ADIYAMANYRESALEVOCAKLARI

YRD.DO.DR.FEVZRENBER

Bumakale,BinglniversitesitarafndandzenlenenGemitenGnmzeI.Uluslara
rasAlevlikSempozyumunda(35Ekim2013)yazartarafndansunulantebliindzen
lenmivegelitirilmieklidir.

rnakniversitesilahiyatFakltesi,slamMezhepleriTarihiABD,
[fevzirencber@hotmail.com].

Abstract: Abdals, fathers, grandfathers and dervishes have major influence in sha
ping of the presence Alawism. To descend from these people who are consi
dered as Sayyid the sheriff means to having ocakzade. In the historical term,
ocaks have great impact to protect systematic nature of Alawism. In this con
text, to make the Anatolian Alawism clear is equal to the understanding to an
cestor based ocak system. In our study, historical situation and importance of
ocak culture between Alawis are emphasised generally. Then, historical and
contemporary structure of Alawi ocaks in Adiyaman which place of living
Alawi/Bektashi culture are analysed. In this context, ocaks like Au en, Ku
reyan, ryan Khidr, Sayyid Darwish Jamal, Darwish Gevr and Sah Memi Ha
ciyan are included our study.

OndokuzMaysniversitesi
lahiyatFakltesiDergisi,
2013,say:35,ss.159170.

Alawi Ocaks of Adyaman Region

OMFD|159

FEVZRENBER

Key Words: Adiyaman, Alawi/Bektashi, Ahl alBayt, Ocak.

z:

Abdallar, babalar, dedeler ve derviler gnmz Alevliinin ekillenmesinde

nemli bir etkiye sahiptir. Seyyid ve erif olduuna inanlan bu insanlarn so
yundan gelmek, ocak sahibi olmak anlamna gelmektedir. Tarihsel sre iin
de Alevlerin kendi sistematik yapsnn korunmasnda ocak sisteminin byk
etkisi vardr. Bu balamda Anadolu Alevliinin salkl bir ekilde anlala
bilmesi, soya dayal ocak kurumunun anlalmas ile edeerdir. Bu makale
mizde ncelikle genel olarak ocak kltnn Alevler arasndaki yeri ve tarih
nemi zerinde durulacak ve akabinde Alev/Bekta kltrnn yaand
Adyamandaki Alev ocaklar tarihsel ve gncel boyutlaryla incelenecektir.
Bu erevede Au en, Kureyan, ryan Hzr, Seyyid Dervi Cemal, Dervi
Gevr ve ah Memi Haciyan gibi ocaklar almamzn kapsamna girmektedir.

Anahtar Kelimeler: Adyaman, Alev/Bekt, Ehli Beyt, Ocak

160
OMFD

Giri
Alevliin temel yaplanmasnda dedelik ve ocak kurumu son derece
mhimdir. Dede yani ocakzde olmak veya dier bir deyile dedelik ve
ocakzdelik kurumu, Anadolu Alevliinin yzyllarca nesilden nesile
aktarlmasn salam; Alevliin ve Bektaliin tasavvuf yaplanma
snda1 nemli bir etken olmutur.2 Geleneksel Alevliin tarih srete
kendiyapsnkoruyarakgnmzekadarvarlnmuhafazaetmesinde
ocak sisteminin byk bir etkisinin olduunu sylemek mmkndr.
nkocakdisipliniabdallar,erenler,babalar,dedelervedervilerarac
lylakurumsalvarlnbugnedeksrdrmtr.3

Alevlikte pir, mrit, mrebbi ve rehberden oluan bir tarikat otoritesi mevcuttur.
Geni bilgi iin bkz. Doan Kaplan, Yazl Kaynaklarna Gre Alevlik, TDVY, Ankara
2010, 194, 263267; Harun Yldz, Amasya Yresi Alev Ocaklar, Uluslararas Sosyal
AratrmalarDergisi,IV,S.19,s.229;Cenksuer,GelenekselAlevliktebadetTelakki
leri,UluslararasBektalikveAlevlikSempozyumu,Isparta2005,s.298299.
2
Genibilgiiinbkz.HarunYldz,AnadoluAlevlii:AmasyaYresiBalamndaBirncele
me,AratrmaYaynlar,Ankara2004,s.224231.
3
Fevzi Renber, Alev Ocakzdelerin Problemleri ve zm nerileri, The Journal of
AcademicSocialScienceStudies,Volume6,Issue4,April2013,s.686.
1

