Allmn dnda, kendine zg bir syleyile yazan airin,

YASAK SEVMEK, iir estetii bakmndan olduu kadar,

konu dalm bakmndan da en ilgin kitaplarndan birisidir.
ATTL LHAN, sonradan ok gelitirecei klasik Trk
iirinden yararlanma deneylerine nce bu kitabndaki iirlerle
balam, bu arada KOAKLAMASI', 'MEHMET SIRADALARI' gibi iirleriyle de halk iiri geleneinden yeni bir yararlanma biimini gelitirmitir.
YASAK SEVMEK, ATTL LHAN'n SSLER BULVARI /
YAMUR KAAI dnemi iirlerini ulatrd yeni aama
bakmndan da nemli bir kitaptr. 'YASAK SEVMEK',
'ELMDEN GELEN BU' gibi iirler bunun dikkati eken rnekleridir, bunlarn yansra 'BRAZ PARS' blm btnyle bu
yeni aamann rndr. Kitaba iirlerin yazl zellikleriyle
ilgili 'merakls iin notlar' eklenmitir.

BLG YAYINLARI : 192

ATTL LHAN, BTN RLER: 6

Birinci Basm 1968

kinci Basm 1971
nc Basm 1976
Drdnc Basm 1983
Beinci Basm 1991
Altnc Basm 1993
Yedinci Basm 1996
Sekizinci Basm
Mays 1999
BLG YAYINEV
Merutiyet Caddesi, No: 6/A, Yeniehir 06420 /
Ankara
Telf : (0-312) 434 49 98 - 434 49 99 - 431 81 22 - 434
12 71
Faks: (0-312)431 77
58http://www.bilgiyayinevi.com.tr
e-mail: info@bilgiyayinevi.com.tr
Sakarya Caddesi, No: 8/A, Kzlay 06420 /
Ankara
Telf : (0-312) 434 41 06 - 434 41 07
Faks: (0-312) 433 19 36
BLG DAITIM
Narlbahe Sokak, No: 17/1, Caalolu 34360 /
stanbul
Telf : (0-212) 522 52 01 - 526 70 97
Faks: (0-212) 527 41 19

ATTL LHAN
Btn iirleri
6
Yasak Sevimek

BLG YAYINEV

indekiler
Yasak Sevimek ............................................................ 4
biraz Paris..................................................................... 12
1. place pigalle ....................................................... 12
- 2. place blanche ................................................... 14
- 3. place clichy ...................................................... 15
yanllk ballad ............................................................ 16
-1. Josiane............................................................... 16
- 2. saksonya desleri .......................................... 18
- 3. Margot .............................................................. 19
- 4. tombul magda ................................................. 20
BN MISRA KAAK SONBAHAR ELE GERLD
....................................................................................... 22
- 1. yalnzgezer ....................................................... 23
- 2. semplon treni................................................... 25
- 3. Venedik ............................................................ 27
- 4. yaamak ...................................................... 28
- 5. savclktaki ifademdir ..................................... 30
yasak sevimek............................................................ 33
ya krktan yukar........................................................ 34

lmek yasak ................................................................. 36

demirboan .................................................................. 37
art sonsuz .................................................................... 39
exodus .......................................................................... 41
austos mzkaclar .................................................... 43
karanln tad .............................................................. 46
ben artk ksm........................................................... 49
yasak sevimek............................................................ 50
elimden gelen bu......................................................... 51
usturann aznda ........................................................ 53
gitmek sleyman ahkulu .......................................... 53
yksek gerilim ............................................................. 55
yorgunlar sendikas..................................................... 57
koaklamas .............................................................. 59
koaklamas .............................................................. 60
osmanl kasidesi .......................................................... 62
mehmed sradalar .................................................... 66
ehnz fasl ................................................................... 68
dersaadet...................................................................... 69
eski Rumeli................................................................... 72

-1. Karlama .......................................................... 72

- 2. hnende mjgn'n son gnleri ..................... 73
- 3. mlazim ihsan bey'in son gnleri ................. 75
mjgn 'a ak arklar ................................................ 77
-1. ............................................................................. 77
-2. ............................................................................. 78
-3. ............................................................................. 79
-4. ............................................................................. 80
hasky bahriye kahvesi .............................................. 81
1. hasky bahriye kahvesi'ne gazel..................... 81
- 2. hseyin avni bey ............................................. 82
- 3. yzba "kazbek" rza'ya beleme ................. 84
- 4. hisarl ifkat hanm ......................................... 86
- 5. ifkat hanm'a ark ......................................... 88
- 6. spartakist niyaz bendeniz ............................. 89
- 7. bahriye kahvesi'nden ayrl gazeli ............... 90
bir zge muammer bey .............................................. 92
1. o nihavent bahe ............................................... 92
- 2. muammer bey'in karanl ............................. 93
- 3. karantina'l despina......................................... 95

- 4. muammer bey'in aydnl ............................. 96

- 5. sarmakt yal.................................................. 99
alar saat .................................................................... 100
merakls iin notlar .................................................. 108

"... bir tarafm, bceklerinden yldzlarna kadar

kinatn kalabaln ve dnyann drt bucanda
kaynaan insanlar burnumun dibinde hissediyor,
onlarla beraberim, onlarn iinde; bir tarafm ise
yapayalnz, ylesine yalnz ki bunu, bu hissi mrmde ilk defa duyuyorum; kederden bouluyorum bazen, bir tarafm bouluyor, bir tarafm ama
bouluyor, bunu, bu yalnzlk duygusunu, bu
kahrolas kederi yenmem lazm..."
nzm hikmet

biraz paris

tu es debout devant le zinc

d'un-bar crapuleux
tu prends un cafe deux sous
parmi les malheureux
apollinair

biraz Paris
1. place pigalle
telefonlarla geldi telal ve rkek
birdenbire geldi beklemiyordum
hayli dargn sesi kaln ve titrek
umutsuzluuma geldi oysa yorgundum
stelik incittim de istemeyerek
akamd Samanyolu patlamt
btn sacre coeur silme akordeon
mulhouselu muydu neydi ite unuttum
ilk yudumda alamaya balamt
akaklar ter iinde gece saat on
kibrit aranyor gs geirerek
btn sevgilerinde yanlmt
bir omzuna alm sanki gkyzn
dudaklar masmavi alsace lorrain
yz cermenlerin en eski hzn
hlderlin bakyor sisli gzlerinden
ellerini yle okayacak oldum

duydum nabznn gk grltsn

ad yamur mu gz akamst m
uzak bir panayrda ip atlayan ocuklar
dalgalar vurduka sarslan mendirek
gecesi kayd m nedense beni arar
dilinde zrler bilerek bilmeyerek
zenciler ald m cazn hali baka
inlinin biri kendini siliyor
oturduu yerde itike eksilerek
barn camlarna orospular iziliyor
zlem byk korku epeyce aka
telefonlarla geldi telal ve rkek
birdenbire geldi beklemiyordum
hanidir iimden bir bakas geiyor
gzlerim hanidir ondan uzakta
hlderlin'i brakmtm artk sevmiyordum

- 2. place blanche
bir ocuk kemanc akama dalan
aseton kokulu erkek orospular
incecik kalarn alm kadnlardan
kirpikler taknm karanlkta uzar
bir zenci anszn krlr yalnzlktan
dumanl bir ie sanki damar damar
belki sakal brakmay geirir aklndan
belki red star'da kaleci oynamay
ge oldu saat korkular ald oktan
sokak azlarnda Cezayirli itler
cyrano kahvesi'nde tastamam bekliyorum
gelmeyecek misin yoksa gelmeyecek misin
sulu sulu karak uykusuzluundan
gnlerdir ktmsersin tasalar iindesin
durup durup uzaklan dinlemektesin
youn sesler aranp ocukluundan
o gece verdiin kitab okudum
iim bir am orman rzgr dolayor

msy fernand gitmi az nce sordum

kzlar deli deli stme gldler
kzl izmeli berthe hep yle irkin
kk lili lejyonerle yayor
nasl olduysa oldu plakta sesin
sokak azlarnda Cezayirli itler
cyrano kahvesi'nde tastamam bekliyorum
gelmeyecek misin yoksa gelmeyecek misin

- 3. place clichy
byk harflerle yazlr asfalta gzleri
cgarasn fren lambalarndan yakar
sarn bir hergele sevmiti isve'li
sokaklarda resim yapard geceleri
kalarn alrd dudaklarn boyar
ka lkeden karlm serseri
yalnzlklarn eklediler u uca
otellerden bir otel sabaha kar

gare de l'est'de neonlarn dilsiz tela

kz sevilmekten yorgun olan bulmaca
marsilya'dan yazar bir arkada
haydutluuna arr gndz gece
iki yalnzlk da bana kald
jarry soka'nda marie-madeleine'in
eskiden glerdi parlak bir gl vard
artk bo vagonlar gibi gzleri derin
aalk bir yerinde ilenmelerin
oktan iflah etmeze kt ad

yanllk ballad
-1. Josiane

ben yanllkla sevdim josiane'

burgonya dk'nn atosunda
mecnun'dum leyla'y aryordum

anlayan olmad bu yanll

akl sr ermez ilerin sonunda
kral henri'nin valyesi oldum
burgonya dk'nn atosunda
josiane fkenin usland yer
klavsenlerin tanrya ulat
ermiler dua eder uykusunda
gld m gzlerden srrolur
kara cizvitlerin fsldat
burgonya dk'nn atosunda
banda hallar'dan bir yamur
ellerinde st beyaz karanfiller
kanma susam burgonya beyleri
niye josiane'n fikrini elmiim
kkrtmalar uzaktan gzda vermeler
yoluma kmalar acquitaine korusu'nda
josiane tutsak ne yer ne ier
ve ben bir gzel armha gerilmiim
burgonya dk'nn atosunda

- 2. saksonya desleri

porselen gzeli saksonya desleri

kullanrsa kayzer'in gklerini kullanr
rmaklar durdurur birazck ksmeleri
dileri parlamasn ilkbahar ayaklanr
atonun gllerinde alml kuular
yasl bir yalnzlk gibi durgundurlar
porselen gzeli saksonya desleri
serenin kanadndan bile gocunurlar
peki bu filmde ben de oynuyor muydum
neden ahlanyor altmdaki at
acaba rolm neydi nasl unuttum
evet gn bu gn saat bu saat
u beyi deilim ama be topranda
yalca bir yolcu sirkeci gar'nda
iinde eskimi btn hevesleri

yoksulluk izgileri dudaklarnda

porselen gzeli saksonya desleri
bach' brakamaz tr'ye gelemezler
yanllklar gelitirir benimsemeleri
onlara benzeyemem bana benzemezler
bu tren gtrse de aydnlklarna
karanlm kalacak onlarn yanna
orglarn ormannda enlik geceleri
boya diye srecekler gzkapaklarna

- 3. Margot

bakmayn margot'nun tadna

bu gzler masmavi bavyera markizi'nin
fkesi smyorsa kadnlna
onun deil Venedikli bir hergelenin
erkeklii ne gzel kadnl irkin
piposu tam gelir orospu azna
hele tekgzln arsen lpen'in
taknca varlmaz bsbtn yanna
margot'nun frasndan sevmek kadnlar

pirinten dklm sarndrlar

salndlar m prenses almlar
heybetli gsleri nar gibi atrdar
kadnlklarnda bir fazlalk var
ipek aydnlnda yksek alnlar
parmak ular aseton kokar
kalalar datr kadife salonlar
margot'nun yanll kadnlnda
aynalar aldanr onu kim aldatsn
kendini sevmesi hoyrat plaklnda
en youn noktas yanllnn
erkeim sand her anda kadn
srlsklam erkek her kadn annda
iki ucu cehennem yaantsnn
iblis ban biliyor ortasnda

