Konda 7 Haziran Sandik Ve Secmen Analizi Raporu

KONDA
7 Haziran
Sandk ve Semen Analizi
18 Haziran 2015
NDEKLER
1.
SUNU........................................................................................................................... 3
2.
SANDIK SONULARI ..................................................................................................... 4
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
2.5.
2.6.
Seimlere Katlm Oranlar ......................................................................................................................... 10

Blgelere Gre Oy Dalmlar .................................................................................................................... 12
Blgelerde Katlm Oranlar ve Oy Oranlar Arasndaki liki..................................................................... 15
Bykehirler ve ller .................................................................................................................................. 20
le Baznda Dalm ................................................................................................................................... 25
Siyasi Rekabet ............................................................................................................................................ 30
3.
LELERDE PARTLERN PERFORMANSLARI .............................................................. 36
4.
2011DEN 2015E PARTLER ARASI OY KAYMALARI ................................................. 48
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
4.5.
4.6.
4.7.
zet ........................................................................................................................................................... 48
HDPnin En ok Oy Ald 10 l ve Toplam HDP Oyu ................................................................................. 49
2011-2015 Oy Kaymalar .......................................................................................................................... 51
Oy Oran Deiimleri ................................................................................................................................... 53
Oy Miktar Deiimleri ................................................................................................................................ 54
Oy Says Deiimleri (Ak Parti / Ak Parti-d) ........................................................................................... 56
Yntem ........................................................................................................................................................ 58
5.
SEMENLERN DEMOGRAFK PROFL ....................................................................... 59
5.1. Barometre Siyasi Tercih Bulgular ............................................................................................................. 59

5.2. Temel Demografi ........................................................................................................................................ 60
5.3. Hayat Tarz .................................................................................................................................................. 72
6.
FARKLI PROFLLERDE SYAS TERCH DEM ........................................................ 78
6.1.
6.2.
6.3.
6.4.
6.5.
6.6.
6.7.
6.8.
Eitim Seviyesi ............................................................................................................................................ 78

Gelir Seviyesi ............................................................................................................................................... 80
alanlar ve almayanlar ....................................................................................................................... 82
Dindarlk Seviyesi ....................................................................................................................................... 85
Etnik Kimlik ................................................................................................................................................. 87
Mezhep........................................................................................................................................................ 89
Haber Takip Edilen Televizyon Kanal ....................................................................................................... 90
Kalabalklarn Akl ....................................................................................................................................... 95
7.
ARATIRMANIN KNYES.......................................................................................... 100
7.1. Semen Profili in Kullanlan rneklem ................................................................................................ 100
8.
TERMLER SZL ................................................................................................. 102
8.1. Terimlerin Kayna Olan Soru ve Veriler ................................................................................................. 103
KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi
18 Haziran 2015
Sayfa 2 / 104
1.
SUNU
KONDA olarak 2010 ylnn Mart aynda KONDA Barometresi adn verdiimiz siyasal ve
toplumsal aratrmalar dizisine baladk ve her ay dzenli olarak aratrma yapmaya
ve abonelerimizle paylamaya devam ettik. 7 Haziran seimlerinden bir hafta nce
saha almasn yaptmz Haziran15 Barometresi ile bu dizinin 55. aratrmasn
yapm ve sadece bu aratrma dizisi iin Trkiye genelinde 150 binden fazla insanla
grm olduk.
Barometre aratrmalar iin her ayn banda Trkiyedeki 18 ya stndeki semen nfusu
temsil eden bir rneklemle, yaklak 3000 kiiyle hanelerinde yzyze grmeler
yapyor ve analizlerimiz sonucunda oluturduumuz raporu ayn sonunda Barometre
sistemine dahil olan abonelerimize gnderiyoruz.
Barometre aratrmalar, srekli olarak ltmz demografi ve siyasi tercihler dnda,
halkn gncel siyasi olaylara tepkilerini lmeye ynelik sorular, sklkla
akademisyenlerle ibirlii kurarak yaptmz toplumun karakterini anlamaya ynelik
toplumsal temalar ve zaman iindeki deiimleri tespit etme amac tayan ve
kutuplama, memnuniyet ve moral gibi konular ele alan endeksler ieriyor.
Bu aratrma dizisi kapsamnda Haziran15 Barometresi iin yaptmz aratrmann seim
bulgular, 7 Haziranda yaplan Genel Milletvekili Seiminin sonularna yakn
kmtr. Bu durum, aratrma bulgularn seimin sandk sonularyla beraber analiz
etme, semenlerin profillerini ve davranlarn ortaya koyma frsat salyor.
Ak Parti
CHP
MHP
HDP
Dier partiler
Toplam
Haziran15 Barometresi
(30 Mays)
7 Haziran Genel Seim

Yurt i Seim sonucu
41,0
27,8
14,8
12,6
3,8
100
40,7
25,1
16,5
13,0
4,8
100
Bu raporda 7 Haziran Genel Seiminin sandk sonular farkl farkl alardan ele alnarak
analiz edilmi ve sandk sonularn anlamlandrmaya yarayabilecek olan ve KONDA
bulgularna dayanan semen profilleri ile semen profillerindeki siyasi tercih
deiimlerine de yer verilmitir. Hem Prof. Dr. Murat Gven ve Ebru enerin ile
dzeyinde partilerin performansn gsteren haritalar, hem de ilek Aac ekibinin
ekolojik karm yntemine dayanan oy kaymasna ynelik analizi sayesinde sandk
sonular kapsaml ekilde ele alnmtr.
lginize sunarz,
KONDA Aratrma ve Danmanlk
18 Haziran 2015
Sayfa 3 / 104
2.
SANDIK SONULARI
Bu blmde 7 Haziran Genel Seimlerinin sonularn analiz ediyoruz. Analiz nceki

seimlerle karlatrma, katlm oranlar, blge, il ve ilelere gre dalmlar, yerleim
trlerine gre karlatrma gibi farkl blmler ieriyor.
NEML NOT: Bu blmde 7 Haziran 2015 yerel seimlerine ilikin analizler,
seimden sonra haber ajanslarndan paylalan veriler temel alnarak hazrlanmtr.
Dolaysyla baz rakamlar, kesin sonulardan ksurat mertebesinde farkl olabilir.
Ancak, genel eilimleri mercek altna alan KONDA analizleri asndan nemli bir fark
retmemektedir.
7 Haziran 2015 tarihinde gerekletirilen genel seimler toplumun her kesimi gerek
sradan vatanda gerekse ii siyaset olanlar iin olduka karmak bir sreti.
Seimlere giden srete siyasetin dili yine toplumsal kutuplama zerine kurulmu
olmasna ramen, vatandalar sandktaki tercihleri ile siyasi partilere uzla ars
yapt. Baka bir deyile, KONDA olarak yakn zamanda kalabalklarn akl diye
tanmladmz toplumsal davran mekanizmas, nmzdeki dnemde siyasetiler
iin kutuplamay ve siyasi gte orantszl deil ortaklamay ve siyasi gte
paylam zorunlu klan olduka net bir meclis tablosu ortaya kard. Bu seimlerden
aklda en fazla kalacak meseleler ise; seimlere giden srete Cumhurbakannn
tarafszln yitirmesi ve medyann bir ksm tarafndan bunun grnmemesi, partiler
arasnda siyasi rekabetin eit olmayan artlarda gereklemesi ve HDPnin yzde 10
barajn ap amayaca tartmas olurken seimlerin ardndan en fazla tartlan
konular koalisyon veya erken seim olup olmayaca ve HDPnin oylarnn ne
kadarnn CHPli semenin emanet oylar olduu oldu. Bu blmde seim sonularna
kafa yoracaz ve bu meseleleri veriye dayal tespitlerle aydnlatmaya alacaz.
Aadaki ilk tabloda son seimde semen saysnn ve partilerin ald toplam oy saysn
karlatrmal olarak grebilirsiniz.
2015 Genel Seim* 2014 Yerel Seimler
2011 Genel
Seimler
Semen (milyon)
56,6
52,7
52,8
Kullanlan Oy
47,5
46,9
43,9
Geerli Oy
46,2
45,1
42,9
AK Parti
18,6
20,5
21,3
CHP
11,5
12,5
11,1
MHP
7,5
6,9
5,5
2,7
2,3
2,4
2,4
HDP/BDP
Dier
* Yksek Seim Kurulunun yaynlad geici sonulara gre yurtd toplam semen
18 Haziran 2015
Sayfa 4 / 104
Ak Parti 2002 ylnn Kasm aynda gerekleen milletvekili seimleri ile iktidara geldi ve o
gnden bu yana lkede gerekleen tm seimlerde byk farkla birinci parti olarak
karmza kyor. Aadaki grafik, 2002 seimleri de dhil olmak zere 13 yldr
gerekleen seimlerde partilerin ald oy oranlarn gstermektedir.
Seim sonular: 13 ylda 7 sandk

60
50
50
47
46
42
39
40
41
35
32
28
26 25
23
21
20
18
30
10
2002 MV
2004 YEREL
2007 MV
2009 YEREL
2011 MV
2014 YEREL
2015 MV
20
Ak Parti
24
CHP
16 1516
14
13
11
13
6 5 5 6 7 6
MHP
HDP/BDP/DTP
16
13
5 5 5
Dier P
7 Haziran 2015 seimleri pek ok adan ilgin sonular retti. Bir taraftan, Ak Partinin ilk
iktidara geldii 2002 ylndan beri Trkiye siyasetine hkim olan genel eilimden
byk bir sapma olmad; siyasi rekabetsizlik kk partileri ufaltmaya ve siyaseten
etkisiz klmaya devam etti. Daha nce BDPnin bamsz milletvekilleri ile toplamda
drt parti arasnda paylalan siyasi arena, son seimlerinde HDP ile iyice bu drt parti
arasnda konsolide oldu. Bundan nce genel gzlemlerimize dayanarak, belki biraz
ekinerek sylediimiz, Trkiye siyasetinde drt farkl kimlik siyasetinden beslenen
drt temel siyasi partinin varln srdrebilecei ynndeki savmz seim sonular
ile somutlam oldu.
KONDA Barometresi raporlarnda srekli olarak belirttiimiz bir analizi bu grafie bakarak bir
kez daha yinelemekte fayda var; 2014 Yerel Seimleri ncesinde 12 sene boyunca
Ak Parti oyunu arttrrken, meclis dndaki dier kk partilerin oyu srekli ve
dramatik bir ekilde azald. 2002-2014 arasnda kk ve ounluu sa politika
sahibi olan partiler, oylarn iktidar partisi iinde kaybetmilerdir. Zaman iinde aama
aama gerekleen bu eilim, alternatif siyasal eilimlerin temsiliyetinin azalmasna
ve neticede siyasi rekabetin yok olma noktasna gelmesine neden olmutur. 1980
darbesi sonras siyasi sistemimize giren yzde 10luk seim baraj ise zellikle bu
konuda etkin rol oynamtr. 7 Haziran 2015 seimlerine baktmzda da dier sa
partilerin toplam orannda yine bir d gryoruz. Ancak bu sefer yle grnyor ki
bu d belki de ilk defa AK Parti lehine gereklemedi. Hepimizin bildii zere AK
Partinin kendisi de byk lde oy kaybetti.
18 Haziran 2015
Sayfa 5 / 104
CHYye oy veren semen says sabit kald

CHP de 7 Haziran 2015 seimlerine kadar az da olsa istikrarl bir ekilde oylarn artran ana
muhalefet partisiydi. CHP yukarda bahsettiimiz siyasi rekabetsizlik ortamnda ikinci
srada, ancak hl Ak Partinin olduka gerisinde yer alyor. 12 yldr en yksek oyunu
30 Mart yerel seimlerinde alm gzken CHPnin son genel seimlerde, yani 2011
Genel Seimlerinde ald oy orann altna indiini gryoruz. Burada ilgin olan bir
nokta ise, her ne kadar hem Trkiye nfusu hem de semen says artm olursa
olsun, CHPye oy veren toplam semen saysnn neredeyse sabit kalddr. Bu yzden
oy oranndaki d aslnda CHPnin semen kaybetmesinden deil, nfus ve
semen artna ramen, bu partinin kendine yeni semen kazandramayndan
kaynaklanyor. rnein raporumuzun sonraki sayfalarnda da altn izeceimiz zere
2011 Genel Seimlerine kyasla CHP Ankarada sadece yeni 8007 semenden oy
olabilmi; nemli byk ehirlerden olan Adanada 6099 oy, Konyada ise 79 oy
kaybetmi. Ksacas CHP bu byk metropol alannda yerinde saym. Hatay,
Edirne, anakkale gibi dier daha kk ama nfus olarak nemli illerde ise nfusu
5000den fazla artmam. Buradan da CHPye oy verenlerin orannda deiim olsa
dahi, aslnda CHP semenin btn partiler arasnda en kemiklemi semen olduu
sav da desteklenmi oluyor. Bu karlatrmay 2015 ve 2011 Genel Seimleri
arasnda yapmamzn yani 2014 Yerel Seimlerini dikkate almaymzn nedeni
yerel seimlerin semen davran olarak genel seimlerden ok daha farkl temellere
oturuyor olmas. Yerel unsurlarn szkonusu olduu mikro dzeyde dinamikler
devreye giriyor ve en azndan blgesel olarak beklenmedik sonular ortaya kabiliyor.
Bu yzden de 2015 Genel Seimlerini 2011 Genel Seimleri ile karlatrmak,
kemiklemi semeni bulmak asndan daha salkl bir veri salayacaktr.
2015 seimlerine kadar CHPnin ve MHPnin oy art genel olarak baktmzda ilk
partinin arasndaki alveriten deil, yukarda bahsettiimiz kk partilerin oylarnn
erimesinden kaynaklanyordu. Ancak AK Partinin semen kaybettii ve CHPnin
deyim yerindeyse yerinde sayd bir seimde daha farkl dinamiklerin szkonusu
olmu olduunu anlamak hi de g olmuyor. yle grnyor ki CHPnin yeni semen
kazanamad bu son seimde AK Parti milliyeti oylarn Anadoluda MHPye, Krt
blgelerindeki oylarn ise HDPye kaybetmi. lerideki sayfalarda da greceiniz zere
AK Partinin metropol blgelerinde kaybettii oylar ise HDPnin lehine olmu. MHPnin
bykehir ve metropol alanlarnda semen saysnn art ile oy art arasnda ise
bir bant bulunmuyor.
Emanet oy gerekten var m?
Seimde phesiz beklentilerini gerekletirebilen parti HDP oldu. Seim sonrasndaki
dnemde zerine en fazla yazlan konulardan biri ise HDPnin baraj amasn
salayan unsurun CHP semeninin stratejik davranarak HDPye emanet oy verip
vermemesi oldu. Ancak, genel olarak CHP semen saysnn anlaml bir artmadan
ya da azalmadan ziyade yerinde saymas/ deimemesi bu iddiay ilk bakta
temelsiz klyor grnyor. lerideki sayfalarda HDPnin oy oranlarna ve toplam oy
saysna etraflca bakacaz ve bu olasln zerinden tekrar geeceiz.
18 Haziran 2015
Sayfa 6 / 104
18 Haziran 2015
Sayfa 7 / 104
nceki sayfadaki grafik 2002 ylndan beri gerekleen 7 seimin sonularn ve KONDA
Barometresinin lmlerini bir arada gstermektedir. Grafikte grlen kaln ve kesik
izgiler partilerin oy oranlarnn ortalama eilim izgisini (polinom) gstermektedir. Ak
Parti ve kk partilerin 12 senelik ortalama izgisine gz attmzda aradaki
simetrik etkiyi grmek mmkn. 2002-2014 arasndaki dnemde CHP, MHP ve
BDP/HDPnin dz bir ekilde ilerleyen ortalama eilim izgileriyle beraber
deerlendirdiimizde, dier partilerin oylarnn daha ziyade iktidar partisine kaydn
iddia etmek mmkn oluyordu. 2014 itibariyle bu durumun net bir ekilde HDP ve
biraz da MHP lehine dndn gzlemliyoruz.
Ak Partinin ortalama eilim izgisinin son iki senedeki aaya doru inii de dikkat
ekilmesi gereken bir durum. 2002den 2011 oylarn istikrarl bir biimde arttran Ak
Parti iin 2011 Genel Seimlerinin tepe nokta olduunu tespit etmek mmkn.
Ortalama izgiyi o partinin gelecek oylarna ilikin tahmin yapmak iin de ele alabiliriz.
2014 Yerel Seimleri sonrasnda yaymladmz seim raporumuzda Ak Partide ta o
zaman grlen, aa doru bu eimin devam etme olasl zerine ciddi ekilde
dnmek gerektiinin altn izmitik. Bu seneki 7 Haziran seimleri de bu erinin
aaya doru olan iniindeki ivmeyi hzlandrdn ortaya kard.
CHPnin son 13 yldaki seyrine baktmzda arada bir baz klara ramen zellikle son bir
ylda dz bir izgi halinde sabitlenme olduunu tespit edebiliyoruz.
Her ne kadar HDPnin oy arttrmaya balamas ve seyrinin yukar doru olmas, seime parti
olarak girme kararlarndan sorna gereklemi olsa dahi, yukarya doru eilimin
aslnda 2011 seimleri sonras baladn da bu grafikte grebiliyoruz.
Aadaki grafik, 2011den 2014e ve ardndan 2014ten 2015e semen says, kullanlan
oy says ve geerli oy saysndan balayarak her bir partinin ald oy saysndaki art
veya azalmay yzde olarak gsteriyor. rnein semen says 2011de 100den
2014te 105e yzde 5 orannda artm. Buna karlk geerli oy says da 2011de
100den 2014te 105e yzde 5 orannda artt halde, 2014te 2015e sayda
deiiklik olmam.
Bunun partiler iindeki art ve azalmalarna bakacak olursak, Ak Parti 2011den 2014te
yzde 4, ardndan da 2014ten 2015e yzde 11 orannda semen kaybetmi. Bu
oranlar CHP iin srasyla yzde 13 art ve yzde 10 azalma, MHP iin de yzde 24
art ve yzde 8 art olarak gereklemi.
Halbuki HDP en az semen saysna sahip olmasna ramen 2011den 2014e yzde 4
semen kaybedip, 2014ten 2015de semen saysn yzde 113 orannda semen
arttrm. 2014te 2 milyon 746 bin oy almken, 2015te 5 milyon 838 bin oy alm.
Dier bir ifadeyle 2014te 100 olan semen says 2015te 213e km. En az oy
alm olan parti olmasna ramen, seimler ncesinde HDPnin baraj ap
aamayacann bu kadar youn ekilde tartlmasnn nedenini, destekilerini
100den 213e kma, yani ikiye katlama ihtimalinin ve seimle beraber bunun
gereklemesinin tm semenlerde yaratt aknlk olarak aklayabiliriz.
18 Haziran 2015
Sayfa 8 / 104
Seimler arasnda semen saysnda oran olarak deiimler

%5
%2
Semen
Kullanlan Oy
Geerli oy
Ak Parti
CHP
%7
-% 1
%5
%0
-% 4
-% 11
% 13
-% 10
MHP
%8
-% 4
HDP / Bamsz
Dier
-% 40
% 24
% 113
% 24
-% 13
-% 20
%0
% 20
2011-2014
% 40
% 60
% 80
% 100
% 120
2014-2015
Raporun kalan blmnde, imdiye kadar kabaca hatlarn izdiimiz sandk sonularn
ortaya karan nedenleri, hem sandk sonularn, hem de KONDA verilerini
inceleyerek ortaya koymaya alyoruz.
18 Haziran 2015
Sayfa 9 / 104
2.1. Seimlere Katlm Oranlar

Trkiyede seime katlm oranlar genelde dnya ortalamasnda st seviyelerde bulunuyor
ve Trkiye semeninin katlmnn 30 Mart 2014te yzde 86,6 ile 2002den beri en
st noktasna ulatn belirtebiliriz. 7 Haziran 2015te ise katlm bir nceki
seimden biraz daha azd ve semenin yzde 84,2si sanda gitti.
Aadaki grafik 2002den bu yana semen saylarn, katlm saylarn, geerli ve geersiz
oy saylarn ve katlm oranlarn bir arada gsteriyor. Grafikte ilk olarak elbette ki
nfus artyla doru orantl olarak semen saylarnn art dikkat ekiyor. Aada
ayrca genel semen says iindeki geerli oy oranna baktmzda da semenlerin
hangi oranda sanda gittiini grebiliyoruz.
Seimlere katlm oranlar

