J W I\ LONDON

VARLIK YAYINLARI

DNEK
Yazan:

JACK LONDON
NDEKLER
I. YK: DNEK ..............................(3-21)
II. YK: ET.....................................(21-36)

III. YK: ALLAHA ISMARLADIK JACK...(36-45)

IV. YK: GURUR .................................(45-58)
V. YK: CZZAMLI KOOLAU..............(58-72)
VI. YK: KONA ERF.........................(72-85)
VII. YK: CHUN AH CHUN...................(85-96)

Kitabn zgn Ad:

Tanr Glnce
"When the God Laughs "

JACK LONDON

DNEK
Gevirem:
FH K R ET U R A Y

K N C B A SILI

VARLIK YAYINEV
Ankara Caddesi, stanbul

VARLIK BYK CEP KTAPLARI : 223

Bu kitabm ilk baskss ubat 195S'te yapmgtn'.

Varlk Yaynlar, say : 971

stanbul'da Ekin Basmevi'nde baslm#))
Nisan, 1963

D N E K
"Jo h n n y , k a lk m y a c a k o lu rsa n sa n a b ir lo k m a bite yem ek
verm em ."
B u te h d it o cu k ta h ig b ir te s ir y ap m ad . G zel b ir r y a
g rm ek te olan in san , bu r y a d a n u y a n m a m a y a n a sl galrsa, o d a ay n in a tla te k r a r y o rg a n n a sarld. E H eri b o lu k ta
h afifge yum uldu, h a v a y a zayf, titr e k y u m ru k la r sav u rd u . B u
y um ruklarn, h ed efi a tn e siy d i; f a k a t o, gocuu o m u zlarn d an
se rtg e silk eierk en m ta d a lk a n l iie k en d in i b u n la rd a n k o ru du.
" R a h a t b ra k beni."
B u b a r evvel bi* sa y k la m a gibi balad, a m a g abucak
y k se le re k tiz b ir glk h a lin i ald ; so n ra te k r a r h a fif liyere k an la lm a z b ir m rld a n m a ek lin d e k ayboldu. A n n esi ald rm ad . B u, gzleri k ed erli, y z y o rg u n b ir k a d n d ;
her
g n te k ra rla d bu vazifey e a r t k alm t. Yorgain y a k aly a ra k gocuun zerin d en sy rm a a u ra t. O z am a n gocuk,
y u m ru k a tm a y b ra k p m itsiz lik iinde y o rg a n a y a p t, y a ta n a y a k u c u n d a to p la n a n rt le re sarld. B u se fe r k a d n
rt le ri y e re gekm eye balad . ocuk y o rg an b ra k m ay n ca ,
k a d n asl kald. F a k a t o c u k ta n d a h a a r olduu iin y o rg a n da, gocuk d a teslim old u lar. Johtnny, v c u d u n u o d an n
i neleyici so u u n d an k o ru m a k iin y o rg a n n sca k l n b ra k m a d a n rt le rle b e ra b e r y a ta k ta s r k le n d i. Y a ta n k e n a rn a d o ru te k e rle n irk e n , h ag aa y ere y u v a rla n a c a n anly a ra k b ird e n b ire can lan d . V aziy eti
d zelterek m u v azen esin i b u lm a y a galgt. S o n ra a y a k s t y ere d t . O a n d a a n n esi de o m u zlarn d an y a k a ly a ra k sa rst. ocuk te k r a r y u m r u k sa v u rm a y a balad. B u se fe rk ile r d a h a catnl ve d a h a istik a m e tli idiler. F a k a t o a n d a g zleri ald. O z am a n a n n esin i
de b ra k t. A rtk u y an m t. ocuk, "P ek l ," diye m rld an d .
K a d n lm b ay a la r a k d a r frla d , gocuu k a ra n lk ta b ra k t. K a p d a n g k a k e n , "G n d eli in i k eserler," diye ih ta r
etti.
J o h n n y k a ra n l a ald rm ad . E lbiselerini, g iy e re k m u tb a a
g itti. Z ay f ve gelim siz b ir gocuk o lm asn a ramem, a r ba-

D N E K

sy o rd u yere. B a c a k la r o k a d a r ssk a idi ki, v cu d u n u n a l r ln sek m ek ten cizm ig gibi g r n y o rd u . M asan n y an m a

dibi k rk b ir iskem le gekti.
"Jo h n n y !" diye an n e si b ard.
Jo h n n y y erin d en srad , b ir k elim e sylem eden m u slu a
g itti. M usluk ta y a l ve k irliy d i. D elik ten pis b ir k o k u g eliyordu. A ldrm ad. D elikli ta n k o k u lu o lm asn ta b i b u lu yordu, n itek im sab u n u n b u la k su y u n d a n k a p k a ra olm as ve
g k p rm esi de tabiiy d i. Z ate sa b u n u k p tm e y e de u ram azd. Y zne b irk a av u so u k su a rp m a k y eterd i. D ilerin i y k am azd ; o yzd en m r n d e d i fr a s medir g rm em iti, d n y a y znde d ilerin i y k a y a c a k k a d a r a p ta l in sa n la rn bu lu n d u u n u d a bilm iyordu.
"G nde b ir d efack olsun ben sylem eden y z n y k a sam," diye an n esi kt.
K adn, ibriin st n d e k i k r eliyle k a p a ta r a k fin c a n la ra k ah v e koyuyordu. ocuk cev ap v erm ed i, z ira bu, a r a la r n dan. ek sik o lm ayan daim k a v g a m evzuu, a n n e sin in de
b ir
g ra n it sertli i ile s r a r e tti i te k n o k tay d . G nde b ir d efa
y z n y k a m a y a m ecb u rd u . Y al, n em li, pis, p a r a p a r a
ve t y leri in san n y z n d e k a la n b ir h a v lu ile k u ru la n d . A nnesi, "K ek e bu k a d a r u z a k ta o lm asay d k ," dedi. "B iliyorsun
ki, elim den gelen h e r geyi yap y o ru m , a m a k ira d a n y a p a c a m z b ir d o lar ta s a rru f , bizim iin ok m h im . H em b u ra n n
odas d a ok, b u n u sen de b iliyorsun."
ocuk so fra y a o tu rd u . A n n esin i din lem iy o rd u . B u n la r im diye k a d a r k a k e re du ym u tu . Annesi d a r dgnl idi, dn p dolap fa b rik a d a n b u k a d a r u z a k ta o tu rd u k la r iin ek tik le ri sk n ty o rta y a koym ajktan k e n d in i alam yordu.
"B ir d o lar dem ek, fa zla y em ek d e m e k tir," diye ocuk k a t'
b ir m ta l a d a bulundu. "B ir an nce yola k o yulm am lzm.
K a h v alty g etir."
E k m e i y a r iney ip i n en m em i p a r a la r k ah v e ile
boazndan aa y k a y a ra k , acele acele y em e in i yedi. K a h ve niyetime sa m u r gibi, sc ak b ir m ayi iiyordu. Jo h n n y bun u kahve, hem de ok iyi b ir k a h v e za n n ed erd i. Bu, oda, h a y a tta k a la n b irk a bo h ay ald en biriydi. H a y a tn d a hi sahici k ah v e im em iti. E k m e e k a tk o la ra k b iraz da nouk
jam bon v ard . A nnesi, fin c a n n te k r a r doldurdu. E k m e in i
b itirirk e n d a h a e k m e k gelip g elm ediine bak y o rd u . A nnesi,
onun bu sual so ra n b ak n a n ly a ra k ,

D N E K

"O b u rlu k etm e, Jo h n n y ," dedi. "K endi p a y n yedin, k a r d elerin senden d a h a k k ."
A n nesinin bu a z a rla m a s n a cevap verm edi. Z aten p ek k o n u k a n deildi. A lkla e tr a f a b a k m a k ta n vazg eti. O n d a yle b ir sa b r v a rd ki, bu, onun bu sa b r ren d i i m e k te p k a d a r m th iti. K ah v esin i b itird i. A zn elin in te rsiy le silerek
k a lk m a y a h azrlan d . A nnesi, acele ile, "D u r b ak alm ," dedi.
"B elki ek m e k te n s a n a b ir dilim d a h a k a ra b ilirim , a m a ince
b ir dilim ."
H a re k e tle rin d e b ir y a v a lk v a d . S o m u n d an b ir diiim k e se r gibi yapt, so n ra so m u n u ek m ek k u tu s u n a k o y a ra k , k en d i
iki d ilim inden b irin i on a g t rd . O nu k a n d rd n a em in d i;
fa k a t teki, a n n esin in bu el a b u k lu u n u n f a r k n a v a rd ; am a
yine de u ta n m a d a n ekm e i ald. K en d i k en d in e, a n n e sin in m zm in bilm em ne h a sta i y z n d en fazla, i ta h a s o lm ad n a
ka.n idi.
K adn, ocuun ekm e i k u ru k u ru i n ed i in i grnce,
k e n d i k ah v esin i de onun fin c a n n a b o altt.
"N edense bu sa b a h m id em alm yor," diye bu h a re k e tin i
izah etti.
U z a k la rd a n gelen u z u n ve k e sk in b ir d d k sesi, ik isin i
de a y a a k ald rd . K ad n r a f ta k i k k ala* sa a te b ak t. Yelk o v a n la a k rep , bebu u u n zerimde idi. i a ilelerin in b ir o k la n d a h a y en i u y k u d a n k a lk y o rd u .
O m u z la rn a b ir al
a tt, b a n a biim siz, m o d as g em i k irli b ir a p k a geirdi.
L m b an n fitilin i ksp, fle d ik te n sonra, oluna, "K om alyz,"
dedi.
E ] yordam iyle y o liarn b u la ra k m erd iv en d en indiler. H a v a ak, f a k a t so u k tu . Jo h n n y , havamn iik tem a s ite titr e di. Y ld zlar h enz solm am t. e h ir k a ra n lk t. H e r ik isi de
y r rk e n a y a k la rn s t y o rd u . B a c a k a d a ie ie in d e a y a k la r
y erd en k a ld rm a k iin en k k b ir a rz u yoktu.
O nbe dakika, hi k o n u m a d a n y r d ie r, so n ra k a d n
sa a sa p t; k a ra n lk ta k a y b o lu rk e n ocua, "Ge k alm a," diye te n b ih etti. teki cevap v erm ed en y o lu n a devam etti. F a b rik a m u h itin d e k a p la r a im a y a b alam t. B ir a n so n ra k a ra n l d o ld u ra n k a lab a l n a ra s n a k a r a ra k k en d isi de onia rd a n b iri oldu. F ab rik a: k a p s n d a n g ire rk e n d d k te k r a r
tt . ocuk, douya) d o n b ak t. E v le rin a rk a s n d a n p a r a
p a r a g r n e n u fu k ta so lu k b ir k y k selm ey e b ala m t,
te a rk a s n dnp f a b r ik a a rk a d a la rn a k a tlm a d a n evvel.

D N E K

g n n a n c a k bu k a d a rn : grebiliyordu. B irg o k uzun m ak in e

dizilerinden birim deki y e rin i ald. nnde, ii k k m a k a r a la rla dolu b ir k ab m st n d e, s ra tle d nen b y k m a k a ra la r
vard], g b asitti. B t n isten en , a b u k lu k tu . K k m a k a ra la r o k a d a r ab u k b oaly o rd u ve b u n la r bogaltan o k a d a r
ok b y k m a k a r a v a rd ki, in s a n n hi bog zam a n olm uyordu.
M ak in e gibi algyordu. K k m a k a r a bogalm ca, sol eliyle b y k m a k a ra y d u rd u ru y o r, bag ve a h a d e t p a rm a ile
ipliin u cu n u y ak aly o r, sa eliyle de k g k m a k a ra n n ipli in in ucumu tu tu y o rd u . B u h e r ik i elin m u h te lif h a re k e tle ri
ayn z a m a n d a ve s ra tle oluyordu. S o n ra el ab u k lu iy te b ir
do k u m ac dm y a p a ra k b y k m a k a ra y se-best b ra k yordu. B ir k e re u y k u su n d a bile d m ata b ile ce in i syliyerek nm gt. B az geceler r y asn d a, sonu gelm iyen d m le r a ta r a k a srla rc a algrd.
gi o cu k la rn b a z la r bogalan kgk. m a k a ra la r deitirm iy o rlar, bylece h em zam an k ay b ed iy o rlar, h em de m a k ineyi b oubouna a ltry o rla rd . B u n a m n i o laca k b ir gzc
vard. Johm ny'nin y a n b a m d a alan ocuu byle b ir a n d a
y a k a ly a ra k k u la k la rn ekm ig; "Jo h n n y 'y e b a k sa n a , neye on u n gibi alm y o rsu n !" diye az a rla m t.
J o h n n y 'n in m a k a ra la r h zla b oalyor, y erin e y en isi konuyordu, a m a o, bu v a s ta l le hi k u la k asm a m t. B ir
zam anlar... a m a eok, ok eskiden... - P a rla k b ir rn e k o la ra k
k endisinden b ah sed ild i in i d in lerk en k a y tsz y z deigm ezdi, - m kem m el b ir iiydi. B u n u k en d isi de biliyordu. B unu
ona, o k a d a r ok sylm iglerdi ki, a r tk ta b i gelm eye baglamgt. H em z a te n b u gle- o n a b ir ey ifad e etm iyordu. O.
gim di a r tk m kem m el b ir igi deil, m k em m el b ir m ak in e
olm utu. i ak sad zam an , b u n u n sebebi, tp k m ak in ed e
olduu gibi, k endi m alzem e y o rg u n lu u n d a n ileri gelirdi. M kem m el b ir trn a k m a k a s n n k t k esm esi me k a d a r m m knse, onun d a h a t y a p m a s a n c a k o k a d a r m m knd.
alacak ey... M akinelerle k fk ilgisi olm ad asla
grlm em iti. M akine, onun iine ilem iti. Z a te n m ak in ey le
b e ra b e r bym t. O n ik i y l nce bu fa b rik a n n , bu m as u ra s a rm a o d asn d a h a fif b ir heyecan r z g r esm iti. Jo h n n y '
n in an n esi baylm t. K a d m g r lt l m a k in e le rin a ra sn a
y ere u z a ttla r. Y al ik i k ad n te z g h la rn d a n gald, u s ta ba da y ard m etti. B irk a d a k ik a somra odada, k a p la rd a n

'

<'

D N E K

g ire n lerd en fazla o la ra k b ir c a n daha, v ard . Bu, k u la k la rn d a m ak in elerin g r lt v e u u ltu su ile d o an ve ilk n e fe sin de iine iplik lifleri ile a rla m h av ay e k en Johm ny idi.
D a h a h a y a tn n bu ilk g n n de, ci erle rin i b u liflerd en k o ru m a k iin k s rm t , h l d a k s rm ek te d ir.
Jo h n n y 'n in y a n b a m d a a la n ocuk, a la r gibi b u rn u n u
ekti. ocuun yzn, u z a k ta n k e n d isin i gz h a p sin e alm
olan gzcye k a r b ir n e fre t ifad esi sa rm t; a m a b t n m ak a r a la r sarlyordu. ocuk, n nde dnen m a k a r a la r a k f rle r
y adryor, f a k a t ses ik i a d m teye bile g itm iy o rd u . O dann
g r lt s b u sesi d u v a r g ib i y u tu y o rd u .
B t n b u n la ra Jo h n n y 'n in ald rd y o k tu . O nun, k en d in e
g e h e r h d isey i b ir k a b u l ed i ta rz v a rd . Z aten b u gibi
v a k 'a la r te k e r r r ede ede a r t k m onoton b ir h a l a lm t, ite
bu k k hdiseye de defalarca, a h it o lm utu. O na gre, gzcye k a r g elm ek m ak in e y e k a r g eim ek k a d a r lzum suzdu.
M akineler bu ta rz d a a lm a k ve bu alm a ile b ir i g rm ek
iin y ap lm t. Gzc de yle.
F a k a t s a a t onbirde, o d a d a b ir te l b alad , bu h ey ecan
gizlice k u la k ta n k u la a d o la a ra k d erh a] h e r ta r a f a yayld.
Jo h n n y 'n in tek i ta r a f n d a alan te k b a c ak l ocuk y av a a
olduu y erden s ra y a ra k b ira z tede d u ra n bo b ir m a k a ra
s a n d n a y a k la t, k o ltu k d e n ek le ri ile b e ra b e r sa n d a d ala r a k gzden kayboldu.
G en b ir ad a m la b e ra b e r, fa b r ik a m d r ie ri g irdi. Gen
ad a m iyi giyinm iti, s rtn d a kolal gm lek v ard . Johnm y'nin
k en d i l lerin e g re b u b ir m fe ttiti. Y a n la rn d a n g e e rken d ik k a tle o c u k la ra b ak y o r, b azan d u ru p su a lle r so ru y o rdu.
zam an, ci e rle rin i z o rly a ra k avaz k t kadar* b a rm a k z o ru n d a kaly o r, sesin i d u y u rm a k iin k e n d in i sk m a sn d an yz tu h a f b ir ek ild e
b u ru u y o rd u . K e sk in gzleri,
Jo h n n y 'n in y a n n d a k i bo m ak in ey e tak ld , f a k a t b ir ey sylem edi. Jo h n n y ile gzgze gelince, b ird e n b ire d u rd u . Jo h n n y 'yi m ak in ed en b ir a d a m g e ri ek m e k iin k o lu n d a n tu ttu , fa k a t b ir h a y re t n id asiy le k o lu n u b ra k t. M d r heyecanla.', "Old u k a ssk a," diye gld.
"P ip o sap gibi," d iye tek i cev ap verdi. "u b a c a k la ra
bak , o c u k ta k em ik h a sta l v a r, d a h a b a la n g ta am a, h a s ta lk m evcut. E e r s a b a y a tu tu lm a z s a m u h a k k a k d a h a evvel
v erem d en gider."

D N E K

Jo h n n y , b t n b u n la r dinledi, ama. b ir ey an lam ad . Zate n m sta k b e l h a s ta lk la r o n u ilg ilen d irm iy o rd u . Sim di, m fe tti k l n a girm ig, d a h a ciddi b ir h a s ta lk onu te h d it ediyordu.
"Bauum
, gim di b a n a d o ru y u syle." M fetti gocua
un k u la n a eilm i, d u y u rm a k iin b a ry o rd u . "K a y a ndaym ?"
"O n d rt," diye J o h n n y y a la n syledi. H e m de c i erlerin in b t n kuvvetiyle. O k a d a r b a r a ra k y a la n syledi ki, b ir
te s te re g r lt s k a ra n b ir sesle k u ru k u ru k s rm ey e b alad ve bu k s r k sa b a h ta n be-i c i erlerin e y erlem i olan
lifleri a y a a k ald rd . M dr,
" E n a a on a lt g steriy o r," dedi.
"Y a h u t d a altm ," diye m fe tti cev ap verdi.
"D aim a yle g r n r."
"N e z a m a n d an b e ri? " diye m fe tti acele ile sodu.
"S enelerden beri, hi yalanm az."
"Y a h u t genlem ez. Z an n ed ersem b t n b u g ste rd i i sen eleri b u ra d a geirdi."
"B azan alt, baz b ra k t. A m a bu, y e n i k an u n u n k a b u l n d en evveldi," diye m d r ilve etti. M fe tti zerin d e
y a r sarl, m a k a ra la rn h zla dnd, Johnny'nitn y a n n d a k i
m ak in ey i g ste re re k sordu,
"B u m ak in e bo m u ?"
" y le grnyor."
M dr, gzcy a rd . O da, m ak in ey i i a re t ed erek k u la n a b ir eyler ba rd . M d r de, m fe ttie "B om u," diye
cevap verdi. O n lar geip g id erk en , Jo h n n y h a sta l n a tla tlm olm asn d an dolay b ir fe ra h lk d u y a ra k iin e dnd. F a k a t te k b acak l ocuk o k a d a r ta lih li deildi. K esk in gzl
m fe tti bo m a k a ra sa n d n a b irk a ad m y a k la n c a onu
s a n d k ta n d ar u ra tt. ocuun d u d a k la r titriy o r, yz m th i ve aresiz b ir fe l k e te u ra m o la n la ra m a h su s b ir ifa de ta y o rd u .Gzc, sa n k i ocuu ilk d e fa g r y o rm u gibi
a rm t. M drn yz, to k a t yem i gibi b ir ifad e alm t.
M fetti, "B unu ta n rm ," dedi. "On ik i y a n d a d r. Bu
sene fa b rik a d a n k a rttm . B u d rd n c s ." T ek b acak l
ocua dnd.
"Hami bana, m ek teb e gideceine sz v e rm itin ? "
T e k b acak l ocuk a la m a y a balad.

D N E K

"Y alv arrm bay m fe tti, ailem izden ik i o cu k id, hem

biz ok fak iriz."
"N eden yle k s r y o rsu n ? " M fetti, s a n k i onu b ir cin a y e tle ith a m ed iy o rm u g ib i so rd u ; ve te k b a c a k l ocuk
da. s a n k i su su n u in k r ed iy o rm u gibi, cev ap verdi. " B ir ey
deil, gecen h a f ta b ira z tm t m de, b a y m fetti, ite
ondan."
Sonunda: te k b a c a k l gocuk, m fe ttile b e ra b e r
odad an
kt. M dr de h e y e c a n la p ro testo ed e re k o n lar ta k ip etti.
B u n d a n sonra, m on o to n h a v a te k r a r o d ay a kt. U zun sa b ah ve daha, uzun leden so n ra g eip g itti. N ih a y e t paydos
z a m a n n b ildiren d d k tt . Jo h n n y fa b r ik a k a p sn d a n k a rk e n , k a ra n lk k m t bile. B u zam a n z a rfn d a g n e
ge a ltn b ir m erd iv en k u rm u , d nyay c m e rt b ir sc a k l a bom u, so n ra a l a la ra k b atd a, evlerin .ark asn d an p a r a
p a r a g r n en u f u k ta k ay b o lm u tu .
A k am yem ei ailen in te k nyd. J o h n n y 'n in k k
e rk e k ve kzk ard elei'iy le k a r la t te k n. Bu, o n a b ir
sav a n gibi geliyordu. nk, k en d in in ok ih tiy a r olm asn a k a r, k a rd e le ri de fec d en ecek k a d a r g en tiler. O nlarn a n ve a rtc h a fiflik le rin e gz yum u y o r, o n lar a n h y am yordu. K endi o cuklu u o k g erid e k a lm t. A p ta lca b u lduu bu g en ru h la rn g r lt le rin d e n sk lan ih tiy a r ve a s a b b ir a d a m a d n m t .-B ir gn, o n larn d a alaca d n cesiyle k e n d in i teselli e d e re k sessizce y em e in e d alard . alm a, o n la rn k e sk in ta r a fla rn k r a r a k o n la ra d a k en d isi g ibi s k n e t ve v e k a r v erec e k ti. J o h n n y de b t n d i er in s a n la r gibi, k en d in i m iy a r diye k a b u l e d e re k b t n k in a t bu
lye v u ru rd u .
Y em ek esnasnda, h e r fr s a tta an n e si b itm ez t k e n m e z te k ra r la rla , elinden gelen h e r eyi y a p t n a n la tt, bylece zate n k t olan yem ein so n u im d a d a y etiti. Jo h n n y , san d a ly e sini g e ri ite re k s o fra d a n k a lk t. B ir an y a tm a k la k a p n n
n n e k m a k a ra s n d a bocalad, n ih a y e t d a r k m a y a k a r a r verdi. U zaa gitm ed i. K a p n n n n d e d izleri y u k a r ekilm i, d a r om uzlar ne d o ru b k lm , d irsek leri d izlerin de ve enesi a v u la rn d a o tu rd u .
H i b ir ey d n m y o r, sad ece dinlen iy o rd u . B eyni u y k u y a d alm t. K a rd e le ri d a n km , b a k a o cu k la rla o y n u y o rlard . K ed ek i e le k trik lm b as b u n la rn elencesini ay dn laty o rd u . O nun h u y su z ve a sab o ld u u n u biliy o rlard , fa -

10

D N E K

k a t m a c e ra a ra y a n ru h la r, o n la r Jo h n n y 'y i k z d rm a a evk etti. E lele tu tu g a ra k o n u n n n d e to p la n d la r v e v c u tla r ite

tem po tu ta ra k , sih irli v e hig d e m eth ed ici o lm ay an b ir te k e rlem e tu ttu r d u la r. Jo h n n y o n la ra k f r etti. B u k f rle ri fab rik a d a k i u sta b a g la rd a n ren m iti. Burnun b ey h u d e olduunu
grp, k en d i v e k a rm d a h a trla y n c a , in atg b ir s k n e te dald.
o cu k larn elebags, k e n d in d en b ir s o n ra k i k ard e i, henz
on y a m a b asm olan W ill'di. Jo h n n y ona k a r p ek de m fik
b ir h is beslem ezdi. H a y a t
d a h a b a ta n itib a re n ,
devam l
su re tte , W ill'e y a rd m ve W ill'e v erm e ile z e h irlen m iti. O n a yle g eliyordu ki, W ill
k e n d isin e o k eyler
bo rlu olduu halde, m teekkil* deildi. ok u z a k ve k a ra n lk b ir m azide, k endi oyun z a m a n la rn d a , W ill'e b a k m a y a m ecb u r olduu iin, bu oyu n z am a n n n b y k bi* k sm o ndan
alnm t. O z a m a n la r W ill, k c k b ir b e b ek ti ve annesi,
im di olduu gibi, o zam am lar d a g n d zleri fa b rik a y a g id e rdi. B u yzden hem b ab alk , h e m de a n n e lik vazifesi k k
Jo h n n y 'y e dyordu.
W ill, iyi b ak m ve ih tim a m belli ediyordu. S alam yapl,
o ld u k sa salam , a ab ey isi b o y u n d a ve d a h a a rd . S a n k i birisin in canll ve k a n te k in e g em iti, R u h u d a yle. Jo h n n y 'n in b itk in , y p ran m ve cansz olmasina k arg lk , k k k a r dei n ee ile dolup tay o rd u .
A layl gark y k seld ik e y kseldi. W ill d a n s ed erk en eile re k d ilin kard. B u a n d a Jo h n n y 'n in sol ko lu ileri frla y a r a k onu g rtla n d a n y ak a la d . A yn z a m a n d a sa elimin k e m ik li y u m ru u d a b u rn u n a indi. B u a sa b iy e tle v u ru lm u b ir
y u m ru k tu , fa k a t sebep o lduu lk b u y u m ru u n a c ta c a k k a d a r kuv vetli olduunu is p a t etti. teki g o c u k la r k o rk u
ite
b a rrk en , Jo h n n y 'n in k zk ard eg i Jen n ie, eve k o tu . Jo h n n y .
W ill'i g e ri g eri itti, diz k a p a n vahgice te k m ele d i ve so n ra
y zkoyun am u ru n iine a rp t. S u ra tn b irk a d efa g a n u a
s rtm e d e n de b rak m ad . S o n ra r z g r gibi b ir endie ve efk a tli b ir gazap la k an sz a n n e gkageldi. O nun a z a rla m a sn a
k a r Jo hnny, "N iye b en i r a h a t b ra k m y o r? " diye cevap v erdi. "Y orgun olduum u g rm y o r m u ?"
'A r t k ben de by d m ," diye, y z gzyana, kam a ve
a m u ra bulanm W itt, a n n e sin in k o lla n a ra s n d a n
ba rd .
"B en de a rtk senin k a d a r oldum , d a h a d a byyeceim . O zam an seni tepeliyeceim , b a k g r rs n ."
"E e r b y d n n fa rk n d a isen, galg m ay a bala," diye

11

J o h n n y h o m u rd an d . " te sen in k a b a h a tin bu. Seni ie koym a k vazifesi de a n n e m e der."

"O d a h a ok k k ," diye k ad n itira z etti. "D a h a k c k ocuk."
"B u ie girdiim de, ben o n d an d a k k t m ."
Jo h n n y 'n in az h is se tm e k te olduu h a k sz l ta m a m e n
a n la tm a k iin aid, f a k a t daha, fa z la b ir ey sylem eden k a pand. K ederli b ir h aid e to p u k la rn n zerin d e d n e re k sessizce eve girdi, y a tm a a g itti. M u tfa k ta n geien h a ra r e tle sn sn
diye o dasnn kap s a k t. Y ar k a ra n lk ta so y u n u rk e n , a n n e sinin, yoi st u ra y a n b ir k o m u iie k o n u tu u n u duyabiiiyordu. A nnesi a ly o rd u ve szleri h a fif b u ru n ekm esiyle k e siliyordu.
"Jo h n n y 'y e ne oidu, bilm em ," dediini duydu. "H i byle
deildi. E sk id e n sab rl, m elek gib i b ir o cu k tu ." S o n ra h e m en m d a fa a etti. "Y ine de iyi o cu k tu r. F e d a k rc a alt.
H em de a lm ay a ok k k te n b alad. A m a bu benim k a b a h a tim deil ki. B en elim den g eleni y a p t m a em inim ."
M u tfa k ta n uzun u zu n b u ru n ekm e sesleri g eldi ve gz
k a p a k la r k a p a n rk e n , J o h n n y k en d i k e n d in e m rld an d , "F e d a k rc a alt m sen de in k r edem ezsin ya."
E rte s i sab ah y ine an n esi ta ra fn d a n u y k u su n d a n k o p a rld. S o n ra k t k a h v a lt, k a ra n lk ta k i y olculuk,
srtm dnp
f a b r ik a k a p sn d a n g irm e d en evvel, e v lerin a rk a s n d a n g r n en g n n ilk soluk k la n . B t n geen g n le r gibi b ir g n
dah a. Z aten h e r geen gn, b irb irin in ayndr... H a y a tn d a k i
b t n d e iik lik ler a n c a k b ir iten b a k a b ir ie nak led ilm esi,
y a h u t h a stalan m asy d .
A lt y a n d a iken, W ill'le o ndan d a h a k k k a rd e le rin e
a n n e lik ve b ab a lk etm ey e b ala m t. Y edi y an d a, d okum a
fa b rik a s n a m a s u ra s a rm a y a girdi. Sekiz y a m a gelince b a k a
b i r fa b rik a y a geti. B u ra d a k i yemi ii g a y e t kolayd. B t n
yap aca , o tu rd u u y erd en , k k b ir de n ek le y a n n d a n ak p
geen k u m a e rid in in do ru g itm e sin i te m in e tm ek ti. B u k u m a b ir m a k in en in m idesin d en k ar, sc a k b ir d n er silin d irin ze-indem g eerek b a k a b ir y ere gid erd i. F a k a t d aim a
g n n n y etiem ed i i b ir yerde, b an n zerin d e p a rla y a n b ir g az lm b asn n titre y e n a ltn d a , k en d isi de m ek a n iz m a n n b ir p a r a s o larak , o tu ru rd u .
O d an n r tu b e tli sc a k l n a ra m en , b u ra d a ok m esu ttu ,
n k ok g e n ti v e h en z b ir o k r y a la r ve h ay alleri v a r -

12

D N E K

d. D u m an t te n k u m a sonsuz b ir akla; y a n n d a n g elip geerken, o, he-biri a y r b ire r m ucize o lan h a y a lle r k u ra rd . F a k a t ide hi h a re k e t yo k tu , k a fa s n n d a a lm a sn a h tiy a
olm ad iin za m a n la beyni u y u u p donduka;, h a y a lle ri de
zayflyordu. Ama, me de o lsa h a fta d a ik i d o lar k azan y o rd u ,
bu ik i d o la r d a giddetli a lk la m zm in m a h ru m iy e t a ra s n d a k i f a r k tem sii ediyordu. D okuz y a m a gelince, iini k ay b etti.
B u n a k zam k sebep oim ugtu. y i o lu n ca b ir c a m fa b rik a sn d a
ig buldu. B u ra d a d a h a fa z la p a r a aly ord u , ii de m a h a re t istiyordu. P a r a h esab y la p a ra ald iin, n e k a d a r ok i k a rrsa , o k a d a r fa z la k azan y o rd u . B u gartla*, in san te v ik
ediyordu, o d a bu te v ik in tesiriy le iyi b ir ii oidu. g b asitti, k k ielere c am ta p a ba lam ak ... Y eleinin cebinde
b ir y u m a k ip ta r, ik i elle alab ilm ek iin gieleri dizlerinim a ra s n a sk trrd . B yle d izlerin in z e rin e eilm i b ir
v aziy e tte o tu rm a k ta n , d a r o m u z la n k a m b u rla r, g s g nde
on s a a t bu ekilde sk k k alrd . B u v aziyet, c i erleri iin iyi
deildi, a m a g n d e g yz dzine gige b a la m a sn a y ard m
ederdi.
M dr, o n u n ia if tih a r eder, onu sey re m is a fir g e tirird i. On
s a a t iinde eiinden y z dzine gie geerdi. Bu, onun a r tk b ir m ak in e m kem m elli i elde e tti in i g steriy o rd u . B t n lzum suz h a re k e tle r b e rta ra f ediim iti. n ce k o lla n n m h e r
h a re k e ti, ince p a rm a k la rn d a k i a d a le le rin h e r k m ld a n hzl ve y erin d e idi. D u rm a d a n g e rg in b ir v a z iy e tte a lt iin,
y av a y av a asab oldu. G eceleri u y k u d a a d a le le ri ekiiir, g n d zleri ise, ra h a tia y p din len ecek z a m a n bulam azd . D a im a k u ru lu kald iin de d a iele ri e k ilm ek te d ev am ederdi. Ayn
z a m a n d a y av a y av a a rla t, k s r fen alag t, n ih ay et
sk k gs iindeki ci e rlerin i z a t rrie y a k a la d ve byiece
gige fa b rik a sn d a k i iini k a y b e tti. Sonra, iik d e fa m a s u ra s a rm a y a balad J T fa b rik a s n a dnd. T erfi o n u bekliyordu.
y i b ir igi idi. B ir m d d e t so n ra k o ia ile rin e g eerek, d ah a
so n ra d a te z g h la ra v erilecek ti. B u n d an d a h a y u k a rs yoktu,
yalnz ra n d m a n a rta rd . ik g ird i i zamama n a z a ra n , b u sefe r m ak in eler d a h a hzlt, k en d i k a fa s ise d a h a y a v a alyordu. E s k i g n ieri h ly a la rla dolu o lm asn a ra m en , im di a rtk h ay al k u rm u y o rd u . B ir k e re k o lm u tu . B u ilk defa denekle kum agm do ru g itm esin i te m in etm ey e balad
zam a n d ve sevgilisi de m d r n kzyd. Kz, o n d an d ah a
yal, d e ta gen b ir k ad n d . Jo h n n y , onu be, a lt kc*e u z a k -

