NEYAL EL-SADDAVI

Uluslararas ne sahip Msrl yazar ve feminist Neval el-Saddavi, Nil ya

knlar:nda kk bir kasabada domu, Kahire'de psikiyatri renimi gr
dkten sonra, Msr'n eitli ehirleri ve krsal blgelerinde doktorluk
yapm, Msr'da salk eitiminin ynlendirilmesine byk katklarda bu
lunmutur. Ama Saddavi'nin popler olmasnn asl nedeni yazlardr. r
nein 1972'de yaynlanan Woman and Sex adl kitab, tabu saylan konula
ra kar alm sk bir kavga arsdr. Ayn yl siyasal yazlar nedeniy
le iinden uzaklatrlm, yllarca hapiste kalm ve lm cezasna kar
mcadele etmitir. Saddavi'nin eitli romanlaryla Arap dnyasndaki
kadnlar hakkndaki incelemelerinin birou dnya dillerine evrilmitir.
Saddavi'nin dier nemli yaptlar unlardr:
Woman at Point Zero (1975) (Sfr Noktasndaki Kadn, Metis)
God Dies by the Nile (1985)
Search (1991)
Memoirs from the Women 's Prison (1994)
The Women ir One (1994)

OSMAN AKINHAY
1960 lzmir, demi doumlu. lkokulu Seluk, ortaokulu Tire'de, liseyi
Bornova Suphi Koyuncuolu'nda okudu. 1976'da Ankara niversitesi Si
yasal Bilgiler Fakltesi'ne girdi. 1986'da evirmenlie balad. imdiye ka
dar, aralarnda E.H. Carr, Boris Kagarlitsky, Ralph Miliband, Eric Hobs
bawm, Roderic H. Davison, Marcel Liebman, Alec Nove, Noam Chomsky,
Paul Avrich, Alec Swingewood, Anthony Giddens ve Michel Foucault gibi
yazarlarn yaptlar dahil olmak zere 60'n zerinde kitap ve tonla maka
le evirdi. iki evirisi yayinevleride kayboldu, bir tanesi yaymeviin bu
lunduu han bombalatncahaviiya utu. En ok, tek roman evirisi olan

Terry Eagleton'n Azizler ve Atimler'ini sevdi. Bir arkadayla bin sayfalk,

eviri bir Sosyoloji Szl yapto. ..Piyasa Sosyalizmi Tartmas balyla
bir derleme hazrlad. 1996-199 e,;asnda Sistem Yaynchk'n Genel Ya
yn Ynetmenlii'ni, 1999'da Ankara Bilim ve Sanat Yaynlar'nn editrl
n stlendi. Halen Everest Yaylar'nda editr ve hep bekar.

NEVAL EL-SADDAV

Kahire, Salarm
Geri Ver
Trkesi:

Osman Aknhay

ada Dnya Edebiyat

21

Kahire, Salarm Geri Ver

Neval el-Saddavi
evirinin Yapld Metin:

Memoirs ofa Woman Doctor

Saqi Books, Londra,2000

Kapak tasarm: Mithat nar

ngilizce'den eviren: Osman Aknhay
Yayna hazrlayan: Murat Uyurkulak
Son okuma: Bar Behramolu

1988,Neval
2001;

el-Saddavi

bu kitabn Trke yayn haklar

Everest Yaynlar'na aittir.

Birinci Basm: ubat 2001

kinci Basm: Mart 2003
lSBN: 975 - 316 - 636 - 2

Bask ve Cilt: Melisa Matbaaclk

EVEREST YAVINLAR!
ataleme Sokak No: 52/2 Caalolu/STANBUL
Te:'

O 212 Sl3 34

20-21 Fax:

O 212 512 33 76

e-posta: everest@alfakitap.com
Genel Datm: Alla : Tel:

2 \ 2 511 53 03 Fax:

212 519 33 00

Everest, Alfa Yayilar'nn tescilli markasdr.

YAZARIN NOTU
-

Ben Bir Kadn Doktorun Anlar'n* bundan otuz yl nce,

henz yirmili yalarnda gen bir kadnken yazdm. Kahi
re'deki Tp Fakltesi'nden yeni mezun olmutum. Bu kitap
hem benim alan bir kadn doktor, hem de evde bir e ve
anne olarak yaadm duygularmla deneyimlerimi yanst
yordu.
Bir Kadn Doktorun Anlar ilk defa 1957'de, Msr'daki
Ruz el-Yusuf dergisinde tefrika halinde yaynland. Ve ya

ynlanr yaynlanmaz Msr'da ve Arap dnyasnda byk

bir etki yapt. Baz eletirmenler bu kitabm, Msrl kadn-

*)Bu romann zgn ad Bir Kadn Doktorun Anlan' dr. (.n.)

v

tarn ifte (hem genel anlamda toplumsal boyuttaki, hem

de zel anlamda evlilik kurumunun iindeki baskyla) s
mrsn ortaya koyan, devrimci bir feminist roman ola
rak deerlendirdiler. Fakat kitabn tartmal ynleri de var
d. Ruz el-Yusuf, hkmetin sansr yetkilisinin istei zeri
ne, asl eserin baz blmlerini kararak yaynlamt. Ben
daha sonra kitab, karlan bu blmlerle birlikte yaynlat
maya alsam da, yaynclar eksiksiz ekliyle, yani sansr
l olmayan haliyle basmay kesinlikle reddettiler. O zaman
lar gen ve deneyimsiz olduum, bir de kitabmn baslm
olarak grlmesine can attm iin, baz yerlerinin kar
larak yaynlanmasn kabul etmek durumunda kaldm.
ite o zamandan beri romanm, gerek Kahire'de gerekse
Beyrut'ta defalarca yaynland. Ama asl elyazmas metni
de kaybetmi olduumdan, ne yazik ki hibir zaman eksik
siz haliyle kamad.
Bu snrllklarna ramen ben Bir Kadn Doktorun Anla

r'n, bu basmndaki eksik ekliyle bile, kadnlarn o d

nemdeki ahlaki ve toplumsal konumlarnn isabetli bir de
erlendirmesi olarak gryorum. Baz insanlar Bir Kadn
Doktorun Anlar nn otobiyografik bir roman olduuna ina
'

nyorlar; oysa, her ne kadar o yllarda aktif olarak tp ala

nnda alan birisi olduumdan, romann kahraman olan
kadnn karakteristik zelliklerinin birou benim gibi bir
Msrl kadna benzese de, eserimin kesinlikle bir kurgu ol
duunu sylemeliyim. Ayrca bir roman yazmak bir eydir;
bir otobiyografi yazmak bambaka bir ey.

O sralarda ada toplumda kadnlarn mcadelelerini

ya da statsn konu alan feminist literatrden herhangi
bir ey okumu deildim -buna ancak daha sonralar bala
yabildim-, yine de sonradan daha iyi saylabilecek birok
roman ve ksa yk yazm olduum halde, benim gzm
de Bir Kadn Doktorun Anlar hiila genlik ateiyle dolu bir

vi

ilk kz ocuu gibidir ve bugn bile geerlilii olan bir ger

eklii yanstr. Bu kitap, hem benim lkemde kadnlarn
ezilmesine kar fkeyi yanstan basit, kendiliinden ortaya
km bir roman, hem de hatr saylr bir deiim olabile
cei umudunu yanstan, her eye ramen daha geni ufuk
lara ve daha iyi bir gelecee yol alnabileceini ifade eden
bir lktr.
Neval e/-Saddavi
Londra, Haziran 1987

vii

KAHiRE,
SALARIMI
GERi VER

BR

Benim kendim ile kadnlm arasndaki atma, as

lnda ok nceleri, henz kadns zelliklerim belirgin

biimde ortaya kmadan ve kendim, cinsim ya da kke

nim hakknda hibir ey bilmiyorken; daha dorusu,

vahi dnyaya frlatlana kadar beni korumu olan kovu

un doasn renmemden nce balamt.
O zamanlarda btn bildiim, bir kz ocuu oldu
umdu. Bunu annemden btn gn boyunca, sabahtan

akama kadar duyardm. Annem, "Kz!" diye arrd be

ni ve bana byle sesleniinin benim gzmdeki tek anla

m, bir erkek ocuu olmadm ve erkek kardeime ben

zemediimdi.

Aabeyimin salar ksa kesilir veya taranmadan ken

di haline braklrken, benimkiler uzadka uzar, annem
onlar gnde iki kez tarayp rer, rglerin ularn da
kurdeleler ve lastik tokalarla skca balard.
Aabeyim sabah uyandnda yatan olduu gibi b
rakrken, ben hem kendi yatam hem de onunkini top
lamak zorunda kalrdm.
Aabeyim sokaa oynamaya ktnda annemle ba
bamdan izin almaya gerek duymaz ve cannn istedii
zaman eve gelirken, ben darya ancak bana izin verdi
inde kabilirdim.
Aabeyime her zaman benden daha byk para et
verilirdi; o yemeini hzl hzl yer ve orbasn aprta
darak ierken annem tek kelime bile etmezdi. Oysa be
nim durumum farklyd; ben bir kz ocuuydum. Yapt
m her harekete dikkat etmeli, ne kadar iddetli olursa
olsun alm bastrmal, yemeimi yava yemeli ve or
bam hi ses karmadan imeliydim.
Aabeyim rahatlkla oynar, zplar ve taklalar atard;
bense eteim yanllkla dizlerimin bir santim zerine
bile syrlsa, annemin, bir hayvann avn olduu yere
mhlayan sert baklaryla karlar ve hemen toparla
narak vcudumun o utan verici yerlerini kapatrdm.
Utan verici! Bende olan her ey utan vericiydi ve
ben henz sadece dokuz yanda bir ocuktum.
Kendim iin zlr, odama kapanp alardm. Haya
tmda dktm ilk gzyalarnn nedeni, kesinlikle
okulda derslerimin kt olmas ya da kymetli bir eyimi
kaybetmem yznden deil, sadece bir kz ocuu oldu
um iindi. Daha neyin ne olduunu bile bilmeden ken
di kadnlma alamtm. Dolaysyla gzlerim hayata
aldnda, kendim ile kadn doam arasnda oktan bir
dmanlk olumutu.
2

***

Ona kadar saymadan sokakta olabilmek iin basa

maklar er er atlayarak indim. Kardeim ve evimizin
yaknnda oturan baka ocuklar, hrsz-polis oynamak
iin beni bekliyorlard. Annem izin vermiti. Oyun oyna
may ve koabildiim kadar hzl komay seviyordum.
Bam, kollarm ve bacaklarm havadayken ya da ylesi
ne hoplayp zplarken iimi mthi bir mutluluk duygu
su kaplyor, beni yalnzca bedenimin arlnn tuttuu
nu ve sadece onun tekrar tekrar yeryzne doru ekti
ini hissediyordum.
Allah beni niin u gvercin gibi havada uabilen bir
ku deil de, bir kz ocuu olarak yaratmt? Belki de
Allah, kular kzlara tercih ediyordu. Ama erkek karde
im de uamyor ve bu beni biraz olsun avutuyordu. B
,
tn zgrlne ramen uamama konusunda onun da
benden farkl olmadn kavramtm. Kadn olmann sr
tma ykledii aresizlii biraz olsun yattrabileyim di
ye durmadan erkeklerin zayf noktalarn arar olmutum.
Vcudumdan iddetli bir titremenin akp getiini
hissettiimde yine lgnlar gibi hoplayp zplyordum.
Fakat birden bam dnd ve krmz bir ey grdm.
Bama ne geldiini bilmiyordum. Kalbim korkuyla sk
t ve oynamay braktm. Koarak eve dndmde, bu
korkun olayn srrn tek bama zebilmek iin kendi
mi banyoya kilitledim.
Dorusu hibir ey anlamamtm. Korkun bir hasta
la yakalanm olmalym, diye dndm. Korkudan
titreyerek, bama ne gelmi olabileceini anneme sor
duumdaysa, onun yznn bir sevin ve mutluluk ifa
desiyle aydnlandn grdm. Benim hastalm btn
yzne yaylan bir glmsemeyle karlamas beni tam
3

anlamyla hayrete drmt. Sonra da ne kadar ar

dm ve aklmn nasl allak bullak olduunu fark ederek
beni elimden tutup kendi odama gtrd. Kadnlarn
kanl hikayesini annemden o odada dinleyecektim.
Ondan sonraki drt gn boyunca odamdan hi k
madm. Aabeyimin, babamn, hatta evdeki yardmc o
cuun bile yzne bakamyordum. Bama gelen bu
utan verici olay renmi olmalar gerektiini dn
yordum; annem yeni srrm onlara anlatm olmalyd.
Ben de kendimi odama kilitleyerek bu olaanst du
rumla yzlemeye altm. Kzlarn olgunlua erimele
rinin tek yolu bylesine pis bir olaya m balyd? Bir in
san gnlerce, iradesi dnda gerekleen bir kas hare
ketinin insafna snarak yaayabilir miydi gerekten?
Allah kz ocuklarndan hakikaten ok nefret ediyor ol
. malyd ki, balarna bylesine bir laneti sarmt. O'nun
her konuda erkekleri kayrdn dnyordum artk.
Yataktan kalkp isteksizce aynann karsna getim
ve gsmde bymekte olan iki kk tepecie bak
tm. Keke lebilseydim! Beni her gn yeni bir utanca
srkleyen, zayflm arttrp btn dikkatimi kendi
zerimde toplamama yol aan bu bedeni tanyamyor
dum. Bedenimde bundan sonra baka neler kacakt
acaba ortaya? Zorba kadnhm, kendisini baka hangi
trden yeni belirtilerle gsterecekti?
***

Kadn olmaktan nefret ediyordum. Kendimi zincirler

le balanm gibi hissediyordum; koup oynamama izin
vermeyen, beni yataa balayan, kendi kanmdan yapl
m zincirlerdi bunlar, kendi bedenimin hcrelerinin ya
ratt, utan verici ve aalayc zincirler...
4

Artp koup oynamak iin dar da kmyordum.

Gsmdeki iki tepecik gn getike byyor ve ben y

rrken hafife sallanyorlard. Uzun, ince grnm be

ni mutsuz ediyordu; gslerimi saklamak iin kollarm

gsme kavuturuyor ve arkadalaryla oynarken aa

beyimi zntyle seyrediyordum.
Byyordum. Boyum, benden daha byk olmasna
ramen aabeyiminkinden uzundu. Yatm olan baka
ocuklar da gemitim. Sonunda onlardan uzaklatm
ve kabuuma ekilip kendi bama dnmeye bala
dm. ocukluum sona ermiti. ok ksa sren, nefes ne
fese geen bir ocukluk olmutu benimki. Daha farkna
varmaya bile frsat olmadan geip gitmi; beni, iinde

on yanda bir ocuu barndran bir kadnn bedeniyle

ba baa brakmt.

***

Yanma yaklaan kapcnn gzleriyle dilerinin, kara

yznde parladn grdm; onun tahta srasnda tek

bama oturuyor, gzlerimle sokakta oynayan aabeyi

min ve arkadalarnn hareketlerini izliyordum. Birden

adamn galabiyasnn sert kenarnn bacama srtnd

n hissettim ve elbise.erinin tuhaf kokusunu aldm.

Tiksintiyle yanndan uzaa ekildim. Tekrar yaklatn

daysa, baklarm oynayan aabeyime ve arkadalarna

kilitleyerek korkumu gizlemeye altm, ama sert, kaba

parmaklarnn bacam okadn ve eteimin altna

doru hareket ettiini hisseder hissetmez, panik iinde

yerimden srayp hzla ondan uzaklatm. Kadn oldu

umu bu korkun adam da fark etmiti! Koarak daire

mize ktmda annem neler olduunu sordu. Sanrm

korkudan ya da aalanmlk duygusundan tr veya

5

her ikisinin etkisiyle, azmdan tek sz bile kmad. Bel

ki de beni azarlayacam ve bu olayn, ona srlarm a
mam salayan aramzdaki zel yaknln sonu olaca
n dnmtm.
***

Artk sokaa kmyordum, o tahta sraya da bir daha

oturmadrm. Kart sesleri ve byklar olan acayip yaratk
lardan, adna erkek denilen bu yaratklardan ke bucak
kayordum. Kendime, kendimi bir tanra, erkekleriyse
her an emrime amade, aptal ve aresiz yaratklar roln
uygun grdm, zel bir hayal dnyas yaratmtm.
Sadece bana ait olan bu dnyada, meleklerimi sandalye
lerin stne yerletirip, olanlar ise yerlere oturtup,
kendi kendime durmadan hikayeler anlattm yksek
bir tahtn stnde oturuyordum. Sadece hayal gcmle
ve meleklerimle ba baa olarak, bitmek bilmeyen emir
leriyle evin iinde ya da mutfakta yaplacak ileri (bu da,
hi eksik olmayan sarmsak ve soan kokusuyla, kadn
larn nefret edilesi, kstl dnyasyd) hatrlatp duran
annemi saymazsam, hayatmn sakinliini kimsenin boz
masna izin vermiyordum. Annemin beni, "Kzm, eninde
sonunda bir gn evleneceksin. Onun iin nasl yemek
yaplacan renmek zorundasn. Evlenmekten kurtu
lamazsn ... " diye diye srkleyerek mutfaa gtrd
zamanlar, bir an nce kendi kk dnyama dnmeye
can atyordum.
Evlilik! Evlilik! Annemin, onu duymaktan nefret eder
hale gelene kadar her gn yzme tekrarlamaktan bk
mad o iren szck. Bu szckten o kadar ireniyor
dum ki, onu zihnimde, ii grlen ve iindeki yiyecek ta
bayla imi, kocaman bir karn olan bir adamn resmi6

ni tasarlamadan dnemiyordum bile. Kafamdaki mut

fan kokusu, hep bir kocann kokusuyla ilikiliydi ve ko
ca szcnden, tpk mutfakta piirdiimiz yemein ko
kusundan olduu gibi nefret ediyordum.
***

Gslerime bakarken bykannemin szleri dn

celerimi yarda kesti. Onun yeni tomurcuklanan iki gon
cam dikkatle szdn ve kafasnda bir eyler tartt
n belli eden yal gzlerini grdm. Bykannem sonra
anneme bir eyler fsldad ve ben de annemin bana,
"Krem rengi elbiseni giy ve git, babann oturma odasn
daki misafirine merhaba de," dediini duydum.
Ortada pis bir eyler dndn sezmitim. Geri ba
bamn baka misafirlerini de karlamaya gider ve onla
ra kahve ikram ederdim. Hatta bazen onlarla birlikte otu
rur ve babamn onlara derslerimin ne kadar iyi gittiini
anlattn duyardm. Bu iimi daima bir sevin ve gurur
la doldurur, babam benim akll olduumu kabul ettii
iin onun beni kadnlarn pis pis soan ve evlilik kokan,
i bunaltc dnyalarndan kurtaracan dnrdm.
Peki ama, bu krem rengi elbiseyi giymek de neyin ne
si oluyordu? O yeni bir elbiseydi ve ben ondan nefret
ediyordum. nnde, gslerimi olduundan daha b
yk gsteren tuhaf bir bzgs vard. Annem bana sor
gulayan gzlerle bakt ve tekrar, "Krem rengi elbisen ne
rede?" diye sordu.
"O elbiseyi giymeyeceim" diye karlk verdim kz
gnlkla.
Gzlerimde isyan kvlcmlar parladn fark etmiti;
zntl bir yz ifadesiyle, "Kalarn atma, bakaym,"
diye de ekledi.
7

