http://www.grasshopper3d.

com/photo/deconstruction-1

YAPI B O Z U M N E D R ?
Jacques Derrida
eviri: Mustafa Durak

Yap bozum nedir? *

Jacques Derrida
eviri: Mustafa Durak

u yap bozum teriminden, ortadan kaldrmak, ykmak anlamn deil de,

iinde dndmz felsefi akl yrtcl, akl yrtme gesini oluturan
kelmi yaplarn zmlenmesini anlamak gerek. Bu, dilden, bat kltrnden,
felsefe tarihine aitliimizi belirleyen eyin btnnden geer.
Yap bozumu szc zaten Franszcada vard ama sk kullanlmyordu. Bu
nce, ykmdan sz eden Heideggeri ve ayr(tr)madan sz eden Freudu
anlamama yarad. Ancak doaldr, abucak unu fark ettim: benim bu szckle
anlatmaya altm ne Heideggerin, ne de Freudun amalad ey deildi.
Hem Heidegger ve Freude belirli bir borcu demeyi, hem de yap bozum
dediim eyin belirli bir farkn gstermek iin pek ok alma ortaya koydum.
Bu yzden eyleri yeniden balamna oturtmadan, bence yap bozumun ne
olduunu aklayamam. Ben, gerek bu szckle ilgili, gerek dier almalarma
giritiimde yapsalclk basknd. Bu yzden yap bozum, yapsalclkla ilgili
bir tavr almayd. Dier yandan, dil ile ilgili bilimlerin, dilbilime gndermenin,
her ey dildir anlaynn egemen olduu dnemdi.
Burada 1960l yllardan sz ediyorum, yap bozum, kar-yapsalclkt
demeyeceim, ama her halde yapsalclktan kopma ve dilin her ey olduuna
itiraz olarak ortaya kmaya balamt.
Bu yzden her zaman yap bozumculuun, sklkla -nasl demeli- hep-dilbilimcilikle, her-yerde-dil-bilimcilikle, her-yerde-metincilikle bir tutulmas
karsnda, hem hayrete dm, hem de tylerim diken diken olmutur. Yap
bozum, kart olanla balar. Ben dilbilimin, dilin ve bilgi-merkezciliin yetke
oluuna itirazla baladm. Benim iin her ey dilbilimsel gndermeye, dilin
yetkeliine, bilgi-merkezlicilie bu szc srekli yineledim, iledimitirazla balayp itirazla devam ettii halde, nasl olur da yap bozum, gereklii
deil de, dar anlamyla sadece dili, metni dikkate alan bir dnce olarak itham
edilir? - ki bu genellikle yaplmtr. Bu aka dzeltilemez ters anlamdr.
Yap bozum szcnden vazgemedim, zira iinde bulunduumuz felsefe
tarihinin paralarn birletirme, bu tarihten kmay hi akla getirmeden yeniden

birletirme, bellek gereksinimini iermekteydi. Zaten kapan ile son arasndaki

ayrm ok erken yapmtm. Genel olarak metafizii deil de tarihin kapann
iaret etmek sz konusu bir metafizik olduuna asla inanmadm. Bu da
gndemde olan bir nyarg Bir metafiziin bulunduu dncesi, metafizik
bir nyargdr. Bu metafizik iinde bir kopular tarihi vardr. Bunun
kapanndan sz etmek, bittiini sylemek anlamna gelmez.
Yani, yap bozum, yap bozumla ilgili deneyim, felsefenin yeniden
onaylanmasnda kapan ile son arasna yerleir, ama bizzat felsefe zerine soru
almas olarak. Bu adan yap bozum sadece felsefe deildir, ne tezler
btndr, ne de Heideggerci anlamda, bizzat Varln sorunudur. Belirli bir
biimde o hibir eydir. O bir disiplin ya da bir yntem olamaz. Sk sk onu,
kurallar, retilebilir ilemler vbleri btnyle bir yntem olarak sunuyorlar ya
da onu bir ynteme dntryorlar.
Kurallaryla, ilemleriyle bir teknik deildir bu. Elbette yap bozumcu biemle
belirli sorular sorarken dzenlilikler olabilir. Bu adan, bunun retimle ilgisi
olabilir, disiplin vb etkilere sahip olabilir. Ancak bizzat kendi ilkesi iinde, yap
bozum bir yntem deildir. Yunan ya da karteziyen anlamnda, Hegelci
anlamda bir yntem olabilecei konusunda kendimi sorgulamaya altm. Ama
yap bozum, bir yntem bilgisi, yani kurallarn uygulanmas deildir.
Yap bozumun ksa, eksiltili bir tanmn yapmak isteseydim, bunun felsefe
tarihine egemen olan u sorunun, nedir? sorusunun kayna ve snrlaryla
ilgili dnme olduunu sylerdim. Ne zaman nedir?in olasln, soru biimi
zerine soru sormay ya da belirli bir dilde, belirli bir gelenekte vbdeki u dil
gereklilii zerine soru sormay dnmeye kalksak, o anda yaptmz ey
sadece belirli bir noktaya kadar nedir? sorusuna bavurmaktan baka bir ey
deildir.
Yap bozumun fark budur. Aslnda bir sorudan daha ok, her ey zerine bir
sorudur o. Bu yzdendir ki her zaman bu szc kullanmada tereddt
ediyorum. Batnn ve bat felsefesinin yani pratik olarak Platondon Heideggere
her eyin tarihinde nedir? sorusunun ynlendirdii her eye dayanr. Bu adan
gerekten, kullanlan biimiyle sen nesin?, bu nedir? sorusuna ondan yant
vermesini bekleme hakkmz hi olmaz artk.
* Yap bozum nedir, sorusuna Derridann verdii bu yant, 30 Haziran 1992de

kaydedilmi olmasna karn, ancak 12 Ekim 2004 gn, yani lmnden sonra
Le Monde gazetesinde yaynlanmtr.