T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)

METAL TEKNOLOJS

BYK APLI BORULARIN KAYNAI

ANKARA 2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak
yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda
amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim
materyalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye

rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve
gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii

kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas
nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik

kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda

satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET - 1 ................................................................................................... 3
1. BYK APLI BORULARIN KAYNAI ....................................................................... 3
1.1. Byk apl Borularn Endstrideki Yeri ve nemi .................................................... 3
1.1.1. Gaz ve Sv letiminde Byk apl Borular ......................................................... 4
1.1.2. elik Konstrksiyonda Byk apl Borular......................................................... 5
1.2. Byk apl Boru Standartlar ...................................................................................... 6
1.2.1. Kazan Borular ....................................................................................................... 6
1.2.2. Su Borular ............................................................................................................. 6
1.2.3. Doalgaz Borular .................................................................................................. 6
1.2.4. Petrol Borular ........................................................................................................ 7
1.2.5. Sanayi Borular....................................................................................................... 7
1.2.6. Kare ve Dikdrtgen Profiller .................................................................................. 7
1.2.7. PE Kapl Borular .................................................................................................... 7
1.2.8. PPRC Tesisat Borular............................................................................................ 8
1.2.9. Yerden Istma Borular ........................................................................................... 8
1.2.10. SRM Borular ....................................................................................................... 9
1.2.11. Pro elik Yap Profilleri....................................................................................... 9
1.2.12. zel Borular/Primus........................................................................................... 10
1.3. Byk apl Borularn Kaynaa Hazrlanmas ........................................................... 11
1.3.1. Kesme................................................................................................................... 11
1.3.2. Temizleme ............................................................................................................ 11
1.3.3. Altrma............................................................................................................... 12
1.3.4. Arakesit ve Kaynak Az Ama ........................................................................... 12
1.3.5. Kaynak Srasnda Kullanlan Tavlama ve Balama Aparatlar............................ 13
1.4. Byk apl Borularn Kt Ek (Aln) Kayna........................................................... 14
1.4.1. Kt Ek (Aln) Kaynanda Dikkat Edilecek Hususlar.......................................... 14
1.4.2. Byk apl Borulara Kt Ek Kayna Yapma ................................................... 15
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 17
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 18
DEERLENDRME LE .......................................................................................... 19
RENME FAALYET - 2 ................................................................................................. 20
2. BYK APLI BORULARIN FLAN KAYNAI........................................................ 20
2.1. Flan Kaynanda Dikkat Edilecek Hususlar .............................................................. 21
2.2. Byk apl Borulara Flan Kayna Yapma ............................................................. 22
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 24
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 25
RENME FAALYET - 3 ................................................................................................. 27
3. BYK APLI BORULARA ARAKEST AARAK KAYNAK YAPMAK ............... 27
3.1. Ara Kesit Kaynanda Dikkat Edilecek Hususlar ....................................................... 28
3.2. Byk apl Borularn Ara Kesit Kaynan Yapma.................................................. 28
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 31
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 32
RENME FAALYET - 4 ................................................................................................. 34
i

4. BYK APLI BORULARIN KE -L-KAYNAI..................................................... 34

4.1. L- Kaynanda Dikkat Edilecek Hususlar................................................................... 34
4.2. Byk apl Borulara L- Kayna Yapmak .............................................................. 35
4.3. Byk apl Borularda Kaynak Hatalar .................................................................... 36
4.4. Borulara Uygulanan Kaynak Muayene Yntemleri .................................................... 38
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 40
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 41
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 43
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 44
KAYNAKA ......................................................................................................................... 45

ii

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
MODLN KODU

521MMI241

ALAN

Metal Teknolojisi

DAL/MESLEK

Kaynaklk

MODLN ADI

Byk apl Borularn Kayna

MODLN TANIMI

Elektrik ark kayna ile byk apl borularn kaynann

yapmna ilikin konularn ilendii bir renme
materyalidir.

SRE

40/40

NKOUL

Toz Alt Kayna modllerini alm olmak

YETERLK

Byk apl borularn kaynan yapmak

Genel Ama:
Bu modl ile gerekli ortam ve ekipman salandnda
teknie uygun olarak elektrik ark kayna ile byk apl
borularn kaynan yapabileceksiniz.
Amalar

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

Teknie uygun olarak elektrik ark kayna ile byk apl

borularn kt-ek (aln) kaynan yapabileceksiniz.
Teknie uygun olarak elektrik ark kayna ile byk apl
borularn flan kaynan yapabileceksiniz.
Teknie uygun olarak elektrik ark kayna ile byk apl
borulara ara kesit aarak kaynak yapabileceksiniz.
Teknie uygun olarak elektrik ark kayna ile byk apl
borularn ke (-L-) kaynan yapabileceksiniz.
Ortam: Snf ve elektrik ark kaynak atlyesi
Donanm: Kaynak makinesi (Elektrik ark, MIG-MAG, TIG
vb.) kontrol cihaz, byk apl boru 2 adet, kaynak
avadanlklar.
Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen
lme aralaryla kazandnz bilgileri lerek kendi
kendinizi deerlendirebileceksiniz.
retmen, modl sonunda size lme arac (test, oktan
semeli, doru yanl vb.) uygulayarak modl
uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri
deerlendirecektir.

iii

iv

GR
GR
Sevgili renci,
Bu modl ile metal teknolojileri alannda yaygn olarak kullanlan byk apl
borularn kullanlma yerlerini, eitlerini ve elektrik ark kayna ile birletirme tekniklerini
reneceksiniz.
Metal teknolojisinin ok hzl gelimeler kat ettii gnmzde boru kaynakl da
ok gelimekte ve nemli meslekler arasnda saylmaktadr. nk gnmzde birok
madde borularla nakledilmektedir. Bu borular deyen kaynaklar da kaynak tekniklerini
ve kaynak kontrol yntemlerini iyi bilmelidir. Nakledilen maddelerin szmas, eitli i
kazalarna neden olarak mal ve can gvenliini tehdit edebilir.
Mesleinizde iyi yerlere gelmek istiyorsanz size retilenleri dikkatli renerek
doru uygulamalsnz ve i hayatnz boyunca aratrmac olup yenilikleri yakndan takip
etmelisiniz.

RENME FAALYET - 1
RENME FAALYET - 1
AMA
Bu faaliyetle gerekli ortam salandnda teknie uygun olarak elektrik ark kayna ile
byk apl borularn kt-ek (aln) kaynan yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Byk apl borular nerelerde kullanlr, aratrnz.

Boru reten veya satan irketlerden boru kataloglar alarak inceleyiniz ve snfta
metrik borularla parmak borularn farkllklarn tartnz.