2002 Milletvekili Se.
31,5 milyon
2004 l Genel Meclisi Se.
32,3 milyon
34,7 milyon
39,9 milyon
42,9 milyon
45,1 milyon
Cumhurbakanl Seimi
40,7 milyon
45,9 milyon
Geerli oy
(% 76,2)
8,7 milyon
(% 74,2)
10,3 milyon
(% 81,5)
6,8 milyon
(% 83,2)
7,2 milyon
6,4 milyon
(% 85,5)
(% 86,6)
(% 75,9)
12,2 milyon
(% 84,2)
Geersiz oy
5,8 milyon
7,3 milyon
Kullanlmayan
Son 4 seimdeki katlm oranlar blgelere gre ayrntlandran bir sonraki grafikte de
grnd zere, semenin genel seimlere sanda olan ilgisi 2009 sonrasnda
blgelerden bamsz olarak, son derece yaygn bir ekilde artm. Ancak 2014 Yerel
Seimlerinde kullanlan oy oranna bu seimde HDP ile AK Partinin ekimeli bir
seim yaadklar (ve ayn oy oranna ulatklar) blgelerden biri olan Kuzeydou
Anadolu blgesi hari ulalamamtr.
18 Haziran 2015
Sayfa 10 / 104
Blgelere gre katlm oranlar

% 83,2
% 87,3
% 89,4
Trkiye
% 78,9
stanbul
% 86,5
% 86,3
% 90,4
% 86,3
% 87,7
% 90,0
% 90,6
Bat Marmara
% 86,8
% 89,6
% 90,2
Ege
% 88,4
% 88,5
Dou Marmara
% 85,4
% 89,3
% 92,2
% 88,5
Bat Anadolu
% 84,6
% 88,7
% 91,3
% 87,9
% 82,4
% 87,0
% 89,6
% 85,5
Akdeniz
% 85,4
% 87,1
% 87,9
Orta Anadolu
% 84,5
% 87,9
% 87,5
Bat Karadeniz
% 87,0
% 85,6
% 81,8
% 84,5
% 86,0
% 81,7
Dou Karadeniz
% 83,0
% 82,2
% 81,5
Kuzeydou
Anadolu
% 83,6
% 78,7
% 83,7
% 86,1
Ortadou
Anadolu
% 84,4
% 80,9
% 85,4
% 87,6
% 84,0
Gneydou
Anadolu
%0
% 20
% 40
2009
2011
% 60
2014
18 Haziran 2015
% 80
% 100
2015
Sayfa 11 / 104
2.2. Blgelere Gre Oy Dalmlar

Bu blmde ilk olarak partilerin oylarnn seimlerdeki nfus younluklarna gre ne ekilde
daldn grdk. Bu blmde ise partilerin oylarnn 12 corafi blgede nasl
daldn tespit etmeye alacaz.
2.2.1. AK Parti Oylarnn Blgeler Gre Dalm
Aadaki grafik Ak Parti oylarnn 12 farkl blgeye ne oranda daldn gstermektedir.
rnein, Ege blgesinde kullanlan geerli oylar tm lkedeki oylarn yzde 14n
olutururken, Ak Parti oylarnn yzde 12sini Ege blgesinden almtr. Ya da benzer
ekilde stanbulda kullanlan geerli oylar tm lkede kullanlan geerli oylarn yzde
18ini olutururken, AK Parti oylarnn yzde 19unu stanbuldan almtr. AK Parti
oylarnn blgelere dalmna bakarsak, partinin varln hissettirmedii bir blge
olduunu iddia etmek hayli g gzkyor. Ancak zellikle Bat Marmarada, Egede,
Akdenizde, Ortadou Anadoluda ve Gneydou Anadoluda geerli oy ortalamasnn
altnda oy aldn gryoruz. Baka bir deyile AK Parti bu blgelerde, dier
blgelerde olduu kadar youn temsiliyet bulmam. Buna karlk Dou Marmarada,
Bat Anadoluda ve Bat Karadenizde ortalamann biraz zerinde temsiliyet bulmu.
Ancak bu eilim daha nceki seim sonularna kyasla ok byk bir fark arz etmiyor;
AK Parti seimlerden dier partilere nazaran - btn blgelere en dengeli ekilde
dalm olan parti olarak km.
Ak Parti oylarnn blgelere dalm

18
19
stanbul
Bat Marmara
Ege
14
12
Dou Marmara
10
Bat Anadolu
10
Akdeniz
11
12
11
Orta Anadolu
7
6
Bat Karadeniz
3
Dou Karadeniz
13
2
2
Kuzeydou Anadolu
4
4
Ortadou Anadolu
Gneydou Anadolu
7
0
9
10
15
Geerli oy pay
20
25
30
35
Ak Parti
18 Haziran 2015
Sayfa 12 / 104
2.2.2. CHP Oylarnn Blgeler Gre Dalm

Aadaki grafik ise ayn ekilde CHPnin oylarnn blgelere dalmn ortaya koyuyor.
stanbulda saylan geerli oylar lke genelindeki oylarn yzde 18ini tekil ederken,
CHP yzde 22 ile oylarnn bete birinden fazlasn stanbuldan almtr. Dier bir
bete bir oy da Egeden gelmitir.
CHP oylarnn blgelere dalm

18
stanbul
5
Bat Marmara
22
8
14
Ege
21
10
11
Dou Marmara
10
10
Bat Anadolu
13
Akdeniz
Orta Anadolu
14
6
6
Bat Karadeniz
3
3
Dou Karadeniz
Kuzeydou Anadolu
Ortadou Anadolu
2
4
Gneydou Anadolu
2
0
10
15
Geerli oy pay
20
25
30
35
CHP
Grld gibi, CHP stanbulda ve Egede ve biraz da Bat Marmarada daha youn oy
almken, zellikle dou blgelerinde hi varlk gsterememitir. Gneydou Anadolu
blgesinde kullanlan oylar lke oylarnn yzde 9unu olutururken, CHP oylarnn
sadece yzde 2sini bu blgeden alabilmitir. Bu durum 2014 Yerel seimdeki
sonulara paralellik gsteriyor. 2014 Yerel Seimiyle karlatrldnda CHPnin
Akdeniz Blgesinden ald oylarn toplam ald oy ierisindeki oran biraz daha
artmtr ve bu blgede daha youn temsiliyet bulabilmitir.
18 Haziran 2015
Sayfa 13 / 104
2.2.3. MHP Oylarnn Blgeler Gre Dalm

Aadaki grafik ise MHPni blgelerden ald oylar ayn ekilde incelememize olanak
veriyor. MHP, stanbul ve dou blgeleri dndaki yerlerde varln nfusa oranl bir
ekilde gsterebilen bir parti olarak gze arpyor.
MHP oylarnn blgelere dalm

stanbul
18
12
5
Bat Marmara
5
14
Ege
Dou Marmara
10
11
Bat Anadolu
10
11
13
Akdeniz
5
Orta Anadolu
17
8
6
Bat Karadeniz
16
3
4
Dou Karadeniz
2
3
Kuzeydou Anadolu
Ortadou Anadolu
Gneydou Anadolu
4
0
10
15
Geerli oy pay
20
25
30
35
MHP
Dier yandan, en bata Akdeniz olmak zere, Ege ve Bat Karadeniz, nfusa oranladmzda
MHPnin ok daha fazla oy toplad blgeler olarak gze arpyor. Akdeniz blgesinin
semeni lkenin yzde 13n tekil ederken, MHP oylarnn neredeyse bete birini
(yzde 17sini) bu blgeden alyor.
18 Haziran 2015
Sayfa 14 / 104
2.2.4. HDP Oylarnn Blgeler Gre Dalm

HDPnin ilk defa parti olarak girdii bu seimlerde oylarnn blgelere en dengesiz ekilde
dalan siyasi parti olduunu aadaki grafik zerinden gryoruz. HDP her
oyundan birini yzde 32,3 ile Gneydou Anadoludan alm. Bunu ise yzde 17,6 ile
stanbul, 15,2 ile Ortadou Anadolu ve yzde 9,5 ile Akdenizden alm.
HDP oylarnn blgelere dalm

18
18
stanbul
Bat Marmara
Ege
14
Dou Marmara
Bat Anadolu
10
10
Akdeniz
Orta Anadolu
Bat Karadeniz
Dou Karadeniz
5
6
3
0
2
Kuzeydou Anadolu
7
4
Ortadou Anadolu
13
15
9
Gneydou Anadolu
0
32
10
15
Geerli oy pay
HDP
20
25
30
35
2.3. Blgelerde Katlm Oranlar ve Oy Oranlar Arasndaki liki

Buraya kadar partilerin oylarnn blgesel olarak nasl daldn ve bu dalmn semene
orantsn (yani siyasi partilerin seime katlma ortalamasnn altnda m, yoksa
stnde mi kaldn) her bir blgedeki geerli oy oran zerinden tespit edebildik.
Elbette, bu oranlar il baznda haritalarda incelemek daha derin bir analiz imkn
sunacaktr. ller baznda partilerin oy oranlar haritalarn ise Siyasi Rekabet
blmnde inceleyebilirsiniz. Ancak imdilik bu blmde dile getirdiimiz tespitleri,
2015 ve 2011 Genel Milletvekillii seimleri arasndaki seime katlm oranlar
arasndaki fark zerinden her bir siyasi parti zelinde detaylandracaz. Baka bir
deyile, seimlere katlm oranlar deitike partilerin oyunun ne kadar artp
azaldna her bir blge zerinden tek tek bakacaz.
18 Haziran 2015
Sayfa 15 / 104
2.3.1.
Ak Parti oy orannn blgelerde deiimi (2011-2015)
Katlm fark ve Ak Parti oy fark

Trkiye
2,3
-5,9
Gneydou Anadolu
5,5
-18,4
Ortadou Anadolu
5,5
-19,2
Kuzeydou Anadolu
5,3
-21,0
-1,0
Dou Karadeniz
Bat Karadeniz
0,9
0,8
-2,3
Orta Anadolu
1,4
-6,0
Akdeniz
3,1
-3,0
Bat Anadolu
-4,5
Dou Marmara
-4,2
Ege
-3,9
1,8
0,6
0,6
-0,6
Bat Marmara
stanbul
0,0
4,3
-4,3
-30
-20
-10
2011 - 2015 Katlm fark
10
20
30
Ak Parti
Yukardaki grafikte de grld zere, 2015 ylnda (2011 seimlerine kyasla) seime
katlmn artt yerlerde AK Partiye verilen oyda lke genelinde d yaanm.
Elbette ki fark en fazla HDPnin Ak Partiyi deyim yerindeyse malup ettii Gneydou,
Ortadou ve Kuzeydou Anadolu blgelerinde ortaya kyor. O halde AK Partinin
oylar hangi blgelerde kimlere gitti? Bu sorunun cevab iin hem takip eden grafikleri,
hem de ileleri, bykehirleri ve illeri karlatrdmz ileriki blmlerde
bulabilirsiniz.
18 Haziran 2015
Sayfa 16 / 104
2.3.2.
CHP oy orannn blgelerde deiimi (2011-2015)
Katlm fark ve CHP oy fark

2,3
4,3
Trkiye
Gneydou Anadolu
5,5
-2,3
Ortadou Anadolu
-2,8
Kuzeydou Anadolu
-2,5
5,5
5,3
-1,0
Dou Karadeniz
7,2
0,8
Bat Karadeniz
5,2
1,4
0,9
Orta Anadolu
3,1
4,7
Akdeniz
1,8
1,8
Bat Anadolu
Dou Marmara
0,6
Ege
0,6
8,3
10,6
-0,6
Bat Marmara
11,7
4,3
2,4
stanbul
-30
-20
-10
10
20
30
CHP
CHP oylarnda 2011den 2015e olan farklara baktmzda seime katlma orannn AK
Partide olduu gibi btn blgeler iin birbirine benzer sonular yaratmadn
gzlemliyoruz; CHP iin seimlere katlm orannn artmas her blgede eit sonu
dourmam. stanbul, Akdeniz, Bat Anadolu blgelerinde katlmn artmasyla
beraber CHPnin oyu da artm. Ancak dou blgelerinde, Dou Karadeniz ve Bat
Marmarada katlm artt halde CHPnin oylarnda d yaanm.
HDPnin byk baar salad blgelerde, yani Gneydou, Ortadou ve Kuzeydou
Anadoluda kullanlan oyun oran olarak artmasna ramen CHP oy kayb yaam.
Hatta stanbul iin de benzer bir durum szkonusu. Dier blgelerde ise CHP oylarn
arttrm grnyor. Yine ileriki blmlerde CHPnin Batdaki metropol oylarnn iine
skp skmadn irdeleyeceiz.
18 Haziran 2015
Sayfa 17 / 104
2.3.3.
MHP oy orannn blgelerde deiimi (2011-2015)
Katlm fark ve MHP oy fark

2,3
2,2
Trkiye
Gneydou Anadolu
5,5
1,3
Ortadou Anadolu
2,8
5,5
5,3
4,8
Kuzeydou Anadolu
-1,0
Dou Karadeniz
4,0
0,8
Bat Karadeniz
6,8
1,4
Orta Anadolu
Akdeniz
10,3
3,1
0,0
1,8
3,1
Bat Anadolu
Dou Marmara
0,6
Ege
0,6
0,6
-0,6
Bat Marmara
2,3
stanbul
0,6
-30
-20
-10
4,4
4,3
10
20
30
MHP
ncelikle MHPnin blgelerde katlmn artmasyla birlikte oy arttrm olmas dikkat ekiyor.
Trkiye genelinde katlm yzde 2 kadar artarken, MHP iin de ayns szkonusu. MHP
seimlere katlmn artt Douda ve de stanbulda oylarn CHPye benzer ekilde
arttramam. MHP oylarnn yzde 17sini barndran Akdeniz blgesinde ise yeni
semenin oyunu neredeyse hi kazanamam. MHPnin katlm oranndaki arta
kyasla daha da fazla oy artt blgeler ise Dou Marmara, Dou Karadeniz, Bat
Karadeniz ve zellikle Orta Anadolu olmu.
18 Haziran 2015
Sayfa 18 / 104
2.3.4.
HDP oy orannn blgelerde deiimi (2011-2015)
Katlm fark ve HDP/Bamsz oy fark

2,3
Trkiye
7,7
Gneydou Anadolu
5,5
Ortadou Anadolu
5,5
Kuzeydou Anadolu
5,3
23,4
26,0
23,7
-1,0
-2,9
Dou Karadeniz
0,8
0,7
Bat Karadeniz
Orta Anadolu
1,4
-0,8
3,1
Akdeniz
6,5
1,8
3,7
Bat Anadolu
Dou Marmara
0,6
Ege
0,6
-0,6
Bat Marmara
4,0
4,9
3,0
4,3
stanbul
-30
-20
-10
6,6
10
20
30
HDP
HDP Trkiye genelinde oyunu oran olarak en ok arttran parti olmu. HDPnin oy art ve
seime katlm arasndaki ilikiye baktmzda Gneydou, Ortadou ve Kuzeydou
Anadolu blgelerinde partinin oylarn, katlmdaki arta paralel biimde ok byk
oranlarda arttrdn gryoruz. Ksacas bu blgelerde seime katlm arttka
HDPnin oylar da artm. Ancak bu eilimin sadece bu blgeye zg olmadn
gryoruz; Trkiyenin neredeyse tm kalannda semen katlm artmasyla HDP
oylar da artm.
18 Haziran 2015
Sayfa 19 / 104
2.4. Bykehirler ve ller

Trkiyede hlihazrda 30 bykehirde yaayanlar toplam semen nfusunun neredeyse
yzde 80ini oluturuyor. Aadaki grafikte farkl nfus younluklarndaki yerleim
birimlerinin nasl daldn grebiliyoruz. zellikle, stanbul ve Ankarann semen
saysnn toplamnn 53 ildeki semen saysndan daha fazla olmas, nfus dalmnn
dengesizliini gsterir nitelikte. Bu tabloya ilk grafikte baknca grebiliyoruz ki,
nfusun yars 11 byk ehirde1 toplanm durumdadr.
%
26
%
27
%
24
%
24
Burada bahsedilen byk ehirler resmi tanma gre bykehir olan iller deil, nfusu itibariyle byk olan ehirlerdir.
18 Haziran 2015
Sayfa 20 / 104
Yukardaki grafii semen dalmnn bir altyaps olarak kabul edersek, bu blnmeler
kapsamnda partilerin oy dalmn yerletirdiimizde nemli ipular grebiliyoruz.
Aadaki ilk grafikte farkl nfus younluklarnn olduu 4 kmede Ak Partinin eit
oranda oy ald grlebiliyor. Nfus younluklarnn az ya da ok olduu illerde Ak
Partinin seilme oran farkllk gstermiyor. Ksacas AK Parti her ne kadar Trkiye
genelinde oy kaybetmi olsa da, hl semenin byk ehirlere ve daha kk lekli
ehirlerde en dengeli dalan parti olarak karmza kyor.
Ak Parti
42,7
41,0
38,2
18 Haziran 2015
41,0
Sayfa 21 / 104
Yukardaki dalma bir de CHP iin gz attmzda ciddi bir farkllama dikkatimizi ekiyor.
CHP, net bir ekilde nfus younluu yksek olan illerde ok daha fazla oy alyor.
Bykehir olmayan 53 ilin toplamnn sadece yzde 17sini oyunu alrken, iki
bykehirde bu oran yzde 30a km durumda. Ancak, hatrlatmamz gerekiyor ki
bu dalm nceki seimlerde ok daha dengesiz bir ekilde gerekleiyordu. Baka
bir deyile CHP ok hzl olmasa da bu farkll gitgide kapatan bir siyasi parti olarak
ortaya kyor. Ancak bu dengelenme hali, CHPnin kk ehirlerden ve krsaldan
yeni semen kazanp aray kapatmasndan deil, tam tersine bykehirlerde ve
metropol alanlarndaki nfus artna ramen yeni semen kazanamamasndan
kaynaklanyor.
CHP
29,5
29,4
23,6
17,4
18 Haziran 2015
Sayfa 22 / 104
MHPnin farkl yerleim trlerinden ald oy oranlarna baktmzdaysa stanbul ve

Ankarada oylarn sadece yzde 13n alabilmiken 53 kk ilde yzde 20ye
yaklatn gryoruz. Ancak, MHP oylarnn CHPden farkl bir dengesizlik ierdiini
belirtebiliriz. Bir yandan MHP oylarnn stanbul ve Ankarada dier iller kadar youn
olmadn gryoruz. te yandan, lke genelinde stanbul ve Ankara dnda
dengesiz olarak daldn sylemek son derece zor. Zira, oransz bir ekilde
bym olan iki metropol dnda MHPnin hayli yaygn olduu gzkyor. Kald ki
nceki seimlere gre bu fark ayn CHPde olduu gibi biraz kapanm grnyor.
MHP
18,8
15,4
18,6
13,0
18 Haziran 2015
Sayfa 23 / 104
HDPnin ise dalmnn dk nfuslu illerde younlayor olmasn farkl bir ekilde
aklamak gerekiyor. Bu tabloyu, HDPnin varln youn ekilde gsterdii dou
blgelerinin nfusun bir milyonun altnda olan illerden olumasna balayabiliriz. HDP
her ne kadar Trkiyenin bat tarafndaki byk metropollerde oyunu arttrm olsa da
bu fark genel dalma yansmyor.
HDP
16,9
15,6
9,5
10,4
Aadaki grafik ise farkl yerleim trlerinde tm partilerin oy oranlarn gsteriyor. Daha
nce farkl ekillerde akladmz, kk partiler konusu kendini bu grafikte farkl
bir ekilde gsteriyor. Grld gibi parlamento dnda kalan partiler bu seimde
dk nfuslu blgelerde kendilerini daha fazla gstermiler.
Bu dalma zellikle, Ak Parti ile dier partiler arasndaki rekabet hakknda fikir edinebilmek
veya tahmin yrtebilmek iin dikkatli ekilde bakmak gerekiyor. Her bir parti, farkl
nfus byklerine sahip olan yerleim trlerinde farkl performans sergilerken, AK
Parti halen gerek anlamda yaygn bir taban oluturmu gzkyor.
Partilerin lke corafyasnda nasl yayldn ve 2011 seimine gre nelerin deitiini
Siyasi Rekabet isimli blmdeki grafik ve haritalarda daha net anlayabileceiz.
18 Haziran 2015
Sayfa 24 / 104
4,2
4,3
16,9
15,6
4,1
9,5
18,6
18,8
6,2
10,4
13,0
15,4
Dier
17,4
23,6
29,5
29,4
HDP
MHP
CHP
Ak Parti
42,7
41,0
38,2
41,0
2.5. le Baznda Dalm

