Professional Documents
Culture Documents
MAKNE TEKNOLOJS
ARATIRMAGELTRME (ARGE)
521MMI117
Ankara, 2011
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iv
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. ARATIRMA YAPMA ( AR GE ) .................................................................................. 3
1.1. Aratrma Gelitirmeyi Bilme .................................................................................... 3
1.1.1. rn Gelitirme Ar-Ge almalar ....................................................................... 4
1.1.2. Yeni rn Ar-Ge almalar ................................................................................ 4
1.2. Planlama Yapma............................................................................................................ 5
1.3. Tezgh Kapasitesine Gre Yaplabilecek leri Seme................................................. 5
1.3.1. Gruplama Yntemine Gre Atlye Tezgh Dzeni ............................................... 6
1.3.2. retime Uygun Atlye Tezgh Dzeni .................................................................. 6
1.4. htiyalarn Aratrlmas............................................................................................... 7
UYGULAMA FAALYET................................................................................................. 8
LME VE DEERLENDRME....................................................................................... 9
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 12
2. BELRLEME ( AR GE ) ........................................................................................... 12
2.1. Aratrma Yapmada lem Sras................................................................................. 12
2.2. Planlama Yntemleri................................................................................................... 14
2.3. mknlarla htiyalar Karlatrma............................................................................ 14
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 15
LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 16
RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 18
3. TASARIM N HAZIRLII YAPMA............................................................................... 18
3.1. Tasarm Bilgisi ............................................................................................................ 18
3.1.1. retilecek Makinenin zelliklerini Analiz Etme ................................................. 19
3.1.2. Kroki izimi Yapma ............................................................................................ 19
3.2. Gerekli Dayanm Hesaplar ......................................................................................... 19
3.2.1. Mekaniin zellikleri........................................................................................... 19
3.2.2. Birim ve Birim Sistemleri .................................................................................... 20
3.2.3. Statik, Temel lkeleri ve Kuvvet Sistemleri ......................................................... 20
3.3. Trigonometri Fonksiyonlarnn Tanmlanmas ve Trigonometrik Cetvelin Kullanm21
3.4. Kuvvet ......................................................................................................................... 26
3.4.1. Kuvvetin Elemanlar............................................................................................. 27
3.4.2. iddeti................................................................................................................... 27
3.4.3. Dorultusu ............................................................................................................ 27
3.4.4. Yn ..................................................................................................................... 27
3.4.5. Tatbik Noktas ...................................................................................................... 27
3.4.6. Kuvvetin llmesi.............................................................................................. 27
3.4.7. Birimleri ............................................................................................................... 27
3.4.8. Vektrle Gsterilmesi........................................................................................... 28
3.4.9. Kuvvet Sistemleri ................................................................................................. 28
3.5. Ayn Dzlem zerinde Bulunan Kuvvetler ve Bilekenin Bulunmas ....................... 28
3.5.1. Dorultusu Ayn Kuvvetler .................................................................................. 28
3.5.2. Dorultusu Kesien Kuvvetler ............................................................................. 29
3.6. Dorultusu Paralel Kuvvetler...................................................................................... 31
iii
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
521MMI117
ALAN
Makine Teknolojisi
DAL/MESLEK
MODLN ADI
AratrmaGelitirme (ArGe)
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK
olan
makine
ihtiyalarn
aratrp
Genel Ama
Bu modl ile gerekli ortam ve ara gereler salandnda
sanayinin ihtiyac olan makine ihtiyalarn aratrp, gelitirip
tasarlayabileceksiniz.
MODLN AMACI
Amalar
1. stenilen zelliklerde aratrma yapabileceksiniz.
2. Mevcut artlara gre aratrma yaparak imalat yaplacak
makineleri belirleyebileceksiniz.
3. Tasarm amacyla n hazrlk yapabileceksiniz.
4. Her trl basit makinelerin tasarmn yapabileceksiniz.
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
LME VE
DEERLENDRME
iv
GR
GR
Sevgili renci,
htiya duyulan rnlerin, kullanclarn ihtiyalarn uygun ekilde tasarlanp
retilebilmesi iin yaplmas gereken aratrma-gelitirme srecini kapsayan ileme Ar-Ge
denmektedir. Gnmzde teknolojik rn, sistem ve bilgi ihtiyalarn karlamada aratrma
ve deneysel gelitirmeye (Ar-Ge) dayal retim yntemiyle elde edilebilir.
Modl sonunda ihtiya duyulan rnlerin gelitirilebilmesi ve retilebilmesi iin
gerekli bilgi ve beceriye sahip olacaksnz.
RENME FAALYET-1
AMA
RENME FAALYET-1
ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken aratrmalar unlardr:
1. ARATIRMA YAPMA ( AR GE )
1.1. Aratrma Gelitirmeyi Bilme
Aratrma; herhangi bir ihtiyac belirlemek amacyla yaplan geni kapsaml bir
gzlemdir.
Gelitirme ise, retimdeki herhangi bir rnn kullanm ynnden zelliklerini ve
kalitesini artrma ve maliyetini drme amacyla yaplan almalardr.
Gnmzde teknolojik rn, sistem ve bilgi ihtiyalarn karlamada aratrma ve deneysel
gelitirmeye (Ar-Ge) dayal retim yntemiyle elde edilmelidir.
rnein; renkli televizyonlarn bile kendi arasnda zelliklerine gre ayrld bir dnemde
aratrma yapmadan siyah-beyaz televizyon retmek iin yatrm yapmak ne kadar aklcdr?
Ar- Ge almalar ikiye ayrlr.
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar
neriler
Ar-Ge almalar yapan iletmeleri
belirleyiniz.
letmelerin yerlerini reniniz.
letmeleri ziyaret ediniz.
Aratrma sonularn raporlaynz.
rn aratrma konusu belirleyiniz.
Belirlediiniz retimi yapan iletmeleri
aratrnz.
retim ihtiyalarn belirleyiniz.
Aratrma sonularn raporlaynz.
Yeni rn iin stratejik plan yapnz.
izelgeyi oluturunuz.
Atlye tezgh kapasitesini belirleyiniz.
Atlye tezgh dzenlerini
karlatrnz.
retim iin atlye dzenini belirleyiniz.
retim ilem srasn belirleyiniz.
lemlere gre kullanlacak ara
gereleri belirleyiniz.
Tezgh retimi iin gerekli ekipmanlar
seiniz.
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki testte oktan semeli 10 soru bulunmaktadr. Sorular dikkatli bir
ekilde okuyunuz ve doru kk yuvarlak ierisine alarak cevaplandrnz. Sreniz 10
dakikadr.
1.
Hangisi herhangi bir ihtiyac belirlemek amacyla yaplan geni kapsaml bir
gzlemdir?
A) Gelitirme
C) Planlama
B) Aratrma
D) Tasarm
2.
3.
C) Yeni rn aratrmalar
D) Pazar aratrmas
4.
5.
6.
7.
8.
C) 3
D) 4
9.
10.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz sorularla ilgili renme ve uygulama
faaliyetlerini tekrarlaynz.
10
UYGULAMALI TEST
Bir makinenin retimi iin gerekli aratrmalar yapnz. Bunu yapabilmeniz iin
aadaki davranlar srasyla yapmanz gerekmektedir. Cevaplarnzda hayr seenei var
ise bir sonraki davrana gemeden, hayr dediiniz davran renip yapmanz
gerekmektedir. (Paray kendiniz belirleyiniz).
Uygulama sonunda retmeniniz tarafndan yaplacak deerlendirme ile sonraki
renme faaliyetine geip gemeyeceiniz size bildirilecektir.
DEERLENDRME LLE
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
11
RENME FAALYET-2
RENME FAALYET-2
AMA
stenilen zelliklerde ve mevcut artlara gre aratrma yaparak ihtiyaca uygun imalat
yaplacak makineleri belirleyebileceksiniz.
ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken aratrmalar unlardr:
2. BELRLEME ( AR GE )
2.1. Aratrma Yapmada lem Sras
retim gerekleinceye kadar olan aamalar olduka eitlidir. retimin ilk
aamasnda aratrma vardr.
retim kavram ekonomik, yasal, mali ve teknik aratrmalar srecidir. Yeni bir
retime balamadan nce tm bu aratrmalarn yaplmas gerekir. Bu giriimin iletme
asndan nasl bir sonu douraca renilmelidir.