- 4. tombul magda

nerede anarist bir kibrit aklsa

dudaklar orada tombul magda'nn
salar besbelli kirpiklerinden ksa

gzleri en uzak gkyz polonya'nn

prens kropotkin'i eer okumasaym
varova'da belki ocuk anasym
gnll srgn paris'te balam
paris'te bitecek polisler brakrsa
salar besbelli kirpiklerinden ksa
sesi alyapin'in sesinden kaln
magda'nn derinlii bakunin'e doru
bir kere kendini yanl tanmlam
i yaants el bombalaryla dolu
d yaants btn alkole kaym
erkeklii yksek bir koca bulabilse
zehirini aktrd ona hi deilse
gizlice di biler iinden herkese
yaamaktan ok lmeye yakn
ldrmeye deil sakn aldanmayn
aklnca aldatyor byle sa solu

BN MISRA KAAK SONBAHAR

ELE GERLD
iki sonbahar kaaks
dn zmir'de yakaland

air olduunu ileri sren sank ve talyan

sevgilisi ilk sorgularndan sonra tutuklandlar

et je les ecoutais, assis

au bord des routes
ces bon soirs de septembre
ou je sentais des gouttes
de rosee mon front
comme un vin de vigueur
rimbaud
- 1. yalnzgezer
bir aa soyunur pencerelerimde
hangi yabancla kendimi atsam
alml bir kadn kurak gecelerimde
giysilerin knndan syrlm yaln
tepeden trnaa vcuduma tamam

yeil sarkl bir nar eer stanbul'daysam

belki kksu'da belki bykdere'de
ney slklaryla prltl darmadan
eer paris'teysem anl bir atkestanesi
bolonya korusu'nun aydnlk gemisi
en kuytu limannda bir neuilly akamnn
zmir'deysem eer ya brmck bir karabiber
ya dikenli bir palmiye austos delisi
aynda ya da bir turun aac
yldz serpintileriyle srlsklam
kadnsa o bildiiniz bak srt kadn
her ehirde gzellikler deitirerek
bazen konyak kvamndaki sarn
bazen gerek mi yalan m anlayamam
yukardan kahkahasyla neredeyse erkek
elinde isteklerin delimsirek krbac
bazen gergef iler mendelsohn soka'nda
parmak ularnda rnesans naklar
gizli ieklerle ssler karanlk klar
vahi bir takmyldz yalnzln aac
bir uzay panayr kurulmu pencereme
yzlerimi aranrm hibirini bulamam
ensemde dten bozma kadnlarn kskac

erkekliim azalr git git airliime

o kadar urarm yalnzlmdan kamam

- 2. semplon treni

bu i lozan'la cenevre arasnda oldu

semplon treni gecenin gzlerini oyuyordu
bir ben uyanktm btn kompartmanda
bir decenova elleri avularma snm
camlarda leman gl yamyass uyuyordu
hoyrat alp dalarnn arlyla ezilmi
bu i birdenbire oldu hi hazrlmz yoktu
benim sigortalarm yanmt cenova ocuktu
uykulu gzleri uzun kirpikleriyle glgeli
bcek trtlar bilezikli saatinde
salar omuzlarma akan altn yeili
ocukluundan titrek bir mandolin aklnda
bense bin msra kaak sonbahar gtryordum
tren yavalayacak olsa gizliden rperiyordum
stelik tra olmamtm midem bozuktu
bir biz uyumuyorduk btn kompartmanda

brleri her biri bir baka dilden uyumutu

doktor lariviere elbette franszca uyumutu
dachau kamp'nn komnistler barakasnda
nasl kar yayordu uykusu buz tutmutu
karnna sapl pasl bir mzrakt alk
uzakta duman iindeki nbeti kuleleri
miss higgins beygir dileriyle ngilizce uyumutu
bir gen kz soyuyordu harl harl uykusunda
durmadan gslerine kocaman erkek elleri
ne dilden uyuduklarn bir trl anlayamadk
iki zenci renci azlar kalabalk
dlerinde nazl muz aalar hurmalklar
gzlerinde patrice lumumba'nn gzlkleri var
bu i lozan'la cenevre arasnda oldu
nasl olduysa oldu hi hazrlkl deildik
artk cenova benim gzlerimle bakyordu
ben onun baklarn kullanmaya balamtm
kan damarlarmn aacnda akyordu
tozlu karanlm aydnlna bulamt
byk bir yaanty birdenbire eskitmitik
talyan snrn gk grltleriyle getik
televizyon antenleri metal imek bcekleri
demir kaplarn ardnda yamurlu gmrkler

- 3. Venedik

bir katedral koparp ortaa bulutlarndan

ydlar an sesleriyle san marco
meydan'na
rzgr susar susmaz pencereleri atm
soluk yeil bir balkl sokuldu yanma
dedim uyandn m dedi ok yorum
yorgunluk izgileri ekilmi alnna
yoksulluk glgeleriyle sava yllarndan
soluk yeil bir balkl sokuldu yanma
adm duyar duymaz uuk dudaklarndan
sevmek sorumluluunu titreyerek anladm
dedim karnn a m dedi ok yorum
dedim uzay slklar yldzlarn arasndan
dedi vapur yanam sabah karanlna
dedim bu monteverdi venedik
saraylarndan
dedi tut ellerimi dedi sakn brakma

dedim korkuyor musun dedi ok yorum

- 4. yaamak

bir vuruta kim kalbimi bulabilir

el demedik yerlerimde saklyorum
bazen admn son harfinde gizlidir
bazen ben bile bulamyorum
gkyznde bir yere ekilmitir
venedik son telefon aldm ehir
almanca vapurlar anlayamyorum
iki ambar kimsesizlik yklemiler
biraz hamburg olduka rotterdam

marsilya'dan akordeon glmeleri

bat yansmalar uzak camlardan
tandk bir limana demirlemiler
bir kanun taksimiyle uyanyorum
stanbul son tutuklandm ehir
arklar syleyeni azaldka gzelleir
en gzel ark eyll'n getirdiidir
alacakaranlktaki yalnzlk sesleri
iimize uuan nar yapraklarndan
ekilip gitmekler mi bulumaklar m
her sabah ocuk her akam adam
bir bakta tanyp gnll srgnleri
paris son kapaklandm ehir

- 5. savclktaki ifademdir

biz aslnda iki kiiydik

cenova'y gmrkte tuttular
kaak sonbahar sokuyormu
hrszlama bir ay incecik
yz papel bilmem ka kuru
kadnl benden sorulur
adm kaptana tamamlad
decek olsam eli kolumda
yadsmak kallelik olur

iirlerimi ilk o anlad

metresim oldu sonunda
cenova salarn ne uyanmak
ielerin birden patlamas
zilzurna slanan kirpikler
gzya bir kar parmak
yolculuun sonuna yaklamas
bir gnn beylii beylikler
ben varsam onunla varm
kanmz kontakt krmzs
ezamanl vurur yreimiz
bu kaakl ben tasarladm
gemide saklayp arkmz
karaya indim tertemiz

ya onu brakn ya beni tutun

benim sonbahar karan
iim gcm ka trl yamur
geldim ite ne soracaksanz sorun
cenova'nn dalgas attil ilhan
teki ad ylanl ukur

yasak sevimek

"... j'ai appris aussi gu'une vie ne vaut rien, mais

que rien ne vaut une vie..."
andre malraux

ya krktan yukar
yamur akamlarnda fayton ngraklar
younlatrr nedense ayrlklar
hele gller almsa ya krktan yukar
ne yanndan baksa yaadklar
insana noksan grnr solgun ve sar
hani ubatt ilk defa kelepeliydim
aknlmdan kmasn bilmeliydim
ocuk da olsam bykt yreim
o dumanl ayazda yine titremeli miyim
yanl uyandm k sabahlan
hani stanbul'u ilk tandmda
bir karanlk edinmitim sansaryan han'nda
korkunun bcekleri nemli duvarlarnda
bazen ter iinde hatrlarm da
yzm basar bir lnn sakallar
krk dokuz kn bir yol daha yaasam

ubangi-ari'ye gitmeye kalkmam

margot'yu braktm bulutlu akam
camlar kar suyundan srlsklam
kulaklarmda notre-dame'n anlar
sabahn tamtamlaryla sarslan sarholar
beyolu'nda cam ereve brakmamlar
lokomotif hmyla bitiriverdiim klar
sonradan nasl btn yla yaylmlar
karp aradan sonbahar ilkbahar
paris'e yabanclar lejyonu'nu sormuum
ar bir gong gibi kmldam ruhum
geri gk mavisi lejyoner umutsuzluum
iinde angela'y bsbtn unutmuum
fakat aynaya baksam kocaman dudaklar
neuilly'ye urarsanz belki de
ordaymdr
atkestanelerine kar yamaktaymdr
seine ne kadar puslu uslu ve ar
gecemi aydnlatan haendel

sarmaklardr
st ste katlanarak iimden yukar
stanbul'dan drt be yl silip atacaksn
yaantn kld m yaadm
saymayacaksn
bitti sandklar an yeniden balayacaksn
hatta glmseyerek belli belirsiz dargn
gsnde yalap yalap yanarda arklar

lmek yasak
daha nce baktan hi su imedim
hi kslmad kerpetene byklarm
gururlu bir gemiyim oldum bittim
sabah olur yelkenlerimi saklarm
zgrlk dediim yerde demirledim
stme varma bulutlar tutamam
byle paldr kldr gideceklerdir
gelmezsen farketmez kimseyi aramam

asl sevdiklerim en iimdekilerdir

onlarla yaarm eer yaarsam
olur mu gecemi yeile almak
yldz ivilemek parmak ulanma
lm kadar abuksa eer yaamak
hi domamay isterdim ama
bir kere domuum lmek yasak

demirboan
benim bu kaldrmlara yazdm yazy
silerse demirboan siler yoksa hi
bir yerinden fena halde kirletmi
yaamay
her akam orospu ocuu her sabah pi
her saat banda bir karanla dnyor

en byk zgrlk lmekmi deniyor

sakn ha adam bountuya getirirler
lmek kolay karanln arkas
grnmyor
hem yaamak zerine ayn eyi dediler
hepimiz en azndan kendimize
mahkmuz
demirboan'n salyas zellikle kuduz
bir ceset grmesin arambadan
arambaya
yeryzne samyor yzde doksan dokuz
'mevcutlu' gidecek teki dnyaya
iki polis arasnda bilekleri kelepeli
asmalmesit'teki eski bizans oteli
her yamuru itesine camlarnda toplayan
sabah olmay brakt gitti gideli
beyaz bir kontrabas gibi demirboan
imdi ban sokacak bir telgraf aryor

art sonsuz
yamurun yerden ge yad
bu gece yasak blgedeyim
byk ingenelerin ald
kaak silahlarn iindeyim
sevimek kapsnn kapand
bir nabz yoklar ki daima
hzl bir nabz yoklar elim
ptklerim hrszlama
irkin bir azda dilerim
bir bak deer dudama

gk yarldka imeklerden
souk aynalarda kilitliyim
trnaklarmdaki elektrikten
su gibi erir ilitiklerim
kvlcmlar uar kirpiklerimden
doumdan ncesini yayorum
henz belli olmad kimliim
vcudunu aryor ruhum
bir yerde atomun ekirdeiyim
bir yerde art sonsuzum