ONDOKUZMAYISNVERSTESLAHYATFAKLTESDERGS[2013]say:35

ADIYAMANYRESALEVOCAKLARI

Ocak,szckanlamylaateyaklanyer,ev,aile,soy,slale,kurum,
yuva,kurumvetekilatgibianlamlaragelmektedir.Herhangibirhastal
okumaya izinli kiiler hakknda da ocak tabiri kullanlr. Eski Trk
inanlarndaateinkutsallndankaynaklananocakklt;ktruhlarn,
cinlerin,insanlarazarardokunangizliglerinyaklaamad,korktuu
yerdir. Ate her eyi temizler; kt ruhlar kovar. Ocak, koruyucu bir
niteliktar.Atemukaddestir;daimaocaktabulundurulmalvekesinlik
lesndrlmemelidir.NitekimeskiTrklerdeateehrmetdierkltle
rebeslenenhrmettendahaderindir.4
Alevlikteocakiseinannderleriolarakkabuledilendedeleringel
diisoyanlamnkazanmtr.5BinaenaleyhAlevilikveBektlikteocak
kutsaldr. Anadolu Alevliinde Ehli Beyt6 soyundan gelenlere
Ocakzdeler, Hac Bekta Velinin soyundan gelenlere elebiler,
HacBektaVelininyolundangelenlereyaniyolevlatlarnadaDede
babalar ismi verilir.7 Seyyid ve erif olduuna inanlan bu insanlarn 161
OMFD
soyundangelmek,AlevBektyolundayetkinolmanndieraddr.8

Ocak kltnn tarih kkeni olan atalar klt, ocak kltn dourmutur. Atalarn
canlar,ocanateiiindetecellieder.BununiinTrkler,ocaveateikutlusayyor
lard.EskiTrklerdeateklthakkndagenibilgiiinbkz.JeanPoulRoux,Trklerin
veMoollarnEskiDini,ev.AykutKazancgil,stanbul2002,s.63,144,233;Abdlkadir
nan,TarihteveBugnamanizmMateryallerveAratrmalar,Ankara2000,s.6771;Yusuf
Ziya Yrkan, Mslmanlktan Evvel Trk Dinleri: amanizm, haz. Turhan Yrkan, s
tanbul2006, s. 6263; Mircea Eliade, amanizm, ev. smet Berkan, Ankara2006, s. 237
246.
5
brahimArslanolu,Alevlikte Temelnan UnsurlarvePratikler,TKHBVAD,2001,
S.20,s.37.
6
AlevyazlkaynaklarndaEhliBeytinanchakkndagenibilgiiinbkz.DoanKap
lan,age.,s.154159.
7
AliDuranGliek,HerYnyleAlevlik(Bektalik,Kzlbalk)veOnlaraYaknnanlar,
AnadoluEtnografyasAratrmaveKltrMerkeziYaynlar,Kln2004,II,s.562;ayr
ca Alev ve Bekta derghlarnda ocak kurumu iin bkz. Mehmet Erz, Trkiyede
AlevlikveBektalik,KltrBakanlYaynlar,Ankara1990,s.329.
8
EvldResulolarakkabuledilendedelerSeluklu,MemlkluveOsmanldafaklimti
yazlarasahipoldular.zellikleOsmanldavergivermezveaskerealnmazlard.b
rahimArslanolu,agm.,s.38.
4

ONDOKUZMAYISNVERSTESLAHYATFAKLTESDERGS[2013]say:35

FEVZRENBER

Dinalgsilekltrarasndayadsnamayacakbirilikivardr.Bun
dantrocakkurumuilekltrarasndakiilikininipularn,Trkle
rinslamlamadanncekirfadetvegeleneklerdearamakgerekir.
Din deitiren bir toplum veya birey btnyle kendi rf,
adet,gelenekveananelerindensyrlamaz.Birtoplulukyzyl
lardr devam eden yaay, dn ve inanlarn ister iste
mez birden bire brakp, gemiini unutarak onlardan kurtula
maz. Bu gerek Trklerin kalabalklar halinde slam dinini ka
bul ettiklerinde deimemitir. slam ncesi maddi ve manevi
pek ok inan biimi, slam emsiyesi altnda toplanarak farkl
birformadnmtr.9