12
Ekonomik Aratrmalar
letmeler iin ekonomik deerler srekli deiir. letmenin ekonomik durumunun iyi
olmas gelecei asndan nemlidir. letmeler kr etmek amacyla kurulur. Yeni retim
aratrmalar da bu nedenle ekonomiklik asndan incelenmelidir. Ekonomik olmayan
retimlere girilmemelidir.
retim asndan ekonomiklik ok nemlidir. Piyasada benzer rnlerin olmasnn
pazar payn deitirecei, rekabet gerektirdii, rnn maliyetinin ne olaca, elde
edilebilecek karn durumu rn asndan bilinmesi gerekli konulardr.
Talebin belirlenmesi ve retim hacminin tahmini, ekonomik aratrmada zerinde
nemle durulmas gereken konulardr.
Yasal Aratrmalar
retim ncesi aratrlmas gereken bir dier konu da retimin yasal yndr.
retilmesi dnlen rnn yasal prosedrnn aratrlmas gerekir.
Mali Aratrmalar
Mali aratrmada, retim iin yatrma gerek olup olmad, varsa ne kadar yatrma
ihtiya duyulaca, herhangi bir ek maliyet gerekecekse, nasl bir zm bulunaca,
yaplacak ek yatrmn sonuta iletmeye nasl kr getirecei aratrlmaldr.
Mali aratrmada iletmenin mevcut retimi ile elde edilen karllk oran, ne kadar
srebilecei ile retim deiiklii (yeni retim veya retimin iyiletirilmesi), nasl bir krllk
ve konumun ne kadar korunabilecei karlatrmal olarak aratrlr.
Teknik Aratrmalar
13
retim ynetimi
Makinelerin belirlenmesi
Atlyenin yeni retime gre dzenlenmesi
retim plannn hazrlanmas
retim sonras meydana gelecek hurda ve atklarn deerlendirilme
plannn hazrlanmas
retim iin gerekli olan tm aratrmalar yapldktan sonra retimle ilgili doru bir
karara varlabilir.
Eer yeni retim iin yatrm yaplmas gerekiyorsa, en ekonomik yatrmla sistemi
kurmann yollarn aramaldr veya en az yatrm gerektirecek retimlere girmek daha
gereki bir yaklam olacaktr. letmenin mevcut retim ekipmanlaryla veya ok az bir
takviye ile gerekletirilebilecek yeni retimlere karar vermek en uygunu olacaktr.
14
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar
neriler
Ar-Ge almas yapan bir iletme
seiniz.
letmedeki Ar-Ge almalarn
inceleyiniz.
Aratrmada uyguladklar ilem srasn
inceleyiniz.
Aratrma sonularn raporlaynz.
Aratrma konularn belirleyiniz.
Belirlenen aratrma konularn
inceleyiniz.
Sonularn raporlaynz.
Yeni rn veya rn gelitirme
amacyla uygulanan planlama
yntemlerini inceleyiniz.
Planlama iin veri belirleyiniz.
letme imkanlarn inceleyiniz.
retim iin ihtiyalar belirleyiniz.
Aratrma sonularn raporlaynz.
15
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki testte oktan semeli 8 soru bulunmaktadr. Sorular dikkatli bir
ekilde okuyunuz ve doru kk yuvarlak ierisine alarak cevaplandrnz.
1.
2.
3.
4.
retilmesi dnlen rn iin, Engel var m? Patent gerekli mi? Devlet destei var
m? aratrma konular hangi aratrmanndr?
A) Ekonomik
C) Teknik
B) Yasal
D) Mali
5.
6.
Mali retim iin herhangi bir ek yatrma gerek olup olmad, yatrmn ne kadar
zamanda kra dnebilecei gibi konular hangi aratrmanndr?
A) Ekonomik
C) Teknik
B) Yasal
D) Mali
7.
8.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz sorularla ilgili renme ve uygulama
faaliyetlerini tekrarlaynz.
16
UYGULAMALI TEST
retilmek istenen makinenin belirlenmesi iin gerekli aratrmalar yapnz. Bunu
yapabilmeniz iin aadaki davranlar srasyla yapmanz gerekmektedir. Cevaplarnzda
hayr seenei var ise bir sonraki davrana gemeden, hayr dediiniz davran renip
yapmanz gerekmektedir. (Makineyi kendiniz belirleyiniz.)
Uygulama sonunda retmeniniz tarafndan yaplacak deerlendirme ile sonraki
renme faaliyetine geip gemeyeceiniz size bildirilecektir.
DEERLENDRME LE
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz.
1.
Deerlendirme ltleri
retim aamalar ile ilgili piyasa aratrmas yaptnz m?
2.
3.
4.
5.
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
17
RENME FAALYET-3
RENME FAALYET-3
AMA
stenilen zelliklerde ve mevcut artlara gre aratrma yaparak ihtiyaca uygun imalat
yaplacak makineleri belirleyebilecek ve tasarm n hazrlklar yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken aratrmalar unlardr:
retim hz, iilerle dorudan ilgilidir. retimin kontroll yaplmas, iin emniyeti ve
ii sal ynnden nemlidir.
18
Elde edilen bilgileri kullanarak yaplan almalarn ardndan ilk olarak tasarm n
almas yaplr.
19
Statik
Sinematik
Dinamik
20
rnek 1: ekildeki genin (a) hipotensnn ve komu (b) dik kenarnn llerini
bulunuz.
21
Derece
10
20
30
40
50
60
0
1
2
3
4
0,00000
0,01745
0,03490
0,05234
0,06976
0,00291
0,02036
0,03781
0,05524
0,07266
0,00582
0,02327
0,04071
0,05814
0,07556
0,00873
0,02618
0,04362
0,06105
0,07846
0,01164
0,02908
0,04653
0,06395
0,08136
0,01454
0,03199
0,04943
0,06685
0,08426
0,01745
0,03490
0,05234
0,06976
0,08716
89
88
87
86
85
0,08716
0,09005
0,09295
0,09585
0,09874
0,10164
0,10453
84
6
7
8
9
0,10453
0,12187
0,13917
0,15643
0,10742
0,12476
0,14205
0,15931
0,11031
0,12764
0,14493
0,16218
0,11320
0,13053
0,14781
0,16505
0,11609
0,13341
0,15069
0,16792
0,11898
0,13629
0,15356
0,17078
0,12187
0,13917
0,15643
0,17365
83
82
81
80
10
0,17365
0,17651
0,17937
0,18224
0,18509
0,18795
0,19081
79
11
12
13
14
0,19081
0,20791
0,22495
0,24192
0,19366
0,21076
0,22778
0,24474
0,19652
0,20360
0,23062
0,24756
0,19937
0,21644
0,23345
0,25038
0,20222
0,21928
0,23627
0,25320
0,20507
0,22212
0,23910
0,25601
0,20791
0,22495
0,24192
0,25882
78
77
76
75
15
0,25882
0,26163
0,26443
0,26724
0,27004
0,27284
0,27564
74
16
17
18
19
0,27564
0,29237
0,30902
0,32557
0,27843
0,29515
0,31178
0,32832
0,28123
0,29793
0,31454
0,33106
0,28402
0,30071
0,31730
0,33381
0,28680
0,30348
0,32006
0,33655
0,28959
0,30625
0,32282
0,33929
0,29237
0,30902
0,32557
0,34202
73
72
71
70
20
0,34202
0,34475
0,34848
0,35021
0,35293
0,35565
0,35837
69
21
22
23
24
0,35837
0,37461
0,39073
0,40674
0,36108
0,37730
0,39341
