T.C.

MLL ETM BAKANLII

PAZARLAMA VE PERAKENDE

TCAR MATEMATK I
342PR0035

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET- 1 .................................................................................................... 3
1. KOLAY HESAPLAMA TEKNKLER.............................................................................. 3
1.1.Blnebilme Kolaylklar............................................................................................... 3
1.2. Tam Blnme Kolaylklar ........................................................................................... 5
1.3. arpma Kolaylklar...................................................................................................... 6
1.4. Salamalar..................................................................................................................... 8
1.5. Hesap Makinesi............................................................................................................. 9
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 11
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 12
RENME FAALYET- 2 .................................................................................................. 15
2. YZDE VE BNDE HESAPLARI.................................................................................... 15
2.1. Yzde ve Binde Kavram ............................................................................................ 15
2.2. Yzde ve Binde Hesaplarnda Kullanlan Simgeler.................................................... 16
2.3. Basit Yzde Hesaplar................................................................................................. 16
2.3.1. Yzde Tutarnn Hesaplanmas............................................................................ 16
2.3.2. Yzde Paynn Hesaplanmas .............................................................................. 17
2.3.3. Temel Saynn Hesaplanmas .............................................................................. 18
2.3.4. Katma Deer Vergisinin ( K.D.V. ) Hesaplanmas ............................................. 19
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 21
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 22
RENME FAALYET- 3 .................................................................................................. 24
3. ORAN VE ORANTI .......................................................................................................... 24
3.1. Oran ve Orant Kavram.............................................................................................. 24
3.2. Orantnn zellikleri ................................................................................................... 25
3.3. Doru Orant ............................................................................................................... 26
3.4. Ters Orant .................................................................................................................. 27
3.5. Birleik Orant ( Birleik l Kural)........................................................................ 28
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 31
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 32
RENME FAALYET- 4 .................................................................................................. 34
4. PAZARLAMA ARTMET........................................................................................... 34
4.1. Stok Devir Hz ........................................................................................................... 34
4.1.1. Stok Devir Hznn Hesaplanmas ....................................................................... 34
4.2. Marj Fiyatlandrmas................................................................................................... 35
4.2.1. Marj Fiyatnn Hesaplanmas............................................................................... 36
4.2.2. Marj ndirimi ....................................................................................................... 36
4.3. Maaza i Konumu.................................................................................................... 36
4.4. rnleri Reyon ine Yerletirme............................................................................... 37
UYGULAMA FAALIYETI .............................................................................................. 39
LME VE DEERLENDME ....................................................................................... 40
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 42
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 45
KAYNAKA ......................................................................................................................... 47

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR

KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL

342PR0035
Pazarlama ve Perakende
Alan Ortak
Ticari Matematik I
Ticari ilemlerin hzl, pratik ve doru bir ekilde
yaplmasyla ilgili temel bilgi ve becerilerin kazandrld
renme materyalidir.
40/24
lkretim matematik bilgisine sahip olmak.
Ticari matematii ve pazarlama aritmetiini uygulamak.

YETERLK

Genel Ama

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

Her ortamda ticari ilemleri hzl, pratik ve doru bir

ekilde yapabileceksiniz.
Amalar
1. Kolay hesaplama tekniklerini uygulayabileceksiniz.
2. Yzde ve binde hesaplarn kullanabileceksiniz.
3. Oran ve oranty hesaplayabileceksiniz.
4. Pazarlama aritmetiini uygulayabileceksiniz.
Bilgisayar, internet, hesap makinesi, defter, kalem, ders
notlar.
Her faaliyet sonrasnda o faliyetle ilgili deerlendirme
sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda size lme arac (uygulama,
soru-cevap) uygulayarak modl uygulamalar ile
kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

ii

GR
GR
Sevgili renci;
Gnmzde i hayatnda baz mali problemlerle ska karlalabilmektedir. Ticari
Matematik I modl bu problemleri zmenizde ve zellikle, pazarlama alannda alrken
karlaacanz ticari ilemlerde, size yardmc olacaktr.
Pazarlama, rn ve hizmeti arz edenlerle, talep edenleri karlatrma sanatdr. Sadece
kr amac gden sat iletmelerin faydaland bir dal olmayp pek ok alana
uyarlanabilen, hayatn iinden rnekler veren, insan ilikilerini gelitiren bir bilimdir.
Bugnn pazarlama almalarnda temel ilke MTER MEMNUNYETN
SALAMAKTIR.
Gnmzn gelien ve her gn yeni aamalar kaydeden teknolojiye i ve ticaret
hayatna uyum salamak zorunludur. Bunun iinde iletmelerin ihtiyalarn karlayabilen,
yetenekli, evresiyle doru iletiim kurabilen, mteri isteklerine cevap verebilen eitimli ve
nitelikli elemanlar gerekmektedir. Avrupa Birliine girme aamasnda i ve d rekabet her
geen gn biraz daha artacak; dolaysyla da bu alanda daha fazla insan kayna
gerekecektir. Sizlerde eitiminizi tamamladktan sonra, gerekli beceri ve yeterlikleri
kazanm, evresine duyarl, insan ilikileri kurallarn uygulayan, bata bilgisayar olmak
zere alma hayatn kolaylatran teknolojik aletleri kullanabilen, kendine zen gsteren
ve hayata olumlu bakabilen genler olarak pazarlama alannda yerinizi alacaksnz.
Yukardaki hedeflere uygun, pazarlama alannda istihdam edilebilir saysal beceriler
ve yeterlikler kazanmanzda bu modlnden faydalanabileceksiniz.

RENME FAALYET- 1
RENME FAALYET- 1

AMA

Her ortamda kolay hesaplama tekniklerini uygulayabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

evrenizdeki iletmeleri gezerek kolay hesaplama tekniklerini uygulayp

uygulamadklarn aratrnz.
Pratik hesaplama yapmann, alanlarn iini nasl etkilediini aratrnz.
Aratrma ilemleri iin evrenizdeki iletmeleri gezmeniz gerekmektedir. Bu
iletmelerde alanlardan gerekli bilgileri alabilirsiniz.

1. KOLAY HESAPLAMA TEKNKLER

Hayatmzn vazgeilmez bir paras olan ve yaamn her annda yer alan matematikte,
baz hesaplamalarn pratik yollarn bilirsek ilemlerimizi daha kolay sonulandrabiliriz.

1.1.Blnebilme Kolaylklar
Blme, iki saydan birinin iinde dierinden ka tane olduunu bulma ilemidir.

BR SAYIYI 10 (ON) SAYISINA BLMEK

Bir sayy 10a blmek demek, blnecek saynn sandan ( birler basamandan) bir
sfr silmek ya da saynn sandan sola doru virglle bir basamak ayrmak demektir.
rnek

480 : 10 = 48
748 : 10 = 74,8

Bir sayy 100e blmek iin, blnecek saynn sandan (birler ve onlar
basamandan ) iki sfr silmek ya da saynn sandan soluna doru virglle iki basamak
ayrmak gerekir.
rnek

9540 : 100 = 95,40 = 95,4

3200 : 100 = 32
589 : 100 = 5,89

( Bir sayy 1000, 10000 gibi saylara blerkende ayn teknikten faydalanlr.)