1. BYK APLI BORULARIN KAYNAI

1.1. Byk apl Borularn Endstrideki Yeri ve nemi
Svlarn, gazlarn ve kk taneli katlarn (kum,imento,tahllar vb.) bir yerden baka
bir yere iletilmesi iin kullanlan ii bo iki ucu ak elemanlara boru denir.
nsanlar alar boyunca suyu kullanma yerlerine getirmek iin birok yola bavurmu,
kanallar ve su kemerleri yapmtr. Teknoloji gelitike ihtiyalar daha oalm fabrikalar
yaplm, kentler bym ve tanacak akkanlarn eitleri ve miktarlar oalmtr.
Fabrikalar, kentler, lkeler, ktalar arasnda; su, kanalizasyon, petrol, doalgaz ve retilen
akkan maddelerin nakledilmesinde veya tnel, bina, at, kpr platform vb.
konstrksiyonlarn yapmlarnda borular kullanlmaktadr.

Resim 1. 2: Byk apl borularn endstrideki kullanm

Borular kullanldklar yerin ve iinden geecek akkann zelliine gre deiik

gerelerden retilirler. Bunlar:

elik borular

Dikili elik borular

Disiz elik borular

PVC borular

Beton borular

Font (dkm)borular

Bakr ve alamlarndan yaplan borular

Alminyum ve alamlarndan yaplan borular

Resim 1. 3: Borularn kullanm alanlarndan biri

1.1.1. Gaz ve Sv letiminde Byk apl Borular

Genellikle gazlarn ve svlarn iletilmesinde yuvarlak kesitli borular kullanlr.
Borular, ilettikleri sv ve gaza gre deiik gerelerden retilirler ve genellikle
kullanldklar yerlerin isimleriyle anlrlar. Bunlar :

Kazan borular

Su borular

Doal gaz borular

Petrol borular

PE kapl borular

PPRC tesisat borular

4

Yerden stma borular

SRM borular

Resim 1. 4: Petrol boru hatt montaj

1.1.2. elik Konstrksiyonda Byk apl Borular

Konut, i merkezi, at, kpr.elik eya,otomotiv, mimari dekorasyon vb yaplarn
yapmnda yuvarlak kare dikdrtgen kesitli borular kullanlmaktadr. Bu borular aadaki
isimlerle anlrlar.

Pro elik yap profilleri

zel borular

Sanayi borular

Kare ve dikdrtgen profiller

Resim 1. 5: elik yap

1.2. Byk apl Boru Standartlar

1.2.1. Kazan Borular

retim aral ve retim standartlar

D ap 21.3 mm - 88.9 mm

Et kalnl 2.0 mm - 4.5 mm

Boy 7 m

TS 11004, DIN 17177, ASTM A-178

Kazan borularnn retiminde zel kalite malzeme kullanlr, i apak

alnr, tavlanr ve %100 manyetik testten (Eddy/Current) geirilir.

Standart olarak 7 m boylarda verniklenerek teslim edilir.

1.2.2. Su Borular

retim aral, retim standartlar:

D ap 21.3 mm - 323.9 mm

Et kalnl 2 mm - 10 mm

Boy boru boyu standart 6 m`dir. 5 ile 12.80 m aras boylarda retilir.

Boru retim standartlar TS 301/ 1-2-3-4, TS 1997, TS 416, DIN 24402441, DIN 1626, ISO 65, BS 1387, ASTM A-53, NFA 49-145, UNI 8863

Galvanizleme standartlar TS 914, DIN 2444, BS 729, ASTM A-53, A-90,

NFA 49-700, UNI 5745

Di ama standartlar TS 301, DIN 2999, BS 21, NFA 03-004, ISO 7/1,
ANSI B.1.20.1

1.2.3. Doalgaz Borular

retim aral retim standartlar

D ap 21.3 mm - 323.9 mm

Et kalnl 2.80 mm - 9.50 mm

Boy 6 m

API 5L, TS 6047, DIN 17172

API 5L standardnn gerektirdii btn testler uygulanmaktadr.

Tm borularn, %100 hidrostatik basn testi ve manyetik testten

geirilerek szdrmazl ve metalografik yaps kontrol edilir.
6

1.2.4. Petrol Borular

retim aral retim standartlar

D ap 1/2" - 12 3/4"

Boy min. 6.0 m , maks. 12.8 m

TS 6047, API 5L, DIN 17172, GOST 20295

Endstriyel su, buhar, ya, akaryakt, petrol, doal gaz ve kimyasal sv

nakillerinde kullanlrlar.

1.2.5. Sanayi Borular

retim aral retim standartlar

D ap: 5 mm - 76 mm

Et Kalnl: 0.70 mm - 3.0 mm

Boy: standart 6 m`dir.

TS 6476, DIN 2394, BS 6323 PART 5

1.2.6. Kare ve Dikdrtgen Profiller

retim aral retim standartlar

D ap 10x10 mm - 150x150 mm

Et kalnl 0.80 mm - 8.00 mm

Boy standart 6 m

Yap elemanlar (naat sektr)

at konstrksiyonlar

Otomotiv (Otobs ve kamyon karoserleri, kasalar)

Mobilya

Makine ve tarm aletleri

1.2.7. PE Kapl Borular

retim aral retim standartlar

D ap 21.3 mm - 219.1 mm

Kaplama kalnl 1.2 - 2.7 mm

zel istee bal olarak 1.00 mm - 3.00 mm aras kaplama yaplabilir.

Kaplanabilen boru boyu 6.0 m - 12.8 m

DIN 30670 ve UNI 9099

7

Kullanm zellikleri

Standart kaplama rengi: Sar ( Kaplama rengi siyah yaplabilir.)

Standart damgalama rengi: Krmz

Standart kaplama malzemesi: LDPE (artnameye gre MDPE veya HDPE

de kullanlabilir.)

Boru ularndan 100 mm plak olarak verilir.

Standart olarak sar renk plastik tapa taklr.

1.2.8. PPRC Tesisat Borular

retim aral zellikleri

2 ayr tip boru (PN 20 ve alminyum folyolu boru -PN 25) ve 24 eit
(104 ebat) balant elemanndan olumaktadr.

PN 20 borular 1/2"-2 1/2" (20-75mm)

PN 25 borular 1/2"-1 1/2" (20-50mm)

Fittingler 20-75mm ebatlar arasnda retilmektedir.

Plastik boru ve fitting sistemleri, termoplastik zellie sahip "Polipropilen

Random Kopolimer (PPRC Tip 3)" malzemesinden retilmektedir.

