tarihli ayn adl
videosundan ve videodaki kk bir
ocuun deyiinden alyor. Serginin
balam grnrde kk olan jest ve tuhaf
eylemler.
stanbul Eindhoven-SALTVanAbbe: 68-89
26 Austos
SALTn Van Abbemuseum ile ortaklaa
dzenledii stanbul Eindhoven
SALTVanAbbe sergi serisi 68-89
balkl ikinci blmyle devam ediyor.
Sergilerin temeli, Charles Esche ve Eva
Meyer-Hermann tarafndan dzenlenen
ve Bat odakl koleksiyonlarn yerel ve
kresel arasndaki diyalektii sorgulayan
2005 tarihli Eindhovenstanbul sergisine
dayanyor.
SALT Galata
Bankalar Caddesi 11, Karaky
saltonline.org
Modern Denemeler: Salon
17 Haziran
Salon, Trkiyenin mzik ortamna
eitimcilikleri ve retimleriyle katk
sunmu besteci Ulvi Cemal Erkin ve
piyanist Ferhunde Erkin iftinin evinden
dn alnm Butik A tasarm mobilyalar
zerinden Ankaradaki modernleme
srecine k tutan bir pencere ayor.
Tercme Eden
8 Temmuz
Translated by [Tercme Eden], ilk
olarak AA School, Londra tarafndan

hazrlatlarak 15 Ocak-9 ubat 2011


tarihlerinde, Bedford Pressin yaymlad
kitap eliinde sergilendi. stanbuldaki
sergide; Sevim Burak, Evliya elebi,
Ted Chiang, Douglas Coupland, Rana
Dasgupta, Narmin Kamal, Sophia Al Maria,
Guy Mannes-Abbott, Vahram Martirosyan,
Tom McCarthy, David Peace, Adania Shibli,
Neal Stephenson ve Murat Uyurkulak
hikayeleri eliinde iitsel bir yolculuk
sunuluyor.
Sanatorium
Asmalmescit Sokak 32/A, Beyolu
sanatorium.com.tr
Rafet Arslan uuralt Operasyonlar
2 Haziran
Sergi, uuralt operasyonlarndan szan
kolajlar, dtournementlar
ve baz resimleriyle; gndz dlerinden
kabuslarna, d uzayndan i uzayna,
robotik sanrlarndan simya surelerine,
gerek-stnden sandmz geree,
mutantlar ana ve sanatna yapt gncel
mdahalelerle sizleri grsel ve tinsel bir
yolculua davet ediyor.
Siemens Sanat
Meclis-i Mebusan Caddesi 45, Fndkl
www.siemenssanat.com
Oyun Alanlar
9 Mays
Seki, bugne dek Uluslararas stanbul
Grafik Tasarm Gnlerine davet edilmi
bir grup tasarmcnn retim safhalarnn
deneysel sonularndan odaklanyor.
SODA
akayk Sokak 37/1, Nianta
www.sodaistanbul.com
Silja Puranen Circus Princess
9 Haziran
Finlandiyal tekstil sanats Silja Puranenin
son almalarnn yks bir sirk temasnn
etrafnda dnyor. Eserler, bugnn popler
kltrnde ok tipik olan baar ve hretle
dolu muhteem bir hayat fikrinin ne denli
sradan bir ideal olduunu anlatmaya
101
alyor.
The Empire Project
Sraselviler Caddesi 10 Hrisovergi Apt. Kat:
1, Cihangir
theempireproject.com
Sean Lee Ev devi
2 Haziran
Singapurlu sanat Sean Leenin Ev
devi isimli serisi anne ve babasn model
olarak kulland espiri ykl, siyah beyaz
fotoraflardan oluuyor. Bireylerin birbiriyle
beklenmedik biimdeki temaslar sonucunda
oluan etkileim, fotoraflarnn konusunu
oluturuyor.
x-ist
Abdi peki Caddesi Kakolu Apartman
42/2, Nianta
artxist.com
Banu Birecikligil Kristal Kre
26 Mays
Kimi zaman ryalar, kimi zaman
ise masallar anmsatan resimlerinde
Birecikligil, yeni sergisinde bir nceki
hikayelerinin devam niteliindeki yaptlar
ile yolculuuna devam ediyor. Birecikligilin
kiisel mitolojisi - canavarlar, cceleri ve
devasa kedileri doaya duyduu zlemi
ve kendiyle yzleme srecini ortaya
kartyor.

AILI

Nicolas Pol

Istanbul'74

Fransz ressam Nicolas Pol, stanbuldaki ilk sergisini


Karakydeki Istanbul74te at. lerini bu ylki Armory Show
srasnda New Yorklu nl koleksiyoner Aby Rosenn be katl
evinde sergileyen sanatya, arkada sanat simsar Vladimir
Restoin Roitfeld elik etti. Fransz Vogueun eski genel yayn
ynetmeni Carine Roitfeldin de olu Vladimir ile birlikte
stanbuldayd.

102

AILI

Mel Bochner Son Dnem Resimleri Egeran Galeri


Egeran Galeri, kaplarn, New Yorklu kavramsal sanat Mel Bochnerin Son Dnem
leriyle at. stanbul sanat ortamnn, 11. stanbul Bienaline paralel olarak at
In the Between sergisiyle tand Suzanne Egeran, Tophane skele Caddesi zerindeki
yeni mekannn aln kalabalk bir partiyle kutlad. Galerinin, partiye olanak salayan
geni n ksm, altan sonra bir restorana ev sahiplii yapacak.

103

You might also like