Ben anneme bakmadm ve oturma odasnn kapsn

amadan nce parmaklarmla kalarm dzletirdim.
i eri girince babamn arkadana selam verip otur
dum. Karmda, bykannemin az nce yapm olduu
gibi, beni merhametsizce inceleyen tuhaf, rktc bir
surat ile bir ift gz duruyordu imdi.
Eliyle beni iaret ederek, "Bu yl okuldaki grubunda
birinci," dedi babam.
Adamn bu szleri dinlerken gzlerinin hayranlkla
parldadn fark etmedim, ama onun her tarafm ara
tran baklarnn gslerime gelinceye kadar btn
vcudumda hoyrata dolatn grdm. Birden rk
m bir halde ayaa kalktm ve sanki peimde bir eytan
varm gibi hzl admlarla odadan ktm. Beni odada
byk bir merakla bekleyen annemle bykannem bir
azdan sordular: "Ne yaptnz?"
Yzlerine bakp bir lk attm ve odama kotum,
ieri girer girmez de arkamdan kapy arparak kapat
tm. Sonra aynann karsna geip gslerime baktm.
Onlardan, o iki kntdan, geleceimin nasl olacan
belirlemekte olan iki et parasndan nefret ediyordum!
Onlar keskin bir bakla diplerinden kesmeyi nasl da is
terdim! Ama yapamazdm. Btn yapabileceim, sadece
sk bir korseyle sarp dzletirerek saklamakt onlar.
* **

Bamn stnde .tadm upuzun salar sabahlar

hareket etmemi engelliyor, banyodayken durmadan
nme dp duruyor ve yazlar boynumun yanmasna
neden oluyordu. Niin aabeyiminki gibi ksa deillerdi
ve beni rahat brakmyorlard? Aabeyimin salar onun
bana hibir ekilde arlk vermiyor ya da hareketleri8

ni engellemiyordu. Oysa benim hayatm, geleceimi ve

vcudumu, samn son teline kadar annem kontrol edi
yordu. Niin? Beni dourduu iin mi? Ama beni dour
mu olmas niin ona byle bir ayrcalk kazandryor
du? O, dier kadnlar gibi normal bir hayat srm ve
gelip geici bir zevk annda istemeden bana hamile kal
mt. Benim doumum, o beni tanmadan ya da seme
den, ayrca ben de onu semeden olmutu. Anne ve kz
olarak birbirimizi ylesine bulmutuk. i nsan, kendisine
zorla kabul ettirilmi birisini sevebilir miydi? Annem be
ni igdleriyle, ken.disine ramen bile seviyorduysa,
benimle niin ille de iftihar etmesi gerekiyordu? Bana
olan sevgisini, yavrularn bazen seven, bazen de mide
sine indiriveren bir kedinin sevgisinden farkl klan ey
neydi? Bazen bana kar sertliinin, beni yiyip yok etme
sinden bile daha fazla incittiini dnrdm! Beni ger
ekten seviyorduysa ve benim mutluluum kendisinin
kinden stn tutuyorduysa, yleyse onun istekleri ve ar
zular niin her zaman benim mutluluumla eliiyordu?
Her gn kollarmla bacaklarm zincirle balayp, onlar
bir de boynuma dolarken, beni sevebilmesi hakikaten
mmkn myd?
***

Hayatmda ilk defa evden annemin izni olmadan k

tm. Bu kkrtc hareket sanki bana apayr bir g kat
mt, ama sokaktan aa yrrken kalbim yine de gm
gm atyordu. Sonra yrrken gzme bir tabela takld:
'Kadn Berberi'. eri girmeden nce sadece bir saniye
duraklayacaktm.
Uzun salarmn keskin makaslarn azlarnda kvrm
kvrm oluunu ve sonra yere dn seyrettim. An9

nemin bir kadn talandran gurur kayna dedii eyler

bunlar myd? Bir kadnn tac srf byle bir kararllk
anndan dolay yere dp parampara olabilir miydi?
iim, kadnla kar byk bir horgryle dolmutu: Ka
dnlarn deersiz vr zvr eylere inandklarn o anda
kendi gzlerimle grmtm. Ve bu horgr bana yeni
bir g kazandrd. Emin admlarla tekrar eve doru y
rdm ve yeni, ksack kesilmi salarmla annemin
nnde dimdik durdum.
Annem beni grnce ac bir lk kopard ve yzme
okkal bir tokat yaptrd. Sonra, sanki ben ylece ayak
ta dururken yerime mhlanmm gibi durmadan vurdu
bana. Otoriteye kafa tutmam bana sarslmaz bir g kat
m ve anneme kar kazandm zafer, beni bu tokatlar
dan hi etkilenmeyen, salam bir kayaya evirmiti. An
nemin eli yzme arpyor ve sonra her defasnda, san
ki granit bir kayaya toslam gibi ayn ekilde geri gidi
yordu.
Niin alamyordum? En ufak bir azarlamada ya da
hafif bir fiskede bile hemencecik gzyalarna bouluve
ren bir kzdm oysa. Ama annem beni dverken gzm
den tek damla ya akmad. Cesurca ve kararllkla anne
min baklarna diktiim gzlerimi sonuna dek ak tut
tum. O bana vurmaya biraz. daha devam etti, sonra da,
"Delirmi olmalsn!" diye tekrarlayp durarak divann
zerine yld.
Bu aresiz yenilgi karsnda yz hatlarnn iyiden iyic
ye bozulup krtn grnce, onun adna zldm
hissettim. imde, onu kucaklayp pmek, isyanm bas
trp kollarnda alamak ve "Senin sylediklerini yapmak
bana her zaman iyi gelmiyor," demek iin gl bir dr
t duydum.
10

Ama onun, yenilgisine ahit olduumun farkna varma

mas iin gzlerimi gzlerinden kardm ve koarak oda
ma gittim. Aynaya baktm ve gzlerimde parlayan zafer
yla, kendime glmseyerek ksa salarm seyrettim.
Zaferin anlamn hayatmda ilk defa kavryordum; de
mek ki korku yalnzca yenilgi getiriyor, zafer ise cesaret
gerektiriyordu. Anneme kar duyduum korku silinip
gitmi, dolaysyla ondan korkmamn yol at esrarl
hava da dalmt. Onun sadece sradan bir kadn oldu
unun farkna varmtm. Bana att tokatlar onun elin
deki en byk kozdu, ama artk rktmyordu beni ve
bunun nedeni de canmn yanmamas deildi.
***

Kitaplarmn bulunduu odann dnda evimizden

nefret ediyordum. Okulu ise -ev ekonomisi derslerini
saymazsam- seviyordum. Yani, cuma hari, haftann b
tn gnleri severek gidiyordum okulima.
Okuldaki btn faaliyetlerde yer alm; tiyatro grubu
na, tartma grubuna, spor kulbne, mzik ve sanat ku
lplerine, ksacas oluturulan gruplarn hepsine katl
mtm. Bunlar da yetmeyince baz arkadalarmla bir
araya gelip, benim Dostluk Kulb adn verdiim bir
grup kurmutuk. Tm bunlarn nedeni, emin deilim
ama, iimde derinlerde bir yerde, arkadala kar, hi
bir arta balanmayan, kstlamasz, her eyi kucaklayan
bir yoldala kar, benimle olacak, benimle konuacak,
beni dinleyecek, benimle birlikte kanat takp cennetin
sonsuzluklarna uacak insanlara kar mthi bir zlem
duymamd.
Bana yle geliyordu ki, ne kadar tepeye karsam
kaym vardm yer beni tatmin etmeyecek, iimde ya11

nan atei sndremeyecekti. Grdm derslerin srek

li birbirini tekrar etmesinden ve birbirine benzemesin
den nefret etmeye balamtm: Dersleri bir kere, sade
ce bir kere okuyordum ve o da beni bomaya, ldrme
ye yetiyordu. Her zaman iin yeni, yepyeni eyler isti
yord um.
***

Odamda kitap okurken i eri girmi, yanmda ayakta

durmu, ama ben onu fark etmemitim. Sonra bana, "Bi
raz dinlenip soluk almak istemez misin?" dedi.
Ne zamandr okuduum ve kendimi yorgun hissetti
im iin ona glmseyip, "Olur, biraz ak havada yr
ye kabiliriz," dedim.
abucak paltomu giyip ona yetimek iin koturdum.
Tam ocukken yaptmz gibi onunla el ele tutumaya
ve birlikte komaya niyetlenmitim ki, onun elini yakala
dm an, birdenbire en son birer ocuk gibi oynad
mzdan bu yana ne kadar ok zaman getiini, bacakla
rmn nasl koulacan bile unuttuunu ve yetikin ba
caklar gibi ar hareket etmeye altn hatrladm. Bu
nun zerine elimi geri ekip paltomun cebine soktum ve
onun yannda yavaa yrmeye devam ettim.
"Bymsn," dedi.
"Sen de," dedim.
"Birlikte oynadmz gnleri hatrlyor musun?"
"Ne zaman yarsak beni geerdin."
"Misketleri de hep sen toplardn."
Kahkahalarla gldk. Temiz hava iimi ferahlatm
ve ar kstlamalarla geen ocukluumda benden esir
genen bir eye yeniden kavumuum duygusu vererek
beni canlandrmt.
12

"imdi yarsak bahse girerim yine ben kazanrm,"

dedi.
"Hayr, imdi ben seni geerim," dedim kendime g
venerek.
"Grelim."
Yere bir izgi izdik ve onun yannda durduk. O,
"Bir. . . iki... ... " diye saynca birlikte ileri frladk. Beni
arkamdan, elbiselerimden kavrayp tuttuu zaman he
defe ilk ben varmak zereydim. Tkezleyip dtm, o da
benim yanma ykld. Hiila nefes nefeseyken bam kal
drp ona baktm ve onun da, yanaklarm kzartacak bir
ekilde bana baktn grdm. Kolunu belime doru
uzatm ve kaba bir sesle, "Seni peceim," diye fslda
yn izledim.
Tuhaf ve iddetli bir sarsntyla alt st olmutum.

Duygularmn iinden, bir imek akmas gibi gelip ge

en ksa bir sre iin beni daha fazla sarmasn ve kolla
rnda daha sk tutmasn istedim, ama sonra bu tuhaf,
gizli arzum vahi bir fkeye dnt.
fkem onu daha da srarc yapm ve beni kollaryla
adeta demirden bir kskaca almt. O kuvveti nereden
bulduumu bilmiyorum, ama ne yapp edip kolunu ken
dimden uzaklatrmay baardm ve elimi serte yzne
yaptrrken onun kolunun havada ylece asl kaldn
grdm.
***

Kafam karmakark olarak yatamda bir saa bir so

la dnyordum. imde garip duygular uyanrken, gzle
rimirr nnden bir anlna belirip kaybolan grntler
geiyordu. Ama bu grntlerden bir tanesi orada srar
la dikilip duracak ve bir trl ekilmeyecekti: Kuzenim,

yanmda yerde uzanm, kolunu belimin etrafna saryor

ve tuhaf baklaryla beynimin iinde yol alyordu. Gz
lerimi kapatp kendimi fantezime teslim ettim; kollar be
ni smsk sararken, dudaklarn benimkilerin zerine
serte bastryordu.
imdi titreyerek yznde gezdirdiimi hayal ettiim
elimle ona vurduuma inanamaz bir halde, bam batta
niyelerin ve yastn altna gmm.tm. Sonra bu tuhaf
ryam sona erdirme isteiyle hepsini stmden att,
ama onu yapmak da bir are olmaynca bu sefer yast
bamn stne koydum ve uyku sonunda beni esir ala
na kadar, o inat hayaleti boabileceim kadar sert bir
ekilde bastrdm.
***

Gzlerimi ertesi sabah atm. Gne karanl da

tm ve glgeleriyle bama en btn hayaletleri
kovmutu. Yatamdan kalkarak pencereyi atm ve ge
.ceki ryalarmn son srarc izlerini de silen temiz hava
y iime ektim. Uyankken gl tarafm karsnda tir
tir titreyen, ama geceleri sinsice yatama szp, etrafm
daki karanl fanteziler ve yanlsamalarla dolduran, kor
kak tarafmla alay ederek ona srttm.
Lisedeki son snfta grubumun en iyileri arasndan
kmtm ... Ne yapacam dnp duruyordum ...
Kadnlmdan nefret ediyor, kadn doama di bili
yor ve vcudum hakknda hibir ey bilmiyordum. Bana
kalan tek seenek reddetmek, meydan okumak ve kar
koymakt! Anneme ve bykanneme onlar gibi bir kadn
olmadm, hayatm mutfakta soan sarmsak soyarak
harcamayacam, btn gnlerimi kocam olacak adam
durmadan yemek yesin diye heba etmeyeceimi kantla14

mak iin kadnlm reddedecek, kadn doama kafa tu

tacak ve vcudumdaki btn arzulara kar koyacaktm.
Aabeyimden, onun iin krem rengi elbisemi giymemi
istedikleri adamdan, daha dorusu btn erkeklerden
daha zeki olduumu, babamn yapt her eyi kendimin
de yapabileceimi, stelik gcmn daha fazlasna yetti
ini gsterecektim anneme.

15

Tp fakltesi mi? Evet, tp fakltesi... Bu szck, rk

tc bir etki uyandryordu benim zerimde. Parlak, e
lik ereveli gzlklerin arkasnda artc bir hzla ha
reket edip duran, delici baklara sahip gzleri ve kor
kun derecede sivri ve uzun bir ineyi sk biimde kav
rayan maharetli parmaklar hatrlatyordu. Bir doktoru
ilk defa grdm zaman hatrladm: Annem, tyleri di
ken diken olmu, doktora hem ona ne kadar sayg duy
duunu belli eden hem de yalvaran gzlerle bakyordu;
aabeyim gerekten korkmutu; babam ise yatakta yar
dm dilenerek srtst yatyordu. Tp, korkutucu bir ey
di. Annemde, aabeyimde ve babamda sayg, hatta hay17

ranlk uyandryordu. yleyse ben de doktor olacaktm;

tp fakltesine gidecek, parlak, elik ereveli gzlkler
takacak, gzlerimi onlarn arkasnda artc bir hzla
hareket ettirip duracak, o korkun derecede sivri ve
uzun ineyi maharetli parmaklarmla hibir zorluk ek
meden kavrayacaktm. Annemi korkudan tir tir titrete
cek ve bana saygyla bakmasn salayacak, aabeyimin
yreine korku salacak ve babama benden yardm dilet
tirecektim. Doaya, iimdeki ve dmdaki organlarmla
bana giydirdii elimsiz vcudun kusurlarn baaryla
rtebileceimi kantlayacaktm. rademle ve zekamla r
dm elik hcreye hapsedecektim onu. Beni cahil ka
dnlarn safna srklemslne yol aacak en ufak bir ak
kap bile brakmayacaktm.
***

Tp fakltesinin n avlusunda etrafma baknarak

durdum. Yzlerce gz keskin ve sorgulayc baklarn
stme evirmiti. Ben de onlarn baklarna ayn ekil
de, serte bakarak karlk verdim. Niin bana baktkla
rnda gzlerimi yere eecek, onlar kendilerininkini dim
dik tutarken ben boynumu bkecek, onlar kendinden
emin ve gururlu admlarla yrrlerken ben sendeleye
cektim ki? Benim onlarken hibir eksiim yoktu, hatta
daha da iyi olduumu dnyordum. Hibirinden etki
lenmemeli, dimdik durmalydm. Gslerim aklmdan
tamamen kmt ve zaten onlarn gs kafesimde yap
tklar arlk da yok olup gitmiti. Dilediim lde ko
layca ve serbeste dolaabilecek kadar hafiflemi hisse
diyordum kendimi. Hayatta kendi yolumu izmitim, ak
ln yoluydu bu. Artk var olduunu bile hissetmemek
iin kendi vcudumu lme mahkm etmitim.
18

***
Diseksiyon* odasnn nndeydim: artc derece
de keskin bir koku arpyordu burnuma. . . beyaz mermer
bloklarn st plak insan cesetleriyle doluydu. eri
adm atarken korkudan her tarafm rpermiti. Kadavra
lardan birinin yanna gelip ylece durdum. Bir erkek v
cuduydu ve tamamen plakt. Dier renciler hnzrca
gllerle, ne yapacam merak ederek bana bakyor
.lard. Tam srtm dnp dar frlamak zereydim ki
durdum; hayr, bunu yapmayacaktm. Birden br tara
fmda, bir grup rencinin cesaretle ve en ufak bir utan
ma duygusu sezdirmeden plak bir kadn vcudunu in
celediklerini grdm. Ben de baklarm yan bamda
ki erkek kadavrasna evirdim ve elime neteri alarak,
sakin ve azimli olmaya kararl bir ekilde onu inceleme
ye koyuldum.
***
plak bir erkek vcuduyla ilk defa karlayordum
ve bu karlama bittiinde, erkekler benim gzmdeki
korkutucu glerini, aldatc byklklerini kaybetmi
olacaklard. Tahtndan dm, bir kadnn hemen ya
nnda, diseksiyon masasnn zerinde yatan bir erkekti
artk o. Annem, niin aabeyim ile benim aramda muaz
zam farkllklar bulmu ve erkekleri, hayatm boyumca
mutfakta hizmet etmem gereken birer Tanr gibi gster
meye almt ki? Annem benim imdi elimde bir ne
terle plak bir adamn yannda durduuma, onun karn
n ve kafasn keserek atma inanr myd? Annemi
*)Kadavralarn anatomik yapsn incelemek amacyla kesilme ilemine ta
bi tutulmas. (.n.)

19

getim; bir erkek vcudunu incelediime ve onun bir er

kek oluuna hi aldr etmeden bu vcudu paralara
ayrdma toplum inanr myd peki?
Hem, kimdi bu toplum denen varlk? ocukluktan iti
baren kendini Tanr olarak dnecek ekilde yetitiril
mi aabeyim gibi erkekler ile annem gibi zayf ve etki
siz kadnlardan olumuyor muydu bu toplum? Bu tr in
sanlar, bir erkek hakknda onun kaslar, damarlar, sinir
ler ve kemiklerden yaplm bir karm olmasndan ba
ka hibir ey bilmeyen bir kadnn varlna nasl inana
bilirlerdi?
Bir erkek vcudu! Onu yiyecekle doldurmak iin s
cak mutfakta buram buram terleyen, gece gndz zihin
lerinde onun hayaletini tayan annelerin ve kk kzla
rn korkusu. te bu vcut, imdi irkin ve parampara
olarak, nmde plak biimde uzatlm, yatyordu. Ha
yatn annemi bu kadar abuk yanltacan; ayn hayat n
b i r gn, gslerime bakp bende onlardan baka bir
ey grmeyen bu sefil erkeklerden intikamm bu ekilde
almam salayacan ryamda bile gremezdim. te,
burada oklarm tam onun gsne saplyordum. plak
vcuduna bakyor ve onu elimdeki neterle lime lime
dorarken midemin bulandn hissediyordum.
Bu bir erkek vcudu muydu; d taraf kllarla kapl,
ii ryen ve kokan organlarla dolu, beyni yapkan bir
beyaz svnn iinde yzen ve kalbi kpkrmz kanlar
iinde olan? iiyle dyla ne kadar da irkindi . . . akla ge
lebilecek en irkin eydi!
***

Beyaz mermer masann zerinde, neterimin altnda

yatan gen kadn inceledim. Uzun safar yumuakt ve
20

krmzya boyanmt, fakat imdi formalinle* ykanm

durumdayd. Dileri beyaz ve parlakt, n sradakilerden
biri altnd, ama kklerine doru baktnzda btn di
lerinin sapsar olduunu grebilirdiniz. Gsleri sarkk
ve zayft; ocukluumda bana o kadar ikence etmi
olan bu iki et paras, gen kzlarn geleceini belirleyen,
erkeklerin gzlerini ve akllarn tututuran bu sarkk et
ler, orada, bzlm ve eski bir ayakkab derisi gibi ku
rumu olarak duruyordu. Kzlarn geleceinin ii ne ka
dar botu, erkeklerin kalpleri ve gzlerini dolduran bu
eyler ne kadar nemsiz grnyordu! Annemin iimi
daraltan szleriyle kafama kakp durduu, kadnlarn
balarnda tadklar ve hayatlarnn yars neredeyse
onlar dzelterek, parlatarak ve boyayarak geen, bu ha
liyle onurlar saylan o uzun sar salar da, istenmeyen
dier vcut paralar ve et krntlaryla birlikte bir p
kovasna atlmt.
***

Boazmda eki bir tat hissettim ve inediim et

parasn tkrerek azmdan kardm. Sonra bir para
ekmek yerneyi denediysem de dilerim zorlukla hareket
ediyordu . Azmdaki lokmay hi olmazsa inemeden
yutmaya altm ve ekmein boaz duvarm zorlayarak
mideme doru indiini hissettim. Mide duvarlarmn sal
glad asit svlarnn ekmekle boutuunu ve bar
saklarmn onlar yutmak zere genilediini takip ede
biliyordum. Derken gs kafesimde bir arln durdu
unu anladm, bunun k;;n damarlarma pompalayp du) Dezenfekte ilemi srasnda kadavralar bilimsel alma amacyla sak
lamakta kullanlan, formaldehit ile suyun kartrlmasndan elde edilen
bir sv. (.n.)