Yksek molekler zellik ve yksek scaklk stabilizasyonuna sahip olan

bu ham madde, scaklk ve basn altnda benzerlerine gre daha
avantajldr.

1.2.9. Yerden Istma Borular

Malzeme normu

DIN 16774-1

DIN 8078

DIN 4726

DIN 4728

Kullanm alanlar

Toplu konutlar yeni inaatlar

Oturma amal dier konutlar

Yap kooperatifi ve organize sanayiler,

Geni alanlar (hangar, havaalan, futbol sahalar),

Atlye, klinik, hastane ve okullar

8

Fabrika, tiyatro, camiler

Havuz ve hamamlar

Sera, bahe sulama ve tarm iletmeleri

Kpr ve hemzemin geitler

Kar ve buz eritme

1.2.10. SRM Borular

zellikler

"-3" ebatlarnda, siyah disiz manonsuz olarak retilmektedir.

Boru zerinde aralar izgili beyaz stensil (boya) bulunmaktadr.

Borularn iki ucunda krmz renkte tapa kullanlmaktadr.

SRM'nin stn zellikleri

rmeye ve korozyona kar standart borulara gre iki misli daha

dayankldr

Kaynak dikii mkemmeldir. apaksz kaynak yeri sayesinde i yzeyi

kire tutmaz.

Kolay ilenir, zamandan tasarruf salar, kolay ekil alr. Bklrken

ezilme ve boma yapmaz.

900-1000 de normalize edildiinden (tavlandndan) malzeme, borunun

heryerinde homojendir, farkllk gstermez. Bu nedenle dikisiz borular ile
e deerdir.

1.2.11. Pro elik Yap Profilleri

Kullanm alanlar

Az katl konut veya sanayi tipi binalarn yapmnda,

ok katl konut, imerkezi vb. binalarn yapmnda,

Her trl betonarme yapnn dayanklln arttrc tadilatlarda,

Tarm makinalar imalatnda ve elik konstrksiyonun kullanld her

alanda kullanlr.

stn zellikleri

DIN 17100 normuna uygun elik bantlardan, yksek frekans kayna

(ERW) ile retilmektedir.

Standart St-37 kalite malzemeden retilmekte olup, zel sipari zerine St

44 veya deiik kalite ve et kalnlklarnda retim yaplabilmektedir.
Korozyona kar astar boya ile boyanr.

Kaynak blgesi U/S test ile kontrol edilir.

retim standartlar

Kare ve dikdrtgen profiller TS 5317'ye ve dnya standartlarna (ASTM

A-500, ASTM-510, DIN 2395, DIN 59411, BS 4848, GOST 8639, GOST
8645, EN 10219) gre retilmektedir.

Borular TS 416 veya TS 1997 normuna gre retilmektedir.

1.2.12. zel Borular/Primus

Souk ekme borular

DIN 2393, DIN 2394, TS 6438, TS 6476 standartlarna gre souk ekme yntemiyle
retilen, istenilen l ve fiziksel zellikleri salayan, d ap ve et kalnl hassas
borulardr.

i ve d kalibre edilmi borular (Silindir Borular)

DIN 2393-C, TS 6438 standardna gre retilen, ok hassas i ap, et kalnl ve

yzey przlne sahip borulardr. Mandrelli ekme ya da ekileme yntemiyle retilirler.

Yksek mukavemetli borular

zel kalite eliklerden istenilen mukavemet deerine gre endksiyon ile

sertletirilmi borulardr.

zel ekilli boru ve profiler

stenilen kalite malzemeden, DIN 2394, DIN 2395, TS 6476, TS 6475 standartlarIna
gre retilmektedir. Deiik kullanm alanlarna gre dz oval, yarm oval, elips, altgen ve
eitli geometrik ekillerde retilen boru ve profillerdir.

Dier zel ilemler

Muhtelif boru ve profillerde i kaynak apann alnmas, koruyucu atmosferde

tavlama ve normalizasyon, korozyona kar koruma (fosfatlama, pasa kar koruyucu
yalama), hidrostatik test, manyetik test, ultrasonik test, zel ve hassas boy kesme, galvanizli
banttan boru ve profil retimi, alminyum kapl banttan boru retimi.

10

1.3. Byk apl Borularn Kaynaa Hazrlanmas

1.3.1. Kesme
Borularn montaj yaplacak yerin llerinde ve pozisyonunda kesilmesi
gerekmektedir. Yaygn olarak kullanlan kesme yntemleri; oksi-gaz ile, kesme
elektrotlaryla, plazmayla, el talamann kesicisiyle, erit ve hidrolik testerelerle, kesme
aparatlar vb. yntemlerle yaplr.

Resim 1.6: El talama ile kesme

1.3.2. Temizleme
Kesme ilemleri sonucunda borularn iinde apaklar oluur. apaklarn ileride
tkanmalara yol amamas iin apak ve yabanc madde (ya, pas, boya) kalntlarnn
mutlaka temizlenmesi gerekir. Bunlar temizlemek iin keskilerden, eelerden, el ve sabit
talamalardan, tel fra ve zmparalardan ve kimyasal maddelerden yararlanmak gerekir.
Kaynan salaml iin hibir yabanc madde kalntsnn kalmamas gereklidir.

Resim 1. 7 : Temizleme ve apak alma

11

1.3.3. Altrma
Kesilmi ve temizlenmi borular kaynatlmadan nce birbirlerine altrlmas gerekir.
Yoksa kaynak hatalar ile kar karya kalabiliriz. Altrma ilemini yapmak iin kaynak
az amada ve temizleme yapmada kullandmz makinelerinden yararlana- biliriz.

Resim 1. 8: Altrma ve apak alma

1.3.4. Arakesit ve Kaynak Az Ama

Borular her zaman u uca kaynatlarak
(dorusal olarak) denmezler. Deiik ynlere
al dnler, farkl ynlerden gelen borularn
kesimesi ve farkl aplarda borularn birlemesi
gibi ekillerde boru denir. Byle durumlarda
arakesit karmak gerekir. Et kalnl 5 mm den
kaln olan borulara da kaynak az almas
gerekir. Byle durumlarda zel kaynak az
ama yntemlerini kullanrz. Kaynak az
asnn deeri 50-90 arasnda olur.