0,40939
0,36379
0,37999
0,39608
0,41204
0,36650
0,38268
0,39875
0,41469
0,36921
0,38537
0,40142
0,41734
0,37191
0,38805
0,40408
0,41998
0,37461
0,39073
0,40674
0,42262
68
67
66
65
25
0,42262
0,42525
0,42788
0,43051
0,43313
0,43575
0,43837
64
26
27
28
29
0,43837
0,45399
0,46947
0,48481
0,44098
0,45656
0,47204
0,48735
0,44359
0,45917
0,47460
0,48989
0,44620
0,46175
0,47716
0,49242
0,44880
0,46433
0,47971
0,49495
0,45140
0,46690
0,48226
0,49748
0,45399
0,46947
0,48481
0,50000
63
62
61
60
30
0,50000
0,50252
0,50503
0,50754
0,51004
0,51254
0,51504
59
22
0,51504
0,52992
0,54464
0,55919
0,51753
0,53238
0,54708
0,56160
0,52002
0,53484
0,54951
0,56401
0,52250
0,53730
0,55194
0,56641
0,52498
0,53975
0,55436
0,56880
0,52745
0,54220
0,55678
0,57119
0,52992
0,54464
0,55919
0,57358
58
57
56
55
35
0,57358
0,57596
0,57833
0,58070
0,58307
0,58543
0,58779
54
36
37
38
39
0,58779
0,60182
0,61566
0,62932
0,59014
0,60414
0,61795
0,63158
0,59248
0,60645
0,62024
0,63383
0,59482
0,60876
0,62251
0,63608
0,59716
0,61107
0,62479
0,63832
0,59949
0,61337
0,62706
0,64056
0,60182
0,61556
0,62932
0,64279
53
52
51
50
40
0,64279
0,64501
0,64723
0,64945
0,65166
0,65386
0,65606
49
41
42
43
44
0,65606
0,66913
0,68200
0,69466
0,65825
0,67129
0,68412
0,69675
0,66044
0,67344
0,68624
0,69883
0,66262
0,67559
0,68835
0,70091
0,66480
0,67773
0,69046
0,70298
0,66697
0,67987
0,69256
0,70505
0,66913
0,68200
0,69466
0,70711
48
47
46
45
60
50
40
30
20
10
30
40
50
60
Cosins 45...90
Derec
e
31
32
33
34
Dere
ce
10
20
0
1
2
3
4
1,00000
0,99985
0,99939
0,99863
0,99756
1,00000
0,99979
0,99929
0,99847
0,99736
0,99998
0,99973
0,99917
0,99831
0,99714
0,99996
0,99966
0,99905
0,99813
0,99692
0,99993
0,99958
0,99892
0,99795
0,99668
0,99989
0,99949
0,99878
0,99776
0,99644
0,99985
0,99939
0,99863
0,99756
0,99619
89
88
87
86
85
0,99619
0,99594
0,99567
0,99540
0,99511
0,99482
0,99452
84
6
7
8
9
0,99452
0,99255
0,99027
0,98769
0,99421
0,99219
0,98986
0,98723
0,99390
0,99182
0,98944
0,98676
0,99957
0,99144
0,98902
0,98629
0,99324
0,99106
0,98858
0,98580
0,99290
0,99067
0,98814
0,98531
0,99255
0,99027
0,98769
0,98481
83
82
81
80
10
0,98481
0,98430
0,98378
0,98325
0,98272
0,98218
0,98163
79
11
12
13
14
0,98163
0,97815
0,97437
0,97030
0,98107
0,97754
0,97371
0,96959
0,98050
0,97692
0,97304
0,96887
0,97992
0,97630
0,97237
0,96815
0,97934
0,97566
0,97169
0,96742
0,97875
0,97502
0,97100
0,96667
0,97815
0,97437
0,97030
0,96593
78
77
76
75
15
0,96593
0,96517
0,96440
0,96363
0,96285
0,96206
0,96126
74
16
17
18
19
0,96126
0,95630
0,95106
0,94552
0,96046
0,95545
0,95015
0,94457
0,95964
0,95459
0,94924
0,94361
0,95882
0,95372
0,94832
0,94264
0,95799
0,95284
0,94740
0,94167
0,95715
0,95195
0,94646
0,94068
0,95630
0,95106
0,94552
0,93969
73
72
71
70
20
0,93969
0,93869
0,93769
0,93667
0,93565
0,93462
0,93358
69
21
22
23
24
0,93358
0,92718
0,92050
0,91355
0,93253
0,92609
0,91936
0,91236
0,93148
0,92499
0,91822
0,91116
0,93042
0,92388
0,91706
0,90996
0,92935
0,92276
0,91590
0,90875
0,92827
0,92164
0,91472
0,90753
0,92718
0,92050
0,91355
0,90631
68
67
66
65
25
0,90631
0,90507
0,90383
0,90259
0,90133
0,90007
0,89879
64
26
27
28
29
0,89879
0,89101
0,88295
0,87462
0,89752
0,88968
0,88158
0,87321
0,89623
0,88835
0,88020
0,87178
0,89493
0,88701
0,87882
0,87036
0,89363
0,88566
0,87743
0,86892
0,89232
0,88431
0,87603
0,86748
0,89101
0,88295
0,87462
0,88603
63
62
61
60
30
0,86603
0,86457
0,86310
0,86163
0,86015
0,85866
0,85717
59
23
0,85717
0,84805
0,83867
0,82904
0,85567
0,84650
0,83708
0,82741
0,85416
0,84495
0,83549
0,82477
0,85264
0,84339
0,83389
0,82413
0,85112
0,84182
0,83228
0,82248
0,84959
0,84025
0,83066
0,82082
0,84805
0,83867
0,82904
0,81915
58
57
56
55
35
0,81915
0,81748
0,81580
0,81412
0,81242
0,81072
0,80902
54
36
37
38
39
0,80902
0,79864
0,78801
0,77715
0,80730
0,79688
0,78622
0,77531
0,80558
0,79512
0,78442
0,77347
0,80386
0,79335
0,78261
0,77162
0,80212
0,79158
0,78079
0,76977
0,80038
0,78980
0,77897
0,76791
0,79864
0,78801
0,77715
0,76604
53
52
51
50
40
0,76604
0,76417
0,76229
0,76041
0,75851
0,75661
0,75471
49
41
42
43
44
0,75471
0,74314
0,73135
0,71934
0,75280
0,74120
0,72937
0,71732
0,75088
0,73924
0,72737
0,71529
0,74896
0,73728
0,72537
0,71325
0,74703
0,73531
0,72337
0,71121
0,74509
0,73333
0,72136
0,70916
0,74314
0,73135
0,71934
0,70711
48
47
46
45
60
50
40
30
20
10
50
60
Sins 45...90
Dere
ce
31
32
33
34
Dere
ce
10
20
30
40
0
1
2
3
4
0,00000
0,01746
0,03492
0,05241
0,06993
0,00291
0,02037
0,03783
0,05533
0,07285
0,00582
0,02328
0,04075
0,05824
0,07578
0,00073
0,02619
0,04366
0,06116
0,07870
0,01164
0,02910
0,04658
0,06408
0,08163
0,01455
0,03201
0,04949
0,06700
0,08456
0,01746
0,03492
0,05241
0,06993
0,08749
89
88
87
86
85
0,08749
0,09042
0,09335
0,09629
0,09923
0,10216
0,10510
84
6
7
8
9
0,10510
0,12278
0,14054
0,15838
0,10805
0,12574
0,14351
0,16137
0,11099
0,12869
0,14648
0,16435
0,11394
0,13165
0,14945
0,16734
0,11688
0,13461
0,15243
0,17033
0,11983
0,13758
0,15540
0,17333
0,12278
0,14054
0,15838
0,17633
83
82
81
80
10
0,17633
0,17933
0,18233
0,18534
0,18835
0,19136
0,19438
79
11
12
13
14
0,19438
0,21256
0,23087
0,24933
0,19740
0,21560
0,23393
0,25242
0,20042
0,21864
0,23700
0,25552
0,20345
0,22169
0,24008
0,25862
0,20648
0,22475
0,24316
0,26172
0,20952
0,22781
0,24624
0,26483
0,21256
0,23087
0,24933
0,26795
78
77
76
75
15
0,26795
0,27107
0,27419
0,27732
0,28046
0,28360
0,28675
74
16
17
18
19
0,28675
0,30573
0,32492
0,34433
0,28990
0,30891
0,32814
0,34758
0,29305
0,31210
0,33136
0,35085
0,29621
0,31530
0,33460
0,35412
0,29938
0,31850
0,33783
0,35740
0,30255
0,32171
0,34108
0,36068
0,30573
0,32492
0,34433
0,36397