Bu blmde drt partinin Trkiyedeki 970 ilede aldklar oy oranlarn ele alyoruz.
Aadaki her bir kutu 970 ileden birini temsil etmektedir. lelerin niteliklerine
girmeksizin, her bir partinin say olarak ka ilede yzde 60n zerinde ve ka ilede
yzde 10un altnda oy aldn grafikler zerinden gsteriyoruz. Grafiklere partilerin
yaygnln ortaya koymalar asndan zellikle dikkat edilmesi gerekiyor. Bu
grafiklerde, partilerin varlklarn arlkl olarak gsterdii ve hi gsteremedii ileleri
bir arada verilmektedir.
Oy dalmna sadece ile baznda baktmzda bykehirleri ve illeri karlatmz nceki
grafiklerimizde ortaya kan temel bulgudan ikisi tasdikleniyor: Ak Parti hl
Trkiye geneline en dengeli yaylm parti olarak devam ediyor ve CHP ve MHP, farkl
yerleim trlerinin ayrmnda farkl ular hl temsil ediyor. Dier bir deyile CHP
daha byk yerleimlerde, MHP ise daha kk yerleimlerde temsil edilmeye devam
ediyor ama ikisinin de temsiliyetine azalma szkonusu.
Ayrca ilelerdeki oylarn dalmna baktmzda karmza yeni bir bulgu olarak HDPnin
aslnda ok oy ald ileler bakmndan Ak Partiye daha ok benzediini, yani baka
bir deyile yksek oy ald ok sayda ile bulunduunu, ancak az oy ald, yani yzde
18 Haziran 2015
Sayfa 25 / 104
10un altnda ald ilelerin sayca hibir parti ile karlatrlamayacak kadar ok
olduunu gzlemliyoruz.
Bu grafikte de ortaya kt zere Ak Parti lke genelindeki 970 ilenin 181inde yzde 60n
zerinde oy alrken, sadece 41 ilede yzde 10un altnda oy almtr.
Ak Partinin ilelerdeki oy oranlar
Ak Parti 970 ilenin

181inde
% 60
zerinde oy ald
Ak Parti 970 ilenin

41inde
% 10
altnda oy ald
18 Haziran 2015
Sayfa 26 / 104
CHP ise 970 ilenin sadece 7sinde yzde 60n zerinde, 262 ilede ise yzde 10un altnda
oy almtr.
CHPnin ilelerdeki oy oranlar
CHP 970 ilenin

78sinde
% 60
zerinde oy ald
CHP 970 ilenin

262sinde
% 10
altnda oy ald
18 Haziran 2015
Sayfa 27 / 104
MHP ise 970 ilenin hibirinde yzde 60n zerine oy alamamtr ve 188 ilede yzde 10un
altnda oy almtr.
MHPnin ilelerdeki oy oranlar
MHP 970 ilenin

HBRNDE
% 60
zerinde oy alamad.
MHP 970 ilenin

188inde
% 10
altnda oy ald
18 Haziran 2015
Sayfa 28 / 104
HDP ise 970 ilenin 88inde yzde 60n zerinde oy almtr ve 743nde yzde 10un
stnde oy alamamtr.
HDPnin ilelerdeki oy oranlar
HDP 970 ilenin

88inde
% 60
zerinde oy ald
HDP 970 ilenin
743nde
% 10
altnda oy ald
18 Haziran 2015
Sayfa 29 / 104
2.6. Siyasi Rekabet

2.6.1. Haritalarla Partilerin Oy Farklar
Aadaki haritada farkl oy dilimlerine gre Ak Partinin 2011 ve 2015 seimlerindeki
illerdeki oy oranlar grlyor. Daha nceki blmde de vurguland gibi;
Ak Parti lkenin tm corafyasnda yer almaktadr. Ancak son seimlerde lkenin dou
ve gneydousundan ciddi oy kaybna uramtr.
Daha nce daha az olan bat-dou aras oy farklar belirginlemitir.
Genel oy dalm rgs olarak bakldnda da 2011 ve 2015 haritalar arasnda

belirgin bir farkllama gzlenmiyor.
AK Partinin illerde gre oy oranlar
18 Haziran 2015
Sayfa 30 / 104
CHPnin illerdeki oy oranlar haritalandnda ise unlar not etmek gerekir:
CHP tm corafyaya yaylm deil. CHP lkenin belli blgelerinde younlayor, belli
corafyalarndaysa hi grlmyor.
CHPnin var olduu corafya hem lkenin bats ve kylar, hem de sosyoekonomik
gelimilik seviyesi yksek olan corafyadr.
2011den 2015e lkeye yaylmak yerine, bulunduu alanlarda daha da younlaan

CHP, younlat yerlerde de oy kaybna uramtr.
CHPnin illere gre oy dalm
18 Haziran 2015
Sayfa 31 / 104
MHP oy dalm gsteren haritay incelediimizde ise:

MHPnin bulunduu blgelerde oyunu yaygn olarak arttrd grlyor.
MHPnin Orta Anadoluda ve Egenin i kesimlerinde yaygn olduu grlyor.
Ortadou ve Gneydou blgelerinde MHPnin var olmamas asndan 2011den

2015e deiiklik olmad grlyor.
MHPnin illere gre oy dalm
18 Haziran 2015
Sayfa 32 / 104
Genel seimlere ilk defa parti olarak katld iin HDPnin 2011 sonras oy deiimi iin farkl
haritalardan faydalanmak gerekiyor. HDPnin 2015 seimleri oy dalm gsteren
haritay incelediimizde ise:
HDPnin hl Trkiyede belirli corafi blgelere younlatn gryoruz. Ancak

Gneydou, Ortadou ve Kuzeydou Anadolu blgelerine ek olarak partinin
Trkiyenin drt nemli metropolnde, stanbul, zmir, Mersin ve Adanada nemli
varlk gsterdiini gryoruz.
HDP ilk defa parti olarak meclise girdii iin, 2011 seimlerinden farkl olarak btn
illerde milletvekili aday gsterdi. Daha nceki seimlerde parti seim barajna
taklaca iin genelde Krt nfusun youn yaad, belirli illerde bamsz aday
gstererek meclise girmeye alan BDP, HDP ats altnda pek ok ilden bu nedenle
ilk defa oy ald.
Ancak, HDP her ne kadar oylarn pek ok ilde byk lde arttrsa da bunun genel
toplamda lke apnda dengeli bir dalm gsterdii sylenemez. Baka bir deyile,
HDP nceden BDPnin kuvvetli olduu yerlerde gcn arttrmken, daha nceden
BDP rgtlenmesi bulunmayan birok ilde meclise milletvekili sokacak kadar
younlua halen ulamam grnyor.
HDPnin illere gre oy dalm
Aadaki haritada ise HDPnin 2015te ald oylar BDPnin 2011 ylnda bamszlar ile
yakalad oy oran ile karlatrnca, HDPnin bu seimde kaydadeer bir oy almad
baz illerde bile oylarn kuvvetli ekilde arttrdn gryoruz. Bir tarafta Mula,
Eskiehir ve Ankara gibi nemli metropoller gze arparken, dier tarafta milliyeti
oylarn da kuvvetli olduu Hatay, Osmaniye, Kahranmara ve Malatya dikkati ekiyor.
18 Haziran 2015
Sayfa 33 / 104
Yukardaki haritada altn izmemiz gereken baka bir nokta ise, beyaz ile gsterilen illerin
HDPnin oyunu artrmad deil ancak BDPnin 2011 ylnda hi aday gstermedii
iller olmasdr. Bu haritann tamamlaycs olarak aadaki haritaya baktmzda ise
esasnda HDPnin daha nce hi oy almad yerlerden de oy aldn gryoruz.
Bu grafikte ortaya kan tabloya gre HDP, BDPnin daha nce aday gstermedii 39 ilde
aday gstermi ve yzde 0,7 ile yzde 15,4 arasnda deien oylar alm. Ancak bu
39 ilin 28inde yzde 2nin zerinde oy alamam ve bu 28 ilde ald ortalama oy
yzde 1,3 olarak gereklemi. Toplam oy says olarak ise HDP bu illerden yaklak
155,000 oy alm. Bu da HDPye ilk defa oy veren 3,3 milyon semenin yzde 5ine
denk geliyor. Bu sayy yurtdndan yine HDP ilk defa parti olarak seime girdii iin
gelen 200,000 oy ile birlikte dnrsek, HDPnin oylarnn toplamda yzde 10unun
18 Haziran 2015
Sayfa 34 / 104
ilk defa yeni semenden geldiini gryoruz. Bu, partinin genel oylar toplam iinde
ok byk bir oran olmayabilir, ancak yzde 10 baraj nedeniyle bundan nce
seimlere parti olarak giremeyen HDPnin 2015 ylna kadar ne kadar fazla oyunun
temsiliyet dna atlm olduunun da nemli bir gstergesi.
Burada dikkat ekmek gereken baka nemli bir nokta ise ok basit bir matematik
hesaplamas sonucunda ortaya kyor; HDPnin baraj amasnn en temel nedeni
seime parti olarak girmesi oluyor. Bu konuya ilerleyen sayfalardaki semen profilleri
blmnde daha ok eileceiz. Ancak yle grnyor ki, 2000li yllarn bandan
itibaren artan bir ivmeyle Trkiyede Krt siyaseti devletin kendine uygulad
stratejileri akllca alt-st etmeyi, bunlara kar yeni giriimlerde bulunmay baaryor
1980 darbesinin sonucu olan yzde 10 barajnn halen devlete sahiplenilmesi ve
HDPnin buna ramen baraj gemekle kalmayp btn meclisin milletvekil
saysndaki dengeyi deitirmesi baka ne ekilde aklanabilir?
Bu hamle ve bylesi bir siyasi sonu akllara nl Fransz dnr Michel de Certeaunun
Gndelik Yaamn Pratii (The Practice of Everyday Life/L'Invention du Quotidien) adl
eserini getiriyor. Bu eserde de Certeau gl ve daha-az-gl arasndaki g
ilikilerine bakar ve glnn btn stratejilerini dntrenin daha-az-glnn
taktikleri olduunu iddia eder. Ksacas strateji ve taktik arasnda bir ayrm ortaya
kar. Buna gre, strateji daha-az-glnn taktiksel manevralar tarafndan o
kadar ok dnme uratlr ki, gl kendi stratejisi tarafndan yenilgiye urar ve
stratejisini deitirmek zorunda kalr. Bu dnceyi devlet siyasetine tercme
ettiimizde ise, devletin mutlak kabul ettii stratejilerin taktiklerin sonucu olarak
devlet eliyle deitirildiini gzlemliyoruz ki bu durum sadece Trkiyeye zg bir
durum deil. Gelecek dnemde seim barajnn deiip deimeyeceini ise yeni
mecliste partilerin ne ekilde yanyana gelecekleri belirleyecek.
18 Haziran 2015
Sayfa 35 / 104
3.
LELERDE PARTLERN PERFORMANSLARI

KONDA Barometresi raporumuzun aadaki blm Kadir Has niversitesinden
Prof. Dr. Murat Gven2 ve Ebru ener tarafndan hazrlanmtr. Katklar iin
kendilerine teekkr ederiz.
Yntembilimsel not:
Bu blmde yer alan haritalarda her partinin hem Trkiye genelinde hem de byk
metropoller evresindeki performansn grebiliyorsunuz. Haritalarn srr, kullanlan
7 basamakl younluk normalizasyon gstergesinde yatyor (Signed KHi Kare
indeksi). Signed Chi Kare gstergeleri, k-means snflama programyla 7 grup
zerinden kmelendi .
Yerleim birimlerinin lek ve ylma/younluk farklarn dikkate alan bu gstergeler
zerinden ok okunakl haritalar elde ediliyor.
Haritalarn renkleri partilerin performanslarn basit oy oranlar yerine, istatistiksel adan
beklenen sklk deerlerinden pozitif veya negatif sapmalar gsteriyor. Gzlenen ve
beklenen sklk deerleri arasndaki manidar pozitif farklar (greli) baar, beklenenin
altnda kalan negatif farklar greli baarszlk eklinde deerlendirilebilir
Kadir Kas niversitesi Siyaset Bilimi Kamu Ynetimi Blm
18 Haziran 2015
Sayfa 36 / 104
18 Haziran 2015
Sayfa 38 / 104
18 Haziran 2015
Sayfa 39 / 104
18 Haziran 2015
Sayfa 40 / 104
18 Haziran 2015
Sayfa 41 / 104
18 Haziran 2015
Sayfa 42 / 104
18 Haziran 2015
Sayfa 43 / 104
18 Haziran 2015
Sayfa 44 / 104
18 Haziran 2015
Sayfa 45 / 104
18 Haziran 2015
Sayfa 46 / 104
18 Haziran 2015
Sayfa 47 / 104
4.
2011DEN 2015E PARTLER ARASI OY KAYMALARI

KONDA Barometresi raporumuzun aadaki blm ilek Aac ekibini oluturan
Ama Herdadelen, Eser Aygn, Deniz Cem nduygu ve bu rapor kapsamnda onlarla
beraber alan Onur Altnda tarafndan ortak olarak hazrlanmtr. Daha nceki
seim dnemlerinde byk veri (big data) analizleri ve bilgi mimarisi alannda son
derece zihin ac almalar olan bu gen ekibin Barometre raporumuza yaptklar
zengin katkdan dolay KONDA olarak kendilerine teekkr bir bor biliriz.
4.1. zet
Bu analizde 1997 ylnda Harvard, Pittsburgh ve Northwestern niversitelerindeki
aratrmaclar tarafndan nerilen ve talyada 20062008 seimlerindeki oy
kaymalarn inceleyen bir alma tarafndan da kullanlan bir ekolojik karm
yntemi ile ile bazndaki oy deiimlerini kullanarak 2011den 2015e partiler aras
oy kaymalarna ait karmda bulunduk.
Analiz sonularmza gre Halklarn Demokratik Partisinin 2015 Genel Seimindeki
baarsna en byk katks olan iki etmen AK Partiden kayan oylar ve nceki
seimde oy vermemi olan semenin oylar oldu. Buna gre 2011den 2015e
HDPnin oy artnn %53 (%36%67 gven aralnda) 2011de AK Partiye oy
vermi olan semenlerden kaynakland. 2011de sanda gitmemi olan ya da ya
tutmayan semenler ise oy artnn %33ne (%22%39 gven aralnda) kaynaklk
etti.
CHP tabannn HDPye olan destei ise snrl oldu. Analizimize gre HDPnin oy artnn %6s
CHP semeninden kaynakland (%4%18 gven aralnda).
Yukarda zetlediimiz oy kaymalar karmlar ana hatlaryla Kondann anket verileriyle
uyum iinde. Sonularmz Kondann semenlerle yzyze grerek elde ettii
anket verileriyle beraber yorumladmzda
HDPnin oy artnn ardnda temel olarak Krt kkenli semenlerin oylarnn olduu,
Bu semenlerin byk bir ksmnn 2011de AK Partiye oy vermi olduu,
CHPden HDPye kayd varsaylan emanet oylarn miktarnn zellikle Trk kkenli
semenler arasnda snrl miktarda olduu
sonularna varyoruz.
ilek Aac ekibinin Onur Altnda (onuraltindag.info) ile birlikte hazrlad deerlendirmenin
ve grsellerin tamamna www.cilekagaci.com adresinden de ulaabilirsiniz.
Sonular
2011de bamsz adaylarla seime giren ve bata BDP olmak zere eitli sol rgtlerden
oluan Emek, Demokrasi ve zgrlk Bloku, 2015te HDPye evrildi ve oyunu
%6lardan %13lere tayarak parti olarak meclise girmeyi baard.
4.2. HDPnin En ok Oy Ald 10 l ve Toplam HDP Oyu
Yukardaki grafikte HDPnin 2015te ald toplam oy saysn ve en ok oy ald on ildeki oy

miktarlarn gryoruz. Krt kkenli nfusun baskn olduu illerin yan sra, stanbul
ve zmirden gelen oylarn miktar ve HDPnin genel olarak daha nce oy alamad
yerlerde de varlk gstermesi, HDPye gelen yeni oylarn kayna ve bunun Trkiyenin
siyasi arenasna etkisi konusunda pek ok speklasyona yol at. HDPye verilen
yaklak 3,4 milyon yeni oyun hangi kesimlerden geldii, zellikle CHPlilerin baraj
amas iin HDPye emanet oy verip vermedii zerine en ok tartlan konular
arasnda.
Bu analizde 2011 Genel Seimlerinden 2015 Genel Seimlerine partiler aras oy
kaymalarna ait bir karmda bulunduk. Bunun iin 1997 ylnda Harvard, Pittsburgh
ve Northwestern niversitelerindeki aratrmaclar tarafndan nerilen ve talyada
20062008 seimlerindeki oy kaymalarn inceleyen bir alma tarafndan da
kullanlan bir ekolojik karm yntemini kullandk. Ayrca analizi yaparken yeni
semeni (2011de oy kullanmam semen) ayr bir grup olarak ele alarak 2015
Genel Seimlerinde dikkat ekici biimde artan katlmn partilere ynelimini
inceledik. Analiz sonularn aadaki tabloda grebilirsiniz.
18 Haziran 2015
Sayfa 49 / 104
AKP 2015
CHP 2015
MHP 2015
HDP 2015
Dier 2015
Toplam
AKP 2011
%79,13
%0,36
%7,48
%8,49
%4,54
%100
CHP 2011
%0,39
%90,85
%4,40
%1,89
%2,47
%100
MHP 2011
%7,57
%1,66
%89,68
%0,08
%1,02
%100
Bamsz 2011
%0,01
%0,01
%0,01
%99,93
%0,04
%100
Dier 2011
%36,61
%16,99
%7,66
%14,58
%24,17
%100
Yeni semen 2011
%16,81
%13,94
%8,97
%53,51
%6,76
%100
Satrlarda semenin 2011 tercihi, stunlarda 2015 tercihi belirtilmitir. Her hcre, 2011de
satrda denk gelen tercihi yapanlar iinde 2015te stunda denk gelen tercihi
yapanlarn orann vermektedir. rnek olarak bu tabloya gre 2011de AK Partiye oy
vermi olan semenlerin %8,49u 2015te HDPye oy vermitir.
18 Haziran 2015
Sayfa 50 / 104
4.3. 2011-2015 Oy Kaymalar
(100.000 oyun altndaki kaymalar grafikte gsterilmemitir.)
Elde ettiimiz sonular CHPnin HDPye kayda deer miktarda oy kaybettii algsnn yanltc
olduunu gsteriyor. karmlarmz sonucu HDPnin yeni oylarnn byk blmnn
daha nce AK Partiye oy vermi olan semenlerden geldiini gryoruz. AK Parti
geerli oylarn %3,7sine denk gelen 1,8 milyon oyun HDPye kaymasna engel
olamad gibi, neredeyse bir o kadar oyu da MHPye kaptrm grnyor. CHPnin
18 Haziran 2015
Sayfa 51 / 104
HDP oylarndaki pay ise geerli oylarn yalnzca %0,4yle snrl kalm. Gven
aralklarn da dikkate aldmzda elimizdeki bulgular CHPden HDPye kayan oylarn
geerli oylarn %1,3nden (CHP semeninin %6sndan) az olduuna iaret ediyor.
Ayrca CHPnin HDPye kaybettii oyun iki kat kadarn MHPye kaybetmi olmas da kayda
deer dier bir gzlemimiz.
Konda aratrmalar HDPye kayan oylarn hangi kesimlerden geldii hakknda bir izlenim
edinmemizi salyor. Anket verilerine gre HDPnin kazand oylarn %72si (%68
%76 gven aralnda) Krt, %28i (%24%32 gven aralnda) ise Trk kkenli
semen kaynakl.
Bu sonular CHPnin Tuncelide ve AK Partinin genel olarak Dou ve Gney Dou Anadoluda
ald sonularla olduka uyumlu grnyor.
18 Haziran 2015
Sayfa 52 / 104
4.4. Oy Oran Deiimleri