D N E K

13

ta n g rm t . A m a b u n d a n n e k ard . A k p g id en kum agm

zerinde ate li is tik b a lle r izer, acay ip g a lm a la rla m ucizeli
m a k in e le r icadeder, fa b rik a n n sah ib i olur, n ih a y e t kz kollarn n a ra s n a a la r a k cidd cidd a ln n d a n perdi. F a k a t b t n b u n la r so k eskiden, d a h a ih tiy a rla m a d a n ve y o ru lm ad a n
evveldi. A m a bu, onun isin iyi te c r b e o lm u tu . Jo h n n y , bu
g em i zam ana, baz k im se ler cin ve p e rile re in a n d k la r
g n lere n asl b a k a rla rs a , o d a yie b a k a rd . O, p e rile re ve N oel
B ab ay a inam adt halde, d u m an t te n kum ag erid in in zerin e h a y al o la ra k izdii g l m sey en istik b a lin e k r k r n e
in an m t.
Y edi y anda ilk m a a m ald gn, r g d n e de erim i
oldu. O zam an, iinde g a rip b ir istik b a l h issi u y an d , an n esi
ile a ra s n d a k i b a deiti. B ir ig sah ib i o la ra k h a y a tn v e ek m eini k a z a n m a b a k m n d a n k en d isin i o n u n la m sav i g rm e ye balad. Onbi- y a n d a alt ay gece p o sta sn d a a lt z a m a n erkeklie, ta m e rk e k lik c a n a e rm i oldu. G ece posta s n d a calgan h ig b ir ocuk, gocuk k alam azd . H k y a tm d a n
brgok b y k o lay lar d a gegm igti. B u n la rd a n b iri; an n e sin in
K a lifo rn iy a eri i alm as, kincisi de k re m a y a p m a s idi. te
b y k o lay lar b u n lard . Jo h n n y b u n la r gzel b ir e r h tr a olara k sa k la rd . O z a m a n la r a n n e si b ir gn, k re m a d a n d a h a g zel b ir ta tl y a p a c a n sylem iti. O, b u n u n a d n a
"Y zen
ada" diyordu. Jo h n n y senelerce, so fra y a o tu rd u u zam an , n n de "Y zen ad a" b u laca g n bekledi. N ih a y e t b u n u d a elde edilm ez id ealleri a ra s n a s rd . B ir d e fa k a ld rm z erin de b ir y im ib e lik buldu. A ckl o lm a sn a ra m en , b u d a h a y a tn d a b y k b ir hd ise oldu. G m , gzlerin in n nde p aria r p arlam az, d a h a onu y erd en a lm a d a n nce, b u gibi h a lle rde v azifesin in n e o ld u u n u biliyordu. H e r z a m a n k i gibi, evde
yine k fi m ik ta r d a yiyecek yoktu. C u m a rtesi a k a m la r h a f ta ln g t rd gibi, bu p a ra y d a eve g t rm e si lzm d. K e n di p a ra s n h ig b ir z am a n ketndi h a rc a m a m t. C an d a fe n a h a lde e k e r istiy o rd u . Z a te n ek ere hig doym azd, h a lb u k i a n ca k b a y ra m la rd a tad ab iliy o rd u . K en d in i a ld a tm a y a k a lk m a d. Y a p t n n b ir k a b a h a t o ld u un u b ile bile, p a ra n n onbeg
se n ti ile e k e r aldt. G eriye k a la n on se n ti de d a h a so n ra k i b ir
cm bge ay rd , am a p a a ta m a y a a lk n o lm ad iin k a y betti. B u, y a p t h a re k e tte n dolay v icd an azab e k ti i b ir
s ra d a oldu, ve o n a y a k a n d a n g elen lh b ir m u k ab e le gibi
geldi. O nda k o rk u tr vu m th i b ir A llahn y a k n l n d a n do-

14

D N E K

a n b ir k o rk u v ard . A llah onu grm g ve c e z a la n d rm a k ta da

g ecik m em iti.
B u hd isey i h a y a tm m en b y k c in ay e ti o la ra k a n a r, h a trla d k sa , v icd an h a re k e te g eerek , o n a yetniden s tra p v e rildi. gte b u b iricik srryd . K a ra k te rin d e n ve o ian b iten d en dolay d a bu hdiseye esefle b a k a rd . Y irm ibeglii h a rc a y t a r zn d an m em n u n olm am gt. D a h a iyi sarfed eb ilird i, e e r A llah n byle sa b u c a k c e z ala n d rac a n bilmig olsayd, hem en
hepsini b ird en h a rc a y a ra k onu m a l p ederdi. H ay alin d e, p a ray b elki bm defa h a rc a d ve bu h a rc a y h e r se ferin d e d a h a
fay d al oldu.
M aziden k a lm a b ir h tra s d a h a va.*d ki, b u ; k a ra n lk
ve silik o lm asn a ra m en , b a b a sn n vahg a y a ile t ru h u n a dam galanm gt. Bu, gekillenm ig b ir h ay a ld e n ziyade b ir k b u sa benziyordu
U y k u su n d a b ir y erd en
y u v a rla n a ra k t
a ta la rn n o rta sn a dgen b ir in s a n n r y a s g ib i b ir geydi bu.
Jo h n n y , bun u gn gm da v e u y a n k k e n h i h a trla m a z d. F a k a t a k a m olup da, y a ta a y atn c a , k e n d in d e n gesip,
ta m u y k u b a strrk e n m e y d a n a s k a r v e onu k o rk u ta ra k u y k u su n u k a rrd . te bu r y a n n b u h a s ta edici b a la n g cn da Jo h n n y 'y e kendisi s a n k i y a ta n a y a k u cu n d a, enliliine
y a ta rm gibi gelir. Y a ta n iin d e de, b elirsiz b ir s u re tte a n nesi ile b a b asn n ek illerin i g r y o rm u gibi olurdu. F a k a t,
b ab asn n neye benzediini h i grem ezdi. Y alnz, onun a y a k la rn n vahg ve m e rh am e tsiz o ld uunu te k r a r h issed e r gibi
olurdu.
H a y a tn n eski h tra la rn d a d a im a b a b as v ard . Z aten
o ndan so n ra d a h tra s y o k tu . H e r g n b irb irin e benziyordu. D n, y a h u t geen sen e bin sen e evvelm i gibi gelirdi, ya-*hut d a b ir dakika... H i b ir v a k 'a olm azd. Z a m a n n g eti in i
g steren h i b ir h d ise y o k tu . O nun iin zam a n y r m y o r,
hep olduu yerde duru y o rd u . H a re k e t y aln z d n e n m a k in e le rdeydi. B u n la r da h e r an d a h a hzl dnm elerim e ra m en , h ib ir y ere gitm iy orlard.
*
O n d rt y a m a gelince, k o la k sm n a geti. gte, bu, m th i b ir hdiseydi. N ih ay et, gece u y k u su n d a n v e y a h a fta lk a lm a g n n d en d a h a m h im , h a trla n m a y a d e er, b ir gey olm ugtu. Bu, b ir m ih en k ta , ta rih le ri k o la y la trm a k iin ia-

D N E K

15

re tle n e n b ir gn oldu. E kseriya, dudak larn d ak i "k o la k sm n a

g eti im zam an", vey a "k o la k sm n a g e tik te n so n ra", y a h u t
d a "k o la k sm n a gem ed en evvel", cm leleri d u y u lu rd u .
O n altm ct y a g n n , d o k u m a k sm n d a y e n i b ir tez g h n
bagm a g em ek su re tiy le k u tla d . B u ras d a te v ik edici b ir
yerdi, g n k ig geme p a r a ba hesabyd. Y in e h e rk e s i g eti. T e z g h la r onun a m u ru n u y u u ra ra k m k em m el b ir m a kin e h alin e so k m u lard . n c ay n so n u n d a , d a h a so n ra
d a d rt tezg h b ird en id a re etm ey e balad.
k in c i y ln so n u n d a en iyi d o k u m a c la rd a n fazla,
o rta
u s ta lk ta k ile rin k a rd m iktarm ik i m isli kum ag d o k u m ay a balad. P a r a k a z a n m a k u d re tin in en y k se k m erteb esin e
y a k la tk a , evde hergey bollagm aya balad. F a k a t b u a rta n
kazan , h i b ir zam a n ih tiy a ta n fa z la b ir h a le gelem edi. oc u k la r byyor, d a h a fa z la y iy o r ve mektebe) g id iy o rlard .
M ek tep k ita p la r p a ra istiy o rd u . A sl tu h a f, o n u n a lm a s r a t i a r ttk a h e r eyin fiy a t d a a rty o rd u . T a m irsiz lik te n en kaz h alin e gelen evin k ira s bile artm g t.
g im d i boyu u zam t, a m a bu u zu n b oyla d a h a zayf gr n y o rd u . stelik daha, d a sin irli oldu, ve b u sin irlilik le bera b e r, h u y su zlu u ve h a ss a siy e ti de a r t t . o cu k lar b iro k
ac d e rslerd en so n ra o n d an ek in m ey i ren d iler, an n e si onun
bu k a z a n m a k u d re ti k a rg sn d a, k o rk u ile k a r k b ir sayg
duyard.
Jo h n n y 'n in h a y a t e'esizdi. G n lerin nasl g eti in i g rm yordu. G eceleri g a y r u u r b ir g erilm e ile u y an y o r, zam an n k a la n k sm n d a d a alyordu, g u u ru b ir m ak in en in k in den fark szd . B u n u n h a ric in d e de k a fa s bom botu. H i b ir
ideali y o k tu . Y aln z b ir te k h ay ali v a rd , o da, h e r s a b a h m k em m el b ir k a h v e iti i idi. O, b ir i h ay v an y d . H i b ir d n cesi y o k tu . A m a bey n in in , k e n d i bile bilm ed i i d erin lik lerinde, alm asn n h e r sa a ti, elinin h e r h a re k e ti, a d a le le rin in
h e r g erilm esi, ta rtly o r, elen iy o r ve h e m otnu, h em de onun
k k d n y asn a rta c a k m sta k b e l b ir h a re k e t silsilesi iin
h a z rlk y apyo rdu.
lk b a h a rn son g n le rin d e b ir gece, ite n eve geldii zam a n h a v a d a tu h a f b ir bek ley i v a rd , a m a o, b u n u n fa r k n a
v a rm a d , n n e k o n a n a k s i b ir sessizlik iinde, m a k in e gibi
yedi. o cu k lar azlarm a p rd a ta ra k "ah, oh," diye sesler
k a ry o rla rd . Jo h n n y b u n la rn h i b irin i duym ad. N ih a y e t
an n e si z n t ile, "N e y ed i in i b iliy o r m u su n ? " diye sordu.

16

Jo h n n y bog gzlerle evvel n n d e k i yem ee, s o n ra da

an n e sin e bakt. K ad n b y k b ir sevimle, "Y zen ad a," dedi.
"Y a!"
"Y zen ada," diye g o cu k lar b a rtla r.
"Y a!" diye J o h n n y te k r a r sylendi. k i lo k m a d ah a
a ld k ta n sonra, "G aliba b u a k a m ac k m ad m ," dedi. K a
elinden b ra k t, iskem lesin i g e ri itti ve b itk in b ir h a ld e so fra d an k a lk t. "Galiba; u y k u m geldi."
M u tfa k ta n g e erk en a y a k la r h e r zam ankim den d a h a a r
s r k len iy o rd u . S o y u n m ak m u azz am b ir i, m th ig b ir m a n a szlkt. A y ak k ab sn n b iri a y a n d a o lduu halde, y a ta n a
trm a n rk e n acizle alad. K a fa sn n iinde beyn in i b u lan d rp
to zla n d ra n b ir geyin k a b a rp gigtiini h isse tti. S an k i zayf
p a rm a k la r bilei k a d a r olm utu,. u la rn d a b eyni g ib i m p hem ve tozlu, u z a k b ir h is v ard . S rt d ay a n lm a z derecede
aryor, b t n k e m ik leri szlyordu. H e r ta r a fn b ir a r kaplam gt. K a fa sn n iind e b ir m ilyon te z g h n gcrts, ta k rds, g r lt s , u u ltu su gibi b ir h en g m e balad. B t n boluk, uugan m ek ik lerle dolm u, y ld zlar a ra s n d a k a rg k ek ille r izerek teye b eriy e frly o rla rd . K en d isi de b in tezg h bird en altry o r v e bunlarm h z la r a r ttk a b eyni de
a y n h zla b o a n a ra k uugan b in lerce m ek i i d o ld u ra n iplik
h a lin e geliyordu.
E rte s i sab ah ige gitm edi. K a fa sn n iinde, bin te z g h ta k i d o k u m as ile fa z la m eguld. A n n esi ige g itti. A m a d a h a
evvel d o k to r a rtt. D o k to r id d etli b ir g rip o ld u u n u syledi. Jen n ie, d o k to ru n ta lim a tn yerime g e tirm e k iin, h a s ta b ak clk yapt. B u m th ig b ir n b etti. Jo h n n y g iy in ip d e o d an n iin de sendeliyerek y r y eb ilecek b ir v a z iy e te gelen e k a d a r b ir h a fta geti. D o k to r, b ir h a fta so n ra a lab ilecek d u ru m a geleceini syledi. N e k a h a t d e v resin e g ird i i ilk gn,
p azard , leden so n ra u stab ag omu z iy a re te geldi. A nnesine,
d o k u m a ksm nda, en iyi d o k u m acn n Jo h n n y o ld u u n u syledi. i m u h afaza edilecekti. P a z a rte sin d e n itib a re n b ir h a ft a z a rfn d a iine dnebilirdi.
"N iin te g ek k r etm iy o rsu n , Jo h n n y ? " diye amnesi heyec a n la sordu. S onra ziy aret iy e ta rz iy e v erd i. "O k a d a r h a s ta lk e k ti ki, d a h a h en z k en d isin e gelem edi."
Jo h n n y k a m b u ru n u k arm , g zlerini y e re dikm i, o tu ru y o rd u . U stab a g ittik te n so n ra d a u zu n m d d e t b u ekilde

'

D N E K

17

o turdu. B azan d u d a k la r km ld y o rd u . S a n k i sonsuz h e sa p la r

arasm da k ay b o lm u gribiydi.
E rte s i sab ah , g n s n d k ta n so n ra, k a p n n n n d e k i yerin i te k r a r aidi. H e s a p la rn a dev am ed eb ilm ek iin b u sefer
kt, k alem i de v a rd . G v e gayan h a y re t h e sa p la r y a p t.
leyin W ill m e k te p te n gelince, "M ilyondan so n ra n e g e lir ve
n asl h esap ed ilir? " diye sordu.
O gn leden so n ra iin i b itird i. Y ine h e r g n k ap n n
nne skyor, f a k a t k t, k ale m a lm y o rd u . Y olun k arg sn d a k i a ala p ek fa z la m egguid. H e r sefe rin d e omu sa a tierce te tk ik ediyor, r z g r d a lla rn sa lla y p k a r trd zam an, fev k aid e ilgileniyordu. B t n h a f ta z a rfn d a nefsiyle
byk b ir m cad ele iinde k ay b o lm u gibiydi. P a z a r g n k a p da o tu ru rk e n , se n elerd e n b eri onun g ld n hi; d uym am g
olan a n n esin in b t n gagkm lm a ra m e n , J o h n n y b irg o k defa la r y k se k sesie gld.
E rte s i sab ah , k a ra n lk ta an n e si o n u u y a n d rm a a geldi.
B t n h a fta u y k u y a doym ug o lduu iin, Jo h n n y k o lay u y a n d. H ig m cadele etm ed i ve a n n e si y o rg a n zerin d en sy rrk en de y o rg a n a aslm a a yelten m ed i.
K m ld am ad an , y a tt y e rd e n s k n e tle konugtu,
"F ay d asz, anne."
"Geg k a la c a k sn ," diye a n n e si o n u h l u y k u sersem i zan n e d e re k sylendi.
"U yanm an n e, a m a faydasz, b en i r a h a t b ra k sa n d a h a
iyi otur. K alk m y aca m ."
"ini k ay b ed ersin ," diye a n n e si b a rd . teki y a b an c
ve iddiasz b ir sesle te k r a r etti,
"K alk m y aca m ."
O sab ah , k a d n k en d isi de ige g itm ed i. Bu, o n u n bildii
h a s ta lk la r gibi deiidi: H u m m a v e h ezey an a n ia rd , a m a b u
sig m lk t. Y o rg an rte re k Je n n ie 'y i d o k to ra gnderdi. A dam
geldii zam an, J o h n n y sessiz sed asz u yuyordu, v e s k n etle
u y a n a ra k n a b zn n dinlen m esin e m sa a d e etti. D o k to r:
"H ig bir geyi yok," dedi. "ok zay f dm , hepsi bu. K em ik lerin in z erin d e fa z la eti yok."
"H ep yledir," diye an n esi atld .
" A rtk g it an n e, b ra k u y k u m u tam am ly ay m ."
J o h n n y ta tl ve s k in b ir sesle k o n u u y o rd u , ay n ta tl ve

F: 2

D N E K
s k n e tti b ir h a lle y a n d n e re k uyudu. S a a t o n d a k a lk p giyimdi. M u tfa a y r d . O ra d a a n n e sin i buldu. K a d n n y znde rk e k b ir ifad e v a rd . "B en u z a k la ra gid iy o ru m , anne,"
diye h a b e r verdi. " S a n a A lla h a sm a rla d k d em ek istiy o ru m ."
A nnesi nl n y z n e rte re k y e re gm eldi ve a la m a a balad, te k i sa b rla bekledi. K a d n :
"B unu bilm eliydim ," diye h k ry o rd u . N ih a y e t nl y znden ekti, p ek az m e ra k ifad esi b u lu n an sa rslm b ir ehe ile oluna b a k t:
"N ereye?"
"B ilm em , n e re si olursa."
Jo h tn y k o n u u rk e n yoiun tesin d ek i aa, gz k a m a tra n
b ir p a rla k lk la h ay alin d e belirdi. S a n k i gz k a p a k la rn n a r k a sn d a gizliym i de n e z a m a n iste rse g reb ilirm i gibiydi.
"Y a iin ? " diye an n e si inledi.
"B ir d a h a asla, galgm yacam ."
"A llahm , Jo h n n y ," diye k a d n b a ld . "B yle sylem e."
K adn, onun sy led ik lerin i k f r sayyordu. O lu n u n A llah in k r etti in i d u y an b ir a n a gibi, onun szleri ile sa rslm t. "A caba senin iine n e g ird i? " diye y a r k o rk a k , y a n t a h a k k m e h a z r b ir ed a ile sordu.
"R a k a m la r," diye te k i cevap verd i. "Sadece ra k a m la r, bu
h a f ta b iro k h e s a p la r y a p tm , b u n la r yle h a y re t v e ric i ki."
"G itm enin bunum la n e a l k a s v a r, a n lam y o ru m ," d iy erek
k a d n iini ekti. J o h n n y sa b rla glm sedi. A n n e si o n u n h e r
z a m a n k i h u ysuzluunun ve .asabiyetinin y erin e, b u in a t s k n e ti kargm da a ik r b ir en d ie duyuyordu.
"D ur, s a n a a n la ta y m an n e. ok yoruldum . B en i y o ra n n ed ir? H a re k e tle r. D od u u m g n d e n b e ri h a re k e t ediyorum .
H a re k e t e tm ek ten y o ru ld u m . A rtk h a re k e t etm iyeceim . gige
fa b rik a sn d a a l t m ' z a m a n h a trly o r m u su n ? G nde
yz dzine gige k ary o rd u m . H e r gige iin on m u h te lif h a re k e t y ap t m hesaplad m . Gmde otuz a lt bin h a re k e t eder.
O n g n d e g yz a ltm b in h a re k e t. A yda b ir m ily o n seksen
bin. Seksen bini at." - R a h a t b ir h a y rse v e r c m ertli iy le ko
n u u y o rd u - "Seksen b in i a t, ayd<a b ir m ilyon h a re k e t lt.lt
ki. bu d a senede on iki m ilyon eder."
"D o k u m a fa b rik a sn d a b u n u n ik i m isli h a c k e i va<,y<<
dum . B u d a senede yirm ib eg m ilyon h a re k e t ed er; hem ! ;n;.
s a n k i b ir m ilyon sen ed ir h ep byle h a re k e t haH ndeytnb'tni M.ibi
geliyor.

D N E K

19

"B u hafta, hig h a re k e t y ap m ad m . S a a tle rc e y erim d en biie

k m ldam adm . u n u bii ki, u ra c k ta h ig b ir gey y a p m a d a n sadece o tu rm a k gok zevkti b ir gey. B u n d a n evvel hig m e su t olm adm . H ig v a k tim olm am t ki, d u rm a d a n h a re k e t halin deydim . M esut o lm an n yolu b u deil. B u n u b ir d a h a y apm yacam , y aln z o tu raca m , d inleneceim , dinleneceim , so n ra
b iraz d a h a dinleneceim ."
"Y a W ill, g o cu k lar ne o la c a k ? " diye an n esi m itsiz b ir
endieyle sordu.
"T am am , W ill v e gocuklar," d iy e Jo h n n y te k ra rla d . F a k a t sesinde a c lk yoktu . A n n esin in k g k ka,rdeine d k n ln g o k tan b e ri biliy o rd u ve b u dnce a r tk o n a fazla
gelm iyordu. A rtk h ig b ir geye ald rm y o rd u . H a tt b u n a bile.
"W ill iin n e le r k u rd u u n u b iliyorum , anne. O nu m e k te p te a lk o y a ra k m u h aseb eci y a p m a k istiy o rsu n . A m a a r tk fa y d as yok. B en igi b ra k tm : O n u n galgm as lzm ."
"H em seni byle y e titird ik te n so n ra ," d iy e rek k ad n nl ile y z n k a p a tm a y a galgt, s o n ra v azg eg erek a lam a a balad.
"Sen, b en i y e titirm e d in ki," diye J o h n n y te e ss rle k a rk b ir n e z a k e tle cevap v ed i. "B en h e m k endim i, h e m
de
W ill'i y e titird im , gim d i o, ben d en h e m d a h a byk, h e m de
d a h a u zu n boylu. G alib a k g k ik e n k f i m ik ta rd a y em ek yiyem edim . O, d o d u u zam a n h ep ben galgp onun ek m e in i tem in ediyordum . A m a a rtk bitti. W ill y a b en im gibi ige gider,
y a h u t d a cehennem e. H an g isi o lursa, u m u ru m d a deil. B en
yoruldum . A rtk gidiyorum . B a n a g le g le dem iyecek m isin ?"
K ad n cevap verm edi, n l y in e y z n e rt lm , a lyordu. J o h n n y k a p d a b ir a n d u rd u .
"E m in im k i, ak lm n erd i i k a d a r, en iyi ekilde, elim den
geleni y ap tm ," d iye ann esi h g k ry o rd u .
Jo h n n y evd en g k a ra k y o ldan aga indi. Y alnz a ac gr n ce yzne so lu k b ir m em n u n iy e t geldi. "A rtk h ig b ir gey
yapm yacam ," diye y a r y k se k sesle v e tiz b ir tonla, kemdi
k endine sylendi. D ik k a tle ge b a k t, f a k a t p a rla k gne, gzlerini k a m a trd ve k a ra r tt. U zun b ir y o lcu lu a gkyordu,
hzla d a y r m y o rd u . J T fa b rik a sn g egti. T ezg h larn bo u k g r lt s k u la k la rn a gelince g l m sed i. B u m gfik ve s a k in b ir teb ess m d . H ig kim seden n e fr e t etm iy o rd u , h a tt gr-

20

N'

rldeyen, g c rd a y a n m ak in e le rd e n bile. imde h i b ir k in y o k tu, h i b ir gey y o k tu . Y alnz a r d ereced e b ir d in len m e al

vard.
K rla ra y a k la tk a ev le r ve fa b r ik a la r se y re k le ere k a k lk a rtt. N ih a y e t gehir a rk a d a k ald . D em iry o lu n u n y a n n d a
y a p ra k l, d a r b ir yoldan aga d o ru y r d . B u b ir in san
y r y deildi. Z aten in s a n a benzem iyordu. B ir itnsan ta k lid i; s a rk k kollu, eik om uzlu, d a r gsl, a c ay ip gekilli,
m thig h a s ta b ir m ay m u n gibi s r k le n en , b k k , cce ve
isim siz b ir h a y a t p arasy d .
K k b ir tre n istasy o n u n u g e e re k b ir a a c n a ltn d a ,
o tla rn zerine uzand. B t n leden so n ra o ra d a y a tt. A ra da bir, ad aleleri k a s la ra k u y u k lad . U y an k o ld u u z a m a n la r
da hi km ldam yor, y a tt y erd en k u la r sey red iy o r, y a h u t
ta tepesindeki a acn d a lla r a ra s n d a n y u k a r b ak y ord u .
B ir iki d efa y k se k sesle gld, f a k a t bu g l le rin m azi
ile a l k a s yoktu. Gneg b a ttk ta n sonra, gecenin ilk ka-artla r a ra s n d a b ir y k tre n i g r lt ile ista sy o n a g id i. L okom otif, v ag o n lar m a k a s ta n y an y o la g eirirk e n , Johnny tre n in
y a n m a sokuldu. Bog b ir y k v a g o n u n u n k a p sn at, acem ice u ra a ra k ieri trm a n p k ap y k a p a tt.
L o k o m o tif d d k ald. Jo h n n y vag o n u n iinde y e re uzanm , k a ra n lk ta g lm syordu.

E T
K eyi d o la a ra k a p ra z la m a gelen yol b o y u n ca leri doru b ak t, f a k a t b irb iri ardma, dizilm i k selerd en so k a k lm b a la rm tn y e r y e r d klen k la rn d a n b a k a b ir ey grm edi, S o n ra y ine esk i y e rin e dnd. Bu, lzum suz h i b ir h a re k e t y ap m ad a n , y a n k a ra n lk ta sessizce d o laan b ir nsan glgesiydi. V ahi o rm a n la rd a k i rk e k h a y v a n la r k a d a r
a tik ti.
K a ra n lk ta k i h e rh a n g i b ir h a re k e tin onum gznden k a sa b ilm esi in bu cism in e ffa f olm as lzm d.
H is le n o n a h e r eyi z a m a n n d a h a b e r v erd i i gibi, ste lik k u rn a z b ir an lay , tu h a f b ir de sezii v ard . K ap sn n
n nde d u rd u u b u evde o cu k la r o ld u u n u b iliyordu; h a lb u k i b u bilgisi h i b ir esa sa d ay an m y o rd u . nsezi ile sa h ip olduu bu bilgiye b sb t n in an m ad halde, y ine de h a re k e tini evde g o cu k lar oldu u n u h e sa b a k a ta r a k y apyordu. E tr a f ta k i evler h a k k m d a k i b ilgisine de ta m m n asiy le gvenem iyordu.
A yn nseziyle y a n so k a k la rd a n gelen a y a k seslerinde h ib ir teh lik e o lm ad n hem en k e stird i. D aha, grm ed en b u n u n
acele le evine gidem ge k alm b ir y olcu o ld uunu an lam t.
Yolcu, k e b a m d a giin d , nonra y o lu n y u k a rs n a
d o ru
gzden kayboldu. K ed ek i evin p e n ceresin d e b ir k p a rla d
ve k d a h a k a y b o lu rk en , a d a m b u n u n b ir k ib rit o ld uunu a n lad. B u u u r a ltn d a bilinen h d iselerin u u rd a tannm ayd.
A k im d an yle b ir d n ce geti, "B irisi sa a te b ak t." B a k a
b ir evde de b ir o da ay d n lk t. I k lo, f a k a t devam lyd ve
o na bu-asm n h a s ta odas o lduu h issin i v eriyordu.
O b ilh a ssa k a r ta r a fta , b lo k u n O lta sn d a k i evle ilgileniyordu. E n fa z la bu evi gzlyor, ne ta r a f a b ak sa, n e ta r a f a
yrse, g zlen ve a d m la r yine b u ra y a dnyordu. B u evde
k ap sn n st n d e k i a k pencereden
b a k a b ir fev k ald elik
yoktu. H i b ir se y y o k tu . N e ay d m lk b ir pencere, ne de y a n p snen b ir k , a m a yine de a d a m n d ik k a ti b u ra d a to p lanyordu. E tr a f h e r a ra trg ta n s o n ra gzleri bu eve ta k lp
kalyordu.
H e r eyi a b u k seziine ra m en , y in e de m em n u n deiidi.

22

D N E K

D u ru m u n n e k a d a r te h lik e li o ld u u n u g a y e t iyi h issediyordu.

B iraz evvel geen y a y a n m a y a k sesle rin d e n phelenm edii
halde, k o rk a k b ir g eyik gibi s ra m y a h a z r v a z iy e tte k u ru lu v e asabiydi. K e n d isin i g zetliy en ler de b u lu n ab ilece in i a k im d an k arm y o rd u . H em de k en d i atikliim de, k en d i a n la y n d a ve k en d i k a d a r h isleri k u v v etli o lan g zclerin b u lu n m as m m knd .
Gzne, y o lu n a a sn d a k m ld a y an b ir glge ititi. Bu
se fe r b u n u n evine ge dnen b irisi deil, te h d it ve te h lik e n in
ta, keadisi oldu u n u an la d . Y olun k a r sn d a k i eve d o ru iki
d e fa slk ald, so n ra h a y a l gib i k a y a ra k keyi dnd. D u ru p d ik k a tle e tra fn a b ak n d . B ira z sa k in le d ik te n so n ra, y a k la a n cism i te tk ik etti. D o ru ta h m in etm iti, bu b ir polisti.
B ir y u k a n k i keye g id erek , o ra d a n gzetlem iyc balad.
P o lisin o ra sn g eerek y o lu n a d e v a m e tti in i g rnce, a lt sok a k ta n polise m uvazi o la ra k y r d ve tek i keden b ir d a h a b ak t, so n ra g e ri dnd. Y olun kargm daki eve do ru
k e sik k e sik iki slk d a h a ald. B u s lk la rd a te m in a t v ard .
T p k b unda evvelkilerd e ih t a r o lduu gibi.
K a p n n st n d e, k a r a b ir cism in belirdiini, s tu n la rn
b irin d e n k a y a ra k in d i in i g rd . K a ra lt b a s a m a k la rd a n in di, k k d em ir k a p d a n g e ti v e b ir insan gekli a la r a k k a ld rm a kt. Gzc yolun k e n d i b u lu n d u u ta r a fn d a n y r y e re k kgeye v ard , o ra d a n k a r y a g e erek a rk a d a n n y a n n a geldi. B u ad a m n y a n n d a k e n d isi ok k k k aly o rd u .
"N e y ap tm , M a tt? " diye sordu.
teki anlaglm az birgeyler h o m u rd a n d ve k o n u g m ad an b ir k a a d m y r d . Sonra, ''G a lib a h ep sin i top lad m ," dedi. Jim
k a r a n lk ta k s re re k d a h a fa z la iz a h a t bekledi. B ir o k sok a k la rd a n g etiler. J im sa b rsz la n m a a balad :
"P e k i, n a sl? ok m u b a ri? "
"H e sa p la m a y a v a k tim olm ad, a m a epeyce ik in . San.
b u k a d a r syliyebilirim , Jim . O ld u k a gigkin. N e k a d a r old u u n u kestirem iy o ru m . E v e gid en e k a d a r sab ret."
B ir keyi g eerk en so k a k l m b a sn n nda, J im onu
d ik k a tle b ak t, y z n n b ira z s a ra rm olduunu f a r k e tti. Sol
k o lu n u d a b ir tu h a f tu tu y o rd u .
"K o lu n a n e oldu?"
"H erg ele srd. n a lla h k u d u z a y ak a la n m a m . B azan insan
srm a sn d a n da k u d u z olur, d eil m i?"

23

"Ka-gt ko y d u n h a !" diye J im h e y e c a n la sordu, te k i h o m urd an d .