Dedelik veya ocak kurumu, eski Trk geleneklerinde bulunan a

manvekamgeleneiileTrklerinslamlatanmalarndansonrakar
lalan hilafet veya imamet anlayna bal olarak ekillenmitir. Hz.
Peygamberi ve Ehli Beytini imam olarak gren, yani on iki imam ve
162 onun devam olan dedeleri din lider kabul eden Alev zmreler iin
ocakzde olmak, din otorite olarak sz sahibi olmann dier addr.10
OMFD
Dolaysyla Ehli Beyt soyuna bal olarak nem kazanan dedelik kuru
munun,Trklerinslamncesiveslamsonrasbazinanlarortakpay
dada eritmelerinin bir neticesi olduu gze arpmaktadr. Bu balamda
Alevler tarafndan Hz. Peygamberin Ehli Beyti kabul edilen imamlar
ve dedeler, talipler nezdinde din otoritenin karizmatik kutsal liderleri
olarakkabulgrrler.11

EthemRuhiFlal,TrkiyedeAlevlikBektlik,SelukYaynlar,Ankara1990,s.86.
AlevlikveBektaliktebulunanocakvededelikkurumlarnnslamncesikaynaklar
iin bkz. Ahmet Yaar Ocak, Alev ve Bekta nanlarnn slam ncesi Temelleri (Bekta
Menakbnmelerinde slam ncesi nan Motifleri), letiim Yaynlar, stanbul2000; Meh
metErz,TrkiyedeAlevlikveBektalik,KltrBakanlYaynlar,Ankara1990,s.327;
HarunYldz,agm.,s.230;Cenksuer,TokatYresindeGelenekselAlevlik,AnkaraOku
luYaynlar,Ankara2005,s.120125;KutluayErdoan,AlevBektaGerei,slamiyetin
TrkmenTreselliiindezmlenerekAnadolulamas,AlfaBasmYaymDatm,stan
bul2000; Kutluay Erdoan, nanlara Dayal Kltler ve Alev Ocaklar,
http://www.karacaahmet.com,21062013.
11 RamazanAltnta,AlevBektaGeleneindeDedelikKurumu,UluslararasBektalik
veAlevlikSempozyumu,SleymanDemirelniversitesilahiyatFakltesi,Isparta2005,
s.101.
9

10

ONDOKUZMAYISNVERSTESLAHYATFAKLTESDERGS[2013]say:35

ADIYAMANYRESALEVOCAKLARI

Dedelersosyal,siyas,iktisad,kltrelkoullaragrefarklgrevler
icraetmi,sosyalhayatnhermerhalesindeaktifrolalmlardr.Doum
da, snnette, nikhta, lmde, kabir ziyaretlerinde, sulular cezalandr
mada, dargnlar bartrma ve benzeri din ve toplumsal ierikli ilerde
dedelerinnemlifonksiyonlarbulunmaktadr.12indebulunulanartlar
muvacehesinde deerlendirildiinde sanayileme ve kentlemeyle bera
ber Alev nfusun byk ehirlere g etmesi, dedelerin gemite krsal
kesimde yrttkleri vazifeleri icra etmede zorluk ekmelerine neden
olduu sylenebilir. Dier yandan ocakzdeler ve dedeler ehirleme,
sanayileme ve modernlemenin olumsuz etkilerine ramen ounlukla
ocaklarnabalolarakbykehirlerdergtlenendernek,vakf,kltr
vecemevlerisayesindebuolumsuzetkiyiortadankaldrmayaalmak
tadr.13 Byk ehirlerde yaayan Alevler tarafndan kurulan cem ve
kltrevlerindededeler,sosyalhayatnheralannamdahaleetmeans
bulamasadasnrlbirekildebazhizmetleriyapabilmektedirler.14
163
Anadoluda mensubu bulunan Mrid, Pr, Rehber, Dkn ve
Dikmeocaklarnsaymakgerekirse:AbdalMusaOca,AuenOca,
BabaMansurOca,DedeGarknOca,DerviCemalOca,HdrAb
dalOca,HatayiOca,HubyarSultanOca,mamRzaOca,Kurey
an Oca, Kul Himmet Oca, Nesimi Oca, Seyyid Ali Turabi Oca,
mam Zeynelbidn Oca, Munzur Abdal Oca, Sar Saltk Oca,
SeyyidMahmd Hayrani Oca,ah brahim Oca, ryanHzr Oca,