exodus
miyop yahudilerden korkarm
sanki elleriyle alyorlar
ileri gleri sonbahar
geen harpten hatrladm
yaamak hesabnda yarm kalmlar
lmek hesabna katamadm
bulvardaki alarm akamlar
yapraklar gittike azalan
ne kadar gese de aradan
kuruna dizilmek kadnlar
gzlkleri yamurda buulanan
hl karanlk alnlar

gk daha kirli her srgnden

nazi avlularndaki souk
byk bir bolua yolculuk
isli karartma ehirlerinden
ok uzak bir mozart arabuk
okuldaki temsil gnlerinden
miyop yahudilerden korkarm
baksalar da sanki grmyorlar
ilerinde hazr ak bir mezar
harp bitti biteli kapatamadm
yaamak hesabnda yarm
kalmlar
lmek hesabna katamadm

austos mzkaclar
bitmeyecek bu benim alp bam
gittiim
senin iin ka stanbul deierek
yeniden balamak halinde sevdiim
gkyzn en gzel yznle dnmek
bitmeyecek delilikler biriktirdiim
her akam uyanp bir bakasnda
o parkta yine austos
mzkaclar
unter der linden diye dinlediim

bir gece yars iki harp arasnda

bak senin salarn inge'nin
salar
inge'nin ocukluu taktn
iek
gzlerin inge'nin gzleri
srasnda
glmsedii hi bitmeyecek
richard tauber'in ve zengin arksndan
kularla oaltp almanca aalar
mavi polkalarn zil alp dnd
bir daha dnd bir daha dnd
o parkta yine austos mzkaclar

mutluluun bir k hzyla grnd

her biri bir roman yaamasnda
balonlarn patlatmak krmz sar
stanbul ki yldzlar iinde dklen
bitirip seramik dublelerde biralar
tuz para dalnca unter der linden
artk ne ben varm bir otel odasnda
ne inge olacak kendiliinden
ne o parkta austos mzkaclar

karanln tad
eer bykse gk gemi kalalar rhtmda slk
[alanlar
eer bykse deniz tophane'deki irket
[pencerelerinde
elektrikli daktilolarn italik harfleriyle delik
eer bykse izdiim hi kimseden ok kimseye
nlasn bir daha bolukta stanbul bakr bir an
[gibi
ezanlarn dald ve iirlerin be vakit
[minarelerinde
brahim cura'nn dald ve kendi oyunuyla
[yenik
mtareke balkonlarndan yamurlu bir caddeye
eer bykse afiler sinema helalarnn sinsi
[dmanlklar
filmlerin duvar diplerine szd sihirli
[ekranlardan
21,45'te lks koltuktaym drdnc sradan bir
[ndeki

eer bykse krldklar fabrikadaki tavan

[camlarnn
dml yumruklaryla sendikaclarn gecenin
[ortasndaki
eer bykse eskidiim takvim takvim azalarak
[sansaryan
hanlarnda
koluma dostoyevskiy girmi olmal yanmda sen
[olmalsn
bir dudak izi gibi kpkzl taze kurun yaras
[alnnda

sonra bir kartpostal cumhuriyet caddesi'nden

[yukar
biraz bafra cgaras biraz chat-noir nedense
[krmzda kalm trafik klar
yahudi kzlarnn sar salar halinde etrafnda

[dolat ve altn dilerinin

lufthansa'nn oralarda dolmu kaplarna arpp
[krld kim bilir kimin
sonra lmek biraz biraz aspirin biraz tuvalet
[sabunu
en bak srt yerinde en sonu gelmez
[yorgunluun
evde kalm kzlar m elli bir numaral otobsteler
[hep
tertemiz camlar kirletiyor mitsiz vinylex
[klklar
esniyorlar terli erkek gslerine doru
ne kadar esniyorlar yalnz yalnz ve dudak boyas
[tadnda
hi kimse anlamyor ne kadar iri gsleri
[olduunu
hi kimse dnp bir kerecik olsun suratlarna
[bakmyor
ben seni anlamyorum franszca iirlerini
bo sokaklardan byk korkunu

yoksa resimlerinde olduundan ok mu gzel

[kyorsun
devaml bir tiksinti kmldyor dudaklarnn iki
[yannda
imza yerine mektuplarna alt keli bir yldz
[brakyorsun

ben artk ksm

beni de krdlar iimden krdlar
karanlk camlardan sular akyordu
imekli bir bolukta saat vurdu
beni de krdlar belki yalnzdlar
belki onlarn da ocukluu yoktu
btn arklara kapalydlar
bir gen kz dememiti salarna
beni de krdlar ben artk ksm
yamurlan yamyor aalarma
sularndan imiyorum susadm ama
beni de krdlar souk bir lm

evik bir bak gibi akld aklma

oysa bir arkym yeniden doan gnm
btn arklara kapalydlar

yasak sevimek
teki kapmdan gel bunu aamazsn
eski gzlerinle gel ldrmek vakti gel
hem tetik bulun ardnda biri olmasn
hanidir ben bu evde saklanyorum
adm deitirdim baka bir adla yayorum
gece gndz siyah gzlk kullanyorum
teki kapmdan gel bunu aamazsn
sabaha kar gel btn gzlerinle gel
pancurlarn gerisinde kararyorum
iime belalar douyor sonbahar douyor
telefonda sesini tanyamyorum
yzn parmaklarmdan akp kayboluyor
byle hep bir ey kopuyor bir ey krlyor
sabaha kar gel eski gzlerinle gel

teki kapmdan gel bunu aamazsn

hem tetik bulun ardnda biri olmasn
artk hi kimse beni yaamyor
aklarm byk kemanlarla izdiler
korkularm oldum bittim kimsesizdiler
yalnz bir msra mym slanyorum
bir revolver romanm tamamlyor
oyun bitti klarm sndrdler
yokmusun gibi gel ldrmek vakti gel
teki kapmdan gel bunu aamazsn
zerime kilitleyip mhrlediler
hem tetik bulun ardnda biri olmasn

elimden gelen bu
elimden gelen bu ben iki kiiyim
oalmak neyse ne azalmak zor
birisi seni her an brakp gittiim
br kan gibi tutulmu seviyor
azndaki ac alnndaki izgiyim

gzlerine kirli bir bulut getirdim

hibir sevin aydnl onu silemiyor
elimden gelen bu ben iki kiiyim
birisi kapadn kaplardan gitmiyor
yamur yamaksa o gne amaksa o
bir yerin se onun scakl
br en iten arn iitmiyor
hneri ne dersen duygu kaakl
alp tutmaksa o basp gitmekse o
baklar kysz bir deniz uzakl
elimden gelen bu ben iki kiiyim
ikisi birbirinden kmaya urayor
bilmem ki hangisinden nasl vazgeeyim
birisi yeni batan servene balam
br silahnda son mermiyi yakyor
oalmak neyse ne azalmak zor

usturann aznda
yllar var ki sereleri unutmuum
zerimden gkyzn almlar gibi
asfaltlarn karanlnda boulmuum
ufack oysa hep byle uuurlarm
karl aalarn arasnda alfabemdeki
iyimserlikleri bir trl anlalmam
yllar var ki sereleri unutmuum
kuru kuru beni vurmu ldrmler
boa km bakaldrmam sarholuum
onlarsa benim iin k biriktirirlermi
afak kaplarnda glrmler
ocuk zenginlikleri hi bitmemi

gitmek sleyman ahkulu

gitmek bekrlndan eskimi karak
meye gitmek abuk bir bak aznda
o ak glmseme karn beyazlnda

sa kasna doru iki parmak

lmn parlad ahkulu soka'nda
yalnzl tkrmek ikiye katlanarak
hi sevilmediini ta gibi anlamak
yahudi karanl i kulanda
gitmek son gkyz Sleyman ahkulu
aadan yukarya lambalar titreyen
bir giyotin hzyla yanll bitiren
doumundan bu yana srp gelen u
gzyann szd i pencerelerinden
ne bir anne aydnl datan korkuyu
ne bir saat tkrts beklemelerle dolu
lm lm yapan gzelliinden
gitmek Sleyman ahkulu oul
gzlerinden
[yoklua

kadnlar kadnlar krp gerekletim sanarak

yeniden yaamaya bir ocukluk aramak
her yenilgi sonras byle soluk solua
bambaka bir yabanclk iine dalan her bak
ellerin kesilip dedike bilenmi abuklua
siyah bayraklar ekip son byk yolculua
bo lklar halinde kana ackmak

yksek gerilim
arm neonlar dakikada bir akyor
havada yalnzlk bir bak gibi ekili
gzlerin gzlerimi gece yars brakyor
karakol krmzs cehennem yeili
gece yars kalkyor kardm gemiler

hay allah kim imzalam bu kadnlar

dudaklarn dnsen mrn yetimez
glmsemesinler yle parlar ki alnlar
besbelli bu aydnlkta seviilmez
insan utanr plaklnda rker
sen ki iimin sabah kahvelerinde
tutuklu sendikaclar bekleyen
ok bulutlu koskoca bir gk emrinde
drt tarafa paldr kldr genileyen
sustalar alm ince minareler
sanrlarn sansardan abuk u uca
it usanmlklarna atlad
anlarn fosforuna azbuuk dokununca
deli kibritler gibi srasz parlad
atee attn eski filmler
seni kendim sanmak bir akamzeri
baka bir yaantda franszca gzel
karartma yllarnn alar saatleri
gerilim yksekliinden uuldayan tel
bir bardak arap sayfa baudelaire
deli bir kap olmak almak anszn
souk ylan mavisi elikten bir armak
en olmadk yerinde sabah karanlnn

kendini yava yava lme altrmak

canavar ddkleri baucunda serviler

yorgunlar sendikas
- balanmayan fikir sulularna! -

bir fabrika kardm krgnlmzdan

btn atlyelerini yerli yerine
kurdum
ii yazlarak gece vardiyasna
sabahlara kadar zgrlk dokudum
yukarda gkyz kvlcm ve duman
imekler atlyor arkas arkasna
her biri yanlm birer lk
bir sendika kardm yorgunluumuzdan
ad zerinde yorgunlar sendikas
seni ye yazdm henz tanmadan
nasl olsa arkn hepimizin arks
sesin nasl olsa benimki kadar ksk
ufuklarn yldrmla kilitlemiler
denizlerini tutmu slkl bir karanlk
sabah tenhalnda anszn afiler
fabrika bacalarndan ksrdmz

nlem nlem dalan stmal kalabalk

ilk tramvaylarla gtrdmz
souk yataklarna yatrdmz
eklemleri krlm uykusuzluktan
avularnda derin bir yank szlamas
etlerini seirten pheli titreimler
yukarda gkyz kvlcm ve duman
yamurun imek yeili etrefil yazs
yoksulluk bayra srsklam gvercinler
kanatlarna sinmi yorgunlar sendikas
byk bir hakszln birden anlalmas
tutsakla ok yakn ekingenlikler
ezilmek ezildiinin farkna varamadan
iliklerine kadar yasl umutsuzluk yas
yeniden balamaklarla geiyor mrmz
iyimserliklerimizi duvarlara arpyorlar
iimizde bulut bulut bir gne tutuluyor
soluklarmz kesen demirden sarmaklar
dibinde dlerimizi tkrdmz
gzlerin bezginlik sislerinden kurtuluyor
kulaklarn zemberekli lklardan
yank yank koularda akam oluyor
yukarda gkyz kvlcm ve duman