21

ran kalbim olduunu biliyordum. Kanm, damarlarmda

kark bir yolculua kmt, kollarmdaki ve baakla
rmdaki klcal damarlarn atlar zayft. Burun delikle
rimden ieriye hava girmi, sonra cierlerimi doldur
mak zere boazmdan aaya doru yoluna devam et
miti. Cierlerim havann gs kafesime gelmesi dura
na kadar balon gibi imilerdi, yle ki bir anda kendimi
tkanm hissediverdim. Dudaklarm kprdamyordu ar
tk, kollarm iki tarafa geremiyord um, kalp kaslarm ka
slmyor ve damarlarm kanla dolmuyordu.
lyordum sanki! Dehetle ayaa sradm. . .
Hayr, lmeyecektim! Masalarda nmde yatp duran
o cesetlerden biri olmaya hi niyetim yoktu. Neterimi
elimden braktm ve diseksiyon odasndan hzla dar
frladm. Sokaa knca da hayretle insanlar seyretme
ye koyuldum; tek bir an bile dnmeden yryen, kol
larn ve bacaklarn hareket ettiren, otobslere yeti
mek iin kolaylkla koturan, azlarn pervaszca aan
ve dudaklarn kprdatan, en ufak bir zorluk ekmeden
konuan ve nefes alp veren insanlarla doluydu her ta
raf.
Sakinlemitim. Hayat devam ediyordu ve ben hfila
yayordum. Azm olabildiince ap, cierlerimi soka
n havasyla doldurdum ve derin derin nefes alp ver
dim. Kollarmla bacaklarm hareket ettirip nmde dal
galanan insan ynnn ortasna kadar yrdm. Ah, ha
yat olduu gibi kabul edilince ne kadar da basitti!
***

Kk ve yuvarlaka bir nesne, yumurta eklindeki

bir et paras neterimin altnda titriyordu. Onu bir
elimle kavradm ve teraziye koydum. Parmak ularmla
22

hissedebiliyordum onu, yzeyi yumuak ve kvrmlyd,

tpk biraz nce masada duran tavann kk kafatasn
dan kardm beyni gibi. Bu eyin bir insan beyni ol
mas mmkn myd? [)oaya kar sava ap galip ge
len, yeryznn derinlerine dalan, gne ve ayla yrn
geye oturan, kayalar paralayp dalar yerinden oyna
tan ve dnyay yok etmek zere atomlardan ate ka
ran o kudretli insan akl, elimdeki bu nemli, yumuak et
paras myd yani?
Neteri kavradm ve nmdeki beyni keserek para
lara ayrdm, sonra o nlardan daha da kk paralar
kardm. yice baktm, elimde hissettim, uzun uzun i nce
ledim, ama hibir ey bulamadm. Sadece parmaklar
mn arasnda kayp duran yumuak bir et parasyd o.
Elime aldm kk bir paray mikroskobun mer
ceklerinin altna yerletirdim ve iinde, zm salkmlar
na benzer yuvarlak ekirdekler ieren yuvarlak hcre
lerden baka bir ey gremedim. Nasl alyorlard
acaba, insanlarn bir eyin farkna varmalarn, anlama
larn, dahas hissetmelerini nasl salyorlard? Sonra
'ders kitabm ap, beynin alma mekanizmasn gste
ren resimlere baktm. Karmak bir makinenin, diyelim
bir televizyonun, bir uan ya da bir denizaltnn izim
lerine veya bir dnya haritasna benziyordu: Aralarnda
bir eyler alp gnderen yzlerce nokta, milyonlarca si
nir ve iplik gibi teller. Btn bu eyleri, ite elimde tut
tuum u et parasnn idare ettiini biliyordum. Vcu
dun btn organlarndan mesajlar alyor, sonra da sinir
ular araclyla onlara emirler yadryordu. Nasl ola
biliyordu bu; bu kck et paras kalbe, kollara ve ba
caklara nasl emir verebiliyor, kalbe nasl "al!", kolla
ra nasl " ndir!" ya da "Kaldr!", bacaklara nasl "Yr!"
23

ya da "Dur!" diyebiliyordu? Sinir hcrelerinden oluan

bu karmakark a nasl oluyor da birbirine taklmadan,
tkr tkr ileyebiliyordu? Gzn, burnun, kulan, dilin,
parmak ular nn ona gnderdii mesajlarn srrn, s
telik hibirini birbirine kartrmadan nasl zebiliyor
du? Mikroskoptan bu kk yuvarlak hcrelerin arkala
rna baktm ve hayatn bu ufack protoplazma paralar
n nasl igal edebildiini, onlarn hareket etmelerini, an
lamalarn ve bilmelerini nasl saladn yine mthi

merak ettim.
Bu esrar zmek amacyla durmadan ders kitaplar
m kartryordum. Kimya k itaplar maddenin bileen
,

lerini deiiklie uratan ve sonra aktif biimde hareke

te geiren kimyasal reaksiyonlar olabileceini sylyor
du. Fizik kitaplar, atomlar deitiren ve hayatn nn
aan elektrikten, fizyoloji kitab ise refleksler ve salglar
dan bahsed iy ordu

Okuyup aratrmaya baladm; insan vcudunun ya

psn ve dzenleniini ezberlemeye kararlydm. Sinir
sisteminin btn paralarnn isimlerini, sinir hcreleri
nin vcudun her tarafna nasl mesaj gnderip aldn,
btn damarlarn isimlerini, ne kadar uzun ve geni ol
duklarn, nasl duvarlar olduunu, kemiklerin, kemik
iliinin ve kann yapsn, nasl yemek yediimi, btn
duyularmn nasl ilediini, nasl uyuyup rya grd
m rendim. Kalbimin nasl altn ve utannca ni
in yzmn kzardn, baz zamanlar niin vcudumu
ate bastn ve kolumu bile kaldramayacak hale geldi
imi, skntdan niin terlediimi ve korkunca ellerimin
ve ayaklarmn nasl titrediini kefettim
Kalp bir eve benziyordu; kas duv,arlar ve kapakk
kaplar olan odalar vard; bir odann duvarlar bzl24

yor, sonra kaplar alyor ve o oda kan zorla, kas du

varlar daha gevek olan yan odaya gnderiyor, sonra

kapakn kaps yine kapanyordu... Kalp atlar, kann

bir odadan dierine geii, kaplarn alp kapanlar

srasnda kan kk kk grltlerdi. Fakat kalp

kaslar ne zaman bzlp ne zaman genileyeceklerini
nereden biliyorlard? Bir mesajla! Gsteki bir mereze

bal olan (ki o merkez de beyindeki merkezlerden biri

tarafndan ynetiliyordu) bir sinir onlara mesaj iletiybr

du. Cierlerden gelen kan kalbe nasl ulayor ve artl

mak z:ere bir kere daha cierlere nasl geri dnyordu?

Her ey dakik ve salam bir sistem tarafndan yrtl

yordu. Vcudun her kovuunun zel bir zar vard ve
ak damardan damara hi ara vermeden srp gider
ken kan basnc kesin bir biimde dzenleniyordu.

Parmam yakan atei niin hissediyordum? nk

parmaklarmdaki sinir ular beyne bir mesaj iletiyor,

beyin de o mesaj yanman neden olduu bir ac eklin

de yorumluyor ve kol kaslarma hemen kaslmalarn,

parmaklarm ateten uzaklatrmam bildiren acil bir

mesafgnderiyordu. Bu mesajlarn parmak ular ile be

yin arasnda, tam da parmaklarmz onu yakan sdan...

ektirmemizi gerektiren bir anda gidip geliini kim d

nm olabilirdi?

Beynimdeki sinir merkezleri ile ter bezlerim arasn

daki mzakereler tamamlanana ve bu srecin sonunda

beyin, bezlere nem damlalar oluturma emrini verene

kadar slqntdan terlemiyordum.

Korku duygusu beyne iletilene ve beyin derimin y

zeyindeki kan damarlarna, muhtemel bir yaralnma ih

timaline kar kann oradan ekilmeye hazr olmalar
iin bzlme emrini verene kadaracm kesilmiyordu.
25

Grntlerin ve seslerin, gz ve kulak araclyla

beyne nasl iletildiini renmitim. Ve canl organizma
larn ocak ssyla nasl cansz bir varla dnp, daha
sonra insann iindekilerinin scaklnda canl bir doku
ya nasl dntrldn de.
Uyurken beynimin uyank ve bilinli kalan bir para
s olduunu, o parann, kalp atlarm gzleyip nefes
almasn fsldadn ve ryamda zihnimde canlanan g
rntleri denetlediini renmitim. Bu sayede bir atn
srtnda gkyzne utuumda ya da havada dp ka
baran dalgalarn arasnda boulduumda yataktan d
mem engelleniyordu. Ayn ekilde, bir orman cini dile
rimi etlerine geirmeden hemen nce korkudan yata
m slatmadan uyanmay da baaryordum.
nmde muazzam genilikte bir dnya almt. lk
bata endieliydim, ama ok gemeden lgnca bir
renme tutkusuyla bam dnm olarak hrsla kendimi
bilgiye kaptrdm ve bu yeni dnyaya atldm gr
dm. Bilim, insann varoluunun srlarn nme sermi
ve annemin benim ile aabeyimin arasnda kurmaya a
lt korkun farkllklarn hepsini son derece nemsiz
hale getirmiti.
Bilim bana, kadnlarn erkeklere, erkeklerin de insan
lara benzediklerini kantlamt. Kadnlarn da erkekle
rinki gibi bir kalbi, bir sinir sistemi ve bir beyni; hayvan
larn da insanlarnki gibi bir kalpleri, bir sinir sistemleri
ve bir beyinleri vard. Aralarnda temel bir farkllk yok
tu! Bir kadn kendi iinde bir erkek barndrrken, bir er
kek de kendi derinliklerinde kesinlikle bir kadn gizli
yordu. Nasl bir kadnn bazs grnen, bazs ise gizli
olan eril organlar varsa, bir erkek de kannda diil hor
monlar tayordu. nsanlar, hayvanlar gibi omurilikleri
nin altnda birka kk omur biiminde budanm bi-

26

rer kuyruk tarken, hayvanlar da insanlar gibi alyor,

gzya dkyorlard.
Erkekleri, kadnlar ve hayvanlar birbirine yaknlat
ran bu yeni dnyayla, kudretli, adil ve her eyi bilen bir
Tanr gibi grnen bilimle sevinten deliye dnmtm.
Bunun zerine bilime btn kalbimle gvendim ve onun
retilerine sk skya balandm.
***

Onda btn grebildiim, kk yz, umutsuzca bir

efkat parlts bekleyen gzleri ve souktan titreyen c
lz, plak kollaryd. Vcudunun neredeyse her taraf
sert metal disklerle, onlara takl olan ve tavan kulakla
rna benzeyen kulaklarnda sona eren plastik tplerle
kaplyd. plak gsnn zeri srekli kaldrlp indiri
len stetoskoplarla doluydu; kalkan bir stetoskopun yeri

ni hemen bir bakas alyordu. Bir ksm kaba, ikin par

maklarla, bir ksm da krmzya boyal trnaklar olan yu
muak ellerle yerletirilen stetoskoplarn souk metali
ocuun taptaze kaburga kemiklerini hep birden bastr
yordu.
Birden profesrn sesini duydum: "Hadi, gel de u
kalp atlarna bir kula,k ver."
Hasta ocuun etrafn dolduran renci arkadala
rm beni ne doru ittiler ve ben, clz bedenle aramda
ok az bir mesafe kalana kadar yaklap, kulaklarma ta
kl stetoskopla beklemeye baladm. Bir nceki aletin
brakt yuvarlak krmz ukuru grdm; birden elimin
hissizletiini fark ettim ve aleti o iltihapl vcuda yer
letiremeyeceimi anladm; elim kontrol edilemez bir
ekilde titreyip sallanmaya balamt. Tam o anda ka
baca bir kenara itildim ve dier renciler beni yataktan

27

uzaklatrdlar. Benim yerimi kaln gzlkler takan bir

renci alp, stetoskopunu hi duraksamadan ve o yu

varlak ize hi aldr etmeden ocuun gsne yerle

tirdi. ocuun kuru dudaklarndan hafif bir inilti geldiy

se de, sesi, hasta yatann evresinde bir yer kapmak

iin birbirleriyle itiip duran rencilerin grltleri

arasnda kaynad gitti.

imden ykselen, avazm kt kadar barma dr

tm bastrdm, stetoskopu ocuun gsnden uzak

latran acmasz parmaklar koparp paralamamak iin

kendimi zor tuttum. Azm amadan, ellerim hareketsiz

bir ekilde orada ylece durdum; nk aklm hata tetik

teydi, glyd ve bilime sadkt. Bilim tanrs kudretli

ve merhametsizdir...

***

Bklm ve kaln kllarla rtl plak bacaklaryla

tam nmde durdu. Huzursuzluunu belli eden bir ekil

de bakyordu bana: "Klotumu da karacak mym?"

Profesr arkasn dnp ona doru souk ve kararl

bir bak frlatp, "zerinde ne varsa kar," diye emretti.

Hasta adam aknlkla bana bakmay srdrd ve te

reddt iinde klotunun bel yerinden tutmaya devam

etti. Profesr, onun bir an soluk almasna bile izin ver

meden ne doru bir adm att ve adam nmzde rl

plak durur bir hale getirerek, klotunu kendi elleriyle

indirdi.

Steril eldivenleri giyip ona doru ilerledim. Skntyla

ve fke iinde yerinde duramyordu. Bir kadn nasl olur

da onu soydurabilir ve muayene edebilirdi? Geri ekil

meye altysa da, profesr yzne sert bir tokat pat

latt ve adam ancak ondan sonra, sanki bir cesetmi gi28

bi kendisini benim orasn yoklayan parmaklarma tes

lim etti.

Bilim tanrs merhamet ve utan tanmaz. Ne kadar

da kabayd! Bilime tapmaktan ne kadar rahatsz olmu

tum! Canl bir insann vcudu bilim karsnda btn

saygnln ve kymetini yitiriyor, benim baklarm ve

zerinde gezinen parmaklarmn altnda tam bir l be
den haline geliyor, zihnimde organlardan ve kopmu

kollarla bacaklardan oluan bir ktleye dnyordu.

***

Gece souk ve ssz, karanlk cansz ve durgundu. Il

tl pencereleriyle byk hastane, vahi bir srtlan gibi

karanla km, ylece duruyordu. Gecenin perdesini

hastalarn iniltileri ve ac dolu ksrkleri yrtmaktayd .

Odamn penceresinin kenarnda tek bama dikilmi, ya

n bamdaki vazoda aan kk beyaz iee bakyor
dum. iee dokunurken, ilk defa,, sanki canl bir eye

dokunan bir cesetmiim gibi rperdi her tarafm. iei

yzme yaklatrdm ve kendimi, burnunu hcresinin

demir parmaklklarna dayayarak hayatn tadn almaya

alan bir mahkum gibi hissederek, mis gibi iek koku

sunu doya doya iime ektim. Sonra elimi boynuma g

trdm, parmaklarm bir celladn kirli eli gibi boynumu

kuatan stetoskopun metal kollarna dokundu. Berbat

bir ekilde eter, dezenfektan ve iyot kokan beyaz nlk

omuzlarmdan aa sarkyordu.

Kendime ne yapmtm byle? Hayatm hastala,

acya ve lme balam; mahrem yerlerini grebileyim,
ikin yaralarn hissedebileyim ve ifrazatlarn titizlikle

tahlil edebileyim diye insanlarn vcutlarnn zerindeki

rtleri kaldrmay gndelik iim haline getirmitim. Ar29

tk hayata dair, bilincini yitirmi, durmadan gzya d

ken veya baygn bir ekilde yataklarna uzanm, gzleri

mat, sar veya krmz, kollan bacaklar felli veya ameli

yatla kesilmi, nefes alp verii dzensiz, sesleri bouk

ya da ac iinde inleyen hasta insanlarn dnda hibir

ey grmyordum. Geri kalan gnlerim iin bitiim bu

lm cezasn nereye kadar kaldrabilecektim? imi y

le bir kasvet kaplamt ki, kendimi son mit da yok

olup giden bir mahkum gibi hissediyordum.

Odamdan kp byk, ortak dinlenme odasna git

tim. Bir tp dergisini ap okumay denediysem de, d

ncelerimin? gece vardiyasndaki i arkadamn u an
da uyumakta olduu doktorlar kanadna kaymasn en
gelleyemiyordum. Belirgin bir nedeni bulunmasa bile,

kendimi gecenin ortasnda bir adamla ba baa hisset

tim; onu benden ayran sadece kapal bir kapyd. Gzle

rimde uykudan eser olmad halde, bu dnce bana

bir rya gibi geldi ve korktum... Hayr, korku deil, kay

gyd aslnda bu ... Hatta, kayg da deil, arzuydu iimde

ki; sadece bu tam bir arzu deil, daha ok, zaman zaman
o kapya kaamak baklar frlatmama neden olan, tuhaf
ve rahatsz edici bir duyguydu.
***

Dirseimin dibindeki telefon ald; gece hemiresinin

sesi beni hasta bir kadnn yatann bana aryordu.

Kala gz arasnda oraya gittim. Hasta, gen ve evli bir

kadnd. Nabzn dinledim; romatizma yznden kapak

klar kalnlamt, daha nceleri salkl kalplerde duy

mu olduum melodilerden farkl, uyumsuz sesler ka

ryordu. Kapakklar esnekliini yitirmiti, artk kalbin

kaplarn skca kapatamyordu ve bu yzden kan, bo::o

zuk bir su deirmeni arkndaki aldama sesine ben

zer bir grltyle kapakklardan szyordu.

Gen kadna baktm ve gzlerinde bir parlt grdm.

"Ona ne diye sesleneceim?" diye sordu bana. "O benim

ilk ocuum olacak."

Ona bir ine yaparken, gzlerini narkoz rtsyle ba

klarmdan gizledim ve "Bilmiyorum, henz olan m
kz m olduunu bile bilmiyoruz ki," dedim.

Zaman, dehet verici anlarla geti ve bebein prz

sz, siyah kafasnn, karanlktan aydnla, bilimin o sert

metal azlaryla evrili aydnla kn izledim. Kad

nn kalbindeki rpnmay ve iniltiyi, kann zayf aknts

n, kapakklarn glkle vuruunu dinledim. Sonra o

cuk bir ok gibi dar frlad ve yksek sesle alamaya

balad; miniminnack gzlerini ilk kez hayata ap dn

yay gren bu insanolunun grn karsnda hay
retten ne yapacam ararak byk bir sevin iinde
glmsedim.