Dede ve babalarn sosyal ve din grevleri hakknda bilgi iin bkz. Ramazan Altnta,
agm.,s.104107.
13 Sanayileme ve kentleme srecinde Alevliin ve Alevlerin yapsndaki deiiklikler
iinbkz.DavidShankland,GnmzTrkiyesiAlevlerindeDedeveTalipAra
sndaki Deien Ba, Tarihi ve Kltrel Boyutlaryla Trkiyede Alevler Bektaler Nu
sayrler Sempozyumu, slam Aratrmalar Vakf Yaynlar, stanbul1999, s. 319327; Ali
Yaman,GemitenGnmzeDedelerinMisyonuveDeiimDemDergi,Yl:2,S.6,
s.3038;RamazanAltnta,agm.,s.107108;FuatBozkurt,adalamaSrecindeAlevlik,
DoanKitaplk,stanbul2000.
14 FevziRenber,agm.,s.688.
12

ONDOKUZMAYISNVERSTESLAHYATFAKLTESDERGS[2013]say:35

OMFD

FEVZRENBER

YanYatrOcailkaklagelenlerdir.15Buradasaylanocaklarndndada
AnadoluveBalkanlardabazfarklocaklarbulunmaktadr.
Bugn nfus olarak Alev vatandalarmzn bulunduu,
Alev/BektakltrnnhalencanlbirekildeyaandAdyamanda
mevcutAlevocaklarnnaratrlmasnaihtiyaduyulmaktadr.Buihti
yatan doan almamzda genel olarak ocak kltnn Alevler arasn
daki yeri ve tarih nemi zerinde durulduktan sonra Adyamanda var
olanAuen,Kureyan,ryanHzr,SeyyidDerviCemal,DerviGevr
veahMemiHaciyangibiocaklarincelenmitir.ZiraAnadoluAlevlii
nin salkl bir tarzda anlalabilmesi, bu kurumlarn doru anlalmas
ile doru orantldr. Bu balamda alan almamzda gnmz Adya
manyresindevarlndevamettirenAlevocaklartarihsel,kltrelve
gncel boyutlaryla incelenmitir. Yaptmz aratrmalar neticesinde
XIII. yzyldan itibaren Adyamanda birok Alev ocan bulunduu
164 tespitedilmitir.AdyamandahlihazrdaaltAlevocakvarlnsr
OMFD drmektedir.
1AuenOca(KaradonluCanBaba)
Asl adSeyyid Temiz olan Au en,Seyyid Lokman Perendenin toru
nudur.PriPrn(PirlerinPiri)olarakanlanSeyyidLokmanPerende
ise slam bilgini Seyyid EbulVefnn torunudur. Ocan merkezi Ho
zatnBarginiKyndedir.OcankurucusuiseSeyyidHasanolup,tr
besi de bu kydedir.16 Ocaa bal dedeler, ecerelerinin mam Zeynel

Anadoluda bulunan dier Alev ocaklar ve yayldklar blgeler hakknda geni bilgi
iinbkz.AliDuranGliek,age.,s.567579;AliYaman,KzlbaAlevOcaklar,ElipsKi
tap, Ankara2006; Kzlba Alev Dedeleri, ahkulu Sultan Klliyesi Mehmet Ali Hilmi
DedebabaAratrmaEitimveKltrVakfYaynlar,stanbul1998;VeliSaltk,zBra
kanErenlerveAlevOcaklar,Ankara2004;NejatBirdoan,AnadoluveBalkanlardaAlev
Yerlemesi,MozaikYaynlar,stanbul1995.
16 Genibilgiiinbkz.HarunYldz,agm.,s.235236;VeliSaltk,TuncelideAlevOcak
lar, TKHBVAD, S. 52, s. 145146; Talip Turul, Tunceli Alevliinde nan ve badet, Ba
slmamYksekLisanTezi,stanbul2006,s.3738;BlentAkn,AleviOcaklarlel
giliTespitEdilebilenEnEskiTarihliBelge:AuienOcaeceresi,TKHBVAD,S.70,s.
1538.
15