Resim 1. 9: Arakesit karma

Resim 1.10 :Oksijen aparatyla kaynak az ama

12

1.3.5. Kaynak Srasnda Kullanlan Tavlama ve Balama Aparatlar

Tavlama
Baz boru kaynaklarnda boru
gerecinin zellii ve lsnn byk olmas
zel
hazrlklar
gerekli
klar.
Bu
hazrlklardan biri de paralarn n
tavlamaya ve kaynak bitiminde yava
soutmaya ihtiya duymasdr. Tavlama
ileminin kaynak ilemi devam ettii srece
de srd durumlar olabilir. Kaynaktan
sonra gerginlik gidermek iinde sl ilem
uygulanabilir. Tavlama et kalnl 13 mm
zerindeki alaml ve arbon elii borulara
uygulanr.
Bu
uygulamalar
propan
stclarla, elektrik direnle ve endksiyon
akm ile alan cihazlarla yaplabilir.

1. Kontak termometre balants

3. Istcnn izoleze dilmesi

Resim 1. 11: Propan stcs

2. Istcnn sarlmas

4. Kontrol panelinden deerlerin ayarlanmas

Resim 1.12 : Endksiyonla sl ilemin safhalar

13

Resim 1. 13: Borularn azlamasnda kullanlan makine

Balama aparatlar

Kaynaa balamadan nce kaynatlacak borularn puntalanmas gerekir. Byk apl

borular silindirik olduklar iin hizaya getirilmeleri zordur. Puntalamada zel ikenceler, (V)
yataklar ve balama aparatlar ile birbirlerine geici olarak tutturulmaldr. Kaynak az
ierisine punta atlr ancak bu puntalar krater atlaklarna yol amayacak ekilde dikkatli
yaplmaldr. Bu puntalar borunun birletirme kayna esnasnda talanarak kaldrlmas
gerekebilir.

Resim 1. 14: Boru azlamasnda kullanlan deiik aparat

1.4. Byk apl Borularn Kt Ek (Aln) Kayna

1.4.1. Kt Ek (Aln) Kaynanda Dikkat Edilecek Hususlar

Kaynatlacak borulara gerekiyorsa uygun kaynak az almaldr.

Borular dzgn ve lsnde kesilmelidir.

14

Kaynaktan nce kaynak az kenarlar iten ve dtan en az 20 mm geniliinde

pas, oksit, ya, boya ve dier yabanc madde artklarndan arndrlmaldr.

Eklenecek borularda eksen kakl olmamasna dikkat edilmelidir.

Borulardaki ovallik veya kalnlk farkllklarndan doan azlama kaklklar

nlenmelidir.

Birbirine dzgn altrlm paralar balama aparatlarnda puntalanmaldr,

puntalamada mastar kullanmaldr.

Kaynak konumunu iyi semeli mmknse yatayda dndrerek kaynatlmaldr

ancak bu her zaman mmkn olmaz. Bu durumda borunun tm konumlar
kullanlarak kaynatlmas gerekir.

1.4.2. Byk apl Borulara Kt Ek Kayna Yapma

Byk apl borularn kaynan yaparken yukarda anlatlan kurallara uyulmas
gereklidir.
Kesme, temizleme, altrma, kaynak az ama hazrlklar yapldktan sonra uygun
aralk verilerek V yatanda puntalanan paralar yatay konumda nce kk diki ekilir.
(Kk diki TIG kaynanda ekilebilir.) Daha sonra crufu temizlendikten sonra dier
pasolar ekilir.

Resim 1. 15: erit testere ile boru kesme

Puntalarken iki para arasnda ablon kullannz. Paralar eit aralkla dzgnce puntalaynz.

15

Kk diki ekiniz (TIG kayna olabilir).

Kayna ikinci pasosunu ekiniz ve temizleyiniz.

Resim 1. 16: Borularn kaynanda izlenecek ilem sras

16

UYGULAMAFAALYET
FAALYET
UYGULAMA
RNEK UYGULAMA
Bu ilemleri yaparken modl retmeninizden yardm alnz.
Aada da verilen lde 2 adet boruyu aln eklinde puntalayarak elektrotla dik
kaynatnz.

Kullanilacak Ara - Gereler

2 adet byk apl boru

2.5(kk diki iin) elektrot

3,25mm elektrot

Varsa TIG kaynak makinesi GU

LEM BASAMAKLARI

NERLER

Borular birbirine altrnz.( Resim 1. 8) Eldiven ve i elbisesi kullannz.

Et kalnl 5 mm den fazla borulara
Kaynak maskesi kullannz.
kaynak az anz.
Kaynatlacak borular destekleyerek zel
den
scak
maden
balama aparatlar yardmyla sabitleyiniz. Aaya
damlacklarna kar tedbirli olunuz.
( Resim 1. 14)
Borular eit aralkla uygun sayda
Boru iinde ve kapal yerlerde kaynak
puntalaynz. (Resim 1. 16)
yapyorsanz
kaynak
blgesini
Kaynatlacak borunun gerekiyorsa (ok
byk ap karbonlu borular) n tavlama ve
havalandrarak gaz maskesi kullannz.
kaynak srasnda da tavlama devam edecek
ekilde aparat sistemini hazrlaynz.(
Resim 1.12)
Kaynak az alm olan borulara bazik
elektrot veya TIG kaynak yntemi ile kk
diki ekiniz.
Kaynak pozisyonlarna gre elektrot
hareketleri vererek dik, tavan ve yatay
kaynak pozisyonlarnda kaynak dikii
ekiniz.
ok byk apl borularda gerekiyorsa
kaynak sonras sl ilem uygulaynz.
Kaynak dikiini temizleyiniz.
Szdrmazlk ya da basn kontrol yapnz.
Not: Boru kaynaklar genellikle borunun d apnda yaplr. ok byk apl
borularn kaynanda borunun i apndan da kaynak yaplmaldr. Borularn iinden
kaynatlmasnda uygulama ilem srasnda havalandrma nemli bir ilem basamadr.
Byk apl borularn dirsekli birletirmelerin kayna kt ek kaynandaki ilem srasnda
yaplr.
17

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Bu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak
deerlendiriniz.
Bu faaliyet kapsamnda
cevaplandrarak belirleyiniz.

hangi

bilgileri

kazandnz

aadaki

sorular

A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

Aadaki sorularda doru seenei iaretleyiniz.
1.

Aadakilerden hangisi borularn grevlerinden deildir?

A) Borular svlarn iletilmesinde kullanlr.
B) Borular gazlarn iletilmesinde kullanlr.
C) Borular tomruklarn iletilmesinde kullanlr.
D) Borular ince taneli gazlarn iletilmesinde kullanlr.

2.

Aadakilerden hangisi sv ve gazlarn iletiminde kullanlan borulardan deildir?

A) Sanayi borular
B)
Doal gaz borular
C)
Kare ve dikdrtgen profiller
D) Petrol borular

3.

Aadakilerden hangisi borulara uygulanan temizleme ileminin sebebidir?