2011 ve 2015 Genel seimlerine ait ile dzeyindeki oy oranlarnn karlatrlmas
ekolojik karmdan kan sonular destekler nitelikte. Aadaki haritalar mecliste
yer alacak drt partinin ile dzeyinde aldklar oy oranlarnn 2011den 2015e
deiimini resmediyor. Krmz alanlar partilerin oy oranlarnn azald, mavi alanlar
ise artt ileleri gsteriyor: rengin koyuluu oy kaybnn ya da artnn miktaryla
doru orantl. Haritadan kan en nemli bulgular, AK Partinin tm Trkiyede oy
kaybettii, kaybedilen oylarn zellikle Dou ve Gneydou Anadoluda HDPye, Orta
Anadolu ve Egede ise MHPye yneldii eklinde. Tuncelide CHPden HDPye oy
geii dikkate deer biimde youn fakat dier blgelerde benzer bir ilikiden
bahsetmek korelasyon dzeyinde bile mmkn deil.
18 Haziran 2015
Sayfa 53 / 104
4.5. Oy Miktar Deiimleri
Yukardaki haritalar ise 2011den 2015e mutlak oy deiimini yine ile dzeyinde
gstermekte. Ek olarak her ile iin semen saysndaki mutlak deiimi de grafie
ekledik. zellikle Suriye snrnda grlen sanda giden semen saysndaki art ve
bu mutlak artn youn olduu yerlerde AK Partinin oy saysndaki paralel d
dikkat ekici. Suriye snr boyunca mutlak oy saysnn artt hemen hemen her yerde
HDPnin oyunu benzer biimde artrmas ise Krt nfustan gelen tepki oylarnn bir
18 Haziran 2015
Sayfa 54 / 104
gstergesi olabilir. Mutlak oy saysndaki deiim, yerleim yerindeki nfusun

younluu ve partilerin oy saysndaki art ve azaln birbiriyle doal bir korelasyon
iinde olaca iin nfus younluunun grece az olduu gney snrndaki AK Parti
ve HDP haritalarnda grlen koyu renkler bu tezi dorular nitelikte. Not etmek gerekir
ki ile says ve snrlar deikenlik gsterdii iin, Manisa il dzeyinde kmeletirildi
ve mutlak deer haritasnda aykr bir gzlem olduu iin yorumlamadan hari
tutuldu.
Aadaki haritalar ise mutlak oy deiimlerini stanbulun ileleri dahilinde gsteriyor. HDP
stanbulda katlmn artt ya da azald her ilede oy saysn arttrd. MHP de
nispeten baarl bir grafik izerken hem AK Partinin hem de CHPnin boaza yakn
ilelerdeki oy kayb ve bu ilelerde mutlak oy saysn anlaml biimde artran tek
partinin HDP olmas oka sz edilen stanbul eliti ve HDP arasndaki dirsek
temasn dorular nitelikte.
18 Haziran 2015
Sayfa 55 / 104
4.6. Oy Says Deiimleri (Ak Parti / Ak Parti-d)

2015 seimlerinde dikkat eken sonulardan bir dieri zellikle Dou illerinde gzlenen
artan katlm oranyd. leler dzeyinde seime katlm ve partilerin oy oranlarn
incelemek iin aadaki serpme diyagramn kullanyoruz. Burada yatay eksen bir
ilede 2011den 2015e kullanlan geerli oy saysndaki deiimi, dey ekseni ise
her ile iin srasyla AK Parti ve mecliste temsil edilen dier partinin toplam
oylarndaki deiimi temsil ediyor. Bir iledeki toplam muhalefet oylarn gsteren
noktalar, o ilede en yksek oy alan muhalefet partisine gre renklendirilmi.
Muhalefet partilerinin toplam oylarnn bir iledeki geerli oy says arttka arttn, AK
Partinin oylarnn ise kayda deer bir deiim gstermediini gzlyoruz. Gerek oy
kaymasna, gerek bu sonulara bakarak, AK Parti semeni arasnda 2015 seimine
katlmn az olduuna dair bir sonuca ulaamyoruz.
18 Haziran 2015
Sayfa 56 / 104
18 Haziran 2015
Sayfa 57 / 104
4.7. Yntem
Gruplanm sonulara bakarak bireylerin davrann tahmin etme iine ekolojik karm
denir. Yukarda tarttmz zere, baz temel varsaymlar yaparak ve gruplarn
boyutunu olabildiince klterek bireylerin davranlarn istatistik olarak kayda
deer ekilde ortaya koymak mmkndr.
2001 ylnda Rosen ve alma arkadalar bunun nasl yaplabileceine dair olduka kabul
grm bir yntem nermilerdir. Biz de oy kaymalar analizimizde ile bazndaki
sonular zerinde bu yntemi uyguladk. Sonularn gerei byk oranda
yansttna inansak da, tekrar hatrlatalm ki ekolojik karm kanlmaz olarak
varsaymlara dayanr ve kesin yarglara varmaya izin vermez.
Oy kaymalarn incelerken dikkat edilmesi gereken bir husus, hareketin sadece artta veya
azalta olmak zorunda olmaddr. Saylar bize toplam oyu syler, oylarn nereden
geldiini deil. AK Partinin bu seimdeki oy orann bir nceki seimdeki orann
%85ine dm olmas, nceki seimdeki semeninin %85ini koruduunu
ispatlamaz. Teoride geen seimde AK Partiye oy veren semenin bu seimde baka
partilere, geen seimde baka partilere oy veren semenin de bu seimde byk
oranda AK Partiye oy vermi olmas mmkndr. Byle olmadn elbette biliriz,
nk semenin belli bir tutarll olduunu varsayarz. Bu makul bir varsaymdr,
fakat yine de bir varsaymdr.
lke genelindeki oy oranlar bize en kaba saylar verir. AK Partinin oylarnn %7 dt bir
senaryoda sadece bu veriye bakarak bir tahmin yrtmek zorunda olsaydk, AK
Partiden en az %7 (muhtemelen baka partilerle alveriten dolay biraz daha fazla)
oyun CHP, MHP ve HDPye kazandklar yeni oy orannda daldn syleyebilirdik.
CHP bir miktar oyu baka partilere kaptrm olabilir, fakat ayn oranda oyu geri
kazanm olmal. Bu oylarn orannn ne olduunu sylemek sadece bu saylara
bakarak imkansz. Ayrca 2015te ilk kez oy verenleri de unutmamak lazm. Safa
yaklammz bu yeni oylarn partilere oy oranlarnca dalm olduundan fazlasn
syleyemez.
Ulusal dzeydeki oy deiimleri bize kstl bir bilgi veriyor olsa da bir mahalle ya da ile gibi
nispeten ufak bir seim blgesindeki oy deiimleri bize partiler aras oy kaymalar
hakknda daha detayl bir fikir verir. Farkl farkl mahallelerden/ilelerden gelen oy
deiimlerini bir arada inceleyerek lke genellindeki oy kaymalar hakknda karmda
bulunmak mmkndr. rnein AK Partinin oyunun azald ilelerin bazlarnda
sadece MHPnin oylarnn arttn, bazlarnda ise sadece HDPnin oylarnn arttn
gzlersek buradan AK Partiden kayan oylarn ne kadarnn HDPye ne kadarnn
MHPye katn tahmin etme imkanmz doar.
Rosen ve alma arkadalarnn nerdii yntem, hiyerarik katlterimli Dirichlet modeli
(hierarchical multinomial-Dirichlet) kullanarak bu ufak blgelerdeki deiimleri belli
baz varsaymlar altnda en iyi aklayan ulusal oy kaymalar oranlarn bulur.
18 Haziran 2015
Sayfa 58 / 104
5.
SEMENLERN DEMOGRAFK PROFL
5.1. Barometre Siyasi Tercih Bulgular

KONDA Barometresi aratrmas kapsamnda her ay grtmz kiilere Bugn seim
olsa kime oy vereceksiniz? sorusunu soruyoruz. Herhangi bir seim tarihine
yaklatka da o zel seimde kime oy vereceklerini renmeye alyoruz. Ayn
ekilde 7 Haziran seimleri iin de son iki aylk Barometre aratrmalarnda
grtmz kiilere 7 Haziran Genel Milletvekillii seimlerinde kime oy
vereceklerini sorarak ayrca ayn soru formu dahilinde yer alan bir oy pusulas
zerinde tercihlerini belirtmelerini istedik.
Kiiler siyasi tercihlerini farkl ekillede belirtebiliyor, bazen partinin adn syleyip, bazen de
liderinin ismini iletiyorlar. Verilen bu cevaplarn hepsi uygun siyasi tercihler etiketine
gre datlyor. Herhangi bir tercih yapanlar dnda, kararsz olduunu belirtenler ve
seimde oy kullanmayacan belirtenler ayr ayr deerlendiriliyor.
Nisan'15
2 Mays'15
23 Mays'15
30 Mays'15
Ak Parti
CHP
MHP
34,2
20,9
12,0
32,7
23,2
11,7
34,6
35,4
24,1
12,8
HDP
Dier
Kararsz
Oy kullanmaz
Toplam
9,6
3,0
17,1
3,2
9,3
4,0
16,4
2,7
11,1
2,6
10,9
3,3
11,7
1,8
100,0
100,0
100,0
100,0
21,3
13,5
4,5
12,5
Aadaki tabloda 7 Haziran seimlerden nce yaptmz 4 saha almasnn siyasi tercih
bulgular, yurtii sandk sonular ile beraber verilmitir.
Ak Parti
CHP
MHP
HDP
Dier partiler
Nisan'15
2 Mays'15
23 Mays'15
30 Mays'15
Y.* Seim
sonucu
42,9
26,2
15,1
12,1
3,8
40,5
28,7
14,4
11,5
4,9
40,7
41,0
27,8
14,8
12,6
3,8
40,7
25,1
16,5
13,0
4,8
25,1
15,9
13,1
5,2
* Yurtii sandklar
4 Haziran 2015 gn abonelerimizle ve web sitemizden kamuoyu ile paylatmz aratrma

sonucu verileri yukardaki oranlarn kararsz ve oy kullanmazlarn oranl bir ekilde
datlmasyla elde edilmi verileridir.
18 Haziran 2015
Sayfa 59 / 104
KONDA, Barometre aratrmalar kapsamnda bir ay arayla iki saha almas

gerekletirmitir. Ancak, 7 Haziran milletvekili seimlerinin farkl alardan son
derece kritik gelimelere gebe bir sre olduu ve mmkn olduu kadar hassas bir
lm yaplmas gerektii iin bir aylk sre zarfnda 3. bir aratrma
gerekletirilmitir. Neticede, bir aylk bir erevede Trkiye genelinde farkl
aratrma gerekletirilmitir. 2-3 Mays, 23-24 Mays ve 30-31 Mays tarihlerinde
gerekletirdiimiz aratrma kapsamnda grtmz 9803 kiiyle grme
yaplmtr. 10 bine yakn kiinin siyasi tercihlerinin yan sra demografik zelliklerini
de tespit etmeye altk. Aada inceleyebileceiniz veriler ve yorumlar farkl siyasi
partilere oy verdiini belirten semen kmelerinin ne tip farkllklar olduunu ortaya
koyuyor. Bu blmde ayrca, semen profillerinin yan sra, farkl demografik
kmelerin deien siyasi tercihleri de gsteriliyor.
5.2. Temel Demografi

5.2.1.
Cinsiyet
Parti semenlerinin cinsiyet dalm

Trkiye
48
52
Ak Parti'liler
49
51
CHP'liler
49
51
MHP'liler
36
HDP'liler
64
42
58
Kararsz
62
Oy kullanmaz
38
49
51
%0
% 50
Kadn
% 100
Erkek
Btn partiler iinde erkek semeni en youn olan parti MHPdir. Ayrca Trkiye genelinde
her 100 kiiden 13 MHPye oy vereceini sylerken, erkekler arasnda bu oran her
100 kiinin 16, kadnlarda ise her 100 kiiden 10 olarak gereklemitir.
Seimden nceki ayda yaplan aratrma kadnlarn daha yksek oranda kararsz
olduklarn gsteriyor. Erkeklerin yaklak olarak onda biri kararszken, her 100
kadndan 15i kararsz olduunu belirtmitir.
18 Haziran 2015
Sayfa 60 / 104
Cinsiyete gre genel seim oyu

Trkiye
35
Erkek
34
Kadn
24
13
24
37
16
25
%0
11
10
12
10
5.2.2.
CHP
MHP
HDP
Dier
8
15
% 50
Ak Parti
12
2
2
2
% 100
Kararsz
Oy kullanmaz
Ya
Parti semenlerinin ya dalm

Trkiye
25
Ak Parti'liler
35
21
CHP'liler
39
36
24
43
32
45
MHP'liler
33
35
31
HDP'liler
32
37
31
Kararsz
24
Oy kullanmaz
37
33
40
36
0
1828 ya
50
2943 ya
31
100
44 ya st
MHP ve HDP semenleri arasnda gen ya grubunda, yani 18-28 ya grubu arasnda olanlar,
Trkiye ortalamas olan yzde 25in zerindedir. Her 100 CHP semeninin 45i, her
100 Ak Parti semeninin ise 43 44 ya zeriyken, bu oran MHP ve HDP
semenlerinde yzde 31dir. Dolaysyla MHP ve HDPli semenler daha gen semen
gruplardr.
MHP ve HDP, semenlerin ya arttka daha dk oranda oy alabiliyor. Trkiye
ortalamasnda her 100 kiiden 13 MHPye, 11i HDPye oy vereceini sylerken, bu
oran 18-24 ya arasndaki semenlerde 17 ve 14 olarak gereklemi. Buna karn
44 ya st semenlerde bu iki parti Trkiye ortalamasnn altna dyor.
Ak Parti 18-28 ya grubunda Trkiye ortalamasndan yzde 5 daha az oy alyor. CHPnin oy
orann Trkiye ortalamasnn zerine kartt tek ya grubu ise 44 ya stdr.
Ancak dier ya kmelerinde Ak Partinin 18-28 ya arasndakilerde yaad gibi
keskin bir oy d yaamad grlyor.
18 Haziran 2015
Sayfa 61 / 104
Yaa gre genel seim oyu

Trkiye
35
1828 ya
24
30
2943 ya
23
37
44 ya st
22
13
27
%0
11
17
38
12
14
11
11
12
12
10
% 50
Ak Parti
5.2.3.
13
CHP
MHP
HDP
% 100
Dier
Kararsz
Oy kullanmaz
Eitim durumu
Trkiyede 18 ya st yetikin nfusun yzde 6s okuryazar deil, yzde 34 ilkokul

mezunu, yzde 15i ortaokul mezunu, yzde 27si lise mezunu ve yzde 13
niversite mezunu.
Parti semenlerinin eitim seviyesi dalm

Trkiye
Ak Parti'liler
CHP'liler
2 3
34
15
42
27
MHP'liler 12
16
Kararsz
Oy kullanmaz
16
39
24
11
23
33
12
15
50
Okuryazar deil
Diplomasz okur
lkokul mezunu
Lise mezunu
niversite mezunu
Yksek lisans / Doktora
1
2
15
24
15
15
20
35
27
23
32
19
13
16
13
27
HDP'liler
27
2
1
2
2
100
Ortaokul mezunu
Eitim seviyelerini aadaki grafikte grld gibi sadeletirdiimizde, parti semenleri

arasndaki eitim seviyesi fark daha net grlebiliyor. Ak Partiye oy verenlerin yzde
68i lise seviyesinin altnda eitime sahip olanlardan, yzde 23 lise mezunu
olanlardan ve yzde 9u niversite veya daha yksek eitimi olanlardan oluuyor.
HDP semeninin ve kararszlarn eitim profili ise birbirne benziyor ve ortalamann biraz
altnda. CHP ve MHP semenleriyse Trkiye ortalamasnn stnde bir eitime
sahipler. CHPye oy veren her 100 kiiden 22si, MHP oy veren her 100 kiiden ise
17si niversite mezunu.
18 Haziran 2015
Sayfa 62 / 104
Parti semenlerinin eitim seviyesi dalm

Trkiye
58
Ak Parti'liler
27
14
68
CHP'liler
23
46
MHP'liler
32
48
22
35
HDP'liler
64
Kararsz
63
Oy kullanmaz
17
24
12
23
50
0
14
33
50
Lise
Lise alt
17
100
niversite
Aadaki iki grafik, eitim seviyesiyle semenlerin seimde oy verdikleri parti arasndaki
ilikiyi gsteriyor. Eitim seviyesi arttka Ak Partiye oy verenler azalrken, CHPye ve
ksmen MHPye oy verenler artyor.
HDPnin birbirlerinden olduka farkl semenlerinde olumas, yani eklektik bir yapya sahip
olmas da dikkat ekiyor. Okuryazar olmayan her 100 kiiden 28i HDPye oyunu
vereceini sylyor. Buna karn eitim seviyesi arttka CHPde pozitif, Ak Partide
negatif ekilde oluan keskin deiim, HDPde yaanmyor.
Her 100 semenin 11i HDPye oy vereceini sylerken, niversite mezunlarnda bu oran 9
olarak gerekleiyor. Bir baka ifadeyle, okuryazar olmayanlar ve diplomasz okurlar
youn ekilde HDPyi tercih ederken, eitim seviyesi arttka HDPden ortalamann
altna decek kadar bir uzaklama olmuyor.
Eitim seviyesine gre genel seim oyu

Trkiye
35
Okuryazar deil
24
43
Diplomasz okur
10
34
lkokul mezunu
niversite mezunu
CHP
15
14
10
12
13
2
12
16
30
%0
Ak Parti
15
37
20
18
10
28
22
Yksek lisans / Doktora
20
30
11
28
20
36
Lise mezunu
27
44
Ortaokul mezunu
13
10
9
3
5
10
HDP
Dier
18 Haziran 2015
14
11
10
11
14
% 50
MHP
% 100
Kararsz
Oy kullanmaz
Sayfa 63 / 104
Eitim seviyesine gre genel seim oyu

Trkiye
35
Lise alt
24
41
Lise
19
30
niversite
28
21
13
11
12
11
12
13
16
36
10
15
%0
10
11
% 50
Ak Parti
CHP
MHP
BDP
% 100
Dier
Kararsz
Oy kullanmaz
Bu veriler Ak Parti semenliiyle eitim seviyesi arasnda ters ynde bir iliki bulunduunu
gsteriyor. Buna karn her be niversite mezunundan birinin Ak Partiye oy verdiini
sylediini de belirtmek gerekiyor.
CHPde ise eilim Ak Partinin tersine alyor. niversite ve zeri eitimliler lise alt
eitimlilerden neredeyse iki kat daha fazla oranda CHPyi tercih ediyorlar.
5.2.4.
Gelir Seviyesi
Parti semenlerinin aylk hane gelirine gre dalm

Trkiye
Ak Parti'liler
CHP'liler
MHP'liler
HDP'liler
29
34
27
37
23
29
Oy kullanmaz
11
19
34
19
18
36
13
31
36
32
36
13
18
33
13
Kararsz
17
33
12
16
15
50
700 TL ve alt
2001- 3000 TL
701 - 1200 TL
3001 TL'den fazla
9
9
11
100
1201- 2000 TL
Tm semenler arasnda CHPli semenlerin hane geliri dier semenlere kyasla daha
yksek seviyede. HDPliler ise en dk gelir seviyesine sahip. CHPli semenlerin
neredeyse yzde 40n hane geliri 2000 TLden daha fazla iken, bu oran HDPli
semenlerde yzde 20 civarnda.
18 Haziran 2015
Sayfa 64 / 104
Ak Partili semenlerin de gelir seviyesinin Trkiye ortalamasnn altnda olduu ve gelir

asndan lke geneline en yakn semenin MHP semeni olduu syleyebiliriz.
Aylk hane gelirine gre genel seim oyu