73
72
71
70
20
0,36397
0,36727
0,37057
0,37388
0,37720
0,38053
0,38386
69
21
22
23
24
0,38386
0,40403
0,42447
0,44523
0,38721
0,40741
0,42791
0,44872
0,39055
0,41081
0,43136
0,45222
0,39391
0,41421
0,43481
0,45573
0,39727
0,41763
0,43828
0,45924
0,40065
0,42105
0,44175
0,46277
0,40403
0,42447
0,44523
0,46631
68
67
66
65
25
0,46631
0,46985
0,47341
0,47698
0,48055
0,48414
0,48773
64
26
27
28
29
0,48773
0,50953
0,53171
0,55431
0,49134
0,51320
0,53545
0,55812
0,49495
0,51688
0,53920
0,56194
0,49858
0,52057
0,54296
0,56577
0,50222
0,52427
0,54673
0,56962
0,50587
0,52798
0,55051
0,57348
0,50953
0,53171
0,55431
0,57735
63
62
61
60
30
0,57735
0,58124
0,58513
0,58905
0,59297
0,59691
0,60086
59
24
0,60086
0,62487
0,64941
0,67451
0,60483
0,92892
0,95355
0,97875
0,60881
0,63299
0,65771
0,68301
0,61280
0,63707
0,66189
0,68728
0,61681
0,64117
0,66608
0,69157
0,62083
0,64528
0,67028
0,69588
0,62487
0,64941
0,67451
0,70021
58
57
56
55
35
0,70021
0,70455
0,70891
0,71329
0,71769
0,72211
0,72654
54
36
37
38
39
0,72654
0,75355
0,78129
0,80978
0,73100
0,75812
0,78598
0,81461
0,73547
0,76272
0,79070
0,81946
0,73996
0,76733
0,79544
0,82434
0,74447
0,77196
0,80020
0,82923
0,74900
0,77661
0,80498
0,83415
0,75355
0,78129
0,70978
0,83910
53
52
51
50
40
0,83910
0,84407
0,84906
0,85408
0,85912
0,86419
0,86929
49
41
42
43
44
0,86929
0,90040
0,93252
0,96569
0,87441
0,90569
0,93793
0,97133
0,87955
0,91099
0,94345
0,97700
0,86473
0,91633
0,94896
0,98270
0,88992
0,92170
0,95451
0,98843
0,89515
0,92709
0,96008
0,99420
0,90040
0,93252
0,96569
1,00000
48
47
46
45
60
50
40
30
20
10
Cotangent 45...90
Dere
ce
31
32
33
34
Dere
ce
10
20
30
40
50
60
0
1
2
3
4
57,28996
28,63625
19,08114
14,30067
343,77371
49,10388
26,43160
18,07498
13,72674
171,88540
42,96408
24,54176
17,16934
13,19688
114,58865
38,18846
22,90377
16,34968
12,70621
85,93979
34,36777
21,47040
15,60478
12,25051
68,75009
31,24158
20,20555
14,92442
11,82617
57,28996
28,63625
19,08114
14,30067
11,43005
89
88
87
86
85
11,43005
11,05943
10,71191
10,38540
10,07803
9,78817
9,51436
84
6
7
8
9
9,51436
8,14435
7,11537
6,31375
9,25530
7,95302
6,96823
6,19703
9,00983
7,77035
6,82694
6,08444
8,77689
7,59575
6,69116
5,97576
8,55555
7,42871
6,56055
5,87080
8,34496
7,26873
6,43484
5,76937
8,14435
7,11537
6,31375
5,67128
83
82
81
80
10
5,67128
5,57638
5,48451
5,39552
5,30928
5,22566
5,14455
79
11
12
13
14
5,14455
4,70463
4,33148
4,01078
5,06584
4,63825
4,27471
3,96165
4,98940
4,57363
421933
3,91364
4,91516
4,51071
4,16530
3,86671
4,84300
4,44942
4,11256
3,82083
4,77286
4,38969
4,06107
3,77595
4,70463
4,33148
4,01078
3,73205
78
77
76
75
15
3,73205
3,68909
3,64705
3,60588
3,56557
3,52609
3,48741
74
16
17
18
19
3,48741
3,27085
3,07768
2,90421
3,44951
3,23714
3,04749
2,87700
3,41236
3,20406
3,01783
2,85023
3,37594
3,17159
2,98869
2,82391
3,34023
3,13972
2,96004
2,79802
3,30521
3,10842
2,93189
2,77254
3,27085
3,07768
2,90421
2,74748
73
72
71
70
20
2,74748
2,72281
2,69853
2,67462
2,65109
2,62791
2,60509
69
21
22
23
24
2,60509
2,47509
2,32585
2,24604
2,58261
2,45451
2,33693
2,22857
2,56046
2,43422
2,31826
2,21132
2,53865
2,41421
2,29984
2,19430
2,51715
2,39449
2,28167
2,17749
2,49597
2,37504
2,26374
2,16090
2,47509
2,35585
2,24604
2,14451
68
67
66
65
25
2,14451
2,12832
2,11233
2,09654
2,08094
2,06553
2,05030
64
26
27
28
29
2,05030
1,96261
1,88073
1,80405
2,03526
1,94858
1,86760
1,79174
2,02039
1,93470
1,85462
1,77955
2,00569
1,92098
1,84177
1,76749
1,99116
1,90741
1,82906
1,75556
1,97681
1,89400
1,81649
1,74375
1,96261
1,88073
1,80405
1,73205
63
62
61
60
30
1,73205
1,72047
1,70901
1,69766
1,68643
1,67530
1,66428
59
25
1,66428
1,60033
1,53987
1,48256
1,65337
1,59002
1,53010
1,47330
1,64256
1,57981
1,52043
1,46411
1,63185
1,56969
1,51084
1,45501
1,62125
1,55966
1,50133
1,44598
1,61074
1,54972
1,49190
1,43703
1,60033
1,53987
1,48256
1,42815
58
57
56
55
35
1,42815
1,41934
1,41061
1,40195
1,39336
1,38484
1,37638
54
36
37
38
39
1,37638
1,32704
1,27994
1,23490
1,36800
1,31904
1,27230
1,22758
1,35968
1,31110
1,26471
1,22031
1,35142
1,30323
1,25717
1,21310
1,34323
1,29541
1,24969
1,20593
1,33511
1,28764
1,24227
1,19882
1,32704
1,27994
1,23490
1,19175
53
52
51
50
40
1,19175
1,18474
1,17777
1,17085
1,16398
1,15715
1,15037
49
41
42
43
44
1,15037
1,11061
1,07237
1,03553
1,14363
1,10114
1,06613
1,02952
1,13694
1,09770
1,05994
1,02355
1,13029
1,09131
1,05378
1,01761
1,12369
1,08496
1,04766
1,01170
1,11713
1,07864
1,04158
1,00583
1,11061
1,07237
1,03553
1,00000
48
47
46
45
60
50
40
30
20
10
Tangent 45...90
Dere
ce
31
32
33
34
3.4. Kuvvet
Cisimler zerinde ekil deiiklii yaratan, duran bir cismi harekete geiren veya
hareket halindeki cismi durduran etkene kuvvet denir.
ekil 3.2:Kuvvet
26
3.4.2. iddeti
Kuvvetin etki miktarnn bykldr. Birimi Newtondur (N).
(1N = 1Kg ktleye 1m/sn.lik ivme kazandran kuvvetin deeridir.)
3.4.3. Dorultusu
Kuvvetin zerinde bulunduu yrngedir.
3.4.4. Yn
Hareketin etkilendii yndr. Ok ynyle belirtilir.
3.4.7. Birimleri
Kuvvet birimi Newtondur (N). Gerektiinde trev birimlerde kullanlmaktadr.
1 Kg = 10 N (Newton)
10 N = 1 daN (Deka Newton)
1000 N = 1 KN (Kilo Newton)
1000 KN = 1 MN (Mega Newton)
27
28
gen yntemi
29
Grafik yntemi:
Bileke, paralel kenar yntemini kullanarak
farkl bileenlerine ayrtrlabilir.
Analitik Yntemler
30
31
Problem
Aralarndaki uzaklk AB = 60 cm olan paralel F1= 20 kg ve F2= 40 kg arla sahip
sistemin dengede olabilmesi iin bileke kuvvetin deerini ve yerini analitik yntemle
bulunuz.
32
40 x 60 = 60 AC
CB = 20 cm
33
Grafik olarak
bulunur.
34
Problem 2: ekildeki gibi duvara asl 800 Kg ykn kar kuvvetlerini i lami
yoluyla bulunuz.