BR SAYIYI 0,1 ( ONDA BR ) SAYISINA BLMEK

Bir sayy 0,1 saysna blmek demek, blnecek saynn sana bir sfr ilave etmek
demektir.

1
dur.
10

nk

0,1 =

rnek

93 : 0,1 = 93 :

1
10
= 93 x
= 930
10
1

Bir sayy 0,01e blmek iin, blnecek saynn sana iki sfr ilave etmek gerekir.

1
dr.
100

nk

0,01 =

rnek

27 : 0,01 = 27 :

1
100
= 27 x
= 2700
100
1

BR SAYIYI 0,5 ( ONDA BE ) SAYISINA BLMEK

Bir sayy 0,5 saysna blmek demek, blnecek sayy 2 ile arpmak demektir.

1
dir. Bir btnn yarsdr.
2

nk

0,5 =

rnek

418: 0,5 = 418 :

1
2
= 418 x
= 836
2
1

Bir sayy 0,05 saysna blmek demek, blnecek sayy 20 ile arpmak demektir.
rnek

155 : 0,05 = 155 :

1
20
= 155 x
------ = 3100
20
1

BR SAYIYI 0,25 (YZDE YRM BE ) SAYISINA BLMEK

Bir sayy 0,25 saysna blmek demek, blnecek sayy 4 ile arpmak demektir.

1
tr. Bir btnn eyreidir.
4
1
4
34 : 0,25 = 34 :
= 34 x
= 136
4
1

nk

0,25 =

rnek

ekil 1.1: Ticaret matematii dersi ara ve gerelerinden bazlar

1.2. Tam Blnme Kolaylklar

Bir blme ileminde, A says B saysna blndnde kalan yoksa, A says B
saysna tam blnyor denir.

Doal bir saynn 2 doal saysna kalansz blnebilmesi iin blnecek

saynn son rakamnn sfr ya da ift say olmas gerekir.

rnek:
kalansz blnemez.

46, 770 saylar 2ye kalansz blnebilir ancak 923 says 2ye

Doal bir saynn 3 doal saysna kalansz blnebilmesi iin blnecek

saynn mutlak deerlerinin toplamnn (sayy oluturan rakamlarn toplam)
3e kalansz blnmesi gerekir.

rnek:

843 says 3e kalansz blnebilir; nk 8+4+3 = 15 15 : 3 = 5

76 says 3e kalansz blnemez; nk 7+6 = 13 says 3e kalansz blnemez.

Doal bir saynn 4 doal saysna kalansz blnebilmesi iin blnecek

saynn son iki rakamnn sfr ya da 4 e blnebilir bir say olmas gerekir.

rnek:
kalansz blnemez.

Doal bir saynn 5 doal saysna kalansz blnebilmesi iin blnecek

saynn son rakamnn sfr ya da be olmas gerekir.

rnek:
kalansz blnemez.

7500, 624 saylar 4e kalansz blnebilir ancak 326 says 4e

215, 740 saylar 5e kalansz blnebilir ancak 18 says 5e

Doal bir saynn 6 doal saysna kalansz blnebilmesi iin blnecek

saynn hem 2ye hem de 3 e kalansz blnmesi gerekir.

rnek:
552 says 6ya kalansz blnebilir; nk 5+5+2 = 12
son rakam ift olduu iin 2 ye de kalansz blnr.

12: 3 = 4

416 says 6ya kalansz blnemez; nk 4+1+6 = 11 3e kalansz blnemez.

Doal bir saynn 7 doal saysna kalansz

saynn 7 ye ve katlarna blnebilmesi gerekir.
Doal bir saynn 8 doal saysna kalansz
saynn 8e ve katlarna blnebilmesi gerekir.
Doal bir saynn 9 doal saysna kalansz
saynn mutlak deerlerinin toplamnn (sayy
9a kalansz blnmesi gerekir.

rnek

blnebilmesi iin blnecek

blnebilmesi iin blnecek
blnebilmesi iin blnecek
oluturan rakamlarn toplam)

648 says 9a kalansz blnebilir; nk 6+4+8 = 18 18: 9 = 2

227 says 9a kalansz blnemez; nk 2+2+7 = 11 9a kalansz
blnemez.

1.3. arpma Kolaylklar

arpma, bir saynn kendisinin n defa toplamnn ksa yolla ifadesidir.

25+25+25+25+25= 125
n=5
25 x 5 = 125

arpm tablosu ezbere bilinmelidir.

2x2= 4 2x3= 6

2x6=12

2x7=14

2x8=16

3x3= 9 3x4=12 3x5=15 3x6= 18 3x7=21

2x4= 8

2x5=10

3x8=24

3x9=27

4x4=16 4x5=20 4x6=24 4x7= 28 4x8=32

4x9=36

2x9=18

5x5=25 5x6=30 5x7=35 5x8= 40 5x9=45

6x6=36 6x7=42 6x8=48 6x9= 54
7x7=49 7x8=56 7x9=63
8x8=64 8x9=72
9x9=81

BR SAYIYI 10 (ON) SAYISI LE ARPMAK

Bir sayy 10la arpmak demek, saynn sana bir sfr eklemek demektir.
rnek

893 x 10 = 8930

Sayy 100 ile arptmzda iki sfr, 1000 ile arptmzda sfr ekleriz.

BR SAYIYI 0,1 (ONDA BR ) SAYISI LE ARPMAK

Bir sayy 01 ile arpmak demek, saynn sandan( birler basamandan) bir sfr
silmek ya da blnecek saynn sandan sola doru bir basamak virglle ayrmak demektir.
rnek

1
= 9,4
10
1
1470 x 0,1 = 1470 x
= 147
10
94 x 0,1 = 94 x

BR SAYIYI 0,5 (ONDA BE) SAYISI LE ARPMAK

Bir sayy 0,5 says ile arpmak demek, arplacak sayy 2 ye blmek demektir.
rnek

72 x 0,5 = 72 x

1
= 36
2

BR SAYIYI 0,25 (YZDE YRM BE) SAYISI LE ARPMAK

Bir sayy 0,25 says ile arpmak demek, arplacak sayy 4 e blmek demektir
rnek

432 x 0,25 = 432 x

1
= 108
4

1.4. Salamalar

TOPLAMA LEMNDE SALAMA

Toplama ilemi bir kezde aadan yukar doru yaplr veya ayr ayr toplanr.
405
25
+
+ 68
----------------25
93
68
312
+---------405

93
+ 312
---------405

IKARMA LEMNDE SALAMA

karma ileminin sonucu ile karlan say toplanr.

385
127
- ______
258

258
127
+_____
385

ARPMA LEMNDE SALAMA

arpanlarn yerleri deitirilerek yeniden arplr

29
x 14
------------

406

14
x 29
----------

406

BLME LEMNDE SALAMA

Blen ile blm arplarak varsa kalan eklenir.

a)

88 : 4 = 22
22 x 4 = 88

b) 389 14
378 27
11

27 x 14 = 378 + 11 = 389

1.5. Hesap Makinesi

Birok saysal ilemi kolayca yapabilen bir ara olan hesap makinesi, gnlk hayatta
saysal ilem yaparken ve matematikte kullanldnda nemli lde kolaylk salamaktadr.