Trkiye
35
700 TL ve alt
34
701 - 1200 TL
24
20
12
%0
12
13
11
10
14
36
10
13
35
25
Ak Parti
13
26
30
3001 TL ve st
17
23
37
2001- 3000 TL
11
12
38
1201- 2000 TL
13
11
% 50
CHP
MHP
HDP
% 100
Dier
Kararsz
Oy kullanmaz
Hane gelir gruplarnn parti tercihleri tablosuna baktmzda en dikkat ekici bulgu Ak Parti
ile CHP oylarndaki deiim. Hane geliri arttka Ak Partinin oy oran azalyor,
CHPninki artyor. yle ki 3001 TL ve st hane gelirine sahip semenlerde CHPnin
oy oran Ak Partinin Trkiye genelindeki oy oranna neredeyse denk olurken bu
semenlerde Ak Partinin oy oran da CHPnin Trkiyedeki oy oranna denk hale
geliyor.
MHP iin hane gelir seviyesi ok byk bir avantaj ya da dezavantaj retmiyor. HDP ise en
ok en alt gelir grubunda arasnda tercih ediliyor.
5.2.5.
alma Durumu
Parti semenlerinin alma durumuna gre dalm
Trkiye
42
Ak Parti'liler
13
38
CHP'liler
33
13
39
43
MHP'liler
18
51
HDP'liler
Kararsz
34
Oy kullanmaz
31
11
39
Emekli
Evkadn
18 Haziran 2015
6
7
33
renci
10
14
% 50
alan
41
10
44
8
%0
23
41
6 21
26
10
45
3
31
3 3
% 100
siz
alamaz halde
Sayfa 65 / 104
Trkiye genelinde yetikin nfusun yzde 42si alyor, yzde 33 (kadnlarn yzde 68i)
ev kadn, yzde 13i emekli ve yzde 8i renci.
Ak Parti semenlerinin bu profile olduka yakn olmalar ve ev kadnlarnn orannn biraz
daha yksek olmas dikkat ekiyor.
CHPliler arasnda emeklilerin lke ortalamasnn stnde ve ev kadnlarn altnda olmas,
MHPlilerinse neredeyse yarsnn alanlardan olumas dikkat ekiyor.
HPDliler arasnda en dikkat ekici oran emekli orannn dk olmas. Bunun dnda
rencilerin, isizlerin ve alamayacak durumda olanlarn ortalamadan daha fazla
olmas da semen profilleri asndan dikkat eken bir dier bulgu.
alma durumuna gre her bir grubun oy tercihlerindeki dalm aadaki grafikteki gibi
incelediimizdeyse, Ak Parti ve ev kadnlar arasndaki yaknlk yine dikkat ekiyor. Ev
kadnlarnn yzde 42si Ak Partiye oy vereceini sylyor.
Emekliler ise bu krlmda CHPyi en ok tercih eden kme. Ev kadnlarnda ve alamaz
halde olanlarda ise oy ortalamasnn altnda kalyor. MHP emekliler, alamaz halde
olanlar ev kadnlarndan daha az destek grrken, dier tm gruplarda ortalamasnn
stnde oy alyor.
HDP emeklilerde ortalamasnn epey altnda tercih edilirken alamaz halde olanlar, isizler
ve rencilerde ortalamasnn stnde tercih edilme oranna ulayor.
alma durumuna gre genel seim oyu

Trkiye
35
alan
24
33
Emekli
25
37
Evkadn
26
siz
9
17
28
%0
10
14
17
16
18
12
10
19
36
Ak Parti
16
24
22
alamaz halde
11
34
42
renci
13
29
12
10
4
4 4
16
4
10
3
MHP
HDP
Dier
18 Haziran 2015
11
1 7
% 50
CHP
2
5
% 100
Kararsz
Oy kullanmaz
Sayfa 66 / 104
5.2.6.
Etnik Kken
Parti semenlerinin etnik kkene gre dalm

Trkiye
78
Ak Parti'liler
16
86
CHP'liler
12 3
88
MHP'liler
5 11 4
95
HDP'liler
12 3
2112
84
313
Kararsz
81
12
12 4
Oy kullanmaz
81
12
1 6
%0
% 50
Trk
Krt
Zaza
Arap
% 100
Dier
Hepimiz Trkiye Cumhuriyeti vatandayz, ama deiik etnik kkenlerden olabiliriz; Siz
kendinizi, kimliinizi ne olarak biliyorsunuz veya hissediyorsunuz? eklinde
sorduumuz soruya cevaben grtmz kiilerin yzde 78i Trk, yzde 16s
Krt, yzde 1i Zaza, yzde 2si Arap ve yzde 3 bunlar dndaki etnik kkenlerden
birinden olduunu belirtti.
HDP dndaki dier partilerin semenlerinin ok byk ounluu Trkiye ortalamasna
benzer ekilde Trklerden oluuyor. Ak Partililerin yzde 9u kendini Krt olarak
tanmlarken, bu oran CHPde 5 ve MHPde yzde 2 orannda. HDPye oy verenlerin
ise yzde 84i kendini Krt ve yzde 3 de Zaza olarak tanmlyor. Dikkat eken dier
bir nokta, HDPye oy verenlerin yzde 13, yani 8 HDP semeninden biri Krt ya da
Zaza kkenli deil.
Etnik kkene gre genel seim oyu

Trkiye
35
Trk
24
39
Krt
20
27
11
15
12
14
12
59
%0
Ak Parti
13
% 50
CHP
MHP
HDP
Dier
% 100
Kararsz
18 Haziran 2015
Oy kullanmaz
Sayfa 67 / 104
Etnik gruplarn oy tercihlerine baktmz yukardaki grafikte Zazalar, Araplar ve dier etnik
kkenlerden gelenleri bir alt krlma bakmak iin anlaml bir saynn altnda
kaldklarndan dolay yer vermedik. Bu grafikte ilk gze arpan bulgu kendini Krt
olarak tanmlayan her 10 semenden 6snn HDPye oy vermesidir.
Kendini Trk olarak tanmlayanlar iinde Ak Parti, CHP ve MHPnin toplam oy oran Trkiye
ortalamasnn zerine kyor. Ayrca her partideki art yaklak olarak e oranda.
Bunun temel sebebi kendisini Trk olarak tanmlayanlarn sadece yzde 1inin
HDPye oy vermesidir.
Bu bulguyu aadaki 2014 yerel seim bulgusu ile kyaslaynca kendisini Krt olarak
tanmlayan semenlerin oy tercihindeki keskin deiimi ve Ak Partiden HDPye olan
oy kaymasn daha net gryoruz.
Etnik kkene gre 2014 yerel seim oyu

Trkiye
42
Trkler
42
Krtler
42
24
26
%0
5 1 4
10
11
16
32
% 50
Ak Parti
5.2.7.
14
CHP
MHP
BDP
HDP
% 100
Dier partiler
Bamsz adaylar
Kararsz
Din / Mezhep
Parti semenlerinin din/mezhebe gre dalm

Trkiye
90
Ak Parti'liler
6 22
97
CHP'liler
112
76
18
MHP'liler
4 2
95
HDP'liler
2 12
87
4 2
Kararsz
93
3 13
Oy kullanmaz
92
23 3
%0
Snni Mslman
% 50
Alevi Mslman
Dier Mslman
18 Haziran 2015
Dier
% 100
Sayfa 68 / 104
Parti tercihi ve din/mezhep arasndaki iliki temel olarak CHP ve Aleviler arasndaki yaknl
gsteriyor. CHP oyunun yzde 18ini, yani kabaca bete birini Alevilerden alyor ve
Alevilerin yzde 71i CHPye oy verdiini belirtiyor. Alevilerin yzde 12sinin, yani
sekizde birinin HDPye vermi olmas da dikkat ekiyor. Snnilerin Ak Partiye lke
ortalamasna gre 3 puan daha fazla, CHPye 4 puan daha az oy veriyor olmas da
aadaki grafikte dikkat ekiyor.
Mezhepler zerinden tercih edilme oran Trkiye geneline en yakn olan parti HDP. HDPnin
tercih edilme oran mezheplere gre sadece iki puan deimekteyken, dier
partilerde bu oran ok daha yksektir.
Dine/mezhebe gre genel seim oyu

Trkiye
35
Snni Mslman
24
38
Alevi Mslman
20
71
%0
Ak Parti
13
11
12
14
10
12
12
% 50
CHP
MHP
HDP
Dier
Kararsz
1 6 1
% 100
Oy kullanmaz
5.2.8.
lk Defa Oy Veren Semenler ve nceki Seimlerde Sanda
Gitmeyenler
Bu seimin bir dier popler konusu da ilk defa oy veren semenlerdi. Seimden nceki
aratrmalarmzda 30 Mart 2014 yerel seiminde oy verme yandan kk olan 265
kii ve 12 Haziran 2011 genel seiminde oy verme yandan kk olan 460 kii
zerinden yaptmz analiz, ilk defa oy veren semenler dier semenlerden daha
fazla oranda HDPyi ve MHPyi tercih ettii gsteriyor.
2014te ya oy vermeye tutmayanlar arasnda MHP ikinci partidir ve CHP ile HDPnin oy
oran birbirine yaklayor. Ayrca Ak Parti de gen ve yeni semenler arasnda Trkiye
ortalamasna kyasla ciddi oranda dk oy almaktadr.
18 Haziran 2015
Sayfa 69 / 104
lk defa oy kullananlar
Trkiye
35
24
13
11 3 12 2
30 Mart 2014'te ya oy vermeye tutmayanlar
29
16
20
13
12 Haziran 2011'de ya oy vermeye

tutmayanlar
28
19
17
15
%0
Ak Parti
CHP
MHP
HDP
14
13 2
% 50
Dier
Kararsz
% 100
Oy kullanmaz
Getiimiz ayki aratrmalarmzda 2014teki seimde sanda gitmediini syleyen 532;

2011de sanda gitmediini syleyen de 355 kii bulunuyor. Bu kiilerin 2015 genel
seimindeki oy tercihlerine baktmzda ise HDPnin oyu kimlerde arttrdna dair
nemli bir bulguya ulayoruz.
Aratrmamzda yzde 14 orannda kararsz olan ve oy vermeyen semen bulunurken, bu
oran 2014te sanda gitmeyenler arasnda yzde 44e, 2011de sanda
gitmeyenler arasnda ise yzde 39a ulayor. Yzde 40n zerindeki kararsz ve oy
vermeyen oranna ramen, bu seimde sanda gitmeye karar verenler arasnda
HDPnin oy oran Trkiye genelindeki orann koruyor, hatta 2011de sanda
gitmeyenlerde ise bir puan artyor. MHP de daha nce sanda gitmeyen semeni bu
seimde sanda ynlendirmi gzkyor.
Buna karn zellikle Ak Parti ve CHPnin nceki seimde sanda gitmeyen semenleri kendi
partileri lehine sanda yeterince ekemediklerini gryoruz.
Buradan hareketle partiler aras oy geikenliinden ziyade sanda giden/gitmeyen
semenlerin seim sonucuna etki ettiini syleyebiliriz. Bu ifadeyi amak gerekirse,
bir seimde A Partisine oy veren semen, mevcut siyasi kutuplama iinde A
Partisinden memnun deilse oy tercihini deitirip B Partisine oy veremiyor ama bu
memnuniyetsizliini sanda gitmeyerek gsteriyor. Memnuniyetsiz olarak hibir
partiye oy vermeyen semenler de kendilerini memnun edeceklerini dndkleri bir
parti bulduklarnda sanda gidip o partiye oy veriyor. zellikle sanda gitmeye karar
vermekle HDPye oy vermek arasnda bir iliki bulunduuna dair analizlerimiz raporun
dier blmlerinde de bulunabilir.
18 Haziran 2015
Sayfa 70 / 104
nceki Seimlerde Sanda gitmeyenler

Trkiye
35
30 Mart 2014'te sanda gitmeyenler
18
12 Haziran 2011'de sanda gitmeyenler
14
24
13
16
11
11 4
14
12
%0
Ak Parti
CHP
MHP
13
34
% 50
HDP
Dier
11 3 12 2
Kararsz
30
10
% 100
Oy kullanmaz
Peki kim bu sanda gitmeyenler?
Bundan nceki iki seimde sanda gitmeyip oy kullanmam olanlar tm

semenlerin yaklak olarak yzde 5,5 ila 6sn oluturuyorlar.
Eitim seviyesi Trkiye ortalamasnn epey zerinde. Yaklak olarak yzde 20si
niversite ve zeri eitim alm.
Yzde 40a yakn 18-28 ya arasnda ve bu kmenin yaklak bete biri, Trkiye
ortalamasnn zerinde bir ekilde, kendini Krt olarak tanmlyor.
Bu kme Trkiyeyi kimin ynetmesini istersiniz? sorusuna yzde 15 orannda

Selahattin Demirta cevabn veriyor. Bu da Demirta sanda gitmeyenler
kmesinde Ahmet Davutolundan sonra lkeyi en ok ynetmesi istenen isim
yapyor. Davutolu birinci srada olmasna ramen lkeyi ynetmesi Trkiye
ortalamasnda yzde 39a yakn oranda istenirken, sanda gitmeyenler kmesinin
ancak yzde 22si Davutolunun lkeyi ynetmesini istiyor.
18 Haziran 2015
Sayfa 71 / 104
5.3. Hayat Tarz

5.3.1.
Hayat Tarz Kmeleri
Parti semenlerinin hayat tarz kmelerine gre dalm

Trkiye
25
Ak Parti'liler
47
28
47
CHP'liler
44
54
MHP'liler
24
HDP'liler
25
Kararsz
24
Oy kullanmaz
23
38
56
20
53
23
51
26
41
%0
36
% 50
Modern
Geleneksel muhafazakr
% 100
Dindar muhafazakr
2008deki Biz Kimiz? Hayat Tarzlar aratrmamzda ortaya koyduumuz hayat tarz
kmelerinin aklayc niteliinden dolay, hayat tarz kmesini tek bir soruda tespit
edebilme amacyla KONDA Barometresi aratrmalarmzda 2012 ylnn bandan
beri grtmz kiilere Kendinizi, hayat tarz bakmndan aada sayacam
gruptan hangisinde sayarsnz? eklinde bir soru yneltiyor ve Modern,
Geleneksel Muhafazakar ve Dindar Muhafazakar seeneklerini sunuyoruz. Bu
kmeyi tartmal bulabilecek olanlar, farkl hayat tarz kmeleri bulunmas
gerektiini savunanlar olabilir. Ancak belirtmek isteriz ki bu soruya cevap vermekte,
kendilerini ait hissettikleri hayat tarz kmesini tanmlamakta grlen kiilerin
ancak yzde 1 ila 3 zorlanyor.
Toplumun yzde 25i Modern, yzde 47si Geleneksel Muhafazakar ve yzde 28i Dindar
Muhafazakar hayat tarzna sahip olduunu belirtiyor. Ak Partililer arasnda Dindar
Muhafazakarlar yzde 47, CHPliler arasnda Myzde 54, MHPliler arasnda
Geleneksel Muhafazakarlar yzde 56 ve HDPliler arasnda Dindar Muhafazakarlar
yzde 23 orannda. Kararszlarn yzde 51inin Geleneksel Muhafazakar olmas da
dikkat ekiyor. Yine de parti semenleri iinde hayat tarz kmelerinin Ak Parti ve CHP
dnda Trkiye ortalamasna olduka benzer ekilde daldn syleyebiliriz.
18 Haziran 2015
Sayfa 72 / 104
Hayat tarz kmesine gre genel seim oyu

Trkiye
35
Modern
24
12
50
Dindar muhafazakr
11
12
35
20
%0
10
15
57
Ak Parti
13
12
11
12
13
11
% 50
CHP
MHP
HDP
Dier
% 100
Kararsz
Oy kullanmaz
Hayat tarz ve parti tercihleri arasndaki iliki olduka belirgin. Kendini Modern olarak
tanmlayanlarn yars CHPye oy verirken, kendini Dindar Muhafazakar olarak
tanmlayan her on kiiden neredeyse alts Ak Partiye oy veriyor. Geleneksel
Muhafazakarlarn oy tercihleri Trkiye geneline olduka yakn.
HDP tm partiler iinde hayat tarz kmelerine en dengeli dalan parti. Bir baka ifade ile
kendini Modern olarak tanmlayanlar arasnda da, Dindar Muhafazakar olarak
tanmlayanlar arasnda da birbirine ok yakn oranda tercih ediliyor.
5.3.2.
rtnme Durumu
Parti semenlerinin rtnme durumuna gre dalm

Trkiye
28
Ak Parti'liler
53
12
68
CHP'liler
10
59
MHP'liler
28
28
HDP'liler
46
19
Kararsz
%0
rtmyor
50
Barts
Trban
araf, pee
18 Haziran 2015
10
12
14
5 1
% 50
21
57
22
12
61
28
Oy kullanmaz
6 1
Bekar erkek
19
% 100
Sayfa 73 / 104
Trkiye toplumunun demografik durumunu anlamak iin sorduumuz bir dier soru ise
rtnme durumu ile ilgili. rtnme ekli konusunda topladmz veriler, tamamen
grlen kiinin beyanna dayanyor.
Ak Parti oyunun ancak yzde 12sini kendisi veya erkekse ei ban rtmeyenlerden alrken,
CHP semenlerinin yzde 59u rtnmeyenlerden oluuyor. Ak Partiden sonra
rtnmeyen semeni nispeten dk olan bir dier parti ise HDP.Genlerin ve
erkeklerin daha arlkl olduunu daha nceki blmlerde gsterdiimiz MHP
semeni arasnda bekar erkekler ortalamann zerinde.
rtnme durumuna gre genel seim oyu

Trkiye
35
rtmyor
24
15
Barts
13
50
46
Trban
13
13
11
56
%0
11
13
10
10
% 50
Ak Parti
CHP
MHP
HDP
Dier
12
12
13
10
% 100
Kararsz
Oy kullanmaz
rtnmeyenlerin yzde 50si oyunu CHPye, yzde 15i Ak Partiye veriyor. Dier bir deyile
rtnmeyenler CHPye ortalamann iki kat orannda, Ak Partiye ise neredeyse yars
orannda oy veriyorlar.
Bartsyle rtnenler arasnda Ak Partiye oy verenler yzde 46 ile, rtnme durumunu
trban olarak belirtenler arasnda ise yzde 56 ile Trkiye ortalamasnn olduka
zerinde. MHP rtnme durumuna gre dier partilere kyasla daha dengeli dalyor.
18 Haziran 2015
Sayfa 74 / 104
5.3.3.
Dindarlk Seviyesi
Parti semenlerinin dindarlk seviyesine gre dalm