"S enden b ir gey ren m ek de igkence," diye J im kzgn
kzgn sylendi.
"H ay d i a n la t, a n la tm a k d a p a ra y la d eil ya-"
"G aliba b iraz n e fe sin i k estim ," diye te k i cevap verdi. Sonra izah ed er gibi: "B ird e n u y an v e rd i de," dedi.
"^Dorusu te m iz i g rd n , hi ses duym adm ."
teki ciddiyetle, "Jim ," dedi. "V aziy et kt, h e rifin iini
bitirdin). A m a m ecb u rd u m , u y an v erd i. S en in de b en im de bir
m d d e t o rta d a n kayb o lm am z lzm gelecek."
Jim , v aziy e tin fen al n k a v ry a ra k h a fif b ir slk ald.
S o n ra birden, 'Is lk aldm d uydun m u ? " diye sordu.
^Tabi, iim; b itm iti, ta m k y o rd u m ."
"A ynaszd, a m a en u fa k b ir ey b iie fa-ketm edi, geip
g itti, gzden k a y b o ld u k ta n so n ra ben d e d n p s a n a i a re t
verdim . B yle o ld u u h a ld e gene de g ec ik tin ."
"E m in o lm ak iin b ekliyordum ," dedi M att. "k in c i si
iitince ok sevindim . B ek lem ek ok g. O ra d a o tu ru p d n dm , d n d m . A h, ok ey ler d n d m , in sa n n e le r d nebiliyor. E v in iin d e d u rm a d a n d olaan, g r lt s ile beti
ra h a ts z eden u u rs u z b ir de k ed i v a rd ."
B irdenbire, h i izum u y o k k en Jim , "D em ek epeyce ik in ? " diye n eeyle sylendi.
"E m in ol Jim , o ld u k a ikin, o k a d a r h eyecanlym ki,
b ir k e re d a h a g zden geirem edim ."
k is i de g a y ri ih tiy a r a d m larn sk la trd la r. A m a hl
ih tiy a t elden b ra k m a m la rd . P olise ra s tla m a m a k iin iki
d e fa y ollarn d e i tird ile r v e e h rin a a tarafm d a k i ucuz
b irah an elerd en b irin e d a la rk e n de gene g r n m em ey e d ik k a t
ettiler. E n s t k a tt a k i o d a la rn a g irin c e y e k a d a r k ib rit bile
y ak m ad lar. Jim , l m b a y la u ra rk e n M a tt d a k ap y k ilitley erek s rg y s rd . A rk a sn a d n d zam a n , o rta n n m itle b eklediini g rd . O nun bu id d etli a rz u su k arsn d a
M a tt k endi k e n d in e glm sedi.
K k b ir cep fe n e ri k a rp m u a y e n e ed erek ,
"B u fe n e rle r ok iyi," dedi. "A m a y eni b ir pil a lm am z lzm , ok
zayf yanyor. B ir ik i d e fa beni k a ra n lk ta , b ra k a c a k z a n n e ttim . E v in te r tib a t d a b ir tu h a f, az d a h a k a y b o lac ak tm . O dan n so ld a o lm a sn a d a gagtm ya."
"Solda, o ld u u n u s a n a syiem igtim ," diye J im l fm kesti,

24

D N E K

"S en b a n a sa d a d em itin ," d iye dev am e tti M att. "B an a

n e sylediini biliyorum , ite izdiim p ln ."
Y elek cebini k a r tr a r a k k a tl b ir k t p a r a s k ard ,
J im e ilerek b a k t ve, "Y an l y ap m m ," diye itir a f etti.
"E v e t am a. bu epey o y a la n m a m a sebep oldu."
"N eyse geti ya, z a ra r yok," diye J im b a rd . "G e tird ik lerin i grelim ."
" Z a ra r v a r / ' diye te k i cevap verdi. "Z a ra r ok. H e m dc
Hade bana. B t n teh lik ey e ben a tly o ru m . Sen s o k a k ta ik en
bem k a p a n a k slm b ir hald ey d im . K en d in e gel de, b u n d an
s o n ra d a h a d ik k a tli ol... P e k l , im di g sterey im ." E lin i p a lto n u n cebine d a ld ra ra k , b ir av u d o lu su k k elm as p a r a la r kard. Y al m a sa n n z e rin e alev d en b ir n e h ir gibi
serp ti. Jim , "V ay can n a ," diye m rld an d .
"B u b ir ey deil," d iy e M a tt bbrlendi. "D a h a b a la m a d m bile." B irb iri a rk a s n d a n b t n c ep le rin d ek in i b o a ltm a y a devam etti. G d eri ile sa rlm b ir to m a r e lm as k a rd ki,
b u n la r h epsinden d a h a iriy d iler. B ir cebinden b ir av u g a y e t
k k kesilm i m cev h e rler k a rd . M asan n b ir k e sin e b u n la r a y r b ir g ru p h alin d e se re rk e n , "G ne tozu," dedi.
J im b u n la r m uayen e e tti ve, "B eh erin in p e ra k e n d e fia t
to p u to p u ik i dolar," dedi. "H ep si b u m u ? "
"K fi deil m i?" diye te k i h id d e tle sordu.
"T abi! k fi." diye rk e r e k ta s d ik etti. " m it e tti im d en
d a h a iyi, h ep si iin on b in d en b ir s e n t a a k a b u l etm em ."
"O n bin," diye M a tt a la y etti. "k i m isli etm ezse ben de
m cev h erd en an lam yoru m . Su k o c a o lan a bak." Y an p sn e n y n d an i n bi* ta n e y i alp b ir e k sp e r e d asy la lm b ay a
tu ttu .
"B u bal b an a b in papel." M a tt h id d etle b a rd .
"N e bin papeli say k ly o rsu n , bulnu bine alam azB in be."
K k ta la rn y a n p snm esi J im 'in g zlerin i k a m a tryordu. r i e lm a sla n a y r a ra k m u ay e n e etm ey e b alad .
"R y a g r y o ru m g a lib a u y a n d r beni... Z enginiz b e M att.
B iz de a r tk in san a ra s n a g irece iz h a ? "
"B u n la r elim izden k a rm a k iin sen eler lzm ," diye M att
cev ap verdi.
"A m a b ir dn, n a sl y ay aca z? H ib ir is y a p m a d a n
p a r a h a rc a m a k ve d u rm a d a n b u n la r elden k a rm a k ." H e r
ey e k a y tsz b ir a d a m olan M a tt'm b ile gzleri p a rla m a y a b alam t,

25

"N e k a d a r y r tt m b ird e n h esa p ly am ad m iin sa n a syllyem em lgtlm ," diye agak b ir sesle m rld an d .
te k i vecd iinde, "A m an Y arab b i, a m a n Y arab b i," diye
syleniyordu.
M a tt elini p an ta lo n u n u n cebine so k a ra k , "Az d a h a u n u tu y o rd u m ," dedi ve ince k tla rla g d eriy e sa rl: iri ta n e li b ir
dizi inci k ard . J im in cilere h i b a k m a d a n , " P a r a eder," dedi
ve te k r a r e lm a sla ra dnd.
k isin e de b ir a rlk kt. J im k k ta la rla oy n uy ordu. A vuluyor, p a rm a k la rn n a ra s n d a n dkyor, so n ra gen e m a s a y a y ayyordu. Asab, h u y su z v e k av g ac, kainsiz b ir
adam d. H i de h o o lm ay an iri h a tla r v a h ve t ilik lerin e
k a d a r d eje n e re b ir dilenci ocuu o ld u u n u belli ediyordu. M att
elm a sla ra el s rm y o r, enesi ellerinde, d irsek le ri m asad a, bu
p a rld a y a n diziye sad ec e b ak y o rd u . O, h e r c ih e tte n tek in in
aksiydi. O nu h i b ir e h ir ta tm in etm em iti. r i adaleleri, kll
gsyle k u v v e tli b ir gorili a n d ry o rd u . O nun iin g r lm em i d n y a y o k tu . G zleri olgun ve b irb irin d e n a y rk t, sa n k i
ilerin d e c e su r b ir k a rd e lik ifad esi v a rd . n s a n a e m n iy e t
veriyordu. F a k a t b iraz d a h a d ik k a tle b a k la c a k olursa, gzlerin in ayrl b y yor, o lgunluu d a fa zlalay o rd u . N o rm alin
h u d u tla rn am b ir st n l k te y d i ve h a lle ri b u n la rn a ltn da sa k la n a n a d a m h a k k n d a y a la n sylyordu.
"H epsi elli b in eder," diye Jim n i b ir m l h a z a d a b u lu n du. M att k sa c a :
"Yz bin," dedi. T e k ra r sessizlik k t ve Jin b ozuncaya
k a d a r d ev am e tti. "B t n b u n la rla evde n e yapyo-du? B u nu a n la m a k iste rd im . N iye m a a z a sn d a k i k a sa y a k o y m ad ac a b a?"
M att, b o u lan ad am n , e le k trik fe n e rin in lo nda, k e n disine son d e fa b a k n h a trla d , o n d an b a h se tm e k istem edi.
"B ir ey denem ez," diye cevap verd i. "B elki o rta n d a n a y rlm a k iin h a z rlk yapyordu. B elk i de b a strm asa y d k , sa bahleyin b ilin m ey en b ir y ere sa v u u p g id ecek ti. G aliba h rszlar a ra s n d a o lduu k a d a r n a m u s lu la r a ra s n d a d a h rsz v ar.
B u gibi eyleri g a z e te le rd e o k u y ab ilirsin Jim , o rta k la r d a d a im a b irb irle rin i b a k la rla r."
te k in in g zleri acay ip v e a sab b ir h a l ald. M att b u n u
g rd n p e k belli etm ed en :
"N e d n d n J im ? " dedi.
Jim b ir a n gagrr gibi oldu, "H i b ir gey," diye cevap ver-

26

D N E K

d!. "S ad ece b u n u n n e k a d a r tu h a f o ld u u n u d n y o rd u m ,

h a n i b t n b u m c e v h e rle rin evinde olm as. N iy e so rd u n ? "
"H is, m e ra k e ttim de."
T e k ra r, a r a s r a Jim 'in a sa b g l leriy le bozulan b ir sessizlik gkt. Jim , n nd e y ay lt d u ra n e lm a sla rn te s iri altmd a kalm gt. O nu byley en b u ta g la rtn g zellii deildi. H em
z a te n o, b u n la n n bal bag m a b ir g zellik o ld u k la rn n fa r k n d a d a olam azd. F a k a t b u n la rd a s a tn a lm a y a m u k te d ir o ld u k la r hayatn, h a y a lin i g r r giM olu y o r v e b u v a a d le rle de m a rz d im a n n h a s ta e ti a rz u v e ig tih a ile gdklam yordu.
B u p a rla k alevlerden cmfbglerle in ley en m ucizeli s a r a y la r inga etti, f a k a t b ira z so n ra b u h ay a lle rd e n k o rk m a y a b a lad. te b u a g lyord u . B t n b u n la rn h a k ik a t
olm as
im knszd, a m a igte nnde, m asanm st n d e y a n p s n erek
otnun ih tira s la rn k am g ly o rlard .
T e k ra r gld. M a tt k e n d in i dgn celerin d en sy ra ra k , b ird en b ire :
" S a y sa k d a h a iyi o lacak ," dedi. "Sen d e d ik k a t e t de* yanlglk olm asn. n k ikim iz de n a m u slu h a re k e t etm eliyiz, an^
lad in m, Jim ? "
J im bu l f ta n hoglan m ad v e b u h o n u tsu z lu u gzleriyle
belli etti. A m a M a tt d a o rta n n g zlerin d e g rd o geyi beenmemigt.i.
"Aldandn* n u ? " diye te h d it dolu b ir ed a ile te k r a r etti. teki, iinde k m ld a n m a y a b a lay a n h y a n e te ra m e n m dafaa^
y a g eg erek : "D aim a n a m u s lu h a re k e t e tm e d ik m i? " d iy e cevap verdi.
"Skgk z a m a n la rd a n a m u s lu h a re k e t e tm ek b ir gey deildir. A sl bolluk za m a n n d a k i n a m u s p a ra eder. H ig b ir geyim iz y o k k en n a m u s lu ' o lm ay a z a te n lzum y o k tu r. im di zenginiz v e ig a d am olmtamz lzm , n a m u slu ig ad am , anladm
m ?"
"g te bu ta m b a n a g re b ir sz" diye J im ta s d ik e tti. F a k a t z ay f ru h u n u n ta d erin lik le rin d e z in cire v u ru lm u h a y v a n la r g ib i acay ip d n ce le r k m ld an y o rd u .
M a tt g ift ocakl yem ek so b asn n a rk a s n d a k i r a f a y a k lat, b ir k ese k d n d a n gay, ik in c i b ir k ese k d n d a n da
b ib e r b o altt. M asaya d n e re k b u n la ra k g k e lm a sla r doldu rd u . S o n ra iri ta la r s a y a r a k te k r a r k t ve g d e rile rin e
sard, n ih a y e t n eticey i b ildirdi.
"Y z k r k y edi ta n e o rta, y irm i ta n e byk, ik i k o c a olan,
b ir ta n e okkal, ik i av u d o lu su d a u f a k p a rg a v e to z ''

E T

27

"T am am ."
S ay d k larm kda, yazd, b ir k o p y asn d a h a k a ra ra k
o rta n a v e rd i ve, "S rf g a ra n ti iin" dedi. T e k ra r y em ek ru funa g id erek b y k b ir kese k d n d a k i e k eri b o altt. B u n u n iine b y k k k b t n e lm asla r d o ld u ra ra k b ir m e n dile sa rd v e y a s t n n a ltn a so k tu . S o n ra y a ta n n k e n a rn a
otu rd u , a y a k k a b la rn k a rm a y a balad.
J im ban b iraz
k a ld ra ra k :
"Sen b u n la rn yz b in edeceimi s y l y o rsu n h a ? "
"M u h ak k ak " diye cev ap v erd i. "B ir k e re A rizona'd.a b irk a ta n e b y k p a rla k ta o lan b ir b a r k z g rm t m , b a n a " E e r b u n la r h a k ik o lsa la rd a r tk d a n s etm ezdim ," dedi.
E lli bin k a d a r ed erm i. H a lb u k i to p u to p u b ir dzin e bile deildi."
J im m u zafferae: "H a y a tn k a z a n m a k iin k im a lr? "
diye sordu. S o n ra a la y etti. "K a zm a k re k ii h a ? B t n hay a tm c a k pek g ib i alsay d m v e b t n a ld m p a ra y da
b irik tirse y d im y ine bu gece aldm zn y a rsn bile k a z a n a m azdm ."
"S enin y a p a c a n i b ulaklk, b u n d a n d a a y d a y irm i
k tta n fa z la ala m a z d n . D ediin d o ru a m a h e sab n yanl.
B ra k , alm ay sev en le r alsn. G en v e to y k e n a y d a otuz
k d a b ek ilik e tm itim , im di a rtk ih tiy a rla d m , b ek ilik de
etm iyorum ." Y a ta a g irip k e n a rn a d o ru y a tt, J im de
s n d re re k g eldi b r ta r a f n a uzand. S o n ra nezaketle,
"K olun n a s l? " d iye sordu. B u a l k a g a y r ta b i idi. M att
b u n a d ik k a t e d e re k cev ap verdi.
"K uduz o lm ak te h lik e si y o k z an n ed erin i. N iin so rd u n ? "
J im 'in iinde k a b a h a tli im i gibi b ir h is u y an d , byle sua ller
so rd u u iin k e n d i k e n d in e k fre tti. F a k a t y k se k sesle;
"H i, yalnz, ev v el k o rk m u g ib i g r n y o rd u n da. P a y n a denle n e y a p a c a k sn M a tt? "
"A rizona'da b ir iftlik alp o ra y a y e rle e re k , b a k a la rn a
b en im h esab m a b e k ilik etm e le ri iin p a r a vereceim . B en d en i istem elerin i g rm e k isted i im b ir o k k im se le r var, A lla h k a h re tsin , k a p a a z n a r tk Jim , o iftli i a lm a m a ok
var, im d ilik u y u y aca m ."
J im u zu n m d d e t u y um ad , sa a so la d n y o r ve h e r ii
geite gzlerini a m a y a g a y re t ediyordu. G z k a p a k la rn n altn d a elm aslar h l p a rly o r ve a lev leri b t n iini kaplyor-

28

D N E K

du. M a tt a r ta b ia tn a ra m e n g a y e t h a fif u yuyordu. deta

te tik te uyuyan vahgi b ir h a y v an gibiydi.
Jim h e r km lda'ngnda o rta n n u y k u iie u y a n k lk a r a sn d a olduunu ve u y u m ad n k e n d isin i beiii e tm e k iin k m ldandn f a r k ediyor ve b u gekitde o n u n u y u y u p u y u m ad n ta m am iy le k estirem iy o rd u . B ir k e re sin d e M a tt tam a m e n
u y a n k old u u n u g ste re n b ir sesle, yavaga, "H aydi, J im u y u
a r tk " dedi. " E lm a sla r m e ra k etm e k am a zlar."
H alb u k i o a n d a Jim o n u n m u h a k k a k u y k u d a olduunu
zan n etm iti.
S ab ah ge v a k it M att, Jim 'in ilk k m ld an ile gzlerini
a t ve o n d an so n ra leye k a d a r o n u n la b e ra b e r g&l uyudu,
g h uyu m ad, le y in ik isi de k a lk a r a k g iyinm eye baladlar.
M att, "B en gidip b ir gazeteyle b ir de ekm ek alay m " dedi. "S en k ah v ey i pigir."
J im omu d in le rk e n g zleri g a y riih tiy a r
onun y znden
a y rla ra k , a ltn d a m endille sa rl k n n b u lu n d u u y a s t a g itti, o a n d a M a tt'm yz de vahgi b ir h a y v a n y z n n ifad esin i ald.
" B u ra y a b a k Jim ," diye h o m u rd an d . "B an a k arg do ru
h a re k e t et, e er k a z k a tm a y a k a lk a r s a n sen i m ah v ed e rim . A nly o r m u su n ? Y erim seni Jim . T a m g rtla n d a n srr, b ir et
lokm as gibi yerim ."
G n eten yanm g y z k a n h c u m u ile sim siy a h olm u,
b k len d u d a k la r a ra s n d a n t t n n s a r a rtt d ileri g r n yordu. J im rp e rd i ve a d a m a k ll k o rk tu . K a rsn d a k i a d a m n
yznde lm okunuyord u . D a h a b ir gece evvel b u k a r a yzl
a d a m elleriyle b irin i ld rm v e bu i u y k u su n u bile bozm amgt. J im kemdi k alb in d e sin si b ir su u n ve b t n te h d itle ri
h a k k e ttir e n b ir d nce silsilesin in m evcudiyetini h isse tti.
M a tt onu rp e r ir b ir v a ziy e tte b r a k a ra k d a r k t, o d a
iin d en gelen b ir n e fre tle y z n b u ru tu ra r a k k a p y a do ru
y a v a a k f r le r savurdu . E lm a s la r h a trly a ra k y a ta a doru s e irtti ve eliyle k m a d o k u n d u , dolu olup o lm ad n a n la m a k iin skt, M a tt'n g t rm e d i in e em in o ld u k ta n so m a
k a b a h a tli b ir ta v rla gid ip g az so b asn y ak t, k a h v e ib ri in i
m u s lu k ta n d o ld u ra ra k a te e koydu.
M a tt dnd zam an k a h v e k a y n y o rd u , o ek m e i k e sip
te re y a n g e tirirk e n Jim de b a rd a k la ra k ah v e d o ld u rd u . M anaya o tu ru p k ah v esin d en b ir y u d u m i tik te n so n ra M a tt ce-

29

b inden b ir sa b a h g azete sin i k a ra ra k , "T ah m in edem em iiz"

dedi. "S a n a m ik ta rn h esap ly am ty aca m sylem itim , guna
bak." B irin ci s& hifedeki b y k p u n to lu y a z la r g sterd i.
"B U JA N N O F S Y OLUN DA S W IF T N E M E S IS , O R T A IN I SO Y D U K TA N SO N R A U Y K U SU N D A LD R LD " diye
okudular.
"gte" diye M a tt bard. "O rta m soym ug. P is b ir h rsz
gibi onu soym ug, s a n a d em em i m iydim , biz e lm a sta n n e a n la rz diye. Y a rm m ilyon, h aib u k i b en im en boi h e sa b m y z b in di. G erisini de oku."
B a la n yanyam a ve h enz d o k u n m a d k la r k a h v e le ri so u rk e n o k u d u lar. A ra s ra b irin d en b iri b a riz b ir ta h r if k a rg sn d a p atlyordu.
"B u sa b a h d k k n d a k asa y a t z a m a n M a tz n e r'in yzn g rm ek iste rd im ." diye Jim h a zla sylendi. M att, "S w ift'in
evini b u lm ak isin h e r gareye ba v u rm u tu r." dedi. "O k u m ay a
devam et."
"M A K TU L N D N G E C E SAAT O ND A K ALK A CA K O
LA N SA JO D A G E M S Y L E C E N U P D E N Z L E R N E G T M E K N Y E T N D E OLDUU, F A K A T G E M N N FA ZLA
Y K Y Z N D E N G E C K T A N L A IL M I T IR ."
"O nun iin y a ta k t a y ak a la d k ." diye M a tt o k u m ay kesti.
"B u sr fgans, s a n k i elliye k a r b ir k a z an g ih tim a li elam b ir
piyango."
"S ajoda bu sa b a h a ltd a h a re k e t etm i."
"O y etiem ed i" dedi M att. " ala r s a a tin i bee a y a r etm iti ve kendisine de epeyce zam a n k a ly o rd u a m a ben gelince
a ra y a lad ro n g ird i. D ev am et."
"A D O L PH M E T N Z E R
M T S Z L K N D E M E H U R H A Y T H O R N E N C G E R D A N L IK F E V K A L D E S E LM N C L E R E K S P E R L E R E L L L E Y ET M B N
D OLAR K IY M E T B Y O R L A R ."
J im m e ra sim le k f rle r s a v u ra ra k , "O A lla h n b els is tiridye y u m u rta la r bu k a d a r p a ra ed iy o r h a ." szn b itirirk e n
d u d a k la rn y a la y a ra k ilve etti, "G zel o lm a sn a d a gzel,
y alan deil ha." S o n ra "B Y K B R E Z L Y A M C E V H E R " diye o k u m ay a d ev am etti. "S E K S E N B N D O L A R B R N C
S IN IF K IY M E T L M C E V H E R L E R K IR K B N D O L A R D AN FA ZLA K IY M E T T E B N L E R C E K K ELM AS."
"Senitn m c e v h e rle r h a k k n d a b ilm ed i in eyler h erh ald e

30

D N E K

renilm ee deer," diye M a tt n eey le gim sedi. J im o k u m a ya devam etti. "S L E U T H S N A Z A R Y E S H E R H A L D E

H IR S IZ L A R V A Z Y E T B L Y O R L A R D I S W IF T 'iN H A R E K E T N A K IL L IC A TA R A SSU T E T M g O LA C A K LA R
P L N L A R IN I R E N P O N U H IR S IZ L I IN MEYVALAR Y L E E V E K A D A R T A K P E T M g L E R ."
"B ok ak llca" diye M a tt atld. "g te g azete c ile r byle hre t y a p a rla r. O rta n soyacan n ered e n bilebilirdik." J im srtt.
"N e de o lsa m allar ele g e ird ik ya, h ad i u n la ra b ir d a h a bakalm ."
M a tt m en d ild ek ileri m a s a n n z e rin e se re rk e n o d a k a p n n k ilitli ve s rm eli olup o lm adn b ir d a h a k o n tro l etti.
n c ile r o rta y a s k a r k m az Jim , " B u n la r b ire r h a rik a " diye
b a rd v e b ir m d d e t g zlerin i o n la rd a n ay ram ad . " E k sp e rlere g re elli ile y etm i bin d o la r ed erm i ha..."
"H em k a d n la r d a byle ey leri sev erler" diye M a tt b ir
l f a tt o rtay a, " B u n la ra sa h ip o lm ak iin de h e r eyi y a p a rlar, k en d ilerin i s a ta rla r, c in a y e t ilerler, ne olursa, y a n i her
geyi..."
"T p k bizim gibi."
"A m a h ay atm z p a h a sn a deil," diye M a tt m u k ab e le e tti. "B en de b u n la r elde e tm e k iin c in a y e t ilerim a m a srf
b u n la rn h a tr iim deil, b a n a g e tire c e k le ri ey lerin h a tr
iin. g te f a r k b u rad a, k a d n la r m ce v h e rle ri k e n d ile ri iin isterler, bense b a n a g e tire c e k le ri k a d n ve d i er e y le r iin."
"jyi k i erk ek lerle k a d n la r ay n ey ler istem iy o rlar."
"T icareti d o u ran d a bu ya, in s a n la rn b a k a b a k a eyler istem esi."
k in d iy e do ru yiyecek a lm a k iin J im d g a gkt. M att
m cev h erleri toplad, eskisi gibi s a r a r a k y a st n a ltn a koydu, bu se fe r de k ahve iim su k a y n a tm a k ta o n a d t . Jim
b irk ag d a k ik a so n ra g e ri dnd. "N e g a rip " dedi, "so k a k la r,
d k k n la r, in s a n la r hep ayn. H i b ir ey d eim em i ve ben
b t n b u n la rn a ra s n d a b ir m ily o n e r o la ra k dolayorum , h a lb u k i h i kim se b u n u n fa rk n d a deil."
M a tt girk in irk in h o m u rd a n d . O rta n n , hafifliklerim i
ve h a y a lle rin i anlyam yordu.
" E t a ld n m ?" diye sordu.
"T a b U h em de b ir p a rm a k kalnlnda., lo k u m gibi, un a b ak ."

E T

31

K d a s a r a k p a rs a y tek in in g rm e si isin h a v a d a tu t tu v e M a tt eti k z a rtrk e n o d a so fra y h azrlad .

"K rm z b ib eri so k k o y m a" diye J im ih ta r etti. "Senin
M ek sik a u su l y em ek p iirm en e alam ad m . ok b a h a ra tl y a pyorsun."
M a tt s u r a t a s k olduu h a ld e gld. J im k ah v e y i k o y a rk en yelek cebimden k a rd k d a satrl b ir to z u o y m al fin c a n a bogaltt. B u igi y a p a rk e n o rta n a s rtm gevirm igti ve
z a te n dnp s u r a tn a b a k m a y a ce sa re ti de y o k tu . M a tt m a sa n n
zerin e b ir g azete k d y ayd v e k zgn ta v a y b u n u n zerin e
koydu ve e ti ik iy e ta k s im etti.
"S cak k en y e" dedi. Ve k en d isi h em en yem ee balad. lk
lo k m ad an so n ra Jim - " ok gzel" dedi. "A m a semi o Arizon a 'd a k i iftli in d e z iy a re te gelm em . O nun iin d av e t etm e."
"Sebep "
"E lin in k r " diye cevap verdi. " iftli in d ek i M ek sik a usu l pien y em e k le r b a n a a r gelir. H e m e e r d n y a y a b ir
d a h a g eleceksem m idem e gimididen b u k a d a r ik en ce etm em eliyim . gu b ib eri A llah k a h re tsin ."
G lm sedi ve a z n n y an d n belli e tm e k isim "H oh" d iye fledi. B ira z k a h v e iip yem e in e d e v a m etti.
tekinin
k ah v esin i iip im ed i in e gizli gizli b ak y o rd u . B ia z so n ra da
im ediini g re re k m e ra k la sordu.
"D n y ay a b ir d a h a geli iin ne d n y o rsu n
M att?"
M a tt k ah v ed en b ir y u d u m a lm a k iin eti b ra k rk e n : 'D n y a ya b ir d a h a geli yo k " dedi. "N e cen n et, n e ceh en n em h i b h
gey yok, b t n n a sib in y aln z b ir gelite."
"P ek i y a o n d a n so n ra ? " diye J im simsice gld, gim d i y zne b ak t bu a d a m n b ira z so n ra leceini biliyordu. "Y a
o n d an so n ra ? " d iye te k r a r etti.
"H i iki h a f ta lk l g rd n m ?"
J im ban ik i y a n a sallad.
"gte ben g rd m , g u yediim ize benziy o rd u . B u b ifte k b ir
zam an a y rla rd a d o laa n b ir d a n a idi. A m a b a k gim di sadece
et, igte hepsi bu, sad ece et ve senin, b en im h e rk e s in de olaca
bu. E t."
M a tt fin c a n n d a k i k ah v ey i b ir y u d u m d a i ti ve b ir d ah a
d o ld u ru rk en ,"
" lm den k o rk u y o r m u su n ? " diye so rd u . Jim om uzlarn
silkti.

32

D N E K

"N e lzum u v ar. Y ok olm y aca m ki, ld k ten so n ra gene

geleceim ."
" alarak , y a ia n syley erek ve zu l m e d e re k b ir h a y a t dah a y a a m a k ve so n ra b ir d a h a iln i h a y e byle b ir h a y a t s rm ek," diye M a tt a la y etti.
"B elki slah o lu ru m " diye J im m itle sylendi. "B elk i b ir
d a h a gelite alm a y a l zu m kalm az."
F a k a t szleri y a rd a k ald ve g zlerinde k o rk u lu bit- ifa deyle bagm ne idi. M att.
"N e o ldu?" diye sordu.
"H igbir gey, sadece daldm ," - Jim gglkle k e n d in e geldi "g u lm h a k k n d a , hep si bu."
F a k a t iini s a rs a n k o rk u y u b ir t r l a tam y o rd u . S an k i
h av ay b ir h zn sarm g ve b t n a rl iy le onun z e rin e k m t . B ir nsezinin fa rk n d a idi, m eg'um b ir gey o la c a k t
bu. O rta d a b ir fe l k e t dolagtyor gibiydi. M asan n ze rin d e n sa b it n a z a rla rla tek in e b a k m a y a balad . A ly am ty o rd u a c ab a
b ir yamlglk y a p a ra k k en d i k e n d in i m i zehirlem igti. H a y r ken a r k n k fin can M a tt'm nndeydi. Z e h iri b u fincana; k o y d u u n a em indi. B t n b u a rl n k e n d i m tuhayyelesinin m a h s u l o ld u u n a k a n i oldu. B a n d a n evvelce de byle e y le r g em iti. Z am an zamam byle yanlg d u y g u la ra k ap ly o rd u . Y ap t a p ta llk t, ta b i b ir gey o la c a k t a m a bu M a tt'a o laca k t.
M a tt fin c a n n d a k i k ah v e n in h ep sin i im em i m iydi? B u dnce ile J im b iraz fe ra h la d ve n n d ek i eti b itird i. E t b ittik te n
so n ra d a ekm eini sa l a sn a b a tr a r a k yedi, so n ra:
"B en ocukken" diye sze balad . F a k a t g en e b ird e n b ire
du rd u . in d e aytt h issin k m ld a n d n sezer gib i olm ugtu.
V arl n te h d it eden bu fe l k e tin tem asiy le rp eriy o rd u . E tin d e
p a r a la y c b ir eyin fa a liy e tin i h issetti. B t n a d a le lerin d e
bir g erilm e v ard . A nszn a rk a s n a y a sla n d ve a y n s r'a tle
m a s a y a a b a n a ra k k o llarn n ze rin e d ay an d . A dalelerinim derin lik le rin d e n b ir titre m e geti. B u, frtn a n n k m a sn d a n evvel y a p ra k la rn n rp n n a b enziyordu. P i le rin i sk t. M afsa lla r n i b ir titre m e ile te k r a r g erildi. in d e h e r geyin p a n ik h a lin e geldiini anlad . H i b ir uzvu a r t k onun h k im iy e tin i
tan m y o rd u . B t n g a y re tin e ra m e n te k r a r titriy e re k gerildi.
B ira z d a h a k en d in i skt. A rtk iin d ek i ih til l a k a belli oluyordu, d a h a do ru su b u b ir a n a riy d i. S rtn d a n y u k a r, a a rp e rm e le r dolayor, k a la rn n z erin d e te r ta n e le ri beliriy o r ve yz acizle sa ra ry o rd u . O d ay a gz gezdirdi. G rd -

33

h e r 5ey onu tu h a f b ir a g in alk la k e n d in e b alyordu. Uzun

b ir se y a h a tte n h en z dnm g gibiydi. M asa n n te ta r a fn d a k i
o rta n a b ak t. M a tt on u g l m sey ere k sey red iy o rd u . Jim 'in
yz k o rk u n b ir ifa d e ald.
"M att, A llahm , b a n a oyun oynad n deil m i?" M a tt g lm sedi ve se y retm e sin e d ev am etti. B ir k riz d a h a geldi, fa k a t
J im gene k e n d in i k ay b etm ed i. A d aleleri id d etli b ir sancyla
gerilip dm lendi. B t n b u n la rn a ra s n d a o n a M a tt'm h a re k e tle ri de tu h a fla y o r g ib i geldi. O d a ay n y o lu tu tm u tu .
Y zndeki te b e ss m silin m iti, gim di o n u n y e rin e cidd bir
ifade vard. S a n k i iin d en gelen b ir h ik y e y i d in liy o r v e b u nun n e olduu nu k efetm e y e u ray o rd u . M a tt a y a a kalk t.
O dann tek i u c u n a k a d a r y r d , so n ra g e ri d n erek y erine
o tu rd u . Y avagga "B u n u sen y ap tn , Jim " dedi.
J im pigmian olm u gibi, "A m a se n in d e b a n a oyun o ynayacan d n m em itim ." diye cevap v erd i.
M a tt dilerin i skm , v cu d u titre y e re k ,
"B en de seni h a k la d m " dedi. "N e i ird in b a n a ? "
"S trik n in ."
" S a n a v erd i im in ayn... B e rb a t b ir gey d eil m i?"
"Y alan s y l y o rsu n M att, sen beni zehirlem ed in ."
"E vet, zeh irled im ; a m a m e ra k etm e, p e k fa z la koym adm ,
ta n s a n a y etec ek k a d a r, h em de senin iste d i in gibi etimle bera b e r piirdim ... D u r n e re y e g id iy o rsu n ? "
J im k a p y a kogm ug s rg y a yordu; M a tt nne g eerek
onu geriye itti.
"E czaneye" diy e J im so lu y a ra k cev ap v erd i. "E czaneye."
"H a y r g idem ezsin. B u ra d a n b ir y e re gidem ezsin. Y ast n
a ltn d a b u m c e v h e rle r d u ru rk e n so k a k la rd a z eh irlen m e n um ar
ra s y ap am azsn , am ladm m ? lm e sen bile p o lisle rin eline d p b ir ta k m su a lle re yol a s a rs n . Z eh irlen m ey e k a rg en iyi
a re k u sm a k tr. B en de sen in k a d a r b e rb a t v a ziy e tte y im ; k u stu r u c u b ir gey alac a m . Z aten eczaneden d e v ere c e k le ri bu."
J im 'i o d an n o rta s n a sa v u ra ra k te k r a r s rg y s rd . Y iyecek ra fn a do ru s r k le n irk e n elini a ln n d a d o la tra ra k boncuklam an te rle rin i sildi. T e r d an eleri igitilecek gekilde y ere
g arp t. R a fd a n h a rd a l k u tu s u ile b ir fin c a n a lp m u slu a k o a rk e n J im de a y n s tra p iinde onu se y re tti. M a tt b ir fin can
h a rd a l su ile k a r tr a r a k isti. teki de o n u ta k ip ed erek tit-

F: 3

34

rey en elleriyle bog fincana, uzand. M a tt onu yitu' itli, ikinci

b ir fin can k a n g trrk e n so rd u :
"B ir fin can n b a n a k fi geleceini m i sa n y o rsu n ? t!<-n irinli bitirin cey e k a d a r bekte."
J im te k r a r send eley erek k a p y a do ru yru<iii, .Us.) M:)it
nne geti.
"E e r o k a p ite b ir d a h a o y n a rsa n boynunu im nnrnm .
H ele b en iimi b itirey im senin de sra n getir. !l< m
otsa
senden m it yok. S a n a k a k e re b a n a kazk ;d:u:;.'in m- atacan sylem itim ."
"A m a sem de b a n a k a z k a ttm " d iy < ' Jim ),m.'!nk!<' nrtdand.
M a tt ik in ci fin can i iy o rd u ; cevap vt'inn^i. .lim 'in gzteri buulanm gt. M asan m ze rin d e k i fir.atn ).n< lnitl.- g re bildi. F a k a t n c fin c a n k a r trm a k ta otun Ma!t unu yine
itti.
"B en iimi b itirin cey e k a d a r bekte dedim Mtun" d iy r h o m u rdand. " ekil a y a m n a ltn d a n ."
Jim) m u slu a y a p a ra k a y a k ta d u rm a y a <..!.j![ v o an d a
h a y a tn k u r ta r a c a k o lan s a r m tr a k m ayii' k.w .i rin lr bir
h a s re t u y and. O nu m u stu a tu ttu r u p a y a k ta d u rd u ra n gey
sadece azim di. A daleleri b k l y o r, y ere k a n a n m a m a k
iin
m thig b ir g a y re t sarfed iy o rd u . M a tt n c l'im-am da. i tik ten so n ra b ir san d aly ey e do ru s r n e re k g<;ikit' o lu rd u . lk
n b et geiyor v e s tra p v e ren titre m e y av a yava:^ ka.s Itoluyodu. B u n u h a rd a lla suy u n iyi te s irin e h a m le tti. N e d r otna a r tk k u rtu lm u g tu . Y zn n te rin i siid i ve sa k iii's im r ;;xte*in i o d an n iinde m e ra k la g ezdirdi. Y eni b ir tite m r
Ji'in
elinden h a rd a l k u tu s u n u d rm ve b t n h ard a i yt t ^ d k lm t . J im b u n la r to p la m a y a u ra rk e n ik in ci b ir Litreme
k en d isin i de y e re y k t. M a tt glm sedi.
"D ay an Jim " dedi. "T am a ra d m z il, b ak bci iy iletird i bile."
J im b u n la r igitti ve s tra p la kslm g gzlerle o n a b ak t.
h til iinde y e rlerd e y u v a rla n p y z n ve sa la rn h a rd a la
b u lay m eay a k a d a r titre m e le r b irb irin i ta k ib e tti.
M a tt bu m a n z a ra k a r sn d a b o u k b o u k giiiyordu, i n k a t
glm esi y a rd a kald. V c u d u n d an b ir titre n in gcni.jl, yeni
b ir titr e m e balyordu. S en d eley erek m u slu a ;'.ittt, m a d a geh a d e t p a rm a n g rtla n a so k tu , bog y e re k u stu ru c u te rk ib in
te sirin e y a rd m etm eye alyordu. J im gibi yen- d rm e k kor-

35

k u u y la m u slu a sarld.
tek in in n b eti gregmigti. A ln tn d an te r le r d a m la y a ra k ve
d u d a k la r iinde k v ra n d h a rd a lla lekelenm i, k a lk m a k ta n
ciz, y o rg u n ve y a r b ay g m o lduu h ald e olduu y ere o tu rd u .
Y umjrukla-iyle g zlerin i uugtu-du ve b o azn d a n a la m a y a
benzer in iltile r k t, M a tt s tra b a ra s n d a , "N eye a ly o rsu n " diye sordu. "B t n y a p a ca n gey lm e k te n ib are t, lnce de a r t k y oksun."
J im m itsiz b ir sesle k e sik k e sik cevap verdi. "A lam yoru m ki... H ardal... gzm e k a t da..."
B u onun son m u v a ffa k iy e tli k o n u m as oldu v e y e n i b ir
ih tila sla y ere serilin cey e kada* titr e k k o lla rla h a v a y pengeley erek b irb irin i tu tm a z ey ler sylendi du rd u .
M a tt gene z o rla san d aly ey e s r k le n e re k ik i k a t o tu rd u ,
dizlerini k u c a k la y a ra k a ry a n ad ale leriy le m cad eley e devam
etti. h til c h a fif b ir ek ild e a tla tt ve te k in in ne oldu u n a
bakt, o y erd e h a re k e ts iz y aty o rd u .
K end i k en d in e k o n u m a y a u ra t, tu h a f lk y a p m a k iste di, h a y a ta son b ir k o rk u n k a h k a h a a tm a y a y elten d i, f a k a t dud a k la r yalnz b irb irin i tu tm a y a n g r lt le r k ard . K u stu ru cu te rk ib in m u v a ffa k o lm am as ih tim a lin i d n d , o zam an
eczaneden b a k a k u rtu lu a re si yoktu. K a p y a do ru b a k a r a k a y a a k a lk t, san d a ly e y e s a rla ra k d m e k te n k u rtu ld u .
N b et te k r a r b alam t. V cudu ve b t n z a la r a y rlrc a sm a
b k l rk e n san d aly ey e s a r la r a k onu n n d e s rm ey e b ala d. K a p y a v a rd z a m a n son b ir g a y re tle san d aly ey i b ra k t.
K ilid i evirdi, s rg n n b irin i agt. k in c isin i a m ak iin bo
y ere u ra t, m u v a ffa k o lam ay n ca b t n a rl k a p y a y asland, so n ra y a v a a y ere k ayd.