Hesap Makinesi Kullanm

Resim1.1: Hesap makinesi

Hesap makinesi bilerek kullanld taktirde, yaplacak saysal ilemlerde sonuca

kolaylkla ve doru olarak ulalr.

STANDART HESAP MAKNELER

Standart hesap makineleri, drt ilem (toplama, karma, arpma, blme)

hesaplamalar ve baz basit matematiksel ilemleri yapmak iin kullanlan aletlerdir.

BLMSEL HESAP MAKNELER

Drt ilemin dnda daha ayrntl ve daha karmak hesaplamalar gerekletirebilen

hesap makineleridirler. Matematik, fizik ve kimya dallarnda kullanlan bir ok forml ve
ilemi sonulandrabilir, grafik ilem / grafik gsterim yapabilirler (fonksiyonlar, vektrler,
dviz hesaplamalar, yzde ilemleri, permtasyon-kombinasyon, istatistik vb.).
G Kayna
Hesap makineleri iin kullanlan farkl g kayna vardr. Piller, adaptrler ve
gne enerjisi. Genelde hesap makineleri iki yollu g kayanana sahiptir. Bunlar pil ve
gne enerjisi bir arada olandr. Adaptrler bilimsel hesap makineleri iin kullanlr.

BAST HESAP MAKNES FONKSYONLARI

X
+
/
=
%
+/M+
MMRC
C
CE
ON
OFF
GT
AC

arpma ilemi
karma ilemi
Toplama ilemi
Blme ilemi
Eittir
Girilen sayya yzdelik deer verir.
Bir sayy pozitif veya nedatif yapar.
Ekrandaki sonucu / sayy hafzaya alr.
Hafzaya alnm sonucu / sayy siler.
Hafzaya alnm sonucu / sayy grntler.
Yaplan ilemleri siler.
Yalnzca son girilen deeri siler.
Cihaz altrr.
Cihaz kapatr.
(GRAND TOTAL) genel toplam
Cihaz aar veya yaplan ilemleri siler.
Ekrandaki saynn / sonucun karekkn hesaplar.

Hesap makinesinde ilem yaparken, ilem yaplacak saylar ok sfrl ise sfrlar
yazmadan ilemi yapp, kan sonuca yazlmayan sfr says kadar sfr eklenir.
rnek
8500 x 9200 ilemini hesap makinesine yazarken 85 x 92 eklinde
yazabilir ve kan sonuca ( 7820 ) 4 sfr eklersiniz ( 78200000 ).
8500 x 9200 = 78200000
Ondalk saylarla ilem yaparken virglden sonraki blmde fazla rakam oluyorsa ,
ok ayrntl ilem yapmanz gerekmedike 4e kadar olanlar bir altbasamaktan, 5 ve
yukarsn bir st basamaktan yazabilirsiniz.
rnek
yazabilirsiniz.

0,318 x 0,0542 = 0,0172356 sonucunu

0,02 eklinde

0,628 : 0,0503 = 12,4850894632.......... sonucunu 12,5 eklinde

yazabilirsiniz.
Sayya ondalk basamak verir.

10

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar

neriler

Blme ilemleri yaparken kolay

blme yollarn kullannz.

arpma ilemleri yaparken kolay

arpma yollarn kullannz.

Bu ilemleri yaparken dikkatli

olunuz.
Pratik hareket ediniz.
Hatasz davranmaya zen
gsteriniz.
Hesap makinesi kullanmay iyi
reniniz.
Problemleri zerken sabrl
olunuz.

Toplama yaptktan sonra, salamasn

da yaparak ilemin doruluunu
kontrol ediniz.

karma yaptktan sonra, salamasn

da yaparak ilemin doruluunu
kontrol ediniz.

Doru
sonuca
hedefleyiniz.

ulamay

Blme yaptktan sonra, salamasn

da yaparak ilemin doruluklarn
kontrol ediniz.

Doru
sonuca
hedefleyiniz.

ulamay

lemlerinizde hesap makinesi

kullannz.

lemlerinizi hesap makinesi

kullanarak yapnz.

11

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Objektif Testler (lme Sorular)
Aadaki oktan semeli sorular cevaplaynz.
1.

23: 0,001= ?
A) 230
B) 23000
C) 46
D) 4600

2.

1236: 0,5 = ?
A) 2472
B) 123,6
C) 618
D) 12360

3.

433: 0,25 = ?
A) 4330
B) 866
C) 1732
D) 4,33

4.

64a5 saysnn 5 e kalansz blnmesi iin a yerine hangi say gelmelidir.

A) 7
B) Herhangi bir say
C) 0
D) 5

5.

782b says bnin yerine hangi say gelirse 3e kalansz blnemez.

A) 3
B) 1
C) 4
D) 7

6.

293 x 0,1 =?
A) 29,3
B) 2,93
C) 586
D) 2930

12

7.

4960x 0,005 = ?
A) 24,8
B) 2480
C) 49,60
D) 49600

8.

Hesap makinesinde (M+) tuunun ilevi nedir?

A) Toplar.
B) karr.
C) lemi siler.
D) lemi hafzaya alr.

9.

Hesap makinesinde (M-) tuunun ilevi nedir?

A) lemi hafzadan siler.
B) lemi hafzaya alr.
C) Hafzaya alnm sonucu grntler.
D) Bler.

10.

Hesap makinesinde (MRC) tuunun ilevi nedir?

A) lemi hafzaya alr.
B) Hafzaya alnm sonucu grntler.
C) karr.
D) lemi hafzadan siler.
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz
sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.
Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

13

PERFORMANS DEERLENDRME
renme faaliyeti ile kazandnz beceriyi aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme Kriterleri

Evet

Hayr

A) Kolay hesaplama tekniklerini uyguladnz m?

B) Kolay hesaplama tekniklerini drt ileme hatasz uyguladnz m?
C) Problem zerken kolay hesaplama tekniklerinden faydalandnz
m?
A) Toplama ileminden sonra salamasn da yaptnz m?
B) karma ileminden sonra salamasn da yaptnz m?
C) arpma ileminden sonra salamasn da yaptnz m?
D) Blme ileminden sonra salamasn da yaptnz m?
A) Hesaplama makinesinin fonksiyonlarn kavradnz m?
B) Hesaplama makinesi ile ilem yaparken fonksiyonlarn doru
yerde kullandnz m?
C) Hesaplama makinesi kullanarak yaptnz ilemlerde doru
sonuca ulatnz m?
A) Hesap makinesi kullanarak ve kolay hesaplama tekniklerinden
faydalanarak zdnz problemlerde doru sonuca ulatnz m?

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda Hayr cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme Faaliyeti 1i gzden geiriniz. Cevaplarnzn
tamam Evet se bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

14

RENME FAALYET- 2
RENME FAALYET- 2
AMA
AMA
Her ortamda yzde ve binde hesaplarn kullanabileceksiniz.

ARATIRMA
ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

Yzde ve binde hesaplarnn daha ok hangi ilemlerde kullanldn

aratrnz.

evrenizdeki iyerlerinde aratrma yaparak yzde ve binde kavramlarnn i

yaamnda niin gerekli olduunu inceleyiniz.

Yaptnz aratrmalarn sonularn arkada gurubunuz ile paylanz.

2. YZDE VE BNDE HESAPLARI

Matematikte oka kullanlan hesaplardan biride yzde ve binde hesaplardr.