 koaklamas

"saltanat tcn giyen lemde marur olmasn

nice sultan grkn almtr beim bd- hazn"
Bk

 koaklamas
ka gne kaldrr haydalayarak
atal mzraklaryla seluk obanlar
sradan ka gne rlplak
kvlcm dker demir sakallar
i asya'dan daha oymaklar gelir
iki bin be yz atl bin be yz adr
ral bir kubbe tastamam atlr
doruklara dikilen avar lklaryla
altnda crcr bcekleri alakargalar
atlak da glekleri ylan balklaryla
altnda konya beyehir sivrihisar
ve uzaktan uzaa bizans akallar
i asya'dan daha oymaklar gelir
uar bir yrek kadar aydnlktrlar
dileri salam aklmtr gzleri hafif ekiktir
kulaklarnda yok denizin yok uultusu
damaklarnda kar mavisi bir st tad var
ana ksraklarndan salm kokulu
umutlar yarlm ka avu ihtiyar
salarnn aras tutam tutam tuz
azlarn baklar amaz kilitlidir

gz anaklarnda gittike eksilir

akllarn yedii apakl bir nehir
rzgrda inileyen orak yataklaryla
aalara trmanr trnakl bir kopuz
bir krlang yalar srl kanatlaryla
atlm haner gibi srganlar
yalnzl krar toka suratlaryla
toz eder datr ouz kadnlar
memeleri dolu kara brtlen ulu
kemiklerine smsk sarl kaslar
her sefer bir umak balar sesleri
buruk ahlatl ayval ac turunlu
gnei kaskat dileyip glerler
bakla kesemezsin kaln bir yourt alarlar
yaban bal dinlendirir dvme bakralar
i asya'dan daha oymaklar gelir
klkl kirpikleri deri kalpaklaryla
bolua oyulmu adamlar kl ve topuz
yorgunluklar krl byklarna damlayan
gs geirmeleri ormanlar gemekle bir
saakl bir yangna dolam atrdayan
aa aa devirdikleri a baltalaryla
tozlu bir alamak nleri sra srleri

ungar kpeklerinin ekip gtrdkleri

telli kavaklarn prlts arasndan
belki horasan'dan belki pamir yaylasndan
sakarya ilerine et trnak ve boynuz
ho geldin trk!... san solun su
deli bir zenginlikle alkanr topran
nice kurun nice kkrt tp
elini uzatsan arap eker parmaklarn
ekirdekli zmlerden ardak dolusu
akr bir zeytinya ldar kp kp
avkna reklenmi kelek kokusu
nice da keileri atelerine dp
nazl aylar izer boynuzlaryla geceye
ho geldin trk!... bulutlu biraz dalgn
birden ayaa kalkm btn umutlarn
adn verdin varln adadn bu lkeye

osmanl kasidesi
o saydam duvardr ki bler
var olanlarla artk olmayanlar
bulutlu bir sessizlikte
yalarn sonsuza tamamlayanlar

evrende oul yldzlaryla

samanyollar saylr dnceler
dnerler dururlar dnerler dururlar
ne balar bellidir ne sonlar
nurdan bir aa saylr mevln
ney prltlaryla aralksz
anlalmaz bir yerinden aydnlatr
gnl kandili snm olanlar
bir da saylr kaynar koca mimar sinan
camdan kubbelerinde gne paralanr
kayp kervanlarn bekler mi hl
eski snrlarda unutulmu hanlar
malahl yoksa nedir gizli derviler midir
gl durgunluunda eski besteler
aranr adan aa yansyarak
bestelendikleri zamanlar

kapatp masmavi avcmda gkyzn

yzyllar boyunca nasl biriktirmi

ne imgeleme sar ne bellekten kaybolur

o saltanatl divanlar
kelebekler midir derinliklerinde haremlerin
anne fsltlaryla dualar
bir 'allah' ekmesinler budin'den/medet
titretir badad' pehlivanlar
yal ayak seslerini yankl saraylarda
duyarsn imdi bile dinlesen cellatlarn
alc kular gibi parlayverirler
bomaya ty bitmemi sultanlar
bir tambur saylr bol karanlkta
kmldar sakl tnlamalarla halk
azaldka yaknarak mutsuz bir yoksullua
secdeden kalkmaz olur alnlar

onlar mdr mehmed han'a top dkenler

marangoz ve dlger berber ve hattat
bir balk aydnl parmak ularnda

karanlk bursa'da ipek obanlar

yamurlu narlar onlar mdr tekkelerin

aya batm serviler yrk mezarlarnda
eski kuyulardan sesleri lk lk
atlar dolar perili ormanlar

onlar mdr nasreddin hoca glmseyerek

krolu fkeleriyle daa km
lm allahn emri/elif lam ve cim
idam yazarsa da hnkrn fermanlar

git ara hangi zaman ufkunda kayp

o kanl debdebe attil ilhan
rya boluklarnda yer aranrlar
ne adlar kalmtr ne sanlar

mehmed sradalar
bo bir ta varsa bu lkede stnde ben varm
bir fabrika gibi soluklu yerinde duramayan
ka kula bo varsa bu denizde stnde ben varm
bir ubat vapuru gibi puslu duman duman
eyll ocaklarndan simsiyah ben karm
iktisat fakltesi'ndeki akam aydnlym
yamurlu camlardan saygyla kitaplara vuran
ne kadar mehmed varsa kukusuz benim adm
yunus emre'den bu yana mehmed sradalarym

nk toprak dinledim demir anladm kmr

[duydum
davullar datt gklere savalardan dnmezliimi
nk bol kurun yedim besmele'yle vuruldum
bilirse dman bilir yle kolay lmezliimi
bir mehmed kalktmsa ayaa bin mehmed
[oturdum
asya'dan aldm trk avrupa'ya getirdim
yanardalar kskanr byle ate snmezliimi
emperyalizme kar her sng benim adm
mustafa kemal'den bu yana mehmed

[sradalarym

ne kadar dar olursa olsun bileklerimden

kmtr
beni bir yerde bana balayan kanl kelepeler
karanlk tarlann ba dnmtr fabrika
[ackmtr
cezaevi avlularna bakar nedense son
pencereler
iimde gneler asa da dars btn ktr
fakat kaplar almtr zincirler krlmtr
kalabalklar kaldrr en heybetli dnceler
zgr bir sosyalizme doru her adm benim
adm
nzm hikmet'ten bu yana mehmed
sradalarym

ehnz fasl

"... bir 'lesi var-ki em'-i cnn

fnsuna smaz innn..."
eyh galip

dersaadet
ok korkmu kadn gzellii harb- umumi
[yllarnn
kuzguncuk iskelesi'nde inirh'n geceler
[sabahlad
ktmser kuleli rencileriyle sultan read'a
[doru
en sonbahar vapuru irket-i hayriye'nin kimsenin
[kalmad
ne beykoz'lu kozhelvaclarn ne fonograflarn
[odeon borulu
nibrek arklar m belki de yalnz recai
[kaptan'n
kapalar'dan yrtt alaturka yldz zilleriyle

o vurulmu yrtc ku ksknl stanbul

[boaznn

tek gzlkl alman zabitlerinin kramer

[birahanesindeki
moltke mi bismarck m tartmas almancann
[atlad
acmtrak dublesi olarak koyu yeil piltzen
[biralarnn
mzka-i hmyn zenginliindeki pka
[gazileriyle
galiya cephesine dnmek souk rus
[yamurlarnn
gece ve gndz dvd uzun menzilli batarya
[ateiyle
hill-i ahmer adrlarnn ve slak iekler gibi
[ald
kocaman iekler gibi ald son derece kanl
[beyaz
galiya cephesine dnmek resaz operetindeki
yanl zafer haberleri suriye cephesinden ikdm'n
harbiye nezaret-i celilesinde birinci ferik enver

[paa
su szmaz bir dip karanlnda bardaklarn
[atlad
tekilt- mahssa'dan miralay Sleyman asker'yle
sabah ezanlarna kadar vakit nasl geiyor
[anlayamaz
bir idam ncesi halinde kmldar kukulu bir
[namaz
en korkak glgeler olarak bekiraa bl'ndeki
yapkan bir ter yrr ykub cemil'in akaklarna
yrtlm yelik kart yerde ittihad terakki
[frkas'nn
akr akr bir mavzer doldurulur darda vur
[emriyle
yldrm gibi solar leylklar srhide - olamam
[resaz
o ok korkmu kadn gzellii harb- umumi
[yllarnn

eski Rumeli

-1. Karlama

balkan uykularndan ardm

nevkr zerine hanmelleri
ne yapsam aklmdan karamadm
hnende mjgn'n h etmeleri
bir skp baharna smarladm
telkri bir mlzim'le birlikte
mustafa kemal'in boz revolveri
zehir gibi susar selnik'te
akama sabaha hrriyet trenleri
binba enver bey eli tetikte
def gibi gerilmi manastr ehri
btn cmilerinde sal verilir
tambur karar kld thirbuselik'te
ideler iek iek gs geirir
yldz yanllklar gkteki delilikte
hnende mjgn mevsim deitirir
yanya kalesi'ndeki cephnelikte
bir bulgar yakalanr komitac

yldz sarayna imekler teyellenir

rumeli'de zabitler nasl anayasac
ufak karafaki kavun beyaz peynir
resne'li niyazi'nin gml krbac
makedonya dalarnda kvlcm beslenir
dersaadet'te ate yakmak iin

- 2. hnende mjgn'n son gnleri

slanr mor salkmlar dul yalnzlklarna

dalr uykusu
ince bir mrekkep szar dalgnlndan
gl kurusu
suratna arplr her eyrek
un ufak ederek en gizli bemollerini
ar demir kaplar balkan savann
(nibrek)
hnende mjgn'n
her bo bulduu sniye aralndan
okar uzanp mlziminin solgun ellerini
hani vurulmu o
atalca'ya yakn
taklp tyl karanlna bozgun sabahnn

blbller der kucana kk amlca'dan

birer ikier blbller der
(atarabn)
elektrik iekleri ssler tramvay tellerini
bir o kadaryla zakkum
ondan tesi baldran
"... mrdm eriinin dibine oturmuum
trnova'daki evimizde
rahmetli annem salarm taryor
elinde fildii tarak
aznda firketeler
ac bir barut kokusu genzimizde
ihtiyatlar manevra yapyor
(ferhnk)
hangi piyanoya yle iliecek olsam
hemen tatyos efendi'nin sultan-yegh semsi
dallar kran kayslar bahelerde
trnovada akam
uzak dalara ekilmi btn eteler
iimde yorgun bir saat alyor
(hzzm)
tramvay tellerinde lvermek elektrik bahesi
bol kpekli ay karanlk gecelerde

ge kalm pimanlklar gzya dkmeler

sakl sakl prldayan ortanca sakss
(nev'eser)
"... mlzim ihsn bey'in arks
o cuma selmlkta sylediim
bir palmiye gibi titreyerek
iliklerine kadar gneli
- sevgilim gzmn nuru efendim

stanbullu bir zabit kalam'l

kumral m kumral dargn bakl
incecik srmayla gnlme ilediim mlzim ihsn bey'in arks
aslnda benim kaybolan genliim
bir bakma kaybolan rumeli
bardakta buulanan nar erbeti
frnda atlayan brek
yeil bir yamur aydnl cmi avlularnda
gcr gcr ykanm talklar
(hicazkr)"