Trkiye
24
Ak Parti'liler
11
CHP'liler
HDP'liler
12
70
18
45
MHP'liler 1
45
27
7
23
Kararsz 1
Oy kullanmaz
62
20
22
nansz
nanl
50
63
59
11
69
64
11
Dindar
100
Sofu
Halkn dindarlk seviyesini tespit etmek zere grlen kiilere Dindarlk asndan
kendinizi aada okuyacaklarmdan hangisiyle tarif edersiniz? sorusunu sorup,
aadaki tabloda yer alan seeneklerden birini semelerini istiyoruz. nansz,
inanl, dindar ve sofu tanmlar ise bize ait.
Dindarlk asndan kendinizi aada okuyacaklarmdan hangisiyle tarif edersiniz?
nansz: Dinin gereklerine pek inanmayan biri
nanl: nanl ama dinin gereklerini pek yerine getiremeyen biri
Dindar: Dinin gereklerini yerine getirmeye alan dindar biri
Sofu: Dinin tm gereklerini tam yerine getiren dindar biri
Toplumun yzde 24 kendini inanl, yzde 62si dindar ve yzde 12si sofu olarak
tanmlyor. Parti semenlerinin dindarlk asndan dalm, Ak Partililerin Trkiye
ortalamasna gre daha dindar olduunu, CHPliler arasnda ise dinle ilikisi daha
zayf olanlarn daha fazla olduunu gsteriyor. Ancak CHPlilerin yarsnn kendini
dindar veya sofu olarak tanmladn da not etmek gerekiyor.
Dindarlk seviyesine gre genel seim oyu
Trkiye
35
nansz
nanl
24
46
16
Dindar
13
6
41
18
13
11
%0
10
10
10
3
3
10
% 50
Ak Parti
CHP
MHP
HDP
Dier
12
5
14
54
30
45
Sofu
11
5 2
10
13
4
2
2
2
% 100
Kararsz
18 Haziran 2015
Oy kullanmaz
Sayfa 75 / 104
Yukardaki grafik, halkn dinle ilikisi glendike, kendilerini daha dindar olarak
tanmladka aralarnda Ak Partiye oy verenlerin hzla arttn ve CHPye oy verenlerin
hzla azaldn net olarak gsteriyor.
nanszlar bu kmeler iinde en k olsa da (9803 kii iinde 246 kii) inanszlar
iindeki HDP tercihi dikkat ekici. Ayrca inanllarn, dindarlarn ve sofularn HDPyi
ayn oranda tercih ettiini gryoruz. Ayn dindarlk kmesinde MHPnin de tercih
edilme oranlar birbirlerine olduka yakn.
5.3.4.
Haber Seyredilen Televizyon Kanal
Aratrmalarmzda grtmz kiilere haberleri seyretmek iin hangi televizyon kanaln

tercih ettiklerini dzenli olarak soruyoruz. Haber seyredilen televizyon kanal reyting
belirlemekten daha ok, siyaseten hangi televizyon kanalna yakn hissettiklerini,
benimsediklerini tespit etme amacn tayor.
Haber seyrettii televizyon kanal
ATV
13
Star
4
Halk TV
4
Samanyolu
Kanal D
10
Kanal 7
2
Show TV 2
4
Habertrk
NTV
TRT
9
Ulusal
CNNTrk
Fox TV
14
Kanaltrk
Dier kanallar
9
Roj TV
Yerel kanallar
Yukardaki grafik, halkn neredeyse yarsnn haber seyretmek iin ATV, Kanal D, TRT
kanallarn veya Fox TVyi tercih ettiini gsteriyor. Dier yars ise kaynak olarak dier
kanallar tercih ediyor.
Haber iin en ok tercih edilen 12 kanaln izleyicilerinin parti tercihlerini aadaki grafikteki
gibi incelediimizde ilk ve en arpc bulgu, baz kanallarn neredeyse sadece tek
18 Haziran 2015
Sayfa 76 / 104
partinin semenleri tarafndan tercih edilmesi. Kanal 7yi, ATVyi ve TRTyi izleyenler
arlkl olarak Ak Parti semeni. Haberleri Halk Tv, Fox ve CNN Turkten izleyenler ve
televizyon izlemediini syleyenler CHPyi Trkiye ortalamasndan daha fazla tercih
ediyor.
Haber seyredilen televizyon kanalna gre MHP iin Ak Parti ve CHP kadar keskin tercih
farkllklar olumuyor. HDP semenlerinintercihleri ise daha belirgin. Haberleri Strk,
Med Ne ya da Ronahi TV gibi Krte yayn yapan kanallardan takip edenlerin
neredeyse tamam HDP semeni. Bu kanallardan sonra haberleri CNNTrk ve Kanal
Dden izlemeyi tercih eden semenler HDPyi Trkiye ortalamasnn zerinde tercih
ediyor. Hatta bulgularmz, seimden nceki ay yaplan 3 aratrmamzda her 3
CNNTrk semeninden birinin HDP semeni olduunu gsteriyor.
Haber seyrettikleri televizyon kanalna gre yerel seim oyu

Trkiye
35
Kanal D
24
27
13
27
ATV
11
13
16
67
Samanyolu
37
Star
14
31
Show TV
21
25
Fox
16
17
13
44
Kanal 7
28
25
TRT 1
22
11
14
12
13
10
4 3
11
Habertrk
17
8
8
32
23
38
19
10
Halk TV 1
16
3 3
10
33
14
14
% 50
Ak Parti
CHP
MHP
HDP
12
5 3 2 4
34
%0
12
85
23
12 3
63
zlemiyorum
13
93
NTV
CNNTrk
7 2
Strk/Med
11
Ne vs.
16
67
12
20
46
Dier
18 Haziran 2015
% 100
Kararsz
Oy kullanmaz
Sayfa 77 / 104
6.
FARKLI PROFLLERDE SYAS TERCH DEM
Bir nceki blmde semenlerin genel profilini ve farkl demografik kmelerde siyasi tercihin
nasl deitiini grdk. Bu blmde ise farkl profillerdeki siyasi tercihin son 1 yl
iinde nasl deitiini grmeye alacaz.
KONDA Barometresi dahilinde grlen kiilere her aratrmada dzenli olarak demografik
sorular da ynlendiriyoruz. Cinsiyet, ya, eitim ve gelir seviyesi, alma durumu gibi
genel demografik parmetreler dnda dindarlk seviyesi, rtnme durumu, etnik
kimlik, dini mezhep, aidiyet hissedilen hayat tarz grubu gibi lmleri de her anket
almasna ekliyoruz. Ayrca yine dzenli olarak haberleri takip etmek iin tercih
edilen televizyon kanallarnn da orann biliyoruz.
Herhangi bir bulgunun bu demografik krlmlara gre nasl deitii son derece nemli. Ayn
ekilde siyasi tercihlerin de farkl demografik profillerde nasl deiiklik gsterdii son
derece nemli ipular ieriyor.
zellikle, son 8 aylk dnemde byk bir semen kitlesinin hareket ettii, dier bir deyile
siyasi tercih deitirdii dnlrse bu hareketin detaylarn anlamakta fayda var.
Ak Partinin d ve HDPnin ykseliinin hangi demografik kmelerde deiim
gsterdiini tespit etmek iin aadaki grafikler fayda salayacaktr.
6.1. Eitim Seviyesi

lk olarak 4 farkl eitim seviyesi grubunun iinde siyasi tercih deiikliine bakyoruz. Bu
grafikteki oranlar o ayn Barometre lmnde o demografik kmedeki her bir
partinin oy orann gsteriyor. Baz kmelerin saysal bykl tam doru veri iin
yeterli olmadndan ve anlam olmayan hareketler ortaya kabileceinden hareketli
ortalama ile seri deiim gsterilmitir. Kaln izgilerle gsterilen hareketli
ortalamada her iki veride bir ortalama alnp seri olarak kullanlmtr.
Okuryazar olmayanlar
80
70
60
Ak Parti; 64
69
62
56
66
50
30
20
10
52
48
31
40
HDP; 25
19
CHP; 9
10
22
13
21
8
32
25
13
15
10
18 Haziran 2015
Sayfa 78 / 104
lk olarak lke nfusunun yzde 6sn tekil eden okur yazar olmayanlara baktmzda Ak
Partinin dn ve HDPnin ykseliini net bir ekilde takip edebiliyoruz. HDPnin
zellikle son drt aydaki ykseliinin bu kmede daha da grnr olmasnn sebebi
Krtler. Zira, lke genelinde yzde 15 civarnda olan Krt oran okur yazar olmayanlar
iinde yzde 42ye kadar ykseliyor.
Ak Partinin oyunun eitim seviyesi azaldka artyor olduunu birok Barometre raporunda
belirtmitik. Ancak, Ak Partinin yzde 70ler mertebesinde oy ald en eitimsizler
kmesinde dahi oyu radikal ekilde dm gzkyor.
Ak Parti ortaokul mezunlar arasnda da birinci parti olmaya devam etmi gzkyor. Ancak,
bu kmedeki oyunun te birini kaybettiini gzlemleyebiliyoruz. Bu eitim seviyesi
grubunda, son 12 aydr dmekte olan Ak Parti oylarnn zellikle bir partiye
yneldiini dnmek zor. zellikle HDPnin son 5 ay iinde oyunu 5 puana yakn
arttrdn grebiliyoruz.
60
50
Ortaokul/ lkretim mezunlar

Ak Parti; 58
53
50
40
49
44
39
30
20
CHP; 19
10 HDP; 7
20
9
22
22
27
19
12
11
13
16
40
22
14
lke nfusunun yaklak drtte birini tekil eden lise mezunlarnn siyasi tercih seyrinin dier
gruplara gre en nemli fark, Ak Parti oylarnn nispeten daha yumuak bir d
yaam olmas.
18 Haziran 2015
Sayfa 79 / 104
50
40
Lise mezunlar
Ak Parti; 41
CHP; 31
30
20
10
37
44
30
20
14
20
18
11
HDP; 7
17
20
10
35
31
28
26
26
MHP; 19
37
39
19
32
35
20
17
20
17
12
niversite mezunlar yetikin nfusun yzde 13lk ksmn tekil ediyor. Her zaman iin
aratrma verilerine gre eitimli kmelerde CHPnin oyunun daha fazla olduunu
tespit ediyoruz. Ancak, aadaki grafikten de grlebildii gibi en dk noktasnda
bile niversite mezunlarnn drtte biri oyunu Ak Partiden yana kullanyor.
niversite mezunlar
47
50
CHP; 48
43
40
40
36
38
37
30
23
Ak Parti; 28
20
MHP; 17
10
HDP; 6
28
15
15
40
19
23
29
20
16
10
6
25
17
10
0
HAZ'14
TEM'14
AU'14
EKM'14 KASIM'14 ARALIK'14 OCAK'15 UBAT'15 MART'15 NSAN'15 MAYIS'15 HAZ'15
niversite mezunlarnda HDPnin oyundaki harekete ilikin olarak belirtmemiz gereken

nemli bir nokta bulunuyor. HDPnin, zellikle Krt olmayan kesimden ald oylarn
nemli bir ksmnn yksek eitim seviyeli ve kentli metropol hayat tarzna sahip
kiilerden geldiini biliyoruz. Bu varsaymla bakarsak, HDP oylarnn 6 ay ncesinden
itibaren seviye olarak neredeyse hi deimemi olmas HDPye kar yaklamn son
2 aydan daha nceki bir dnemde ekillenmi olduunu dnebiliriz.
6.2. Gelir Seviyesi

Eitim seviyesi kmeleriyle paralel harekete edebilecek olan gelir gruplarndaki siyasi tercih
seyri ise farkl ipular ieriyor.
18 Haziran 2015
Sayfa 80 / 104
KONDA Barometresi dahilinde oluturduumuz gelir gruplar, aylk hane gelirinin yan sra,
hanede yaayan kii says ve hanenin sahiplikleri zerinden oluturduumuz bir
kmelendirme. Drt gelir grubu arasnda Ak Parti ve CHP tercihi asndan nemli fark
bulunuyor. Ancak, eitim seviyesinden farkl olarak, st gelir gruplarnda CHP oyu
artyor olsa da, her bir gelir grubunda Ak Parti hep birinci parti olarak gzkyor.
80
Alt Gelir Grubu
70
60
Ak Parti; 66
50
56
40
30
20
10
0
21
CHP; 18
AU'14
EKM'14
25
24
12
12
MHP; 8
48
39
15
13
HDP; 9
49
KASIM'14
ARALIK'14
UBAT'15
11
12
MART'15
NSAN'15
28
20
MAYIS'15
HAZ'15
Alt Orta Gelir Grubu

80
70
60
50
Ak Parti; 55
56
55
47
40
30
CHP; 21
28
19
20
10
40
25
25
HDP; 9
MHP; 12
12 16
11
14
9
13
11
0
AU'14
EKM'14
KASIM'14
ARALIK'14
UBAT'15
MART'15
NSAN'15
MAYIS'15
HAZ'15
Alt ve orta gelir gruplarna baktmzda esas deiimin bu kmelerde olduunu grebiliyoruz.
Toplumun yaklak yzde 21ini tekil ettiini dndmz alt gelir grubunda, 10
aylk sre erevesinde HDP oyu 19 puan artm, Ak Parti oyu ise 27 puan azalmtr.
Yaklak ayn gelir seviyesinden en az 2,5 milyon kiinin 10 ay iinde aama aama
siyasi pozisyonunu deitirdiini dnebiliriz.
Yaklak yzde 34 tekil eden alt orta gelir grubundaki hareket en alt gelir grubundakiler
kadar sert gzkyor. Ayrca, bu kmede CHP oyunda 8 puanlk bir art meydana
gelmitir.
18 Haziran 2015
Sayfa 81 / 104
Toplumun otomobil sahibi olan alt orta geliri olarak tarif edebileceimiz yeni orta snf
yaklak drtte biri oluturuyor. Bu grubun aadaki grafikten de grlebilecei gibi,
dier kmeler kadar dinamik bir siyasi pozisyonu olduunu syleyemeyiz.
Yeni Orta Snf Gelir Grubu
80
70
60
50
Ak Parti; 61
60
55
52
50
20
22
917
40
30
20
10
0
20
CHP; 18
MHP; 14
HDP; 6
AU'14
EKM'14
16
17
5
16
KASIM'14
ARALIK'14
UBAT'15
MART'15
NSAN'15
MAYIS'15
17
HAZ'15
Toplumun bete biri st gelir grubunda yer alyor. Bu grupta 10 aylk dnemde, Ak Partinin
oyu yzde 57den yzde 34e dm, CHPnin oyu ise yzde 21den yzde 42ye
ykselmi gzkyor. Bu demografik kmenin, genel olarak baktmzda en dikkat
ekici zellii siyasi tercihindeki ciddi deiikiliin son 4 ayda gereklemi olmas.
Bu bulguya dayanarak, nispeten daha yksek gelir ve aidiyete sahip olan kiilerin
siyasi tercihini seime yakn dnemde deitirebiliyor olmasn daha ziyade maddi
kazanmlar hesaplayarak siyasi pozisyon almalarna da ksmen balayabiliriz.
80
st Gelir Grubu
70
60
50
Ak Parti; 57
42
53
52
40
30
46
25
24
CHP; 21
20
10
34
20
HDP; 7
MHP; 12
15
14
12
9
11
12
15
0
AU'14
EKM'14
KASIM'14
ARALIK'14
UBAT'15
MART'15
NSAN'15
MAYIS'15
HAZ'15
6.3. alanlar ve almayanlar

Toplum iindeki nemli demografik tanmlardan bir dieri de alma durumu. zel sektr
alanlar, devlet memurlar, emekliler, renciler, iftiler veya ev kadnlarnn siyasi
tercihinin zaman iinde nasl bir deiim gsterdiini tespit etme imkan buluyoruz.
18 Haziran 2015
Sayfa 82 / 104
lk olarak kendini devlet memuru olarak tarif eden yzde 6lk kesime baktmzda Ak
Partinin ciddi bir oy kayb yaadn gryoruz. Aylk lmler arasndaki radikal
deiimler yzde 6 gibi ufak bir kmenin iindeki oranlardan bahsetmemizden
kaynaklanyor. Ancak 2 aylk ortalamalar zerinden oluan seyirden genel eilimi
grmek mmkn oluyor. 12 ay boyunca devlet memurlar iinde Ak Parti ve CHPnin
birbirine yakn seyri son 4 aylk dnemde CHPnin ykseli trendine dnm.
nemli grlebilecek dier bir bulgu ise HDPye ilikin. Austos14 itibariyle devlet
memurlarnn sadece yzde 5i oyunu HDPye vereceini sylemiken, bu oran 10 ay
iinde yzde 10un stne kmtr.
60
50
Devlet memurlar
CHP; 46
40
30
41
37
36
29
Ak Parti; 32
24
20
10
36
44
21
17
MHP; 15
BDP; 5
28
12
19
35
26
29
32
22
21
16
10
11 15
0
HAZ'14
TEM'14
AU'14
Devlet memurlarndakine benzer bir seyir zel sektrde memur veya mdr olarak altn
belirtenler arasnda da grlyor. Seime 2 ay kala bir zamana kadar Ak Parti ve
CHPnin beyaz yakallardan ald oy oran ayn seviyelerdeydi. Ancak, aratrmalarn
verilerine gre, son iki ayda CHPnin oylar yukar eilime, Ak Parti oylar ise aa
eilime geti. Dier bir deyile, zel sektr alanlar iinde kararszlarn azalmasyla
birlikte, CHP oylarn ykseltti.
Beyaz yakallar HDPye baraj geirtmemi.
HDP oylar zel sektr alanlar arasnda da artm gzkyorsa da, bu beyaz yakallar
gurubu arasnda HDP hibir zaman baraj geememi gzkyor.
60
50
zel sektr alanlar

CHP; 46
40
30
35
42
30
20
10
15
MHP; 15
BDP; 3
38
32
Ak Parti; 35
44
44
45
34
20
19
31
37
15
18
16
7
24
17
9
0
HAZ'14
TEM'14
AU'14
18 Haziran 2015
Sayfa 83 / 104
Toplumun yaklak yzde 6sn tekil eden esnaflar arasnda da Ak Parti oyunun Erdoann
Cumhurbakan olduu Austos ayndan Aralk ayna kadar radikal bir d
sergilediini tespit etmek mmkn. Dier partilerin de esnaflar arasndaki oranlar
Aralk ayndan itibaren sabit bir doruda hareket ettiini grebiliyoruz.
HDP ise ykseli erisi dahilinde son aylk dnemde esnaflar arasnda baraj geiyor.
Esnaflar
80
70
60
50
60
Ak Parti; 56
40
46
30
20
26
18
CHP; 16
MHP; 17
10
50
118
17
10
15
816
38
37
20 24
12
43
25
21
12 19
18 22
14
BDP; 9
alma durumu asndan lkemizdeki en byk kme te bir ile ev kadnlardr. Toplumun
te biri, kadnlarn ise te ikisinin ev kadn olduunu biliyoruz. Ayrca, ev
kadnlarnn en bandan beri Ak Partinin semen kalesi olduunu farkl Barometre
raporlarnda tekrarlyoruz. Seimden sadece bir hafta nce yaplan aratrma
dahilinde bile ev kadnlarnn en az yars oyunu Ak Partiden yana kullanacan
belirtiyordu. Ancak, bu orann tam bir yl nce yzde 70 olduunu dnnce, ciddi
bir d olduunu iddia edebiliriz. Dier yandan, ev kadnlar arasnda CHPnin
oyunun 8 puana yakn arttn grebiliyoruz. HDP ve MHPnin de ev kadnlar gibi
byk bir kmenin iinde oylarn arttrm olmas dikkate deer. Ev kadnlar da,
HDPyi son 3 iine baraj altndan stne karm bir kme olarak dikkat ekiyor.
Ev kadnlar
80
70
60
Ak Parti; 67
70
65
59
50
51
57
51
40
30
20
10
CHP; 15
14
7
BDP; 7
MHP; 10
0
HAZ'14
TEM'14
AU'14
21
19
10
21
11
9
10
25
23
11
12
EKM'14 KASIM'14 ARALIK'14 OCAK'15 UBAT'15 MART'15 NSAN'15 MAYIS'15
18 Haziran 2015
12
HAZ'15
Sayfa 84 / 104
lkede yaayan yetikinlerin yaklak yzde 12si emekli olduunu belirtiyor. Dolaysyla hayli
byk bir demografik kmeden bahsediyoruz. Emekliler iinde de Ak Partinin oyu
dp, oyu ykselmekte olan CHP ile ayn seviyeye gelmitir. Yzde 50nin stnde
olan Ak Parti oyu 40 seviyesine inmi, yzde 30 olan CHP oyu ise yzde 40
mertebesine kmtr. Nedeni tam olarak verilerle tespit edememekle birlikte,
CHPnin emeklilere ynelik vaatlerinin etkili olduunu dnebiliriz. Emekliler
arasnda, HDPnin oyu hibir zaman yzde 5i gememi gzkyor.
Emekli
60
50
Ak Parti; 54
54
40
30
45
CHP; 29
31
28
48
39
36
42
39
41
36
27
20
16
10
BDP; 5
MHP; 10
11
3
15
4
13
4
11
14
4
5 11
6.4. Dindarlk Seviyesi