Biraz sonra ise, mezar sessizlii gibi uursuz bir dur

gunluun farkna vardm. Kann aldamas ve kapak

klarn vurmas kesilmiti. Baklarm kadna evirdim;

yz granit bir heykel kadar souk ve donuk, gs ah

ap bir kutu gibi hareketsizdi. Ona ne olmutu? Daha

birka dakika nce konuuyor, hareket ediyor, nefes

alp veriyordu. Bir insann hayatn lmn penelerin

den zorla ekip almak iin tp biliminin benim hizmeti

me sunduu btn kaynaklan kullanmak amacyla he

men harekete gemek istedim; rngayla toplar damar
larna solsyon ve uyarclar verdim, burnuna oksijen

gitmesini salamaya altm, akcierleri alsn diye

suni solunum yapmay denedim, uzun bir ineyi doru

dan kalbine batrdm, gsn ap onu tekrar hayata
31

dndrmek iin kalbine masaj yapmaya baladm, b

tn gcmle azna fledim ve darya bir tepki verme

si iin yzne kesik kesik tokatlar attm. Ama hibiri ie

yaramad. Bilim bu noktada acizdi. Yeryzndeki hibir

ey bu kk, kapal gzkapan bir kere bile olsun ye

niden kaldracak gte deildi.

Bu sefer ilgimi, bacaklaryla tekmeler atan, hemire

nin kollarnda alayp feryat eden yeni domu bebee

evirdim. Souk metal masann zerinde yatan bu kas

kat kesilmi vcuttan bu carl et parasnn km ol

mas ne kadar olaanst bir eydi! Bam ellerimin

arasna aldm, km bir halde en yaknmdaki sandal

yeye oturdum. Bilim, ylesine kr krne itaat ettiim

o zorba Tanr, kalpteki kapakklarn romatizmann etki

si sonucunda bozulabileceini niin aklayamyordu

bana? Gen bir kadnn kalbi nasl oluyor da sonsuza ka

dar durabiliyordu? len bir kadn nasl oluyor da canl

bir ocua hayat verebiliyor, bu l bedenden nasl olu

yor da ufak bir hayat kvlcm doabiliyordu? Hayat ate

i nasl bir parlayp bir snmt? nsan nereden gelir,

nereye giderdi?

Benim iimdeki bu mcadelenin kapsam birden ge

niledi ve erkeklikle kadnlktan kp, bir btn olarak

insanla yneldi. nsanlar, kaslarna, beyin hcrelerine,

damar ve sinir sistemlerinin karmaklna ramen ne

kadar da nemsiz yaratklar olarak grnyorlard. p

lak bir gzle bile grlemeyen kck bir mikrop, bur

nun iinde nefes alp verebiliyor ve cierlerin hcreleri

ni yiyip bitirebiliyordu. Tar mlanamaz bir virs tesad

fen ortaya km ve karacierin, dalan ya da vcudun

baka bir organnn hcrelerini lgnca bir hzla oal

tarak onlarn etrafndaki her eyi tahrip edebilmiti. Ba32

demciklerden kalbe gitmenin yolunu bulan kk bir ya

pkan damla dorudan felce yol aabiliyordu. En kk

parmaa batan kk bir ine konuma, grme ve duy

ma yetisini hepten ortadan kaldrabiliyordu. ylesine

bir hava kabarc tesadfen kana karyor ve vcut bir
denbire pis pis kokup rmekte olan bir kpek ya da at

gibi hareketsiz bir cesede dnyordu.

alm satarak yryen ve kendi kendini yiyen, d

nen ve srekli kendini yenileyen bu kibirli, gururlu ve

kudretli insan, yeryznde, kendisini yok olmaktan kl

pay ayran bir beden tarafndan tutuluyordu. Ama bir

kere yerinden kopuna -ve bir gn mutlaka kopacakt

yeryznde onu artk yeniden bir araya getirebilecek
hibir g yoktu.

Bilim, tahtndan tepe taklak olup dm, az nce in

sanolunun yapt gibi plak ve aciz bir ekilde ayakla

rmn nne ylmt.

akn ve kafam allak bullak olmu bir ekilde etraf

ma bakndm: Bilim beni yeni bir inanca gtrmeden, es

ki inancm ortadan kaldrmt. Peinden gitmeye ant i

tiim akln yolu, kocaman ve alamaz bir engele arpn

ca kesilen, ksa ve s bir yoldu.

Gzlerimi fal ta gibi amtm. Ne yapmalydm?

Geldiim yoldan gerisin geriye dnmeli mi, yoksa o en

gele sokulup yaslanarak korunmak iin smsk sarlmal

mydm? Benim gzmde hibir seenek gerekten iyi

deildi: Bu isyankar hareketlerim bana, korunmak iin

kendi dmdaki hibir eye sarlmamam gerektiini gs

teren, belli belirsiz bir kuvvet ve irade gc vermiti.

imdeki o ey, iinden bir yol gemeyen, kocaman bir

engelle kapatlm olsa bile.

Bylece kendimi tamamen yeni bir yne giderken bu

lacaktm.

33

Birka eyam paket haline getirip, beni ehirden ok

uzaklara . . . bilim profesrlerinden ve onlarn laboratu

varlarndan, annemden ve ailemin dier fertlerinden,

hem erkeklerden hem de kadnlardan ok uzaklara gt

recek olan trene bindim.

Her yerden uzak ve sakin bir kyde kk bir ev al

dm. Baklarm vahi ve huzurlu yeil tarlalardan terte

miz mavi gkyzne kaydrarak, kr evimin balkonunda
oturuyordum. Rahat bir sedire sereserpe yaylmken,

gnein klar bedenimin zerine derek styordu

beni. Tatl bir uyuukluk iinde durmadan geriniyor ve

rahatma bakyordum.

35

Hayatmda ilk defa yanmda tek bir insan yoktu ve

sanki, gemiteki hayatmn uzun yllar boyunca birik

mi katmanlar iimden boaltyordum. Orada kendi

plak benliimle yzlemi ve grdm eyleri en k

k ayrntlarna kadar irdelemeye balamtm.

Elime bir bak almyor ya da kulama bir stetoskop

takmyordum; renmi olduum tbbi ve bilimsel bilgi
ler, grm ve tanm olduum insanlar, yllarca yrt

m olduum ve en sonunda beni dncelerimde kr

bir kmaza srkleyen mcadeleler birer giysi gibi k

yorlard zerimden. Bu trden dncelerimi de boalt

m, sadece hissetmeye balamtm.

Hayatmda ilk defa dnmeden hissediyor, vcudu

ma yansyan scak gnein tadna varyor, yeryznn

stndeki giysinin gzel, yumuak yeilliini doyasya

seyrediyor, gkyzn kaplayan byleyici engin mavi

lie dalp dp.lp gidiyordum. Doayla bu kadar yz yze

gelince, doann, ehrin kuru grlts iinde harcan

m olan byleyici sihrini, kadnlarn deersizetiril

mi, tutsak alnm kadnlklarn, erkeklerin marur ve

tahakkmc erkekliklerini, ayraa bilimin snrl, etkisiz

amatasn kavramtm.

Doann gzel ve kudretli bir Tanr olduunun, clz

ama kibirli insanln da ksack mr sresinde srf gu

rur ve baar duygusu adna onun zerine ne kadar ucuz

ve irkin giysiler giydirmeye altnn farkna varm

tm. Kalbimin daha h1zl arptn hissediyordum ye bu,

ruhumu tuhaf duygu akmlaryla dolduruyordu. Ne za

mandr ilk defa, zihnimin kalp kaslar ve damarlar res
metmek ve ondan akan kan miktarn hesaplamak iin

abalamasna gerek kalmadan kalbimin arptn hisse

debiliyordum. Kalp atlarmn yeni bir dili vard artk ve
36

bu dili ne bilim ne de tp aklayabilirdi; benim yeni

uyanm duygularmla anladm, ama eski deneyimlerle
yklenmi zihnimin pek kavrayamayaca bir dildi bu.

Duygunun akldan daha keskin zekal olduunu hissedi

yordum. Duygu, insann kalbinde daha derin kkler sal

mt, insan rknn ok eskilere dayanan tarihine daha

salam balarla balyd, insann doasna daha sadk

ve onunla daha uyum iindeydi; btn bunlar da kendi
deneyimleriyle kantlamt.

Sedirin zerinde bacaklarm bkerek ve kendimi be

denimi sarm olan yeni duygulara teslim etmi olarak

geriniyordum ki, anszn aklma bir ey geldi: Bu, benim

bir zamanlar lme mahkum ettiim bedendi; bilim ve

akl tanrsnn ayaklar dibine atarak, acmaszca feda et

meye karar vermi olduum kadn bedenimdi ve imdi

tekrar canlanmaya balyordu. ocukluumu, ergenlii

mi ve gen kadnlmn afan gs gse bir muha

rebede boa harcamtm, hem de kime kar? Kendime,

kendi insanlma ve doal drtlerime kar. Ve imdi

bunlarn hepsini geride brakmak ve hayata yeniden;

rnleri kendiliinden fkran bu mekanda, milyonlarca

yldr topra rtmekte olan bakir doann iinde, yery

znn meyvelerini yiyip aalardan oluan bu kubbenin

altnda igdlerini takip ederek yaayan, niinini ya da

nasln sormakszn sadece yiyip ien, ocuk dourup
hastalanan ve sessizce len basit kr insanlaryla, haya
tn beiinde sfrdan balamak zereydim.

Kendime glmsedim, sonra baya gldm, yle ki

havada nlayan kahkaham duyabiliyordum. Annem ba

na her zaman bir kzn baka insanlarn duyaca ekilde

glmemesi gerektiini sylediinden, eskiden kahkaha

larn da bir sese dnmeden nce dudaklarmda he37

men snverirdi. imdiyse azm aabildiim kadar a

tm, gldm ve burnumdan bir hrlt kardm; gs

mn ii havayla, ttn ve karbon monoksidi olmayan, tp .

biliminin ve toplumun artma ilemlerine gerek olmayan,

saf, tertemiz havayla doldu. Bu havann bileiminin nasl

olduu hi mi hi ilgilendirmiyordu beni; sadece beni
dinletirdiini ve yanp kavrulan iimi serinlettiini bili
yordum. Kendimi gnein nlarna braktm ve onlarn

vcudumda gezinmesine izin verdim; bunlar da saf n

lar; zellikleriyle, yani zararl m yararl m olduklaryla

ilgili bilimsel analiz.lerin demedii, tertemiz nlard.

Basit ve iyi huylu bir kyl bana bir tepsi iinde yiye

cek getiriyordu: sade ekmek, kaymak, tereya ve yu

murta. Dokuz yana kadarki ocukluumdan kalma, on

dan sonra hi hissetmediim bir cokuyla yiyordum ye

meimi. Annemin, bir kz ocuunun nasl yemek yeme

si gerektii konusundaki talimatlar ve tp mesleinin te

reya ile kaymak hakkndaki uyarlar umurumda bile
deildi. Azm yiyecekle dolduruyordum. Topraktan ya

plm bir testiden azm aprdata aprdata su iiyor

ve suyun giysilerimin her tarafna dkln izliyor

dum. Alm tamamen bastrana kadar yiyip, susuzlu

umu giderene kadar iiyordum. Sedir, scaktan iyice

snnca, kalkp daha serin kelere gidiyordum. Topra

n derinlerden gelen kokusunu iime ekiyor ve topra

a ait olma, onun bir paras olma duygusuyla kendim

den geerek yzkoyun yere uzanyordum.

Hafif bir rzgar eteimi baldrlarma kadar kaldrsa

da, gemite bacaklarmn st ortaya kt zaman his

settiim tela duygusuna asla kaplmyordum. Annem,

vcudumun utanlacak bir ey olduu duygusunu nasl

da beynimin ta iine kazmt? Oysa insan plak doar,

38

plak lrd. nsann btn giysileri birer grntden

ibaretti ve gerek doasn rtmeye ynelik bir abadan
te anlam tamazd.

Esintiyle birlikte giysilerim havalanrken yeniden

doduumu hissettim ve ancak bu yeniden dou ann

da duygusal hayatmn doru bir dengeye kavutuunu

dndm. Fakat bu yeniden doua ramen, yaamak

isteyen ... daha dorusu, yaama hakkn talep eden kud
retli bir dev de vard iimde.

***

Gecenin ortasnda kapmn hzla vuruluuyla uyan

dm. Darya baktmda, bir grup kylnn hasta bir

yal adam getirdiklerini grdm. Onlar ieri aldm,

adam beyaz nlmn zerine yatrdm ve gsn

dinledim. Kalp atlarnn sesi iniltilerine karrken, ona

bakmak zere gzlerimi kaldrdm. Boulurken ulaama

yaca uzaklktaki bir can simidine bakan birisi gibi

umutsuzca bana dikmiti gzlerini. Birden sanki bildi

im her eyi unuttuum ve daha nce bir hastay hi

muayene etmediim duygusuna kapldm. lk defa olarak

ac eken ve kendi iniltilerinin sesini duyan bir insann
gzlerini gryordum.

Gemite o hastalar nasl muayene edebilmitim?

Hocalarm beni hasta bir insann bir karacierden, da

laktan ya da sindirim ve boaltm sisteminden ibaret bir
ey olduuna nasl inandrmlard? nsanlarn gzleri
ne, o gzlerin ta iine k tutarak bakabilmemi, tazelik
lerine ve mas.,mluklarna aldrmadan gzkapaklarn

parmaklarmla kaldrabilmemi nasl salamlard? n

sanlarn boazlarna, ac dolu feryatlarn iitmeden bak

maya nasl ikna etmilerdi beni?
39

Bir an iim titredi. Hayatmda ilk defa olarak bir has

tay, farkl paralarn gevek bir toplam olarak deil,

tam bir insan olarak gryordum. Yal adamn hasta

gzlerinin perianl iime iliyor ve feryatlar kulakla
rm ile kalbim arasndaki uurumu kapatyordu.

Ne yapacan bilmez bir halde hastamn nnde du

ruyordum. Gzlerim onun gzlerine sabitlenmi, kulak
larm belli belirsiz fsltlar halinde kard iniltileri
adeta emiyor, ruhum insan acsnn hi alk olmadm

bu sahnesini aknlkla seyrediyor, zihnim de sessiz

sessiz hayata yeni bir anlam biiyordu.

Elimi kalbime gtrdm ve bam duvara yasladm.

O donuk, ares iz gzlerde beni derinden rahatsz eden

bir ey vard. O fslt halinde kan iniltideki bir ey ru

humu bitkin dryordu. Daha nfe hi farkna varma

dm, bilmediim ya da hissetmediim bir eydi bu:

Ac; evet, ac! imdeki katmanlar delip geen, haz mer

kezlerine varana kadar en ierjlere ulaan, derin bir

duyguydu bu. Ac ekiyor, ama ayn zamanda bu acdan

haz alyor; kendi insanlmn, usuz bucaksz yetilerini

tecrbe ettiim, bilinmeyen ufuklarn kefettiim insan

lmn hazzn duyuyordum.

Btn varlm en kk zerresine kadar bu hazza g

mlmken, ruhum kupkuru bir ac duygusunu iine e

kiyordu da, gzmn kararmasna neden olunca en ya

knmdaki sandalyeye ktm; gzlerimi kapatp ala

maya baladm. Daha nce hi bama gelmeyen bir e

kilde alyordum, sanki gzlerim nasl alanacan daha

nce hi bilememiti. Gemite hep geri ekilmek ister

gibi akan gzyalarm imdi bir sele dnm, yanakla

rmdan aaya akr akr akyor ve onlar durdurmak

iin hibir aba harcamyordum. Braktm, zihnimde bi40

rikmi tozu temizlesinler, kalbimi rten kara peeyi kal

drp atsnlar ve ruhumu drdm o kahrolas katl

n zindanndan kurtarsnlar diye ... Kendimi acnn kola

rna teslim ettim.

Kendime ancak bir ses duyunca gelecektim; zayf bir

sesti bu, ama smscakt. Adam bana, Alamayn, dok

tor. Ben iyiyim," diyordu.

Gzlerimi ap ona baktm. Glmseyii zayf ve sa

kindi, ama iindeki efkati ve naziklii belli ediyordu.

Sanki benim adma efkat duyan, elimden tutup bana sa

hip olduu bir eyi vermek isteyen, bende hi olmayan

bilgiyle ve kuvvetie donanm olan oydu. Fiziksel bir

hastaln, ruhsal bir hastalkla kyaslandnda hibir

nemi yok gibiydi. Sanki doktor o, hasta da bendim.

nsanla inancm tam da onu aybettiim ve insan

hayatnn bir balondan teye gitmediine karar verdi
im ... onu arkamda, l l binalar, uaklar ve gelimi

silahlaryla ehrin parlak klarna braktm dnd

m bir zamanda yeniden kazanmam inanlacak gibi de

ildi. lkel bir maarada... tp profesrleriyle entelektel

lerin aksine, zerindeki elbiselerden baka hibir eye

sahip olmayan, hasta bir yal kylnn ellerinde yeni

den bulmutum onu.

Kuru, atlak dudaklardan yaylan, ama iinde hayatn

anlamn tayan kk bir glmsemeydi bu inancn

karl... nsanlarn kalabalkta kaybettii, bilimin kendi

dev aygtnn aaas arasnda gznden kard ve ak

ln aklayamad bir anlam... Bu anlam, sevgiydi; yaa

ma sevgisi, hastalkta ve salkta, bilinen ve bilinmeyen

yanlaryla, balanglar ve sonlaryla yaamann hazz

ve acs. Sevgi. Kalbim bu yeni szce vuruldu, iimden

bir hasret devrildi ve ruhumda bir ate parlad.
41

***

Yaamaya nasl devam edebilirdim? Ayn anda hem

bozulmam, denenmemi duygular olan sabrsz bir

ocuktum, hem de yalanm zihniyle, kalifiye bir dok

tor. Yirmi be yllk hayatm, kadnlm hissetmeden
gemiti. Kalbim bir erkek yznden bir kere bile daha

hzl arpmam, dudaklarm pck diye bilinen o haric

kiilade eyi bir kere bile tatmamt. Ergenliin hararetli

ateinden gememitim hi. ocukluumu annemle,

aabeyimle ve kendimle mcadele ederek harcamtm.

Ders kitaplar btn ergenliimi ve kadnlmn afan
tketmiti. te buradaydm; oynamak, komak, umak
ve sevmek isteyen, yirmi be yanda bir ocuk.
***

Yine birka eyam topladm ve beni dnyaya gt

rp, kendimden uzaklatracak olan trene bindim. Kendi

benliimle tanmtm: Artk hayattan kopuk bir ekilde

ona o kadar ok yapmaya ihtiyacm yoktu. zn, bir

gvercinin gagasndaki buday gibi topladm hayat...

Varln, bedenim ve ruhumun en kk zerresiyle sev

meye baladm hayat... Sarlmak iin kar konulmaz

bir arzu duyduum hayat...

Btn bunlar hissettikten sonra kendimi rktc

bir yalnzla nasl hapsedebilirdim? Geriye dnmek zo

rundaydm; onun iin evime, aileme, iime ve hastalar

ma dndm. Kollarm hayata ap, onun benim annem

olduunu ilk defa candan hissederek annemi kucakla

dm. Babam kucakladm ve bir kz evlat olmann ne de

mek olduunu anladm; aabeyimi kucakladm ve kar
de sevgisini hissettim. Sonra, ha.Ia eks i k olan bir eyi,
42

orada olmayan birisini arayarak etrafma bakndm.