A LLA H A ISM A R L A D IK JA C K
H av ai acayip y erd ir. O ra d a b t n igtim a m n aseb e tle r
k a rm a k a r k tr diyebilirim . M esel b u ra y a h a rg ite gelen en
b y k k a la b a lk m isy o n erler olduu h ald e bu m ih n e t a ray c
a d a m la rn zengin a ris to k r a tla rn so fra sn d a ba kede o tu rdu u n u g rm ek in san a rta n h a k ik a tle rd e n b irisid ir. Ondok u zu n cu a s r n gnc on y lm d a m tev a zi N ew E n g la n d 'lla r,
. K a n a k a la ra h a k ik i din olan te k A lla h a ta p m a y retm e k m a k sad ile buraya, geldiler. B u m a k s a tla rn d a ve K a n a k a la r medehliletirm ede iyi m u v a ffa k o ldular. O k a d a r k i; ik in c i veya
gnc nesilde a r tk K a n a k a k a lm a d . B u Gospel (1) to h u m u nun m eyvasyd. O nun o u lla r veya to ru n la r olan m isy o n erlerin m ey v alar ise to p ra , lim an, e h irle ri ve geke* k a m t a r la lar ile a d a lla rn b t n m lk iy eti oldu. H a y a tn yce b ir
m a k sa d a v a k f iin gelen m isyoner, b u dinsiz d iy arn z iy a fe tine kondu.
F a k a t b enim a n la tm a k isted i im H a v a i acay ip li i bu deil.
Y alnz b ir in san m isyon erlerd en b ah se tm e d e n H a v a i h a k k n d a b ir gey syleyem ez. B en b y k a n n e si ta ra fn d a n m isy o n er
k a n ta y a n J a c k K e rsd a le 'd e n b a h se tm e k istiy o rd u m .
B y k b ab as B en jam in K e sd a le A m e rik al b ir t cc a rd . B u adam a y n g n lerd e m ilyonerlie, ucuz v isk i ve en k t cin sten
cin s a ta r a k balad. in g a rib i esk i m isy o n erlerle esk i t c c a rla r b irb irle rin in ld r c dgm an y d lar. nk m e n fa a tle ri
arpyordu. F a k a t gocuklar b irb iriy le ev len e rek ve ad a y a ra la rn d a p a y la g a ra k bu d m an l y o k ettiler.
H av aid e h a y a t b ir a rk d r. S to d d a rt "H aw aii N ei" a r k sn d a yle syler.
"-Hayaft Mi'
iM xwm ?a^we%ei',
R e r ad at M?' b e y it - faw M um M r

e d e )'."

H ak ld r. O rad a v c u tla r a ltn re n g id ir. Y erli k n d m la r g nele olgunlam b ire r J u n a (2), e rk e k le r b ire r A polton'dur.
Gospe!.' iiMOw h a y a tt vd din
bahseden &Map.

fSJ

CMHc T aw ist ZeMs'Mi: Icnb-Mt, er/wtwt!- rg yprt<?c

A LLA H A IS M A R L A D IK JA C K

37

g a rk syler, dams e d erle r ve hep si de iek g e rd an lk t ve i ek ta ld rla r. M isyoner k alab a l n n d n d a k i b e y a z lar d a ik lim e ve g nee boyun e e re k ne k a d a r m egu] oluriarsa. o lsunlar, d an s etm ey i k u la k la rn n a rk a s n a ve sa la rn a iek t a k m ay ihm al etm ezler. J a k K ersd ale de b u n la rd a n biriydi. T esa d f e tti im en m egul a d a m la rd a n b iri olup b irk a m ilyona
sah ip ti. O ; b ir e k e r k ral, b ir k ah v e y e titiricisi, b ir k a u u k
tic a re ti reisi, b ir s r besleyicisi ve a d a d a h e r d oan d rt te ebbsten etn a a n n m m essiliydi. G ene o; b ir sosyete
adam , k u l p m davim i, denizci, ayn z a m a n d a d a h e r a n an n
k zm a izdivala b a la m a k isted i i h e r gzellie sah ip b e k r
b ir adam d. T esa d fe n ta h s ilin i Y ale n iv ersite sin d e b itirm i,
k a fa s ta n d m d i er a d a lla rd a n o k daha, faz la H aw aii
N ei'ye a it is ta tis tik le r ve m ek tep m a l m a t ile d olm utu. B y k ile- b a a rr, h e rh a n g i b ir a d a l k a d a r ziyadesiyle a rk
syler, d an se d e r ve sa m a ie k ler ta k a rd . M etindi ve d ah a
tecrbesiz b ir d elik an l ik en ilk siyas m a c e ra dem em elerine iki
d efa deilo e d erek b alam t. k isi d e p o litik a y z n d en olm utu. G erekten, yerli h a n e d an n n y k ld geen isy an d a
g a y e t m him , c e s u r b ir rol oyn am t. O z am a n d a h a o n alt y a n d an fazla deildi. S o n ra o lan eyleri ta k d ir edebilm eniz iin
size omun b ir k o rk a k olm adn da g ste rm e k istiy o ru m . O nu
H a le a k a la h a ra s n d a d rt y a n d a k i b ir y a b a n a tn te rb iy e ed e rk e n g rd m k i b u a t ik i sene Von T e m p sk y 'n in k o vboylarn
y a n m a sok m am t. Size b ir de a a K o n a 'd a olan b ir v a k a y
an latay m .
B ir a k a m hepim iz D r. Goodhue'tnun te k k a tl evinin terasm d ay d k , v a k a olduu zam a n ben D o ttie F a ic h ild 'ia konuuyordum . K o c a b ir k rk a y a k - s o n ra d a n lt k de onsekiz
sa n tim u zu n lu u n d a oldu u n u g rd k - ta v a n k irile ri a ra s n d an D o ttie'n in salarna, d t . tir a f ed e rim ki b u n u n k o rk u n luu bemi d o n d u rd u , km ld y am ad m , bey n im e d u rg u n lu k geldi. irk in ve zeh irli h a y v a n orada, iki ad m tede sa la rn iinde km ldyordu. H e r a n D o ttie'n in p lak o m u zlarn a d m esinden k o rk u y o rd u m . Y em ei h enz b itirm itik .
D o ttie F a irc h ild :
"N edir o ?" diye so rd u ve elini b a m a g t rd .
"D okunm a" diye b a rd m . "D okunm a."
G zm deki k o rk u d a n ve k ek elem em d en o d a k o rk a ra k :

38

D N E K

"N e v a r? " diye bard.

T elm K ersd a le 'in d ik k a tin i ekti. K a y tsz c a bizim t a r a fa do ru bakt], f a k a t b u b a k la h e r geyi k a v ra m t. Acele
etm ed en bize d o ru geldi.
"R ic a ederim , k m ld a m a D o ttie " dedi. S akindi, hi te re d d t etm edi, acele edip h e r geyi b ozm ad da,
"M saade et" dedi.
B ir eliyle D o ttie 'n in k a p n a la r a k k rk a y a n k o rsa jm n
iine dm em esi iin o m u z la rn a rtt . b r elini - sa elin i sa c la rn a so k a ra k irk in ve m e n fu r h a y v a n bag p a rm a ile
geh ad et p a rm a a ra s n d a en sesin d en y a k a la d ve k ard . Bu,
te s a d f edilecek en m th ig ve k a h ra m a n c a b ir m an za ray d .
B cek onu ik i d e fa so k tu - ben g rd m - f a k a t o y e re atp zerin e b a sa rk e n h i b ir ey y a p m a d n a k a d n la r in a n d rm a y a alyordu. F a k a t beg dakika- so n ra, D r. G oodhue'yu am eliy ath an ed e y a ra la r k a z rk e n ve p e rm e n g a n a te d e p o ta se inesi y a p a rk e n g rdm . E rte s i s a b a h K ersd a le'in kolu davul
gibi o lm u tu ve b u i c h a f ta d ev am etti.
B t n b u n la rn h iky em le h i a l k a s yok, f a k a t J a c k K e rsd ale'in b ir k o rk a k olm ad n g ste rm e k iin b u n la r a n la tm a k ta n k en d im i alam ad m . Bu, g rd m m e ta n e tin en te m iz b ir
b elirtisiydi. H i kl k p rd am a d . T eb ess m a sla d u d a k la rn
te rk e tm e d i. S a n k i o ra d a n a la c a b ir tu z lu b a d e m k u tu s u y m u gibi n eeyle bag ve g eh ad et p a rm a k la rn D o ttie F a ich ild 'in sa larn n a ra s n a so k tu . A m a, b e n im D o ttie F a irc h ild 'in
a ln n a ve o m u zlarn a dk len sa la r a ra s n d a k m ld a y a n pis
h ay v a n g rd m z am a n k i k o rk u m d a n bin d e fa d a h a m thig
bir k o rk u y a k ap lm o la ra k g rd m de y in e bu adam d.
C zam h a s ta l n a m e ra k sa rm tm ve a d a y a a i t h e r m evzu d a olduu gibi b u n d a d a K e rsd a le 'in a n sik lo p ed ik m a l m a t
vard. G erekten, c zam d a denizle k u l p gibi o n u n d k n olduu eylerden biriydi. B t n a d a la rd a k i c zam llarn to p la n a ra k M olokai'ye y e rle tirilm e le rin in a te li b ir
m dafiiydi.
Y erliler a ra s n d a , in sa n la rn y aln z a rk a d a la rn d a n ve ailelerin d en a y rlm a k la k alm a y p lnceye k a d a r m eb b et h ap se m a h k m olduu M olokai ik en celerin e a it sylenen ve d em ag o g lar
ta ra fn d a n k r k le n e n b iro k d ed ik o d u ve h ik y e le r v ard .
H k m lerin g eriye b ra k lm a s v e y a d e itirilm esi m m k n deildir. M olokai'nin k a p sn d a " m id in izi k esin " ib a re si yazlyd.
"E m in ol, o ra d a m e s u ttu rla r" diye K e rsd ale te k ra rla d . "D a rd a k i sh h a tli a rk a d a la rn d a n ve ailelerim den d a h a iyi ya-

A LL A H A IS M A R L A D IK JA C K

39

gyorlar. M olokai fa c ia la r m a sa ld a n ib a re ttir. S a n a b y k e h irlerd e k i h e rh a n g i b ir h a a ta h an e d e v e y a m ey h an e d e b in defa d a h a m th i fa c ia la r g stereb ilirim . Y ag ay an lm !

B ir
za m a n lar in san olan!.. Sam a!.. B a z la rn n sa n d a lla r v a r. B irinin m o to rb o tu v ar. E len ced en b a k a higbi* ileri yok, yiyecek yem ek, y a ta c a k yer, elbise, sh h b ak m , h e r gey b e d a v a ve
her ih tiy a la r te m in ediliyor. O n la r a ra z in in b ek g ilerid ir. Ora n m h av as H o n o lu lu 'd a n gok d a h a iyi ve m a n z a ra s fe v k a ldedir. H a y a tm n k a la n g n le rin i gid ip o ra d a y a am a y ben
de isterim . Sevim li b ir yer..."
te K ersd ale o c zzam llard an b a h se d e rk e n bu k a d a r n e eli idi. Cz-amidai k o rk m u y o rd u . K en d isi iin, y a h u t h e rh a n g i
b ir beyaz a d a m iin czam a y a k a la n m a te h lik e si y o k tu . F a k a t
so n ra d a n itir a f e tti k i m ek tep a rk a d a la rn d a n A lfred S ta rte r c zam a tu tu lu p M olokai'ye g id e re k o ra d a lm t.
"B iliyor m usun, egki gnlerde..." d iy ere k K e rsd a le izah e tti. "C zam iin k e sin b ir te h is y o k tu . B elirsiz ve a n o rm a l
h e rh a n g i b ir ey bi* in sa n M olokai'ye g n d erm ey e y ete rd i. B u n u n neticesi o la ra k sen d en benden fa z la c z am la a l k a s olm ay an birgok in sa n M olokai'ye g nd eriliy o rd u . B u g n byle
b ir y a n llk m ev zu u b a h is deildir. S h h iy e d a ire sin in te c r b e le ri h igb ir z am a n sam az. in asl k o m ik ta r a f te c r b e k e fedildii zam a n M olokai'ye gid ilip o ra d a k ile r te c r b e y e t b i
tu tu ld u . N eticede b ir gounun czam l o lm ad a n lald ve
h em en nakledildi. B u n d a n m e m n u n o ld u la r m sa n y o rsu n ? Molo k ai'd en a y rlrk e n H o n o lu lu 'd an o ra y a g n d e rild ik le ri z a m a n k in d en d a h a ok a lad la r. B azlar a y rlm a y red d e tti. B u n la r k a rm a k iin c e b ir k u lla n m a y a m e cb u r o ldular. H a tt b ir
ta n e s i czam n son d ev rele rin d e b u lu n a n b ir k a d n la evlendi
ve shhiye d a ire sin e h ey e c a n l m e k tu p la r y a z a ra k , y a l k a rs n a kim senin, o n u n k a d a r b a k a m y a ca iin b u ra d a n k a rlm a sn p ro te sto etti."
"B u kesin tec r b e n e d ir? " diye sordum .
"B ak teriy o lo jik tecrbe... B u n d a n k ag m lam az. D r. H ervey - u bizim m te h a sss - b u n u b u ra d a ta tb ik eden ilk a d a m dr. B ir sih irb a z d r o. C zam h a k k n d a h e rk e s te n fa z la bilgisi
v a rd r ve e er b ir g n czamm te d a v isi b u lu n u rsa b u n u m u h a k k a k o b u la c a k tr. T ecr b ey e gelince, p ek b a sit, c zam b a sillerin i a ra y p te tk ik etm eye m u v a ffa k old u lar. im di g r r
grm ez ta n y o rla r. B t n y a p tk la r p h eli g ah sta n b ir parga
d e ri kesip b a k te riy o lo jik te c r b e y e t b i tu tm a k tr . H ig b ir ra z

40

D N E K

gsterm eyen b ir a d a m d a c zam b asilleri tk a b a sa dolu olabilir."

" yleyse sende de, bende de" diye gldm . "B u b asiller dolu olabilir."
K ardege o m u zlarm silk e re k gld.
"K im b ilir? D o u rm a s iin y ed i yl lzm. E e r k en d in d en
p h en v a rs a g it D r. H e rv ey 'i gr. B ir p a r a d erin i k e sip b ir
l h z a d a s a n a neticeyi bild irir."
S o n ra beni D r. H erv ey 'e ta n tt. O d a b a n a sh h iy e d a ire sin in bu m evzudaki h ir a la y ra p o r ve risa le sin i v e rd i ve beni
H o n o lu lu 'n u n to p la n m a ista sy o n u n a g t rd . B u ra d a p h eliler m uayene ediliyor ve czam l o lduu te s b it ed ile n le r Molok ai'y e sevkedilm ek zere a lak o n u y o rd u . S ev k iy at a y d a b ir defa. yaplyordu. Son v e d a la m a la rd a n so n ra c z a m ila r k k
N oeau gem isine b in d irilip y en i y u rtla rm a g t r l y o rd u .
B ir leden so n ra k u l p te m e k tu p y a z a rk e n J a c k K e rsdale geldi. B eni g rnce:
"B en de seni ary o rd u m ," dedi. "S a n a b u ra n n en hazin
b ir m a n z a ra sn g stere c e im - M olokai'ye g id en c zam llarn
v e d ala m alarn B irk a d a k ik a y a k a d a r N o e a u 'y a binecekle*.
F a k a t sak m h islerin e m a l p olm a. E m in ol k i b ir sene so n ra
S hhiye d airesi o n lar M olokai'den g e ri a lm a k istese v e d a m a n za ra s asl o zam an ack l olur. A n ca k b ir v isk i so d a iecek
k a d a r v ak tim iz v ar. D g ard a a r a b a bekliyor. sk eley e g itm emiz be d a k ik a bile srm ez."
sk eley e g ittik . K rk k a d a r zavall, y o rg an , b a tta n iy e ve
irili u fa k l d e n k te n m tee k k il se fa le tle ri o rta s n d a isk elen in
k e n a rn a km lerdi. N oeau henz gelm i isk elen in n n d ek i
b ir d u b ay a y an ay o rd u . M olokai is k n m d r M*. M cV eigh
bindirm eye n e z a re t ediyordu. O n a ve d a h a e w e ! K a lih i'd e te s a d f e tti im shh iye d airesi h e k im le rin d e n D r. G e o g e s'a t a k dim edildim . C zam llar m ah zu n b ir h ald e idi. B y k b ir k sm n n y zleri irk in ve a n la ta m y a c a m k a d a r k o rk u n tu . F a k a t a r a la r n d a b irk a ta n e gzel den eb ilecek ler de v a rd . G r n rd e b u n la rn h a s ta lk la rn a a i t h i b ir em are y o k tu .
On
oniki y a la rn d a m avi gzl ve a ltn sal beyaz b ir k z gzm e iliti. B ir y a n a n d a k k b ir c zam k a b a rc v ard .
B u beyaz kzla esm er d erilile r a n asn d a m te re k olan te e ss r im a edince, Dtr. G eorges ce v a p verdi.
"O!.. B ilm em a m a bu k z im d i h a y a tn n en m e s u t g n lerin d en b irin i yayor. B u ra y a K a n a i'd e n geldi. B ab as h a k ik i

A LLA H A IS M A R L A D IK JA C K

41

b ir vahgi. gim di h a s ta l a y a k a la n d isiin a n n esin e iltih a k e tm e k zere M olokai'ye gidiyor. A nnesi sene evvei gnderildi.
A ckl b ir vaka..."
Mr. M cV eigh izah etti.
"G rne g re h i b ir gey sylenem ez, g u ra d a k i iri y a r
delik an ln n k a n l can l d u ru u n a b a k lrs a h i b ir geyi y o k gibi
grnyor. H a lb u k i b ir ta n e ay a n d a , b ir ta n e de o m uzunda
olm ak zere t a k em i e k a d a r igleyen ik i y a ra s v a r. B a k gu
kzn elimi g r y o r m usun, gu sig a ra ien kz... B k k p a rm a k la rn g r y o r m u su n ?.. B u h a sta l n u y u g tu ru c u geklidr. D oru d a n d o ru y a sin irle ri ta h r ip eder. P a rm a k la r n k r b ir b a k la kessen, h a t t b ir H in d ista n cevizi ren d e siy le rendelesen,
en u fa k b ir ac bile duym az."
"P eki, y a gu gzel k a d n , m u h a k k a k k i onun h i b ir geyi
yok" diye szn k estim . " ok gzel v e m u htegem b ir k a d n ."
K e rsd ale ile u zak la g m ay a balayan Mr. M cV eigh omuzutnun
zerinden cevap verdi.
"A ckl b ir v ak a."
ok gzel b ir k a d n v e h a k ik i b ir poylnez idi. I r k ve tip leri h a k k n d a z a y f m a l m a tm a ra m e n e sk i ve belli bal b ir
aileden old u u n u ta h m in etm igtim . Y irm i , y irm i d rt y andan fa z la y o k tu , h a t ve gekilleri ok cazip ve rk n n olgun k a dnln d a h a hen z g sterm ey e balyordu.
"B u h ep im iz iin b ir d a rb e oldu." diye D r. G eorges atld.
"K endi a rz u s u ile gelip te slim oldu. K im se gpheleinmemigt.
N a slsa h a sta l kapm g. Sizi tem in ed e rim k i
b u hepim izi
sa rst. H a tt k itla r a geirm edik. B izden ve ailesin d en b ak a kim se v a k a y bilm iyor. H o n o lu lu 'd a k im e so rsa n "A vrupad a b ir y e d e oldu u n u z a n n e tti in i" syler. B u k a d a r gizli tu tm am z onun a rz u su d u r. Z avall kz ok m a ru r."
"A m a bu k im ? " diye sordum .
"K onugugunuza b a k lrsa
m h im b ir k im se olm al."
"L ucy M okunui ism in i h i d u y m ad n z m ?" d iye sordu.
"L ucy M okunui" diye te k ra rly a ra k , h a fz a m yokladm .
B am sa lla y a ra k .
"G aliba b u ism i du y d u m a m a unu tm u g u m ."
"L ucy M okuinui'yi H a v a i b lb l n iitm em ek !.. A m a a ffe dersiniz b u ra la rd a siz d a h a y enisiniz ve d u y m am o lab ilirsiniz. L ucy M okunui H o n o lu lu 'n u n ve b t n H a v a i'n in gzdesiydi.
"di diyorsunuz?.."

42

D N E K

" E v e t id. A rtk bitti." M erh am etle o m u zlarn silk ti. "On
ik i haule, affed ersin iz, on ik i beyaz a d a m k a lp le rin i o n a sa ld rd lar. Y erlileri saym y o ru m . B u s a y d k la rm m ev k i ve hr e t sah ib i beyazlar. E e r isteseydi, ad liy e m d r n n olu ile
evlenebilirdi. B eendin deil m i? H ele a rk s y lerk en duysan,
H a v a i'n in en iyi a rk csd r. B lb l g ib i b ir h an c eresi, b illu r
gibi tem iz b ir sesi v ard . O na h ep im iz p e re stij ed erd ik . A m erik a 'y a evvel H av ai k ra liy e t b an d o su ile b ir tu r y ap t. S o n ra
iki d e fa k en di h e sa b n a k o n se r v erm ey e g itti."
"A h!.." diye b a rd m . "S im di h a trly o ru m . k i yl nce
B oston Sym phoy'de din lem itim . D em ek bu o h a ? Sim di t a ndm ."
im e b ir h z n s k t . H a y a t n e n a n k rd . D a h a ik i yl
nce baarm n so n m erte b e sin d e o lan b u m ah lu k , gim di czam llarla b e ra b e r y e re s k m , M olokai'ye evkini b ekliyordu.
A klm a H an le y 'in b ir b ey iti geldi:
hep esM
owZaii?"

M M)'

ve Mr

K endi istik b a lim d e n rk t m . L u cy M okunui'yi d ev iren

bu talih sizli in b ir g n olup b a n a v e y a b a k a s n a d a u ra m ya.ca ne m al m ? lk d e fa o la ra k fark in a v a rd m k i b u ra d a
d aim a lm le k a r kargyayz. F a k a t y a a y a n lm le. lm ek
f a k a t l o lm am ak. B ir z a m a n la r b t n P o ly n e sia 'lla rm gzellik le rin i a h s n d a to p lay an , iyi b ir a rtis t, ve erk e k le rin sevgilisi olan L ucy M okunui gibi, b ire r k a d n o lan bu in sa n h a ra b e lerin d en b iri olm ak... s im i ezen bu k a rk l d ar v u rm u
olacam k i D r. G eorges a d a d a sok m e s u t o ld u k la rn a beni te m in e tm ek isin acele etti.
B t n b u n la r in a n lm a y a c a k k a d a r m th iti. O na b a k m a y a
bile ta h a m m l edem iyordum .
B ira z tede, polis ta r a fn d a n m u h a fa z a edilen g e rili b ir
ipin a rk a s n d a c zam llarn a k ra b a la r ve d o stla r v ard . Y a k la m a la r y a sa k t. Son k u c a k la m a la r ve v e d a pm eleri y o k tu. tede b erid e b irb irin e b a ry o rlard . Son h a b e rler, son
a k kelim eleri ve son d ire k tifle rin te k ra rla r...
pim gerisindekile* s in irle ri g e rilm i b ak y o rla rd . Sevgililerin in y zlerin i bu son g rleriydi. n k b u n la r cenaze g em isi ile M olokai k a b ris ta n n a n a k led ile n y ag ay an llerdi.
D r. G eorges e m ir verdi. B e d b a h t sefiller v c u tla rn s r y erek ayaa, k a lk tla r. D e n k le rin y k a ltn d a sen d eliy erek
dubaya, o ra d a n d a gem iye bindiler. B u b ir cenaze alayyd. B ir-

A LLA H A IS M A R L A D IK JA C K

43

d en b ire ipin g e risin d e k ile r ellerin i sa lla m a y a b aladlar. H a y a tm d a byle elem v eric i m a n z a ra g r m e m i t i m . B ir d a h a da
g rm e k istem em . B u ha! in sa n n k a n n d o n d u ru y o r, k alb in i
p a raly o rd u .K ersd ale ile M cV eigh h l isk e le n in b r u c u n d a sakim sa k in k o n u u y o rla rd . P o litik a d a n b a h is alrsa, ik isi de e tra f grm ez olur. L ucy M okunui n n d e n g e erk e n gizlice o n a b a k tm . ok gzeldi. H a tt b izim lm zle bile ok
gzeldi. N esillerde b ir k e re yetigen n ad id e b ir iek gibi... ve
d n y a d a k i bu k a d a r k a d n n a ra s n d a n , M olokai'ye m a h k m
olm ugtu. B ir k ra li e gib i d u b a d a n g e e re k gem iye bindi ve
d o ru ca p a rm a k lk la rd a n s a r k a r a k sa h ild e k i sev g ililerin e el sa lla y a n c zam llarn y ld a k g v e rte y e k t.
p le r zlmg, N o eau iskeleden a y rlm a y a baglam gt. E l
sa lla m a la r, h a y k rg m a la r oald. K e d e r ve m itsizlik!.. B ir
d a h a N o eau 'n u n k a lk n a asla g ah it o lm am ay a k a r a r v e riy o rd u m ki K e rsd ale ile M cV eigh y a n m a geldi. K e rsd a le 'in gzleri p a rly o r v e d u d a k la rn d a k i te b e ss m i in d e k i sevinci tam am iyle gizliyem iyordu. M u h a k k a k m n a k a g a e ttik le ri
siyasi
m evzu k en d i h e sa b n a m e m n u n iy e t v e ric i b ir gekilde so n a erm iti. p b ir ta r a f a atlm g ve zlen a k r a b a la r h e r ik i y a n m zd a iskelenin,' k iri le ri z erin e y lm t.
D r. G eorges y a n m d a d u ra n ih tiy a r b ir k a d n g sterere k :
"A nnesi" diye fsldad.
K ad m ileri g e ri sa lla n y o r ve y a la rla k rlegen gzleri ile
gem in in p a rm a k lk la rn a b akyordu. L ucy M o k u n i'n in de elini
sa lla d n grdm . B ird e n b ire du rd u . K e rsd a le 'e b ak t. Sonr a k o llarn b irisin i k u c a k la rm g gibi u z a tt ve h a y k rd .
"A llaha s m a rla d k Ja c k !.. A llah a sm a rla d k !.."
F e ry a d d uyan J a c k b a k t. H i k im se b u k a d a r mtlig
b ir k o rk u y a tu tu lm a m tr. sk elen in k o rk u lu u n a d o ru sendeledi, yz sac k k le rin e k a d a r bem beyaz olm ug ve elbiselerin in iinde k ay bolacakm g gibi bzlm gt. E lle rin i k a ld ra ra k
inledi.
"A llahm !.. A llah m !.." S o n ra b y k b ir k u v v e t sarfedei'ek
k e n d in i toplad. "G le gle Lucy. Gle g le" diye hay k rd .
E lin i sa lla y a ra k N o eau ve p a rm a k lk la rn d a s ra la n a n la r
gzden tam am iy le k ay b o lu n c a y a k a d a r o rad a, isk e le n in zerin de durdu.
Omu m e ra k la s e y re tm e k te olan M cV eigh:

44

D N E K

"B itiyorsun zan n ed iy o rd u m " dedi. "H e rk e ste n evvel senin

bilm en lzm d. O nun iin b u ra d a s n zan n e ttim ."
K ersd ale m thig b ir ciddiyetle:
"g im d i rendim ," dedi. "A ra b a n ere d e ? "
H em en hem en k o a r gibi, s r'a tle a ra b a y a y r d . O na
y etigm ek isin b en im de kogm am lzm geldi. A rab acy a:
"D r. H erv ey 'e s r" dedi. "M m k n olduu k a d a r sab u k ."
H elecanla; so lu y a ra k k a n a p e y e s k t . Y znn so lu k lu u
a rtm t. D u d a k la r gerilm ig, a ln n d a v e s t d u d a n d a te r t a n eleri belrm igti. M thig b ir ac sek iy o rm u g gibiydi.
"A llah agkm a, M a rtin s r u h a y v a n la r" diye hay k rd .
"K am gla, iitm iy o r m u su n ? K rb ac e tle rin e k a d a r g eir."
" a tla y a c a k la r efend im " diye a ra b a c m u k ab ele etti.
" atlasn lar, tazrh in ed erim v e polisle de igi hallederim .
K o tu r. H a gyle, d a h a hzl... D a h a hzl..."
B ir yandan- d a "H i bilm iyordum , h is b ilm iyordum " diye
m rldany or, y e rin d e bz l y o r ve titr e k ellerle te rin i siliy o rdu.
A ra b a zp ly arak , s a lla n a ra k k elerd e dev rilecek m i gibi
yle vahgi b ir s ra tle gid iy o rd u k i k o n u g m ak m m k n olm uyordu. Z aten syleyecek b ir ey de y o k tu . F a k a t te k r a r te k r a r
"H is bilm iyordum , h is b ilm iyordum " d ed i in i duyuyordum .

