Temel statistik

2012

Y. Do. Dr. brahim Turan

SPSS
Analiz Mens
1- Reports:
a) OLAP Cubes: Seilen deikenlerin istatistiksel ilemlerini yapar.
b) Case summaries: Verilerin frekans ve apraz tablolarnn oluturulmas, belirtici istatistiklerin
hesaplanmas, grafik izimi ve raporlanmasn salar.
c) Report Summaries in Row: Sralara ilikin zet istatistikler hesaplar.
d) Report Summaries in Column: Deikenlerle ilgili zet istatistikler hesaplar.

2- Descriptive Statistics:
a) Frequencies: Verilerin frekans tablosunu, belirtici istatistikleri, dalm llerini hesaplar ve
grafiklerini izer.
b) Descriptives: Verilerin belirtici istatistiklerini ve asimetrik dalm lleri olan arpklk
(kurtosis), basklk (skewnes) llerini hesaplar.
c) Explore: Tm birimlerin yada her bir gruptaki birimlerin belirtici istatistiklerini hesaplar ve
yaylm grafiklerini izer. Bir deikenin dier deikene gre istatistiklerini bulur.
d) Crosstabs: ki yada daha fazla deikenin ikili apraz tablolarn dzenler. Hazrlanan tablolara
testler yaplr ve zet istatistikler bulunur. Saysal deikenler kodlama ile az saydaki gruba
blnerek apraz tablolar dzenlenir.

3- Compare Means:
Gruplara gre verilerin belirtici istatistiklerini hesaplayan, baml ve bamsz rneklerde
iki yada daha fazla ortalama arasndaki farklar test eden yntemleri ierir.
a) Means: Deikenlerin tek bana ya da dier bamsz deikenlere gre alt gruplarn
istatistiklerini hesaplar.
b) One Sample T test: Tek rnek T testi yapar.
c) Independent Samples T Test: Bamsz iki rneklem T testi yapar.
d) Paired Samples T Test: Baml iki rneklem T Testi yapar.
e) One Way ANOVA: Bamsz iki rneklemin ortalamalarnn nemliliini test etmek iin tek
ynl varyans analizi uygular.
4- General Lineer Model: Genelletirilmi lineer modellerle ilgili ilemleri yapar.
a) Univariate: Tek deikenli

b) Multivariate: ok deikenli

c) Repeated Measures: Tekrarl lml denemelerde kullanlr.

1

Temel statistik

2012

Y. Do. Dr. brahim Turan

5- Correlate:
ki yada daha fazla deikenin arasndaki ikili (Bivariate) ilikinin; ynn, bykln ve
nemliliini belirler. Ayrca ksmi (partial) korelasyon analizi de yaplr. En az bir deikene gre
birimlerin birbiriyle olan benzerlik uzaklklar (similarity) yada farkllklarn gsteren uzaklklar
(dissimilarity) hesaplanr. eitli uzaklk ve benzerlik llerine (klid, karesel klid, minkowski)
gre birimlerin yada deikenlerin benzerlik/farkllk matrisleri bulunur.

6- Regression:
a) Linear: Verilere basit dorusal ve oklu dorusal regresyon analizi uygular.
b) Curve Estimation: Verilere uygun eri uydurulmas iin model denenmesi salar. Model
seimi iin oklu regresyon katsaysndan yararlanlr.
c) Logistic: kili (Binary) ve oklu (Multinominal) lojistik regresyon analizi yaplmasn
salar.
d) Probit: Probit regresyon analizi yapar.
e) Nonlineer: Dorusal olmayan regresyon analizi uygulamas yapar.
f) Loglinear: Kategorik verilere genel ve aamal loglinear ve lojit loglinear analiz uygular.