- 3. mlazim ihsan bey'in son gnleri

kafeslerin ardnda nazl ie dnk

arap krmzs kpeiekleri
kucanda bir kedi siyahl beyazl
mjgn selmlkta ark sylyor
gzleri yaldzl imgelem bcekleri
sar dolgun salar omuzlarna
dkk
nilferlerin uyand byk byk
ok uzak bahelerdeki incesazl
havuzlarn yalnzlklarna grnyor
buzlu tenha gzellii ipince mor
ktmser nsezilerle ykl tasal
onu terkettiim klrengi sal
bir lm frlda iimsra dnyor
byle trnova'dan ayrldm ayrlal
pancurlarm smsk kapal ocam snk
yalnz bulutlarmdan bir k szlyor
ufack bir k nrin boynu bkk
mjgn'a tutkunluum youn ve saygl
balkan bozgunu iinde tek lmszlk

mjgn 'a ak arklar

-1.

dinlerdim tell kannlardan sarn trkeyi

nasl da sevdim ne itir bilmeden sevmeyi
rkek bir ilenti usulca yoklard baheyi
nerde tvus kular nerde mjgn'n genlii
nasl da sevdim ne itir bilmeden sevmeyi
okamak kumralln iimden uysal lambalarn
beyhude slklarn yaknlaan sonbaharn
akam tenhalnda birlikte duygulanmalarn
sakl mutluluuyla dalgndan ok daha fazla
[dalgn
nasl da sevdim ne itir bilmeden sevmeyi
bir para son yalnzla ncekiler hazrlktr
insan brakmaz sevdiini sevmek insan
brakr
kalrsa gzlerinin elinde yaldz belki kalr
ney r kann prldar udlar olduka
karanlktr
nasl da sevdim ne itir bilmeden sevmeyi

-2.

o akam da lambamz sndrmtk nedm

ile
nedm'den bile kskandm sevdiim ile
son arklar dalmt mevsim ile
yalnz amlca'da bir ud yanklanrd
dnyay tumturakl bir yalan sayanlar
yalann dehetini yalandka anlar
nzm'n pirye'yi sevdii zamanlar
lse lmnden ne sular karlrd
boucu bir sessizlikte ateten goncalardr
o demirden iirler ki sanki tabancalardr
umutsuz hangi gnnde el atsan atee hazr
nzm onlar yazarken duvarlar atrdard
grdm sessizce bulutuunu nzm'la
nedm'in
lcivert sszlnda yldzl bir serviliin
birinin elinde vridat' simavnal bedreddin'in
birinin aznda gl elinde mey ksesi vard

-3.

stanbul puslu karaltsyla mstef'iln bir gemi

duyulur padiah saltanatyla bulutlara
demirledii
souk akamlar alar saatlar kadife konakta
ben uyansam da ayndan mjgn uyumakta
o

soyut

kular

su

aydnlnda

atlas

yorganlarn
yz

yllk

hznyle

ykl

osmanl

zindanlarnn
pul pul dalrlar tasal bol yansmal bolukta
ben

uyansam

da

ayndan

mjgn

uyumakta
gece hattt yesr'nin szldke vav kayklar
ilenir yeni batan btn sevmek yanllklar
bilmem tamamlanr mydk bir baka
yaamakta
ben uyansam da ayndan mjgn uyumakta
o ark sylese alglarn korkup
braktklarndan
byl tamburlarn kendi balarna
aldklarndan

ular hfz post'a sesi yanklarla sonsuzlukta

ben uyansam da ayndan mjgn uyumakta

-4.

akam

kllar

drd

ayn

ndan

boaz'da
mjgn mdr bir uzak glmsemek midir
sazda
ferahnk'ta

iyimser

ktmser

arabuk

hicz'da
mjgn mdr sevilmek yanl anlalmak m
[biraz da
retir sessizlii erguvanlar dler sevday
[tamamlar
sular yanstr camlar cval bir beyazda
mjgn mdr yoksa sabahlamak m
hfz'la
[irz'da
divanlardan gl lklar horasanl papaanlar
ehzde lgnlklar o unutulmaz yazda

mjgn mdr sevilmek yanl anlalmak m

[biraz da

hasky bahriye kahvesi

- babamn aziz hatrasna 1. hasky bahriye kahvesi'ne gazel

byk elenselerde donmu abdlaziz

pehlivanlar
srhi byklaryla tutar badad tavanlar
o yok tamburiler ki saz alp zenginletirir
tel tel sabaha kadar iitilmedik makamlar
altn dileriyle glmsedike acemh nargileler
gzbebeklerinde ehzdeba ramazanlar
arpar vurulmu bir kartal gibi iskeleden
iskeleye

akam hali'te donanma-y hmyn

borazanlar
tavlada de eksik olmaz geri parmaklarndan
utantr rtr meerse srma sakal kaptanlar
rperir korkuyla fesleenler ay tamam
ykselirken
karanlk bir ay basar ngrakl istiknlar
byle eskir hasky bahriye kahvesi usul usul
koynunda biriktirip gemi gelecek btn
[zamanlar
- 2. hseyin avni bey
kerkk'l hseyin avni bey
hasky bahriye kahvesi'nde
yarm ud yandan fazla ney
bir hkrk dvd sesinde
seddlbahir'den ydigr
gler mi alar m (garip ey)
syledii arknn etkisinde
gzlkleri puslu ibkey
cgara klleri setresinde
yan cebinde tasvir-i efkr

bin yz otuz be senesinde

srtnda bir haner ilkbahar
ngiliz donanmas boazii'nde
zmire km yunanllar
zme akallar dadanm
sustu mu susmasnn gecesinde
bcek bcek uuan cgaralar
sakl bir uultu kulak ilerinde
gittike daha ok anafartalar
tebihinde y sabr kalmam
anlarsa halinden bir kii anlar
yzba "kazbek" rza (sarkam)
ayn sngy bir azdan srmlar
ayn mermi ukurunda kanlan kaynam
ne demek bulutlar da m krmz
iki gzm bir cgara daha sar
demi'te bak ilk kurun atlm

(nerde kald yahu bizim aylar)

yayan grecek nmzdeki k
ne yamurlar yadracamz

- 3. yzba "kazbek" rza'ya beleme

bakr yansmalar baklar yzba "kazbek"

[rza'nn
saltanat bykl tek zabitidir on dokuzuncu
[frkann
hisar'da yaanm bir yaz benzersiz bir
sarn
sanki

bir

amdan

en

kaln

yerinde

karanlnn
cepheden cepheye tad alngan
baygn

ve

akln durur dndke siperde sava

sonrasn
ar ar sonbahara boaz'n uzaklamasn
salacak'ta yamuru ftih'te iftar sofrasn
yldzlara dalan o gen kz kahkahasn
alglar susunca yorgun mhrdr'da
anszn
bu yenilmek akamna srl saf saf cezveler
nedm merhumun divanndan alm kanl lleler
ker manal sessizliklere kvaml sde kahveler
mim-mim grubundan mdrlar kim bilir kimdirler
kpkzl bir kor drr ilerine hali
[mslmanlarnn

- 4. hisarl ifkat hanm

dalgn bir lambaym ki kanat esintisiyle

akamlarn uyandrd yorgun argn
bebek'te unutulmu bakmsz korularn
ne kadar azald divan musikisiyle
ufack aydnl itirak mecmuasnn
bahaeddin tevfik'i hseyin hilmi'siyle
ahmed samim bey'in ldrlmesiyle
alnmza vurmas cehennem scaklnn
zincire ekildii erguvan mevsimiyle
sinop kalesi'ndeki tutuklularn
efltun boluklarnda sabah ezanlarnn
korkunun dald vatan kasidesi'yle

dalgn bir lambaym ki binlerce oaldm

Sultanahmet mitingindeki ses
titreimlerinden
yz yllk bir hakszln byk birikmesinden
sekiz stun zerine balk karldm
sava telgraflar anadolu ilerinden
byle geceler boyu kararsz sabahladm
yzba rza bey'le kamay tasarladm
cephne motorlaryla inebolu zerinden
yasl lodos karanlklar arasndaym
martlar kar gzlerime i denizlerimden
dnya deiir bir trtl gibi kendiliinden
ne zaman kanatlandn
anlayamadm

- 5. ifkat hanm'a ark

tenhalk basnca bir yamur gibi bebek

[tramvaylarna
tedirgin bir sultand sanrsn inerdi akam
[aylarna
birikmi nasl da fkesi osmanl saraylarna
tedirgin bir sultand sanrsn inerdi akam
[aylarna
umutsuz telyla sanki bir tutsak gemisinin
dald m dnyasna mutsuz mhirpaa yals
[sislerin
gn grmemi bir iirinden recaizde ekrem'in
tedirgin bir sultand sanrsn inerdi akam
[aylarna
gazeller uzar ki kuytularda eski cls

[enliklerinden
hl yanklanr bayram davullar yllarn
[derinliklerinden
syrlp buzlu prltlarla mtareke
[irkinliklerinden
tedirgin bir sultand sanrsn inerdi akam
[aylarna

- 6. spartakist niyaz bendeniz

lcivert kaynarsa bulutlar khtne zerinde

muhtar niyazi bendenizin bir zlem tutuur
[gzlerinde
bir det patlar kontes maritza operetinden
[szgelii
fonograflar ldrrsa mutzig birahanesinde

ar porselen dublelerde biralarn ykselii

kanl canl bir kzcaz gzleri badem yeili
spartakist iilerin stuttgart kongresinde
kavga kyamet yumruk yumrua yzlerce kii

- 7. bahriye kahvesi'nden ayrl gazeli

geri su akrtsdr bir uzak adrvandan gelir

kahveler zindan gibi simsiyah aylar neredeyse
[kan gelir
ufaldka ufalr aynalarda ktmser lambalarn
[alevi
duman duman ihtiyarlar kar yats namazndan
[gelir

korku o kaypak ylandr ki atlar insann koynuna

dman fsltlar en dost bildiin azlardan gelir
yanar harb divanlarnda barut mavisi
[mim-mim'ciler
evcil yldrmlar sakldr ceplerinde
[dumlupnar'dan gelir
yle boaltr yanl klar ki stanbul'u igal
[karanl
tek tk ayak sesleri sanki baka bir dnyadan
[gelir
ocak snm semver pasl dalm hasky
[bahriye kahvesi
ona can vermeye bir gn elbet attil ilhan gelir

bir zge muammer bey

1. o nihavent bahe

nihavent bir baheydi ki muammer bey'in gecesi

yldzlar gk lciverdinde yaldzl bir dua tmcesi
gizemler izer izgiler havuzun mor dalgnlna
yansm sanki yukardan evrenin son bilmecesi
dalr yumuak telyla kadifemsi yarasalar
mevln'yla buluur bolukta emseddin-i tebriz
yenilginin tahtnda ktmser glmser muammer
[bey
ayrca bir ate krall mercan kz nargilesi
utanmak glleri siyah alr gzlerde uursuz
lternalarla ayaktadr comakta frenk mahallesi

uzaktan atebcekleri n n nlayan kadehler

rum dilberleriyle sarho fransz ingilizi

iki bin kelime-i ehdetin ufuktan perde perde

dargn kartallar gibi allaha ykselii
dibinden aydnlanr hayret klcal nlarla krfez
birden sularda pembe bir krpe afak rpertisi

- 2. muammer bey'in karanl

geri ney flerse de muammer bey aslnda

hayli rind bir ozandr mer hayyam tadnda
eksik olmaz ereften nkteler dudanda

gmten kafiyeler zil alar parmanda

deflerin patlad selmlk sofralarnda

bulutlar dokuyup akamlar telli ipekten

zgn her gn bir gnei sehpya gtrmekten
kaybetmi yaamak tutkusunu lmek iin erken
ne dost enlikleri kalm mehtapta ierken
ne mhur'dan udlarn glmesi harem tarafnda

bir nazl kadn sonbahar datr salarn

krgn yalnzlk bahelerine zehirli sar
kuanda cam rgs ka yamur anahtar
ksarak isli lambalar gibi bir bir yallar
unutur muammer bey'in umutsuz karanlnda