Kimdi o? Onun adna iimin en derin yerlerinden bir

lk koptu, ruhum ona seslendi. Kim olabilirdi o adam?

iddetli bir zlem beni, bedenimi ve ruhumu kasp

kavuruyordu; sevgiye susam ve akln dizginlerini koy

verdii bir ruhun demir hcresinden kan bakire bir be
denin zlemiydi bu. Bir erkek ile bir kadnn birbiriyle
karlamasnn neye benzediini delicesine merak edi

yordum. Yatam fanteziler ve yanlsamalar doldurur

ken geceler uzadka uzad. Uzun ve gl kollar belimi

sard. Bir erkein yz benimkine iyice yaklat. Baba

mnki gibi gzleri, kuzeniminki gibi bir az vard, ama

ikisi de deildi. Kimdi o? Okuldaki kzlarn aptalca geve

zelikleri geldi aklma. imi ektim, inledim ve ergenlik

andaki bir kzn fantezilerini' kurdum; sanki bir erke

in vcudunu hi kesip doramam, stndekileri ka

rarak onu rlplak hale getirmemi ve irkinliinden

irenmemi gibiydim.
Unutmu muydum? ... Bilmiyorum... Ama unutmu
tum ... Ve imdi, canl bir erkek bedeninin esrar ve me
rak yeniden zihnimi doldurmaya balamt. .. Belki de

kadnln cretle hapishanesinden km, zihnine y

lm olan anlar arasndan kendi yolunu bulmaya al

yordu. Belki de ruhumun frtnal zlemleri bedenin

irkin grntlerini hayal gcmden tamamen skp

karmt ya da kalbimin kt kt atlar tp biliminin bil

gilerini kafamn iinden tamamen temizlemiti.

afak skmek bilmiyordu. Yatamn scakl adeta

kzgn bir frna dnerken, sabahn ilk klar geceki r

yalarn younluunu datmakta aresiz kalyordu.

DRT
-

Yatamn yanndaki telefon ac ac ald ve saati an

lamak iin bir gzm yar atm. Sabahn ikisiydi. Ahi
zeyi ar ar kaldrdm ve telal bir sesin, "Doktor! An
nem ok hasta. Ltfen, gelip onu kurtarn," dediini duy
dum.
Yatamdan frlayarak aceleyle stme ceketimi at
tm, acil durumlar iin her zaman hazr olan kk an
tam kaptm ve hastann evine doru arabam son srat
srdm.
Kadnn gittike zayflayan kalp atlarn dinledim;
yalln iyice soldurduu ve hayatn ekilip gitmek ze
re olduu bir kalbin sesiydi bu. Stetoskopumu kulakla45

rmdan kardm ve yanmda uzun boylu, gzlerinde

umutsuz bir endie okunan bir adamn durduunu fark

ederek etrafma bakndm.

"Durumu ok mu kt, doktor?"

Hi cevap vermeden odadan ktm. Benim arkamdan

oturma odasna geldi ve sabrsz bir ses tonuyla tekrar,
"Durumu ok mu ciddi?" diye sordu.
"Hayr," dedim yava bir sesle. "Durumu ciddi falan

deil. Sadece lyor."

Adam dehet ve aknlk iinde bana bakp, "lyor

mu? Hayr! Olamaz!" dedi.

Ban elleri arasna gmd, kendini yaknndaki bir

sandalyeye brakt ve bouk, titrek bir sesle alamaya

balad. Alama nbeti geene ve gzlerini yeniden ba

na bakmak zere kaldrana dek bekledim, sonra da, "Her

eyin bir sonu var," dedim.

"Ama o benim annem, doktor."

"Yallk onu da yakalam. imdi lmesi ok normal

bir ey.'

Gzlerini silince, skmak zere elini tuttum. "Onu ken

di odasnda tutun ki, hayatn huzur iinde bitirebilsin."

Gzyalar tekrar gzlerine hcum etti, ben de kapy

ap kendimi dar attm.

***

Elimde bir bardak scak anason ayyla (ameliyat

odasndan son hasta da ktktan sonra nbeti hemire

benim iin yapmt onu) odamda oturuyordum. Yorgun
parmaklarm, scaklnda bir rahatlk arayarak geve

me isteiyle bardan etrafnda dolanyordu. Btn y

zm bardaktan tten buhara yaklatrdm ve onu derin

derin iime ektim, zaten anason aynn kokusunu ken46

disinden daha ok severdim. Derken hemire ieri girdi

ve bir adamn beni grmek istediini syledi.

Adam ieri girdi. Onu tandm ve elini skmak iin

ayaa kalktm. Tam karmdaki koltua otururken, siyah

bir kravat taktn fark ettim. Ona basal dileklerimi

sundum. Gzlerini yerden kaldrmadan, "Teekkr ede
rim, doktor," diye cevap verdi.

O ba nne eik ylece dururken, ben anason a

ymdan byk bir yudum aldm. Sonra gzlerini kaldrp

tuhaf biimde elimdeki bardaa bakt.

"Bir bardak anason ay ier misiniz?" diye sordum

ona.
armas beni gldrd, sonra baklarn bana evi-

rip glmsedi ve "Size teekkr etmeye geldim," dedi.

"Ben bir ey yapmadm ki."

"Ama gecenin bir yars kp evimize geldiniz."

"Bu her doktorun grevi."

"stelik bana gerei sylediniz."

"yle bir durumda sizden saklayamazdm ki."

"ok ac bir ey."

Ben cevap vermedim, o da bana bakmaya devam etti

ve "lmekte olan bir insana bakmak size ac vermiyor

mu?" dedi.

"Benim yaadm en katlanlabilir ac biimi bu."

"Kabullenilmesi lmden daha zor ne olabilir ki?"

"aresi olmayan bir hastalk, ar bir fiziksel sakatlk

ya da akl hastal."

"Bunlarn hepsini grdnz m?"

"Bu

h er doktorun hayatnn bir parasdr."

"Beni balayn, doktor. Ben kendi iimde zayf ve

hasta insanlarla uramyorum tabii ki. Ben sert kaya

larla, talarla urarm."

47

"Siz mhendis misiniz?"

"Evet."

Bir an iin ikimiz de sessiz kaldk, sonra ona bakp,

"Ama hayatnzda acy ve sknty hi tatmadnz m?"

diye sordum.
"lk defa lmekte olan birini grdm ve ocukluum
dan beri ilk defa aladm."
Bu beni artmt. Hayat sertti demek, kayalardan
bile daha sert! "yleyse henz hayat tanmamsnz,"
dedim.

Gzlerime bakt, tam bir ey sylemeye niyetlenmi

ti ki vazgetiini anladm. Gzlerinde tuhaf bir ifade gr

dm dndm: Bu, _ocukluk ve naiflikle karm,

beni onun adna bir eyler yapmaya iten bir zayflk ve

yoksunluk ifadesiydi. Sonra ayaa kalkt ve "Tekrar te

ekkrler, doktor," diyerek elini uzatt.

Arkasn dnp kapya yneldi, ama hemen kmad.

Ban evirip tekrar bana bakarken, bir eyler syleme

ye abalad anlalyordu. Sonra onun, "Sizinle baka

bir zamanda sohbet etmek isterim, ama ... " dediini duy
dum.

Durdu, sonra yaknmda tek bir yere bile bakmadan

tekrar konumaya balad. "Fazla bo zamannz olmad

n biliyorum."

Cevap vermedim. Gzlerini benden karmay srd

rerek kekeledi: "Sizi tekrar grebilir miyim?"

Doruca yzne baktm: Gzlerinde ilgimi eken bir

bak vard, ama ifadesi ikna edici deildi; tek grd

lm annesininkiydi, hastaln ve acnn kysndan bile

gememiti. Karsndaki bu yal ve deneyimli zihni tat

min edebilir ya da bu obur, hibir eyin kendisini kst

lamasn istemeyen ocukta bir ilgi uyandrabilir miydi?

48

Ama benim gzlerimin zerinde en fazla durduu ilk

adam da oydu, bu yzden, "Beni tekrar grebilirsiniz,"
diye karlk verdim.

***

Piramidin altn oluturan byk talarn birinin s

tnde, gzlerimi uzaktaki ufka dikerek ve gnein krm

z dairesinin yuvarlann kaln, gri bulutlarn arasndan

szln seyrederek onun yanna oturdum.

"Ne dnyorsun, doktor?" dediini duydum.

"Niin bana hep doktor diyorsun?"

"Houna gitmiyor mu?"

"Ac iinde beni aran hastalarm hatrlatyor bana."

"Byl bir unvn. Seninle konuurken doktor de-

mek bana gurur veriyor. Tandm ilk kadn doktor sen

sin."

"Gerekten mi?"

"Seni arayp anneme bakmak iin gelmeni istediim

de, telefonda sesini duyduum kiinin doktor olduunu

dnmyordum. Seni annemin odasna girerken grd

mde de doktorun sen olduuna inanamadm.''

"Niin 0Jmasnd?"

"Bir kadn doktorun ya irkin ya yal ya da ikisi bir

den olmas, kaln gzlkler takm ve ok okuyup ok

almaktan srt bklm olmas gerektiini dn

mtm nedense. Gzel bir kadn olabilecein aklma bi

le gelmemiti."

"Niin peki?"
"Bir kadnn hem akll hem de gzel olmas pek kolay

bir ey deil."
"Niin?"

"Bilmiyorum."
49

"yleyse sana ben syleyeyim: nk bir kz, daha

ilk ocukluk gnlerinden beri, kendisinin sadece bir v

cut olduuna, baka bir ey olmadna inanacak ekilde

yetitirilir. Bu yzden hayatnn geri kalan boyunca b

tn ilgisini vcuduna yneltir; zerinde durulmas ve ge

limek zere tevik edilmesi gereken bir zihni de oldu

unun farkna bile varmaz."

"Niin byle davranrlar peki?"

"nk, hayatta kilit mevkileri igal eden erkekler,

kadnlarn, canlar istedii zaman bacaklarnn arasna

girebilecekleri, gzel ve aptal hayvanlardan fazla bir ey

olmasn istemezler. Erkekler kadnlarn kendilerinin ei

ya da orta olmasn da istemezler; onlarn tek istedik

leri, kadnlarn ikinci planda kalmalar ve onlara hizmet
etmeleridir."

O gld, ben de gldm. Bana yaklap unlar syle

di: "Ben o erkeklerden deilim. Ben hizmetim deil, ha

yat ortam olacak bir kadn istiyorum. Senin akln bana

gurur veriyor. Ameliyat odana girip, onlar tedavi etme

ni, tekrar salklarna kavuturmam bekleyen, senin ak

lna ve uzmanlna bel balayan btn o erkekleri ve ka

dnlar kendi gzlerimle grdm zaman ne kadar mut

lu olduumu hayal edemezsin. Seninki gibi akl olan bir

kadn nasl olur da sadece yemek piirecei bir eve tk

lp kalabilir? Senin zekana ve bilgilerine sahip bir kadn

nasl olur da hayatn cahil bir kyl gibi, daha kts

kediler ve kpekler gibi yavrularn emzirip durarak har

cayabilir? Bu o kadar sama olur ki... Bunun sana ve b

tn insan rkna hakaret etmekten fark yoktur."

Szleri isyankar tarafmn derinliklerine nfuz edip

beni sakinletirmi ve karmakark kalbimi dinginletir

miti. Kendim ile buhar olup uan erkek cinsi arasnda50

ki atmay hissettim ve yorgun bam halimden mem

nun bir ekilde piramidin talarna dayadm. Annem ni

in bana byle szler sylememi ya da toplum niin

bylesi dncelerin doruluunu kabul etmemiti? te

karmda, btn bunlar kabul eden, kadnlarn da akl

lar olduunun, kadnlarn da erkekler gibi hem bedenle
ri hem de akllar olduunun farkna varm bir adam

vard. Karmda, tam da benim etrafmda olup bitenleri

ilk fark etmeye baladm gnden beri kendime syle

yip durduum szleri tekrarlayan bir adam vard.

Bu hakl, olgun szlerin nereden ktn anlamaya a

larak ona baktm. Bu szckler onun gizli derinliklerin

den mi, yoksa boazndan m kyordu? Hibir ey gre

miyordum. Derinlikleri ile boaz arasnda boluk yoktu.

Belki onda bir derinlik grmemitim, belki de gne, her

gece kaybolan o derin yarn zerine dmt ve gl

geler eylerin d hatlarn bulanklatryordu.

Onun souk ellerini. hissedince, baklarm yznde

topladm. Yumuak, uysal glmsemesi analk igdle

rimi ayaa kaldrm, ama zayf, yalvaran baklar ka

dnlm uyandrmay baaramamt. O zayf, benden

daha zayf birisi olduu iin., miydi? Yoksa benim gibi ac

deneyimler yaamam olduu iin mi? Belki de gzleri,

bir erkein gzlerinin mutlaka tamas gerektiini d

ndm o derin i kuvvetten yoksundu? Peki bunun

nedeni, benim kanmda, kendini ona teslim ettirecek er

kei seven vahi bir orman kadnnn igdlerini ta

mam olabilir miydi? Ama yine de bendeki bir eye ses

lenmeyi baarmt. Belki de onun zayfl benim kendi

kuvvetimin dorulanmasn salyordu. Belki de gzle

rindeki yoksun baklar, hala hkmetmek isteyen aklm
okuyordu.

51

***

Glmseyerek, "Annemde de ayn gl ifade vard. ..

ama onun gzleri yeildi," dedi.

"Anne" szc, hatlarn, st dudana l bir siyah

bcein yapm kk bir ocuunkine benzeten kaln

kll byklarn altndan ktnda o kadar yersiz ve sa

ma aykr grnyordu ki.

Birden, "Bana niin yle bakyorsun?" dediini duy

dum.

"Anneni sevmi miydin?"

Gzleri bir an yala doldu. "ok," dedi. Gzyalarn

dan etkilenmemitim. O devam etti: "Annem ldkten

sonra dnya bombo grnd gzme... ama seni bul

dum, yine doldu."

"Ne tuhaf!"
"Ne?"

"Dnyann sana birisi ldkten sonra bo grnmesi

yani."

"O benim annemdi ve ben onu olaanst derecede

seviyordum. Her eyi benim iin yapmt. Peki, ya sen?

Sen anneni sevmedin mi?"

"Onu sevdim... ama benim hayatm asla doldurma-

d."

"Belki de baban daha ok sevmitin?"

"Ne daha fazla, ne daha az."

"Peki, hayatndaki en nemli insan kimdi?"

"yle birisi yoktu."

"Nasl yani?"

"Bilmiyorum. Belki de benim hayatm hibir zaman

dolu olmad. Belki de bir ey baarmaya urayordum."

"Ne tr bir ey?"
52

"Bilmiyorum. Herhalde byk bir ey."

"nsanlar daha iyi yapmak gibi mi?"
"Belki ondan da fazla bir ey."
***

"Ebediyen benimle yaamak ister misin?"

Annesiz bir ocuk gibi yzme bakarak bana bunu
- sormutu. Bende gl annelik duygular, insancl ve fe
dakarca drtler, arzular uyandryordu; onun bana ih
tiya duymasnn beni kendisine ekip baladn his
settim.
Ben mfik gzlerle ona bakarken tekrar sordu: "Be
nimle evlenir misin?"
"Evlilik" szc kafamn iinde yle bir zonklad ki,
dier btn dnceleri beynimin arkasna itiverdi. o
cukken evlilie nasl bir anlam yklemitim? Kocaman
karn olan bir adam. Benim zihnimde mutfan kokusu
evliliin de kokusuydu. Bu szckten ve yiyecek koku
sundan hep nefret etmitim. Ne dediimin farkna var
madan, "Yemek sever misin?" diye sordum ona.
Bana aknlkla bakp, "Yemek mi?" dedi.
"Evet."
"Byle bir anda bana ne kadar tuhaf bir soru soruyorsun!"
"Erkekler yemek yemek iin evlenir."
"Kim syledi bunu sana?"
"Herkes."
. "Bu doru deil."
"Niin annen seninle birlikteyken evlenmeyi dn
medin o zaman?"

"Annem benim gzmde a deildi. O bana istedi

im her eyi verdi."

53

"imdi de baka birisi sana istediin her eyi versin

diye evlenmek istiyorsun."

"Hayr," dedi; ama sanki, "Evet," diyormu gibiydi.

***

Byk, beyaz bir sar olan yal adam, ona derin bir
saygyla bakt ve syledii her eyi dinledi, ama beni
grmedi ya da iitmedi. Onun gzlerinde yok gibiydim.

Elinde bir kalemi vard, rtndeki masada byk, izgili

bir uygulama kitab duruyordu.

"Batan ne kadar demek istiyorsunuz, efendim ve

muadele ne olacak?"

Bu melankolik ifadeler onun kuru dudaklarndan m

kyordu? Avans? Muadele? Bana verecek hibir eyi ol

mayan adam imdi benimle evlenebilsin diye para m

verecekti? Ama sarkl adamn, ikimizden hangisinin ve
recek bir eyi olduunu bilmesinin mmkn yoktu.
Onun grd sadece bir adam ile bir kadnd ve mal

mlk olan taraf, adamd.

Yzme stn bir ifade yerletirerek eyhe bakp,

"'Hibir ey," yaz, dedim.

Onaylamayan gzlerle dnp bana bakt: Bir kadn

erkeklerin nnde konumaya nasl cesaret edebilirdi!

Kanun adamlarna yarar, ciddi bir ses tonuyla, "y-

leyse szleme geersiz olur," diye bildirdi.

"Niin?"

"Kanun byle diyor."

"O zaman sen kanunlar bilmiyorsun."

Sandalyesinden frlarken sar da bandan utu. Sarn bir yandan iki eliyle zapt etmeye alrken, "Fe
suphanallah! Fesuphanallah!" diye baryordu.

54

***

eyh, dilinin ucuyla parmaklarn slatt, kalemi m

rekkebe batrd, o ana uygun den duay mrldand,

kat kat olmu kolluunu geri itti ve sonra iki form doldu
rup birini bana uzatt. "Buray imzala," dedi.

Ben inat bir tavrla, "zin verin, nce okuyaym," de

dim.

Sinirlendiini belli eden gzlerle bana bakt, ama oku

mam iin kad vermemezlik de etmedi. Gzlerim hi

beklenmedik o szcklere, ev, dkkan ve arsa kiralarken

aina olunan szcklere takld: "Bugn ... huzurumda ve

kendi ellerimle ... ben falan falan... u u mahkemenin

yetkisiyle resmi olarak. . . falancann falancayla evliliin

den ... u ksmnn koca tarafndan denmesi kaydyla ...

u tarihte denecek meblan... bir miktarnn da daha

ilerideki bir zamanda... Kuran'n hkmleri ve Peygam

ber'in hadislerine uygun bir evlilik ... evvelce ad zikredi

len kocann rzasyla ... iki tarafn, dini ve medeni engel

lerden muaf olduunun ve kadnn devlette herhangi bir

geliri veya maa olmadnn onayyla ... ahitlerin huzu

runda ... "

Onu parampara etmeye hazr bir ekilde belgeyi iki

elimle birden tuttum, ama mstakbel kocam onu elim

den kapt; onun gzlerimde yakaladm zayflk ve yok-,

sunluk, beni dikballmdan utandrm ve kendini ona

kar mahcup hissetmeme yol amt. O durgun bir ses

le, "Bu sadece bir formalite, baka bir ey deil," deyin

ce ben de imzaladm.

***

Kendi lm hkmm imzalam da olabilirdim. Be

nim adm, imdiye kadar duyduum ilk szck olan

55

adm ve onun bilinli ve bilind aklmn yan sra, var

lmla ve benliimle ilikisi hkmn tmden yitirmiti.

O da kendi adn benimkinin yanna ilitirdi. nsanlarn

beni yeni ismimle ardklarn duyarak onun yanna

oturdum. Sanki gerekten bana yle hitap edemezlermi

gibi, hayret dolu baklarla insanlara ve kendime baktm.