2.1. Yzde ve Binde Kavram

Yzde ve binde kavramlar i ve ticaret hayatnda baz saysal deerlerin
karlatrlmasnda kullanlr. Bu deerler karlatrlrken yz says yada bin says temel
olarak alnr ve gerekli ilemler yaplr. Yzde % eklinde, binde ise %o eklinde gsterilir
Yzde =

rnek:

1
100

%3 =

Binde =

3
dr.
100

4
4
=
dr.
7
700

1
1000

demektir.

%o 27 =

%o

15

27
1000

36
36
=
dir.
4
4000

2.2. Yzde ve Binde Hesaplarnda Kullanlan Simgeler

500,00 lirann % 10 u 50,00 liradr dediimiz zaman, beyz lira temel say dr, %
10 daki on says yzde paydr, elli Lira ise yzde tutardr.
Temel say = S

baz yerlerde A harfi ile de gsterilebilir.

Yzde pay = P

baz yerlerde Y harfi ile de gsterilebilir.

Yzde tutar = T

harfi ile gsterilir.

2.3. Basit Yzde Hesaplar

Ticari hayatta baz saysal deerlerde 100 says esas alnarak karlatrma yaplr.Bu
karlatrma sonucunda istenen deerler hesaplanr.

2.3.1. Yzde Tutarnn Hesaplanmas

Yz says esas alnarak belirlenen tutarn hesaplanmasdr.
rnek 1: Bir kitap, tanesini 20,00 YTL ye satt szlklerde % 15 indirim
yaptna gre yapt indirim tutar ne kadardr?
100,00 lirada

15, 00

20,00 lirada

lira indirim yaplm ise

lira indirim yaplr.

__________________________________________________________

X=

20, 00 x15, 00
20, 00( S ) x15, 00( P)
=
= 3,00 (T ) TL.
100, 00
100, 00

Ayn ilemi forml kullanarak da yapabiliriz:

T=

SxP
20, 00 x15, 00
=
= 3,00 YTL
100
100, 00

16

rnek 2: Bir renci, 180 sayfalk resim defterinin % 70ini kullandna gre resim
defterinin ka sayfas kullanlmamtr?
100

70

180

__________________
X=

180 x70
= 126 sayfas kullanlm
100

180 126 = 54 sayfas kullanlmam

Ayn problemin forml kullanarak zm

T=

SxP 180 x70

= 126
100
100

180 126 = 54 sayfas kullanlmam

2.3.2. Yzde Paynn Hesaplanmas

Yz says esas alnarak belirlenen orann hesaplanmasdr.
rnek 1: Ayeye annesi 30 tane fndk vermitir. Aye bu fndklarn 6 tanesini
arkadana verdiine gre fndklarn % kan arkadana vermitir.

30
100

6
X

__________________
X=

100 x6
= 20
30

Fndklarn % 20sini arkadana vermitir.

Ayn problemin forml kullanarak zm

P=

100 xT 100 X 6

= 20
S
30

Fndklarn % 20 sini arkadana vermitir.

17

rnek 2: Bir yllna bankaya yatrlan 700,00 YTL yl sonunda faizi ile birlikte
819,00 YTL olduuna gre % ka faiz getirmitir.
819,00 700,00 = 119,00 YTL faiz miktar
700 ,00

119,00

100 ,00

_____________________
X=

100, 00 x119, 00
= 17
700, 00

% 17 faiz getirir.

Ayn problemin forml kullanarak zm

100 xT 100, 00 x119, 00

= 17
S
700, 00

P=

% 17 faiz getirir.

2.3.3. Temel Saynn Hesaplanmas

Deerlendirmede
hesaplanmasdr.

esas

olarak

alnan

100

saysnn

karl

olan

deerin

rnek 1: Bir rn sat fiyat zerinden % 12 indirim yaplarak satlmtr. ndirim

miktar 36,00 YTL olduuna gre bu rnn indirimden nceki sat fiyatn bulunuz.
100 ,00
X

12,00
36,00

_____________________
X=

100, 00 x36
= 300, 00 YTL indirimden nceki sat fiyat
12, 00

Ayn problemin forml kullanarak zm

S=

100 xT 100, 00 x36

= 300,00 YTL indirimden nceki sat fiyat

P
12, 00

rnek 2: Bir bakkal, dkknnda satmak iin ald pirincin % 40 nn istedii

kalitede olmadn grerek iade etmitir. Geriye 18 kg pirin kaldna gre iadeden nceki
pirin miktar ka kilogramdr.

18

% 40 iade edildiine gre geriye kalan piri miktar birim olarak 100 40 = 60tr.
100

60

18

_____________________
X=

100 x18
= 30 kg. iadeden nceki pirin miktar
60

Ayn problemin forml kullanarak zm

S=

100 xT 100 x18

= 30 kg. iadeden nceki pirin miktar

P
60

2.3.4. Katma Deer Vergisinin ( K.D.V. ) Hesaplanmas

Katma Deer Vergisi tketim mallar zerinden alnan vergidir.
rnek 1: Bir rnn sat fiyat KDV ( Katma Deer Vergisi ) iinde 130, 00 YTL
olduuna gre KDVsiz sat fiyatn bulunuz. ( KDV oran % 18 dir.)
KDV oran % 18 olduuna gre

100 + 18 = 118
X
130,00 YTL

__________________________
X=

100 x130, 00 130, 00

= 110, 17 YTL KDV siz sat fiyat

118
1,18

19

rnek 2: Bir rnn sat fiyat KDV ( Katma Deer Vergisi ) hari 150 ,00 YTL
olduuna gre KDV li sat fiyatn bulunuz. ( KDV oran % 18 dir.)
KDV oran % 18 olduuna gre

100 + 18 = 118
150,00 YTL
X

__________________________
X=

150, 00 x118
= 177, 00 YTL KDV li sat fiyat
100

rnek 3: Bir rnn sat fiyat KDV ( Katma Deer Vergisi ) iinde 70 ,00 YTL
olduuna gre KDV siz sat fiyatn bulunuz. ( KDV oran % 8dir.)
KDV oran % 8 olduuna gre

100 + 8 = 108
X
70,00 YTL

__________________________
X=

100 x70, 00 70, 00

= 64,81 YTL KDV siz sat fiyat

108
1, 08

rnek 4: Bir rnn sat fiyat KDV ( Katma Deer Vergisi ) hari 45, 00 YTL
olduuna gre KDV li sat fiyatn bulunuz. ( KDV oran % 8 dir.)
KDV oran % 8 olduuna gre

100 + 8 = 108
45,00 YTL
X

__________________________
X=

45, 00 x108
= 48, 60 YTL KDV li sat fiyat
100

20

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar

neriler

Yzde ve binde ifadelerini doru

kavraynz.

rendiiniz bilgileri uygularken

dikkatli olunuz.

Yzde ve binde hesaplarnda

kullanlan simgeleri kavrayarak
problemlerde kullannz.

Yaptnz hatalarn nedenlerini

aratrarak ayn hataya tekrar
dmeyiniz.

Basit yzde hesaplarn

karlatnz ilgili problemlerde
kullannz.
KDV dahil veya haricin ne olduunu
kavraynz ve problemlere
uygulaynz.

Uygulama almas yapnz.