A)
Boru zerindeki boya, ya gibi yabanc maddeleri temizlemek
B)
Kesmede meydana gelen apaklar temizlemek
C)
Boru zerindeki paslar temizlemek
D)
Hepsi

4.

Aadakilerden hangisi tavlama ve sl ilem sebeplerinden deildir?

A) Propanlan gaz ile alan cihazlarla tavlama
B)
Scak su ile sl ilem
C)
Endlsiyonla sl ilem
D) Elektrik direnciyle sl ilem

5.

Byk apl borularn kesilmesinde aadakilerden hangisi kullanlmaz?

A)
Giyotin makas
B)
Oksjenle kesme
C)
Disk zmparayla
D)
erit testere makinesiyle

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz
sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz.
18

DEERLENDRME LE
B. UYGULAMALI TEST
Yaptnz uygulamay kontrol listesine gre deerlendirerek eksik veya hatal
grdnz davranlar tamamlaynz.

KONTROL LSTES
DEERLENDRME KRTERLER
1).

Borular birbirine altrdnz m?

2).

Et kalnl 5 mm den fazla borulara kaynak az atnz m?

3).

Kaynatlacak borular destekleyerek zel balama aparatlar

yardmyla sabitlediniz mi?
Borular eit aralkla uygun sayda puntaladnz m?

4).
5).
6).
7).
8).
9).

Evet

Hayr

Kaynatlacak borunun gerekiyorsa (ok byk ap karbonlu

borular) n tavlama ve kaynak srasnda da tavlama devam
edecek ekilde aparat sistemini hazrladnz m?
Kaynak az alm olan borulara bazik elektrot veya TIG
kaynak yntemi ile kk diki ektiniz mi?
Kaynak pozisyonlarna gre elektrot hareketleri vererek
dik,tavan ve yatay kaynak pozisyonlarnda kaynak dikii ektiniz
mi?
ok byk apl borularda gerekiyorsa kaynak sonras sl ilem
uyguladnz m?
Kaynak dikiini temizlediniz mi?

10). Szdrmazlk ya da basn kontrol yaptnz m?

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz.
Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

19

RENME FAALYET - 2
RENME FAALYET - 2
AMA
Bu faaliyetle verilen bilgi ve becerilerle, gerekli ortam salandnda teknie uygun
olarak elektrik ark kayna ile byk apl borularn flan kaynan yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Flan eitlerini kataloglardan aratrnz.

Byk apl borularn kaynanda kullanlan flalarn hangi gerelerden

yapldklarn aratrarak snfta tartnz.

2. BYK APLI BORULARIN FLAN

KAYNAI
Borular akkanlar bir yerden baka bir yere iletmekte kullanlrlar. Bu ii yaparken
borular; bazen pompalara, kazanlara veya birbirlerine sklebilir ekilde balanmalar
gerekir. Kaynak sklemeyen birletirmelerdendir, onun iin borularn sklmesi istenen
yerlerine flanlar kaynatlr ve flanlar da birbirlerine cvata ile balanr. Boru sistemlerinde
bakm veya deitirme yaplaca zaman flanlar cvatalarndan sklerek ayrlrlar ve
gerekli almalar yaplr.

Resim 2. 1: Flanla birletirilmi boru donanm

20

2.1. Flan Kaynanda Dikkat Edilecek Hususlar

Balant yaplacak yerin koullarna ve malzemeye uygun flan seiniz.

Kr flanlar

Dili flanlar

Kuyruklu flanlar

Destekli gevek flanlar

Dz geme flanlar

elik flanlar

Flanlar balant cvata delileri birbirini karladktan sonra borulara

puntalaynz.

Boy hesaplamasnda szdrmazlk salamak iin araya konulmas gerekli conta

kalnln hesaplamay unutmaynz.

Kaynak srasnda snmadan doacak arplmalara kar nlem alnz.

Resim 2.2: Flan ve dirsek eitleri

21

Resim 2.3: Flan eitleri

2.2. Byk apl Borulara Flan Kayna Yapma

Boru ile flana gerekiyorsa kaynak az anz ve altrnz.

Boru ile flan birbirine 90 dik veya istenilen ada eit aralkla puntalaynz.

Gerekiyorsa n tavlama uygulaynz.

Kaynak pozisyonuna gre i ke kayna ekiniz.

Baz flanlar iten de kaynatnz.

Resim 2.4: Flann puntalanmas

22

Resim 2 . 5: Flann kaynatlmas

Resim 2 . 6: Flann iten kaynatlmas

Kaynak bitiminde gerekiyorsa sl ilem uygulaynz.

Kaynaktan sonra szdrmazlk ve basn kontrol yapnz.

23

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
RNEK UYGULAMA
Bu ilemleri yaparken modl retmeninizden yardm alnz.

Kullanlacak Ara ve Gereler

1 adet byk apl boru

2 adet flan (Flan yerine boru apna uygun kesilmi 10 mm kalnlnda

sac kullanlabilir.)

Elektrot 90 lik gnye ve balama aparat (flan kayna)

LEM BASAMAKLARI
Boru ve flan birbirine altrnz.
Et kalnl 5 mm den kaln olan
borulara ve flanlara kaynak az anz.
Borularn kaynatlacak yzeyini flana
yerletirdikten sonra boru et kalnlna
uygun aralk brakarak boru ve flan
destekleyerek sabitleyiniz.
zel balama aparat kullanarak eit
aralklarla
boruya
flan
90
puntalaynz.( Resim 2.4)
Kaynatlacak boru ve flan gerekiyorsa
(ok byk apl borularda) n tavlama
ve kaynak srasnda tavlama devam
edecek
ekilde
aparat
sistemini
hazrlaynz.
Borulara kaynak az almsa bazik
elektrot veya TIG kaynak yntemi ile
kk dikii ekiniz.
Elektrot asn ve hareketlerini yaparak
uygun kaynak hz ile dikii i ke
kayna olarak ekiniz.( Resim 2 . 5)
ok byk apl borularda gerekiyorsa
kaynak sonras sl ilem uygulaynz.
Kaynak dikiini temizleyiniz.
Szdrmazlk ve basn kontrol yapnz.

NERLER
Aaya
den
scak
maden
damlacklarna kar tedbir alnz.
Gerekiyorsa
kaynak
blgesini
havalandrarak gaz maskesi kullannz.
Kaynak maskesi kullannz.
Eldiven ve ie uygun elbise giyiniz.
Meslei ile ilgili etik ilkelere uygun
davrannz.

24

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
A. LME SORULARI
Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz, aadaki cmleleri doru veya
yanl olarak cevaplayarak deerlendiriniz.