- 3. karantina'l despina

bir gl takp da sevdl her gece salarna

kt m deprem sanrdn 'kara kz' kantosuna
titreir kadehler camlar krlr alklardan
muammer bey'in gzdesi karantinal despina

apkn gl yle faytona binii kordelia'dan

ne kadar bakayd her kadndan her bakmdan
snrsz bir mutlulukta uyuturdu muammer bey'i
ustalkla damtt o tantanal aklarndan

igal altst etti nasl da zmir'de her eyi

rendi kullanmasn despina bu yanl geceyi
krfez'de parldayan yunan zrhllarna kar
miralay zafiru'yla ispilandit palas'ta sevimeyi

gemi sinyallerinin gece bahelere yansmas

havuzda samanyolunun hisrbuselik arks
demlendike yalnzl aydnlanyor muammer
[bey
olmayacak ey bir insann bir insan anlamas

- 4. muammer bey'in
aydnl

o sabah ilk amt mor karanfil

byk saksda
birtakm tyl bulutlard ki
atalkaya'da askda
punta'dan efzon geiyordu
nnde mzkas da

kurtulu olas grnd birden

gzmden perde kalkt
dn gece hasan tahsin'le uratm
yine sabaha kadar
bkre'te hapisteymi gy
rya bu ya
mektubu var
karanlk bir bolukta
alp kapanyordu kaplar
yamurda idam mangas
iliklerine kadar slakt
o yaz akamlardr
dinlediim akam gazetesinden
ankara'nn teblilerini

mrvvetin edl sesinden

gller dalrd
imekli glmsemesinden
atlm sanki gzleri
iki plak bakt

bilmem balar m
bir gn olur da muammer'i
direnmekte gvenmekte
oldum bittim ondan geri
uyanp afakla dn
bahede sularken iekleri
bir kavgayd anladm ki dnya
kavgaysa bir byk yaamakt

- 5. sarmakt yal

ak bir fayton kard sarmakl yaldan

eyll akamnda masmavi biilmi ayndan
ipek arafl bir tze dalr dokunursan
kurtulu'tan sonraki tell gnlerde
zmir'de
kzgn gzlerine iledike yangnn kzll
lgn krlanglardr ki geer alevlerin sl
uykularn sarmtr bir yldzlar sarma
kurtulu'tan sonraki tell gnlerde
zmir'de
tuzlu gz le sonu arplan pancurla imbat
tutsak bir saltanata ah eden guguklu saat
arabnda suyunda apansz bir baka tat
kurtulu'tan sonraki tell gnlerde
zmir'de

alar saat
aynal bir alar saat eski ankara'dan
alar saat balarn miralay "topal" rza'nn
bir yerde bakarsn son derece akam
atr atr dalr kargalar
rak donar kadehte
gelmiyor nedense mnisenin mektuplar
yzba muhsindir alar
tel tel byklarnda o beste
- ... blbl- eydya dndm

ykar insan yallkta asl unuttuklar

umutsuzluklarndan ok daha fazla
yanl umutlar
saatli bir bombadr her saat banda lmn
tkrdar gsndeki karanlk kafeste

silerek gelmi gelecek btn mutluluklar

bacamn kesildii gn
kan iindeyim enikonu
iyimser bir tel herkeste
yarlm afyon cephesi
szar kar beyaz
gmleklerinden
katran siyah terleyen
doktor binba abdlkadir
bir elinde tendrdiyot iesi
bir elinde ak- memnu
hl sorarm kendi kendime
nereden bulduunu
ili bir saraylnn gs geirmesidir
dalan vazodaki nergislerden
sarn bir nazla
her le sonu

bir obs tarrakas kaplar nlamalarla krfezi

yeniden vurulurlar st ste ka milyon kere
at diye atlatan o delimsirek hzla
seddlbahir'de haan basri
dumlupnar'da kaymakam bekir
uak cephesinde nalbantolu
sonra gn brakr bizi geceden devrald yere
madalyalar sarkk
kalkk kalar krl
ve gazi kullanlmazlmzla
meclis'in ald yl
kar ynetiminde ortalk
kavaklar gm rps uzaktan prl prl
ankara'nn camlar kran souu
sra tozundan bir mavi buu
saaklarda enli buz baklar
donmu ku lleri sokaklarda
en ok da sereler

o gece yine sabahlamtk

biz adam ve bir semver
nusret'in bak'da bulduu
brahim smi'yle beraber
oymal bir de ceviz sandk
iinde kimlerin unutulduu
nerimanov
mustafa suphi
sultan galiyev
ve soluan kafkas trenindeki
bak baa zer
armonikler
peki ne yapmal uykusuzluu
son bataryalarn en umutsuz yerindeki
dualar solgun yzlerle deitiren
alar saatin getirdikleri
ittihatlar da vard hill byklydlar
sustasna baslm birer akydlar

mor kumrular patlyordu cmilerden

mavzerlerin gz dnmt
kara kalpaklydlar
bir tambur kanat rpmasn tr'den
eksiksiz btn lmlerimiz ayaktaydlar
kllar ekilmiti bknin gazellerinden
budin'den yal siphiler
ezan okumaktaydlar
erturul gazi mi tutmutu
kemal paa'nn ellerinden
ouzlar myd yoksa
bismillh
yeniden balamaktaydlar
aynal dmtek stne alar saatin sarkac
alar saat balarn mslman sonraszln
gen kalr cephede lenler
baklar donuk besbelli biraz
glmsemeleri ac

zmir krfezi'nde yaz

ktan glmeler donanm gemilerde
yldz frldaklardr fr dner enginlerde
kvlcmlar tutuur onuncu yl mar'ndan
titreir kylardan samanyollar gibi
zengin fener alaylar gelir geer de
dumanl bir ampul iindedir sanki
eski shil gazinosu iskele'deki
ayndan srlsklam incesaz
kvamn bulmu sultanyegh'n
yine yummu gzlerini kemn zeki
mberr hanm'n
iki deli ku
elinde ziller
fuar'n alna eref mi verecekmiler
gazi hazretleri

pek de bilinmiyor dorusu

deli puntolar basm gazeteleri
ortalkta bir arpnt aknca bir heyecan
kadnlar ki dudaklar kpkzl tutumu
balon dalgnlklar renk renk ocuklarn
ve drt bir yannda yaldzl imekler
birdenbire ehir bandosu
yoktur alar saatin korkusu
ne zamandan o soyut ve saydam ylandan
ne dmandan dostluun arkasndaki
bir yrek edinmitir eski ankara'dan
mustafa kemal adndaki
41. bataryann dalgn uultusu
alp gtrse de miralay rza'y bu dnyadan
[artk
ayrlk alar gibi uzun uzun ve yalnz
silh ba alar gibi ksa ve kalabalk
o alar sabah akam

yine istikll-i tam

yine istikll-i tam

merakls iin notlar

(yasak sevimek'teki iirler, son paris yolculuumla ondan ncesini ve

sonrasn kapsayan bir dnemin iirleridir; paris'te 1962/65 arasnda kaldm, ncesinde stanbul'daydm, yeilam'da senaristtik, rejisr asistanl
filan ediyordum; sonrasnda ise, zmir'de, demokrat zmir gazetesinde
gazeteci olarak! bu dnem, bir yanmla bat zerindeki dncelerimi
aydnla kavuturduum, bir yanmla gemi iirimizden yararlanma
fikrini gelitirdiim dnemdir, haliyle iirlere de yansmtr bu ikili ura!
ilgin saydm bir noktay acaba yle mi iaretlesem: yeilam'da
sinemayla urarken de, paris'te yaarken de, iir yazmadm pek. buna
belki yazamadm demek daha doru olur, paris'e doru yeniden yola
dmeden, sinemaya ara verdiim bir zaman oldu, bu kitaba giren iirlerin
bir blm bu zamann rndr, paris'teyse, bilmem franszca ortamnda
yaamak zorundan mdr, yoksa daha ok kendimi romana, roman
dncesine vermemden mi, iiri daha ok algladm da, yazamadm, o
dnemin-birikimi, zmir'e dndkten, gazetecilie baladktan bir sre
sonra iire dnt, o kadar ki, yasak sevimek'in birinci basmna
yetitiremedim onlar, ancak ikinci basmna girebildiler, bu arada, daha
bel iei sralarnda uygulamaya baladm eski iirin sesini ve
biimlerini ada zle gelitirmek ve yenilemek, abalarn da bir hayli
ilerlettim, bunun rnekleri kitabn sevilen iirlerini oluturdular.

yasak sevimek, arkasndan tutuklunun gnl'nn geldii gznnde

tutulursa, paris havasnn getirdii bat ile gemi iirden gelen dou
elikisinin belirli bir aamadaki bileimidir, bu bileimi daha ileri bir
dzeyde tutuklunun gnl yenilemeye alacaktr.)

*biraz paris
biraz paris'in, btnyle, yukarda szn ettiim paris ve bat havasn
kitapta estiren iirleri ierdii besbelli, imdi, hangi bat'y ve hangi seks'i
yaymladktan sonra, yle sanyorum ki, bu iirleri attil ilhan'n
dncesinde ve sanatnda yerli yerine koymak daha kolay olacaktr, biraz
paris, batnn kltr deerleri zerinde olduu kadar, kkeni olan dounun
kltr deerleri zerinde de dnmeye balam, kendini batl sayan bir
doulunun duygu ve izlenimlerini yanstmaya alyor.
imdi bakyorum da, ilk iki blmde aa yukar hangi seksi meydana
getirecek ereve ve kiilerin iirini sylemitim, son blmdeyse giderek
tutuklunun gnl'ndeki teleks gibi bir iiri verecek kapsam geni
gzlemci bir duygusalln.

/ biraz paris /
bu iiri oluturan parann her biri paris'te clichy'den barbes'e uzanan
nl caddenin stndeki daha az nl olmayan meydann adn tayor.
hangi seks'te de anlattm bu cadde, bu meydanlar, paris'in hovardalk
yaantsnda nemli yeri olan cadde ve alanlardr, gnn her saatnda
yosmann her eidini oralarda bulabileceiniz gibi, geceleyin akla
gelebilecek her trl apknlk biiminin dpedz sergilendiini de
grebilirsiniz. ilk yolculuumdan balayarak, bu evrede epeyce gezmi

tozmuumdur ya, iirini yazmak son yolculuumdan dnmde oldu, an

olarak unu da kaydedeyim: ya 63 ya 64 sonbaharnda bir akam oralarda
dolanrken azmn iinde baz msralar inediimi farkettim, mthi
ardm, aknlmn nedeni bu msralarn alageldiim gibi trke deil
franszca olmasyd, bir kahveye girip kda geirdim bunlar, sonra iirle
ura hayli uzun olan bir fransz dostuma gsterdim, hem baarl buldu,
hem de ilgin, ne var ki ben onun bu iyimserliini bir trl
paylaamyordum. o iiri kaybettim, sonradan zmir'de kaleme aldm
biraz paris'te galiba o yanl bir dile domu ksz iirin imgelerinden ve
havasndan bir eyler de vard, ('biraz paris'i oluturan iirlerin de
yksel pazarkaya tarafndan almancaya evrilmitir)

/ yanllk ballad /
bu blm drt iir ieriyor, bazlar birer insana yazlm gibidir (josiane,
margot, magda), bir tanesiyse avrupa tarihinden szlp gelen kadnlara
(saksonya desleri), ilk ad, anlar ve aclar dizisini okumu olanlarn
hemen hatrlayacaklar adlardr elbet, josiane hangi seks'teki josy'yi, margot
ad stnde ayn kitaptaki margot'yu, magda ise hangi sol'daki magda'y
artrr. demek yanllk ballad'n yazarken ikili bir yanlln altn
izmeye heveslenmiim, bunlardan birincisi cinsel elikiden doan
yanllktr ki josiane ile margot bunun somut rnekleri oluyorlar,
kincisiyse dou bat elikisinden doan yanllktr ki saksonya
desleri'nde elle tutulur hale geliyor.
bu dediklerim elbette iirlerin i nedenlerini anlatmak iindir, bunun
dnda her birini teker teker bir paris ya da sevda iiri diye okuyabilirsiniz, farketmez.