Konda Barometreleri dahilinde her ay lmn yaptmz dindarlk seviyesinin siyasi tercih
asndan son derece etken bir parametre olduunu bir nceki parti semen profilleri
blmnde tespit etmitik. Dindarlk seviyesi arttka Ak Parti semeni olma
ihtimalinin artp CHP semeni olma ihtimalinin azaldn doru kabul ediyoruz. Bu
balamda, farkl dindarlk seviyelerinde Ak Parti oyunun nasl hareket ettiini
incelememiz gerekiyor.
nanszlar iindeki oy tercihlerinin dalgalanmasnn esas sebebi, bu kmenin yzde 3ten
bile kk olmasndan kaynaklanyor. Bu kadar ufak bir kmenin iindeki
salnmlardan ziyade genel eilime gz atmak gerekiyor. Bu ufak kme iinde CHPnin
oyunun azalp HDP oyunun artm olduunu iddia edebiliriz. Ancak gene de, en fazla
1,5 milyonluk bir kitleden sz ettiimizi unutmamak gerekiyor.
18 Haziran 2015
Sayfa 85 / 104
nanszlar
80
70
60
CHP; 60
60
53
48
50
40
34
40
30
29
41
36
33
28
30
22
BDP; 21
20
10
0
Ak Parti; 8
MHP; 2
10 4
3
3
6
4
6
5
Kendini dinin gereklerine inanan ama pek yerine getirmeyen biri olarak tarif eden inanllar
kmesi yaklak toplumun drtte birine karlk geliyor.
'nanl'lar
60
50
CHP; 42
46
44
45
49
45
52
40
30
Ak Parti; 33
20
10
MHP; 16
BDP; 7
25
12 17
24
18
9
15
18
20
21
11 17
20
20
11 15
12 17
17
Bu kme iinde, 12 ay nce, te bir mertebesinde Ak Partili mevcutken bu oran yzde 17ye
inmi durumdadr. Oyunu CHPye vereceini syleyenlerin oran ise 10 puan artarak
yardan fazlay amtr. Bu kme de HDPyi baraj stne geirten gruplardan biridir.
Kendini dindar (dinin gereklerini yerine getirmeye alan biri) olarak tarif edenler yzde 61
mertebesindedir. Dindarlarn iinde de lke genelindeki gibi Ak Parti tercih oran
dmtr. Ancak, halen yzde 60lk dindarlar kmesinin yars seimden bir hafta
nce Ak Partiye oy vereceini sylemitir.
18 Haziran 2015
Sayfa 86 / 104
'Dindar'lar
80
70
60
50
63
58
Ak Parti; 58
55
46
52
49
40
30
20
10
CHP; 19
14
BDP; 8
MHP; 14
6 14
17
10
12
15
816
18
11 15
14
22
21
12 15
11 15
Dinin tm gereklerini yerine getiren kii olarak tanmladmz sofular iinde dahi Ak Parti
oyunda azalma gze arpyor. Ancak, 16 puan dm olsa bile halen, yzde 12lik
sofular kmesinin yzde 60 oyunu Ak Partiden yana kullanacan belirtiyor.
'Sofu'lar
80
70
Ak Parti; 76
73
60
61
68
66
60
50
40
30
16
20
10
0
CHP; 9
BDP; 4
MHP; 7
HAZ'14
106
12
64
4
TEM'14
AU'14
9
8
10
8
12
15
15
10
10
10
4
6.5. Etnik Kimlik

KONDA Barometresi kapsamnda etnik kimlie dair srekli lm yapyor ve zellikle
Krtlerin siyasi tercihlerinin yan sra alg ve beklentilerini de tespit etmeye alyoruz.
Ancak, 2015 milletvekili seimlerinde HDPnin baraj geip gememesi itibariyle son
derece nemli bir rol stlenecek olmas ve dier yandan HDPnin temel ve tabannn
Krt siyasetine dayanmas Krt vatandalarn siyasi tercihini daha da nemli hale
getirdi.
Aadaki grafik 2014 ylnn bandan itibaren Krt olduunu belirten yzde 14-16
arasndaki semenin siyasi tercih seyrini gsteriyor.
18 Haziran 2015
Sayfa 87 / 104
Krtlerin 1,5 yllk siyasi tercih seyri

80
67
70
60
50
47
50
40
BDP;
38 49
Ak Parti;
47
MHP; 1
4
1
62
26
8
25
10
12
22
36
29
25
4
62
34
37
61
48
CHP; 11
10
57
43
52
40
30
20
62
58
4
1
4
2
Erdoann Cumhurbakan olduu Austos14e kadar Krtler arasnda Ak Parti ve HDP

(veya ncesinde BDP) Krtlerden eit oy alyordu. Ancak, Demirtan da
Cumhurbakanl seimlerinde baraj snr olan yzde 10a yakn oy almasyla Krtler
arasnda Ak Parti ve HDP arasndaki yark almaya balad. ki parti yzde 14lk Krt
oyunu neredeyse yar yarya paylarken, HDP yzde 60lara kt, Ak Parti ise yzde
20ler mertebesine indi.
HDPnin oy potansiyelinin yzde 80den fazlasn oluturan Krt semenlerin oylarnn
nmzdeki seimlerde ne oranda geri dn olacan tahmin etmek g. Ancak,
grafie baktmzda, sadece sanda ynelik bir tavrdan ziyade genel bir siyasi tavr
deiiklii olduunu dnyoruz.
Sandk tarihi yaklatka ve siyasi rekabet sylemleri kztka, zellikle Krtlerin dindarl
veya dindar Krtlerin tercihleri sz konusu edilmeye balad. zellikle,
Cumhurbakan Erdoann dou illerinde yapt al konumalarnda elinde
Krte Kuran tutmasyla tetiklenen tartmalar dahilinde dindar Krtlerin siyasi
tercihinin Ak Parti arlkl olaca konusunda iddialar ortaya atld.
Aadaki grafik ise Krtler arasnda kendini yalnz dindar veya sofu olarak tarif edenlerin
siyasi tercihini gsteriyor. Bu grafik yukardakilerden farkl olarak kararszlar
daltlmadan nceki, dorudan tercih oranlarn gstermektedir.
18 Haziran 2015
Sayfa 88 / 104
60
Kendine Dindar ve Sofu diyen Krtler
50
40
30
20
10
0
Kararsz
Oy kullanmaz
Ak Parti
CHP
MHP
BDP
Seimden nceki son aylara doru kararsz orannn azalmasna ramen Ak Partideki d
devam etmitir. Dier bir deyile, dindar Krtler arasnda da Krtlerin genelindeki gibi
Ak Parti ve HDP arasnda ciddi bir yark olumutur. Onlar arasnda da, Ak Partinin
oyu dm, HDPnin oyu artmtr. Hatta, son aylarda kararl hale gelen
kararszlardan Ak Parti hi pay almadan, dindar Krtler iindeki oyunu kaybetmeye
devam etmitir.
6.6. Mezhep
Alevi vatandalarmzn toplumun ne kadarlk bir kesimin tekil ettiine dair farkl iddialar
ortaya atlabiliyor. Ancak, KONDAnn farkl leklerde yapt aratrmalarda Alevi
nfusun yetikin nfus iindeki oran yzde 5-6 seviyelerindedir. Genel siyasi eilimi
CHPden yana olan Alevilerin bu seim ncesinde de bete drd oy tercihini CHPden
yana kullanacan belirtmitir. ubat aylarndaki d eiliminin karlnda HDP
oyunun da ayn dnemde az da olsa arttn grebiliyoruz.
Aleviler
100
90 CHP; 84
80
85
82
83
80
76
76
68
70
83
77
78
10
12
12
11
63
60
50
40
30
20
10
0
BDP; 7
Ak Parti; 2
11
11
14
13
4
7
18 Haziran 2015
15
6
11
5
Sayfa 89 / 104
Alevilerin iinde de HDPye deien bir yaklam olduunu tespit etmek mmkn. Zira
Alevilerin younluklu yaad Tuncelide bu seimde HDPnin birinci kmas bu
durumu yeteri kadar teyit ediyor. Dolaysyla, yukardaki grafiin dikey eksenini biraz
daraltp yzde 20 iinde dalan partilere bakmak gerekiyor.
Aleviler
20
14
15
13
11
10
12
11
10
11
BDP; 7
6
5
6
5
12
11
6
4
Ak Parti; 2
Bu grafikte HDPnin pembe izgisine bakarsak, genel bir art erisine sahip olduunu
gryoruz.
HDPnin bu artn yzde 6lk bir kme iindeki yzde 12lik bir oran olarak grebiliriz.
Ancak, bu raporun farkl blmlerinde de belirttiimiz gibi HDPnin son 8 ayda
arttrd oyun Krtler dndaki ksm tm farkl kmelerin neredeyse hepsinden ufak
oranlarda katkyla olumu bir fark.
6.7. Haber Takip Edilen Televizyon Kanal

Haberleri seyretmek iin tercih edilen televizyon kanal, siyasi tercih tarif etmek iin srekli
kullandmz bir parametre. zellikle, kutuplamann, bireylerin tesinde kurumlara
da etki ettii son yllarda televizyon kanal tercihi birok anlamda ok aklayc
olabiliyor. Ancak, dier yandan, aadaki grafiklerde grlebilecei gibi televizyon
kanalnn yayn politikasna gre seyircilerinin siyasi tercihi de belli oranlarda
deiebiliyor. Bu noktada, bir kanal seyreden seyircilerin yaplan propaganda trevi
yaynlardan etkilenip fikirlerini mi deitirdii, yoksa kiiler kendilerinin siyasi
tercihine paralel yayn yapan televizyon kanallarn m seyretmeyi tercih etmeye
balad konusunda kesin bir yargya varmak ok zor. Ancak, yaptmz derin
analizlerin de yardmyla deien eyin seyircilerin fikirleri deil, tercih edilen kanallar
olduunu iddia edebiliriz.
Televizyon kanal tercihine gre siyasi tercih seyrini gsterdiimiz bu grafiklerde kararsz
oranlarn muhafaza ettik. Zira, hangi kanallardan haber takip edenlerin fikirlerinin
hangi noktada kararszlktan ktn grmek istedik. Ayrca, eilim izgilerini knt
18 Haziran 2015
Sayfa 90 / 104
noktalar biraz daha trplememize olanak veren polinom yntemiyle yaptk.

Neticede bu grafiklerde oranlardan ziyade eilimler zerinden analiz yapmak daha
doru olacaktr.
Kanal D
40
30
20
10
0
Haz.'14
Tem.'14
Au.'14
Kararsz
Ekim'14 Kasm'14 Aralk'14 Ocak'15 ubat'15 Mart'15
Oy kullanmaz
Ak Parti
CHP
Nisan'15 Mays'15
MHP
Haz.'15
BDP
Kanal D izleyicisinin genel Barometre verilerine gre Trkiyenin genel profiline yakn bir
tablo ortaya koyduunu iddia edebiliriz. Haberleri Kanal Dden izleyenlerin 12 aylk
seyrine baktmzda zellikle HDPnin oyunun radikal ekilde arttn gryoruz. Son
aylardaki azalan kararszlardan Ak Partiye neredeyse hi oy gitmeyip, sadece HDPye
ve biraz da CHPye kanalize olmu gibi gzkyor.
ATV izleyicisi ise tam anlamyla Ak Parti taraftardr. Dier tm kmelerde azalan Ak Parti oyu
bir tek ATV izleticileri arasnda azalmamtr. ATVnin getiimiz bir yl ve belki de daha
fazla sredir yayn politikasnn net bir ekilde iktidar ve zellikle Recep Tayyip
Erdoan yanls olduunu iddia edebiliriz. Zira Ak Parti oyu sabit yzde 65-70
bandnda devam etmitir.
ATV
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Haz.'14
Tem.'14
Au.'14
Kararsz
Ekim'14 Kasm'14 Aralk'14 Ocak'15 ubat'15 Mart'15 Nisan'15 Mays'15 Haz.'15
Oy kullanmaz
Ak Parti
18 Haziran 2015
CHP
MHP
BDP
Sayfa 91 / 104
TRT izleyicilerinin de siyasi tercihi lke genelinden farkl ekilde, deimeyen bir iktidar
destekisi tablosu ortaya koymutur.
80
TRT
70
60
50
40
30
20
10
0
Haz.'14
Tem.'14
Au.'14
Kararsz
Oy kullanmaz
Ak Parti
CHP
MHP
BDP
Yukardaki grafiklere baktmzda, tm toplumun bileenleri iinde Ak Parti oyu derken bir
tek ATV ve TRT izleyicileri arsnda dmyor olmas, medyann ve propagandann
gcn bir kez daha dnmemizi gerektiriyor.
Aada grafii bulunan Fox TV izleyicilerininse geen yl net bir ekilde siyasi bir taraf
olduunu sylemek g. Sadece, zellikle son 8 aylk dnemde bir nebze daha iktidar
ve bakanlk sistemine kar bir duru sergilediini gzlemleyebiliriz. Aadaki
grafikte de bu iddiay destekleyen bir tablo ortaya kyor. Haziran 2014ten itibaren
Fox TV izleyicileri iinde Ak Parti oyu dzenli olarak azalmtr. Dier bir deyile, hem
Fox TV izleyenlerin siyasi tercihi deimi, hem de Ak Parti taraftarlar Fox TV
seyrettiklerini daha az belirtmeye balamlardr.
Fox TV
50
40
30
20
10
0
Haz.'14
Tem.'14
Au.'14
Kararsz
Oy kullanmaz
Ak Parti
18 Haziran 2015
CHP
MHP
BDP
Sayfa 92 / 104
Ancak, Fox TV izleyicileri arasnda esas ykselie geen parti CHPdir. Kararszlarn oran
seime doru azaldka HDP oyu ve daha yksek oranda CHP oyu artmtr.
En son olarak iki haber kanal CNNTurk ve NTV izleyicilerinin siyasi tercih profiline bakacaz.
kisini de tercih edenlerin oran denek says asndan hayli dk olduundan
sadece genel eilim izgisini deerlendirmeye almakta fayda var.
CNNTurk
50
40
30
20
10
0
Haz.'14
Tem.'14
Au.'14
Kararsz
Oy kullanmaz
Ak Parti
CHP
MHP
BDP
NTV
50
40
30
20
10
0
Haz.'14
Tem.'14
Au.'14
Kararsz
Oy kullanmaz
Ak Parti
CHP
MHP
BDP
CNNTurk izleyicileri iinde, kararszlar azaldka ortaya kan siyasi tercih deiimi son
derece dikkat ekici. nceki dnemlerdeki lmlere baktmzda CNNTurk
izleyicisinin Ak Parti kart olduunu tespti edebiliyorduk. Arlkl olarak CHP
semeninden oluan CNNTurk izleyicisinde CHPnin yerini net bir ekilde HDPye
brakm olmas son derece dikkat ekici.
NTV izleyicisi iinde de son ayda HDPye doru bir eilim gze arpyor. Ancak, zellikle son
bir senelik dnemde NTV seyircisinin artk, CHP veya Ak Parti semeni arlkl
olduunu iddia etmek mmkn deildir.
18 Haziran 2015
Sayfa 93 / 104
Farkl demografik kmelerde siyasi tercihin zaman iinde nasl deitiini inceledik. Tm bu
blmden net bir ekilde ortaya kan bulgu Ak Partinin tm kmelerde oy kaybna
uraddr. Baz kmelerde ok sert, baz kmelerde ise daha az sert dler
grlmtr. Dolaysyla, iktidar partisinin dn herhangi bir zmre veya grubun
tepkisiyle aklama mmkn deildir. Ak Partinin oylarnn dmedii grnen iki
kme TRT ve ATV izleyenlerdir. Bu iki kanal dnda baka birka televizyon kanaln
tercih eden gruplarda da Ak Parti oyu dmemitir. Ancak, bu televizyon kanallar da
yayn politikalar daha ziyade iktidar yanls olanlardr. Neticede, Ak Parti kendi oyunun
dmesini sadece propaganda kanalyla ulaabildii kiilerde engelleyebilmitir.
Siyasi tercih deiimlerinde dier bir dikkat ekici tablo HDPye ait. Ak Partinin d kadar
olmasa da HDPnin ykselii de hayli yaygn. Az ya da ok ou demografik kmede
HDPnin ykselen erisini grmek mmkn. Ayrca, ou kmede HDP baraj seimin
birka ay ncesinden gemi gzkyor. Bu blmdeki analizleri bir araya
getirdiimize bir kez daha toplumsal bir gerei idrak ediyoruz. Ne kadar byk olursa
olsun, sadece bir zmrenin veya bir grubun etkisiyle hibir siyasi dinamik deimiyor.
En azndan 7 Haziran seimlerinde olduu gibi siyasi tabloyu deitiremiyor. Deiim
tm toplum bileenleriyle birlikteyse oluabiliyor. Toplum ikiye blnmse bile
sadece bir tarafyla hibir aama kaydedilemiyor.
18 Haziran 2015
Sayfa 94 / 104
6.8. Kalabalklarn Akl

ubattan Hazirana 5 ay boyunca grtmz kiilere kime oy vereceklerinin yansra,
hangi partinin ne kadar oy alacana dair tahminlerini sorduk. Meclisteki drt partinin
her biri iin Hazirandaki seimde alacaklar oy oranyla ilgili tahminlerini
sylemelerini istedik. Bu soru halkn seim sonucuyla ilgili ortalamadaki beklentilerini
yanstmakla kalmyor, ayn zamanda istatistikteki bir teoriyi snamaya yardmc oluyor.
Francis Galton adnda ngiliz bir istatistiki, 1907 ylnda Nature dergisinde yaynlad bir
makalesinde kalabalklarn akl (wisdom of the crowds) adn verdii durumu
anlatmt. Bir enlikte bir srn arlnn tahmin edildii bir yarmada, yarmaya
katlan 800 kiinin hibiri arln doru tahmin edemese de ve baz tahminler ok
aykr kasa da, bu 800 kiinin tahminlerinin ortalamas alndnda srn gerek
arlna ok yakn bir say kmt. Galton makaleyi yazarken aslnda halkn oy
vermeye ehil olmadn savunma niyetindeydi ve ortalama tahminlerin geree bu
kadar yakn olmas kendisini de artan bir bulgu oldu.3
Daha sonra bu konuda yaplan almalar, doru artlar dahilinde olduu srece, herhangi
ahsn veya uzmann tek bana bilme olasl ok dk olan konularda, bir grup
insann ortalama fikrinin ok aydnlatc olabileceini gsteriyor. Bir rnekte, kaybolan
bir denizalt iin denizde uzun sre yaplan arama sonu vermemi ama uzmanl
olan ve olmayan bir grup insann denizaltna ne olmu olabilecei, ne hzda ne yne
gitmi olabileceine dair tahminlerin ortalamas sayesinde, denizaltnn yeri 200
metrelik sapmayla bilinebilmiti. Kalabalklarn aklna dayal bu yntemi, ABDnin
istihbarat tekilat olan CIA de gelecekte dnyada d politikalarn etkileyebilecek ne
tr olaylarn ne zaman olabileceine dair kestirimde bulunarak geleneksel
yntemlerini desteklemek iin kullanyor. 4
http://galton.org/essays/1900-1911/galton-1907-vox-populi.pdf
http://www.npr.org/blogs/parallels/2014/04/02/297839429/-so-you-think-youre-smarter-than-a-ciaagent?utm_campaign=storyshare&utm_source=share&utm_medium=twitter
3
4
18 Haziran 2015
Sayfa 95 / 104
Ne kadar oy alrlar? Gerek tahmin oranlar