7- Classify:
Verilere kmeleme analizi uygular.
a) Two-Step Cluster Analysis: ki adml kmeleme analizi
b) K-Means Cluster: Kmelenecek birim yada deikenlerin ka kmeye ayrlaca belirlenerek
guruplamalar yaplr.
c) Hierarchical Cluster: Deikenlere aamal kmeleme analizi uygular.
d) Discriminant: Gruplar nceden belirli birimleri rasyonel biimde birbirinden ayrmaya
yarayan fonksiyonlar tretmeyi salar ve verilerin snflandrr.
e) Nearest Neighbor Analysis: Birbirine yakn rneklere kme analizi uygular.

8- Dimension Reduction:
Veilere faktr analizi ve uyum (Correspendance) analizi uygular.
9- Scale:
simsel fakat kodlanm sral yada aralkl lekle elde edilmi verilere gvenilirlik ve ok
boyutlu lekleme analizi uygular.
10- Nonparametrics Tests:
Tek rneklem, baml/bamsz iki ve k rneklem verilerine parametrik olmayan test
yntemlerinin uygulanmasnn salar.
2

Temel statistik

2012

Y. Do. Dr. brahim Turan

11- Forecasts:
12- Multiple Response:
oklu cevap yada oklu ikili setlerin belirlenmesi ve analizi ilemlerini yapar.
13- Quality Control:
14- ROC Curve:

Test Trn Belirleme (Parametrik Non-parametrik)

Kesikli (Ordinal)
Kategorik (Nominal)

PARAMETRK
OLMAYAN TESTLER

1. Deiken Tr
Srekli (Scale)

Dier
2. rneklem Seimi
Yansz (Sekisiz,
Rastgele)

< 30
3. rneklem Bykl
30

arpk
4. Dalmn Tr
Normal

PARAMETRK
TESTLER

Test trn belirlemede kullanabileiniz yardmc web sayfas.

http://www.whichtest.info/index.htm
3

Temel statistik

2012

Y. Do. Dr. brahim Turan

Sk Kullanlan Test ve statistikler

1- Descriptive (Tanmlayc) statistik:

Aratrmada kullanlan rneklemin okuyucuya aklanmas ve elde edilen sonular hakknda
basit tanmlayc istatistikler (aritmetik ortalama, mod, medyan, standart sapma gibi) vermek
iin kullanlr.
Analyse
Descriptive Statistics
Frequencies
Statistics
2- Ar deerlerin (Outliers) tespiti:
Analyse
Descriptive Statistics
Explore
Statistics
Outliers
Bu ilem en dk ve en yksek 5 deeri gstererek ar deerleri saptamamz salar.
3- apraz Tablo (Crosstabs): Deikenler arasnda basit karlatrmalar ve parametrik
olmayan testler yapmamz salar.
Analyse
Descriptive Statistics
Crosstabs

Temel statistik

2012

Y. Do. Dr. brahim Turan

4- Parametrik Olmayan Testler:

a) Pearson Chi-square (Ki-kare): ki veya daha fazla ordinal (sral) veya nominal
(kategorik) lekle llm deikenler arasnda bamllk olup olmadn tespit
etmek iin kullanlr.
Analyse
Nonparametric Tests
Legacy Dialogs
Chi-square
sig < 0.05 deeri deikenlerin baml olduunu
0 cells have expected count less than 5 ifadesi ise bu analizin kullanlmasnda her
hangi bir saknca olmadn gsterir.
b) Mann Whitney U Testi: Bamsz gruplar t testinin srekli (scale) deikenler iin
kullanlan, parametrik olmayan alternatifidir. rneklem says veya normal dalm n
artn yerine getiremeyen srekli deikenler iin t test yerine Mann-Whitney U testi
kullanlr.
Analyse
Nonparametric Tests
Legacy Dialogs
2 Independent
Samples
sig < 0.05 deeri iki grubun ortancalarnn eit olmadn aralarnda anlaml bir fark
olduunu gsterir.
c) Wilcoxon Testi: Baml gruplar t testinin parametrik olmayan alternatifidir.
Analyse
Nonparametric Tests
Legacy Dialogs
2 Related Samples
sig < 0.05 deeri iki grubun eit olmadn aralarnda anlaml bir fark olduunu
gsterir.
Ranks tablosundaki a, b, c, satrlar (Pozitif, negatif, eit) farkn ne ynde
olduunu gsterir.
d) Kruskal Wallis Testi: Tek ynl varyans analizinin parametrik olmayan alternatifidir.
Analyse
Nonparametric Tests
Legacy Dialogs
K Independent
Samples
sig < 0.05 deeri iki grubun eit olmadn aralarnda anlaml bir fark olduunu
gsterir.
e) Kendall ve Spearman Testleri: Parametrik Pearson Korelasyon testinin
alternatifleridir.
Analyse
Correlate
Bivariate
Gelen pencerede Pearson seenei silinip yerine Kendalls tau-b ve
Spearman seenekleri iaretlenir.
sig < 0.05 deeri iki deiken arasnda anlaml bir iliki olduunu gsterir.
Kendalls tau-b ve Spearman testlerinde Pearson testinde olduu gibi
korelasyon katsays -1 ile +1 aralnda yer alr.

