Statükoyu

değiştirmenin zorluğu
Fatih Özatay
İKT 438, TOBB-ETÜ
Ocak 2010
Milli gelir-zaman:
Reform böyle bir şey mi?

Ј
Y

t
I. Reforma başlandıktan
sonra direnç
 I. Reforma başlandıktan sonra
direnç
• Wyplozs, C. (1993). After the honeymoon:
On the economics and the politics of
economic transformation, European
Economic Review, 37, 379-386.
• Ekonomik açıdan etkin olduğu bilinen bir
reform düşünelim.
• Etkinlik: Reform sonrasında milli gelirin
bugünkü değeri statükonun korunması
durumundaki değerini aşıyor.
 I. Reforma başlandıktan sonra
direnç
• STATÜKO:
• Ekonomide N tane özdeş işçi var.
• t=0 döneminde N işçinin hepsi
çalışıyor.
• Her işçinin verimliliği θL
• Y0 = N θL : t=0’daki milli gelir
 I. Reforma başlandıktan sonra
direnç
• REFORM:
• t=1’de istihdamın αN (0< α <1)kadarının işten
çıkmasına yol açan bir reform yapılıyor.
• Bu nedenle t=1’de milli gelir Y1=(1- α)NθL oluyor.
• Aynı nedenle t=1’de işsizlik oranı α oluyor.
• t=2’de reform verimlilikte sıçramaya yol açıyor: θH >
θL. Milli gelir: Y2 = NθH
 I. Reforma başlandıktan sonra
direnç
• t=1’de işsiz kalanların geliri = 0. Bu
durumda devletin araya girip bunlara
işsizlik yardımı yapması gerekiyor.
• İşsizlik yardımı (b) t=1’de çalışanlardan
vergi alınarak yapılıyor.
• İşsizlik yardımı = Vergi gelirleri:
• αNb = τ(1-α)N
• Dolayısıyla, vergi oranı: τ = αb / (1-α)
 I. Reforma başlandıktan sonra
direnç
• Reform başlamadan kimin işsiz
kalacağı belli değil. Herkesin işsiz
kalma olasılığı eşit.
• Dikkat edilirse t=1’de statükoya
kıyasla herkes daha kötü durumda.
İşsiz kalanlar eski gelirlerinden daha
düşük bir işsizlik yardımı alıyorlar.
Çalışanlar ise şimdi vergi veriyorlar.
 I. Reforma başlandıktan sonra
direnç
• Reform başlamadan önce (ex-ante) reformun
toplum tarafından onaylanması koşulu:
• Reform yapıldığında elde edilmesi beklenen kişisel
faydanın bugünkü değerinin statüko altında elde
edilecek kişisel faydadan ki bunun değeri belli,
büyük olmalı:
• Sadece tüketimin faydası var. Fayda fonksiyonu
alışılageldik biçimde: v(ct); v’(ct)>0; v’’(ct)<0.
 I. Reforma başlandıktan sonra
direnç
• Ex-ante onaylama koşulu:
• E[v(c1)+ρv(θH)] ≥ (1+ ρ) v(θL)
• ρ : indirgeme faktörü; 0 < ρ <1
• Şimdi c1’in beklenen değerini yerine koyarak
bu koşulu yeniden yazalım:
• [(1- α)v(θL - τ)+ αv(b)]+ρv(θH) ≥ (1+ ρ)
v(θL)
 I. Reforma başlandıktan sonra
direnç
• Ex-ante onaylama koşulu:
• Vergi oranını da yerleştirirsek:
• (1- α)v(θL – αb/(1-α))+ αv(b) ≥
(1+ ρ) v(θL) - ρv(θH)
• Dikkat: Reforma başlamadan
herkes için bu koşul aynı. Çünkü
herkesin işsiz kalma olasılığı eşit.
 I. Reforma başlandıktan sonra
direnç
• Reform başladıktan sonra (ex-post) reformun
sürdürülmesini onaylama koşulları:
• Artık kimlerin işsiz kalacağı belli oluyor.
• i) İşsiz kalanların (kaybedenlerin) koşulu:
• v(b) ≥ (1+ ρ) v(θL) - ρv(θH)=ST
• ii) Çalışanların (kazananların) koşulu:
• v(θL – αb/(1-α)) ≥ (1+ ρ) v(θL) - ρv(θH)=ST
• Dikkat: b arttıkça ikisi farklı etkileniyor. İşsizlerin
kabul etmesi kolaylaşırken, çalışanların zorlaşıyor.
 Kaybedenler: Birinci dönemde
beklenen faydanın işsizlik yardımı (b)
ile değişimi
v(b) ≥ (1+ ρ) v(θL) - ρv(θH)=ST

E[v
beklenen faydanın işsizlik yardımı
(b) ile değişimi
v(θL – αb/(1-α)) ≥ (1+ ρ) v(θL)
- ρv(θH)=ST

E[v
 Kazanan-kaybeden reformdan önce belli değil:
Reformun kabul edilme koşulu ve işsizlik yardımı
(1- α)v(θL – αb/(1-α))+ αv(b) ≥(1+ ρ)
v(θL) - ρv(θH)=ST