Sanki lmtm de, ruhum bana benzeyen, ama tuhaf

bir yeni ismi olan baka bir kadnn bedenine gemiti.

zel dnyam, yatak odam artk sadece bana ait deil-

di. Daha nce hi kimseyle paylamadm yatam da

onun olmutu. Uyurken ne zaman saa sola dnsem

elim onun terden yap yap olan przl yuvarlak ba

na, koluna ya da bacana arpyordu. Yanmda soluk

alp verirken kard ses, oday hazin bir yas havasyla

dolduruyordu. Gzleri kapal olduunda beni bu adama

balayan hibir ey kalmyordu. Onu diseksiyon odasn

dakiler gibi cansz bir vcut olarak gryordum. Ama

gzlerini at ve annelik igdlerimi uyandran, ama

hala bende cinsel bir arzu yaratamayan, aciz, yalvaran

baklarndan biriyle karlatmda, onu, hi hatrla

madm bir yerde ve zamanda bacaklarmn arasndan

kayp kveren ocuum gibi gryordum.
***

"Ben erkeim."
"Eee?"

"Reis benim."

"Neyin reisi?"

"Bu evin ve onun iindekilerin, sen dahil."

lk isyan iaretleri kendisini gsteriyordu: Benim kar

ndayken hissettii zayflk, onun iinde beni kontrol

altna alma arzusu dourmutu.
56

"Her gn dar .kman istemiyorum," dedi.

"Elenmeye kmyorum. alyorum."
"Senin erkekleri muayene etmeni ve onlar soyman
da istemiyorum."
Bir adamn bir kadn zerinde denetim kurma aba
snda en ok kafay takt zayf nokta buydu: Kadnn
baka erkeklerden korunmas gereklilii. Erkein kendi
kadnna duyduu kskanlk: Erkek aslnda kendisi ad
na korkar, ama kadn adna korktuunu iddia eder; onu
mlkiyetine almak ve onun etrafnda kaln duvarlar r
mek iin korunmas gerektiini ne srer.
"Senin muayeneden gelen gelire ihtiyacn yok," diye
srar ediyordu .

"Ben para iin almyorum. imi seviyorum."

"Kocan ve evin iin zgr olman gerekiyor."

"Ne demek istiyorsun?"
"Muayenehaneni kapat."
Onun beni denetlemesini engelleyen kuvveti bana ve
ren eyin iim olduu sonucuna varmt. Bam dik tut
mam salayan eyin her ay kazandm para -ne kadar
az

ya da ok olursa olsun- olduunu dnyordu. Be

nim gcmn bir iim olmasna ya da kendi param ka

zanmamn getirdii gurur duygusuna dayanmadnn
farknda deildi. Psikolojik adan onun benim iin yap
tklarna ihtiya duymadmn da farknda deildi. Ben
kimseye bal yaamadm iin ne annemden, ne ba
bamdan, ne de baka birinden yardm aramtm, oysa o
annesine baml olarak yaamt ve onun yerine beni
koymaya balyordu,
Yine de kendisini bir erkek olarak gryordu. Bir er
kein zelliklerine sahipti: derinden gelen bir ses ve gr
bir byk. Emrinde '.alan baka erkekler vard, kadnlar
57

byna kaamak baklar frlatyorlard, cadde ve so

kaklarda yanndan geen ocuklar ona kaba szler sy

leyemiyor ya da stne ta atamyorlard.

***

"Muayenehaneni kapat," diye srar ediyordu.

"Ya hastalarm, yar yolda brakacam insanlar ne
olacak?"
"Yannda baka doktorlar var."
"Ya geleceim, hayatmn yarsn renmeye adadm bilgilerim."
"Senin hayatn benim."
"Ya bana bata sylediklerin?"
"lerin byle gideceini bilmiyordum."
Gzlerimi olabildiince ap ona baktm. Gzleri so
ltk ve derinliksizdi. Elleri dndmden daha sert ve
kabayd , parmaklar daha kalnd ve gzme tam bir ap
tal gibi grnyordu. Yanmdaki bu yabanc kimdi? Ko
cam dediim bu et yn da kimdi?
Bana yaklat, elimi tuttu, kulama bir eyler fslda
d ve yzn benimkine yaslad. Onun kendini nemli
gsteren bakna, syledikleri eylerin tutarszlna al
drmamaya, gzlerimin ve kulaklarmn tank olduklarn
kabul etmemeye altm, ama imkanszd. Belleim ber
rak ve tetikteydi, her szc kaydediyordu. Zihnim de
tetikteydi ve beni onun ruhunu karartan gerekliinin
grntleriyle yzlemeye kkrtyordu. Dilerinin ve
byk, dmdz tavan kulaklarnn yzme yaklatn
grebiliyordum.
Kendimi ekmeye altm, ama terli kollaryla beni
sard ve kulama kaba, zntl bir sesle fsldad. Kz
gnlk iinde onu itip, "Niin bana yalan syledin?" dedim.
58

"Sana sahip olmak istemitim."

"Bu ok gln. Ben arsa deilim."
"Emirleri veren benim! Ben senin kocanm!"
Gzlerindeki zayflk ve yoksunluk grnts silinmi, onu bana balayan ipler kopmutu. S gzlerinin
yzeyine sert, kstah bir ifade gelip yerlemiti: Bu, kuv
vetli bir erkein deil, kendisini sokaklardaki gibi kuv
vetli birisi olarak grmeye alt, ama evinin iinde za
yf olduunu hissettii iin aalk kompleksi gelimi
olan, aciz bir adamn bakyd.
***

Bam ellerimin arasna alm, ameliyat odamda otu

ruyor ve kendime hata. yaptm sylyordum. Bir ada
mn derinli klerine bakmadan, karanlkta syledii szle
re inanmtm. Zayfl ve bana ihtiya duymas kandr
mt beni. Bu zayf insann, daha gl bir insan olsa te
nezzl etmeyecei ve stesinden gelecei kompleksleri
ni, sradan, aalk zelliklerini gizlediini a_nlamam
tm. Evet, yanlmtm. Kalbimin ve aklmn sesine uyma
m, bu adamn istediklerini yapm, dkkan ya da ev ki
ralama kontratna benzeyen bir evlilik szlemesine im
za atmtm. Bu hareketimle ben im zerimde otorite
kurmasna izin vermi olmuyor muydum? Bu szleme
onu benim kocam yapmam myd?
Kocam! Daha nce asla sylemediim szck! Bu sz"
ck benim gzmde ne anlam tayordu? Yatan yars
n kaplayan, am yarmas gibi bir gvde. Yemek yemek
ten hi bkmayan hangar gibi bir az. oraplar ve ar
aflar kirleten iki krek gibi ayak. Beni btn gece bo
yunca horlayarak ve tslayarak uyank tutan kt, iri bir
burun.

imdi ne yapmalym? Hatamn sorumluluunu kabul

edip ebediyen onunla yaamay srdrmek mi? Ama

onunla nasl yaayabilir, konuabilir, gzlerine bakabi

lir, dudaklarm uzatabilir, bedenimi ve ruhumu teslim

edebilirdim? Hayr, hayr. Yaptm yanl btn bu ce
zalar hak etmiyordu; hem de hi ...

Herkes yanlr. Hayat dorularla yanllardan oluur.

Neyin doru olduunu sadece yanl yaparak renebi
liriz. Yanl yapmak zayflk ve aptallk saylmaz, ama

yanl yapmay srdrmek byle saylr.

***

nsanlar hayretler iinde ve kar karak atlar az

larn. Bir kadn kocasndan nasl ayrlabilirdi? Ve niin?

Kendilerini bedenen ve ruhen bana teslim eden, onla

r harap edici hastalklardan ve lmden kurtardm in

sanlar buna nasl cret edebilirlerdi? zel hayatma dair

bir karara itiraz etmeye ya da kendi fikirlerini bana dayat

mak istemeye ne haklar vard? Onlara ne yiyip iecekle

rini syleyen, nasl nefes alp vereceklerini, nasl uyuya

caklarn, yaayacaklarn, oalacaklarn aklayan ki

iydim ben ... Stetoskopumu ve beyaz nlm kard

mda, zihnimi, zekam ve kiiliimi de bir kenara koydu

umu unutmular myd? Ne kadar

az

ey bifiyorlard!

Annem ocukluumu mahvetmiti, okul btn ergen

lik dnemimi ve ilk kadnlm benden almt, genli

imden bana kalan yllarsa bir elin parmaklaryla sayla

bilirdi. Artk onlar heba etmeyecek ve kimsenin etmesi

ne de izin vermeyecektim.

60

BF.

ocukken sandalyelerden ve oyuncak bebeklerden

yarattm kk dnya gerek olmutu. Sihirli anahtar
cebimdeydi. Kimsenin iznini almak zorunda kalmadan
istediim zaman gidip gelebilirdim. Koca olmadan yata
mda tek bama uyuyor, dilediimce sadan sola, sol
dan saa dnyordum. Okuyup yazmak, dnp kafa
yormak ya da hibir ey yapmamak zere masamda otu
ruyordum.

zgrdm, bana alt olan kck dnyamda tama

men zgr ... Kapm kapatyor, ayakkablarm ve giysile

rimle birlikte dier insanlarla yaadm yapmack haya
t zerimden karp atyor ve evin her kesinde diledi61

im gibi vakit geiriyordum. Orada tamamen yalnzdm.

Sesleri ya da soluk alp veren insanlar duyamyordum,
baka insanlarn vcutlarna bakmak zorunda deildim.
Hayatmda ilk defa kalbimden ar bir yk; bakalaryla
paylalan bir evde yaamann yk kalkmt.
***

Gecenin ortasnda gzlerimi, gsmde yenilmi bir

ordunun yorgun argn srklenen ayaklarna benzer
'pat pat'larla arpan kalbimin sesine atm. Alp verdi
im nefesler, ypranm bir su arknn gcrtlarna ben
zer bir grltyle kaburgalarma srtnyordu. Ak
gzlerim yalnzca bir siyahlk gryor, kulaklarm kor
kun bir lm sessizliinin ortasnda uulduyordu. Kal

bimin tekleyip duracandan, nefesimin o srtnmeyle

yavalayp tkanacandan, karanln gzlerimin n
sndreceinden ve uultularn arasnda iitme yetimi
kaybedeceimden korkmutum.
Grp grmediimi anlamak iin karanla baktm ve
kulaklarma asldm. Balardan, kuyruklardan ve boynuz
lardan oluan kk ktlelere blnerek oalan siyahl
n kocaman ktlesini grdm ve lm sessizliine yay
lan o sesleri duydum: fsltlar, hrtlar, iniltiler. .. Bam
battaniyelerin altna gmnce, hayaletler ve grltler
yok oldu. Gsmdeki patrt hafifledi ve o srtnmeli
grlt lp gitti. Yatan scakl eklemlerime, kol ve
bacaklarma geerken, kollarm gerip uyuma isteiyle ve
memnun bir ekilde esnedim. Fakat uyku gelmiyordu;
kollarmda baka bir eyi ya da birisini -babamn gzleri
ne sahip, ama babam olmayan, kuzenimin dudaklarna
sahip, ama kuzenim olmayan birisini- tutuyordum. Kim
di o? Genliimin gecelerini dolduran hayaletin ziyaret62

leri tekrar balamt. Gecelerim uzarken, yatam geni

liyordu. Yalnzlk artk ok cazip grnmyordu gzme.
***

O adam nerede bulacaktm? Dnyann b u maheri

kalabalnda bana ben kadar yakn o hayali varla, d
lerimde kendine esasl bir yer edinmi olan bir adamn
hayaletine rastlamay mit edebilir miydim? Onun gz
lerindeki bak, sesinin rengini, parmaklarnn biimini,
nefesinin scakln, kalbinin ve aklnn derinliklerini bi
liyordum. Biliyor, biliyordum! Bunun nasl olduunu
syleyemezdim, ama biliyordum.
O gerek hayatta var myd, yoksa btnyle hayal
gcmn bir rn myd? Bir gn onunla karlaacak
mydm, yoksa hayatm, lene kadar onu beklemekle mi
geecekti? imde uykuda bekleyen, sevmeye ve sevil
meye hasret olan bu deve ne olacakt? Onu hayatmdan
karmal mydm, yoksa onu tatmin etmeye mi alma
lydm? Peki ama, tam bir mahrumiyeti sahte ya da eksik
bir tatmine tercih ettiinde onu nasl tatmin edebilir
dim? Hayal gcmde yarattm gibi mkemmel bir er
kek ve mkemmel bir ak istiyordum; onun bedeli ola
rak ok uzun bir sre yalnz kalmam gerekse de, bu
amalarmn ikisinden de vazgemeyecektim. "Ya hep
ya hi!" Deimez ilkem buydu ve yarm yamalak arele
re asla boyun emeyecektim.
O adam her yerde (saraylarda ve maaralarda, gece
kulplerinde ve manastrlarda, bilim laboratuvarlarnda
ve sanat tapnaklarnda, parlak klarda ve zifiri karan
lkta, yksek tepelerde ve dibi grnmez uurumlarda,
telala kouturulan ehirlerde ve balta girmemi vahi
ormanlarda) aramaya karar verdim.

nsanlar niin aknlk iinde bakyorlard bana? Ha

yatm onlarn isteklerini yerine getirmek zere yeterin
ce heba etmemi miydim? Benim, ellerim enemde, bir
erkek tarafnda inek gibi satn alnmay bekleyerek evde
oturmam istiyorlard. Kndi erkeimi semek benim
doal hakkm deil miydi? Eer yleyse, bunu nasl yap
mam bekliyorlard? Yalnzca baka kadnlarla bir araya
gelerek, kitaplardaki resimlere bakarak, sonra beni se
en tek adamla birlikte kalkp giderek mi? Oysa ok ak
ki, onu bulmak iin bir sr erkee bakmam gerekiyor
du. Etraflarnda dolamal, baklarm yzlerinde gez
dirmeli, gzleriyle bulumal, seslerini ve nefes alp ve
rilerini dinlemeli, parmaklarna ve byklarna dokun
mal, kalplerini ve akllarn kontrol etmeliydim. Erkei
mi karanlkta, kr bir pencerenin arkasnda ya da bir ki
lometre uzaktan tanmam mmkn myd? Onu kta
grmek, onu denemek ve tanmaya almak benim iin
hayati nem tayan bir ey deil miydi? Deneyim bilgi
den nce gelmez miydi, yoksa geen seferki gibi yine ya
nlmam m istiyorlard? Bunun iin, bir erkei semek
ve akn peine dmek iin bir kadnn hayatndaki en
riskli deneyime girimekten baka seeneim yoktu.
***

Onda btn grebildiim, gzleriydi. Yznn geri

kalan ksm her zaman beyaz bir koruyucu maskenin ve
steril eldivenler iindeki parmaklarnn ardna saklan
yordu. Vcudunu kat kat cerrah elbiseleri, ayaklarn
cerrah ayakkablar kapatyordu. Soluu da anestezide
kullanlan malzemelerden yaylan eter kokusunun ara
snda kaybolup gidiyordu.
Onu, aktrmamaya alarak bana bakarken grm64

tm. Ameliyat masasndaki, gzleri kapal , barsaklar

karnnda alm kocaman bir delikten dar tam, bi
linci yerinde olmayan adam saymazsak, odada tek ba
mzaydk. Onun, yapt eylerin arkasna saklanmaya
almasnn nedenini merak ediyordum: Bilincini kay
betmi adamdan m, benden mi, yoksa kendisinden mi
korkuyordu, ya da bu tavr onun olaan hareketlerini mi
yanstyordu?
Bana, "Niin bu kadar dalgnsn? Kimi dnyorsun?" diye sorduunu duydum.
"Adam."
"Hangi adam?"
"imdi karnn atmz adam."
Gld; dudaklarn ya da dilerini gremememe ra
men, ksa ve kmseyen szlerini gayet iyi duyuyor
dum. Ben sessiz kaldm, o da, adamn kaln barsaklar
n el yordamyla arayarak karnn iini kurcalamaya ba
lad. Az sonra kaln barsaklar bir ift forsepsle tutup
kaldrd ve "Ona almann yarar yok. Kanser iyice yerle
mi ve karn zarna yaylm," dedi.
Baygn yatan adamn yzne baktm ve sanki gs
me bir bak saplanm hissine kapldm. Gzyalarm
sessizce iime aktarak, baklarm yere indirdim.
Onun tekrar gldn ve "Byle eylere hala ala
madn m?" dediini duydum.
"Asla alamam herhalde."
Sessizce bana bakt; o aniden, "Benim kimi dnd
m biliyor musun?" diye sorana kadar, tek kelime et
meden hastann karnn dikip kapattk.
"Hayr."
"Seni dnyorum ."
Gzlerini benimkilere dikerek her szc vurgula()5

mt, ben de baklarm yerden kaldrp dikkatle ona

baktm.
***

Bir erkein sahip olabilecei btn arzular aktarma

ya alyormu gibi bakt bana. "Bir kadn evlenince,
gen bir bakireden ok daha serbest olur," dedi.
Ben de kzgn bir bak frlatp, "Benim kurtuluum
bedenimin iindeki fiziksel bir deiiklie bal deil.
Rastgele bir darbeyle dalabilecek ve bir cerrahn ine
siyle geri getirilebilecek nemsiz bir zardan korktuum
iin vcuduma herhangi bir kstlama koymay dn
mem. Ben kendi snrlarm kendim belirlerim, dilediim
gibi, zgrlm de szc anladm biimiyle ayn
ekilde kullanrm," dedim.
Bana baklar biraz hainceydi imdi. "Niin korkuyorsun o zaman?"
"Neyden korkuyorum?"
"Benden."
"Senden mi!"
Benden ne istiyordu ya da ben ondan ne istiyordum?
Emin deildim , ama erkekler ya da kendim hakknda, ak
lmn iinde hala belirsiz olan bir eyi istediim kesindi.
***

Kararl admlarla n kapsna doru yrdm ve g

venli bir hareketle zilini aldm. Zaferine nasl sevindii
ni belli etmeye gerek duymad, geni bir glmsemey
le at kapy ve "Geleceini sanmyordum," dedi.
"Niin sanmyordun?"
"Bana h enz gvenmediini dnmtm."
"Gvenmiyorum ki."
66

Oturdum, o da gelip yanma oturdu, bacaklar benim

kilerin hemen dibindeydi. Bunun zerine ayaa kalktm
ve tam karsna oturdum. Muzip bir glmsemeyle, "Ni
in yanmda oturmak istemiyorsun?" diye sordu.
Dorudan gzlerine bakarak, "Gzlerini grebileyim
diye karnda oturmay tercih ediyorum," dedim.
Cevap vermedi, baklarn yakalamaya altm ama
gzlerini kard. Bir an dnd, sonra kalkt, baka bir
odaya gitti ve elinde uzun bir ieyle dnd. Sonra da i
edeki eyden bir bardak doldurdu.
"Ne bu?" diye sordum.
"Akln bir kl kadar keskin," dedi. Yiyecekmi gibi
bacaklarma bakt. "Ondan kamak istiyorum."
Aklm bir kl gibiydi! Aklmdan kamak m istiyor
du? Bu bir sava myd? Ne istiyordu bu adam? Garip bir
glmsemesi vard ve yzndeki ifadeyi zmeye al
rken, onun kendisini, kazanmaya kararl olduu bir sa
vaa hazrlayan biri izlenimi verdiini dndm. Bir er
kek ile bir kadn arasndaki sava: Kadnn tek bana er
kein karsna getii, ama erkein gelenekle, yasalarla
ve itikatlarla rlm, kuaklarla ve tarihin binyllaryla
desteklenmi ve hepsi de bir klcn ular kadar keskin
uzayan dillere, top namlular gibi dorultulmu gzlere,
makineli tfekler gibi yaylm atei aan azlara sahip s
ra sra erkekler, kadnlar ve ocuklarla bir barikatn ar
kasnda durduu o tuhaf, yapay yar.
Erkein arkasnda onu destekleyen dnya vard, ha
yatn saltanat asasn o elinde tutuyordu. Gemi, bugn
ve gelecek onundu. Onur, sayg ve ahlak; kadnlara kar
savata kazanlm bu payeler onundu. Manevi ve
maddi dnya onundu. Savan sonunda kadnn iine d
en sperm ctamln bile onundu. Kadn kabul edip etme67

yeceini, adn verip vermeyeceini, hayatta onurlu bir

hayat salayp salamayacan belirleyen, yaamasna
izin vermekle mahvolmasna gz yummak arasndaki

tercihi yapan da oydu.