Temel statistik

2012

Y. Do. Dr. brahim Turan

5- Normallik Testi (Test of Normality): Parametrik testlerin yaplabilmesi iin gereklidir.

Analyse
Descriptive Statistics
Explore
Plots
Normality plots
with tests
a) Kolmogorov Smirnov: 51 ve zeri rnek saysnda kullanlr. sig > 0.05 deeri
dalmn normal olduunu gsterir
Shapiro Wilk: 50 ve alt rnek saysnda kullanlr. sig > 0.05 dalmn normal
olduunu gsterir.
b) Normal Q Q Plot: rneklerin izgi zerinde veya izgiye ok yakn olmas
normal bir dalm olduunu gsterir.
6- Korelasyon (liki, bant): Deikenler arasnda + veya ynde bir iliki olup olmadn
ortaya koymak iin Pearson Korelasyon Katsays testi kullanlr.
Bu testin uygulanabilmesi iin;
a) rneklem says 30un zerinde olmaldr.
b) rnekte ar deerler bulunmamaldr (Bkz. Madde 2)
c) ki deiken arasnda dorusal iliki olup olmad serpilme diyagramna (scatter plot)
baklarak tespit edilmelidir.
Graphs
Legacy Dialogs
Scatter/Dot
Simple Scatter
(Yukar yne serpilme pozitif, aa yne serpilme negatif korelasyonu gsterir)
Yukardaki artlar karlanyorsa;
Analyse

Correlate

Bivariate yoluyla korelasyon testi gerekletirilir.

Flag significant correlations seenei anlaml korelasyonlar yldz ile

iaretleyerek gsterecek ve anlamllk seviyesini tablonun altnda belirtecektir.
Korelasyon katsays -1 ile +1 aralnda yer alr.
Seviyeler: 0 - .3 aral dk, .4 - .6 aral orta, .7 1 aral yksek seviyedir.

7- Regresyon (Regression): Bamsz deikenlerin baml deikenleri ne ekilde etkiledii

(akladn) bulmak iin kullanlr.
Bu testin kullanlabilmesi iin;
a) Baml ve bamsz deikenler arasnda dorusal bir iliki olmaldr (Bkz. Madde 5 c)
b) Bamsz deikenlerin birbiriyle ilikili (oklu bant Multicollinearity) olmamas
c) Hata terimlerinin normal dalmas (Normallik Normality)
d) Hata terimlerinin varyansnn sabit olmas (evaryansllk Homoscedasticity)
e) Hata terimleri arasnda iliki olmamas (Otokorelasyon Autocorrelation)
f) Baml deikede oranl veya aralkl lek kullanlmas
Bamsz deikende kullanlan lek oranl, aralkl veya snfl olabilir. Ancak
snfl ise dorudan (linear) regresyon modeli uygulanamaz.