ubat'15
Ak Parti 49,8
CHP 25,7
MHP 18,0
9,3
Mart'15
Ak Parti 48,3
CHP 26,8
MHP 19,0
9,8
Nisan'15
Ak Parti 46,2
CHP 27,4
19,4
9,97
Mays'15
Ak Parti 45,9
CHP 27,8
19,6
10,1
Haziran'15
Ak Parti 44,1
MHP 20,4
HDP
10,8
20
CHP 28,5
40
60
80
100
120
Partilerin alaca oylarla ilgili tahmine gelecek olursak, her bir parti iin yzde 0dan yzde
100e kadar birbirinden olduka farkl oranlar sylendi. Her bir parti sylenen bu
oranlarn ortalamas alndnda, yukardaki tabloda da grlen oranlar ortaya kt.
Kiilerin yzde 0, 1 veya 95, 100 gibi rasyonel olmayan tahminler yapmalarna karn
toplamn 100e ok yakn bir say olmas kalabalklarn akl teorisini dorular
niteliktedir.
Buna gre seime bir hafta kala yaplan Haziran15 aratrmasnda, halk 7 Haziran
seiminde Ak Partinin ortalamada yzde 44,1, CHPnin yzde 28,5, MHPnin yzde
20,4 ve HDPnin yzde 10,8 orannda oy alacan tahmin etti. Bu oranlar, meclis d
dier partilerin dahil edilmemesine ramen yzde 104e toplanyor. Dolaysyla
ortalamada ok ince hesaplanm tahminlerden bahsetmek mmkn deil. Ancak
grtmz kiilere oranlarn toplamnn yzde 100n altnda olmas gerektii
eklinde bir kstlama da konmamt.
Kalabalklarn akl teorisinin ngrd gibi, grlen kiilerin ok kk bir ksm o ayki
aratrmadaki seim sonucu bulgusuna yakn tahminlerde bulunabilmi. rnein
ubat aratrmasnda grlen 2722 kiiden sadece 44 kii her 4 parti iin 2
puanlk yanlmayla tahminlerde bulunabilmi.
Kalabalklarn aklndan doru tahminler
Aylara gre kalabalk akln, yani seim sonucu tahminini gsteren yukardaki grafikte ilk
dikkat eken bulgu, Ak Parti ile ilgili tahmindeki orann, aratrma bulgularna paralel
ekilde azalrken, HDPnin de ayn ekilde artm olmas. Dolaysyla semenlerin bir
ksm Ak Partiye desteklerini ekerken, bir btn olarak semenler de bu deiiklii
ngrm ve tahminlerine yanstmlar.
18 Haziran 2015
Sayfa 96 / 104
Seim tahminleriyle oy oranlar arasndaki ilikiyi aadaki grafikte daha net ekilde
grebiliyoruz. Oy oranlarnn 100e toplanarak daha anlaml bir sonu retmesi iin,
kalabalklarn akl olarak tarif ettiimiz tahmin oranlarnda meclis dndaki dier
partilerin KONDA bulgusundaki oran eklenip nihai toplamn 100 olmasna ynelik
ayarlama yaplmtr Dier bir deyile, rnein Haziranda drt parti iin toplamda
yzde 104lk tahmin yapld halde, bu yzde 104, oyu yzde 3,8 olan dier partiler
dnda ilk drt partiye den yzde 96,2ye tamamlanacak ekilde yeniden
hesapladk.
Partilerin oy oranlar
Kalabalklarn akl
(Kalabalklarn akl ve KONDA hesab karlatrmas)

ubat'15
45,9
23,7
16,6
Mart'15
44,7
24,7
17,6
9,1 4,2
Nisan'15
43,2
18,2
9,3 3,8
Mays'15
42,3
Haziran'15
40,8
25,7
26,4
46,2
22,3
5,6
18,1
9,4
18,9
10,0 3,8
15,3
10,5
4,9
5,6
Mart'15
42,7
26,7
15,1
11,3 4,2
Nisan'15
42,9
26,2
15,1
12,1
3,8
Mays'15
40,5
28,7
14,4
11,5
4,9
Haziran'15
41,0
27,8
14,8
12,6
3,8
2015 Genel
Seim
Sonucu
Konda hesab
ubat'15
25,7
8,6
40,7
25,1
%0
16,5
% 50
Ak Parti
CHP
MHP
HDP
13,0
4,8
% 100
Dier
Bu grafikte de grld gibi, KONDA bulgusuna gre Ak Parti oyu azalrken, kalabalklarn
aklna gre de oyu azalyor. Benzer ekilde CHPdeki oy art da kalabalklarn aklna
yansm. HDP ise ubat aynda beridir baraj geer grnrken, kalabalklarn akl
ancak Haziran aratrmasnda baraj geebileceini ngrm. 7 Hazirandaki seim
sonucuyla karlatracak olursak, kalabalklarn akl ile Ak Partinin oy orannn bir
18 Haziran 2015
Sayfa 97 / 104
hafta kala neredeyse birebir tahmin edilebildii, CHP ve MHP yksek tahmin
edilirken, HDPnin dk tahmin edildii grlyor. Toplumun birok kesiminin
HDPnin baraj yzde 13 gibi bir oranla gemi olmasna armasn, ortalama
beklentinin tam baraj snrnda olmu olmasyla aklamak mmkn.
Siyasi tercihler ve oy oran tahminlerine bir sonraki sayfada yer alan grafikte olduu gibi
birlikte baktmzda beklenebilecei gibi her semen grubunun kendi destekledii
siyasi partiye daha yksek oranla tahminler verdiini gryoruz. Semenlerin kendi
partilerinin gerek oyundan daha yksek oy almasn beklemeleri gayet olaan bir
durumdur.
Ak Partililer her ne kadar kendi partilerine ortalamada 4 ila 6 puan daha fazla oy
yaktrmsalar da, 5 ay iinde bu oy tahminin, genel ortalamaya paralel ekilde
azaldn net olarak grebiliyoruz.
Gerek durum ile kendi partisi iin verdii tahmin arasnda en byk fark oluan semen
grubu HDPliler, en kk farkla tahmin eden semen grubu da MHPlilerdir. MHPliler
ayrca oran tahminlerinde aydan aya en az deiiklik, oynama gren semen grubu
olmu.
Son tahlilde toplumun genelinin lke siyaseti hakknda ortak bilinle hareket edip,
meselelere rasyonel yaklaabildiini syleyebiliriz. Seim yaplmas ve gerek
sonucun ortaya kmasyla birlikte, kalabalk akl teorisinin iimize yarayp
yaramadn deerlendirebiliriz. Dier bir deyile, Trkiyede hanelerde yzyze
anket yaparak ve seimle ilgili tahminler yaplmasn isteyerek seim sonularnn
ngrlp grlemeyeceini bir anlamda test etmi olduumuz iin, teorinin bu
durumda geerli olup olmadn inceleyebiliriz. Yukardaki grafikte Haziran15
tahminlerini, Haziran15 aratrma bulgularn ve seim sonularn
karlatrdmzda, ncelikle aratrma bulgularnn seim sonularna daha yakn
olduunu gryoruz. Ancak tek tek kiilerin ok byk ounluunun gerek
durumdan olduka uzak oy oranlar vermelerine ramen, tahminlerin ortalamada
seim sonularna bu kadar yakn olmas olduka arpc bir sonu. Bu yaknlk bu
yntemin genel olarak seim sonularn veya benzer oran dalmlarn ngrmek
iin, anket yntemini destekleyebilecei, hatta belki yntemin gelitirilmesiyle
alternatif haline gelebilecei konusunda ipucu salyor.
18 Haziran 2015
Sayfa 98 / 104
Ak Partililer
Trkiye
Aylara gre parti semenlerinin seim sonucu tahminleri

ubat 2015
45,7
23,6
16,6
Mart 2015
44,6
24,6
17,5
9,1
4,2
Nisan 2015
43,2
18,1
9,2
3,8
Mays 2015
42,2
Haziran 2015
40,9
21,5
Mart 2015
50,6
22,3
Nisan 2015
48,4
Mays 2015
47,9
CHP'liler
MHP'liler
9,3
4,9
18,9
10,0
3,8
15,3
23,3
22,7
46,3
40,4
29,5
Mart 2015
39,2
31,0
7,3
5,6
15,7
7,2 4,2
16,7
7,8 3,8
16,4
24,0
ubat 2015
5,6
18,0
26,5
50,3
8,1
17,6
8,3
16,0
8,4
17,4
4,9
3,8
5,6
8,2
4,2
9,0
3,8
Nisan 2015
36,8
Mays 2015
36,3
31,2
18,9
8,7
4,9
Haziran 2015
35,3
32,3
18,8
9,8
3,8
31,7
18,7
ubat 2015
39,5
Mart 2015
40,3
23,4
25,2
6,8 4,2
Nisan 2015
39,1
24,4
24,3
8,3
3,8
Mays 2015
39,0
24,8
23,8
7,4
4,9
Haziran 2015
37,9
ubat 2015
HDP'liler
25,5
ubat 2015
Haziran 2015
Kararszlar
25,7
8,6
23,4
24,3
25,2
41,4
Mart 2015
39,5
Nisan 2015
40,9
7,2
25,0
20,9
8,1
14,0
20,8
18,1
12,8
23,3
Mays 2015
39,3
23,0
Haziran 2015
38,6
24,6
4,2
16,6
14,6
18,2
16,4
3,8
5,6
22,6
15,3
5,6
3,8
4,9
16,7
3,8
ubat 2015
45,3
Mart 2015
44,3
24,5
18,3
8,7
4,2
Nisan 2015
43,8
26,0
17,6
8,8
3,8
Mays 2015
43,1
Haziran 2015
24,5
24,8
40,4
0
10
20
16,8
26,3
30
Ak Parti
40
CHP
MHP
50
HDP
18 Haziran 2015
60
70
7,8
5,6
17,9
9,3
4,9
19,0
10,5
3,8
80
90
100
Dier
Sayfa 99 / 104
7.
ARATIRMANIN KNYES
7.1. Semen Profili in Kullanlan rneklem

Bu raporun Semenlerin Demografik Profili blm iin, saha aratrmas 2-3 Mays
tarihlerinde yaplan Mays15 Barometresi aratrmasnn, saha aratrmas 23-24
Mays tarihlerinde yaplm olan ve kendi kaynaklarmzla karlayarak
raporlamadmz bir aratrmann ve saha aratrmas 30-31 Mays tarihlerinde
yaplan Haziran15 Barometresi aratrmasnn verileri birletirilmitir. Bu sayede
9803 kiiden oluan bir rneklemle toplumdaki kk demografik gruplarn dahi
siyasi tercihleri hakknda salkl bilgi sunulabilmektedir. Bu aratrmalar, KONDA
Barometresi aboneleri iin, KONDA Aratrma ve Danmanlk A.. tarafndan
gerekletirilmitir.
rneklemler, ADNKS (Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi) verilerine dayal mahalle ve kylerin
nfus byklkleri ve eitim seviyeleri verileri ile 12 Haziran 2011 genel seimlerinin
mahalle ve ky sonular katmanlandrlarak hazrlanmtr.
Yerleim yerleri nce kr/kent/metropol olarak ayrtrlm ve 12 blge esas alnarak
rneklem tespit edilmitir.
rneklem
Aratrma
2-3 Mays
23-24 Mays
30-31 Mays
Toplam
Gidilen il
27
30
30
30
Gidilen ile
109
131
126
211
Gidilen mahalle/ky
154
197
200
516
Grlen denek
2691
3569
3543
9803
aratrmann siyasi tercih ve demografi bulgular, aratrmalarn yapld dnem boyunca

semen tercihlerinde byk deiim olmadn ve verilerin birletirilebileceini
gstermektedir.
18 Haziran 2015
Sayfa 100 / 104
Grlen deneklerin blgelere ve yerleim yerleri trne gre dalm aadaki tablodadr.
Kr
Anketin yapld blge

stanbul
Bat Marmara
2,1
3,1
Ege
4,0
5,7
5,2
14,8
Dou Marmara
1,5
2,9
5,2
9,6
Bat Anadolu
,5
9,0
9,5
Akdeniz
3,5
3,0
6,0
12,5
Orta Anadolu
1,5
2,0
1,5
5,0
Bat Karadeniz
2,5
3,8
6,3
Dou Karadeniz
1,5
1,7
3,2
10
Kuzeydou Anadolu
1,1
,4
1,5
11
Ortadou Anadolu
1,4
3,1
4,5
12
Gneydou Anadolu
2,2
3,5
3,2
8,9
21,8
29,2
49,0
100,0
Toplam
Kent
18 Haziran 2015
Metropol
Toplam
18,9
18,9
5,2
Sayfa 101 / 104
8.
TERMLER SZL
Bulgular, aratrmalarn saha almalarnda grlen kiilerle yz yze yaplan anketlerde

sorulan sorulara dayandrlmaktadr. Baz sorular ve cevap seenekleri sonrasnda
ksaltlarak veya basitletirilerek, raporda gndelik dilde kullanlan terimlerle ifade
edilmektedir. rnein kendini ne kadar dindar grdne dair soruya cevaben
nanl ama dinin gereklerini pek yerine getiremeyen biri iin, raporda ksaca
inanl ifadesi kullanlmaktadr. Bu blm terimlerle ilgili aklamaya ihtiya
duyanlar iin hazrlanmtr. lk tabloda terimler ve aklamalar, daha sonraki
tablolarda bu terimlerin kayna olan soru ve cevap metinleri yer almaktadr.
Terim
Alevi Mslman:
Alt orta snf:
Alt snf:
Arap:
Aklama
Kendi din / mezhebini Alevi Mslman olarak tanmlayan kii
Kii ba geliri ortadaki yzde 60lk kesimde olan ama
otomobili olmayan kesim
Kii ba geliri en dk olan yzde 20lik kesim
deolojik:
Kendi etnik kkenini Arap olan tanmlayan kii

Kendisi veya erkekse einin barts ile rtndn
belirten kii
Kendisi veya erkekse einin arafla rtndn belirten
kii
Dinin gereklerini yerine getirmeye alan dindar biri
Kendi hayat tarzn dindar muhafazakr olarak tanmlayan
kii
Kendi hayat tarzn geleneksel muhafazakr olarak
tanmlayan kii
Siyasi grme en yakn parti o, diyen kii
nanl:
nanl ama dinin gereklerini pek yerine getiremeyen biri
nansz:
Dinin gereklerine pek inanmayan biri

Nfusun 4000'in stnde olan yerleim yerleri (idari
tanmdan farkldr)
Nfusun 4000'in altnda olan yerleim yerleri (idari tanmdan
farkldr)
Kendi etnik kkenini Krt olan tanmlayan kii
Bartl:
araf:
Dindar:
Dindar muhafazakr:
Geleneksel muhafazakr:
Kent:
Kr:
Krt:
Liderci:
Modern:
Liderine, bakanna gveniyorum, beeniyorum, diyen kii

Nfusu en yksek 15 ehrin btnleik ehir merkezi
snrlarndaki yerleim yerleri (idari tanmdan farkldr)
Kendi hayat tarzn modern olarak tanmlayan kii
rtnmeyenler:
Kendisi veya erkekse einin rtnmediini belirten kii
Partisiz:
Bu partilerden hibirisi beni temsil etmiyor, diyen kii
Metropol:
18 Haziran 2015
Sayfa 102 / 104
Sofu:
Son Dakikac:
Snni Mslman:
Taraftar:
Trbanl:
Trk:
st snf:
Yeni orta snf:
Zaza:
Dinin tm gereklerini tam yerine getiren dindar biri

Seim dnemlerinde partilerin almalarna bakarak karar
veriyorum, diyen kii
Kendi din / mezhebini Snni Mslman olarak tanmlayan
kii
Ben / biz hep o partiye oy veririm, diyen kii
Kendisi veya erkekse einin trbanla rtndn belirten
kii
Kendi etnik kkenini Trk olan tanmlayan kii
Kii ba geliri en yksek olan yzde 20lik kesim
Kii ba geliri ortadaki yzde 60lk kesimde olan ve
otomobili olan kesim
Kendi etnik kkenini Zaza olan tanmlayan kii
8.1. Terimlerin Kayna Olan Soru ve Veriler

Kendinizi, hayat tarz bakmndan aada sayacam gruptan hangisinde sayarsnz?
Modern
Dindar muhafazakr
Einiz veya siz, sokaa karken banz rtyor musunuz? Nasl rtyorsunuz?
rtnmyor
Barts
Trban
araf
Grlen kii bekr erkek
Hepimiz Trkiye Cumhuriyeti vatandayz, ama deiik etnik kkenlerden olabiliriz; Siz
kendinizi, kimliinizi ne olarak biliyorsunuz veya hissediyorsunuz?
Trk
Krt
Zaza
Arap
Dier
Kendinizi ait hissettiiniz dininiz ve mezhebiniz nedir?
18 Haziran 2015
Sayfa 103 / 104
Snni Mslman
Alevi Mslman
Dier
Dindarlk asndan kendinizi aada okuyacaklarmdan hangisiyle tarif edersiniz?
Dinin gereklerine pek inanmayan biri
nanl ama dinin gereklerini pek yerine getiremeyen biri
Dinin gereklerini yerine getirmeye alan dindar biri
Dinin tm gereklerini tam yerine getiren dindar biri
Genel olarak sandktaki oy tercihinizi sayacam sebeplerden hangisi etkiliyor, hangisi
belirliyor?
Ben/biz hep o partiye oy veririz.
Siyasi grme en yakn parti o.
Liderine, bakanna gveniyorum, beeniyorum.
Bu partilerden hibirisi beni temsil etmiyor.
Seim dneminde partilerin almalarna bakarak karar veriyorum.
Toplam
Yerleim Kodu (rneklemden gelen veri)

Kr
Kent
Metropol
Ekonomik snflar (Hanedeki kii says, hane geliri ve otomobil sahiplii kullanlarak
hesaplanyor)
Alt snf
Alt orta snf
Yeni orta snf
st snf
18 Haziran 2015
Sayfa 104 / 104

Konda 7 Haziran Sandik Ve Secmen Analizi Raporu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Konda 7 Haziran Sandik Ve Secmen Analizi Raporu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KONDA

Sandk ve Semen Analizi

SANDIK SONULARI ..................................................................................................... 4

Seimlere Katlm Oranlar ......................................................................................................................... 10

LELERDE PARTLERN PERFORMANSLARI .............................................................. 36

2011DEN 2015E PARTLER ARASI OY KAYMALARI ................................................. 48

SEMENLERN DEMOGRAFK PROFL ....................................................................... 59

5.1. Barometre Siyasi Tercih Bulgular ............................................................................................................. 59

FARKLI PROFLLERDE SYAS TERCH DEM ........................................................ 78

Eitim Seviyesi ............................................................................................................................................ 78

ARATIRMANIN KNYES.......................................................................................... 100

7.1. Semen Profili in Kullanlan rneklem ................................................................................................ 100

TERMLER SZL ................................................................................................. 102

8.1. Terimlerin Kayna Olan Soru ve Veriler ................................................................................................. 103

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

7 Haziran Genel Seim

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

Bu blmde 7 Haziran Genel Seimlerinin sonularn analiz ediyoruz. Analiz nceki

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

Seim sonular: 13 ylda 7 sandk

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

CHYye oy veren semen says sabit kald

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

Seimler arasnda semen saysnda oran olarak deiimler

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

2.1. Seimlere Katlm Oranlar

Seimlere katlm oranlar

2004 l Genel Meclisi Se.

2007 Milletvekili Se.

2009 l Genel Meclisi Se.

2011 Milletvekili Se.

2014 l Genel Meclisi Se.

2015 Milletvekili Se.

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

Blgelere gre katlm oranlar

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

2.2. Blgelere Gre Oy Dalmlar

Ak Parti oylarnn blgelere dalm

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

2.2.2. CHP Oylarnn Blgeler Gre Dalm

CHP oylarnn blgelere dalm

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

2.2.3. MHP Oylarnn Blgeler Gre Dalm

MHP oylarnn blgelere dalm

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

2.2.4. HDP Oylarnn Blgeler Gre Dalm

HDP oylarnn blgelere dalm

2.3. Blgelerde Katlm Oranlar ve Oy Oranlar Arasndaki liki

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

Ak Parti oy orannn blgelerde deiimi (2011-2015)

Katlm fark ve Ak Parti oy fark

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

CHP oy orannn blgelerde deiimi (2011-2015)

Katlm fark ve CHP oy fark

2011 - 2015 Katlm fark

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

MHP oy orannn blgelerde deiimi (2011-2015)

Katlm fark ve MHP oy fark

2011 - 2015 Katlm fark

KONDA 7 Haziran Sandk ve Semen Analizi

HDP oy orannn blgelerde deiimi (2011-2015)