& R R
H o n o lu lu 'd a ik i sene k a ld k ta n so n ra, y irm in ci fiio A lask a 'd a k i ss n e dnyor, sah il otelin in g en i te ra s bu v e d a to p la n tsn a sa h n e oluyordu. P e rc iv a l F o rd b u ra y a n iin geldiine
h a y re t ediyordu. D an s etm ez, a sk e rle ri sevm ezdi. Bu, yeni
k o lalan m beyaz n ifo rm a l su b ay lar, beyazl, siy ah l sivilleri, o m uzlaryla k o llar sp la k k a d n la n , h epsini, h ep sin i ta n r d. D a h a d o ru su bu tan m a , adala-m ile ri g elen lerin d en birisi
olm as itib a riy le bi* m e c b u riy etten ileri gelirdi.
F a k a t ta n m a k bagka, sevm ek b a k a d r, h em a s k e r k a r lar onu b iraz k o rk u tu y o rd u . B u n la r o n u n ta n d k a d n la rd an ok fa rk ly d . P e rc iv a l F o rd , y a l k a d n la r, g e k in k zlar, kilisede te s a d f etti i y a h u t k t p h a n e v e so c u k esirgem e
k u ru m la rm d a k e n d isin d en y a rd m istey en ve fik ir d a n a n yalca son derece cidd k a d n la rd a n h o la n r, o n lar st n zeks,
byk se rv e ti ve H a v a i tic a re tin d e m u h a fa z a e tti i y k se k m evk iin in k u d re ti ile m egu l ederdi. O n la rd a n k o rk m azd , n k
cin siy et bu k a d n la rd a m zis deildi. A sk e r k a d n la n a k om uzlar, p la k k o lla n , d ik d ik b a k a n gzleri, c a n llk la r ve
m eydan o k u y an k a d n lk la r ile sinirime d o k u nuyordu.
H a y a t ciddiye alm a y a n , iki v e s ig a ra ien, b t n m rlerin ce k fre d e n ve k a rla r k a d a r u ta n m a z c a sn a y aln z etin
h k im iy e tin i k a b u l eden a sk e rle rle de u y u am y o rd u . O n larla
b e ra b e r b u lu n d u u z a m a n h em k en d i ra h a ts z olur, h em de
o n la r ra h a ts z ede- ve b y k a ltn d a n g ld k le rin i, k en d in e ac d k larm , y a h u t d a m ev cu d iy etin e g s ta h a m m l e ttik le rin i
hissederdi.
G e rse k te n P e rc iv a l F o rd 'u n k a d n la rla o lan a h b a p l da
erk ek lerle o ld u u n d an d a h a fa z la deildi. Z aten k e n d isin e b a k ln c a b u n u n sebebi a k s a g r l rd . H e r n e k a d a r sa lam
yapl, ve hi h a sta la n m a m , h a tt en u fa k b ir b a a rs bile
sek m em i o lduu belli ise de canll ek sik ti. O uzum, d a r
yz, ince d u d a k la n , zay f y a n a k la n v e k k k e sk in gzleri
h i b ir gey h e y ecan lan d ra m a z , ta h r ik edem ezdi.
nce, u zu n v e g ag ay a n d ra n b u rn u gibi sa m a n ren g i dz
ve s e rt sa lar d a h a sisli in i iln ediyordu. S o u k k an ll ona

46

D N E K

h a y a tm birgok ey lerin i tn k r ettirm lg , y alnz m f rit b ir h a k sev er o lm asn a y a rd m e tm iti. Sadece d o ru h a re k e tle r zerin d e d n r ve salgrd. D a h a b a s it b ir s a m u rd a n y a ra tla n ia r isin sevm ek ve sevilm ek n e k a d a r elzem se onun isin de
d o ru lu k o k a d a r elzem di.
T e ra sla k u m s a ln a ra s m d a A lg a ro b a a a sla rm m altn d a
otu ru y o rd u . G zleri b ira n dansedetnlerin zerin d e d olat, sonr a ban k p k l denize sevirdi. S u y u n sa rg a f g ib i dm dz
s a th n d a n u fu k ta y a n a n C enup h a n (1) sey re dald. K a d n la rn sp la k om uz ve k o llar can n sk m t. B ir kz olsayd b u n a k a tiy e n m saad e etm ezdi. K atiy en ... F a k a t d n cesi ta m a m en b ir d a lg n lk ta n ib a re tti. B u k z e v l t d n cesi isinde
hig b ir a k is u y an d rm ad . H ay alin d e sp la k kollu, p lak om uzlu
b ir kz ev lt grem edi. O nun y e rin e u z a k b ir evlenm e ih tim a line glm sedi. O tuz be y an d a y d v e a k h i te c r b e etm em iti. O a k a ro m a n tik b ir m a c e ra diye deil, h a y v a n b ir h is
diye b ak ard . H e rk e s evlenebilirdi. P ir in ve geke* k a m ta ria la n d a a lan inliler v e J a p o n la r d a ev leniyorlard. H em
de ilk frsa tta ... O na gre bunum sebebi o n la rn h a y a t lsn de so k a a o lm alaryd. B a k a t r l y a p a m a z la rd . O n la r ite
bu su b a y la ra ve k a rla r n a b en ziy o rlard . F a k a t k en d isi iin
y a p la c a k d a h a b ag k a ve y k se k v a z ife le r v a rd . O b t n in sa n la rd a n b ak ay d . H epsinden... K e n d isi ile if tih a r ediyordu. O
fa n ta z i b ir agkun deil, y k se k b ir v azife te l k k is in in ve b ir
m ak sad n m a h s u l idi. B ab as a k iin evlenm em iti. A k
Is a a c F o rd 'u n a sla sekm ed i i b ir a k l h astal y d .
D insizlere h a y a t g t rm ey e d a v e t edildii z a m a n evlenm e h a k k n d a n e b ir d n cesi ne d e a rz u su v ard . A k b a h sin de b ab a oul b irb irle rin e ben ziy o rlard . M isy o n erler id a re h ey eti tu tu m lu y d u . N ew E n g la n d h a y a t a r tla r n a gre ta r tp
lt k ten so n ra evli m isy o n erlerin d a h a id areli ve d a h a te sirli
old u u n a k a r a r verm igti. O yzden h e y e t Is a a c F o rd 'ia evlenm esi isin em ir verm igti. B u n d an b ag k a o n a k e n d isi g ib i ev len m ek h a trn d a n gesm eyen, din sizlere A llah ta n tm a k ta n bagk a h is b ir em eli o lm ay an im an l b ir k a r d a bulm ugtu. B irb irlerini ilk d efa B o sto n 'd a g rd ler. H a y a t o n la r b irle tird i, h e r
geyi hazrlad, h a f ta so n u n a k a d a r evlenm ig ve u zu n b ir yol-

Mr

A-act; TltMH. ce n u p ta d rt
M?Ayarak so!a do^'M

par-

G U R n R

4?

c u lu a knug b u lu n u y o rlard .
Byle b ir b irlem en in m a h su l o lduu igit P e rc iv a l F o rd
g u ru r duyuyordu. Y k sek o ia ra k d o m u tu , k e n d in i ru h a n i
b ir a ris to k r a t te l k k i ediyordu. B a b a s ile de v n y o rd u ve
bu o n u n ih tira s idi. Is a a c F o rd 'u n d ik ve s e r t e k li g u ru ru n u
alev len d iriy o rd u . M asasn d a A llah n b u a s k e rin in b ir m in y a t r , y a ta k o d asn d a bagvekiilii z a m a n n d a y ap lm b ir p o rtre si vard.
Is a a c F o rd ilk in b av ek illik so n ra b a n k e rlik e tm i ti; f a k a t m evkiye ve se rv ete ta m a h e tti i iin deil ,srf k e n d i m isy o n erlik m e n fa a tle rin e n a f i olduu iin b u m ev k ileri k a b u l e tm iti. A lm an, n g iliz ve tic a re tle m eg u l o lan d i e rle ri Is a a c
F o rd 'u n bu tic a r ru h a n iy e ti ile alay e ttile r. F a k a t o, olu h a k ik a ti biliyordu. T o p ra k m lk iy eti hak k m d a h i b ir fik ri o lm ay a n y erlile r feo d al sistem d en b ird e n b ire k v erin ce ellerin d en
dn m lerce a ra z i k a ry o rla rd , Is a a c F o rd b u n d a n istifa d e y e
alan t c c a r g ru h u ile ik rn n a r a s n a g irip b u to p ra k la rn
ounu k e n d i m lk iy eti a ltn a geirdi. T c c a rla r b u n d a n h o la n m a d la r. F a k a t o, bu m u azz am se rv e te k en d i m a l gz ile
b ak m ad ; o, k e n d in i A llah n b ir h iz m e tk r say y o rd u . B u n la r n v a rid a t ile m ek tep le r, h a sta n e le r, k ilise le r y a p trd . Sek e rin yzde k r k sa f k r g etirm esi, k u rd u u b a n k a n n zengin
b ir dem iryolu se rm a y e d a r olm as, d n m n b ir d o la ra a ld elli d n m l k O ahu m e r'a sn m h e r on sek iz a y d a d n m b a n a sekiz to n e k e r g etirm esi, b u n la rn h ib iri o n u n k a b a h a ti
deildi. H ay r, h a k ik a tte Is a a c F o rd h ey k eli ad liy e sa ra y n n d e k i I. K a m e h a m e h a 'n n h ey k elin in y a n m a d ik ile c ek bir
k a h ra m a n d . Is a a c F o rd a r tk yo k tu , f a k a t o, o n u n olu, bu
h a y rl ii o n u n k a d a r m a h ira n e d eilse bile o n u n k a d a r in a tla
y r t y o rd u . G zlerini te k r a r te r a s a evirdi. in d en , sazd an
e tek lik li y e rlile rin h ay asz c a o y n a d k la r H u la d a n slariy le k e n di r k n d a k i k a d n la rn y a p t b u d ek o lte d a n sla rn a ra s n d a
f a r k a ra trd . M him b ir f a r k v a r m y d ? Y o k sa b ir derece
m eselesi m iy d i?
B u su ale cevap b u lm a y a alrk e n o m u zu n a b ir el d o k u n du. "M erhaba, F o rd , b u ra d a n e iin v a r? B u ra s sen in iin bira z fa z la lau b ali deil mi?"*
P e rc iv a l F o rd ciddiy etle cevap verdi.
"S e y re tm e k bile b e n i sin irlen d iriy o r. D r. K en n ed y , o tu rm az m sn z?"
D o k to r K en n ed y ellerin i rp a ra k o tu rd u . B eyazl b ir J a -

D N E K

48

pon g a rso n h em en kogup geldi. K en d i v isk i so d a istedi, so n ra

tek in e d n erek : "T abi size n e ieceinizi so rm u y o ru m ."
" F a k a t ben de b ir gey ieceim " dedi.
D o k to r gagkm gagkm b a k t ve g a rs o n bekledi, "B ir lim o n ata g e tir oium ."
D o k to r b u n u k e n d isin e k a rg b ilh a ssa y ap tm bi* g a k a te l k k i e d erek gld ve H a u a a c n n a ltn d a k i caz a d o ru
b ak t.
"A, A loha o rk e s tra s " dedi. "B en, o n la r sa h a k g a m la n
H A V A o telinde algy o rlar zan n ed iy o rd u m . P a tr o n la kavga
e ttile r, galiba."
B ir a n gzleri g ita r a la ra k h a v a ie n garks syleyen b irin e dikildi. O na b a k a rk e n y z ciddilegti ve a rk a d a n a dnd
zam a n su ra t b sb t n aslm gt.
"B u ra y a b ak, F o rd ," dedi. "A rtk Jo e G a rlan d ' r a h a t bra k m a n n zam an deil m i? B iliy o ru m te rfi k o m ite sin in onu
A m erik a'y a g n d erm ek te k lifin in aley h in d esin , bu h u s u s ta o k ta n d r k o n u g m ak istiy o rd u m seninle. B ylelikle o n u n m em lek e tte n u z a k la a c a n a sevineceini zan n ed erd im .
T a k ib a tm
bu yolda b itirm e k iyi olurdu."
"T a k ib a t m ?" P erciv a l F o rd su al ta rz n a k a la rn k a ldrd.
"N e dersen de," diye K en n ed y d e v a m etti. "S enelerden
b eri bu zavall m a h l k u ta k ip ettin . K a b a h a t oun deil. B u tlu sen de k a b u l edersin."
" K a b a h a t o n u n deil m i? " b ira n P e rc iv a l F o rd 'u n ince
d u d a k la r sm sk kitlen d i.
"Jo e G a rla n d zay f ah l k l ve
haylazd, h em d a im a sefih in b iri olmugtu*."
" F a k a t sen in y ap t n gibi onu d a im a gz h a p sin e alm ak,
iin b u b ir sebep deildir. B a g ta n b eri sen i gzetliyorum . K olejden dnp de onu ta r la la rn d a a lr g r n ce ilk y a p t n
ig k en d isin i y ab an c b ir L u n a (1) g ib i k o v m a k oldu, sen m ilyonlarnla, o d a a y d a altm g d o lan y le..."
" lk ig o la ra k deil," P e rc iv a l F o rd b ir a v u k a t a zy la ve
k om ite m itin g le rin d e k u lla n d to n la k o n u g uyordu. "O na evvelden ih ta r e ttim . M fe tti onun m u k te d ir b ir L u n a o lduunu syledi. a lm asn a m u a rz deildim . Mua-z o ld u u m aigma s a a ti h a ric in d e y ap tk la ry d . im i, o n u k u rm a y a sarfe ttiim za m a n d a n d a h a a b u k bozdu. A k a m la r Jo e G a rla n d 'm
W

Lim a.' -Hn-uat'de yeTcer ta<r:a!a-WM&3 p a ^ a n igc.

G U R U R

49

tein gitar ve ukalelc'sinin tamtam, kuvvetli iskisi ve hula

dans varken, pazar derslerinin, gece ve dikig derslerinin ne
faydas olabilirdi. htar ettim, dinlemedi -h is unutmam- bir
gn barakalara baskn yaptm, akam styd. Onlar grme
den evvel Hla arklarn iitiyordum. Sonra ne grdm bili
yor musun? Btn kzlar oradayd, mehtapta hayaszca dama
ediyorlard, temiz yaamasn ve doru hareket etmesini
retmek isin altm kzlar... Aralarnda s kz vard ki ha
trlarm, misyoner mektebimden henz mezun olmulard. Tabi
Joe Gariand' derhal kovdum. Biliyorum, Hilo'da da vaziyet
aynyd, Mason'la Fiteh'i onu kovmaya raz edinceye kadar
akla karay sestim. Fakat misyonerler bunu yapmam istediler.
Yolsuz hareketiyle onlarm iini bozuyordu.
Kennedy meydan okurcasna: "Daha sonra demiryolunda,
senin demiryoiumda almaya balaynca sebepsiz olarak gene
kovdun."
"yle deil, onu evvel husus broma aldm ve yarm sa
at konutum."
"Onu ehliyetsizlik bahanesiyle attn."
"Msaade ederseniz, sirkin yaay isin."
Dr. Kennedy trmalayc bir ekilde gld.
"Hangi eytan sana hem hkim hem de jri olmak hak
kn verdi? Mal sahiplii sana, emrinde salamlarm ruhlar
n kontrol hakkn veriyor mu? Ben senin doktorunum. Yarn
ya viskiyi terkedersin yahut da skp gidersin diyen ferma
nn m beklemeliyim? Poh. Ford, sen hayat sok ciddiye alyor
sun. Bundan baka o, kasakslk belsna satt zaman ki, o
zaman senin emrinde deildi, sana habe* yollad ve para ce
zasn demen isin rica etti, halbuki sen alt ay o kayalklarda
almasnda srar ettin. Unutma o zaman Joe Garland'dan
kastn. Onu yere vurdum, hem merhametsizce, halbuki senin
mektebe geldiinin ilk gn hatrlarm - Mektebimiz leyliydi,
nehari talebe yalnz endin- balama seromonisinden gesmen
izmd]. defa yzme havuzuna dalmak hatrlarsn, bu yeni
talebeye yaplan muayyen bir seromoniydi. Sen kurtulmak is
tedim, yzme bildiini inkr ettin, korkmutun."
"Bvet hatrlyorum" Percival Ford ar ar itiraf etti.
"Yaland, snk yzmesini biliyordum... Fakat korkmutum."
"Biliyor musun o zamam senin isin kim dvt? Senden
daha kuvvetle kim yalan syledi ve senin yzme bilmediine

F: 4

50

D N E K

yemin etti? lk batmadan sonra havuza atlayp seni kim sekip

skard ve o zaman yzme bildiini anlayan gocuklar tarafn
dan hemen hemen boulmak derecesine geldin?"
tek i souk souk, "Tabi biliyorum" diye cevap verdi.
"Fakat socukluktaki cmert bir hareket btn hayat mddetimce yanl hareketleri affettirmez."
"Sana karg higbir hata iledi mi? -ahsna ve dorudan
doruya - demek istiyorum."
"Hayr, vaziyeti kurtaran da bu ya, ahs hisbi- garezim
yok. Fena; hepsi bu, yaay fena."
"Yani, yaay telkkileriniz ayr." diye doktor szn
kesti.
"yle kabul et, ehemmiyeti yok. Haylazn bi*i."
"Ne kadar iten attn hesaba katarsan hakk va."
"Ahlksz."
"Oh, sus Ford. Temcit pilv gibi ayn geyi tekrarlama.
Sen tam New England'lsm; Joe Garland yarm Kanaka (1).
Semin kann sulu; onunki scak. Senin hayat telkkin bagka;
onunki bagka. O btn mrnce glp gark syler, neeli,
kendini dnmez, gocuk gibi ve herkesin dostu, gense hayat
devreden bir ibadet tekerlei gibi geiriyorsun, kimsenin dos
tu deilsin fakat hakseversin, senin iin hakseverler hak hu
susunda ancak seninle ayn fikirde olanlardr. Aksini dc kim
iddia edebilir? Sen papaz gibi yayorsun. Joe Garland iyi bir
insan gibi yayor. Hanginiz hayattan daha fazla faydalanyor? Biliyorsun, yaamak iin hayattan bir karglk bekliyo
ruz. Bu karglk gok az olursa, yaamaktan bile vazgeiyorum.
nan bana btn makl intiharlarn sebebi budur. Joe Garland
senin hayattan aldn karlkla yaayacak olsayd muhak
kak ki lrd. Gryorsun ki o bagka trl yaratlm. Onun
ark ve ak olan karl ile yaayacak olsaydn sen de lrdn."
"Affedersiniz, ehvet" diye szn kesti.
Dr. Kennedy glmsedi.
"Sizin isin ak s harften ibaret ve mnasn yalnz l
gatten skardnz bir kelime, fakat ak; gersek ak, insana
heyecan veren tatl ak sen bilmezsin. Seni ve beni, erkei
ve kadn Allah yarattysa, bana iman, ak da yar.atan Allah
tr. Fakat asl mevzuumuza gelelim. Artk Joe Garland'm peW

JRntaAa; iTatMi odast ye?'M?ei':ne vei-Mew st!""

G U R U R

51

gini brak. Sana yakgmaz. Hem bu hainliktir. Sana yaka

cak gey ona elini uzatmaktr."
''Neden sen deil de ben? Neden sen elini uzatmyorsun?"
"Ben uzattm, gimdi de uzatyorum, onu yollamak isin
terfi komitesinin teklifini reddetmemeni temin etmee ura
yorum. Mason ve Fitch'in yannda Hilo'da ona bir ig bul
dum. Daha evvel ona; yarm dzine ig buldum. Hepsinden sen
kovdun onu. Artk onu brak. unu unutma: ona biraz sami
miyet gstermek seni kymetten dgrmez. Bagkasnm hat
sn Joe Garland'a yklemek doru bir gey deil; biliyorsun
ki bunu, herkesten 50 k sen dgnmelisin. Bu hem ayp hem de
gnahtr."
"Anlyamyorum" diye Percival Ford cevap verdi. "Ken
di kendine bir geyler kuruyorsun ve Joe Garland iin gahs
bir mesuliyetsizlik nazariyesi meydana getiriyorsun. Fakat onun yanlg hareketlerinden hangi nazariye beni mesul tutar
anlyamyorum."
"Fikrim i takip edememen
bir anlamamazlktan gelme,
yahut da sadece hoglanmama meselesi zannederim." diye Dr.
Kennedy sylendi. "Baz geyleri bilmemezlikten gelmek cemi
yet namna iyi bir geydir ama sen daha ileri gidiyorsun."
"Bilmemezlikten geldiim nedir, Allahagkma syle."
D!r. Kennedy kzd. Cevap verdii zaman yzn viski so
dann verdii kzllktan daha koyu bir krmzlk kaplamgt.
"Babann olu."
"Ne demek istiyorsun?"
"Elinin kr, bundan daha ak sylenmez. Fakat, madem
ki srar ediyorsun, pekl. Joe Garland, Isaac Ford'un olu ve
senin kardegindir."
Percival Ford, sklmg ve zgn bir ifade ile sessiz kal
d. Kennedy, tecesssle onu szyordu. Dakikalar yava ya
va getikse gphelendi ve rperdi.
"Allahm" diye bard. "Bilmiyor muydun yoksa?"
Percival Ford cevap vermedi, yanaklarnn rengi umugtu.
"Korkun bir gaka" dedi. "Korkun bir aka."
Dr. Kennedy kendine gelmigti.
"Herkes biliyor." dedi. "Sen de biliyorsun zannediyordum,
mademki bilmiyordun renme zaman geldi ve bu frsatn
gkmg olmasna memnunum. Joe Garland'la sen kardegsiniz
-y a n m kardeg-".

52

D N E K

Ford: "Yaian" diye bard. "Joe Garland'm anhesi Eliza

Kunilio idi." (Dr. Kennedy ban edi) "Havuzu, rdekleri ve
taro tarlas ile onu gayet iyi hatrlyorum. Babas tahlisiye
kaptan Joseph Garland'd. (Dr. Kennedy bagm sallad) "Da
ha iki g yl nce ld. Sk sk sarho olurdu. Joe Garland za
yf ahlkn igte ondan ald. gte ona kalan miras."
Kennedy biraz sustuktan sonra,
"Demek sana kimse sylemedi." diye hayretle mrldand.
"Dr. Kennedy, bylece gegip gitmesini istemediim mt
hig bir gey sylediniz. Ya bunu ispat edersiniz, yahut da, ya
hut da..."
"Kendin ispat et. Dn de ona bir bak. Yandan gzkyor.
Burnuna bak Isaac Ford'un ayn, seninki de onun imce bir
kopyas. Bak, hatlar daha kaim fakat hepsi ayn."
Percival Ford, hau aacnn .altnda gark syleyen meleze
bakt ve garip bir kta kendi hayaletine bakyormu gibi ol
du. Btn hususiyetlerinde hatsz bir benzerlik vard. Yahut
da, kendisi bu dolgum adaleli ve gzei yapl adamn hayale
tiydi. Kendi simasnn ve bu adamn simasnn ekli Isaac
Ford'un aynyd. Bunu kendine kimse sylememiti. Isaac
Ford'un yznn btn hatlarn biliyordu. Babasnn minya
trleri, portreleri ve fotoraflar teker teker gzmn nnden
geiyordu. Orada burada tekrar tekrar benzerlikler ve mp
hem benzerlikler gryordu.
Isaac Ford'un sert hatlarn byle mphem ve hassas ola
rak tekrar meydana getirmek eytann iiydi. arkc onlara
dnnce, Percival Ford, bir an Joe Garland'm yznden l
m babas kendine bakyor zannetti.
Dr. Kennedy'nin "bu bir ey deil" diyen sesini glkle
duyabildi. "Eskiden buralar karkt. Bunu biliyorsun. Bunu
btn hayatmca grdm. Gemiciler, kraligelerle, prenseslerle
ve daha bilmem kimlerle evlenirlerdi. Bu adalarda daima olan eylerdi."
"Fakat babam iin olaan gey deil."
"te," Kennedy omuzlarn silkti. "Hayatn cilveleri. hti
yar' Isaac Ford muhafazakr ve sert tabiatlyd ve eminim ki,
bu hareketini kendisine bile izah edememitir. Bunu kendisi
de senden fazla anlamamtr. Hayatn cilvesi, hepsi bu kadar
ve gunu d.a unutma Ford. Isaac Ford'un damarlarnda bir dam
la serkeg kan vard ve Joe Garland bunu tevars etti, hepsi
ni. gte hayatn cilvesi. Halbuki sen Isaac'm otoriter taraf-

G U R U R

53

m tevars ettim. enim uyuguk, intizaml, disiplin sever olman

Joet Garland'a kzmak iin bir sebep deildir. Joe Garland
senin yaptn igi altst ettii zaman, iki tarafmkinin de Isaac
Ford olduunu hatrla, bir eliyle yaptn teki eliyle) bozuyor.
Sen Isaac Ford'un sa elisin diyelim; Joe Garland da sol eli."
Percival Ford cevap vermedi ve Dr. Kennedy unuttuu
viski sodasn sknetle bitirdi. Karda keskin bir otomobil
komas tt.
Dr. Kennedy kalkarken sylendi:
"gte makine, kogmam lzm, sizi sarstmdan dolay m
teessirim, fakat ayn zamanda memnunum da, unu biliyorum
ki Isaac Ford'un serkeg kan gok azd, Joe Garland bunun
hepsini ald. Bir gey daha. Eer babann sol eli seni gcendirirse bu eli koparp atma. Hem Joe iyi adamdr. Ak syleye
yim, eer ikinizden birini kimsesiz bir adada beraber yaamak
in tercih etmem icap etseydi Joe'yu seerdim."
plak bacakl gocuklar etrafta kogguyor, otlarda yuvar
lanyorlar. Percival Ford onlar grmyordu. O gzlerini hau
aacnn altndaki arkcya dikmiti. Hatt bir defasnda da
ha iyi grebilmek iin vaziyetini bile deitirdi.
Sahil otelinin ktibi ihtyarhktan iki bklm bir vaziyette
ayaklarn sryerek yanndan geti. Bu adam krk senedir
adalarda yayordu. Percival Ford ona iaret etti. Ktip Percival Ford tarafndan kendisinin arlmasna ararak hr
metle yaklat.
"John," dedi. "Bana biraz malmat vermeni istiyorum,
otumaz msmz?"
Ktip bu ni iltifattan arm bir durumda acemice otur
du ve teessrl bir tavrla mrldand:
"Peki efendim, teekkr ederim."
"John, Joe Garland kimdir?"
Ktip ona bakt, yutkundu ve ses karmad.
"Syle" diye Percival Ford emretti. "Kim dir?"
teki nihayet:
"Benimle gaka ediyorsunuz efendim," diyebildi.
"Cidd sylyorum."
Ktip geriledi,
"Bilmiyorsunuz demek."
"Bilmek: istiyorum."
"O sizin...," John sustu ve yardm ister gibi etrafna baknd.
"Bakasna sorsanz daha iyi olmaz m? Herkes sizin bil

54

D N E K

diinizi zannediyor. Biz daima sanyorduk ki..."

"Evet, devam et."
"Biz daima, sanyorduk ki, onu rahat brakmamanz hep
bu yzden."
Isaac Ford'un fotoraflar, minyatrleri olunun kafasn
da toplanyor ve etrafndaki havada Isaac Ford'un ruhu dola
yor gibi oluyordu. Ktibin:
"yi geceler temenni ederim efendim," dediini ve srk
lenerek uzaklamaa baladm grd. Birdenbire:
"John!" diye seslendi.
John geri dnd ve yanma oturdu. Yzne bakyor, sinirli
sinirli dudaklarn sryordu.
"Daha bir gey sylemedin."
"Ha:, Joe Garland iin m i?"
"Evet, Joe Garland iin, kimdir o?"
''Kardeiniz efendim, herkesin syledii gibi."
"Tegektkr ederim, Johin, gecen hayrolsun."
"Bilmiyor muydunuz?" etin noktay atlatt iin artk
ekinmyerek sordu.
"Teekkr ederim, John, gecen hayrolsun."
"Evet, efendim, teekkr ederim efendim. Galiba yamur
yaacak. Geceniz hayrolsun."
Yalnz mehtap ve yldzla dolu ak semadan, buhar ser
pintisi gibi ince ve hafif bir yamur indi. Buna kimse aldr
mad. ocuklar plak bacaklarla otlar zerinde koarak ve
kumlara <atlyara,k, oyunlarma devam ettiler. Birka dakika
sonra yamur dindi. Cenub arkde kara bir leke gibi, keskin
hatl (Diamond head) tepesinin silueti grnyordu. Arasra
kpkl dalgalar, kpklerini kumlarn zerinden imenlere
kadar gnderiyorlar ve uzakta birer benek gibi mehtapta y
zenler grnyordu. arkclarn yava yava sesleri kesildi.
Sessizlik iinde aalarm altndan isterik bir kadn kahkahas
ykseldi. Bu Percival Ford'u yerinden sratt ve Dr. Kennedy'nin cmlesini hatrlatt. Aada kumsala ekilen kano'larn
yannda bir ok erkek, kadn ve rehavetle eilmi, slk gibi
kanakalar grd. Kadnlar zerlerine birer beyaz kap alm
lard. Byle beyaz bir kapn stnde ban bir kadtnm omu
zuna dayam kano dmencisinin esmer bagm grd. Daha
aada, kumsaln denizle birletii yerde yanyana yryen
bir ikadmla bir erkek vard. Terasa yaklatklar zaman kad
nn eli gsne ykseldi, oada sarl olan kolu itti, ve yann

dan geerken Percival Ford'a bayla selm verdi. Bu tand

bir binbann kzyd. Btn bu grng, geni manal cm
le belki de olduu gibi hayatt. Karanlk Algoroba aacnn
altndan isterik kadnn kahkahas tekrar duyuldu. skemlenin
yannda, Japonyah bir dad ve azarlyarak yatrmaya gtr
d plak bacakl bir gocuk geti. arkclarn sesleri yava
yavag snd ve havayen ak arks balad. Subaylarla ka
dnlar birbirine sarlmlar terasta kayarak dnyorlard. Al
goroba aacnn altndaki kadn tekrar gld.
Percival Ford btn bunlardan hoglanmyarak bakyordu.
Kadmn isterik kahkahas, kapn zerindeki dmencinin ba,
kumlukta yryen ift, danseden subaylar ve onlarla beraber
hau aacnn altmda gark syleyen kardegi, btn bunlar onu
tahrik ediyordu. Bilhassa omu tahrik eden, glen kadn olmugtu. Beyninde birtakm tuhaf dgnceier belirdi. Isaac Ford'un
oluydu ve Isaac Ford'a olan kendisine de olabilirdi. Bu d
nce zerine kzardn yamaklarndaki hararetten hissetti
ve mthig bir utan duydu. Kannda olan geyden korktu. Bu
birdenbire babasnn czaml olduunu ve kendi kannda da
bu mthig hastaln bir zerresini tamak ihtimali olduunu
duymak gibi bir eydi. Isaac Ford, Allahn sert askeri, ihtiyar
riyakr! Onunla herhangi bir gemici arasnda ne fark vard?
Percival Ford'un vnd btn hayaller imdi kafasnn
iinde yklyordu.
Saatler geiyor, askerler glyor, dans ediyor, yerli orkes
tra almakta devam ediyordu. Percival Ford, zerine ken
sert ve ezici kbus ile mcadele ediyordu. Yorgun bir adam ha
li iie, dirsei masann stmde, ba ellerinin iinde eiimig
sessizce dua etti. Bans aralarnda, subaylar siviller ve adam
lar telgla ona kouyorlar, mutad zere birgeyler fsldyorlar,
onlar tekrar terasa dndkleri zaman Percival dncesini kal
d yerden alp mcadelesine devam ediyordu. Muhayyelesindeki Isaac Ford'un mahvolan idealini tamir etmeye balad.
Krlanlar yaptrmak iin kurnaz ve msamahal bir man
tk kulland. Bu mantk egoistlerin beyin laboratuva-lannda
daima bulunan cinstendi ve iyi netice verdi. Babasnn etrafn
dakilerden daha iyi bir amurdan yapld sabitti. Fakat ihti
yar Isaac henz tekml devresinde idi, halbuki o, Percival
Ford kemale ermiti. Bunu isbat etmek iin de babasnn- muhayyelesindeki eski itibarn iade etti, ayn zamanda kendi
sini de ykseltti. Kendi kk varl mthig nisbette by

56

D N E K

d. Bu gnah mazur grecek kadar byd. Bu dnce ile

atelendi. Isaac Ford byk adamd, fakat kendisi daha b
ykt. nk Isaac Ford'u affedebiliyor, hatt imjdi eskisi
kadar mukaddes olmamakla beraber, onu yine hafzasndaki
eski yerine iade edebiliyordu. Isaac Ford'un br tek yapl
admnn neticesini bilmemezlikten gelmesini bile
alklad
Pekl kendi de bilmemezlikten gelecekti.
Dans artk bitiyordu. Orkestra "Aloha Oe" yi bitirmi eve gitmeye hazrlamyordu. Percival Japonyal garsonu ar
mak iin elini rpt.
"O adama sByle kendisini grmek istiyorum." ve Joe
Garland' gstererek "Syle hemen buraya gelsin," dedi.
Joe Garlamd yaklat ve hrmetle bir kas adm uzakta dur
du. Elinde tad gitarla sinirli sinirli oymuyordu, teki otur
masn sylemedi.
"Sen benim kardeimsin," dedi.
"Evet, bunu herkes biliyor," diye akm bir tonla Joe ce
vap verdi.
Percival Ford:
"Evet yleymi," diye ksk bir sesle sylendi. "Fakat bu
akama kadar beli bilmiyordum."
Yarm karde bunu takip eden sessizlik isinde huzursuz
lukla bekledi. Bu zaman zarfnda Percival Ford soukkanllk
la ikinci szm dnd.
"Mektebe ilk geldiim gn, ocuklarn beni suya attk
larn hatrlyor musun?" diye sordu.
"Niin benden tarafa
oldun "
Yarm karde sklgan bir tavrla glmsedi.
"Bildiin iin m i?"
"Evet, onun iin."
'''Fakat ben bilmiyordum." Percival ayn ksk sesle m
rldand.
vey karde:
"Evet," dedi. Yine skt. Garsonlar terasdaki klar sn
drmeye balamlard.
"Biliyorsunuz... imdi." diye vey karde ilve etti.
Percival Ford kalarm att, sonra tetkik eden bir vazi
yette tekine bakt.
"Bir daha dnmemek zere adalar terketmek iin ne ka
dar istersin?" diye sordu.
Joe Garland:

G U R U R

57

"Sndm, kendime yurt edindiim

memleket buras.
Bagka memleketler souk, baka yer
bitmiyorum. Burada
birok dostlarm var. Bagka yerlerde (Aloha, Joe'cuum) di
yen bir tek ses duymayacam."
Percival Ford:
"Bir daha geri dnmemek zere dedim!" diye tekrarlad.
"Alameda gemisi yarn San-Fran ikoya hareket ediyor."
Joe Garland gagrmtgt.
"Ama neden?" diye sordu. "imdi kardeg olduumuzu bi
liyorsunuz artk."
"Bunun iin," diye Percival cevap verdi. "Senin de sy
lediin gibi bunu herkes biliyor. Yaptnn deerini verece
im."
Joe Garland'm acemilii ve mahcubiyeti kayboldu.
"Gitmemi m istiyorsunuz?" diye sordu.
"Gitmeni ve bir daha dnmemeni istiyorum."
Bir gimgek gibi parlayp, geen bir an iinde
Percival
Ford kardeinin, zerinde bir da gibi bydn ve kendi
sinin mikroskobik bir ehemmiyetsizlikle klp bcrleti
ini hissetti. Fakat bir insann kendisini hakik halinde gr
mesi strap vericidir ve kendisini byle gren bir insan iin
uzun mddet bu grle yaamak mmkn deildir. Percival
Ford yalnz bu ksack an iinde kendimi hakik ekliyle gr
d.
"Dediim gibi, zahmetinin deerini deyeceim. zlme
yeceksin. yi para vereceim."
"Peki" dedi Joe Garland. "Gideceim". Uzaklamak iin
dnd.
"Joe!" diye Percival Ford seslendi. "Yarn sabah avukat
m gr. Gidi iin begyz ve uzakta kaldn mddete her ay
yz."
Joe Garland yavaa:
"ok naziksiniz," diye, cevap verdi. "ok licenapsnz.
Fakat zannederim paranz alamyacam. Yarn sabah Ala
meda ile hareket ediyorum."
Uzaklagt, fakat Allahasmarladk demedi.
Percival Ford ellerini rpt ve Japonyalya:
"Garson b if limonata." dedi. Sonra limonatasn ierken
memnuniyetle uzun uzun glmsedi.

CZAMLI

KOOLA

"Hasta olduumuz iin hrriyetimizi elimizden alyorlar.