Temel statistik

2012

Y. Do. Dr. brahim Turan

8- Faktr Analizi:
a) Kavramlarn akland alt boyutlar belirlemek
b) Deiken gruplarn saptayarak deikenleri gruplandrmak bylece deiken saysn
azaltmak iin kullanlr.
Analyse

Data Reduction

Factor

Yaplmas gereken seimler:

a) Descriptive mensnde: 1- Initial solution, 2- Anti-image, 3- KMO and Barletts test
of sphericity
b) Extraction mensnde: Unrotated factor solution seenei kaldrlr.
c) Rotation mensnde: Varimax yntemi seilir.
d) Options mensnde: 1- Exclude cases litwise, 2- Sorted by size
Sonularn okunmas:
1- Deikenlerin faktr analizine uygun olmas iin;
a) KMO deeri .50nin zerinde bir deer olmaldr (.80 ve zeri mkemmel)
b) Barletts Test of Spericity (sig < 0.05) olmaldr.
2- Anti-Image Correlation matrisinde yer alan MSA deerleri en az .50 olmaldr. Bu
deerin .50nin altnda olduu deikenler karlarak analiz tekrarlanr.
3- Total Varience Explained tablosunda Total stununun altnda yer alan 1den byk
deerler leimizin ka alt boyuttan (faktr) olutuunu gsterir.

4- Rotated Comopent Matrixi hangi sorunun hangi alt boyutta yer aldn gsterir. Bu
matriste;
a) Her bir alt boyut (faktr) en az iki sorudan olumaldr. Tek sorudan oluan
faktrler (faktr oluturan soru) analizden karlarak ilem tekrarlanmaldr.
b) Birden fazla alt boyutta (faktr) birbirine yakn deerler alan sorular analizden
karlarak analiz tekrarlanmaldr.
c) .50 deerinin altnda bir deere sahip sorular mutlaka, .70 deerinin altnda bir
deere sahip sorular ise istee bal olarak analizden karlarak analiz
tekrarlanmaldr.
d) deere sahip sorular dier sorularla ters ilikili demektir.
Bu durumda kodlama kontrol edilmelidir. Yanl kodlama yaplmsa Transform
Recode into same variables (veya Recode into different variables) komutu ile
kodlama dzeltilmelidir.

Temel statistik

2012

Y. Do. Dr. brahim Turan

9- Gvenilirlik Analizi (Reliabilitiy Analysis): Faktr analizi ile belirlenen faktrlerin veya
nceden belirlenen faktrlerin i gvenilirliini lmek iin kullanlr.
Analyse
Scale
Reliability Analysis
Yaplmas gereken seimler:

Statistics mensnde: Scale if item deleted seilir.

Sonularn okunmas:
a) Cronbachs Alpha deeri .70in zerinde olmaldr (.90 mkemmel)
b) Cronbachs Alpha if item deleted stunu o soru silindiinde faktr gvenilirlik
katsaysnn ne olacan gsterir. Bylece gvenilirlik katsaysn dren sorular
bulunabilir. Bu sorular analizden karlarak ilem tekrar edilmelidir.

10- Fark Testleri:

a) Bamsz Gruplar t Testi: ki bamsz grubun ortalamalarnn birbirinden farkl olup
olmadn ortaya koymak iin kullanlr.
Bu testin kullanlabilmesi iin;
1- Srekli deiken olmas
2- rneklem saysnn en az 30 (bazlarna gre 20) olmas,
3- Dalmn normal olmas
4- Gruplarn birbirinden bamsz olmas, gerekir.
Analyse

Compare Means

Independent-Samples T Test

Sonularn Okunmas:

nce Independent Samples Test tablosunda Levenes Test for Equality of

Variances blmne baklr.
- Levene testinin p deeri (sig) < 0.05 ise iki grubun varyanslar eit deil
demektir. Bu durumda t-test stunun ikinci satrna baklr. Aksi halde birinci
satr kullanlacakt.
t-testin p deeri (sig) < 0.05 ise iki grubun ortalamalar farkl demektir.
Group Statistics tablosundaki mean stunu gruplarn ortalama deerlerini ve
farklln ynn gsterir.