35
R = 20 + 30 = 50 Kg
Problem 4: Ayn sistemin bilekesinin iddetini ve bilekenin tatbik yerini finikler
yntemiyle bulunuz.
36
R = P1 + (-P2) = 50 + (-30) R = 20 kg
M = P1 x y P2 x (y + 40) = 0
50 y = 30 y + 30 x 40
50 y 30 y = 1200
20 y = 1200 y = 60 mm
Problem 7: Ayn ynl paralel iki kuvvetin bilekesinin iddeti R = 70 kg dr.
Bilekeyle aralarnda 30 mm. olan P1 = 30 kg olarak verilmitir. Buna gre dier kuvvetin
(P2) deerini ve bilekeyle aralarndaki mesafeyi (x) bulunuz
R = P1 + P2
P2 = 70 30 P2 = 40 kg
Mb=0
P1x30 = P2x X
30x30 = 40x X
X = 900 / 40 X = 22,5 mm
37
R = P1 + P2 = 55 + ( -P2 )
P2 = P1 R = 55 30 P2 = 25 N
Ma=0
P1 x X= P2 x ( X+30)
55 x X = 25X + 750
X = 750 / 30 X = 25 mm
3.7.Moment
Bir kuvvetin bir eksen etrafnda meydana getirdii dnme veya dndrmeye zorlama
yeteneidir. Moment, kuvvet veya yk (F) ile moment uygulanan noktann kuvvete olan
uzaklnn (a) arpmyla bulunur.
Moment M = F x a
3.7.1.Momentin Yn ve Birimi
Saat akrebinin dn ynndeki-kuvvetlerin momentleri (-) ters ynde dnen
kuvvetlerin momentleri (+) iaretlidir. Yn sa el kuralna gre bulunur
Fakat genellikle kuvvetlerin uygulan nedeniyle saat ibresi yn (+), tersi (-), yukar
ynl kuvvetler (+), aa doru olanlarsa (-) alnacaktr.
Momentin bulunmasnda M = F x a kuvvet (Newton) ile kuvvet kolu (metre) arplr.
Moment birimi (Newtonmetre)dir (Nm).
38
Bir kuvvetin bir noktaya gre momenti bu kuvvetin balang ve bitim noktalarnn o
noktaya birletirilmesinden elde edilen gen alannn iki katdr.
buradan
Mo = 2 x a x F / 2
39
OM x Sin a = r
OM x Sin b = L2
A
OM x Sin g = L1
BE = CE + BC BE = DE
BE = CE + DE
BE = R x Sin a
CE = P1 x Sin g
DE = P2 x Sin b
R x Sin a = P1 x Sin g + P2 x Sin b
Eitliin iki yan OM ile arplrsa eitlik deimez.
R x OM x Sin a = P1 x OM x Sin g + P2 x OMx Sin b
Gerekli sadeletirmeler yapldnda R x r = P1 x L1 + P2 x L2
Dengede olan kuvvet sistemlerinin bilekeleri sfra eittir. Herhangi bir noktaya veya eksene
gre momenti de sfr olur. Bilekenin momentinin sfr olmas ve sistemi oluturan
bileenlerin ayn noktaya gre momentlerinin cebirsel toplamnn da sfra eit olmas
Varignon teoremi gereince arttr.
M = 0
40
da
41
X = 0
+ T
Y = 0
+x
X = 0
Y = 0
Y = T G = 0
T=G
G
rnek problem: Arl 10 kg olan bir topun ekildeki gibi tavan asl olduunu
dnelim. pler tavanda 70 ve 30lik alar yaptna gre iplerdeki gerilimleri bulunuz.
F1x = F1xCos70
F1y = F1xSin70
F2x = F2xCos30
F2y = F2xSin30
X = 0 F2x = F1x
F2xCos30 = F1xCos70
F1 = F2xCos30 / Cos70
Y = 0 F1y + F2y G = 0
Y = F1xSin70 + F2xSin30 - G = 0
F2xCos30 3,47x0,866
0,342
Cos70
F1 = = F1 = 8,78 kg
F2xCos30
Cos70
G = Sin70 + F2xSin30
F2x0,866
10 = 0,94 + F2x 0,5 F2 = 3,47 kg
0,342
42
Dengedeki bir cismin zerine etkiyen btn momentler birbirini dengelemelidir. Yani
saat ibresi ynndekiler ters yndeki momentlere eit olmaldr. Buna gre
olur.
M = 0
Fx = F x Cos 30
Fy = F x Sin 30
Fy = 0
MA = 2P1 + 4P2 5B
Fy = P1 + P2 A B
5B = 2 x 500 + 4 x 600
B = (1000 + 2400) / 5
B = 680 N
43
A = 420 N
Arlk: Bir cisme etki eden yer ekimi kuvvetine arlk denir. Yer ekimi
kuvveti 9,81 Ndur. Ktle arlk birimi kg, sembol mdir.
Arlk merkezi: Bir cismi oluturan paralara etki eden yer ekimi
kuvvetlerinin bilekesinin cisim zerinden getii noktaya denir.
Simetri merkezi bulunan ekillerin (izgi, yzey, hacim) arlk merkezi simetri
merkezi zerindedir.
Simetri ekseni bulunan ekillerin arlk merkezi, simetri ekseni zerindedir.
Simetri dzlemi bulunan ekillerin arlk merkezi, simetri dzlemi zerindedir.
Bir yzey bir apa sahipse arlk merkezi, o ap zerindedir.
Bir hacmin ap dzlemi varsa arlk merkezi, o ap dzlemi zerinde bulunur.
Bu teoreme gre; bir doru parasnn arlk merkezi ortasnda, krenin, dairenin,
elipsin arlk merkezleri geometrik merkezlerde, karenin, dikdrtgenin, ekenar drtgenin
arlk merkezleri simetri eksenlerinin kesim noktalarnda bulunur.
44
3.9.4.3.Basn Metodu
Bir cisim zerindeki kk bir alana etki eden kuvvete ani
kuvvet, geni bir alana etki eden kuvvete yaylm kuvvet denir ve
birok paralel ani kuvvetlerin bilekesidir. Bileke merkezi basn
merkezi kabul edilir.
4r
4r
Gy =
Gx = Gy =
3p
3p
(genin alan)
A= a x h/2
4r Gy =
3p
S1
S2
Analitik Yntem
S1 = 1. Parann alan
S2 = 2. Parann alan
a1, b1 1. Parann arlk
merkezleri
a2, b2 2. Parann arlk merkezleri
a1 x S1 + a2 x S2
X = S
1 + S2
b1 x S1 + b2 x S2
Y =S
1 + S2
45
Bir cisim deiik kuvvet sistemlerinin etkisi altnda olduu halde hareket etmiyorsa,
bu duruma statik denge denir (masa, sandalye, tezgh gvdesi gibi). Fakat statik dengede
olan cisimlerin bu durumlar farkl olarak adlandrlabilir. Bu durumlar kararl, kararsz ve
deimez olmak zere adlandrlabilir. Statikte deimezlik durumu tercih edilir. (Eyalar
zemine denge halinde yerletirilir.)
ekil3.5: Denge
Dengeleme
Arlklar
46
3.11.2.Mesnet Kuvvetleri
Yatay konumda zerinde yk ya da kuvvet tayan elemanlara kiri denir. Kirilere
desteklik yapan elemanlara da mesnet (dayanak) denir.
Mesnet kuvvetleri mafsall ve ankastre olabilir. Mafsall kirilerde A mesneti kiriin x
ve y dorultusunda hareketini engellemektedir. Bu nedenle Ax ve Ay tepki kuvvetleri oluur.
B mesnetinde hareketli olmas nedeniyle sadece By tepki kuvveti oluur (ekil 1-a).
-a-
Grafik yntem:
Analitik yntem:
rnek Problem:
ekildeki kiriin mesnet tepkilerini
analitik ve grafik yntemiyle bulunuz.