Kanuna; itaat ettik. His bir sue ilemedik. Buna ramen bizi
hapsediyorlar. Molokai'nin bir hapishane olduunu hepiniz bi
lirsiniz. gte Niuli, yedi yl nce kzkardegini Molokai'ye gn
dermilerdi. O zamandan beri onu bir daha grmedi, gremiyecek de. lnceye kadar orada kalmaya mahkm. Bu kzkardeginn arzusu deil, Niuli'nin arzusu da deil. Bu memleketi ida
re eden beyazlarn arzusu. Bu beyazlar da kim oluyor?
"Bunlarm kim olduklarn pekl biliyoruz. Bunu babala
rmzdan ve dedelerimizden dinledik. Kuzu gibi, skin ve tatl
tatl konugarak geldiler. Tatl konugmaya mecburdular. n
k biz onlardan hem daha kalabalk, hem de kuvvetliydik ve
btn adalar bizimdi. Dediim gibi tatl tatl konutular. Ge
lenler iki ksmd. Bir ksm bize Allah hakknda vaaz vermek
isin, tekiler de bizimle ticaret yapmak isin msaademizi, ltufkr msaademizi istediler. Bu balangt. Bugn btn adalar onlarn. Btn toprak, btn srlar, hergey onlarn.
Allah hakknda vaaz edenler, Roma vaizleriyle birleti ve her
biri birer ef oldu, gimdi krallar gibi sok odal evlerde oturu
yorlar, sr sr hizmetsileri var. His bir geyi olmayanlar her
geye sahip, siz ben, yahut her hangi bir Kanaka (1) as kalr
sa alay ederler ve, "Peki ilisin almyorsunuz? gte tarla
lar" derler."
Koolau sustu. Elini kaldrd, kemikleri frlam eri br
parmaklariyle siyah salarnn zerindeki parlak yaban gl
selengini dzeltti. Mehtap her yeri gm bir renkle ykyor
du. Gece sakindi. Koolau'nun etrafnda oturup onu dinleyenler
byk bir harpten arta kalan insan enkazn andryordu. Yz
leri vahiydi. urada bir suratta burun yerine koca bir oyuk,
tede eli ryp dgmg bir kol koan. Bu harap insan y
n kadn, erkek otuz kadard. nsan isinden kovulmu ve zerlerine hayvan damgas vurulmu otuz kii. Balarnda isek elenkleri, kokulu ve gkl gecede oturuyorlard. Koolau'-

C Z A M L I

K O O L A U

59

tun nutkunu tasvip mahiyetinde dudaklarndan tuhaf grl

tler ve grtlaklarndan htrltar kyordu. Bunlar bir zaman
kadn ve erkektiler. imdi ise birer ucbe. Yiiz ve gekil itibari!e insanln kaba birer karikatr, irkin bir ekilde sakat
lanm, bklm ve cehennemde binlerce sene ikence ekmi
gibi grnyorlard. Elleri ,eer varsa, birer yrtc pence gi
biydi. ehreleri korkuntu. Sanki hayat makinesiyle oynayan
deli bir tanr tarafndan ezilmi, berelenmiti. Orada burada
deli tanrnn yarm yamalak kart ekiller vard. Bir ka
dn bir ift korkung ukurdan scak yalar dkyordu. Bir za
manlar bu ukurlarda onun gzleri vard. Bazlar ac ekiyor,
gslerinden iniltiler karyor, bazlar da cierleri yrtlyormug gibi ksryordu. ki tanesi alkt, fena yapl iki b
yk maymuna benziyordu; hatt bir maymun bile bunlarn ya
nnda son derece biimli kalr. Balarnda baygn kokular sa
an, altm giekli talarla mehtapla bryor, kark bireyler sylyorlard. Kulak memesi yelpaze gibi omuzuna sark
m birisi, kzl, portakal rengi muhteem bir i s e k yakalad ve
onunla her hareketinde kalkp inen muazzam kulan ssledi.
te Koolau btn bunlarn kral, buras da onun krall
yd. Tepelerinde yaban keileri dolaan, etraf kayalar ve
uurumlarla evrilmi iekli bir geit, c taraf ekvator ne
batlarndan rengrenk kumalarla ilenmi ve maara met
halleriyle delinmi korkun kaya duvarlar. Bu maaralar
Koolau'nun teb-asnm inleridir. Gerisi mthi bir uurum ve
ta aada eteklerinde okyanus dalgalarnn kprp grle
dii daha alak tepelerin doruklar.. yi havalarda Kalalau
vadisinin kaps olan bu kayalk sahile vapur yanaabilir. Fa
kat havann ok iyi olmjas lzmdr; soukkanl bir dac
kumsaldan Kalalau vadisinin tepesine kadar trmanabilir, fa
kat byle bir dac son derece metin olmal ve kei yollarn
da iyi bilmelidir. Asl mucize, Koolau'nun teb'asm tekil eden
bu insan enkaznn sefaletlerini ba dndrc kei yollarndan
bu elde edilmez noktaya kadar srkleyebilmeleriydi.
Koolau: "Kardeler," diye devam etti.
Fakat maymuna benzeyenlerden biri kudurmu gibi kes
kin bir ses kard. Koolau bu tiz kahkahann kayalklara
arparak sessiz gecede uzaklardaki aksi kayboluncaya kadar
bekledi.
"Kardegler; tuhaf deil mi. Toprak bizimidi ya gimdi bi
zim deil. Bize bu Allah ve Roma, vaizleri topramza karlk

60

D N E K

olarak ne verdiler? Hi biriniz bir dolar yalnz bir dolarck al

dnz m? Bize, sadece karglk olarak toprakta almamz
sylyorlar, bizim zahmetle yetitirdiklerimiz de onlarn ola
cak. Halbuki eskiden almaya mecbur deildik; imdi has
ta olduumuz iin de hrriyetimizi elimizden alyorlar."
"Hastal kim getirdi Koolau?" diye Kiloliana sordu.
Kiloliana zayf fakat sabrl bir adamd. Yz, glen Pan'a
o kadar benziyordu ki insan gayri ihtiyari ayaklarna bakn
ca insan aya yerine kei ya grmei bekliyordu. Vcudu
sakat ve yaralyd. Ama gene de hepsinden daha cretli b(t
trmancyd. Btn kei yollarn bilen ve Koolau ile sefil mai
yetini Kalalau inzivasna getiren igte bu adamd.
Koolau:
"Hah, iyi bir sual," diye cevap verdi. "Bi* zamanlar atla
rmzn otlad fersahlarca uzayan mer'alardaki eker kam
tarlalarnda biz almaynca deniz an memleketlerden
inli esir getirdiler ve onlarla beraber, bugn strap ektiimiz
ve bu yzden Molokai'de hapse mahkm olduumuz, inli
hastal da geldi. Biz Kanai'de doduk. br adalara gittik,
teye beriye seyahat ettik, Oahu'ya, Mani'ye, Havai'ye, Honolulu'ya. Fakat her sefer yine Kanai'ye dndk. Niin dndk?
Bunun sebebi olmal? nk Kanai'yi seviyoruz. Bir burada
doduk, burada yaadk ve burada leceiz, eer aramzda
korkaklar yoksa, zaten bylelerini istemiyoruz. Bunlar Mo
lokai'ye lyk, gayet byleleri varsa, burada kalmasnlar. Yarm
askerler karaya kacaklar. Korkaklar aa, onlarn yanma
gitsin, hemen Molokai'ye gnderirler. Bize gelince, biz burada
kalp savaacaz; emi olun ki, lmeyeceiz. Silhmz var,
imsanlarm birer birer ve srnerek gemesi lzm gelen dar
geitleri biliyoruz. Bir zamanlar Niihau'da kovboyluk yapan
ben, Koolau, tek bama bin kiiye karg geidi tutabilirim. g
te Kapalei, eskiden hakimlik yapm, namus sahibi bir adam,
imdi sizin ve benim gibi kapana kslm fare; onu dinleyin,
o aklldr.
Kapalei ayaa kalkt. Bir zamanlar hkimlik etmiti, Punahou'da koleje gitmi, Lordlarla, eflerle, tccarlarn ve mis
yonerlerin menfaatlerini koruyan istilclarn mmessilleriyle
ayn sofrada yemek yenmiti. Kapalei ite byle bir adamd.
Fakat imdi Koolau'nun dedii gibi kapana kslm fare, ka
nun harici bir mahlktu ve insanln' feci amurunda o kad&r derine batmt ki, artk kanunun iinde veya dnda ha

C Z A M L I

K O O L A U

61

reket etmek ona vz geliyordu. Ak burun delikleri ve klsz

kaglarmn altndaki kapaksz gzlerinden maada yz ekil
sizdi.
"Bel skarmyalm," diye sze balad. "stediimiz ra
hat braklmamzdr, eer bizi rahat brakmazlarsa o zaman
kabahat onlarn, cezas da... Grdnz gibi
parmaklarm
gitti." Herkesin grmesi iin parmaksz ellerini kaldrd. "Ama gahadet parmamn mafsal duruyor ve yannda dier
parmaklarm mevcut olduu gnlerdeki kadar maharetle te
tik ekebilir. Kanai'yi seviyoruz. Burada yaayalm,
yahut
burada lelim,. Fakat Molokai hapishanesine gitmeyelim. Has
talk bizim deil. Biz gnah ilemedik. Allah ve Roma vaizleri,
hastal salnm tarlalarda alan inli esirlerle getirdiler.
Ben hkimlik ettim. Kanunu ve adaleti bilirim ve yine ben
size, bakasna ait topra salmann, ona inli hastal .a
lamann, sonra da onu mebbet hapse mahkm etmenin ada
letsizlik olduunu syleyebilirim." Koolau:
"Hayat ksa ve gnler' sanclarla dolu," dedi. "Bakm ie
lim, dansedelim ve eiimize frsat gesmiken neg'elenelim."
nlerin birinden krbalar skanld ve etrafa datld. Bun
lar Ti nebat kknn keskin z ile doluydu. Mayiin atei
vcutlarnda dolagp beyinlerine sknca, yalnz bir zamanlar
gersek birer erkek ve kadn olduklarn unuttular, snk gim
di bir kere daha gersek erkek ve kadn olmulard. Ask gz
sukurlarndan scak yalar akan kadn, Ukalili'nin tellerini
okarken ve eski insanlarn dnyasndaki karanlk ormanla
rn derinliklerinden gelir gibi vahgi bir ak arksnn name
lerinde sesini ykseltirken, hayatla, dolu, sahici bir kadn ol
mutu. Mtehakkim ve kandrc sesi ile hava hafif hafif tit
riyordu. Kiloliana, bir hasrn zerinde, kadnn arksna ayak uydurarak dans ediyordu. Dans hataszd ve btn hare
ketlerinde ak vard. Yannda ar kal sal ar ve cmert gs
hastalktan srm yzne yalanc bir mna veren bir ka
dn oynuyordu. Bu, dans, yagayan lmn dansyd. Eksilen
vcutlarna ramen hayat hl seviyor ve istiyorlard. Gr
meyen gzlerinden scak yalar akan kadn durmadan ak
arks syledi, scak gecede ak dans yapanlar durmadan oy
nad, ve durmadan krbalar etrafta dolagt; t hepsinin bey
ninde hatra ve arzu kurtlar can lann caya kadar. Hasrn s
tnde kadnla beraber ince bir kz da dansediyot'du. Bu kzm
yz sok gzeldi ve henz bozulmamgt, fakat kalkp inen

62

D N E K

byk kollar hastaln tahribatm gsteriyordu. tede iki

budala hrldyarak, homurdanarak ve garip sesie- kararak,
birbirinden ayr; bir zamanlar hayat kendilerini nasl bozmu
sa onlar da. gimdi kaba, hayali ve bozuk bir ak taklidi yapa
rak dansediyorlard. Birdenbire ak arks yarda kald, kr
balar indirildi, dans edenler durdu. Btn gzler, soluk bir
hayal gibi mehtapl havada, uurumun alt tarafnda, denizden
parlayan a dikildi.
Koolau: "Askerler!" dedi. "Yarn kavga var, hazr olmak
iin uyuyup dinlenmek lzm."
Czamllar itaat ederek kayalktaki inlerine srndler.
Koolau yalnz kald. Silh dizlei zerinde, t aada sahile
yanagan gemilere bakarak, mehtapl gecede hareketsiz oturdu.
Snak olarak Kalalau vadisinin ucunu setiklerine iyi etmi
lerdi. Duvar gibi dik kayalara giden arka geitleri bilen Kiloliana'dan bagka, kimse buraya kamazd. Meerki bak sr
t olan bu yerden gemesinler. Bir geit doksan metre uzun
luunda^ ve etn geni yeri otuz santimden daha dard. ki ta
raf uurumdu, saa yahut sola bir kayma lm demekti. Fa
kat bir kere de geildi mi, insan kendini hakiki bir cennette
bulurdu. Sarmagk kmeleri halinde, kayalardan dalgalanarak,
bol erelti otu ve orkide serpintileri yarklara dklerek kar
ma kargk bir yegillik manzaray tamamlyordu. Koolau'nun
hkm srd aylardan beri, kendisi ve adamlar bu orman
ve nebatlarla mcadele ediyorlard. Vahgi ieklerle tkanan
ormain, yabani olarak byyen muz, portakal ve Hint kirazn
dan temizlenmigti. Kk patikalarda ararotlar bymt.
Toprakla rtlm ta setlerde fil kula ve karpurlar km
t. Gnein nfuz edebilecei her aklkta a!tm gibi meyvalarla ykl papia aalar...
Koolau bu snaa kumsaln yanndaki daha alak vadi
den srlmt. Eer buradan da srlecek olursa, teb'as ile
beraber daha ierlere, kargk tepeler arasndaki gizli ukur
lara ekilebilirdi ve gimdi tfei ile uzanm, yapraklardan
rlm bir perdenin arasndan kumsaldaki askerleri gzl
yordu. Ayna gibi gnei aksettiren byk silhlar olduuna
dikkat etti. Bak srt gibi olan geit tam nndeydi. Bu ge
ide doru srnerek trmanan insan lekelerini grebiliyordu.
Bunlar askerler deil, polislerdi. Eer bunlar muvaffak ola
mazsa o aamaan oyuna askerler girecekti.
Bzk eliyle tfein namlusunu okgad ve glgelerin vu

C Z A M L I

K O O L A U

63

zuhla grnmesini bekledi. Niihau da bir vahi sr avcs

kadar silh atmasn renmiti ve o adada nianclktaki ma
hareti unutulamyordu. Trmanmaya uraan insan benekle
ri yakiagp byynce mesafeyi tahmin etti, ates hattna dikey
olarak esen rzgrn kurunu yolundan ne kadar saptraca
n kararlayarak kendi hizasndan bu kadar agada bulunan
hedeflere isabet ihtimalini hesaplad, fakat ates etmedi. Po
lisler geidin bslangcma yetisinceye kadar varln belli et
medi. Sonra kendini gstermeden fundalklardan:
"Ne istiyorsunuz?" diye sordu.
Mavi gzl bir Amerikal olan, yerli polis tekiltnn reisi:
"Czaml Koolau'yu" diye cevap verdi.
"Geri dnn!"
Adam tanyordu, bu emniyet mdr muaviniydi. Kendisi
ni Niihau'dan Kanai'deki Kalalau vadisine, oradan da bu ge
ide kovalayan oydu.
"Sen kimsin?"' diye mdr muavini sordu.
"Czaml Koolau!"
"yle ise meydana k. Seni istiyoruz. l veya diri ola
rak bana bim dolar mkfat var. Kaamazsn."
Koolau fundalkta bir kahkaha att.
Muavin:
"Dar k !" diye emretti, fakat hibir cevap alamad. Po
lislerle grt ve Koolau'yu yakalamak iin hazrlklarn ta
mamlad.
"Koolau, Koolau, seni yakalamaa geliyorum."
"yle ise etrafna iyi bak: Gnee, denize, semaya. n
k bu, onlar son grn olacak."
"Pekl Koolau." Muavin onu yattrmaya alyordu.
"Mthi bir nianc olduunu biliyorum, ama beni vuramaz
sn. Sana hi bir zaman fenalk etmedim."
Koolau fundalkta homurdand.
"Sana hi bir fenalk etmedim, diyorum, ettim m i?" diye
muavin srar etti.
"Beni hapse atmaa algmakla bana fenalk ediyorsunuz.
Bama konan bin dolar almiaa uramakla da. Eer yaa
mak istiyorsan olduun yerde kal."
"Gelip seni tutmam lzm. Mteessirim ama ne yapaym,
bu benim vazifem."
"Buraya yaklamaa vakit kalmadan leceksin."
Muavin korkak deildi ama hl kaar veremiyordu. ki

64

D N E K

taraftaki bolua bakt, sonra zerinden gemesi lzm gelen

bgak srtna gzlerini dikti, nihayet karar verebildi.
"K oolau!" diye bard. Fakat fundalktan ses kmad.
"Koolau, ateg etme ben geliyorum."
Muavin dnd, polislere birka emir verdi, sonra tehlikeli
yola balad. Yava ilerliyordu. Gerili bir ip zerinde yrr gi
biydi. Havadan bagka tutunacak birgey yoktu. Ayaklarnn al
tndaki kayalar ufalamyor, iki yandan kopan paralar aaya,
derinliklere doru dklyordu. Gne ze-ine alev sayor,
yz terle srsklam oluyordu.
O hl ilerliyordu, tam ortaya varnca Koolau fundalktan:
"D ur!" diye bard. "Bir adm daha atarsan vururum!"
Muavin bolukta muvazenesini bulmak iin sallanarak
durdu. Yz soluk, fakat gzleri azimliydi. Konumadan ev
vel kuru dudaklarn yalad.
"Koolau, sen beni vurmazsn, biliyorum vurmazsn."
Tekrar yrmee balad. Kurgun onu ya n yarya dndr
d. Uuruma doru kayd zaman yznde ikyeti bir a
knlk vard. Kendisini karya atarak dmekten kurtarmaya
algt, fakat o anda lm anlad ve artk bak srt botu.
Ondan sonra hcum balad, tek sra halinde be polis fevka
lde bir .metanetle bak srt geidinin stnde kouyordu.
Ayn anda geride kalanlar da fundala ateg atlar. Bu l
gnlkt. Koolau tetii be kere o kadar sratli ekti ki, ate
bir takrd tekil etti. Vaziyetini deitirip, fundalklardan,
vzlayan kurunlarn altnda biraz daha yere sinerek dary
gzetledi. Polislerin drd muavini takip etmiti. Beincisi b
ak srtnda yatyor ve henz yayordu. Karg tarafta kalan
polisler atei kesti. plak kayada onlar iin artk mit kal
mamt. Daha aa inmeden Koolau son adam bile devirebilirdi ama ateg etmedi. Polisler aralarnda bir grme yaptk
tan- sonra, ilerinden biri beyaz i gmleini kararak bayrak
gibi sallad. Sonra dier bir polis de bak srtnn ortasnda
yatan yaral arkadana doru ilerledi. Koolau mani olmad,
fakat ekilmelerini ve aadaki vadiye inip benek haline gel
melerini bekledi.
ki saat sonra, vadinin kargki tarafnda, gerideki funda
ln arkasndan, trmanmaya uraan bir polis gurubu ve
onlar trmandka nlerinden kagan yabani keiler grd.
O kadar yksee trmanyorlard ki, vaziyetten phelendi ve
Kiloliana'y ard. Srnerek yanma gelen Kiloliana:

C Z A M L I

K O O L A U

65

"Hayr oradan yol yok," dedi.

"Y a keiler?"
"Omlar teki vadiden geliyorlar, fakat bu tarafa geemez
ler. Yol yok. O adamlar keilerden daha aklh deiller. lm
lerine susamlar, seyredelim."
Koolau: "Cesur adamlar," dedi. "Seyredelim!"
Yanyana kahkaha iekleri arasna uzandlar, yukardan,
sar hau iekleri dklyordu. Trmanan insan beneklerini
seyrediyorlard. Sonra bekledikleri oldu. adam, kayarak,
takla atarak, yuvarlanarak yzelli metre yksekliindeki ka
yann tepesinden aa dtler. Kiloliatna glmsedi.
"Artk rahatsz edilmiyeceiz."
Koolau: "Harp silhlan var," dedi. "Askerler daha ie ka
rmad."
leden soinra, uyuturucu scakta, czamllarn ou in
lerinde uyukladlar. Koolau, yeni temizlenmi tfei dizlerin
de ,kendi hcresinin methalinde dinleniyordu. Bkk kollu
kz fundalkta uzanm bak srt geidini gzlyordu. Bir
denbire Koolau kumsaldan gelen bir infilk grlts ile sar
slarak uyand. Hava inanlmaz bir ekilde para para aynld.
Bu mthi grlt onu korkutmutu. Koolau ne olduunu g
recekmi gibi endie ile yukan bakt, sonra bann stndeki
kayann tepesinde bir mermi dumanlar saarak patlad. Ka
ya paralanp tepenin dibine dkld.
Koolau elini terli alnndan geirdi. Fena halde sarslmt.
Top ateinde hi tecrbesi yoktu ve bu tasavvur ettiinden ok
berbatt. Birdenbire saymaya balayan Kapalei: "B ir!" dedi.
kinci ve nc mermi bouk bir lk kopararak du
var at ve grnmeyen bir yerde patlad. Kapalei ar ar
saymakta devam ediyordu. Czamllar maaralann nndeki
meydanda toplandlar. Eevvel hepsi korktu, fakat mermiler
balarnn zerinden uutuka gitgide bu manzaradan ho
lanmaya baladlar. Havay sktran her mermi
getike
iki budala garip garip srayarak neeyle haykryordu. Koolau
kendini toplamaya balad. Mermiler hi bir tahribat yapm
yordu. Tabiidir ki bu kadar uzak mesafeden, bu kadar byk
mermilerle bir tfek shhatile nian alamazlard. Fakat son
radan vaziyette bir deiiklik oldu. Mermiler daha yakma
dmeye balad. Bir tanesi aada bak srtnn yanndaki

F: 5

66

D N E K

fundalkta, patlad. Koolau nbetteki kz hatrlad ve bakmak

iin kotu. Oraya dnd zaman fundalktan hl duman et
kiyordu. ard, dallar krlp paralanm, kzn yatt yer
de bir ukur alm ve kz para para olmutu. Mermi tam
stnde patlamt. Askerlerin geidi zorlamadna emin ol
mak iin baktktan sonra, Koolau, maaralara doru komaya
balad. Durmadan mermiler etrafnda vzldyor, nlyor ve
vadi infilklarla sarslyor, uulduyordu. Maaralara yakla
t zaman iki budalay parmaksz elleriyle birbirine tutunmu
zplyarak kouuyor buldu. Koolau koarken budalalarn ya
nndan bir duman stununun ykseldiini grd. Patlamann
tesiriyle vcutlar birbirinden ayrld.
Bir tanesi hareketsiz
kald, teki bir elile kendisini maaraya doru srkledi. Ba
caklar biarelikle arkasndan srnyor, vcudundan
kan
boanyordu. Her tarad kana bulanmt. Srnrken kgk
bir kpek gibi sesler kararak alyordu. Kapalei'den maada,
btn teki czamllar maaralarna kamlard.
Kapalei: "On yedi," dedi. Sonra "Onsekiz," diye ilve etti.
Bu mermi hemen hemen bir maaraya girmiti. Patlama
dier maaralarn boalmasna sebep oldu. Fakat oradan kim
se kmad. Koolau srnerek keskin ve kesif dumann iine
girdi. Etrafta korkun surette paralanm drt vcut yat
yordu. Bunlardan biri imdiye kadar gz yalar hig dinmeyen
kr bir kadnd. Dar gkt zaman Koolau adamlar panik
halinde buldu. Hepsi yukanki kark tepelere ve daha yu
karlara giden kegi yoluna trmanmaya balamlard
bile.
Yaral budala, kesik kesik baryor, tekileri takip edebilmek
iin elleri zerinde, yerde srkleniyordu. Fakat daha kaya
duvarnm ilk yokuunda kuvveti kesilip yere ykld. Koolau
hl ayn yerde oturan Kapalei'ye: "ldrmek daha iyi ola
cak," dedi.
Kapalei: "Yirmi iki," diye cevap verdi. "E vet ldrsek
daha iyi. Yirmi g, yirmi drt!"
Budala kendisine evrilen tfei grnce ac ac uludu.
Koolau tereddt etti, sonra tfei indirdi.
"Zor ey," dedi.
"Aptal, yirmi yedi, yirmi sekiz, bak sana gstereyim."
Ayaa kalkt ve elindeki ar bir kaya pargasile yaralya
yaklat. Tam ta vurmak iin kaldrd esnada tepesinde
patlayan bir mermi, hem onu yapaca iten kurtard, hem de
onun hesabn grd.

'

C Z A M L I

K O O L A U

67

Koolau geitte yalnzd. Teb'asmdan geri kalanlarn sa

kat vcutlann srkleyerek yukar trmanp kaybolularm
seyretti. Sonra dnp fundala, kzn id yere indi. Bom
bardman hl devam ediyordu. Fakat o yerinden kprdama
d; nk t aadan askerlerin trmandn grd.
Yedi
metre kadar tede bir mermi patlad. Vcudunu topraa ya
ptrd. Paralar etrafnda uutu ve kayalardan aaya hau
iekleri dkld. Ban kaldrp kei yoluna bakarak iini
ekti. ok korkuyordu. Tfek mermisine aldrmazd, fakat
bu bombardman ok berbat bir eydi. Her mermi vzltsnda
titriyor, bzlyor, fakat yine ban kaldrp yolu gzlyordu.
Nihayet bombardman kesildi. Bunu askerlerin yaklatna
atfetti. Hakikaten de! geitte Bira halinde ilerliyorlard, mik
tar arana kadar sayd. Her halde yz kii kadar vardlar
ve hepsi Czaml Koolau'mun peindeydiler. Geici bir gurur
duydu. Modern harp silhlan ve tfekleri ile polisler ve aske*ier onun iin geliyorlard. O ise sadece sakat bir insan enkaz
idi. Onu l veya diri yakalayana bin dolar mkfat konmu
tu. Btn mrnde bu kadar ok paraya hi malik olmamt.
Bunun dncesi bile acyd. Kapalei'nin hakk vard. O, Koo
lau hi bir su ilememiti. Beyazlar aldklar araziyi ilet
mek iin inli esirler getirmiler, onlarla beraber hastalk da,
gelmiti, gimdi de hastala yakaland iin bin dolar ky
meti vard. Hem de bu kadar para eden kendisi deil, hasta
lkla ryen cesedi yahut bir mermi isabetiyle paralanan
kymetsiz vcudu idi.
Askerler bgak srt geide geldii zaman, onlar ikaz et
mee hazrd. Fakat len kzn vcudu gzne iliince birgey
sylemedi. Askerlerin alts bgak srt geidine varnca, ateg
at ve geit boalnca da kesmedi. Siihtn boaltt, bir daha
doldurdu, yine boaltt. Ate devam etti. Urad hakszlk
lar biran beyninde imek gibi akt, vcudu kin ve intikamla
titredi. Askerler btn kei yoiu boyunca yamyass yatp, ye
rin girinti km tlannda siper alarak ate ettikleri halde ona
yine plak birer hedef tekil ediyorlard. Kurunlar etrafn
dan, slk alarak geiyordu. Serseri bir kurgun keskin bir
lk kopard. Bagka bir kurun kafatasndaki yara kabuk
larn didikledi, bir kurgun da omuzunu syrarak geti.
Sava saatlerce srd. Nihayet askerler yarallar da be
raber alarak ekilmeye baladlar. Koolau ateg ederken yank
et kokusu duydu. Evvel etrafna baknd, sonra bunun kendi

68

D N E K

elleri olduunu anlad. Tfein harareti ellerini yakmt. C

zam, ellerindeki sinirleri hemen hemen mahvetmiti. Eti ya
np kokuumu duyduu halde ac hissetmiyordu.
Harp silhlarm hatrlaymcaya kadar glmseyerek fun
dalklarda oturdu. Muhakkak M tekrar ateg aacaklard, hem
bu sefer tam onun bulunduu fundala... Duvarn ksesinde
mermilerin dsemiyecei bir kovua snrken tekrar ateg
balad. Mermileri sayd, ateg kesilmeden nce geide altm
mermi daha dgmgt. Bu kk toprak paras infilklarla
o kadar delik deik olmugtu ki, burada kimsenin sa kalma
sna imkn yoktu. Askerler de byle dgmmg olacaklar ki
yakc le gnei altnda, kei yoluna tekrar trmandlar ama
yine geidi aamadlar, tekrar kumsala ekildiler. Koolau an
cak iki gn daha geidi tutabilir diye dndler ve ekilme
yollarn bombalyarak kendilerini teselli ettiler. Sonra c
zaml bir ocuk geidin arkasndaki duvarm kenarna geldi,
bararak, yemek iin kei avlayam Kiloliana'nm den bir
mermi ile ldn, kadnlarn korktuunu, ne yapacaklarn
bilmediklerini syledi. Koolau ocuu aga ard,
geidi
mdafaa etmesi iin eline bir silh vererek orada brakt. Adamlarmn yanma gittii zaman onlar zgn buldu. ou bu
fena artlar altnda kendilerime yiyecek tedarikinden cizdi;
hepsi de alktan bitkin bir hale gelmiti. Hastal ok ilerle
mi iki kadnla bir erkek seti. Onlar yemek ve hasr getir
mek zere geide gnderdi. tekileri teselli etti, neelendirdi
ve maneviyatlarn o kadar kuvvetlendirdi ki, en zayf bile
kendisine kaba bir smak yapmak iin ie koyuldu. Fakat ye
mek getirmee yolladklar dnmedi ve kendisi geide gitti.
Duvarm stne geldii zaman alt el silh atld. Bir kurgun
omuzunun etli ksmn yrtt, ikinci kurgunun isabet ettii ka
yadan kopan bir para yanan kesti. Bu ni baskndan ken
disini kurtarp geri srad zaman geidin askerlerle dolu ol
duunu grd. Adamlar ona ihanet etmigti. Bombardman ok
mthi olduu iin Molokai hapishanesini tercih etmilerdi.
Koolau kendisini geri atar atmaz ar fieklerden birini
kard. Kayalarn arasna yatarak, tetii ekmeden evvel ilk
askerin bann ve omuzlarnn kayann arkasndan iyice g
rnmesini bekledi. Bu iki defa oldu ve biraz gecikmeden son
ra duvarn kenarnda kafa ve omuz yerine beyaz bir bayrak
gkt.
Koolau:

C Z A M L I

K O O L A U

69

"Ne istiyorsunuz?" diye sordu.

Kayamn arkasndan:
"Czaml Koolau sensen, seni istiyoruz!" cevab geldi.
Koolau nerede olduunu unuttu, her geyi unuttu. Bu ya
banclarn dnya yklsa aldrmadam arzularn yerine getir
mekteki garip inatlarna hayret ediyordu. Evet, bu uurda lseier bile, btn insanlarn ve btn kinatn stndeki arzu
larn yerine getirirlerdi. lerindeki, hayattan daha kuvvetli
ve her geyi arzularna rm eden bu azim neydi. Bu azmi tak
dirden baka bir gey gelmiyordu elinden. Savamann mitsiz
liine karni olmutu. Bunlarn mthi azimlerini yenecek bir
kuvvet yoktu. Binden fazlasn ldrd halde kum gibi
durmadan oalarak zerine hcum ediyorlard. Yenilmeyi
asla kabul etmiyorlard. te onlarn hatalan ve faziletleri bu
rada idi. Kendi hemcinslerinin aksad nokta da buydu, gimdi
Allah ve Rom a vaizlerinin araziyi nasl istil ettiini anlyordu.
Burnun sebebi...
"Peki, ne dersin Benimle gelecek m isin?"
Bui beyaz bayran altndaki grnmeyen adamn sesiy
di. gte tekileri gibi bu da dorudan doruya kararma gidi
yordu.
Koolau, "Konualm," dedi.
'
Evvel adamn ba ve omuzlar, sonra btn vcudu mey
dana kt. Yirmibe yanda grnen dzgn yzl, mavi
gzl bir delikanlyd. Yzba niformasnn iinde narin ve
ho grnyordu. Biraz ilerledi ve Koolau'dan on, oniki adm
uzakta durdu.
Koolau takdirle: "Sen cesur bi* adamsn," dedi. "Seni bir
sinek gibi ldrebilirdim."
"Hayr ldremezsin!"
"Nedetn?"
"nk sen, bir insansn Koolau, fena da olsan... Senin
hikyeni biliyorum. Sen nadiren adam ldrrsn."
Koolau homurdand, fakat iin iin memnun oldu:
"Adamlarm ne yaptm?" diye sordu. "ocuu, iki kadn
ve erkei?"
"Onlar teslim oldular, imdi senin de teslim olman isti
yorum."
Koolau alayc bir eda ile gld:
"Ben hr bir adamm," dedi. "Higbir sug ilemedim. B

70

tn istediim, yalnz braklmak... Hr yaadm, hr olarak

teceim... Asta teslim olmyacam..."
Gene yzba cevap verdi:
"yle ise, adamlarn senden daha akll. Bak igte geli
yorlar."
Koolau dnd ve etesinin yaklagan bakiyesine bakt. n
leyen, i eken, l gibi, mthig bir alay insan, sefaletlerini
sryerek yanndan getiler. Koolau iinde bir ac duydu.
Geerken ona lnetler ve kfrler savuruyorlard. Alayn en
sonunda soluyarak yryen korkun bir cady andran ihti
yar bir kadn, Koolau'nun yanmdan geerken durarak kuru
kemikli ve yrtc penselerini ona uzatt ve ban iki tarafa
sallyarak ksk sesiyle kfrler ve lnetler savurdu. Sonra
birer birer aaya atlayarak saklanan askerlere teslim oldu
lar.
Koolau, yzbaya: "Artk gidebilirsin," dedi. "Asla: tes
lim olmyacam. Bu benim son szm, uurlar olsun."
Yzbag kayadan kayarak askerlerinin yanma gitti ve he
men mtareke bayra da gstermeden, kasketini klcnn k
n stnde kaldrd. Koolau'nun kurgunu bunu delerek ge
ti. O gn leden sonra top ategi ile onu bulunduu yerden
pskrttler ve o, tepedeki gizli geitlere ekildike, askerler de
takip etti.
Alt hafta volkanik kayalar arasnda ve kei yollarnda
onu kovaladlar. Lautana ormanna sakland zaman, aray
c gruplar teekkl etti. Lautana ormanndan ve Guava al
lndan tavan gibi srdler. Her seferinde de dnd, karg
koydu ve atlatt. Onu bir trl kstramyorlard. ok yakla
tklar zaman, isabetli ategi onlar geriletiyor ve yarallarn aga kumsala kadar tamaya mecbur ediyordu. Bazen, esmer
vcudu, allarn arasndan bir an grnyor ve onlar ateg
ettiriyordu. Bir defa beg kii onu ak bir kei yolunda ks
trdlar. O, all vcudunu srkliyerek dnemeli yolu trma
nrken, tfeklerini zerine boalttlar. Altnc haftann sonun
da artk vazgetiler. Askerler ve polisler, Honololu'ya dnd
ler. Her ne kadar zaman zaman kendi hesaplarna algan
kelle avclar arkasndan kouyorlarsa da, Kalalau vdisi ar
tk ona braklmt.
ki sene sonra, son defa olarak Koolau bir fundala s
rnd ve Ti yapraklan ile, yaban zencefil iekleri arasna
uzand. Hr yaam, hr olarak lyordu. H afif bir yamur

\
C Z A M L I

K O O L A U

71

halad. Bozutmug ve bklm bacaktanmn zerine paavra

bir rt ekti. Vcudu megin bir ceketle rtlyd. Mavzeri
ni gsne koydu ve namludaki rutubeti silermi gibi, elini
muhabbetle zerinde gezdirdi. Artk bu elde tetii sekmek iin
parmak kalmamt. Gzlerini kapad. Vcudundaki safiyet
ten ve beynindeki tozlu grltden, sonunun geldiini anlad.
Vahg bir hayvan gibi, lmek isin gizli bir yere saklanmgt.
Y a n guurlu olarak Niihai'deki delikanllk hayatn znt ile
hatrlad ve bu gemi gnleri hayalinde bir kere daha ya
ad. Hayat sndke ve yamur tkrds kulaklarnda bulan
dka, kendini tekrar yaban beygir avlarken grd. Altnda
dizginleri alttam birbirine balanm geri geri giden, srayan,
deli gibi ahlanarak parmaklktan kran ve etrafndaki kovboylan frlatp atarak koan tecrbesiz bir tay... Bundan son
ra gene ayn tabiilikle kendini yukan mer*alarda boa avlar
ken grd. Onlan ip atarak aa vadilere doru srklyordu. Yine ter ve yank al kokusu gzlerini sulandrd, ve bu
run deliklerini yakt. Yakm sonunun keskin strab, onu ken
dine getirinceye kadar her zaman hatrlad tam teekkll ve
salam genlii geri gelmigti. irkef ellerini kaldrarak onla
r hayrette seyretti. Fakat nasl o vahg genlii, salaml bu
hale gelmigti? Sonra hatrlad. Bir an iin, bir defa daha o
czaml Koolau idi. Gz kapaklan ar ar indi ve kulaklannda yamurun tprds durdu. Vcudunu uzayan bir rperme kaplad, bu da durdu... Ban biraz kaldrd, ama yine
dt sonra gzlen ald ve bir daha kapanmad... Son d
ncesi gene mavzer oldu, onu parmaksz elleri ile gsne
bastrd.