Temel statistik

2012

Y. Do. Dr. brahim Turan

b) Baml Gruplar iin t- Testi: n test Son test aratrma deseni uygulandnda
sonular baml gruplar t-testi ile test edilir.
Bu testin kullanlabilmesi iin;
1- Srekli deiken olmas
2- rneklem saysnn en az 30 (bazlarna gre 20) olmas,
3- Dalmn normal olmas
4- Gruplarn birbirine baml olmas, gerekir.
Analyse

Compare Means

Paired-Samples T Tests

Sonularn Okunmas:

Paired Samples Test tablosunda p deerine baklr. sig < 0.05 ise iki lm
arasnda anlaml bir fark var demektir.

Dikkat: SPSS p deerini hesaplarken ift ynl test hesab kullanr ve bu nedenle ift kuyruklu
testin sigma sonucunu gsterir (sig. 2- tailed). Baml Gruplar t-testi gibi tek ynl testlerde
gerek p deerini bulmak iin Sig. (2-tailed) stununda verilen deer ikiye blnmelidir.
c) Tek Ynl Varyans Analizi (ANOVA): kiden fazla bamsz grubun ortalamalarnn
birbirinden farkl olup olmadn test etmek iin kullanlr.
Bu testin kullanlabilmesi iin;
1- Srekli deiken olmas
2- rneklem saysnn en az 30 olmas
3- Dalmn normal olmas
4- Dalmn homojen olmas.
5- Gruplarn birbirinden bamsz olmas
Analyse

Compare Means

One-Way ANOVA

Yaplmas gereken seimler:

Post Hoc mensnde; Varyanslarn homojenliini kontrol eden testlerden en yaygn

kullanlan ikisi olan Scheffe veya Tukey testlerinden biri seilir.
- Scheffe: Gruplarn rnek says birbirine eit olmadnda tercih edilir.
- Tukey: Grup says fazla olduunda tercih edilir.
Options mensnde; 1) Descriptive, 2) Homogenity of varience tests, 3) BrownForsythe, ve 4) Welch seenekleri iaretlenir.

Sonularn Okunmas:

lk olarak rneklem byklne gre uygun normallik testi uygulanr

kinci olarak Test of Homogeneity of Variences tablosunda Levene testinin p
deerine baklr. sig > 0.05 ise gruplarn varyanslar eit demektir.
ANOVA tablosunda p deerine baklr. sig < 0.05 ise bamsz deikene setiimiz
gre baml deiken farkllk gsterir demektir.
Multiple Comparisons tablosu seilen test veya testlere gre hangi alt grubun
dierlerinden farkl olduunu ve anlamllk seviyesini gsterecektir.
9

Temel statistik

2012

Y. Do. Dr. brahim Turan

GRAPHS (Grafikler) MENS

1- Bar: Verilerin basit ubuk, kmelenmi ubuk ve ylml ubuk grafiini izer.
2- 3-D Bar: boyutlu bar grafii
3- Line: Verilerin basit ve oklu izgi grafiini izer.
4- Area: Verilerin basit ve ylml alan grafiini izer.
5- Pie: Basit daire veya birleik ubuk grafiini izer.
6- High Low: Verilerin ikili yada l deerlerden yararlanarak yksek ve dk deerleri
ieren grafiklerini izer.
7- Boxplot: Verilerin ortanca deerini, drtte birlikler aras genilik ve ar deer ieren
birimleri gsteren kutu grafiklerini izer.
8- Error Bar: Ortalama ve gven araln gsteren kutu grafii izer.
9- Scatter: Verilere uyan basit ve st ste gelen iliki grafikleri, matrix grafii yada boyutlu
dalm grafiklerini izer.
10- Histogram: Bir deikenin dalm hakknda bilgi veren histogram grafiklerini izer.
11- P P: Bir deikenin ylml ortalamalarn Normal dalmn ylml ortalamalarna
kar gsteren grafiklerini izer.
12- Q Q: Bir deikenin dalmnn drtte birliklerini Normal dalmn drtte birliklerine
kar gsteren grafiklerini izer.

10