47
Analitik zm:
MA = 0
F1 x 1 + F2 x 2 By x 3 = 0
3 By = 150 x 1 + 200 x 2
3 By = 150+ 400
By = 550/3
By = 183,34 N
Fy = 0
F1 + F2 Ay By = 0
Ay = 150 + 200 183,34
Ay = 166,66 N
Grafik zm:
A = 25 + 50 35 + 30 20,88
B = 20,88 kg
A = 49,12 kg
P1 = 300 x 4 = 1200 kg
MA= 2 x P1 + 6 x P2 + 8 x P3 10 x B = 0
P2 = 250 x 3 / 2 = 375 kg
P3 = 200 x 3 / 2 = 300 kg
Fx= P1 + P2 - P3 - A - B = 0
10 B = 7050
B = 7050 / 10
A = 1170 kg
B = 705 kg
48
P1 = 300 x 3 / 2 = 450 kg
Ma = 0
P2 = 200 x 4 / 2 = 400 kg
Fx = 0
P3 = 250 x 5 = 1250 kg
Ma= 19950 15 B
Fx = P1 + P2 + P3 A B = 0
15 x B = 19950
A + B = P1 + P2 + P3
B = 1330 kg
A = P1 + P2 + P3 B
A = 450 + 400 + 1250 1330
A = 770 kg
Problem 4: ekildeki parann arlk merkezini analitik yntemle bulunuz.
X = a1 x S1 a2 x S2 / S1 S2
S1 = 90 x 30 = 2700 mm2
S2 = 30 x 15 = 450 mm2
a1 = a2 = 45 mm
Y = b1 x S1 b2 x S2 / S1 S2
b1 = 15 mm
b2 = 7,5 mm
49
S1 = 40 x 10 = 400 mm2
S1= 3,14 x 152 = 706,5mm2
S1 = 20 x 20 = 400 mm2
a1 = 50 mm b1 = 40 mm
a2 = 30 mm b2 = 15 mm
a3 = 50 mm b3 = 50 mm
a1 = 80 mm b1 = 60 mm
3.12.1. Sinematik
Cisimlerin hareketlerini, etkileyen kuvvet sistemlerini yok sayarak inceler. Belli bir
harekette yol, hz ve zaman ilikisini inceler.
Hareketin elemanlar
50
ERSEL HAREKET
Tablo3.1: Hareket
51
3.15.1. Hz
Birim zamanda alnan yola hz denir. Birimi genelde m/dk olarak alnr.
V- Hz
L- Yol
t- Zaman
L
V =
t
V1 =
V2 = .
L1
Yol-zaman grafii
Tga=
t dir.
1
denklemi
geen bir
L1
t1 = V olduundan
Tg a = V yazlabilir.
52
Hz zaman grafii
Zaman apsiste, hz ordinatta gsterecek olursak, hz zaman diyagram (V t) apsise
paralel bir doru olur. Herhangi bir (t1) zaman iinde alnan yol:
rnek problem
In hz 300.000 km/sn. olduuna gre, uzaydan 8dk. 14 saniyede geldiine gre
Dnya ile Gne arasndaki mesafeyi bulunuz.
zm
T = 8 x 60 + 14 = 480 + 14 = 494 sn.
L = V x t = 300.000 x 494 = 148,200,000 km
Hz:
Yol:
Zaman:
L1
V =
t1
L1 = V1 x t1
Sembol
Birim
Hz
m/sn
Yol
Zaman
sn
L1
t1 =
V
3.16. evresel Hz
Dairesel bir yrnge zerinde hareket eden bir maddesel noktann birim zamanda
ald yola evresel Hz denir.
53
pDN
V = ( m / dk. )
1000
pDN
V = ( mm / sn )
60
pDN
V = ( m / sn )
60 .1000
3.17. Asal Hz
Dairesel hareket eden bir dorunun asal hz, bu dorunun zaman birimindeki asal
deiikliidir. Asal hz (w) omega ile gsterilir. t zaman aralndaki asal yer deitirme
miktar ():
=wxt
bulunur.
w Asal hz ( rd / sn. )
taranan a ( radyan )
t zaman ( sn. )
Birimi:
Rd /sn., Derece /sn., Devir / sn. olarak verilir.
evresel hz ile asal hz arasndaki bant u ekilde
kurulabilir.
V=wxr
54
V1 x t1
2
L = V = a x t1 olduundan
L = . a x t12
ald yol.
Taral alandaki yol daha nceden kaydedilen bir yolun devamysa toplam
yol :
a . t2
L = Lo + Vo . t +
2
V Vo
a
V = Vo + a . t t =
lk hz sfr ise:
olur.
a.t2
2
V Vo
L = buradan L =
olur.
lk hz varsa:
V=2a.L
2a
V = Vo2 2 a . L
rnek Problem: 2 m/sn2 lik ivme ile harekete geen bir otomobil 50 mlik yer
deiimi yaptktan sonraki hz ne olur? 50 m yolu ne kadar zamanda alr?
zm:
a.t2
2
2L
L = t =
=
a
2 50
= 7,07 sn.
2
55
3.19. Ortalama Hz
Maddesel noktann hz kararl deilse (yani sabit hz veya dzgn deien hz deilse)
srekli deiiyorsa bu durumda belli bir yolu belli bir zaman diliminde alacandan ortalama
hzn bulmak gerekir.
Ortalama hz:
L
Vort =
t
3.20. Dinamik
Cisimlerin hareketlerini, hareketleri etkileyen kuvvetleri de ele alarak inceleyen bilim
daldr.
Dinamikte, bir cismin veya herhangi bir sistemin uygulanan kuvvetlerle ne tr bir
hareket yaptn veya yapacan, istenilen hareketin salanabilmesi iin uygulanmas
zorunlu kuvvet sisteminin karakterinin ne olmas gerektii aratrlr.
Bir cismin skunetten hareket haline gemesi veya hareket durumunu deitirmesi iin
o cisme dtan bir kuvvetin etki yapmas gerekir. Bir kuvvetin herhangi bir cismi etkilemesi
ile oluan hareket, hareketin bykl, dorultusu, yn ve tatbik noktas gibi ana
karakteristikleri ile cismin maddesel zelliine baldr. Bir kuvvet deiik zelliklerdeki
cisimleri etkiledii zaman bunlarn her birinde baka bir hareket meydana getirdii gibi, ayn
cismi etkileyen deiik kuvvetler de bu cisimde deiik hareketler oluturur. Her tr hareket
iin dinamik problemlerinin karakterleri ayndr.
Ktle: Bir cismin ktlesi, bu cisme etki eden kuvvetler sisteminin cisimde
oluturduu sabit ivmeye olan oranna eittir.
ad
Ktle
Kuvvet
vme
Yerekimi
ivmesi
F
m =
a
sembol
m
F
a
g
birimi
kg
N
m/sn.2
m/sn.2
m = olur. Yer ekimi ivmesi g = 9,81 m/sn.2dir. Bazen g =10 m/sn.2 alnr.
56
Denge halindeki bir kuvvet sistemi etkisinde olan maddesel noktalarda ivme
meydana gelmez. Yani maddesel nokta byle bir kuvvet sistemi etkisi altnda ya
skunet altndadr (durgun) veya hareket halinde ise dzgn dorusal bir
hareket yapar.
Bir madensel noktaya dengede olmayan bir kuvvet sistemi etki ettirilecek olursa
bir ivme meydana gelir. Bu ivme kuvvet sisteminin bilekesi ile doru, cismin
ktlesi ile ters orantldr. F = m x a
Birbirine etki eden iki maddesel noktann arasnda meydana gelen etki ve
tepkiler eit iddet ve ters ynldr.
olur.
G
Rx = x ax
g
G
g
Ry = x ay
57
rnek Problem
1000 kg arlnda olan bir asansr 25 m yol alnca 5 m/sn.lik hz kazanyor. Eer
ivme sabitse, asansr halatndaki gerilme,
a. Kabin yukar karken,
b. Kabin aa inerken ne olur?
zm:
a x t2
2
V=axt
G
g a
a2 x t 2
2a
V2
2a
L = = =
52
2x25
V2
2L
25
50
a = = = = 0,5 m/sn2
a) Kabin yukar karken;
Fy = 0
g a
Fy = T - G - a = 0
g
1000
9,81
Verilenler :
G = 1000 kg
L = 25 m
V = 5 m /sn.
G
Fy = T - G +
a =0
g
1000
9,81
G = 9,81 m /sn.2
58
Srtnme kuvveti kaymay nlyorsa Statik Srtnme Kuvveti (Fs), kayma oluyor
fakat hareketi azaltmaya alyorsa Kinetik Srtnme Kuvveti (Fk) denir.