21

Sabrl davranarak doru sonuca

ulamaya alnz.

LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
A- Objektif Testler (lme Sorular)
Aadaki problemleri zerek cevaplarn deerlendiriniz.

1.

Muzun kilosu, ilein kilosundan % 30 daha pahaldr. Muzun kilosu 3,00 YTL
olduuna gre ilein kilosunu bulunuz.

2.

Bir fabrikada iki ii gnde 45 adet mal retmektedir. ilerden biri dierine gre %
20 daha verimli almaktadr. Her bir iinin rettii mal adedini bulunuz.

3.

24 says hangi saynn % 8idir?

4.

Bir hipermarketin satmak iin tanesi 1,50 liradan smarlad 160 adet porselen
kupann % 5 si tama srasnda krlm, kalan kupalar tanesi 2,00 liradan satlmtr.
Bu kupalarn satndan elde edilen kr orann bulunuz.

5.

Sat fiyat 400,00 YTL olan bir rn indirim yaplarak 360,00 YTL ye satldna
gre indirim yzdesini bulunuz.

6.

Bir rnn maliyet fiyat zerine, % 2 tama bedeli eklenmi ve rn % 15 net krla
345,00 YTL ye satlmtr. Bu rnn maliyet fiyatn bulunuz.

7.

Bir rnn sat fiyat KDV si iinde 216,00 YTL olduuna gre KDV siz sat
fiyatn bulunuz. ( KDV oran % 8 ).

8.

Bir rnn sat fiyat KDV si hari 40,00 YTL olduuna gre KDV li sat fiyatn
bulunuz. ( KDV oran % 18 ).
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz
sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.
Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

22

PERFORMANS DEERLENDRME
renme faaliyeti ile kazandnz beceriyi aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme Kriterleri

Evet

Hayr

A) Yzde ve binde tanmlamasn doru kavradnz m?

B) Yzde ve binde hesaplarnda kullanlan simgeleri doru
kavradnz m?
C) Simgeleri anlamlarna gre kavradnz m?
A) Yzde tutarn hesaplarken faydalanacanz iki yntemi de
kullandnz m?
B) Yzde payn hesaplarken faydalanacanz iki yntemi de
kullandnz m?
C) Temel sayy hesaplarken faydalanacanz iki yntemi de
kullandnz m?
A) Katma Deer Vergisini (KDV) kavradnz m?
B) KDV iinde rn fiyatn hesapladnz m?
C) KDV hari rn fiyatn hesapladnz m?
A) Yzde hesaplarn doru uygulayarak KDV hesapladnz m?

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda Hayr cevaplarnz bir kez daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme Faaliyeti 2yi gzden geiriniz.Cevabnzn
tamam Evetse bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

23

RENME FAALYET- 3
RENME FAALYET- 3
AMA
AMA
3Her ortamda oran ve oranty hesaplayabileceksiniz.

ARATIRMA
ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

KDV (Katma Deer Vergisi ) oranlarnn ka trl hesaplandn aratrnz.

Orant eitlerini ve zelliklerini aratrnz.

Yaptnz aratrmalar snfta arkadalarnz ile paylanz.

3. ORAN VE ORANTI
3.1. Oran ve Orant Kavram
Birimleri ayn olan iki okluktan birinin dierine blmne oran denir. Sfr olmayan
iki saynn birbirine blmdr, eklinde de tanmlayabiliriz.

3 7
, gibi
5 9

rnek

Bir oranda pay ve payda ayn say ile arplr ya da ayn sayya blnr ise
orann deeri deimez.

4 x5
20
=
7 x5
35

rnek

4 20

7 35

Oranlar toplanr veya kartlrken paydalar eitlenir.

2
5
14 15
29
+
=
+
=
3(7) 7(3) 21 21
21

rnek 1
)

rnek 2

3
2
27 16
11
=
=
8(9) 9(8) 72 72
72

24


rnek

rnek

rnek

ki oran birbiriyle arplrken, pay ve paydalar birbiri ile arplr.

4 3 12
x
5 7 35
ki oran birbirine blnrken, dieri ters evrilerek arplr.

4 3 4 7 28
: x
5 7 5 3 15
ki ya da daha fazla orann eitliine de orant denir.

1 5

2 10

3 12

9 36

3.2. Orantnn zellikleri

rnek

rnek

rnek

rnek

Bir orantda iler arpm, dlar arpmna eittir.

2 4

3 6

2 x 6 = 3 x 4 = 12

Bir orantda, i terimler yer deitirirse orant deimez.

3 5

6 10

3 6

5 10

Bir orantda, d terimler yer deitirirse orant deimez.

3 5

6 10

10 5

6 3

Bir orantda, oranlarn pay ve paydalar kendi iinde yer deitirirse orant
deimez.

1 4

2 8

2 8

1 4

25

3.3. Doru Orant

Bir orantda, okluklardan biri artarken dieri de ayn oranda artyorsa veya biri
azalrken dieri de ayn oranda azalyorsa bu okluklar arasnda doru orant vardr. Orant
problemlerinde ayn cins okluklar alt alta gelecek ekilde yazlarak orant kurulur. Doru
orantda apraz oklar izilerek oklar ynnde arpma ilemi yaplr.

rnek 1: Bir renci 300 sayfalk kitab 6 gnde okuyorsa, 600 sayfalk kitab ka
gnde okur?
300 sayfalk kitab 6 gnde okursa, 600 sayfalk kitab daha fazla gnde okuyacana
gre bu problemde doru orant vardr. nk oranlardan biri artarken, dieri de artmaktadr.

300 sayfay

6 gnde okursa

600 sayfay
X gnde okur.
_________________________________
X=

600 x6 3600

= 12 gnde okur.
300
300

rnek 2: Bir satc 200,00 YTL ye satt malda 30 YTL kr ediyor ise ayn mal
indirim yaparak 180 YTL ye sattnda ka lira kr eder?
200,00 YTLye satt malda 30,00YTL kr ediyorsa, 180,00YTLye satt malda
daha az kr edeceine gre bu problemde doru orant vardr. nk oranlardan biri
azalrken, dieri de azalmaktadr.
200, 00 YTL ye satarsa

30,00 YTL kr eder.

180,00 YTL ye satarsa

X YTL kr eder.
____________________________________
X=

180, 00 x30, 00
= 27,00 YTL kr eder.
200, 00

26

3.4. Ters Orant

Bir orantda, okluklardan biri artarken dieri ayn oranda azalyorsa veya biri
azalrken dieri ayn oranda artyorsa bu okluklar arasnda ters orant vardr.
Problem zerken ters orantda paralel oklar izilerek, oklar ynnde arpma
ilemi yaplr.

rnek 1: Bir araba 40 km hzla gittii zaman belirli bir mesafeyi 5 satte alyorsa,
hzn 80 km ye kardnda ayn mesafeyi ka saatte alr?
40 km hzla gittii zaman belirli bir mesafeyi 5 satte alyorsa, hzn 80 km ye
kardnda ayn mesafeyi daha az saatte alacana gre, bu problemde ters orant vardr.
nk oranlardan biri artarken, dieri azalmaktadr.
40 km hzla gittii zaman

5 saatte giderse

80 km hzla gittii zaman

X saatte gider.