SORULAR
2

Flanlar borulara kaynatldktan sonra birletirilirken aralarna conta

konulmas gereklidir.
Flanlar borulara kaynatlrken aralarnda 90 lik a olmas gereklidir.

Flanlar sklemeyen birletirme eitlerindendir.

Flan kaynanda n tavlama ve sl ilem uygulanmaz.

Flan kaynanda i ke kaynak pozisyonu uygulanr.

D Y

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz.
Bu modlde grdnz konular ile ilgili eksiklerinizi faaliyete tekrar dnerek,
aratrarak veya ders retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.

25

DEERLENDRME LE
B. UYGULAMALI TEST
Yaptnz uygulamay kontrol listesine gre deerlendirerek eksik veya hatal
grdnz davranlar tamamlaynz.

KONTROL LSTES
DEERLENDIRME KRTERLER
1).
2).
3).
4).
5).
6).
7).
8).
9).
10).

Evet

Hayr

Boru ve flan birbirine altrdnz m?

Et kalnl 5 mm den kaln olan borulara ve flanlara kaynak az
atnz m?
Borularn kaynatlacak yzeyini flana yerletirdikten sonra boru
et kalnlna uygun aralk brakarak, boru ve flan destekleyerek
sabitlediniz mi?
zel balama aparat kullanarak eit aralklarla boruya flan 90
puntaladnz m?
Kaynatlacak boru ve flan gerekiyorsa (ok byk apl
borularda) n tavlama ve kaynak srasnda tavlama devam edecek
ekilde aparat sistemini hazrladnz m?
Borulara kaynak az almsa bazik elektrot veya TIG kaynak
yntemi ile kk dikii ektiniz mi?
Elektrot asn ve hareketlerini yaparak uygun kaynak hz ile
dikii i ke kayna olarak ektiniz mi?
ok byk apl borularda gerekiyorsa kaynak sonras sl ilem
uyguladnz m?
Kaynak dikiini temizlediniz mi?
Szdrmazlk ve basn kontrol yaptnz m?

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ederek veya aratrarak
eksikliklerinizi tamamlayabilirsiniz.
Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

26

RENME FAALYET - 3
RENME FAALYET - 3
AMA
Bu faaliyetle verilen bilgi ve becerilerle, gerekli ortam salandnda teknie uygun
olarak elektrik ark kayna ile byk apl borulara ara kesit aarak kaynak yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Ara kesit karma konularn tekrar ediniz.

Kartondan boru ara kesiti ve anm izimleri yaparak katladnz paray snfa
getiriniz.

3. BYK APLI BORULARA ARAKEST

AARAK KAYNAK YAPMAK
Birleme yapan iki veya daha fazla borunun birleme yerlerinde meydana gelen
kesimelere ara kesit denir.
Borulara ara kesit izebilmek iin, ara kesit metotlar kullanlarak ya ablonlar
hazrlanr ya da borularn zerine pratik yntemlerle izim yaplr.

Resim 3.1: Ara kesit aarak kurtaz altrlm ve paral dirsek yaplm borular

27

3.1. Ara Kesit Kaynanda Dikkat Edilecek Hususlar

Borular ara kesit aarak altrrken doru izim yntemi seiniz.

Markalamay dzgn yapnz.

Kesme ve altrma ilemini yaptktan sonra borunun iindeki apaklar

temizlemeyi unutmaynz.

Puntalama ilemini yaparken boru birletirmede uyulacak kurallara uyunuz ve

tm evrede eit boluk braknz.

3.2. Byk apl Borularn Ara Kesit Kaynan Yapma

Ara kesit izmek iin kartondan izdiiniz ablonu borularn zerine sararak
iziniz veya borularn zerine izim yaparak markalama yapnz.

Resim 3.2:Ara kesit markalama

Markalama yaplm borular markalama izgilerinden uygun kesme

metotlarndan biriyle dzgnce kesiniz.

Resim 3.3: Ara kesitin oksi-gaz metoduyla kesilmesi

28

Borularn apaklarn temizlenip, kaynak az ap ve altrdktan sonra eit

aralk vererek puntalaynz.

ekil 3. 1: Borularda kaynak ayrntlar

29

Resim 3.4: Ara kesit kararak altrlan borularn puntalanmas

Kk diki ekiniz ve daha sonra kaynanz tamamlaynz.

Resim 3.5: Kurt az (T) altrlm borularn kaynatlmas

Kaynak bitiminde gerekiyorsa sl ilem yapnz.

Kaynak dikiinin szdrmazlk ve basn kontroln yapnz.

30

UYGULAMAFAALYET
FAALYET
UYGULAMA
RNEK UYGULAMA
Bu ilemleri yaparken modl retmeninizden yardm alnz.

Kullanlacak Ara - Gereler

2 adet byk apl bor

Elektrot

V yata veya balama aparat uygulama faaliyeti

Byk apl borulara arakesit aarak kayna yapma

LEM BASAMAKLARI

NERLER

Borular birbirine aplarna uygun ara

kesitlerini aarak altrnz (Resim 3 . 2).
Et kalnl 5mmden fazla borulara kaynak
az anz (ekil 3. 1).
Kaynatlacak borular destekleyerek ve zel
balama aparatlar kullanarak eit aralklarla
puntalaynz (Resim 3 . 4).
Kaynatlacak borunun gerekiyorsa (ok byk
apl borularda) n tavlamasn ve kaynak
srasnda da tavlama devam edecek ekilde
aparat sistemini hazrlaynz.
Kaynak az alm olan borular bazik
elektrot veya TG kaynak yntemi ile kk
dikii ekiniz.
Kaynak pozisyonlarna gre elektrot hareketleri
vererek dik, tavan i ke ve yatay i ke
kaynak pozisyonlarna kaynak dikiini ekiniz (
Resim 3 . 5).
ok byk apl borularda gerekiyorsa kaynak
sonras sl ilem uygulaynz
Kaynak dikiini temizleyiniz.
Szdrmazlk veya basn kontrol yapnz.

31

Eldiven ve i giysisi kullannz.

Kaynak maskesi kullannz.
Balama aparatlar ve yk kaldrc
makine ve avadanlklarn
kullannz
Gerekiyorsa kaynak blgesini
havalandrarak gaz maskesi
kullannz.
Aaya den scak maden
damlacklarna kar tedbir alnz.
Mesleiniz ile ilgili etik ilkelere
uygun davrannz.