G arlndaki cisme yzey dayanma kuvvetiyle N kar koyacak ve cismi
dengeleyecektir. Cisme P kuvveti uygulanmaya baladktan sonra denge bozulur. Ama
hareket P kuvvetinin belirli deerinden sonra balar. Buna neden olan iki yzey arasndaki F
srtnme kuvvetidir. P kuvvetini dengelemeye alr.
P=F
dir.
F statik srtnme kuvvetinin en byk deerini aldktan sonra ancak cisim harekete
geebilir. Eer P F ise cisim harekete balar veya hareket halindedir.
Buradan;
Ad
F
F
=
=m
N
G
Srtnme kuvveti
Sembol
F
Kuvvet
Dayanma kuvveti
Srtnme kat says
N
m
Ktle
Fs
Fk
Fk = N . mk
59
Fs
= ms olduuna gre; Tgf = ms olur.
Tg f =
N
N
Aksiyal Yatak
kullanlr.
I = m.r
60
I- Atalet momenti
m Ktle
r Yarap
rnek Problem 1
ekilde grlen 120 kg arlndaki bloun harekete gemesi iin F kuvveti ne kadar
olmaldr? ( = 0,3 alnacaktr.)
Cevap:
Fx = 0
Fy = 0
F = N.
Px = P.Cos 30
Py = P.Sin 30
Fx = Px- F
Fx = P.Cos 30 - .N = 0
Fy = N + Py G = 0
P.Cos 30
(1)
N =
(2)30
N = G P.Sin
G.
120 . 0,3
P = = = 35,43 kg
0,866 + 0,3 . 0,5
Cos 30 + .Sin 30
rnek Problem 2:
ekilde grlen 30lik eik dzlem zerinde olan 200
kglk cismin dzlemle arasndaki srtnme kat says =
0,2dir.
a) Cismin aaya kaymamas iin gerekli P kuvvetini,
b) Cismin yukar doru hareketini salayacak P kuvvetini
bulunuz.
Cevap:
Fx = 0
Fy = 0
F = N.
a) Fx = P + F G.Sin 30 = 0 ( 1 )
Fx = N G.Sin 30 = 0
(2)
N = G.Sin 30
N = 250 . 0,866
N = 216,5 kg
F = N. = 216,5 . 0,2 F = 43,3 kg
P + F G.Sin 30 = 0
P = G.Sin 30 - F = 250 . 0,5 43,3 P = 81,7 kg
b) Fx = 0
Fx = P F - G.Sin 30 = 0
P = F + G.Sin 30 = 43,3 + 250 . 0,5 P = 168,3 kg
Fy = 0
61
Merkezcil
Kuvvet
Merkezka
Kuvvet
ekil 3.11:Merkezka kuvveti
V = w.r
Fm = m.r.w
Fm = m .V 2/r
N = G = m.g
m . V2
r
Fs F =
olmaldr.
m . V2
r
m . V2
r
.N = .m.g = V = .g.r
62
3.21.9. , G ve Enerji
3.21.9.1. ve Birimleri
: Bir cismi harekete geiren kuvvetin etki sonucuna
i denir. Cisim uygulanan kuvvet sonucu yer deitiriyorsa i
yapm demektir.
= Kuvvet x Yol A = P x L
(kgm)
Ad
Kuvvet
Yol
Sembol
A
P
L
Birim
kgm
kg
m
Birimleri:
1 kgm
0,00981KW
9,81 W.sn.
9,81 Jul
rnek Problem 1
Bir tramvayn arl 8 tondur. Hareket srasnda srtnmelerden ileri gelen diren
kendi arlnn 1/16s kadardr. 4 kilometrelik yol sonunda ne kadar i yapm olur.
Yant:
1
P = x 8000 = 500 kg
16
L = 4 x 1000 = 4000 m
G =
Zaman
L
V = olduu iin
t
A
PxL
N = =
t
t
N = P x V alnabilir.
63
Ad
G
Zaman
Hz
Sembol
N
A
t
V
Birim
kgm/sn.
kgm
sn.
m/sn.
3.21.9.3. G Birimleri
Baz teknik problemlerde daha byk g birimlerine gereksinim olmutur. (BG-WKW)
Buna gre;
75 kgm/sn.
0,736 KW
736 W
736 Jul/sn.
rnek Problem 1
Tam tekmil 95 kg arlnda olan piyade er, bir da yolunda yry yapyor.
Hareket noktas ile var noktas arasndaki kot fark (ykseklik) 1200 metredir.
a) Piyade er bu ykseli srasnda ne kadar i yapar?
b) Yry 4 saat srdne gre; ayn srede ayn ii yapabilecek bir motorun
ortalama gc ne olmaldr?
zm:
P = 95 kg
L = 1200 m
t = 4h = 4x3600
t = 14.400 sn.
rnek Problem 2
Niyagara elalesi ortalama 60 m yksekten akyor. Debisi 8180 m3/sn olduuna gre,
hi enerji kayb olmad varsaylsa ii gce evirebilseydik elde edilen g ka BG olurdu?
zm:
8180 m3/sn = 8180 ton/sn = 8180000 kg/sn.
60 m yukardan aa den suyun gc N = 8180000 x 60 = 490.800.000 kgm/sn.
490.800.000 N = 6.544.000 BG
1 BG = 75 kgm/sn. olduundan N =
75
3.21.9.4. Enerji ve Birimleri
Enerji: Bir cismin i yapabilme kabiliyetine enerji denir
Bir cismin i yapmak iin sahip olduu enerjiler eitlidir.
Mekanik enerji
Is enerjisi
Kimyasal enerji
Elektrik enerjisi
64
Potansiyel enerji
Bir cismin veya bu cismi oluturan maddesel noktalarn yer veya ekil deitirmeleri
sonucunda bal durumlarna gre kazanm olduklar enerjiye veya i yapma kabiliyetlerine
potansiyel enerji denir (Sktrlm yay, sktrlm gaz, ykseklik kazandrlm ktle).
Kinetik enerji
Hareket halinde olan bir cismin, hareket durumu dolaysyla yapabilecei i yapma
yeteneine kinetik enerji denir. (Buhar veya su trbininden fkran buhar veya suyun trbin
rotorunu evirmesi)
A=PxL
kuvvet
P=mxa
Buna gre i;
1
A = m x (a2 x t2)
2
1
A = P x a x t2
2
V=axt
1
Ek = m x V2
2
olduundan,
bulunur.
65
Verim = x 100
PF
m =
x 100
PT
66
(%)
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar
neriler
67
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki testte oktan semeli 15 soru bulunmaktadr. Sorular dikkatli bir
ekilde okuyunuz ve doru kk yuvarlak ierisine alarak cevaplandrnz. Sreniz 30
dakikadr.
1.
2.
3.
C) 100 kg
D) 50 kg
Y 25,95mm
Y 24,95mm
Y 25,95mm
Y 24,75mm
68
7.
B- 200 kg
B- 400 kg
B- 420 kg
B- 180 kg
8.
Aralarnda 280 km olan A ve B ehirlerinden ayn anda karlkl olarak iki otomobil
hareket ediyor. A ehrinden kan arabann hz 80 km/h, B ehrinden kan arabann
hz ise 60 km/h olduuna gre iki ara ka saat sonra karlar?
A) 1
C) 3
B) 2
D) 4
9.
2,5 m/sn.2 lik bir ivme ile harekete balayan bir otomobil 800 m yolu ne kadar
zamanda alr?
A) 2,53 sn.
C) 25,3 sn.
B) 23,5 sn.
D) 253 sn.
10.
11.
12.
Bir otomobil 64,8 km/h sabit hzla giderken fren yapyor. 18 saniyede duruyor. Bu
zaman sresinde ald yolu ve frenleme ivmesini bulunuz.
A) a-1m/sn.2 , L- 162 m
C) a-1m/sn.2 , L- 324 m
B) a-2m/sn.2 , L- 162 m
D) a-2m/sn.2 , L- 324 m
13.
14.
Bir kii uzunluu 6 m olan 25 kg arlndaki bir kalas dey konumdan yatay
konuma getirmek ile ne kadar i yaplm olur?
A) 150 kgm
C) 100 kgm
B) 125 kgm
D) 75 kgm
69
15.
Bir torna tezghnda 25 mm apndaki para ilenecektir. Devir says 500 Dev/dk
olduuna gre kesme hzn bulunuz.