__________________________________________________________
X=

40 x5
= 2,5 saatte gider.
80

rnek 2: Bir evin badanasn drt kii 3 gnde bitirirse ayn evin badanasn iki kii
ka gnde bitirir?
Bir evin badanasn drt kii 3 gnde bitirirse ayn evin badanasn iki kii daha fazla
gnde bitireceine gre bu problemde ters orant vardr. nk oranlardan biri azalrken
dieri artmaktadr.
4 kii

3 gnde bitirirse

2 kii

X gnde bitirir.

____________________________________

X=

4x3
= 6 gnde bitirir.
2

27

3.5. Birleik Orant ( Birleik l Kural)

Bir orantda, eit deerde ikiden fazla oran varsa bu orantya birleik orant denir.
Birleik orantda sadece doru orant veya sadece ters orant olabilecei gibi ayn orant
iinde hem ters hem de doru orantda olabilir.
rnek 1: Bir ii gnde 7 saat alarak 4 gnde 8 adet anta imal edebildiine gre
ayn ii gnde 8 saat alarak 7 gnde ka adet anta imal edebilir.
Birinci i
--------------kinci i

Birinci i ile ilgili dier saysal deerlerin arpm

--------------------------------------------------------------kinci i ile ilgili dier saysal deerlerin arpm

Formln uygularsak oranty kolaylkla kurabiliriz.

7 saat alarak

4 gnde

8 adet anta

8 saat alarak
7 gnde
X adet anta
______________________________________________________________

8 7 x4

X 7 x8

X( 7 x 4) = 8 x 7 x 8

X=

8 x7 x8
7 x4

X = 16 adet anta

rnek 2:Yol yapmnda alan 4 ii, gnde 5 saat alarak 4 gnde 50 m2 parke ta
dediine gre, 5 ii gnde 6 saat alarak 2 gnde ka m2 parke ta der.
Birinci i
--------------kinci i
4 ii

Birinci i ile ilgili dier saysal deerlerin arpm

--------------------------------------------------------------kinci i ile ilgili dier saysal deerlerin arpm

5 saat alarak

4 gnde

50 m2 ta derse

5 ii
6 saat alarak
2 gnde
X m2 ta der
______________________________________________________

28

50 4 x5 x 4

X 5 x6 x 2
X( 4 x 5 x 4 ) = 50 x 5 x 6 x 2
X=

50 x5 x6 x 2
4 x5 x 4

X = 37,5 m2

rnek 3: Bir bankadaki 800,00 YTL 5 ayda 20,00 YTL faiz getirdiine gre ka YTL
3 ayda 15,00 YTL faiz getirir?
Birinci i
--------------kinci i

800,00 YTL

Birinci i ile ilgili dier saysal deerlerin arpm

--------------------------------------------------------------kinci i ile ilgili dier saysal deerlerin arpm

5 ayda

20,00 YTL faiz getirirse

X YTL
3 ayda
15,00 YTL faiz getirir.
______________________________________________________

20, 00 800, 00 x5

15, 00
Xx3
X(3 x 20,00) = 15,00 x 800,00 x 5
X=

15, 00 x800, 00 x5
3x 20,00

X = 1000,00 YTL

rnek 4: Bir bankadaki 1200,00 YTL 1 ylda 50,00 YTL faiz getirdiine gre
700,00YTL 90 gnde ka YTL faiz getirir?(Ticari ilemlerde 1 yl 360 gn olarak
hesaplanr,)
Birinci i
--------------kinci i
1200,00 YTL

Birinci i ile ilgili dier saysal deerlerin arpm

--------------------------------------------------------------kinci i ile ilgili dier saysal deerlerin arpm
360 gnde

50,00 YTL faiz getirirse

700,00 YTL
90 gnde
X YTL faiz getirir.
__________________________________________________

29

50, 00 1200,00 x360

X
700, 00 x90
X( 1200,00 x 360 ) = 50,00 x 700,00 x 90
X=

50, 00 x700, 00 x90

1200, 00 x360

X = 7,29 YTL

rnek 5: Saatte 50 litre su aktan bir musluk, bir havuzu 12 saatte doldurmaktadr.
Musluun saatte aktt su miktar 1/5 ( bete bir ) orannda azaltldnda, ayn havuzun 15
saatte ne kadar dolar?
Birinci i
--------------kinci i

Birinci i ile ilgili dier saysal deerlerin arpm

--------------------------------------------------------------kinci i ile ilgili dier saysal deerlerin arpm

Musluun saatte aktt su miktar 50 x

1
= 10 litreye der.
5

1 saatte

50 litre su aktarak

1 havuzu

12 saatte doldurursa

1 saatte

10 litre su aktarak

X havuzu

15 saatte doldurur.

__________________________________________________________________________

1 1x50 x12 12
=
=
X 1x10 x15
3

X=

12X = 3

X=

1
dolar.
4

30

3
12

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar

neriler

Oran ve oranty kavradnz m?

rendiiniz bilgileri doru

uygulaynz.

Orantnn zelliklerini sraladnz m?

Uygulama almas yapnz.

Doru oranty hatasz uyguladnz

m?

Nerelerde hata yaptnz

kavrayarak tekrarlamamaya
alnz.

Ters oranty doru uyguladnz m?

Dikkatli davranarak sonuca

ulamaya alnz.

Birleik oranty doru uyguladnz

m?

Problemleri zerken sabrl

davrannz.
Hesap makinesi kullannz.

31

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Objektif Testler (lme Sorular)
Aadaki ilk 4 cmleyi doru veya yanl olarak deerlendiriniz.

1. Bir oranda pay ve payda ayn say ile arplrsa, orann deeri deiir.
2. Aye 4,50 YTL ye 3 kalem alrsa, 6,00 YTL ye 4 kalem alr eklinde kurulan orant
doru orantdr.

3. Bir problemde ters orant kurulmusa oranlar arasnda paralel oklar izilerek oklar
ynnde arpma ilemi yaplr.

4. Bir orantda, eit deerde ikiden fazla oran varsa bu orantya birleik orant denir
Aadaki problemleri cevaplaynz.

5. Bir ii gnde 5 saat alarak 14 gnde bitiren bir makinenin, ayn ii 10 gnde
bitirebilmesi iin gnlk alma sresi ka saat arttrlmaldr?

6. Bir ii 8 ii gnde 6 saat alarak 24 gnde bitirmektedir. Ayn iin gnde 4 saat
allarak 18 gnde bitmesi iin ka iinin almas gerekir?

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz
sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.
Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

32

PERFORMANS DEERLENDRME
renme faaliyeti ile kazandnz beceriyi aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme Kriterleri

Evet

Hayr

A) Oran ve oranty kavradnz m?

B) Oran ve orantnn zelliklerini kavradnz m?
C) Orant eitlerini doru kavradnz m?
A) Doru oranty kavradnz m?
B) Doru orantda, oranty doru kurdunuz mu?
C) Doru orant ile ilgili problemleri hatasz zdnz m?
A) Ters oranty kavradnz m?
B) Ters orantda, oranty doru kurdunuz mu?
C) Ters orant ile ilgili problemleri hatasz zdnz m?
A) Birleik oranty kavradnz m?
B) Birleik orantda, oranty doru kurdunuz mu?
C) Birleik orant ile ilgili problemleri hatasz zdnz m?