LMEVE
VEDEERLENDRME
DEERLENDRME
LME
A. LME SORULARI
Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz, aadaki cmleleri doru veya
yanl olarak cevaplayarak deerlendiriniz.
1
2
3
4
5

SORULAR
D Y
Birleme yapan iki veya daha fazla borunun birleme yerlerinde meydana
gelen kesimelere ara kesit denir.
Borulara kk dikii ekilirken TG kayna kullanlmaz.
Ara kesit karrken ablonlardan da yararlanlr.
Borulara karlan ara kesit markalandktan sonra el keskisi ile kesilir.
Ara kesit karlarak altrlm borulara kaynak az almaz.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz.
Bu modlde grdnz konular ile ilgili eksiklerinizi faaliyete tekrar dnerek,
aratrarak veya ders retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.

32

DEERLENDRME LEI
B. UYGULAMALI TEST
Yaptnz uygulamay kontrol listesine gre deerlendirerek, eksik veya hatal
grdnz davranlar tamamlaynz.

KONTROL LSTES
DEERLENDRME KRTERLER
1).

8).

Borular birbirine, aplarna uygun arakesitlerini aarak

altrdnz m?
Et kalnl 5mmden fazla borulara kaynak az atnz m?
Kaynatlacak borular destekleyerek ve zel balama aparatlar
kullanarak eit aralklarla puntaladnz m?
Kaynatlacak borunun gerekiyorsa (ok byk apl borularda)
n tavlamasn ve kaynak srasnda da tavlama devam edecek
ekilde aparat sistemini hazrladnz m?
Kaynak az alm olan borular bazik elektrot veya TG
kaynak yntemi ile kk dikii ektiniz mi?
Kaynak pozisyonlarna gre ilave tel hareketleri vererek dik,
tavan i ke ve yatay i ke kaynak pozisyonlarna kaynak
dikiini ektiniz mi?
ok byk apl borularda gerekiyorsa kaynak sonras sl
ilem uyguladnz m?
Kaynak dikiini temizlediniz mi?

9).

Szdrmazlk veya basn kontrol yaptnz m?

2).
3).
4).
5).
6).
7).

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ederek veya aratrarak
eksikliklerinizi tamamlayabilirsiniz.
Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

33

RENME FAALYET - 4
RENME FAALYET - 4
AMA
Bu faaliyetle verilen bilgi ve becerilerle, gerekli ortam salandnda teknie uygun
olarak elektrik ark kayna ile byk apl borulara ke -L- kayna yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Dirsek eitlerini aratrnz.

Dirsek standartlarn aratrarak sunum hazrlaynz.

4. BYK APLI BORULARIN KE -LKAYNAI

Boru tesisatlar denirken yn deitirmesi gerekebilir, yn deitirilirken kelerde
kullanlan birletirme elemanlarna dirsek denir. Dirsekler alarna gre anlrlar (90 lik
dirsek, 120 lik dirsek vb.).
Dirsekler iki para ve ok paral olarak retilirler. Hazr dirsekler de vardr.

Resim 4 .1: L- Dirsein kullanld yerler

4.1. L- Kaynanda Dikkat Edilecek Hususlar

Yaplacak dirsein asna gre kesme asn doru hesaplaynz.

Kesme yapacak doru yntemi seiniz.

nceki faaliyetlerde rendiiniz altrma ve puntalama yntemlerini

uygulaynz.
34

Kk dikiin borunun iine sarkmasn nleyiniz, nk zamanla tortu tutarak

tkanmalara neden olabilir.

4.2. Byk apl Borulara L- Kayna Yapmak

Borular birbirine aplarna uygun ara kesitlerini amak iin uygun kesme
aracyla keserek altrnz.

Resim 4 .2: L- dirsein erit testere ile kesilmesi

Et kalnl 5 mm den kaln olan borular kaynak az aarken kaynak az

ama kurallarna ve llerine uyunuz.

ekil 4.1: Dirsek kaynak az ve aralk ayrnts

Borular birbirine 90 dik veya istenilen ada eit aralklarla puntalaynz.

35

Resim 4 .3: -L- dirsein puntalanmas

Gerekiyorsa n tavlama yapnz.

Kaynak pozisyonuna gre elektrot as ve hareketleri vererek kaynak dikiini

ekiniz.

Resim 4.4: L dirsein kaynatlmas

Gerekiyorsa sl ilem yapnz.

Kaynak dikiinin szdrmazlk ve basn kontroln yapnz.

4.3. Byk apl Borularda Kaynak Hatalar

Kaynak yaplrken eitli etkilerden (ortam ve kaynakc hatalar) dolay baz hatalar
oluabilir bu hatalarda borularn kullanldklar yerlerde grevlerini yapmasn engeller ve
hatta baz kazalara sebep olabilir. Bu yzden hatalarn engellenmesi iin nlemler
alnmaldr. Balca kaynak hatalar unlardr;

Hava boluu

Curuf ve yabanc madde kalnts

Kenar yenmesi

atlaklar

Kaynak balang ve bitim yerleri

36

37

4.4. Borulara Uygulanan Kaynak Muayene Yntemleri

Boru kaynaklarnda kaynak, yapldktan sonra kontrol edilmelidir. nk borulardan
geen akkanlar szarsa ierisinden geen akkann zelliine ve basncna gre eitli
kazalar oluabilir. Bu sebeple kaynan nemine ve artnamesine gre muayene yntemi
seilir ve uygulanr. Muayene yntemleri nceki modllerde grdnz muayene
yntemleri ile ayndr. Tahribatl ve tahribatsz muayene olarak ikiye ayrlr. Tahribatl
muayene uygulanan malzemeler kullanlmazlar, deneme iin yaplrlar. Onun iin
kaynatlm borularda sistem altrlmadan nce tahribatsz kontroller uygulanr ve testler
olumlu karsa boru sistemleri altrlr. Muayene yntemleri unlardr:

Gzle muayene: Kaynak dikiinde oluan d hatalarn bulunmas gzle yaplan

kontrollerle salanr. Gzle yaplan kontroller, kaynak ncesi, kaynak srasnda
ve kaynak sonrasnda yaplr.

Rntgenle (radyografik ) muayene: Kaynak blgesinin rntgen nlar ile

filminin ekilerek yaplan muayene yntemidir. (Resim 4.5)

Resim 4 .5: Rntgen filminin incelenmesi

Ultrasonik muayene: Yksek frekansl ses dalgalar ile yaplan kaynak

muayene yntemidir.Daha ok i hatalar bulmak iin kullanlr. (Resim 4.5)

Resim 4 .6: Ultrasonik muayene cihaz

38

Boya ile kontrol: D yzeylerde olumu ukur, atlak ve boluk gibi hatalar
aa karan boyalarla yaplan muayene yntemidir.