A) 34,75 m/dk.
C) 42,5 m/dk.
B) 39,25 m/dk.
D) 23,4 m/dk.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise uygulamal teste geiniz.
70
KONTROL LSTES
retilmek istenen makinenin n tasarm iin gerekli aratrmalar yapnz. Bunu
yapabilmeniz iin aadaki davranlar srasyla yapmanz gerekmektedir. Cevaplarnzda
hayr seenei var ise bir sonraki davrana gemeden, hayr dediiniz davran renip
yapmanz gerekmektedir (Makineyi kendiniz belirleyiniz.).
Uygulama sonunda retmeniniz tarafndan yaplacak deerlendirme ile sonraki
renme faaliyetine geip gemeyeceiniz size bildirilecektir.
Alan Ad
MAKNE TEKNOLOJLER
Modl Ad
AR-GE
Faaliyetin Ad
Tarih
rencinin
Ad Soyad
Nu.
Belirlenen bir rnn tasarm n Snf
Faaliyetin Amac hazrl iin gerekli aratrmalar
Blm
yapabileceksiniz.
Bitirdiiniz faaliyetin sonunda aadaki performans testini
doldurunuz. Hayr olarak iaretlediiniz ilemleri retmeninize
AIKLAMA
bavurarak tekrarlayp mutlaka reniniz.
Deerlendirme ltleri
Evet
Hayr
Planlanan retim iin tasarm n hazrlk aratrmas yaptnz
1
m?
Firmalara gidip tasarm n hazrlnn nasl yapld
2
konusunda bilgilendiniz mi?
retim iin makine ve tehizat incelediniz mi?
3
4
10
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
71
RENME FAALYET-4
RENME FAALYET-4
AMA
stenilen zelliklerde ve mevcut artlara gre aratrma yaparak ihtiyaca uygun imalat
yaplacak makineleri belirleyebilecek ve en uygununu tasarlayabileceksiniz.
ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken aratrmalar unlardr:
4. TASARIM YAPMA
4.1. Teknik Resim
4.1.1. Kroki izim
Makine retimi ncesi son aama, tasarm aamasdr. Daha nceden elde edilen
bilgilerin nda makineyi kda dkme uygulamasdr. Makine paralarnn krokilerinin
izilmesidir.
retim iin bilgi ve belge gereklidir. nceki renmelerde elde edilen bilgiler tasarm
iin temel oluturur. Tasarmc eldeki bilgileri kullanarak makinenin alma prensibini,
zelliklerini, boyutlarn ve kullanlacak malzemeleri belirleyerek makineyi kroki olarak
tasarlar.
Her parann ayr ayr krokilerini kararak teknik broya verir. Teknik broda
makinenin teknik izimleri yaplr.
Gnmzde, kroki izim uygulamas azalmtr. Tasarmlar Bilgisayar Destekli
izim (CAD) programlaryla yaplmaktadr. Makine reticisi firmalar, Ar-Ge ve Teknik
brolarn bilgisayarlarla donatarak tasarmn tm aamalarn zel izim programlaryla
yapmaktadrlar.
72
4.1.2.Bilgisayarda izim
Tasarmc kroki izimleri teknik broya gnderir. Teknik brolarda daha nceleri
teknik ressamlar bu krokileri teknik resme dntrerek imalata verirlerdi. Deneme retimi
(prototip) yaplr, hata olup olmad kontrol edilirdi. Eer hatalar varsa resim zerinde
dzeltilir, ancak ondan sonra seri retime balanrd.
Gnmzde bilgisayar destekli izim programlar sayesinde retime ok daha abuk
girmek mmkn olmaktadr. Tasarm ve deneme retimi sreleri azalmtr. Bilgisayar
destekli izim programlar tasarm ok kolaylatrmtr. 2 boyutlu izim programlarnn
yannda kat modelleme programlar her trl rn iin kullanlmaktadr.
Tasarmc yapt kroki izimleri bilgisayarda tek para kat modeline dntrr.
izilen kat modellerin istendiinde yapm resimleri de alnabilir. izilen tm paralar
bilgisayarda birletirilerek makinenin kat modeli oluturulur. Oluturulan makine modeli
bilgisayarda altrlarak herhangi bir tasarm hatas olup olmad gzlenir. stendiinde
model zerinde dzenlemeler yaplarak tasarmn deitirilmesi de mmkndr. Gerekli
dayanm hesaplarnn da yaplabildii bilgisayar destekli izim programlar tasarmclar
tarafndan kullanlmaktadr. Bir ok yeni tasarm n hazrlklar yapldktan sonra hemen
bilgisayarda tasarm aamasna geilerek elde edilmektedir.
73
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar
neriler
74
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki testte oktan semeli 10 soru bulunmaktadr. Sorular dikkatli bir
ekilde okuyunuz ve doru kk yuvarlak ierisine alarak cevaplandrnz. Sreniz 10
dakikadr.
1.
2.
C) 5
D) 6
3.
4.
5.
6.
7.
8.
75
9.
10.
Aadakilerden hangisi daha nceden elde edilen bilgilerin nda makineyi kda
dkme ilemidir?
A) Prototip
C) Model
B) Maket
D) Kroki izim
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Uygulamal teste geiniz.
76
UYGULAMALI TEST
retilmek istenen makinenin tasarm iin gerekli aratrmalar yapnz. Bunu
yapabilmeniz iin aadaki davranlar srasyla yapmanz gerekmektedir. Cevaplarnzda
hayr seenei var ise bir sonraki davrana gemeden, hayr dediiniz davran renip
yapmanz gerekmektedir (Makineyi kendiniz belirleyiniz).
Uygulama sonunda retmeniniz tarafndan yaplacak deerlendirme ile sonraki
renme faaliyetine geip gemeyeceiniz size bildirilecektir.
Alan Ad
MAKNE TEKNOLOJLER
Modl Ad
AR-GE
Faaliyetin Ad
Tasarm yapma
Tarih
rencinin
Ad Soyad
Nu.
rn elde etmek iin gerekli Snf
Faaliyetin Amac
tasarmlar yapabileceksiniz.
Blm
Bitirdiiniz faaliyetin sonunda aadaki performans testini
doldurunuz. (Hayr) olarak iaretlediiniz ilemleri retmeninize
AIKLAMA
bavurarak tekrarlayp mutlaka reniniz.
Deerlendirme ltleri
1
2
3
6
7
10
Hayr
Evet
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise bir sonraki Modl Deerlendirmeye geiniz.
77
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Modlle kazandnz yeterlii lmek ve 15 delikleri matkapta delmek iin basit bir
mekanizmann tasarmn yaparak paalarnn yapm resimlerini izininiz. Bu ilemleri
yapabilmek iin aadaki davranlar srasyla yapmanz gerekmektedir. Yaplmas gereken
davranlar ve ilemler ierisinde hayr seeneiniz var ise bir sonraki davrana gemeden,
hayr dediiniz davran renerek uygulamanz gerekmektedir.
78
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri
Delme iin deiik kalp aratrmas yaptnz m?
Delme iin en uygun delme kalb eidini belirlediniz mi?
Kalp elemanlarnn retim yntemini belirlediniz mi?
Seilen bak ynne gre grn saysn tespit ettiniz
mi?
5. Atlye tezgh dzenini belirlediniz mi?
6. Dayanm hesaplarn yaptnz m?
7. Dayanm hesaplarnda gerekli izelgelerden faydalandnz
m?
8. Tasarmn kroki resmi izdiniz mi?
9. Aparat paralarnn kat modellerini izdiniz mi?
10. Aparat paralarnn teknik resimlerini izdiniz mi?
11. Antetleri doru doldurdunuz mu?
12. izdiiniz kat modelleri montaj ortamna tadnz m?
13. Ana paray belirleyip dierlerini onunla birletirdiniz mi?
14. Montaj resmini kontrol ederek tasarmda hata olup
olmadn kontrol ettiniz mi?
15. Hata varsa gerekli dzeltmeleri yapp son kontrol yaptnz
m?
Evet
Hayr
1.
2.
3.
4.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
79
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
B
A
B
C
C
A
C
D
D
A
D
C
A
B
C
D
A
B
C
D
A
B
C
A
D
B
C
D
A
A
B
D
B
80
A
C
B
A
C
D
B
A
D
D
81
KAYNAKA
KAYNAKA
82