Kadn, kendi zgrl, onuru, ad, zsaygs, gerek
doas ve iradesinden oluan bir dnyadan yoksun bi
imde, erkein nnde dikiliyordu. Kendi maddi ve ma
nevi hayatnn stndeki her trl denetim olana elin
den alnmt; kendi kan ve hcreleriyle, kendi zihni ve
kalbinin atomlaryla kendi iinde yaratt kk meyve
sini bile kendisi kontrol edemiyordu.
Onun tekrar glmsediini grdm. Niin yle g
lmsyorsun be adam? Bu savan adn koyabilir mi
sin?
Yanma gelmek zere ayaa kalkt, scak nefesini y
zmde hissederken kendimi geriye ektim. Elleri ve diz
leriyle iyice stme eilmiken ayaa frlayp ondan
uzaklatm.
Neler oluyordu? Niin bir adam arzularnn karsn
da tel tel zlyordu? Niin bir kadnla drt duvarn
arasna girdii zaman irade gcn kaybediyor, adeta
drt ayakl bir hayvana dnyordu? Gc neredeydi?
radesi neredeydi? Otoritesi, liderlik zellikleri neredey
di? Erkekler ne kadar zayft! Annem niin onlar Tanr
katna karmt ki?
Ona, gzlerine, el ve ayak parmaklarna baktm. Ba
klarm bir projektr gibi yzne evirdim ve kalbiyle
zihninin derinliklerini taramak istedim; ama btn gre
bildiim; uuldayan, ssz harabeler, s bir zihin ve yan
l bir kalpti. O zaman niin kendisini aklmdan korumak
istediini anlamtm: Benim sahip olduum bir eyi hi
bir bedel demeden benden almak isteyen bir hrsza
68

benziyordu . Ona acyarak ve iyice hor grerek baktm.

Onun adna zldm iin de aka kapmaktan geri
durdum; benden ok daha zayf birisiyle kavga etmek
bana yakmayacakt.
Beraberinde getirdii engellere, kendi etrafna rd
ve onu ayakta tutan zrhna ramen kendimi ondan
daha gl hissediyordum. Benimse byle bir zrha ihti
yacm yoktu: Benim gcm iimde, varhmdayd. Bir
erkei istemiyorsam, onunla drt duvar arasna kapan
m olsam bile elinin bana dokunmasna izin vermez
dim, o kadar. Ama istiyorsam, dnyann gzleri nnde,
hibir ey saklayp gizlemeden kendimi ona vermekte
de bir an bile duraksamazdm. Davranlarma yer, za
man ya da baka insanlar deil, kendi iradem yn verir
di.
Tekrar stme doru geldiini grdm. Elini benim
kinin stne koydu ve ruhuma yapan buz gibi bir so
ukluk hissettim. Hibir ey ie yaramayacak Adam, bu
yzden elini stmden ek. Elinin yeri oras deil. Kal
bim aklm, aklm bedenimi ikna etmi durumda; onlar

dan birini dierinden bamsz olarak ikna etmem mm

kn deil.
antama uzandm ve ayaa kalktm.
"Gidiyor musun?" diye sordu, byk bir aknlk
iinde.
"EveL"
"Niin?" aknl iyice artmt.
Ona ne diyebilirdim? Niin anlamyordu? Bana inana
bilecek miydi? Bir erkein, bir kadnn onun iine girip
ondan saklad eyi grebileceine ya da bedenini kal
binin ve aklnn isteine teslim edebileceine inanmas
mmkn myd? Onun baklarn gzn krpmadan
69

geri evirebilecek, eline dokunduu zaman etkilenme

den durabilecek, onunla bir odada yalnz kald halde
istedii eyi vermeyecek, sonra da, "Hayr, benim istedi
im erkek sen deilsin," diyerek ekip gidecek bir kadn
olacana inanabilir miydi?
Bir kadnn kendisine nce istekli baklar gnderip,
sonra onu reddedebileceini hangi erkein akl alrd?
Byle bir eyi kavrayamazd, nk deneme ve seme
hakknn sadece kendisine ait olmasna, kadnnsa sade
ce onu seen kiiyi kabul etmesi gerektiine almt:
zel bir insand o; btn hayatn kendisini, o zel insa
nn bizzat kendisi olduuna inandrarak geiren erkek.
Bir kadn bir erkee benzemez, deil mi doktor? Bilimi
nin sana rettiklerini unuttun mu? Yoksa zihnin bede
ninden ayr m alyor? Kibir, bir erkei kesinlikle ap
tal, kt zekal bir yarata eviriyor.
***

Toplum beni bak gibi keskin baklaryla adeta ka

za oturtuyor ve sran baklar yzmde . kam gibi
aklyordu.
Bir kadn nasl olur da erkeksiz, tek bana yaayabi
lir? Niin dar kar? Niin evine dner? Niin glm
ser? Niin nefes alp verir? Niin taze havay iine eker?
Niin aya bakar? Niin ban dik tutup gzlerini etrafna
aar? Niin gvenle ve gururla hareket eder? Sklmaz
m? Onu koruyacak bir erkek olsun istemez mi?
Ailem ve arkadalarm byle sorularla yldrmaya a
lyorlard beni. En yakn dostlarm bile beni dlamak
iin J;>irbirleriyle yaryorlard. Frtnann nnde, d
nerek duruyordum.
ocukluumdan beri bir sr zorlu savaa girmitim,
70

imdi de genel olarak toplumun, nmdeki ve arkamda

ki milyonlarca insann karsnda yeni bir savala yz
yzeydim. Niin hayatta hibir ey olmas gerektii gibi
yrmyordu? Niin gerei ve adaleti aan, daha geni
kapsaml bir anlay birlii olumuyordu? Niin anneler,
kzlarnn erkeklerle ayn olduunun farkna varmyorlar
ya da erkekler, kadnlar kendi eitleri ve hayat ortakla
r olarak grmyorlard? Niin toplum bir kadna, bede
nini olduu kadar zihnini de kullanarak normal bir hayat
srme hakk tanmyordu?
Niin beni byle kavgalara srkleyerek hayatm he
ba etmeme neden oluyorlard?
enemi ellerime koydum ve dncelere dalarak
oturdum. Toplumla kavgaya m girmeli, yoksa onun
nnde bam eerek, kendimi eve kapatarak ve dier
leri gibi bir erkein korumasn arayarak topluma boyun
mu emeliydim?
Hayr! Byle dnmek samayd. Dvecektim,
kendi kendimi koruyacak, iimdeki kuvvete, sahip oldu
um bilgilere ve iimde elde ettiim baarya gvene
cektim.
***

Bunun iin her eyi arkamda braktm; ailemi ve arka

dalarm, erkekleri ve kadnlar, yiyecekleri ve iecekle
ri, uyumay ve rya grmeyi, ay ve yldzlar, rzgar ve
suyu ... Beyaz nlm giydim, stetoskopumu boynu
ma taktm ve muayenehanemde ayaa kalktm.
Savaa girmeye, kendi terimde boulmaya ve toplum
la dimdik ayakta yzlemeye karar verdim.
***

71

Korkudan titreyen, kesik kesik soluyan, durmadan ar

kasna bakan kk bedeniyle muayenehaneme beni
grmeye geldi; karmda yz dehetle kapl masum bir
ocuk duruyordu.
"Neyin var, kzm?" diye sordum.
Hummaya tutulmu gibi titriyordu ve hkrarak iin
dekileri dkmeye balad. Titrek dudaklarndan kopuk
kopuk dklen szcklerden ancak birkan anlayabildim: ''Syledii eyi yapmad ... zalim pi ... Yukar Msr ...
beni ldrecekler... Kimseye gitmedim . . . kurtarn beni,
doktor."
Yannda mendil yoktu, ona benimkini verdim ve gz
lerinde ya kalmayncaya kadar bekledim. Gzlerini ku
rulad, umutsuzluk iinde azmdan kacak sz duy
mak iin, sanki syleyeceim eyle ona ya bir hayat bah
edecek ya da lme mahkum edecekmiim gibi, rk
m baklarn dudaklarma kilitledi.
Ona baktm. En fazla on drt, on be yanda, masum,
saf, krlgan, hibir geliri ve kendisine bakacak kimsesi
olmayan bir ocuktu. Seme ansm yoktu. Artk sahip
olduu tek ey ben olunca onu nasl terk edebilir, ma
sumluuna ve onun da yaamaya hakk olduuna inand
m halde nasl lme mahkum edebilirdim? Babasnn,
annesinin, aabeyinin ve amcasnn, hepsinin yanl
yaptklarn bile bile boynunu babasnn bann altna
nasl uzatabilirdim? Btn toplumun bu sua ortak ol
duunu bile bile nasl onu yalnz brakarak cezalandra
bilir ya da herkesin ayn ekilde davrand bahanesine
snarak onu kaderine terk edebilirdim? Asl kurban oy
ken, toplum gerek s uluyu koruyorken ve toplumun
kendimin de yapt bir hata nedeniyle onu onaylamaya
can bilirken nasl kaabilirdim? Ondan iki kat daha
72

uzun yaam, ondan okdaha fazla ey grm ve

renmitim. Kendimi kendi vicdanmda temize karan
ben, onu niye temize karamayacaktm ki?
Bu zavall ocuu kanunlarn ve geleneklerin pene
sinden, canavarlarn ve ylanlarn, farelerin ve karafat
malarn dilerinden kurtarmaya altm. Onu kurtardm
ve bunu bilseler beni armha gererler, lene kadar ta
larlar, beni daraacna gtrrlerdi. Kaderimi kabul et
tim ve lm huzurlu bir ruhla, ku kadar hafif bir vic
danla karlamaya hazrlandm.
***

Toplumun btn trajedileri muayenehaneme doluu

yordu. Her trl aldatmann ve ikiyzlln sonular
incelenmek edilmek zere nmde bekliyordu. nsanla
rn durmadan yadsdklar ac gerekler, yoklayan, kesip
bien ellerimin altnda, ameliyat masasnda ylece uza
np yatyordu.
imde insanlara kar bir efkat besliyordum. Hata
yapan kz kardeini dorayan bu adam, baka erkeklerin
kz kardelerine kar yanl yapmam myd hi? Ma
sum kz kandran kurdun kendisi, evinde hapis tuttuu
baka bir kz evladn babas deil miydi? Karsna sada
katsizlik eden erkek, namusunu savunmak adna kars

n ldren koca deil miydi? O erkekle ilikiye giren sa

dakatsiz kadn da baka kadnlar hakknda dedikodu ya
pp duran birisi deil miydi? Ak ve tutku arklar sy
leyip d uran toplumla, ak olanlar ya da tutkuya kaplan
lar iin daraac kuran toplum ayn deil miydi?
insanlara, btn insanlara kar bir efkat besliyor
dum iimde: Onlar hem yanl yapyorlar, hem de yan
llklarn kurban oluyorlard.
73

***

Muayenehanem erkekler, kadnlar ve ocuklarla, ka

sam da para ve altnla doluyordu. i smim bir film yldz
nnki kadar nlenmiti, fikirlerim insanlar arasnda sanki
kanunmu gibi dolayordu. Nereden ktn bilmedi
im yabanclar benimle iliki kurmak istiyorlar, dman
larm ise birer dost ve srdaa dnyorlard. Erkekler
evremde sinekler gibi vzldayp duruyorlard; saldrla
r artk yn deitirmi, benim konumumu savunmaya
ve beni desteklemeye balamlard. Masamn ekmece
leri tanklklar, istekler ve yardm arlaryla doluydu.
Yce tahtmda oturup ayaklarmn dibindeki topluma
bakyordum. Ona doru acyarak glmsyordum. Top
lum (kadnlar ensesinden yakalayp mutfaa, manast
ra, mezara ya da batakhaneye tkan o korkun canavar)
masamn ekmecelerinde, aciz, boyun emi ve ikiyzl

bir hald e merhamet dilenerek yatyordu! O kudretli top

lum imdi ne kadar klm grnyordu gzme.
Sanki karl bir dan tepesindeymi gibi tylerime ka
dar rperdiimi hissettim. Bam yukarya evirdiim
de yalnzca bulutlar ve gkyzn gryordum. Sonra
yine ayaklarma doru baktm ve beni lman vadilerden,
insanln nefesinin stt alaklarda uzanan ovalardan
ayran byk mesafeyi grdm. nsanlarn bana uzaktan
el salladklarn grebiliyordum, ama hibiri benim bu
lunduum noktaya kadar kamyordu. Bana arklar
sylyorlar, ama sesleri kulaklarma yetimiyordu. Bana
iekler atyorlar, ama ieklerin kokusu havada dalp
gidiyordu.
Alnm pencerenin pervazna dayamtm. Yalnzlk
ne kadar souk, sessizlik ne kadar acyd! Ne yapmahy74

dm? Zirveden atlayacak mydm? Ama o zaman boynu

mu krardm. Gerisin geriye mi dnmeliydim? O zaman
da btn hayatm boa gemi olur ve varmay istedi
im yere asla ulaamazdm. Verdiim mcadeleler sona
ermi, hibir ey yapmadan oturma zaman gelip at
mt.

Ellerimi bamn altna koyarak yatacak zamana sa

hip olmak ne kadar korkuntu!

Hayat meyinden yudum yudum imek ya da zaman
m hayatn tadn azar azar karmak geirmek yerine
mesleimin merdivenlerini kmaya niin karar vermi
tim? Niye olmam gereken uygun yeri ardmda brakp,
nmde duranlarn balarnn zerinden geip sahaya
atlam ve deli gibi komutum?
nsanlar pe pee sokaklarda yryorlar ve bir kap
lumbaa hzyla ilerliyorlard, ama olmalar gereken ye
re bir gn varacaklard. Hayat yava ilerliyordu, ama ka
nlmaz olarak gidecei yere ulaacakt. Atomlarn ha
vaya, havann suya, suyun da kat maddeye dnme
sinden nce milyonlarca yl gemi, bir milyonlarca yl
da kat maddenin hareketli amiplere, amiplerin uzantla
ra, onlarn da yzgeler, kanatlar, kollar ve kuyruklara
dnmesi, kollardan parmaklarn kmas, kuyruun
ortadan kalkmas ve maymunun iki ayak stnde dur
mas iin beklemek gerekmiti ...
ocukken, gvercinler gibi havada uamadma ni
in zlmtm? Bir kadnn her otuz gnde bir dar
att kana niin kzmtm? Tarihe, kanunlara ve gele
neklere niin isyan etmi, bilimin canl protoplazmann
srrn kefedememesine niin fkelenmitim?
Yllar geecek ve zaman muhtemelen tarihi, kanunla
r ve gelenekleri tamamen deitirecekti. Hayat, kk
75

kzlarn olgunlamasnn temiz ve gzel bir yolunu ke

fedecekti. nsan vcutlar gelierek daha da hafifleyecek
ve uacaklard. Bilim, canl protoplazmann srrn ze
cekti. Hayat bir svari alay gibi ilerlemi, her gn yeni
bir ey kefetmiti. Zaman, onun hayatmn grltl
yanlarnda hzla dnen dilileri, niin o kadar yava iler
liyor gibi geliyordu bana? Hayat niin beni ileri frlatp,
buz gibi bir yalnzlkta, yce bir tahtn stnde kefenle
yip brakmt?
Sessizlik ne kadar zalim, insan sesleri grltl olsa
lar bile ne kadar yumuakt? Yalnzlk ne kadar souk,
insanlarn -hasta olanlarnn bile- nefesleri ne kadar s
cakt. Hibir ey yapmadan durmak ne kadar dayanl
maz, hareketlilik, hatta mcadele ve atma ne kadar
gzeldi. Bo zaman ne kadar korkun, sonu baarsz
olsa bile dnmek ve ura vermek ne kadar tatlyd.
***

Boluk duygusu iimde kk sald ve dev, zerinde ha

reket edecei zemini buldu. imdeki fikirler ve grnt
ler yn bydke byd; dev, kollaryla bacaklarn
iyice yana at ve tembelce gerinip serilmeye balad.
Ne istiyorsun sen? Her eye isyan ettin ve bir kadn
hayat srmeyi reddettin. Gerein peinden kotun ve
gerek seni kendinden kopard. Ya erkekler? Onlara bak

tn, aratrdn ve umutsuzlua srklendin, sonra da du

daklarn her eyi hor grerek mhrledin.

Ne istiyorsun sen? Yalnzca kendi hayal gcnde var

olan ve bu yeryznde bulunmayan bir erkek mi? Konu
an, nefes alp veren ve dnen, ama dier erkekler gi
bi vcudu olmayan bir erkek mi? Diseksiyon masasnda
yatan bedenleri, yastnn yannda horlayp duran o
76

berbat sesi, aresiz ve yardm dilenen baklar, ocuk

larn kaderine el koyan lm unutabilir misin? Niin
kendini hcrene kapatp da yeniden uykuya dnmyor
sun?
Geceler uzam, gecenin hayaletleri yatan yine i
gal etmeye balam, yata korkun derecede by
m, souk ve rktc bir yer olmutu. Dev, uykuya
geri dnmeyi istemiyordu. Baar onun aln bastrm
yordu , nn bir anlam yoktu ve para sadece sararp
solmu yapraklara benziyordu.

77

ALTI

Masamdaki mektuplarn ve katlarn arasnda kk

bir zarf gzme arpt. Onu elime alp iine bakn, bir
meslek kuruluunun dzenledii bir parti daveti olduu
nu grdm. Hemen ayaa frladm, arabama gittim ve
partinin yaplmakta olduu yerin yolunu tuttum.
Byk bir salona girince, parlayan klar ve demir
gibi sert kolalanm elbiseleri iindeki, yzlerinde res
mi, skntl ifadeler tayan davetlileri grdm. Gzleri
min, sanki zellikle bir ey aryormuum gibi etraf ve in
sanlar kolaan etmesine izin verdim. Erkekler kadnla
ra, kadnlar da erkeklere kaamak baklar atyorlard.

Tpk ilkbaharda ban kaldrm bir bebek gibi, benim

79

nmde balarn salladklarnda ayn ekilde karlk

vererek davetliler arasnda dolandm.
Anszn telal bir kouturma oldu ve insanlar birbir
lerini iterek, kk, tknaz bir adamn etrafnda bir kala
balk oluturdular. Hepsi de onun yannda yrmek,
onunla birlikte fotoraf ektirmek, televizyonda onun
yannda dururken grnmek, yzlerini , seslerini ve var
lklarn ona hatrlatmak istiyorlard.
Kalabal brakp, sakin bir keye ekildim. Biraz
yanma dnnce de orada ayakta duran bir adam gr
dm. Sradan elbiseler giyip sradan bir ekilde ayakta
duran sradan bir adamd. Ne uzun ne ksa, ne zayf ne
imand; ama onda sradann dnda bir eylerin oldu
unu h issettim. Belki, evresindekilerin gergin kat ifadelerine benzemeyen, doal ve rahat yz ifadesiydi bu .. .
belki basitliine ramen k bir grn olmasyd .. .
belki de o adamn etrafna m gruba katlmaya te
nezzl etmemesiydi...
Bana doru baknca gzleri benimkilerle karlat.
iimde bir kprt hissettim. Gzleri hafife glmsedi.
Arkasndan, neredeyse gzleri kadar canl bir sesle, "Pe
inde koturuyorlar," dedi.
"Niin?" diye sordum ylesine.
"nk irketin ba."
Gzlerinde ayn zayf glmsemeyle, birka saniye
br insanlar seyrederek durdu. Bu bir aalama bak
myd, yoksa acma bak m? nsann ruhsal krlgan
lna sayg m duyuyordu, yoksa hor mu gryordu?
Hangisi olduuna karar veremedim. Sonra geri dnd ve
kendini tantmadan nce bana doru bir an sert bir ba
k att. Ona kim olduumu ve ne yaptm syleyerek
karlk verdim ben de. Dierlerinin biraz uzana yerle80

tirilmi kk bir masay iaret ederek, "Buraya otura

lm. O adamdan en uzak masa bu," dedi.
kimiz de gldk, o masaya doru yneldik ve kar
lkl oturduk. nce yiyecek tabaklarna, sonra bana bak
t ve glmseyerek, "Partilerde ne yaplacan ok iyi
bilmem, bir konuda sana yardm edebilir miyim?" dedi.
Bu adamn gzlerindeki neydi?
"Hayr, teekkr ederim. Partidekiler gibi davranmak
houma gitmez."