KONA gER F

"Burann havasna, muhakkak ki k olacaksnz. On se

kiz sene evvel buraya geldiim zaman, Koleji henz bitirmi
bir delikanlydm. O zamandan beri ksa ziyaretler mstesna,
bir daha geri dnmedim Size imdiden haber vereyim, eer
dnyada sevdiiniz bir yer varsa, burada oyalanmayn, zira
bir daha ayrlamazsnz."
Kona sahillerinde memleketimi vnce Cudworth bana
bunlar sylemiti.
imale bakan byk terasta akam yemeini henz bitir
mitik. Mumlar snmt. Beyazl bir Japon aym gm k
lar altnda bir hayalet gibi kayarak bize pro takdim ediyor,
sonra yine kkn karanlklarnda kayboluyordu. Muz ve Lehua aalarmn sk yapraklan arasndan binlerce kadem aa
daki sakin denize bakyordum.
Bir hafta evvel, kk sahil gemisinden indiimden beri,
Cudworth'da kalyordum ve btn bu zaman zarfnda, bu ar
af gibi denizi buruturacak kadar bir rzgr esmemiti. Va
ka arada hafif rperiler oluyorsa da, bunlar yaz akamla
rnn en gzel meltemleriydi. Rzgrdan ziyade, derin i e
kilerine benziyordu. Dinleneni' dnyann derin ve rahat
i
ekileri...
"Nilfer diyar," diye mrldandm.
"Evet, her gn birbirine benzeyen ve her gn cenneti
andran diyar. Ne ok scak, ne ok souk, daima mutedil ve
tatl bir iklim. Toprakla denizin nasl srasiyle nefes aldklanna dikkat ettmiz m i?"
Hakikaten bu gzel ve ahenkli teneffsn farkna varm
tm. Her sabah tatl meltemin sahilden balyarak, yava yavag denize doru alp, oradan kylara yumuak, hafif bir
ozon flediini hissediyordum. Meltem denizin zerinde dola
yor, orasn burasn uzun yollar halinde karartyor ve bu
izgileri kaprisli pcklerile kmldattktan sotnra, silip kay
boluyordu. Denizin bu nefesinin lh bir sknete evrilerek
kayboluunu seyreder, topran kahve aalarile maymun yu-

K O N A

E R F

73

va.tar arasndan szlerek yava yava nefes aln dinler

dim.
"Ebed huzur diyan," dedim. "Burada hi rzgr esmez
m i? Hakikaten esmez mi? Ne demek istediimi anlyorsunuz
deil m i?"
Cudworth ban sallad ve ark istikametini iaret etti:
"Byle bir engel varken, nasl eser."
Koca Mauna Kea ve Mauna; Loa dalan, yldzl gn
yansn kapatyordu. Bamzn stnden iki buuk mil yu
karda, bu dalann tropika gneinin eritmekten ciz olduu
beyaz karlarla rtl tepeleri ykseliyordu.
"Bahse girerim ki, u anda otuz mil uzakta en aa saat
te krk mil hzla rzgr esiyor."
phe ile glmsedim. Cudworth telefona yaklat. Ard
ardna Waicea'ya, H'ohola'ya ve Hamakua'ya telefon etti. K o
numalarndan kakabildiim paralar iddetli bir frtnann es
mekte olduunu anlatyordu.
"Tozu dumana katyor ha?.. Ne zamandan beri?.. Bir haf
tadr m?.. Merhaba, Abe sen misin?., evet... evet... Hamukua
sahiline kahve ekeceksin ha?.. Rzgrlk koy. Sen gel de be
nim aalarm gr."
Sonra telefonu kapayarak bana dnd:
"Mthi frtna varm. Abe'nin kahve ii ile daima alay
ederim. Beyiiz dnm kahvelii var. Bunlar rzgrdan ko
ruma iin mucizeler yaratyor. Bu aalann kklerini nasl
toprakta tuttuuna hayret ediyorum. Esmek mi? Hamakua ta
rafndan frtna eksik olmaz. Kohola iki direkli bir geminin
Havai ile Maui arasndaki boazda frtnaya tutulduunu bil
diriyor. Beik gibi sallanyormu."
"nanlacak ey deil," diye tereddtle cevap verdim. "H i
bu rzgr bir yol bulup buraya ulamaz m ?"
"Asl.. Bizim karadan esen rzgrmz sert deildir. n
k Mauna Kea ve Mauna Loa'nm bu tarafndan balar. Bi
liyorsunuz ki. toprak hararetini denizden daha abuk kaybe
der, bunun iindir ki, geceleri karadan denize doru eser. Gn
dzleri kara, denizden daha fazla snr ve bu sefer denizden
karaya doru eser... Dinle! te da rzgn; kara nefes alma
ya balad."
Geliini duyuyordum. Kahve aalarn hafife hrdata
rak maymun yuvalann kantrarak ve eker kamlan ara
sndan i ekerek geliyordu. Terasta hl, sknet hkm s

74

D N E K

ryordu. Nihayet geldi. Da rzgrnn ilk hissi... Hafife fleyiei, kokulu, ferahlatc ve serin... Tath bir serinlik... Yumu
ak ve ipek gibi... garap gibi yalnz Kona dann rzgrna
mahsus bir serinlik.
"Onsekiz yl nce, Kona'ya kalbimi kaptrdma ayor
musunuz?" diye sordu. "Artk buray terkedemem. Terkedersem lrm zannediyorum. Hem terketmem de ok mthig
olur. Benim kadar buraya k birisi daha vard. Hatt o,
benden de ok seviyordu. nk burada, Kona sahilinde do
mutu. Yaman bir adamd. O, en iyi arkadamd ve kardeim
den daha ileriydi. Fakat o, buray terketti ve lmedi."
"k m oldu?" diye sordum. "Kadn meselesi m i?"
Cudworth ban sallad.
"lnceye kadar kalbi burada olmakla beraber, buraya
bir daha dnmiyecek." Durdu ve aaya Kailua'nn sahil k
larna bakt. Bern sessizce sigaram ierek bekledim.
"Zaten kt... Karsna... de ocuu vard ve onlar
seviyordu. Onlar, imdi Honololu'da, Erkei koleje gidiyor."
"Bir kabahat mi yapt?"
Ban sallad.
"Ne bir cinayetle sulu, ne de bir cinayet suu ile itham
ediliyordu. O, Kona'nm erifi idi."
"Paradoks yapyorsunuz."
"Hakikaten yle," diye kabul etti. "Asl kts de bu
ya." Bir ey aratrr gibi bir mddet yzme bakt ve birden
bire hikyeyi anlatmaya balad.
"Czamlyd. Hayr; doutan deil, kimse czaml do
maz. Sonradan yakaland. Bu adam -bilmem lzum var m?smi Lyte Gregory idi. Hikyesini herkes bilir.
Hakik bir
Amerikalyd. Fakat onda Havai kabile reislerinin cssesi var
d. Boyu 1.90 dan fazlayd, yz kilo ekerdi, bunun bir gram
bile ya deildi. Grdm en kuvvetli adamd. Bir atlet, bir
dev, bir tanryd. Benim arkadamd o... Onun kalbi ve ru
hu da vcudu kadar salam ve temizdi. Acaba siz bir arka
danz, bir kardeinizi uurumun kenarnda; yava yava,
fakat durmadan uuruma doru kayarken grseniz ve ona
yardmdan ciz olsanz ne yaparsnz? te ben, bu vaziyet
teydim; birgey yapamyordum. Allahm, ne yapabilirdim?
te orada, tam kann stnde nne geilmeyen hastaln
meydan okuyan ilk iareti... Bunu baka kimse grmemiti.
Yahut ok yakn olduum iin ve onu ok sevdiim iiin, yal

K O N A

g E R F

75

nz ben grdm zannediyordum. Kendimi yanldma inan

drmaya calgyordum.. Hem zaten bu inanlmyacak
kadar
mthiti, ama igte oradayd. Alnnda ve kulaklarnda.. Ku
lak memeleri hafife kabarmgt. - Oh., o kadar hafif bir ka
barkt ki... - Aylarca bekledim. Sonra, btn mitlerime ra
men iki ka zerimdeki kabart balad. Sanki gneten yan
m gibi... - Ben de gne yan zannedebilirdim, fakat bun
da parlaklk vard, grnr grnmez bir parlaklk. deta pek
uzakta bir an iin yanp snen ktan geriye kalan akis gi
bi. Gne yan olmasna inammya altm, ama yapamadm.
Stephan Kaluna da bunun farkna varm, ama ben bilmiyor
dum. Ben hastaln ilerleyiini byk bir endieyle takip edi
yor. fakat neticeyi dnmek istemiyordum. Korkuyordum.
Elimden bir gey gelmiyordu. Baz geceler aczimden alyor
dum.
O, benim arkadamd. Niihau'da beraber kpek bal av
lamtk. Mauna Kea ve Mauma Loa'da yaban sn vurmu
tuk. Carter iftliinde yaban at terbiye etmi, birok tosunu
vurmugtuk. Ekseriya Haleakala ormanlarnda yaban kedisi
kovalardk... Kendi kadar bana da yzmeyi ve dalmay
retti. Vasat bir Kanaka'dan ok daha zekiydi. Onbe kula
derinliine daldn grmtm, su altnda iki dakika kala
bilirdi. O, hem denizci, hem de dacyd. Bir keinin trma
nabildii her yere o da trmanrd. Hibir eyden korkmazd.
Luga gemisi paraland zaman o da iindeydi ve dalgal de
nizde otuzalt saatte otuz mil yzerek kendini kurtarmgt. Si
zi ve beni hamur gibi youracak kadar kuvvetli olan sert
dalgalar arasndan o yolunu aard. O byk ve fevkalde bi*
tanryd. htillde beraber almtk.
kimiz de romantik
birer vatanseverdik. O, iki defa vurulmu ve lme mahkm
edilmigti. Fakat Cumhuriyetilerin ldremiyecekleri kadar
byk bir adamd. Onlara glerdi. Sonradan ona imtiyaz ve
rerek Kona erifi yaptlar. Tuhaf bir adamd, hi bymeyen
bir ocuk gibiydi. Entrikalarla uramazd. Beyninde yle da
lavereler, kark iler yer almazd. Daima dorudan doru
ya meselenin can alc noktasna girer ve daima kknden
hallederdi ii. Nikbindi, ben bu kadar kendine gvenen, ka
naatli ve mesut bir adam grmedim. Hayattan istedii ey
yoktu. Zaten isteyecek eyi de kalmamt. Hayat ondan hi
bir gey esirgememig, borcunu tam olarak ve peinen demi
ti. O, mkemmel vcuttan, demir gibi yapdan, her hastala

76

D N E K

karg muafiyetten ve o mtevaz ruhtan bagka. hayatta arzu

edilecek ne vard ki? Fevkalde bir bnyeye sahipti. Haya
tnda his hastal anmamt. Ba arsnn ne olduunu bilmi
yordu. Fazla zntl olduum zaman, baa akn gakm
bakar, ve acemi alkas ile beni gldrrd. Teessr ne de
mektir, anlamyordu. Anlyamyordu. Nikbinlik... Muhakkak...
o mthi canll ve mkemmel shhati ile baka trl olma
sna da imkn yoktu.
"Bunlar size yldznn ne kadar parlak olduunu ve bu
yldza da ne kadar gvendiini gstermek iin sylyorum.
Ona rastladm zaman daha pek genti. Wailuku'da poker
oytnamya gelmigti. Orada koca bir Alman vard, ad Schultz'du. Kaba ve kyasya bir oyun oynuyordu, gans da yerindeydi ve Lyte Gregory gelip oyuna girdii zaman, artk taham
ml edilmez bir hal almt. lk el Schultz'un uvertr idi.
tekiler gibi Lyte de oyuna katld, fakat Schultz, Lyte'den
maada herkesi kard. Lyte, Almann halini beenmemiti ve
o da ykseltti. Schultz tekrar ykseltti. Lyte de ykseltti. Bylece epiyi srd. Arttrmalar pek yksekti ve Lyte'in elinde
ne vard biliyor musunuz? ki papazla c kk maca k
d. Bu poker deildi. Lyte'in oynad sadece anst. Schultz'uin elinde ne vard, biliyordu. Fakat Schultz'u kvrandnncaya kadar ykseltti; halbuki Schultz'da c as vard. Dnn
bir kere; elindeki iki papaz ile c asa meydan okuyordu. Hem
de daha kt alnmadan.
"Neyse, Schultz iki kt ald. Kd baka bir Alman da
tyordu. Bu, Schultz'un ortayd. O zaman Lyte, c kiiye
kar oynadnn farkna vard. Ne yapt biliyor musunuz?
Siz olsanz ne yapardnz? Tabi c kd atp papazlar sak
lardnz, deil mi? Fakat Lyte, byle yapmad. O, ans ile oy
nuyordu. Papazlar att ve iki kart istedi. Kartlara hc bak
madan gzlerini Schultz'a dikti ve konumasn bekledi. Schultz
ykseltti hem de gok. Kendisi c as tuttuu iin Lyte'e s
tn olduunu biliyordu, nk Lyte de iki kt almt. Aslar
kendinde olunca tabi Lyte'in ktlarnn daha kk olma
s lzmd. Zavall Schultz! Dncesinde tamamiyle haklyd.
Hats Lyte'in poker oynadn zannetmesindeydi. Be da
kika kadar karlkl arttrdlar. Schultz tereddte dnceye
kadar bu hal devam etti. Lyte bu zaman zarfnda katiyen k
tlarna bakmamt, teki bunun farknda idi. Schultz'un te
reddt ettiini, sonra canlanarak tekrar arttrmaya giritii

K O N A

g B R F

77

ni gryordum. Fakat bu gerginlik, onun isin ok fazlayd.

"K fi Gregory," diye bard. "Daha batan beri semden
stnm, paran istemiyorum. Ben de..."
"Sende ne olursa olsun," diye Lyte szn kesti. "Bende
ne olduunu bilmiyorsun ki. Hele bir bakaym."
Ktlarna bakt, sonra yz dolar daha arttrd. Tekrar
arttrmaya baladlar. Nihayet Schultz boyun eerek asn
at. Lyte be kdn at. Hepsi siyaht. ki maa daha gel
miti. Biliyor musunuz bu Schultz'un pokerci damarn kr
mt. Bir daha o ekilde oynamad. Kendine gvenini kaybet
ti ve artk yemlik oldu.
"Bunu nasl yaptn?" diye Lyte'e sonradan sordum. "ki
kt istedii zaman senden stn olduunu biliyordun. Bun
dan baka kendi ktlarna da hi bakmadn?"
"Bakmaya lzum yoktu," diye cevap verdi. "Yeni kt
larn maa olduuna emindim. Baka trl olamazd. O koca
Alman beni yenmee brakacak mydm sonyorsun? Beni
yenmesi imknszd. Malp olmak benim prensibim haricin
dedir. Ben hep kazanrm. Eer bu ktlar maa olmasayd
ite o zaman aardm."
gte Lyte byle bir adamd, belki bu vak'a onun nefsine
gvem derecesini size ispat etmitir. O, daima, muhakkak mu
vaffak olacam nihayete, rahata kavuuncaya kadar derdi.
Bu vak'a gibi binlercesi de bunu ispat ediyordu. Mesele u
ki, gerekten m uvaffak ve mesut oldu. Bunun iin hibir ey
den korkmuyordu. Ona hibir ey olmazd. Buna emindi; n
k hayatnda hibir ey olmamt. Luga batt zaman, otuz
mi! yzm ve iki gece bir gn, su iinde kalmt, bu uza
yp giden mthig zaman iinde bir kere bile midini kesme
mi, asl kbetinden phe etmemiti. Karaya kacana
emindi. Bunu bana kendisi syledi. Doru olduuna eminim.
te Gregory byle bir adamd. O, strap eken alelade insan
lardan bambakayd. Hastalklarn ve talihsizliklerin dokuna
mad lh bir varlkt. Her istediine sahip oldu.
Caruthf-r ailesinin en gzel kz olan karsn bir dzine
rakibi annm] u almt. Bu kz, dnyann en iyi zevcesi ola
rak Lyte'in i'vhe yerleti. Bir olan ocuk istedi, oldu. Son
ra bir kz )<i- i'Ml.u daha istedi, bunlar da oldu. Ve bun'.ar
tam istedit'.i r.H'iyit. ne bir leke, me bir sakatlk; gem g
s ve bah.nlniimhi bulunan kuvvet ve shhati tayorlard.
Fakat Htmt'H. alan oldu. zerine hayvan damgas vuruldu.

78

D N E K

Bir sene bu izi takip ettim. Bu, kalbimi paralyordu. Fakat

bunu ne kendisi ve ne de Attahm bels hapa - Haoia'dan (1)
bagka kimse bitmiyordu. Hapa - Haota'nm bildiinden benim
haberim yoktu ve -evet- doktor Strowbridge de biliyordu. O
hkmet doktoruydu ve czamllar gre gre artk bu igte
ihtisas kazanmt... lk bakta hemen anlyordu. Biliyorsu
nuz ki .hkmet doktorlarnn vazifesi; phelendiklerini mua
yene edip Honolulu'daki sevk istasyonuna gndermektir. Ar
tk bir sey gzmden kamyordu. Hastalk, doktorun ailesi
ni de fena vurmugtu ve bu yzden drt, beg akrabas Molo
kai'ye gnderilmiti.
Mesele, Stephan Kaluna'nm kzkardegi yznden meydana
gkt. Hastalktan gphe edildii zaman, Dr. Strowbridge ya
kalamadan evvel, kardegi onu yokedip bir yere saklamt.
Lyte, Kona erifiydi, ve kz yakalamak onun vazifesiydi.
O gece, hepimiz Hilo'da Ned Austin'lerdeydik. Biz gir
diimiz zaman Stephan Kaluna otumug, ay iiyordu. Kav
gaya hazr bir hali vard. Lyte, iri bir ocuk glg ile ara
mzda geen bir nkteye glyordu. Kaluna, istihfafla yere
tkrd. Herkesle beraber Lyte de bunun farkna vard. Ama
amlamamazla geldi. Kaluna bel aryordu. Lyte'in kzkardegini aramas yznden ona dgman olmugtu. Birok hareke
ti ile Lyte'le beraber bulunmaktan memnun olmadn belli
ediyordu. Fakat Lyte, hep an tannmazla geliyordu. Zanne
dersem, biraz da ona acyordu, nk onun vazifelerinin en
zoru czamllar tevkif etmekti. Bir adamn evine girip, hi
bir kabahat yapmamg bir babay, bir anay, yahut bir evl
d ekip atmak ve ebediyen Molokai'ye nefyetmek hog bir gey
deildi. Tabii bu cemiyeti koruma bakmndan elzemdi ve emi
nim ki, eer kendi babas bile czama tututsa, onu ilk tevkif
edecek Lyte'in kendisi olurdu. Nihayet Kaluna parlad:
"Buraya bak, Gregory, Kalaniweo'yu bulacan zannedi
yorsun, ama bulamyacaksm."
"Kalaniweo kzkardegiydi. smi sylendii zaman, Lyte ona
bakt, fakat cevap vermedi. Kaluna kzgnd. Durmadan at
mak istiyordu.
"Sana bir gey syliyeyim," diye bard.
"Kalaniweo'yu
yakalamadan evvel, sen kendin Molokai'ye gideceksin. Senin
ne olduunu sana syliyeceim. Namuslu adamlarn arasnda
W

Jfapn-7tao?<2.' yerM cHMMde, wte?ea' mdwctSMMZ geMr.

K O N A

g E R F

7&

bulunmaya hakkn yok. imdiye kadar vazifenden bahsederek

bir alay yaygara kopardn, deil mi Molokai'ye birok czam
l gnderdin, haibuki kendinin de orada olman icabettiini
biliyordun."
Lyte'in birka defa kzdn grmtm, fakat hibir za
man o gnk halini grmemitim. Czam gaka edilecek bir
gey deildi. Birdenbire yerinden frlayarak bir hamlede Kaluna'y boazndan yakalayp iskemlesinden kaldrd.
Mele
zin dilerinin birbirine vurduunu igitinceye kadar onu sarst.
"Ne demek istiyorsun?" diyordu. "Baklay azndan kar,
yoksa onu senden skerek karrm."
Bilir misiniz, garpta bir sz vardr: Bir insan, kfreder
ken glmsemelidir. Biz adallarda; da bu byledir. Yalnz biz
de kfr yerine, czam vardr. Kaluna ne olursa olsun, kor
kak deildi. Lyte grtlan gevetince hemen cevap verdi:
"Ne demek istediimi syliyeyimi: Sen czamlsn."
Lyte melezi kenardaki bir koltua frlatt.
Sonra cnii
gnlden bir kahkaha att. Fakat bu kahkahaya kimse itirak
etmedi, o, bunun farkna varnca bizim yzmze bakt. Ben
yanma yakiagmg, alp gtrmeye urayordum, fakat beni
hi dinlemedi bile. Bylenmi de, sanki Lyte'in parmak izle
rini silmeye alyormu gibi boazn uuturan Kaluna'ya
bakyordu. Vaziyet ok nazikti. Lyte teker teker yzmze
bakt.
"Allah akna, ocuklar! Allah akna!.." dedi.
Bu, daha ziyade korku ve dehetle kslm bir fsltyd.
Grtlanda rpman korku... Ve bundan evvel hayatnda kor
ku nedir bildiini zannetmiyorum. Sonra, onun ezel nikbin
lii kendini gsterdi. Tekrar gld:
"K im kardysa ho bir aka," dedi. "kiler benden. Bir
an hakikaten korktum. Fakat ocuklar, bu akay bir daha
sakn kimseye yapmayn. ok cidd bir ey bu. Emin olun ki,
u ksack zamanda bin kere lp dirildim. Karm, ocukla
rm dndm, ve..."
Sesi kesildi ve hl boazn uuturan melez dikkatini
ekti. arm ve can sklmt. Bana dnerek: "J oh n " dedi.
en ve gr sesi kulaklarmda nlad. Fakat cevap vereme
dim. O anda yutkundum ve eminim ki, yzm berbat bir hal
almt. Bana doru bir adm atarak, tekrar:
"John!" diye seslendi. Mahup bir sesle konuuyordu ve
Lyte Gregory'nin sesinde mahubiyet sezmek en dehetli k

80

D N E K

bustan daha, korkuntu. "John! John, bu ne dem ek?" diye

devam etti. Sesi daha ekingen kyordu. "Bu gaka deii mi?
John, eiimi tut. Czami olsam sana etimi uzatr mym? Ben
czaml mym, John?"
Etini uzatt, beat byle eye aidnr mym? O benim ar
kadamd, elini tuttum. Yznn nasl sevinle aydnlandn
grmek kalbimi paralad.
"Sadece gaka, Lyte," dedim. "Bunu biz hazrladk. Ama
haklsn, ok kt bir gaka, bir daha tekrarlamyacaz."
Bu sefer glmsedi. Kt bir ryadan henz uyanan, fakat
hl tesirinden kurtulamam bir adam gibi glmsedi:
"Pekl, yleyse," dedi. "Bir daha yapmayn ve szmden
dnmedim, ikiler benden. Fakat gunu da itiraf edeyim ki, bir
n aklm oynatyorum zannettim, gu halime bakn, ne kadar
terledim."
Bara doru yrrken iini ekti ve alnnn terini sildi.
"aka deil," diye Kaluna atld.
ldrecek gibi yzne baktm, hakikaten de ldrmek
istiyordum. Fakat ne konumaya, ne de vurmaya cret ede
medim. Bu hl atlatmay mit ettiim rezaleti bsbtn alevlendirirdi.
"aka deil," diye Kaluna tekrarlad. "Sen czamlsn,
Lyte Gregory, elini masum insanlarn etine dedirmee hak
kn yok, masm insanlarn temiz etine elini dokundurma."
"O zaman Gregory parlad:
"Artk fazla geldin!.. Kes... Kes diyorum, Kaluna, yoksa
bozuuruz!"
"Muayene ol. sonra beni dv, istersen ldr. Neden ay
naya bakmyorsun? Kendin de grebilirsin. Yzndeki izler
gittike barizleiyor. Gzlerinin zerinde kararan lekelere
bak."
Lyte, gzlerini aynaya dikti,
uzun uzun kendini tetkik
etti, ellerinin titrediini gryordum. Sonra Hapa - Haola'ya
dnerek:
"Hibi- gey grmyorum. Kt bir kalbin var Kaluna, hem
utanmadan syliyebilirim ki, beni korkuttun. Hi kimsenin
bir bakasn bu derece korkutmaya hakk yoktur. Dediini
yapacam. Bu ii hemen halledeceim. Doru, Dr. Strowbridge'e gidiyorum. Geri dndm zaman, kendini kolla."
Bizim ymze bile bakmad,
kapya doru gitti. Beni
refakat etmekten menetmek iin de:

K O N A

E R F

81

"Beni burada bekle, John!" dedi.

Odada sessiz sedasz kaldk.
"Bu. hakikaten doru, siz de grebilirsiniz," dedi Kaluna.
Herkes bana bakt. Ben bam nme edim. Harry
Bum ley bardan dudaklarna kaldrd. Fakat dokunmadan
indirdi. Bardaktaki ikinin bir ksm barn zerine dkld.
Aliamaya yeltenen bir ocuk gibi dudaklar titriyordu. Ned
Austin buz kabnda bir takrd yapt. Hibir gey aramyordu.
Ne yaptnn farknda olduunu da zannetmem. Hi kimse
konumad. Harry Burnley'in dudaklar daha fazla titredi. Bir
denbire ve mthi ga ezkr bir halde Kaluna'nm suratna bir
yumruk att. Kimse ayrmaya kalkmad. Melezi ldrse bile,
umurumuzda deildi. Bu dehetli bir dayakt. Hibirimiz aldr
madk. Burnley'in daya ne zaman kestiini ve eytann ne
zaman srnp katn bile hatrlamyorum. Hepimiz a
kn bir haldeydik.
Dr. Strowbridge, sonradan bana meselenin gerisini anlat
t. Lyte, yazhanesine girdii zaman, bir rapor zerinde al
yormu. Lyte, btn nikbinliini toplam bile. Kaluna'y
inandrmaya mecbur olmaktan hiddetli, fakat kendinden emin
sallanarak ieri girmi. Doktor, "Ne yapabilirdim?" diye b a r
na sordu. "Hasta olduunu biliyordum. Seyrini aylardan beri
takip ediyordum. Evet diyemezdim. Sinirlerimin boanp a
lamaa baladm senden saklayacak deilim. Bakteriyolojik
muayene iin srar etti. "B ir para deri yz doktor," dedi.
"B ir para deri yz ve muayeneyi yap," diye tekrar tekrar
srar etti.
Herhalde, Dr. Strowbridge'in alamas, Lyte'i pheye
drmt. Ertesi gn Claudine, Honolulu'ya hareket ediyor
du. Oma birey yapamyorduk. Molokai'ye o kadar ok insan
gndermiti ki, kendisi artk burada kalamazd. Japonya'ya
gitmesi iin srar ettik. Fakat bunu iitmek bile istemedi.
Btn sz: "lcm almam lzm ocuklar," demek oldu;
bunu durmadan tekrarlad. Beyni yalnz bu fikirle dolmutu.
Honolulu'daki yollama istasyonunda btn ilerini halle
derek Molokai'ye gitti. Orada rahat edemedi. Oradaki blge
doktoru, eski Lyte'in bir hayal haline geldiini yazd. Kars
ve ocuklar iin zlyordu. Bizim onlara baktmz bili
yor, fakat yine zlyordu. Alt ay sonra ben, Molokai'ye git-

F: 6

82

D N E K

tim. Camn bir tarafnda ben, bir tarafnda o, karlkt otur

duk. Camdan birbirimize baktk ve konuma borusu d eni ten
bir boru iinden konutuk. Fakat mit yoktu. Burada; kat
maya karar vermiti. Drt saat uzun uzun mnakaa, ettim.
Sonunda artk halim katmad. Zaten vapurum da ddk a
lyordu.
Fakat biz, bu hale tahamml edemiyorduk. ay sonra
Halcyon gemisini kiraladk. Bu bir afyon kaak gemisiydi
ve bir cad gibi yzyordu. Sahibi, para iin her eyi yapma
a made otan koca kafal bir herifti. almasnn mkfa
tn demek zere in'e kadar gemiyi kiratadk. O, San-Francisco'dan hareket etti. Biz de birka gn sonra bir gezinti
yapmak zere Land House'un atopasn aldk. Bu be ton
luk bir yat't. Ama biz, onu im! ark istikametinde saat
te yirmi mil sr'atte yola koyduk. Betni fena halde deniz tut
tu. Hayatmda hi bu kadar strap ekmemitim.
Karay
gzden kaybedince, Halcyon'a yanatk ve Bumley'le ben, ge
miye bindik.
Doru, Molokai'ye gittik, gece saat onbirde oraya var
dk. Gemi akta durdu, biz bir balk s a n a l ile Kolawao'da kanaya ktk. -Hani u Damien babann ld yerde-. K o
ca kafa bu iin tam adamyd. mz iki mit kadar yr
yerek yarm aday geip, Kalaupapa'ya vardk. Bir kere d
nn; binden fazla czamlnn oturduu bir adada, gecenin
l sessizlii iinde bir adam aryorduk. Eer farkna varlp
da larm alsa, mahvolurduk. Arazi ok berbatt, gece de
mthi karanlkt. Czamllarn kpekleri karak bize doru
uludular ve biz yolumuzu kaybedinceye kadar oraya, buraya
saptk.
Koca kafa, ii halletti. Yolu, seyrek evlerin itkine doru
uzatt. eri girip kapy arkamzdan kapyarak bir k yak
tk. Burada alt czaml vard. Bunlar bir araya toplyarak
yerli lisan ile konutuk. stediim bir Kakua idi. Kakua'nn
edeb lisan yardmc demektir. Bu yerlilerden olup, hastalkszdr, adada yaar ve Shhat Komisyonu tarafndan para
ile tututmutur. Vazifesi, czamllarn yaralarm sarmak, ontarn tedavisine yardm etmektir. Koca kafa bir tanesi ile
Kakua bulmaya; gittii zaman, biz, dierlerini gzden kar
mamak iin evde kaldk.
Biraz sonra, koca kafa aradn
bulmu ve silhn arkasna dayyarak bize getirmiti. Kakua,
Burnley ile beni Lyte'in evine gtrd. Yapayalnzd.

K O N A

g E R F

83

"Geleceinizi biliyordum gocuklar," dedi. "Bama dokunma

John. Ned, Charley ve tekiler nasllar?
Peki, sonra anla
trsnz. gimdi gitmeye hazrm. Dokuz aylk tahamml kfi,
gemi nerede?"
K oca kafay almak zere teki eve doru yola kyulduk,
fakat alarm galmgt bile. Evlerde gklar yanmg, kaplar a
lp kapanyordu. Mecbu* olmadkga ateg etmemiye karar ver
dik. Eer kavga etmek icabederse, yumrukla ve tabancalarm
zn kabzas ile kendimizi mdafaa edecektik. Bir ara kendi
mi iri yan bir adamla kapgr buldum. ki defa kuvvetle y
zne yumruk attm halde, kendimi kurtaramadm. zeri
me atld, ikimiz de yere yuvarlandk. Tam elinden kurtula
cam zaman, elinde fenerle kogarak birisi geldi. O zaman
beni tutan adamn yzn grdm. Ondaki korkungluu nasl
ulataym. Bu surat deildi. Sadece kaybolmug, yahut kay
bolmakta olan bir geki!, yagyan yokluk, burunsuz, dudaksz,
ve omuzuna doru sallajmg bir kulak... Deli gibi olmu
tum. Beni skgtrd bir anda o kulak yzme garpt, ondan
aoni'a galiba hakikaten sildirdim. Bu, gok mthigti. Taban
camla vurmaya baladm. Nasl oldu, bilmiyorum; tam ltur! alacam zaman, diglerini etime gegirdi. Elimin bir taraf
tamamile o dudaksz azm iinde idi. O zaman tabacamm
kab/.as ile ve btn kuvvetimle iki gznn ortasna vurdum,
'tikleri gevgedi."
Cudworth ay gmda elini bana doru uzatt ve di yer
lerini gsterdi. Sanki bir kpek tarafndan srlmg gibiydi.
"Korkmadnz m ?" diye sordum.
"Hem gok. Yedi setne bekledim. Tabi biliyorsunuz ki, has
mln meydana kmas isin yedi sene ister. Burada, Kona'da
bekledim, fakat hisbir gey olmad. Fakat bu yedi sene zar
mda. bir gn, bir gece bile gegmedi ki, bunu... bunlan..."
Meni ksld, gzleri aada ay g ile ykanmg denizden
< yukarlara, karl tepelere kadar dolagt. "Btn bunlan
kaybetmeye tahamml edemezdim. Kona'y bir daha greme
mek... Yedi sene... Higbir gey olmad. Fakat bugn omun iin
bekrm. Nianlydm, vaziyetim gpheli iken evlenmee cr'et
edemezdim. O, bunu anlad. Amerika'ya giderek bagkasiyle
evlendi. O zamandan beri de bir daha grmedim.
Czaml polisten kurtulduum anda bir telg ve svari
grltsne benzer sesler igittim. Bu, koca kafayd. Kavga
dan korkmug ve muhafaza ettii czamllara drt beygir ha

84

D N E K

zrlatarak getirmiti. Biz de hazrdk. Lyte, Kakua'nm he

sabn grmt. kimiz beraber, Burnley*! dier iki Kakua'dan kurtardk. Bu zamama kadar btn czamllar uyanm,
ada grltden inliyordu. Tam biz kaarken, birisi vinesterle
erimize ate at. Bu, herhalde Molakai'nin idare mdr
Jack Veigh, idi.
Bu cehennemi bir srt. Czaml atlar, czaml eyer
leri, czaml dizginleri, simsiyah gece, slk alan mermiler ve
berbat bir yol. Koca kafann hem hayvan katrd, hem ken
disi hayvana binmesini bilmiyordu. Ne ise, balk sandalna
yetitik. Sahldett uzaklarken, Kalaupapa'dan yoku aa
beygirlerin geldiini duyuyorduk..
anghay'a gidiyorsunuz. Orada Lyte Gregory'yi araynz.
Orada bir Alman firmasnda alyor, onu yemee davet edin, arap ikram edin. Ona her eyin en iyisini verin, fakat
para vermesine msaade etmeyin. Faturay bana gnderin.
Kars, ocuklar Honolulu'da. onlar geindirmek iin paraya
ihtiyac var. Biliyorum, ayln ounu onlara gnderiyor ve
bir papaz gibi yayor. Ona, Kona'dan bahsedin. Onun kalbi
hep buradadr. Ona, Kona hakknda ne mmknse syleyin."