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda Hayr cevaplarnz bir kez daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme Faaliyeti 3 gzden geiriniz. Cevabnzn
tamam evetse bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

33

RENME FAALYET- 4
RENME FAALYET- 4

AMA
AMA
Gerekli ortamlarda pazarlama aritmetiini uygulayabileceksiniz.

ARATIRMA
ARATIRMA

evrenizdeki firmalarda pazarlama arimetiinin uygulanp uygulanmadn,

uygulanyorsa nasl olduunu aratrnz.
evrenizdeki firmalarn marj indirimini nasl uyguladklarn aratrnz.

rnlerin maaza iine yerletirilmesi ve maaza sergileme alan fiyat ile krllk
arasndaki ilikiyi aratrnz.

4. PAZARLAMA ARTMET
4.1. Stok Devir Hz
Stok Devir Hz (SDH) toptanc ve perakendecilerde, rnn depoya ve maazaya
giri, k hzn gsterir. Stok devir hz belirli bir dnem sonunda hesaplanr; ancak
planlanabilir ve kontrol edilebilir.

4.1.1. Stok Devir Hznn Hesaplanmas

Stok Devir Hz iki trl hesaplanabilir.

Fiziksel birimlerle stok devir hzn hesaplama:

Stok Devir Hz =

Miktar Olarak Net Satlar

Miktar Olarak Ortalama Stok

rnek 1: Giyim eyas satan bir maazada bir ay iinde 400 tane kadn pantolonu
satlmtr.
Maazann miktar olarak kadn pantolonu aylk ortalama stou 80 tane olduuna
Maazann kadn pantolonu stok devir hzn hesaplaynz.
Stok Devir Hz =

400
=5
80

Fiziksel birimlerle stok devir hz maazadaki her rn grubu iin ayr

hesaplanmaldr.

34

Maliyet ya da perakende fiyat zerinden parasal olarak stok devir hzn

hesaplama:

Perakende fiyat zerinden stok devir hzn hesaplama

Stok devir hz =

Perakende Fiyat zerinden satlar

Perakende Fiyat zerinden ortalama stok

rnek 2: Bir ayakkab maazasnn aylk satlar 5000,00 YTL ve maazann

perakende fiyat zerinden aylk ortalama stou 1250, 00 YTL olduuna gre aylk
stok devir hzn bulunuz.
Stok Devir Hz =

5000, 00
=4
1250, 00

Maliyet fiyat zerinden stok devir hzn hesaplama:

Stok Devir Hz =

Satlan rnn maliyeti

Maliyet fiyat zerinden ortalama stok

rnek: Bir beyaz eya maazasnda satlan rnlerin maliyeti aylk 12 000,00
YTLdir.Bu maazann maliyet fiyat zerinden aylk ortalama stou 6000,00 YTL olduuna
gre stok devir hzn hesaplaynz.
Stok Devir Hz =

12000, 00
=2
6000, 00

Stok devir hz hesaplanrken belirli dnemlerde ayn yntemin kullanlmas, denetimi

ve maazalar aras karlatrma yapmay kolaylatrr. Stok devir hz genellikle aylk
hesaplanr ancak aylk tutarlar zerinden yllk hesaplamada yaplr. Bu ilem yaplrken
aylk hesaplamalarda ayn yntemin kullanlm olmas gerekir.
Stok devir hzn iletmenin bykl, yeri, rn tedarik etme artlarn
etkileyebilir.

4.2. Marj Fiyatlandrmas

letmede satlan bir rnn maliyet fiyatnn zerine eklenen brt kra marj denir. Bu
brt krn iinde, sat srasnda oluan dier giderler de vardr.
rnn maliyet fiyat + Marj = Sat fiyat

35

Marj fiyatlandrmas daha ok toptan ve perakende ticarette uygulanr. Baz iletmeler

tm rnler iin tek bir marj oran belirlerken, bazlar farkl rnlere farkl marj oranlar
belirleyebilirler. Farkl rnlere farkl marj oranlar belirleme satc asndan daha avantajl
bir yntem olabilir.

4.2.1. Marj Fiyatnn Hesaplanmas

Ticaret hayatnda marj genellikle yzde olarak maliyet fiyat zerinden veya sat
fiyat zerinden hesaplanr. Bu hesaplama yntemlerini Ticaret Matematii II modlnde yer
alan Maliyet ve Sat Hesaplarnda ayrntl olarak greceksiniz.

4.2.2. Marj ndirimi

Bir rnn satc tarafndan nceden belirlenmi marja bal sat fiyatndan
satlamamas zerine marj oranlarnn (kr orannn) drlmesidir. Satc asndan riskli
bir durumdur. Marj indirimi baz rnlerde sat arttrabilecei gibi baz rnlerde yeterli
sat salamayabilir. Ancak indirimli satlarda ama tek rndeki krlln artmas olmayp
tm rnlerden salanacak toplam krdr.

4.3. Maaza i Konumu

ekil 4.1Maaza ii dzenleme almas

yi planlanm bir maaza rn ve mteri akna hz kazandrr. Bu hareketlilik satc

asndan avantajldr. Maaza ii dzenleme yaplrken rnle mterinin maaza iinde en
kolay ve abuk ekilde karlamas ve rnn mteri akna gre yerletirilmesi esas
alnr.
Maaza ii dzenleme yaplrken maazann bykl ve ekli, mteri zellikleri
satlacak rn eitlilii, rn sat teknikleri, depo, asansr ve merdiven yerleri dikkate
alnr. nce maazann yzlm belirlenir, daha sonra rnler reyonlara gre ayrlarak
yerleim dzeni belirlenir ve rnler yerletirilir. Kk lekli maazalar iin reyonlara
ayrlma yaplmayabilir.

36

Yeni bir maaza kurulurken, satlarla ilgili aratrmalar yaplmas gerekir. nk

Minimum Maaza Alan =

Satlar (parasal olarak)

olarak hesaplanr.

bana sat

Byk lekli maazalarda rn eidi fazla olacandan satlarda artacaktr.

Maazann byk sat alanna sahip olmasnn avantajl olduu yaplan aratrmalar
sonucunda kantlanmtr; ama maaza alannn kullanma uygunluuda verimlilik asndan
nemli bir faktrdr.

4.4. rnleri Reyon ine Yerletirme

ekil 4.2: rnlerin reyona yerletirilmesi

Reyon ii yerletirme, rnleri reyona dizmedir. rnler reyona yerletirilirken eitli

etkenler (rnn bykl, ekli, fiyat, rengi gibi ) gz nne alnr. Perakendeci
maazalarn serileme alanlarnn fiyatlar ile bu alanlarda sergilenen rnlerin salayaca
kr oran birbiriyle ilikilidir. nk;
P=
P
F
Pi
Q
S

=
=
=
=
=

f x Pi x Q
S

Sergileme alan fiyat,

rnn sat fiyat,
rnn satcya salad kr oran
Satcnn bu rnden yapt toplam sat miktar
Satcnn bu rn iin ayrd alan

rnek: Bir spermarkette tanesi 2,00 YTLden, % 20 kr oran ile bir ayda 800 tane
.satlan rn maazann 1 m2 lik alannda sergilendiine gre sergileme alan fiyatn
bulun.