Sessizce birbirimize baktk, biraz sonra konutu:

"Mzik dinlemeye zamann var m?"

"Genellikle yok," diye cevap verdim. "En son besteni
dinlemedim, ama ne kadar baarl olduunu ve ne ka
dar ok insann beendiini okudum."
Gzleri bir an benimkilerden uzaklat, sonra tekrar
bana bakp, "Buna mutlu olmadm," dedi.
"Ama herkes beenmi."
"Bir sanat, yapt ey kendisini tatmin etmedike
mutlu olmaz."
"Seni mutlu etmediyse niin kmasna ve yaynlan
masna izin verdin?"
"Istrap veren de bu ya. Beni memnun eden ii halk
anlamyor."

" yleyse, halk nasl tepki gsterirse gstersin, niin

seni :nutlu eden paralar bestelemiyorsun?''

"Onlar kim dinler ki?"
"Birka kii. Sadece bir, belki . . . Ama ne pahasna
olursa olsun halk memnun etmekten daha iyi bu."
"Bunu bazen yapyorum."
Sanki dnyormu gibi ksa bir sre yere bakt,
sonra capcanl gzlerini bana evirip, "Mzikten ok ko
nutuk Sen neden tptan bahsetmiyorsun?" dedi.
81

"Tpla ilgili konumalar partilere gre deil," dedim.

aknlk iinde, "Niin olmasn?" diye sordu.
"nk hep acyla ve hastalkla ilgili eyler. Hayatn
zc yan," diye karlk verdim.
"Hayr," diyerek itiraz etti. "Elbette ok byk aclar
var, ama mutluluk daha fazla olmal. Birinin hayatn
kurtardn zaman kendini ne kadar mutlu hissetmi ola
can tahmin edebiliyorum. iinin en iyi yan bu olmal."
"Ya seninki? Senin iinin seni en ok mutlu eden yan
ne?"
"Beni sevindiren bir ezgi yazdm an," diye cevap
verdi. "Ya da harika bir mzik paras duyduum an."
Sonra bana bakt ve glmseyerek ekledi: "Ya da ye

ni bir arkada edindiimde."

Gzlerinden kamaya altysam da buna izin ver

medi ve beni gvenli bir ekilde baklarnn iine hap
setti. Kalbim tek bir rktc sallant oluverdi.
***

Uyuyamadan bir o yana bir bu yana dnp duruyor

dum. Yatam talarla ve ivilerle dolu gibiydi. Sonra
ayaa kalktm, odann iinde yrmeye baladm. Oda
mengene gibi, hcre gibi grnyordu gzme, hava bo
azm bir celladn ipi gibi skyordu. Ardndan balkona
kp biraz ayakta durdum, fazla dayanamaynca da
oturdum. Oturmak da ie yaramaynca yemek odasna
gittim. Bir eyler yemeye altysam da, azma lastik
ve kf tad geliyordu.
Oturmak, ayakta durmak, yrmek, yemek yemek. ..
her ey dayanlmaz hale gelmiti. Yiyecek, hava ve su
btn tadm tuzunu kaybetmiti. Zamanm verdiim
eyler artk nemsiz ve anlamsz grnyordu. Yeni
82

duygularm eski uralarmn yerini alm, uyank saatle

rimi kendi younluunun iinde eritmiti. Beynimin ve
ruhumun iinde bir sr soru dolap duruyordu: Onun
la iliki kurmaya, onunla konumaya, konumay bala
tacak kii olmaya aba harcamal mydm?
Elimdeki kk alete baktm: Bir yerden baka bir ye
re giderken stmde olmasna altm, istediim za
man bir parmamla susturmaya altm bir dehet
nesnesine dnmt. htiyatl bir uzaklktan ona bak
tm, endieyle yaklatm ve ona dokunduum zaman
gl bir elektrik akmnn, sanki plak bir tele dokun
muum gibi ondan bana getiini hissettim. eyler bizim
gzmzdeki nemlerinin deimesi lsnde deie
bilir miydi gerekten?
Aklmda bu dncelerle telefonun yanna oturdum.
Numarasn yazp kartn uzatrken bana sylediklerini
hatrladm: "istediin zaman ara beni."
Benim karar verme yetime sayg gsterdiine gre
onu neden arayamyordum ki? Gemite hep yapmtm
bunu. Beni kontrol eden, bakalarndan ok kendi ira
dem olmam myd? Bir adam hayatm ele geirmeye
alt halde, srf ben istemediim iin bunda baarsz
olmam myd? Bir bakas da bana hayatn vermeye
alm, ama istemediim iin ondan bir ey almay d
nmemi deil miydim? Ne verip ne alacam her za
man benim iradem belirlemiti. imdi de onu grmek is
tiyordum. Evet, istiyordum.
iaret parmam telefonun tularna alt defa bastm
ve biraz yksek gelen zil sesi kulaklarmda nlad. n
lama aniden kesilince, kalbime giden kann bir an durdu
unu hissettim. Sonra onun derinden gelen, "Merhaba!"
sesini duydum.
83

Flrtn deiik yollarna sapmay ya da kadnca kaa

maklara snmay dnmemitim. Sadece bir ey sor
mak iin telefon ettiim gibi batan savma bir yola da
sapmamtm. Yzm peeleyip ona arka kapm iaret
etmemi veya naif ve aptal numaras yapmamtm. Dos
doru, "Seni grmek istiyorum," demitim.
"Ne zaman?"
"imdi."
"Nerede."
"Her yerde. Yeri nemli deil."
"imdi neredesin?"
"Evde."
"En ksa srede yannda olacam."
Sanki canm iimden ekilmi gibi, koltuumda arka
ma yaslanp oturdum ve sanki onlar ilk defa gryor
muum gibi etrafmdaki mobilyalara, duvarlara baktm.
Bedenim birdenbire bir enerji ve coku aknna ura
d: u resim urada durmalyd, u sandalye orada olma
lyd, vazo ieklerle dolu olmalyd. Hizmetiyi bir de
met iek almaya gnderdim, sonra nlm belime
takp taze yumurta ve stle kek yapmak zere mutfaa
gittim. Keki frna koyduktan sonra bir jle yaptm ve
onu da buzdolabna attm. Bir ocuk gibi frndan buzdo
labna, buzdolabndan vazoya, vazodan duvardaki res
me, sonra tekrar frna koturuyordum.
Yzmden terler akyor ve azma damlyor, sanki
nefis bir tad varm gibi dudaklarma kadar geliyordu.
Gsm hzla kabarp iniyor, memelerim bir yar at gi
bi hzla soluyordu, ama cierlerim oktan aklmdan
kp gitmiti. Elimi frna sokunca da, sanki beyin hcre
lerim yanma acsn unutmu gi bi scakl hissetmedim.
Srtm masalara ve mutfaktaki tezgaha eilip kalkmaktan
84

yle aryordu ki sanki omurgam yerinden kmt. Son

ra

zil, kalbimi sanki hayatnda ilk defa arpyormu gibi

tuhaf bir biimde hoplatarak, uzun bir ekilde ald.

***

Oturma odasna oturdu; hala glmseyen derin gz

leri duvarlardaki resimlerin zerinde dolayor, ciddi
hatlar etrafnda grdklerini merakla ve ilgiyle kaydedi
yordu. iimi kabartan tuhaf duygular gizlemeye, kal
bimdeki hi alk olmadm sevinci bastrmaya, ruhu
mun iddetli titreyilerine aldr etmemeye alarak
ondan biraz uzaa oturdum. Fakat gzlerim, dudaklarm
ve sesim her eyimi ele verirken bunlar nasl baarabi
lirdim ki? Yzme bakp yumuaka glmsedi ve "Evin
gzelmi, bir sanat evi," dedi.
"Sanat severim," dedim. "Ama tp btn zamanm
alyor."
"Tp da kendi bana bir sanattr," dedi ve bana bakt.
Bu adamn gzlerinde ne vard? Derin, dipsiz bir de
niz mi?
"ay ister misin?" diye sordum. Hafife ve glmse
yerek ban sallad. Onu brakp ay doldurmaya gittim.
Hizmeti kukulu bir aknlkla bakt bana; oraya geldi
imden beri ilk defa mutfakta bir ii ben yapyordum.
Keki frndan karp ayn yanndaki tabaa doldurdum
ve tekrar oturma odasna dndm. Yeni pimi keke belli ki hala tam kabarmamt- bakt ve glmsedi. Ben
glmemi engelleyemeyince o da bana katld ve birlikte
sanki hi d urmayacakm gibi glmeye baladk. Bu do
al kahkahalarmz, hala bizi ayrmakta olan ince tl
yrtt. Dorudan bana bakp, "Daha nce senin gibi bir
kadnla hi karlamadm," dedi.
85

"Ne demek bu?"

"Kadnlar duygularn daima gizler ve yzlerine mas
ke takarlar, yle ki gerekten nasl bir ey olduklarn
hi bilemezsiniz. Ama sen bir ey saklamyorsun. Mak
yaj bile yapmyorsun."
"Ben olduum gibi grnmekten holanrm, farkl
grnmeyi beceremediim iin de kendime gvenirim."
"Drst ve ak kadnlar severim."
"Birok erkek bir kadnn aklnn onun kadnln
yok ettiini dnyor. Onun iin kadnlar eitli klk
lara sokmaktan, kaamak yapmaktan, aldatma ve alda
tlma oyununda onlara katlmaktan holanyorlar."
"Sonra da kadnlar yalnzca bir cinsel haz kayna
olarak gryorlar."
"Gl bir kiilii olan, zeki bir kadnn diiliini anla
yan erkeklerin says fazla deil."
"Bence," dedi, "bir kadnn vcudu ne kadar gzel
olursa olsun, aptalsa, zayfsa, yapmacksa ya da kendin
den emin deilse, gerekten kadns deildir o."
"Peki, ya erkeklik?" diye sordum.
"ou kadn erkekliin bir adamn sekste iyi olup ol
madyla lldn dnr."
"Benim fikrimce," dedim, "bir erkek sekste ne kadar
iyi olursa olsun, aptalsa, zayfsa, yapmacksa ya da ken
dinden emin deilse, gerekten erkeksi deildir."
"Yllardr neredeydin sen?"
"Aramakla meguldm."
"Neyi?"
"Birok eyi."
"Aradn eyi bulamadn m?"
"Hi."
"Hayatta her eye sahip olamayz."
86

"Srekli mahrum yaadm."

"Mahrumiyet, onlarla oynayamayasn diye sinir ula
rn katlatrr. Eer kendinden memnunsan tembelle
irler ve tek bir beste bile yapamazs n."
Benimle konuurken hep bana bakyord u. Bacaklar
ma baktn ya da memelerime kaamak baklar attn
bir kere bile yakalamamtm. Yalnzdk. evremiz drt
duvarla kapalyd . Ama onun bu d uvarlar grdn ya
da hissettiini sanmyordum. Baka bir dzlemdeydi ve
ben etten kandan yaplm biri olarak onun yanndaydm.
Yine de hedefinin vcudum olduu duygusuna hi kapl
madm. Dorudan kalbime ve aklma sesleniyordu.
Kendimi dingin ve emin hissederek, gzlerimi kapat
tm.
***

Onun yannda oturmu, uzun ve iini bilir parmakla

rnn mzrab tutuunu, gven veren bir uzmanlkla san
turun zerinde geziini izliyordum. Havada szlen no
talar, ar ar yere den notalar alyordu ... zgn no
talar ve mutlu notalar... barp fsldayan, glp hayk
ran notalar ... Kalbim, ykselip alalarak, dans edip ala
yarak, horuldayp glerek notalarn peinden gidiyordu.

Parmaklan bir an durdu ve "Nasl?" diye sordu.

"Harika."
"imdi besteledim."
"Onda gzyalar var, sevin var."
"Hayat bu!"
"Sanat ne kadar gzel. Keke mzik okusaydm, ben

de byle besteler yapabilirdim."

"Keke tp okusaydm, ben de senin gibi i nsanlar iyi
letirebilirdim."
87

"Tp yalnzca iyiletirir. Sanat ise iyiletirir ve yara

tr."
"Tpta da yaratc olabilirsin. Kimsenin henz aresi
ni bulamad hastalklar var."
Baklarm yzne evirdim: "Yllardr neredeydin
sen?"
"Seni aryordum."
"Bakalaryla denedin mi?"
"Tabii. Ya sen?"
"Tabii."
"Bulmann tek yolu bu."

Derinden gelen sesinin bana seslendiini duydum.

"Ya gzlerin?" Bizi birbirimizden sadece tek bir adm
ayrrken, kar karya durduk ve onun lk bir sesle,
"Seni seviyorum," dediini duydum.
imdeki her ey uzaktaki derin bir noktaya hcum
etmiti sanki, sonra da varlmn en yksek noktasna
kt. Glmseyip aramzdaki mesafeyi kapatt ve yava
a kollarna ald beni. Bam onun gsne yasladm.
"Niin alyorsun?" diye sordu.
"Seni seviyorum."
Beni kollaryla sk sk sard ve varlm onunkinin
iinde eriyene, onun varl da benimkinde kaybolana
kadar kucaklad.
Telefonun alan sesi beni cennetten yeryzne indirdi. Srayp ahizeyi elime aldm: "Alo."
Hatta endieli bir ses vard: "Onu kurtarn, doktor.
lyor."
Hala ahizeyi elimde tutarken ona baktm. Hemen sor
du: "Bir hasta m?"
"Evet."
"Gidecek misin?"
88

"Hemen."
"Seninle geleyim mi?"
"Eer istersen."
Onun yarnda arabasna bindim ve hzla verilen adre
se gittik. Bir blok tede karanlk bir bodrum katnda tek
oda bir evdi. Clz bir gen adam yerde kirli dein ze
rinde yatyordu. Yannda kk bir kan havuzu olu
mutu. Gsn dinleyince umutsuz bir tberkloz va
kas olduunu anladm, hayat kan nakline balyd. Etra
fma baknnca, eimin yanmda, ayakta durduunu gr
dm. Ben bir ey sylemeden, o, "Bir eye ihtiyacn var
m?" diye sormutu bile.
"Acil servislerin birinden bir ie kan, hemen."
"Arabay alp hemen sana kan getireceim," diyerek
kapya doru kotu.
Hastann yanndaki tahta bir sandn stne oturup,
ona geici bir rahatlama salayacak bir ine yaptm,
sonra da kan nakli donanmn hazrladm. Elinde bir i
e kanla koa koa geriye gelmiti. Ayaa frladm; o,
hastann kolunu tuttu ve ineyi dzgnce damarlarna
sokana kadar yardm ederek yanmda durdu.
Ona baktm. Yznden terler damlyordu, ban has
ta adamn bana yaklatrmt. Kulana fsldadm,
"Ondan uzak dur."
"Niin?"
" Kapabilirsin."
"Ya sen?"
"Bu benim iim. Koullar ne olursa olsun yapmak zo
rundaym."
Sessizce bana bakt ve nakil aletlerini dzenlemeyi
bitirene kadar yerinden kprdamad.
Kan damlalarnn ieden adamn damarlarna akn

89

endieli bir heyecanla -sanki damlalar canlym da ada

mn hayatn kurtarma umudumuzu paylayorlarm gi
bi- izleyerek, tahta sandn zerinde yan yana oturduk.

Ona baktm, konumadan yine yumuak bir ekilde

glmsedi. "Bunu tek bama yapamazdm," dedim.

"Pekala yapabilirdin," dedi. Sonra ieyi iaret edip,

"Az kald," dedi.

Hasta adamn gzlerini inceleyince imdi daha dz

gn bakmakta olduklarn grdm. Nefes al verii daha

yava ve dzenliydi. neyi damarndan karnca, du

daklarn aralad ve ikimize birden bakarak, kuru bir ses

le, "Teekkrler," dedi. Sonra elini yavaa kirli yast

nn altna soktu, yumruunun iinde bir kat para tuta

rak ince kolunu bana doru uzatt.

O anda bana ne olduunu bilmiyordum. Dnya dn
yormu gibi geldi, baylacaktm sanki. Sadece beni tutan
bir elin ve nazike, "Yorgun musun?" diyen sesin farkn
daydm.

Ne diyeceimi bilmeden ona baktm: Yorgun deil

dim, sadece mthi sklm ve utanm hissediyordum

kendimi. Belki beni alt st eden ey durumun tuhafl

ve sefaletiydi, ama o anda bir doktorun hastasndan pa

ra almasnn gurur duyulacak, hakl ya da mantkl bir

ey olmadn hissettim. Yllar boyunca elimi nasl a

m, hastalarmdan nasl para almtm? Muayenehane
me gelen insanlara nasl olmu da salk satmtm? Ka
sam hastalarn kan ve teriyle nasl doldurabilmitim?

Binadan karken beni tutan ve arabaya doru gt

ren kolunu hissettim. Sonra benim evime dndk. Beni

yataa yatrd zaman, glmseyerek, "Doktor ara

ym m?" diye sordu. Gzyalarmn yzme hcum etti
ini hissettim. "Sorun ne?" diyordu bana, elimi tutarak.
90

"Hibir ey anlamadm. Krmm ben. Btn gre

bildiim kendimmiim. Girdiim savalar benden gere
i gizlemi."
"Hangi savalar?"
"Annemden balayarak, herkese kar verdiim savalar?"
"Hibir ey baaramadn m peki?"
"Hayr . . .

"

Hayr, hibir ey baaramamtm. Doktor olmak,

hastala tehis koymak, ila vermek ve para almaktan
ibaret deildi. Baar muayenehaneyi doldurmak, zen
ginlemek ve adm tabelalarda grmek deildi. Tp bir
meta olmad gibi, baar da parayla ve nle llemez
di.
Doktor olmak, kstlamalara ya da koullara bal kal
madan, sal ihtiyac olan herkese datmak demekti;
baar da bakalarna sahip olduumuz eyleri vermekti.
Otuz yllk hayatm gerein farkna varamadan, ha
yatn nasl bir ey olduunu anlayamadan ya da kendi
potansiyelimi bilemeden gemiti. Sadece almay d
ndke bunu nasl yapabilirdim? Vermek zorunda ol
duklarm dnda kimseye birey vermemitim . . .
Sevecen gzlerle bakarak, "Uyumaya al," dedi.
"Uyuyamam."
4Kan etkisini gsterince daha iyi olacak."
"Asla iyilemeyecek."
"Sen para almadn ki..."
"Hatrlatma bunu . . .

"

Sanki unutabilirdim! Tek gz bodrum kat, kirli de

in zerinde, kan havuzu, avurtlar km yz, ukur
lam gzler ve zihnimle kalbimi ikiye ayran o kattan
ba bana doru uzanan o uzun sska kol . . .
91

Yzm gsne saklayp ona sarlarak beni koruma

sn istedim. Sanki gemi hayatm silinip gitmi, ben
tekrar yrmeyi yeni renen bir ocua dnmtm.
Beni tutacak bir ele ihtiya duymaya balamtm. Haya
tmda ilk defa baka birine ihtiyacm olduunu hissedi
yor, annemin karsnda bile hissetmediim bir duyguyu
yayordum.
Bam gsne gmdm ve orasn sakin, ferah gz
yalarmla slattm.

Kahire, 1957

92