/ iki sonbahar kaaks zmirde yakaland /

sisler bulvar dnemi iirlerinden balayarak, bende, toplumcu siyasal
serveni ve bu servene bulam kiileri bir gerilim filmi atmosferi iinde
vermek, yaantlarn ada bir bunalm yaantsnn rnekleri olarak
sergilemek eilimi grlmtr. be iirlik bu almada da ayn eyi
yapyorum, bir bakma iir batdan douya bir yolculuun iiridir, bir
bakma, birtakm simgelerle o yllar trkiye'sinde sanatnn ne trl sulamalarla kar karya kalabileceini anlatmaya alr, bir bakmaysa
dokunakl bir ak iiridir.
teknik olarak, ada insann yaantsnda onca yeri olan gazete haberi ve
habercilii yntemlerinden gizli gizli yararlanmtr, bu yararlanmann
iirin sevilmesinde etkili olduunu sanyorum.

*yasak sevimek

/ya krktan yukar /

paris dn, zmir'de yazlm bir iir, adn ilkin auto-critique koymutum,
sonra galiba trke olmadndan tutmadm, deitirdim, krk yam
gemi olmann verdii hznle 'ya krktan yukar' dedim, yanl
hatrlamyorsam, yeditepe'de kmt, hatta iiri gnderdiim hsamettin
bozok iyice etkilenmi, benim hayli bozuk bir moral iinde olduumu
sanm, bir de teselli mektubu yazmt: zlme canm, kalp sektesi
geiren arkadalarmz bile maallah iyiler diye! ince dncelidir bozok!
iiri yazarken ok mu ktmserdim, bilmiyorum, genel olarak lmn
gerekliini etinde duyanlarn hayattaki her eye kar onarlmaz bir

krklklar vardr ya, iirden szan asl odur sanyorum, bildiiniz gibi onun
da aresi yoktur.

/ lmek yasak /
bu da tersine, koullar ne denli kt olursa olsun, lm dncesine
direnmek gerektiini ileyen bir iir, gerekte bunu paris'e gitmeden,
stanbul'da yazmtm sanyorum, kitaba yerletirirken ikinci basmda
ikisini ard ardna bilerek koydum, lm gereinin sanatdaki diyalektik
ekimesine parmak basabilmek iin.

/ demirboan /
merakls bilir, romanlarmda boy gsteren kiilerin bazlar nce benim
iirlerimde soluk alp vermilerdir, aynann iindekiler'deki miralay ferid
yle, kurtlar sofras 'ndaki brahim cura yle, ite demirboan da gnn
birinde bir romanma yerletireceimi umduum ve sandm tiplerden
biri, imdilik karanlk yaantsn bu iirde srdryor.

/ art sonsuz /
bu, bundan sonraki iirler, yeilam yaantsnn benim iin bir bountu
olmaya balad gnlerde, (yanlmyorsam 1961 sonlar) yazlmtr,
sinemada umduu estetik ura ve boalmay bulamayan sanatnn,
bunu, iirde sarfetmek istemesi de denebilir, yava yava bamda esmeye
balayan yolculuk yellerinin getirdii avrupa armlarnn itii de!
iirle ilgili zel bir an, u: daha 1950'lerde zmir'de sanat yetenekleri olan
ama oumuz gibi onlar yeterince kullanmayan bir kzla tanmtm,

iirin ilk msra onunla sanat syleilerimiz srasnda m domutur, yoksa

o mu ilk defa sylemitir imdi tam karamyorum, yalnz on yl kadar
iimde yaad, sonra da bu ilgin iirin domasna neden olduu
muhakkak, bu iir yabanc dillere de evrilen iirlerimdendir.

/exodus/
avrupa esintisi pek ak deil mi? o gnlerde claude stanbul'a gelmiti,
sava yllarnda nazilerin yahudilere ettiklerini bol bol konuuyorduk,
zaten bizim kuan bu konuya kulak dolgunluu vardr, az m film
grdk, az m kitap okuduk bu sorun evresinde, stelik benim ilk paris
yolculuklarmdan baz anlarm da var, bunlar birleiyorlar, iiri
oluturuyorlar.

/ austos mzkaclar /
hakas, bu iiri ok uzak yllarn gerisinde kalm bir ingenin hayaliyle
yazdm, sinema evresinde rastladm kadnlarn ilerinden bir yerinden
daima bozuk oluu, kendilerine ve gzelliklerine ar hayranlklar,
bencillikleri beni usandrm olmal, inge'nin bana yaatt eski uysal ve
yumuak gnleri hatrlamm, o gnlerde onun bana anlatt bir almanya
ocukluunu, izlenimlerini. son blmde her eyin bir hayal olduu
besbelli belirtilmiyor mu?

/ karanln tad /
bundan nceki kitaplarmda hayli gelitirdiim bir iir damarm vardr
benim, 'bursa'dan yaylmate', 'baka adam', 'stanbul ars' gibi iirler bu

damardan retilmitir, karanln tad, epeyce bir zaman getikten sonra

ozann tekrar o damara el atmas, yeni koullar altnda, nasl bir ey
karabileceini merak etmesinin sonucu, buna elbette ehir iiri denecek
ya, ehir iirinin de delidolusu mu, bana buyruk, armlarn akntsna
kendisini kapp koyvereni mi?

/ ben artk ksm /

canmn ok skld bir gn, bugnk gibi aklmda, bir film irketinden
birka bin lira alacam hesaplyorum, irketin patronu inanlmaz bir
yzszlk ve soukkanllkla nceden konuulmu olanlar, verilmi
szleri es geip, bana birka yz liralk bir ek yazyor, stelik bunu iini
bilir usta iadam, kurnaz tccar halleriyle yapyor. sessiz bir fke iinde
eve dnyorum, iir handiyse kendi kendini yazdryor, ('ben artk ksm',
'yasak sevimek', 'elimden gelen bu', televizyonda gsterilen 3. blmlk iir
dizisinde 'klip'letirilmilerdi: 'ge kalm l', ynetmen biket ilhan,
oyuncular: seluk zer, senem kayra, merih akaln)

/ yasak sevimek /
kitaba adn veren bu iir de benim birok iirlerim gibi dardan baknca
rastgele bir sevda iiri grnndedir, ama yine birok iirlerim gibi
kabuunun altnda ilgin bir toplumsallk saklar, kitabn ilk basmnn
kt gnlerdi, trkiye sosyalist partisi'nden arkadam asm bezirci bir
dergide yaymlanmak zere bana sorular gnderdi birka tane, bunlar
cevaplandracaktm, bylece kitab tantm olacakt, o yazma forum 'da
kt, bu iirle ilgili blmn aynen aktaryorum:

"... kitabn ad yasak sevimek, iirin de ad yle, sz konusu olan da gizli

sakl bir sevimek yle mi? bu iirin kkleri taa 1940'lara uzanyor; genlik
bilmem ne rgt vard, nne geleni sansaryan han'na topladlar, bu
arada beni de! haan basri diye bir retmen varm, bu ilerle ilgiliymi,
tanmam grmem, ele geirememiler, sonunda karsnn ardna
taklmlar; adamcaz karsn seviyor, grmeden de edememi, bu da
yakalanmasna sebep olmu! sonra hasan basri kendini sansaryan han'nn
st katndan atp ldrd, dehetli etkilemiti beni bu olay, yllarca iimde
ard durdu, gnn birinde, yasak sevimek oldu kt ortaya, eer bu
duyumculuksa, ben duygucuyum arkada..."

/ elimden gelen bu /
sonralar zerine daha bilinli olarak eileceim bireysel diyalektik
konusunun 60 yllar balarnda iirime yansy byleydi. burada yine bir
sevda iiri havas ve dzeyinde, bireysel eliiklik, kart duygularn
atmas anlatlmak isteniyor. o gnler, stanbul'da kalmakla yeniden
paris'e gitmek arasnda bocalyordum, iirde duyumsanan biraz da budur.
yalnz bunda deil hem, bundan sonraki ikisinde de.

/ yksek gerilim /
elbette burada sz konusu olan elektrik gerilimi deil, insanlarn
yaantsna hkmeden koullarn yaratt gerilim, bu beni tedenberi
ilgilendirmitir, dncem odur ki ada insan belki teknolojinin getirdii
yeni olanaklarn etkisinden, belki toplumsal ve ekonomik koullarn hzl
deime ve gelimesinden srekli bir gerilim yaamakta, bundan dolay
srekli bir bunalm iinde bulunmaktadr, savalarn scak ya da souk s-

rp gitmesi, hkmet darbelerinin, i savalarn, genel grevlerin,

ekonomik durgunluklarn birbirini izlemesi, kiiyi, birey olarak da, belirli
bir toplumsal snfn bir nitesi olarak da bomakta, bunaltmaktadr. ozana
elbet bu gerilimi yaamak ve yazmak der, bu iir, byle bir deney ite.

/ yorgunlar sendikas /
kendime gre sosyalizmle, sosyalistlerle ilgili bir iirdir bu, zellikle bizim
kuan sosyalistleriyle! paris dn memleketi iddetli bir sosyalizm
kaynamas iinde bulmutum, buna hem sevindim, hem ardm: sevinci
aklamak kolay, aknlk daha ok sosyalizmle ilgili konulan yllarca
byk yasaklar halinde yaam bir sanatnn her eyin birden ortaya
dklmesinden duyduu aknlkt, bu arada besbelli bizim kuan
'yorgunluu'da dikkatimi ekmi, baksanza onu vurgulamak istemi
gibiyim.
ayrca, dipten dibe iliyen bir umutsuzluk, daha dorusu gvensizlik de
sezilmiyor mu? 'yeniden balamaklarla geiyor mrmz' msra neyi
deyimler? 12 mart bu msraa ac bir kehanet anlam vermeyecek midir?
('yorgunlar sendikas', yksel pazarkaya tarafndan almancaya evrildi)

* koaklamas
koaklamas'ndaki iirin de, be aa be yukar, trk gemiine
ilikin iirler, koaklamas'n paris'te yazmtm, mehmed sradalar'na
orada baladm zmir'de bitti, osmanl kasidesi'ni ise, zmir'de tasarladm ve
yazdm, bunlar, ulusal bileim tezini gelitirdiim sralar, imge dzeyinde,
bu teze destek olacak estetik aratrmalardr da denebilir, ufak bir dikkat,
ilkinin trk halknn asya'dan kk asya'ya geliini, kincisinin osmanl

dnemini, ncsnn ise son on yzyllk tarih srecinde halk olarak

edinti ve zlemlerimizi zetlemek istediini meydana karr.