37

P=

2,00 x 0,20 x 800

= 320,00 YTL
1

Maaza iinde en deerli yer n ksmdr. Arka taraflara doru gidildike yerin
sergileme deeride azalr. ok katl maazalarda ise st katlarn deeri alt katlara gre daha
azdr. ok kullanlan rnler daha fazla satn alnaca iin mterinin kolaylkla
ulaabilecei alanlarda yerletirilir. Birbirleriyle ilgili rnlerin yan yana reyonlara
yerletirilmesi de satlarn artmasnda etkili olacaktr.

ekil 4.3: rnlerin depolanmas

38

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALIYETI
lem Basamaklar

neriler

Stok devir hzn hesaplaynz.

Formlleri uygularken dikkatli

davrannz ve doru yerletiriniz.

Marj fiyatlandrmasn uygulaynz.

Hesap makinesi kullannz.

Maaza iini dzenleyiniz.

Maaza ii dzenleme almas

yapnz.

Maazann rn baznda sergileme

alan fiyatn bulunuz.

Maaza ii dzenlemelerde
krll etkileyecek kurallara
uyunuz.

39

LME VE DEERLENDIRME
LME VE DEERLENDME
Objektif Testler (lme Sorular)
Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz.
1.
2.
3.
4.

Stok devir hz fiziksel birimlerle ve parasal olarak iki trl hesaplanr.

Marj indirimi satc asndan risk oluturmaz.
Maaza ii dzenleme yaplrken mterinin rne en kolay ekilde ulamas esas
alnr.
Perakendeci maazada sergilenen rnn sat miktar arttka, sergileme alan fiyat da
artar.

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz
sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.
Tm sorulara doru cevap verdiyseniz modl deerlendirmeye geiniz.

40

PERFORMANS DEERLENDRME
renme faaliyeti ile kazandnz beceriyi aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme Kriterleri

Evet

Hayr

A) Stok devir hzn kavradnz m?

B) Stok devir hznn nerede ve ne zaman kullanlacan
kavradnz m?
C) Stok devir hznn ka trl hesaplandn ve bu
hesaplamalarda kullanlan formlleri kavradnz m?
D) Stok devir hzn doru hesapladnz m?
A) Marj fiyatlandrmasnn ne olduunu kavradnz m?
B) Marj fiyatlandrmasnda kullanlan forml kavradnz m?
C) Marj indirimini kavradnz m?
A) Maaza ii dzenlemenin hangi kriterler dikkate alnarak
yaplmas gerektiini kavradnz m?
B) Maazann metrekare olarak geniliinin belirlenmesinde hangi
zelliklere dikkat edildiini belirlediniz mi?
C) rnlerin sergileme alan ile rnn salad kr oran
arasndaki ilikiyi kavradnz m?
A)yeri ortamn dzenlemenin, alanlarn performans ve
krll arttrma asndan nemini kavradnz m?

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda Hayr cevaplarnz bir kez daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme Faaliyeti 4 gzden geiriniz. Cevabnzn
tamam Evetse bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

41

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
A)
1.

Objektif Testler (lme Sorular)

Aadaki oktan semeli sorular cevaplaynz.
42 x 0,1= ?
A) 4,2
B) 4300
C) 420
D) 84

2.

174 : 0,25 = ?
A) 1740
B) 696
C) 1,74
D) 348

3.

65a4 saysnn 4 e kalansz blnmesi iin a yerine hangi say gelemez?

A) 2
B) 3
C) 4
D) 8

4.

Bir rnn sat fiyat KDV si iinde 750,00 YTL olduuna gre KDV siz sat
fiyatn bulunuz. ( KDV oran % 8 )
A) 650,00YTL
B) 720,50YTL
C) 800,00YTL
D) 694,40YTL

5.

Maliyet fiyat 300,00 YTL olan bir rn % 8 krla satldna gre ka liraya
satlmtr?
A) 312,00YTL
B) 330,00YTL
C) 324,00YTL
D) 350,00YTL

42

6.

Begm parasnn yars ile 5 tane kalem almtr. Kalemlerin tanesi 0,80 YTL
olduuna gre, Begmn ka liras vard?
A)
B)
C)
D)

7.

Levent saatte 50 km hzla 4 saatte gittii bir yolu, saatte 80 km hzla ka saatte gider?
A)
B)
C)
D)

8.

8,00YTL
10,00YTL
12,00YTL
6,00YTL

5 saatte
1 saatte
6saatte
2,5 saatte

Bir bankadaki 1600,00 YTL 1 ylda 120,00 YTL faiz getirdiine gre 800,00 YTL 5
ayda ka YTL faiz getirir?
A)
B)
C)
D)

35,00YTL
25,00YTL
38,00YTL
40,00YTL

9.

Bir maazasnn aylk satlar 15000,00 YTL ve maazann perakende fiyat zerinden
aylk ortalama stou 7000, 00 YTL olduuna gre aylk stok devir hz nedir?
A) 3,2
B) 4,3
C) 2,1
D) 5

10.

Marj indirimi nedir?

A)
B)
C)
D)

Kr orannda indirimdir.
Sat miktarndaki indirimdir.
Maliyetteki indirimdir.
Zararna sattr.

43

B)

Performans Testi (Yeterlik lme)

Modl ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme Kriterleri

Evet

Hayr

Kolay hesaplama tekniklerini uygulamak

A)Kolay hesaplama tekniklerini drt ileme hatasz uyguladnz m?
B)Hesap makinesini doru kullandnz m?
Yzde ve binde hesaplarn kullanmak
A) Yzde ve binde hesaplarn doru kavradnz m?
B)Yzde ve binde hesaplarn problemlere hatasz uyguladnz m?
Oran ve oranty hesaplamak
A) Oran ve oranty doru kavradnz m?
B) Oran ve orantyla ilgili ilemleri yapabildiniz mi?
Pazarlama aritmetiini uygulamak
A)Stok devir hzn doru hesapladnz m?
B)Marj fiyatlandrmasn ve nasl uygulanacan kavradnz m?
C)Maaza sergileme alan fiyatn doru hesapladnz m?

DEERLENDRME
Yaptnz
tekrarlaynz.

deerlendirme

sonunda

eksikleriniz

varsa

renme

faaliyetlerini

Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar

uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.

44

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET 1 CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

B
A
C
B
A
A
A
D
A
B

RENME FAALYET 2 CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8

2,10 YTL
18 ve 27
300
%21,05
%10
294,12YTL
200 YTL
47,20YTL

RENME FAALYET 3 CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6

Y
D
D
D
2 saat
16 ii

45

RENME FAALYET 4N CEVAP ANAHTARI

1234-

D
Y
D
D

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

12345678910-

A
B
B
D
C
A
D
B
C
A

Cevaplarnz cevap anahtarlar ile karlatrarak kendinizi deerlendiriniz.

46

KAYNAKA
KAYNAKA

ASLAN Sddk, Ticaret Matematii, Ankara, ubat 2006

BAKAYA Zehra, Ticaret Matematii, Bursa 2003
ETNER Erturul, Ticaret Matematii, ubat 2004
KARAFAKIOLU Mehmet, Pazarlama ilkeleri, STANBUL Kasm 2005
TEK mer Baybars, Pazarlama ilkeleri, stanbul 1999
www.universaldecoration.com

47