CHUN A H CHUN

Chun ah Chun'a ilk bakta, dikkati ekecek hibir fev

kaldelik grnmezdi. Her in'li gibi ksa boylu, dar omuzlu
ve gekitngendi. Alelade bir seyyah, onu Honolulu sokaklarn
da grse, byk bir amarhanenin veya bir terzi dkkn
nn sahibi, zengin ve iyi huylu, kk bir in'li zannederdi,
yi huy ve zenginlik bakmndan bu tahmin doru olurdu.
nk, Ah Chun, zengin olduu kadar da, iyi huylu idi. Ser
vetimin miktarn hic kimse bilmezdi. Yalnz fevkalde zengin
olduu iyice bililiyordu. Kk zeki gzleri siyah birer bon
cuk gibiydi, hem o kadar kkt ki, insana iki burgu deli
ini hatrlatyordu. Gzleri birbirinden ayrk olarak genig bir
mtefekkir aln altna yerletirilmiti. Bu genig aln, Ah Chun'un dnlecek birok meseleleri olduunu gsteriyordu. Bu
meseleler onun btn hayatmca devam etmiti. Ama bun
lar cann skmazd. O, hakik bir filozoftu, klelikten yetie
rek fevkalde zengin ve birok insanlarn efendisi vaziyetine
geldii halde, iyi kalplilii asl deimemiti. Ne byk ser
veti onun rahatn karr, ne de urad talihsizlikler sakin
hayatn bozard. Daima temkinli ve daima bir ruh skneti
iinde yasard. Kam tarlalarnda alrken, avutan yedi)'.i yumruk, yahut da tarlalara sahip olduktan sonra, seker fiatlanndaki d; btn bunlar ho grrd.
Soukkanll
ve hayattan memnuniyeti sayesinde birok ileri baarr
d, hem de in'li bir kylnn deil, birok guurlu insanm
hile altndan kalkamyaca ileri.
O, tim bir kyl deildi. Btn gn hayvan gibi tarla! u da n.h.s)mak iin yaratlm,
fakat bir peri masalndaki
l<] <n:; gibi talihi yardm ederek tarlalardan kamt. Ah Chun,
vaktiyle Canton'a pek uzak olmyan kk bir yerde ifti
lik eden babasn hatrlamazd. Hatt kendisi alt yasnda
iken len annesini bile pek az hatrlard. Yalnz amcas Ah
Kow'u hatrlard. nk, alt yandan yirmi drt yama ka
dar onun yannda bir esir gibi calgmgt. Sonra oradan ka
arak elli sent gndelik ile Havai geker tarlalarna yazlm,
burada sene almt.

86

D N E K

Ah Chun akgzd. Binde bir kiinin bile gzne arpmyacak ufak teferruat abucak kavrad. sene bu tarla
larda alt, bu mddetin sonunda kamn yetitirilmesi hak
knda ig avularndan, hatt mdrden fazla bilgi edindi. M
dr bu sska. in'linitn eker istihsalindeki bilgisine ard.
Fakat Ah Chun, yalnz eker istihsalini renmekle kalma
d; insanlarn tarlalara ve eker fabrikalarna nasl sahip ol
duklarn aratrd. lk olarak u karara vard: "Bunlarn hi
biri kendi almalar sayesinde zengin olmuyorlard." Bunu
zaten biliyordu, zira, uzutn zaman kendi de almt. Zen
gin olanlar, bakalarnn srtndan kazanarak ykseliyordu. En
zengin adam, en fazla iisi olan adamd.
Bu yzden, kontrat bitince tarlalardan ayrld. Ah Yung
isminde biri ile ortak olarak biriktirdii birka paray bir
ithalt iine yatrd. Nihayet firma "Ah Churn ve Ah Yung"
nam altnda byd, Hind ipeinden karaku kanad ticare
tine kadar her eyi eline ald. Bu arada Ah Chun, lokantalar
dan birinde ala balad. yi bir a idi; sene iinde
Honolulu'nun en ok para alan as oldu. Burada istikba
li emmdi, patronu Dantin'in dedii gibi, al terketmekle
aptallk ediyordu; ama Ah Chun, kendini iyi tanrd. Bunun
iin de ona budala diyorlard. Maandan ayr elli dolar da
ikramiye alarak lokantadan ayrld.
Ah Chun ve Ah Yung firmas durmadan byyordu. Ar
tk Ah Chun'un alk etmesine lzum yoktu. Havai'de pi
yasa ykseliyordu. Bol miktarda kam ekiliyor, ii ihtiyac
artyordu. Ah Chun frsat karmad ve ii ticaretine giri
ti. Havai'ye binlerce Canton'lu esir getirdi ve serveti byme
ye balad. Birok ilere para yatrd. Boncuk gzleri birok
larnn iflsla karlat ilerde muvaffakiyet grd.
Bir
dalyan satn ald. Bu i, ona yzde beyz kr getirdi ve Ho
nolulu'nun balk ticaretini inhisarna ald. Ne matbuatla al
kadar olur, ne siyasetten bahseder, ne de isyanlara karr
d. Ama yine bu ileri idare edenlerden daha kymetli fikirler
ortaya atard. Honolulu hanz mercan kayas zerinde bo,
ssz ve kumla kapl ksr bir araziden ibaretken o, buray
elektrikle aydnlatlm modern bir ehir olarak tahayyl et
ti. Hemen toprak satn ald. Bu topraklan acele nakit isteyen
tccarlardan, hilekr yerlilerden, si tccar ocuklanndan, dul
lardan, yetimlerden, Molokai'ye srlen czamllardan
ald.
Seneler getike bu topraklara depolar, kahveler ve oteller

CHUN

AH

CHUN

87

yapmak isteyen talipler skt; o zaman Ah Chu, bunlan ki

raya verdi, satt, yeniterini aid:, tekrar satt.
Daha bagka iler de yapt. His kimsenin itimat etmedii
kalleg kaptan Parkinson'la birtegerek ona para verdi ve be
raber ig yapt, bundan sonra Parkinson, kk Vega's iie
esrarengiz seyahatler yapt. Parkinson lene kadar kimse bir
gey duymad, uzun zaman sonra gu havadis yaylmaya bala
ynca, btn Honolulu'nun az ask kald: Drake ve A com
Guano adalar Britanya Fosfat Trstne yediyz elli bin do
lara satlmg! Sonra gigman ve sarhog Kral Kalakava'nm sal
tanat gnleri geldi, ve Ah Chun, yz bin dolar vererek af
yon lisams ald. Bir milyon dolarn ste biri kadar kymetin
de bir miktar afyon almg olmasna ramen, inhisar krl bir
igtir. Zira kr, ona Kalalau afyon tarlalarnn satm alnma
sn temin etti ki, bu da ona on yedi sene yzde otuz kr ge
tirdi, on yedinci senenin sonunda da bir busuk milyona sa
tld.
Daha evvel Kamehameha'lann devrinde kendi ana yurdu
olan in'in buradaki konsolosluunu yapt. Bu vazife de bs
btn kazansz deildi. Drdnc Kamehameha zamannda,
tabiiyetini deigtirerek damarlarnda Polytnes kanndan ziya
de Anglo-Sakson kan dolaan esmer derili kraln tabiiyetin
de olan Stella Allendale ile evlenmek iin Havai tabiyetine
geti. Hakikatte, bu kadnn damarlarnda muhtelif cins kan
mevcuttu. Mesel onaltda biri byk ninesi Paahao'ya aitti.
Paahao, hanedana mensup olduu iin, ona prenses Paahao
denirdi. Stella Allendale'nin byk dedesi kaptan Blut ismin
de bir ngiliz maceraperesti idi. Kamehameha emrinde algmg ve tabu geflii yapmgt. Byk babas New Bedford'da
balina avcsyd. Babas tarafndan ise talyan, Portekiz ve
ngiliz kanlar kargyordu. Kanunen Havai'li olan Ah Chun'un kars, bu s milletten en ziyade yine Havai kan tagyordu.
Bu kargk rklarn kanma 9h Chun da Mool kann a
lad. Bylelikle, Mrs. Ah Chun'dan olan ocuklarn damarlanndaki kann otuz ikide biri Polynes, onaltda biri Portekiz,
yan s m'li ve otuzikide onbi-i de ngiliz ve Amerikan kan
idi. Eer Ah Chun bu birlegmeden meydana gelecek olan aca
yip aileyi evvelden grebilmig olsayd, bu evlenmeden kanr
d. Bu hakikaten gaglacak geydi. Aile ok kalabalklat. o
u kz olmak zere, onbeg ocuklar oldu. Evvel erkek

88

D N E K

dnyaya, geldi, sonra, bunlar, hi ara vermeden, bir dzine kz

takip etti. Irklarn harmanndan meydana gelem ocuklarn
hepsi de shhatli ve kusursuzdu. Fakat ailede balca husu
siyet; gzellikti.
Kzlarn hepsi gzel, narin ve teshir ediciydi. Ah Chun
anann yuvarlak hatlar Ah Chun babann ocuklar zerinde
ki ince zaviyelerini deitirmie benziyordu. Bu yzden kzlar
iltce, fakat sska deil, yuvarlak adaleli, fakat bodur deil
lerdi. Herbirinde Asya'nn ufak tefek hususiyetleri vard. Bu
hususiyetler ngiliz'lerde ve Cenubi Avrupal'larda bulunan
brz hatlarla ilenmiti. Tanmayanlar, bunlardaki kuvvetli
in'li izlerini birdenbire gremezdi.
Gzellik bakmndan Ah Chun'un kzlar, memleket iinde
birer yenilikti. Bundan evvel byle gzellere hi rastlanma
mt. Birbirlerine son derece benzemelerine ramen, herbiri
baka bir gzellikteydi. Birini tekime kartrmak kabil de
ildi. Ama sar sal, mavi gzl Maua, ilk anda, esmer, iri
siyah gzl ve kumral sal Henrietta'y hatrlatrd. Hepsin
de mterek olan bu benzeyig, Ah Chun'dan geliyordu. Te
mel Ah Chun'du ve bu temel zerinde birok rklarn husu
siyetleri biraraya toplanmt. Onutn ince kemikli yaps ze
rine Sakson, Ltin ve Polynes incelikleri tuhaf bir henkle
yaylmt.
Ah Chun anann kendine mahsus fikirleri vard. Ah Chun,
bunlara kendi filozofa sktu ile arpmad mddete
kymet verirdi. Mrs. Ah Chun btn hayatmca bir AvrupalI
gibi yaamaya almt. Pekl Ah Chnn ona Avrupavr bir
ev verdi sonra, oullan ve kzlar fiki* beyan edecek yaa ge
lince, gzel olduu kadar iddiasz, geni, rahat, portatif bir
sayfiye evi yaptrd. Daha sonra da hastalk getiren cenup
rzgr esmeye balaynca, ailenin ehirden kaabilmesi iin
Tantalus'larda bir da evi ina ettirdi. Vaikiki'de de fevka
lde manzaral bir p!j evi yaptrd ki, sonradan Amerika h
kmeti mstahkem mevki yapmak zere buray istimlk ettii
zaman Ah Chun'a muazzam bir para dedi. Evlerin hepsin
de ocuklarn elenceler tertip edebilmesi iin, bilardo salon
lar, sigara odalar ve dans salonlar vard. Mobilyalar gayet
sade idi. ocuklar hakikaten zevk sahibiydiler.
Tahsil bakmndan Ah Chun se-best fikirliydi. Vaktiyle
Vega'y ne iin altrdna akl ermiiyen gemici Parkinson'la
"Masrafa aldrma, sen gemiyi idare et, bem paray derim."

CHUN

AH

CHUN

89

diye mnakaa, etmiti. Oullarna, kzlarna da ayn eyi tek

rarlad. "Siz okuyun ve masrafa aldrmayn." En byk olu
Harold, ilkin Harvard'a, sonra Oxford'a gitti; Albert'le Charles
Yale'i beraber bitirdiler ve kzlar en bynden aa do
ru sra ile, Califomia'daki Milles Semineri'nde hazrlk devre
sini bitirdiler, sonra Vassar, Wellesiey ve Bryn Mawr'a devam
ettiler.
ou, som senelerini Avrupa'da bitirdi, gimdi btn bu
oullar, kzlar dnyann her tarafndan gelerek evini ssle
mekte ona fikir veriyorlard. Ah Chun, kendi hesabna Asyakri tezyinatn ehvetli parlakln tercih ediyordu; fakat
o, bir filozoftu; gocuklarn Garp normlarna gre olan zevk
lerinin doru olduunu aka gryordu.
Tabi gocuklar, Ah Chun adn kullanmyorlard. Kendisi
nasl gelierek in'li bit' esirken bir milyoner olduysa, ad da
ylece deiiklie urad. Ah Chun ana, onu "A'Chun" ekline
soktu. Fakat daha kurnaz olan gocuklar virgl de kaldra
rak "Achun" yapt. Ah Chun, itiraz etmedi. sminin imls onun rahatn da, filozofa sknetini de zerre kadar bozmu
yordu. Zaten marur deildi. Fakat ocuklar kolal gmlek
kolal yaka ve frak giymesi iin srara kalknca, rahatn,
huzurunu kardlar. Ah Chun, buna tahammi edemezdi. O,
rahat ve yumuak in'li elbiselerini tercih ediyordu ve onu ne
iyilikle, ne de zorla bu deiiklie raz edemezlerdi. ocuk
lar her iki yolu da denediler ve bilhassa kincisinde fena hal
de bozuldular. Amerika'ya bouna gitmemilerdi. Hi olmaz
sa oradaki ii birliklerinin yapt boykotlar renmilerdi.
Annelerinin de yardm ve teviki ile babalarna kendi evin
de boykot ettiler. Fakat Ah Chun, garp kltrne in ol
mamakla beraber, garbn ii durumuna tamamiyle vkft.
Kendisinin muazzam bir ii grubunun patronu olmas dolaysyle, onlarla nasl baa kacan biliyordu. si ocukla
rn ve idaresiz karsn evden kard. Hizmeti ve uaklar
kovdu. Ahrlar kapad. Evleri kapad. Kendi de en byk
hissedar olduu Royal Havai Oteli'ne gitti. Ah Chun, sk
netle uzun gm ubuunu tttrerek ocuklarnn vaziyeti
ni dnrken, btn aile lgnca bir tel iinde birgok ah
baplarla beraber her gn onu ziyarete geliyorlard.
Bu mesele onun sknetini bozmuyordu. una emindi ki,
bu i tamamiyle olgun bir hale gelince, kendi kendine halle
dilecekti. Bylece ispat etti ki, Achun mukadderatnn mutlak

90

D N E K

diktatr kendisiydi. Aile bir hafta ayr kald, sonra Ah Chun'1a beraber tekrar eve dnd. Bundan sonra Ah Chun mavi
entarisi, in'ii terlikleri ve tepesi krmz dmeli siyah ipek
takkesi ile ssl salonuna girince, yahut geni verandada, si
gara salonlarnda, sigara ve pro ien subay ve sivillerin ara
snda ince uzun sapl gm ubuunu ekmek isteyince, kim
se itiraz etmedi.
Ah Chun, Honolulu'da emsalsiz bir mevki igal ediyordu.
Toplantlarda grnmemekle beraber, her yere girip kabi
lirdi. gehrin in'ii tccarlar mstesna, hi kimse ile gezmezdi, fakat misafir kabul ederdi, evinin daim reisi sofrasnn ba
syd. Kendisi kyl bir in'ii olmakla beraber btn adalar
da ei olmyan kltrl ve entelektel bi* grubu idare edi
yordu. Adalarda kapsnn eiini geip misafirperverliinden
istifade etmiyecek kadar kibirli kimse yoktu. Evvel Achun
maliklnesi herkesin girmek iin can att bir ihtiamdayd.
Sonra Ah Chun bal bana bir kudretti, ve nihayet Ah Chun
ahlkn timsah namuslu bir i adamyd. Adada i ahlk,
yaay ahlkndan daha yksek olmasna ramen, Ah Chun,
kskan bir namus taassubu ile Honolulu i adamlar arasn
da parlyordu. Szlerinin bir senet kadar kymeti olduu ar
tk bir vecize haline gelmiti.
mzas hibir zaman kefile ihtiya gstermezdi. Szn
den asl dnmezdi. Hotckiss-Morterson Kumpanyasnn gefi
Hotckhiss ldkten yirmi sene sonra bir kenara atlm evrak
arasnda Ah Chun'a verilmi otuz bin dolarlk bir borcu gs
teren bir not bulundu. Bu, Kamehameha zamannda Ah Chun
konsolos iken alnm bir parayd. O tell ve kark para
yapma gnlerinin hayhuyu iinde bu bor Ah Chun'un akln
dan kmt. Hibir resm kt olmamakla beraber, Ah Chun
kendi rzas ile hem de asl yekndan ok daha fazla tutan
mrekkep faizle borcu Hotchkiss messesesine dedi. Bunun
gibi Kakiku kanal projesi iin garanti verecek bir kimseyi ein
nikbinlerin bile ryalarnda grmedikleri bir zamanda Ah
Chun bu ie kefalet etti. O zamanlar Ah Chun'un maksadn
anlamak midi ile gnderilen mteveffa mteebbisin ktibi,
idareye yle bir rapor gnderdi: "K l bile kprdamadan iki
yz b'n dolarlk eki imzalad, evet kl bile kprdamadan."
Ah Chun'un sznn ei olduunu ispat eden bu vakalardan
mada adalarda Ah Chun'dan bir defack olsun mal yardm
grmemi bi* kimseye rastlamak gt.

CHUN

AH

CHUN

91

Honolulu onun gnden gne byyp yaylan ailesini sey

rediyor ve Ah Chum'un bu muazzam aile ile ne yapacam
merak ediyordu. Fakat Ah Chun, onlardan daha iyi dn
yordu. Hig kimse ailesi ile onun arasndaki yabancln de
recesini kendisi kadar bilmiyordu. Aile efrad bile bunun
farknda deildi. Bu kendi tohumunun mahslleri arasnda
kendinin yeri olmadn gryor, gemi yllara bakarak za
manla bunlara bsbtn yabanclaacam anlyordu. O, go
cuklarn anlyamyordu. Bunlarn konumalar yle mevzular
zerindeydi ki, onu alkadar etmiyordu; zaten bunlar hak
knda bilgisi de yoktu. Garp kltr onu geride brakmt.
O, son klma kadar Asya'l idi, bu yzdetn de kfir saylyor
du. tekilerin hristiyanl ona sama grnyordu.
Eer
gocuklar .anlyabilselerdi, btn bunlar fuzuli bir ey gibi
ihmal etmezlerdi. Maud, o ay, ev masrafnn otuz bin dolar
olduunu bildirdii zaman da Albert'in Muriel yatn satn alp
Havai yat kulbne za olmak iin be bin dolar istediini
rendii zamanki gibi Maud'u da anlyordu. Fakat onu asl
artan, bu gocuklarn uzak, kark arzulan ve tuhaf dn
celeriydi. Bu gocuklarn dimalarnn higbir zaman zerlerin
de yryemiyecei gizli birer gkmaz sokak oldurunu anla
makta gecikmedi. Daima yle bir duvara tesadf ediyordu ki,
bu duvar dou ile baty birbirinden ayryordu. Onlarm ruh
lar kendisi iin meghuld, ayn katiyetle biliyordu ki, kendi
ruhu da onlar iin meghuld.
Bundan baka yalandkga kendi rkna kar daha fazla
bir ballk gstermiye balad. in mahallesinin boucu koku
su ona gzel geliyordu. Sokaktan geerken bu kokuyu derin
derin iine ekiyordu, nk, bu ona hayat ve hareketle kay
naan Canton'un dar ve dolambal sokaklarn hatrlatyordu.
Stella Allendale'i memnun etmek iin dnden evvel sa
rgsn kestiine piman oldu ve yeniden uzatmaya karar
verdi. Fazla aylk alan asnn hazrlad yemekler in ma
hallesindeki havasz lokantada yaplan sihirli in yemekleri
gibi htralarla dolu diman gcklayamyordu. ki. in'li
arkada ile oturup yarm saat kadar ubuk iip lf etmek
houna gidiyordu.
Bundan sonra da kknn, israf ve ihtiam ile mehur
akam yemeklerine riyaset etmee giderdi. Bu yemeklerde
msav! bir ekilde kadn ve erkek en seme Amerikallar ve
AvrupalIlar bulunurdu. Kadnlar bile snk brakan par

92

D N E K

lak mcevherleri beyaz boyun ve koHarmda; erkekler, geceelbseleri iie hep bir azdan nkteler yaparak glrler ve
yle mevzuiar zerinde
konugurlard ki, bu mevzular Ah
Chun'a yabanc olmamakla beraber ne onu alkadar eder ne
de elendirirdi.
Fakat asl mesele, yalnz bunlara karg hissettii yaban
clk ve itn detlerine dnmek istemesiydi. Zenginlii de bu
na dahildi. Daima ihtiyarlnda sakin bir hayat geirmek is
temiti. ok algmgt. gimdi de mkfat olarak sknet ve
rahat istiyordu.
Fakat biliyordu ki, bu muazzam servetle sknet ve ra
hata kavuamazd, gimdiden bu belliydi. Zaten bunun misali
de vard. Eski patronu Dantin meydandayd. ocuklar kanun
marifeti ile mlknn idaresini zorla elinden almg ve mah
keme tarafmdan tyin edilen bir vasiye teslim .edilmiti. Ah
Chun una tamamiyle emindi ki, Dantin fakir bir adam ol
sayd, kendi ilerini idarede serbest braklrd ve ihtiyar Dantin'in yalnz ocuu ve yarm milyonu vard, halbuki A h
Chun'un on beg ocuu ve miktarn kendinden baka kim
senin bilmedii muazzam bir serveti vard.
Ah Chun bir akgam, karsna:
' Kzlarmz ok gzel," dedi. "Birok delikanllar var. Evi
miz daima bunlarla dolup boalyor. Pro faturalar ok yk
sek. Neden hi evlenen yok ?"
Ah Chun ana omuzlarn silkti ve bekledi.
"Kadn kadndr, erkek erkek, evlenme olmamas pek ga
rip, galiba delikanllar kzlarmz beenmiyorlar."
"Hayr, kzlarmz pekl beeniyorlar," diye Ah Chun
ana cevap verdi. "Fakat kzlarn babaslnm sen olduunu unu
tamyorlar."
''Ama sen benim babamn kim olduunu
unutmugtun.
Btn istediin sam kesmem oldu."
"Galiba delikanllar bu igte benden daha titiz."
Ah Chun birdenbire sordu:
"Dnyada en byk gey nedir?"
Ah Chun ana bir am dndkten sonra, cevap verdi:
"Allah."
^.h Chun ban edi:
"Ynla Allah var. Kimi kttan, kimi tahtadan, kimi
de tuntan. Kk bir Allah ben yazhanemde kt arl

CHUN

AH

CHUN

93

olarak kuanyonm. Bishop mzesinde mercan kayasndan ve

Ia tandan olanlar da var."
"Fakat yalnz bir tek Allah vardr," diye Ah Chun ana
mnakaaya kar r vermi bir vaziyette szn kesti.
Ah Chun, tehlike iareti grerek if deitirdi:
"u halde, Allahtan daha byk ne var? Dur ben syliyeyim. Para! Ben vaktiyle Yahudilerle, Hristiyanlarla, Ms
lmanlarla, Budistlerle ve yal ktlara sanl Allahlarn
yanlarnda tayan Salomon ve Yeni Gine'li zencilerle i yap
tm. Bu adamlarn baka baka Allahlar vard. Fakat hepsi
de paraya tapyordu, gu yzba Higginson, galiba Henrietta'ya gk?"
"Katiyen evlenmez onunla," diye Ah Chun ana szn
kesti, "lm eden e w e ! Amiral oimak..."
"hr zaman Amirali," diye Ah Chun tashih etti. "Bili
yorum daima byle tekat olurlar."
"Amerika'daki ailesi yksek bir mevkide, onun evlenme
sinden holanmazlar... Hele bir Amerikal ile evlenmezse."
Ah Chun, ubuunum kln siikti, sonra dnceli bir
vaziyette gm ubuu bir tutam ttnle doldurdu, yakt
ve sze balamadan birka kere ekitirdi.
"En byk kzmz Henrietta evlendii gn, ona yz bin
dolar vereceim. Bu, yzba Higginson'u, o yksek ailesi ile
beraber ayamza getirmee kfi gelir. Bu iin kulana gitmesi kfi. Bunu sana brakyorum."
Ah Chun, oturup ubuuna devam etti, kvrlan duman
zincirleri iinde Toy Sheuy'n yznn belirdiini grd. Toy
Sheuy, amcasnn Canton kyndeki evinde her ii gren hiz
meti kzd. i hi bitmez ve senede ancak bir tek dolar alr
d. Sonra dumanlardan kendi genlik hayatnn ykseldiini
grd, bu, T oy Sheuy'n aldndan biraz fazlasna on sekiz
yl amcasnn tarlalarnda alt zamanki hali idi. gimdi o,
kyl Ah Chun, kzna byle bir iinin yz bin ylda ka
zanaca paray, drahoma olarak veriyordu. Gln ve ga
rip bir dnyayd bu. Yksek sesle gld ve Ah Chun anay
ala nfuz edemedii beyninin derinliklerinde sakl yatan bir
hlyadan zplatarak uyandrd.
Ah Chun'un szleri bir fslt halinde etrafa yayld, yz
ba Higginson hr zaman amiralliini ve yksek ailesini
unutarak yz b'n dolar ve otuzikide biri Polynes, onaltda
biri talyan, onaltda biri Portekizli, otuzikide onbiri ngiliz ve

94

D N E K

Amerikan ve yars da in'li olan kltrl ve enteltektel kz

la evlendi.
Ah Chun'un cmertlii, tesirini gstermiti. Birdenbire
kzlar arzu edilen, zlenen bir hale geldi. kinci talip Clara'ya idi; fakat eylet ktibi resmen kz istedii zaman Ah Chun
ona srasn beklemesini syledi. nk gimdi en bykleri
Maud idi, evvel onun evlenmesi lzmd. Bu kurnazca d
nlm bir siyasetti. Btn aile Maud'un evlenmesiyle son
derece alkadar oluyordu. Bu ay srd. Maud, Amerika,'ya muhaceret dairesi memurlarndan Ned Huphereys'le ev
lendi. Kar-koca, ikisi de drahomann ikiyz bin olmasndan
ikyet ettiler. Ah Chun ilk cmertliin yolu amak iin ya
pldn onlara izah etti, bundan sonra kzlarnn daha ucu
za satlmaya mecbur olduklarn bildirdi.
Clara, Maud'u takip etti, bundan sonra, iki sene kkte
dn olmad. Bu arada Ah Chun bog durmamt. Tekrar
tekrar ilere para yatrd. Baz ilerdeki hisselerini satt, yavag yavag piyasada panik yaratmadan, muazzam emlkini de
elden karmaya balad. Sona doru piyasa dt ve baz
eyleri kurban edercesine yok pahasna satt. Her taraftan bu
acelenin neden icabettiini soran yaygaralar balad. Lucille
evlenene kadar kavgalarn ve kskanlklarn akisleri kulak
larnda uuldamya balamt bile. Hava, kendi muhabbeti
ni kazanmak ve damatlarndan birine veya birinden maada
hepsine dman etmek iin projeler ve kar projelerle dol
mutu. Bunlar hr mr iin tasarlad rahat ve huzurun
icaplarndan deildi.
Gayretini arttrd, uzun zamandan beri anghay ve Macao'daki byk bankalarla muhabere ediyordu. Senelerce her ge
mi, yalnz Ah Chun hesabna yatrlmak zere bu uzak ark
bankalarna para tamlard. Simdi bu havaleler daha o
almlard. ki kk kz hl evlenmemilerdi. Daha fazla
beklemedi, bunlara yzer bin dolar drahoma verdi. Bu pa
ralar Havai bankasnda ileyerek evlenme gnn bekliyor
du. Ah Chun ve Ah Yng firmasnn idaresini Albert ele ai
di; nk en bykleri olan Harold ikiyzelli bin dolar ala
rak ngiltere'de yaamay tercih etmiti. En kkleri Charles
yz bin dolar para, resm bir vasi ve Keeley messesesinde
hisse ald. Ah Chun anaya kk, Tantalus'daki da evi, Ah
Chun'un hkmete satt evin yerine yeni bir plj evi veril

CHUN

AH

CHUN

95

d; bunlara, ilveten de iyi bir ige yatrlm yarm milyon

dolar.
gimdi Ah Chun artk baklay azndan karmaya hazr
d. Gzel bir sabah, btn aile kahvaltda iken - btn da
matlarnn ve kzlarnn hazr bulunmasna dikkat etmiti atalarnn toprana dneceini bildirdi. Yava ve tatl bir
sesle ailesi iin geni bir tedbir alm olduunu ve emin ol
duu birtakm dsturlar ortaya koyarak sknet ve ahenkle
nasl yayabileceklerini izah etti. Damatlarna i hakknda
nasihatler verdi. Sakin bir hayatn faziletleri ve paralarn emin
yerlere yatrmalar zerinde vaaz etti. Onlar Havai'deki en
dstri ve ig artlar hakknda sahip olduu ansiklopedik ma
lmatndan istifade ettirdi. Sonra arabasn ard ve ala
yan Ah Chun anann refakatinde, panik halinde olan evi ge
ride brakarak Pasifik Posta gemisine gitti. O evden kn
ca, yzba Higginson bararak emirler verdi. Kzlar bol bol
ya dktler. Kzlardan birinin eski bir federal hkim olan
kocas, Ah Chun'un aklndan phe etti. Selhiyet sahibi ma
kama haber vermeye kotu ve u malmatla geri dnd. Bir
gn evvel Ah Chun, buraya uram, muayenesini istemi ve
salam olarak rapor almt. Yaplacak hibir gey
yoktu.
Rhtma gidip byk gemi burnunu mercan kayalarndan de
nize doru evirirken, gezinti gvertesinden elini sallayan mi
ni mini ihtiyara veda ettiler.
Fakat ihtiyar adam, Canton'a gitmiyordu. Kendi memle
ketini ok iyi biliyordu, halen kendine kalan muazzam para
ile buraya girmeye cr'et edemiyordu. Macao'ya gitti.
Ah
Chun oktanberi bir kral hayat yayordu ve bir kral kadar
mtehakkimdi. Macao'ya kp da, kaydolmak zere byk
Avrupavr otellerden bilinin yazhanesine yaklat zaman,
ktip defteri kapayarak in'li mteri kabul etmediklerini sy
ledi. Ah Chun mdr artt, ama kfrle karland. Otel
den kt, fakat iki sa^t sonra gene geldi. Ktiple mdr a
rtt, ellerine birer aylk para verdi ve kovdu. Oteli satn al
mt. ehrin kenarnda ina edilmekte olan muhteem sara
y bitinceye kadar aylarca bu otelin en gzel dairesine yer
leti ve bu zaman za-fmda sahip olduu garip kabiliyeti sa
yesinde otelin kazancn yzde ten yzde otuza kard.
Ah Chun'un korktuu pek erken bana geldi. Damatla
rndan bazlar yanl iler yapm, dierleri ise. Ah Chun,
drahomalarnn altndan girip, stnden kmt. Ah Chun

96

NT E

orada olmad iin gimdi gzler ana Ah Chun'a ve yarm

milyona dikilmiti, bu da birbirlerine karg iyi niyetler do
urmuyordu. Avukatlar trst ilerinin kurulmasn temin iin
akla karay seiyorlard. Dvalar ve karg dvalar Havai mah
kemelerini dolduruyordu. Polis daireleri de bu ilerle dolmugtu. Mcadeleli tesadfler oluyor, sert szler syleniyor ve bun
lardan daha sert darbeler indiriliyor, etrafta uugan kfrle
ri daha tesirli bir hale sokmak iin iek sakslar frlatl
yordu. ahitlerin ifaatlar ile mahkemeleri srkleyen, btn
Honolulu'yu heyecanla titreten, iftira dvalar alyordu.
Ah Chun saraynda, garkn btn zevkleri ile evrilmi
sakin sakin ubuunu iiyor ve denizar diyardaki grlt
leri dinliyordu. Her posta gemisinde Amerikan daktilo maki
nesi ile ve hatsz bir ngilizce ile yazlm bir mektup Macao'dan Honolulu'ya gidiyordu. Bu mektuplarda Ah Chun aile
sine beraber ve henkle yaayabilmeleri iin mkemmel usu
l kaidesine uygun nasihatler veriyordu.
Kendine gelince,
bu ilerden el ekmigti, ve bundan memnundu, rahat ve hu
zura kavugmugtu. Bazan kahkahalar atar, ellerini uugturur
ve dnyann bu komik halini dndke, kk siyah gzle
ri negeyle parlard; nk, btn hayatndan ve felsefesinden
geri kalan kanaat uydu: ok glnt bu dnya!

SO N

Tarayan ve Dzenleyen:
ZAMANGEZGN

Jack London'un hikyelerini biraraya

toplyan "Yaamak Hrs" adl eseri um
duumuzdan ok beenildi. Daha ziyade
yazd macera romanaln gznnde tutul
duu iin hor grlen bu Amerikan edebi
yats asl Martin Eden adl roman ile
byk hikyelerinde btn gcn gste
rir. Nitekim burada okuyacanz hikye
lerinin de "Yaamak Hrs" ndakilerden
aa kalmadn grecek, bunlar da ayn
zevk ve beeni ile okuyacaksnz.

2 lira

JfKI\ LONDON

VARLIK YAYINLARI
V