E[v
I. Reforma başlandıktan sonra
direnç

E[v
 I. Reforma başlandıktan sonra
direnç
• SONUÇ:
– Ex-post kabul alanı daha dar.
– Şu demek: Önceden uygulanması kabul edilen bir
reform, uygulamaya geçildikten sonra dirençle
karşılaşabilir.
– Mesela kesikli çizginin üzerinde ve yeşil eğrinin
altındaki alandaki bir nokta ex-ante kabul
edilebilir bir nokta.
– Oysa bu nokta ex-post kabul edilebilir değil.
– Reformcuların işi zor.
II. Uygulanırsa politik olarak
desteklenecek reformların
daha başlamadan bloke
edilmesi
(Statüko sapması)
 II. Statüko sapması
• Fernandez, R. Ve Rodrik, D. (1991).
Resistance to reform: Status quo bias in
the presence of individual-specific
uncertainty, American Economic Review,
85, 1146-1155.
• Ekonomistlerin etkinliği artırdığını
düşündükleri reform programlarını
hükümetler genellikle neden
uygulayamıyorlar?
III. Reformların hızı: Big-
bang mi yoksa tedrici mi?
 III. Reformların hızı
• Wei, S. (1997). Gradualism versus
big bang: speed and sustainability of
reforms, Canadian Journal of
Economics, 30, 1234-1247.
• Reformların uygulanma hızı ile
reforma direnç arasında ilişki var
mı?
 III. Reformların hızı
• Reform paketinin tüm ögelerini aynı
anda yürülüğe koymaya çalışan bir
program dirençle karşılaşabilir: Oy
çokluğu ile engellenebilir.
• Ilımlı, reformları zamana yayan bir
uygulama süreci ise bu direnci
kırabilir.
 III. Reformların hızı
• Özel bir örnek:
– x: İhracat yapan sektör: 4 kişi
– y: İthalat ile rekabet eden sektör (1): 3 kişi
– z: İthalat ile rekabet eden sektör (2): 3 kişi
• Reform: Gümrük vergilerini kaldırıyor. Bu
nedenle ithalat ile rekabet eden sektörler
olumsuz yönde etkileniyorlar.
 III. Reformların hızı
• Reform başladığında y ve z sektörlerinden sadece
birer kişi x’e geçebiliyor. Bunun ufak bir maliyeti var.
• Reform x sektöründe eskiden çalışanları ve x
sektörüne geçenleri kazançlı çıkarıyor. Diğer iki
sektörde kalanlar kaybediyor. Çünkü y ve z’de
üretilen malların fiyatları düşüyor, ücretler düşüyor.
x’in üretim maliyeti azalıyor.
Reform uygulansa ex-post çoğunluk reforma ‘evet’
diyecek: 6>4.
 III. Reformların hızı
BIG BANG (ex-ante):
i) y ve z sektörlerindekiler 1/3 olasılıkla
kazanacaklar (x’e geçecek olanlar), 2/3
olasılıkla kaybedecekler.
ii) Rasyonel bekleyiş: kaybedecekleri yönünde
iii) Oylama sonucu: 6>4 HAYIR!
BIG BANG (ex-post):
i) 6>4: EVET!
 III. Reformların hızı
• BIG-BANG ex-ante engelleniyor. Ex-
post çoğunluğun kazanmasına
karşın…
• Kaybedenlerin kayıpları tazmin
edilebilirse ex-ante de evet olabilir
• Bu tazminatı AB-Türkiye açısından
düşünün; ne ima ediyor?
 III. Reformların hızı
ZAMANA YAYILAN REFORM
i) Birinci aşama: z sektöründeki
gümrük duvarları kaldırılıyor. z
sektöründe fiyat ve ücret düşüyor.
ii)İkinci aşama: y sektöründeki gümrük
duvarları kaldırılıyor. y sektöründe
fiyat ve ücret düşüyor.
 III. Reformların hızı
i) Birinci aşama( t-1: reform öncesi)
Px(t)=Px(t-1)
Py(t)=Py(t-1)
Pz(t)<Pz(t-1)
Bu nedenle x ve y t=t’de daha iyi durumda.
Kendi ücretleri düşmedi. Ama z malını
artık daha ucuza alıyorlar.
Bu nedenle ex-ante EVET oyu çıkıyor (7>3)
 III. Reformların hızı
• ii) İkinci aşama:
– Şimdi x sektöründe 4+1=5 kişi var.
– y sektöründeki gümrük vergisi
kaldırılıyor.
– y sektöründe çalışanların ücretleri
düşüyor. Diğer sektördekiler y malını
daha ucuza alıyorlar.
Yine EVET oyu var: 5+2>3
 III. Reformların hızı
• Sonuç: Zamana yayılan reform
reforma direnci azaltıyor.
• Çünkü kaybedenler bölünüyor.
• Eleştiri: Yavaş bir reform süreci
reform isteğini azaltabilir. Ekonomi
bu süreçte her zaman bir şokla karşı
karşıya kalabilir.
• SİZCE???