Resim 4 .7:Boya ile kontrol

Sertlik testi: Kaynak dikiinin arzu edilen sertlie sahip olup olmadn lmek
iin yaplan muayenedir. Sertlik lme metotlarndan biriyle yaplr.

Resim 4 8:sertlik lme test cihaz

Manyetik kontrol: Mknatslanma zellii olan kaynaklara iindeki manyetik

alan izgileri ynne dik konumdaki hatalarn tespit edilmesinde kullanlr.

Basn muayenesi: Borulardaki kaynak dikilerinin kaak ve dayanmlarn

lmek iin basnl svlarla ve havayla yaplan muayene yntemidir.

39

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
RNEK UYGULAMA
Bu ilemleri yaparken modl retmeninizden yardm alnz.

Kullanilacak Ara ve Gereler

1 adet byk apl boru

Elektrot

V yata veya balama aparat uygulama faaliyeti

Byk apl borulara -l- kayna yapma

LEM BASAMAKLARI
Borular 45 derece olacak ekilde kesiniz
(Resim 4 .2).
Et kalnl 5mmden fazla borulara
kaynak az anz (ekil 4.1).
Kaynatlacak borular birbirlerine 90
derece olacak ekilde gnyesine getiriniz
ve kaynak aral braknz (Resim 4 .3).
Kaynatlacak borular destekleyiniz ve
zel balama aparatlar yardmyla
sabitleyiniz.( Resim 1. 14)
Borular eit aralklarla uygun sayda
puntalaynz.
Kaynatlacak borunun gerekiyorsa (ok
byk apl borularda) n tavlamasn ve
kaynak srasnda tavlama devam edecek
ekilde aparat sistemini hazrlaynz.
Kaynak az alm olan borular bazik
elektrot veya TIG kaynak yntemi ile
kk dikii ekiniz.
ok byk apl borularda gerekiyorsa
kaynak sonras sl ilem uygulaynz.
Kaynak dikiini temizleyiniz.
Szdrmazlk ya da basn kontrol
yapnz.

NERLER
Eldiven ve i giysisi kullannz.

Kaynak maskesi kullannz.

Balama aparatlar ve yk kaldrc

makine ve avadanlklarn kullannz

Gerekiyorsa
kaynak
blgesini
havalandrarak gaz maskesi kullannz.

Aaya
den
scak
maden
damlacklarna kar tedbir alnz.

Mesleiniz ile ilgili etik ilkelere uygun

davrannz.

40

LMEVE
VEDEERLENDRME
DEERLENDRME
LME
A.LME SORULARI
Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz, aadaki cmleleri doru veya
yanl olarak cevaplayarak deerlendiriniz.

SORULAR
1

Borularn L- (dirsek) kaynanda borular puntalamaya gerek yoktur.

Borularn basnla muayenesinde ince taneli kat maddeler kullanlr.

Borularn L- (dirsek) kaynanda i ke, d ke gibi tm kaynak

pozisyonlar ayn anda kullanlr.
Boru kaynanda atlamalarn nne gemek iin sl ilem uygulanr.
Rntgenle kaynak muayenesinde, yksek frekansta ses dalgalar kullanlr.

4
5

D Y

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz.
Bu modlde grdnz konular ile ilgili eksiklerinizi faaliyete tekrar dnerek,
aratrarak veya ders retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.

41

DEERLENDRME LE
B. UYGULAMALI TEST
Yaptnz uygulamay kontrol listesine gre deerlendirerek, eksik veya hatal
grdnz davranlar tamamlaynz.

KONTROL LSTES
DEERLENDIRME KRITERLERI
1).
2).
3).
4).
5).
6).
7).
8).
9).

Evet

Hayr

Borular 45 derece olacak ekilde kestiniz mi?

Et kalnl 5mmden fazla borulara kaynak az atnz m?
Kaynatlacak borular birbirlerine 90 olacak ekilde gnyesine
getirdiniz mi ve kaynak aral braknz m?
Kaynatlacak borular destekleyerek ve zel balama aparatlar
yardmyla sabitlediniz mi?
Borular eit aralklarla uygun sayda puntaladnz m?
Kaynatlacak borunun gerekiyorsa (ok byk apl borularda) n
tavlamasn ve kaynak srasnda tavlama devam edecek ekilde
aparat sistemini hazrlaynz m?
Kaynak az alm olan borular bazik elektrot veya TIG kaynak
yntemi ile kk dikii ektiniz mi?
ok byk apl borularda gerekiyorsa kaynak sonras sl ilem
uyguladnz m?
Kaynak dikiini temizlediniz mi?

10). Szdrmazlk ya da basn kontrol yaptnz m?

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi
aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.
Cevaplarnzn tamam evet ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

42

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
PERFORMANS TEST (YETERLK LME)
Modl ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre lnz.

KONTROL LSTES
DEERLENDRME KRTERLER
1).
2).
3).
4).
5).

Boru eitlerini ve standartlarn rendiniz mi?

Borular kesmeyi , temizlemeyi ve altrmay rendiniz mi?
Borulara ara kesit karmay ve kaynak az amay rendiniz
mi?
Borularn aln kayna pozisyonunu yapmay rendiniz mi?
Flan eitlerini ve flan kaynan rendiniz mi?

6).

Ara kesit kararak boru kayna yapmay rendiniz mi?

7).

Borudan dirsek yapmay rendiniz mi?

8).

Borulara uygulanan sl ilem yntemlerini rendiniz mi?

9).

Borulara uygulanan muayene yntemlerini rendiniz mi?

10).

Boru kayna yaparken gvenlik kurallarn uyguladnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa Pozisyon Kaynaklar2
modln tekrarlaynz.
Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar
uygulayacaktr. retmeniniz ile iletiime geiniz.

43

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET - 1N CEVAP ANAHTARI
SORULAR
1
2
3
4
5

CEVAPLAR
C
C
D
B
A

RENME FAALYET - 2N CEVAP ANAHTARI

SORULAR
1
2
3
4
5

CEVAPLAR
D
D
Y
Y
D

RENME FAALYET - 3N CEVAP ANAHTARI

SORULAR
1
2
3
4
5

CEVAPLAR
D
Y
D
Y
Y

RENME FAALYET - 4N CEVAP ANAHTARI

SORULAR
1
2
3
4
5

CEVAPLAR
Y
Y
D
D
Y

44

KAYNAKA
KAYNAKA

Saip SERFEL, Elektrik Ark ve Oksi-Gaz Kayna, Ankara 1997.

Mhendis ve Makine Dergisi Say 513

TSE Kaynak artnamesi

Web siteleri

www.borusanboru.com.tr

45