/ koaklamas /
fransz ortamnda dikkatimi bir ey ekiyor, savalarna, seferlerine ar
nem vermeleri: halk olarak bir marifet mi yapmlar, edebiyatlar onu
anlata anlata bitiremiyor artk, sonra sonra, ayn eyin teki halklar iin de
yle olduunu gryorum. szgelii, beni srail'in g nice sanat eserine
konu oluturmu, birden, renciliimizden balayarak 'dalga getiimiz'
trk gnn heybet ve dehetini farketmeyeyim mi? yle ya, bir halk,
vatann brakp, neresi olacan bilmedii bir yere vatan aramaya gidiyor,
hangi dmanlarla karlaaca, bana neler gelecei belirsiz, ap byk,
boyutlar son derece geni bir toplumsal serven bu, yazlsa yazlsa her
eyiyle trk olan bir destanla yazlr.
yapmaya altm da bu. nce ok trk bir ses aryorum, buluyorum:
sesi, sonra ierii halk azna yerletirmeye alyorum, bir iki aylk bir
almadan sonra oluyor, iir varlk'ta kt sanrm, o tarihte baka bir
dergide kim olduunu hatrlamadm bir yazar zerine basm, bu iirle
hanidir iir yaymlamam olan attil ilhan'n hl yaadna dikkati
ekmiti, o gnlerde trk iir ortam yle rezil bir ikinci yeni curcunas
yayordu ki, dlarnda kalan herkesi silmilerdi, sonra da biz onlar sildik
ya, neyse.

/ osmanl kasidesi /
baz iirler vardr, yle bir u verir, birka msran yazarsnz, kaybolur
gider sonra, arkas bir trl gelmez, birikim mi bekler, oluum sreci mi

uzar nedir, gnn birinde bir de bakarsnz paldr kldr geliyor, osmanl
kasidesi ite bu iirlerden, bugnm gibi hatrlyorum, ilk drtln
ok scak bir yaz gn, karyaka'dan zmir'e gazeteye almaya giderken
yazmtm, sonra kayboldu iir, ortalarda yok, stne baka iirler
yazyorum, o gelmiyor, aradan epeyce bir zaman getikten sonra birden
skn ediyor ama, aa yukar bir haftada hepsini derleyip toparlyorum,
severim ben bu iiri, osmanl gemiinin palavrasn ayklam, zne
inmeye alm gibime gelir, ilericiliin osmanl dnemini ve uygarln
yadsmak demek olmadn kavradktan sonra, byle bir iirin yazlmas
zorunluydu, buna karlk, okurlarn iire gereken nemi verdiklerine de
emin deilim, tadna gereince vardklarna da!

/mehmed sradalar /
bu da yle bir iir, ne var ki bunda esinlenme halk iirinden geliyordu, ilk
bendi daha paris'e gitmeden 1961 'de filan yazmtm, kincisi gidip
dndkten sonra zmir'de yazld, demek ki, bilinaltndaki serveni bir
hayli srm, iir yaymlandktan sonra, tekinin aksine ilgi grd, hatta
(ismi lazm deil) okullar iin trke kitab hazrlayan stelik air bir
retmen bir gn bana dedi ki, bu iiri okul kitaplarna alabildiimiz gn
trkiye'de gerekten zgrlk yerlemi olacaktr.

*ehnaz fasl
ehnaz fasl iirleri, hemen anlalaca gibi bel iei'ndeki mahur sevimek
blm iirlerinin damarndan retilmitir, belki biraz daha incelmi, biraz
daha usturuplanm olarak, nk zmir'e dndkten sonra divan
ozanlarna bambaka bir dnce ve ruhla yeniden eilmitim, geceleri,

imdi yklan ve yerinde sevimsiz bir apartman ykselen eski 'sakz biimi'
evimizde, odama ekilir, nedim'in, bak'nin, eyh galib'in, naili'nin iirlerini
teype okur, sonra saatlerce dinlerdim, aruzun iine, aruza ramen
yerletirdikleri o grkemli sesi yakalamaya alyordum bylece, bu
alma dneminin ardndan elbette ehnaz fasl'ndaki iirler gelecekti,
geldi de.
dikkat edilirse blmn balangtan sona doru, alttan alta birbirleriyle
ilgili, bir tarihsel dnemi yanstmak amac vardr: birinci cihan sava
yllarndan balanr, eski rumeli'nin dram dile getirilir, oradan kurtulu
savana atlanarak, muammer bey'in dramyla birlikte kurtulua, hatta
alar saat'le kurtulu sonrasna varlr.

/ dersaadet /
imparatorluun bat yllarndaki grkemli ktmserlik bu ekilde
zetlenmitir desem fazla iddial m olur bilmiyorum ama, 60 yllaryla balayan yakn tarihimizi tanma akmnn bu zetten holandn, hatta bu
iire zenerek baz arm iirleri deneyenler ktn syleyebilirim, fikrimce iir arm iiri havasn tamasna ramen, gerekte bir arm
iiri deildi, i ilikileri adamakll hesaplanmt, bu yzden eski stanbul
armlarn birbirinin ardna ekleyenler, iirlerinde dersaadet'tekine
benzer bir younluu elde edemediler. (nermin menemenciolu, dersaadet'i
ngilizce'ye evirdi)

/ eski rumeli /
blmlk bir iir, gerekte, balkan sava izlenimlerini o dnemin
atmosferi ierisinde yaanm bir sevda dramyla anlatmaya alyor, i-

irin bence ilgin yan trk sanat musikisiyle, o musikinin makamlaryla

iie gelimesidir bir, mjgn tipinin ortaya kmasdr iki! trk musikisiyle
ilgim ok daha nce balamt, ama yle sanyorum ki derinliine ve
geniliine anlamn kavraym da bu yllara isabet eder, divan iirlerini
okuduum teype klasik trk mzii korolarn da kaydediyor, dinliyordum
uzun uzun, mjgn'n hanende olmas, anlarn trk musiki makamlarnn
niteliklerine gre hatrlamas bundan dosa gerek.
mjgn'a gelince, iirlerim boyunca zaman zaman ortaya kan kadn
tiplerinden birisidir o da, baka iirlerimde de boy gstermitir ya, asl hi
beklenmedik ve umulmadk bir yerde de etkisini duyurmutur: zmir
gezmelerinde mi, yoksa benim stanbul'a gittiim bir srada m pek iyi
hatrlamyorum, bu iirleri sadri (alk) ile olpan (ilhan)'a da okumutum,
sadri son derece sevdi, uzun uzun stnde konutu, birka yl sonra
caddebostan'nda seyrettiim bir show'unda mjgn theme'ini ilediini
grmeyeyim mi? o elbette kendi sanatna ve esprisine uygun bir kiilik
katmt mjgn'a ama, esinin bu mjgn'dan geldiini sanyorum.
(her iiri de, nermin menemenciolu ngilizce'ye evirmitir.)

/ mjgna ak arklar /
daha sonra tutuklunun gnlii'nde gelitireceim ark tarz'n denemitim
bu iirlerde, yine mjgn tipinin ve yaad dnemin evresinde
dolaarak, epeyce baarl olmalym ki, trk musikisine ainal
besteleriyle de bilinen rt arda iirleri okuduktan sonra, ok
etkilendiini, ilerinden birisini bestelemek istediini syledi, sevinerek ne
yapacan bekledim, gnn birinde 'dinlerdim telal kanunlardan sarn
trke'yi diye balayan birinci arky bestelemi geldi ve bana okudu, bu

kadar bana yetmiti ya, ona yetmiyordu, ille nl arkclarmzdan

birisine okutmak istiyordu bu arky, daha ok yaymak ve tantmak, fakat
btn abalarna ramen olmad, neden biliyor musunuz, bu nl
arkclarmz iirin daha ilk msranda duraklyor, 'sarn' trke olup
olamayacanda tereddde dyorlarm, tabii asl byle bir gfteyi ikili
gazino mterilerinin anlayp anlamayacanda!

/ hasky bahriye kahvesi /

bu balk altndaki yedi iiri neden babama adadm? yllarca nce bir iir
yazmtm, ad tarz- kadim'di, onu da babama adamtm, toplumculuu
dikine bir yadsmaclk, eskiden kalma her eye kar kma sandm o
yllarda oldum olas divan iirini sevmi, ona gnlden balanm olan
babama serzenite bulunuyor, yle bir iirin artk hibir geerlii
kalmadn sylemek istiyordum; son paris yaantmda, kafam hep gemi iirimizle, gemi yaantmzla doluydu, bu biraz dncelerimin
ulat aamadan, epeyce de, 'aynann iindekiler' dizisini besleyebilecek
bir sr gemie ilikin kitap okumamdan ileri gelmekteydi; dnnce
yeniden babamla konumay, hem onun mtareke anlarndan, divan iiri
bilgisinden yararlanmay dnyordum, olmad, babam ben oradayken
lverdi. zmir'e dndkten sonra, divan iiri zerindeki almalarmda
hep onu hatrladm durdum, hasky bahriye kahvesi'nin atmosferi babamn
cihan harbi ve mtareke yllarndan bana anlatabilecei nitelikler tar,
ifakat hanm, kerkkl hseyin avni bey, spartakist niyazi bey yaama
evresinden gemi insanlar olabilirlerdi, bu bakmdan iirlerin btnn
babamn ansna adadm, ayrca iirde divan biimlerini ve sesini elimden
geldiince kullanmaya alarak, o koca sanat kaynann da genliimde
sandm gibi 'ceffelkalem' harcanamayacan gstermi oldu.

/ bir zge muammer bey /

nasl hasky bahriye kahvesi benim iimde bir tarafyla babamn ansna
balanyorsa, bir zge muammer bey de yle ocukluk yllarmdan
balayarak, annemden dinlediklerime balanr.
annem, yunan igalini zmir'de yaamtr, ocukluumuz boyunca ondan
ehrin igal altndaki yaantsyla ilgili bir sr ey dinlemitik, ben hem
bunlar igal gereinin aclyla ortaya koymak istedim, hem de
muammer bey'in i serveniyle 'dnyann bir kavga, kavgannsa bir byk
yaamak' olduunu!
bu iirle ilgili, ummadm bir ey, timur seluk'un karantinal despina'y
bestelemesi oldu, bir gn bir telefon, hattn br ucunda o, kibarca baz
iirlerimi, bu arada karantinal despinay bestelediini bildiriyor, plak
yapmak iin izin istiyor, istedii izin olsun, verdim gitti, iin garibi o ki,
aslnda gayet baarl bir beste olan para, bilinmez neden TRT'de sansre
takld, besbelli bu yzden kalabalklarca dinlenemedi.

/ alar saat /
kurtulu sava gazilerinin benim kuam ok etkilemesi olaan
saylmamal mdr? biz, savan hemen ertesinde cumhuriyetin ilk
yllarnda doanlar, o efsane iinde bydmzden nerede gs
istikll madalyal bir yal gazi grsek, ilgileniriz. bir bakma, alar saat'in
miralay 'topal' rza's, srtlan pay'nn miralay 'ay' ferid'iyle devre
arkadadr, ayn 'serencam' yaam, ayn tehlikelerden gemi, gnn
birinde lm gelip de kaplarn alnca, ayn eyleri hatrlamlardr, alar

saat, bir kuvay milliye gazisinin kiiliinde kurtulu savann, istikll-i

tam esprisinin estetik zetidir, o adamlarn byk bir i yaptklarna ocukluumda da inanrdm, yine inanrm, ne yazsak, ne izsek haklarn
deyemeyiz.
attil ilhan /17 haziran 1976 kavakldere (ankara)

ATTL LHAN BTN RLER

Duvar
Sisler Bulvar
Yamur Kaa
Ben Sana Mecburum
Bela iei
Yasak Sevimek
Tutuklunun Gnl
(1974 Trk Dil Kurumu iir dl)
Byle Bir Sevmek
Elde Var Hzn
Korkunun Krall
Ayrlk Sevdya Dhil