ONDOKUZMAYISNVERSTESLAHYATFAKLTESDERGS[2013]say:35

ADIYAMANYRESALEVOCAKLARI

bidine dayandn iddia etmektedirler. Au en Oca, Adya

mandakipirocaklartarafndanmridocakolarakkabuledilir.
OcaabaltaliplerAdyaman,Tunceli,Malatya,Diyarbakr,Sivas,
Elaz, Amasya ve Kahramanmarata bulunmaktadrlar. Au en Oca
nndedelikhizmetleriniHakkayryenDoanDedeninyeeniAd
yaman Brgenek Kynde ksmen Hayri Doan Dede ve elikhan P
narbaBeldesindeAbuzerGzelDedeninOluKemalGzelhlihazr
dayrtmektedirler.GemiteocandedelikhizmetleriniSeydikDede,
Ap(Amca)AzizoluHasanGzelDede,KkMehmet(Kkdoan)
Dede,BykMehmet(Kkdoan)Dede,DoanDoanDedeveHse
yinDoanDedeyapmlardr.
2KureyanOca
Kureyan Oca Anadolunun eski ocaklarndan biri olarak kabul edilir.
Tuncelideocanhizmetleriniyrtendedelerbulunmaklaberaberoca 165
n merkezi Adyamanda bulunmaktadr. Hac Kureyin, Mool istila OMFD
sndan sonra Horasandan gelip Tunceliye, oradan Adyamana getii
anlatlr.GenellikleAlevtaliplertarafndanruhhastalklarnaifabulma
amacyla ziyaret edilir.17 Kureyan Oca pir oca olarak bilinmektedir.
KureyanOcannMalatya,Elz,TunceliveErzincandatalipleribu
lunmaktadr. Adyamanda Kureyan ocana bal birok ky bulun
maktadr.
Adyamanda ocan hizmetlerini gemite Kamber Dedeolu ve
Garip Bozkurt (. 1967) yapmtr. Bugnse Kamber Dedenin ocuklar
Hseyin, Naci ve Kurey Dedeolu tarafndan dedelik hizmetleri yr
tlmektedir. Ocan soy eceresi Kurey Dedeolunda bulunmaktadr.
Garip Bozkurt ve Mehmet Ali Tutal Dede taliplere dedelik hizmeti ver
mektedirler.18

17
18

VeliSaltk,agm.,s.156157,159;TalipTurul,age.,s.3839.
DedeMehmetAliTutal,1953Adyaman;DedeGaripBozkurt,1966Adyaman.

ONDOKUZMAYISNVERSTESLAHYATFAKLTESDERGS[2013]say:35

FEVZRENBER

3ryanHzrOca
ryanHzrOcakurucusuryanHzr,TunceliilindePertekHozatn
ZeveKyndedir.BuocanSuriye,Adyaman,Malatya,Kahramanma
ra,orum,Erzincan,Erzurumvedierbykehirlerdetalipleribulu
nur. ryan Hzr Oca Alev ocaklar ierisinde pir oca olarak kabul
edilir.AyrcabuocakHubyarnmritocaklardr.ryanHzrOcana
baltalipleregemiteBabaKasm,SeyyidBykYusuf,SeyyidKk
Yusuf,SeyyidHseyinAa,SeyyidMiro,SeyyidMemo,SeyyidHseyin
veSeyyidHamodedeliketmitir.ryanHzrOcannpirliiniuanda
Adyaman elikhan Pnarbanda Ali Bykahin Dede yapmaktadr.19
ryanHzrOcannpirliiniyapanAliBykahinblgedeitibarg
renveoksevilendedelerdendir.Ayrcabuocak;ocuuolmayanveya
erkek ocuk isteyenler tarafndan, yine sara ve akl hastalklarna ifa
bulmaniyetiyleziyaretedilir.20

166
OMFD

4SeyyidDerviCemalOca
Velayetnamede Seyyid Dervi Cemal, Hac Bekta Velinin ilk halifesi
olarakzikredilir.HnkrHacBektaVeli;aslismiSeyyidCemleddin
olan Seyyid Ceml Sultan dier erenlerden daha fazla sevdiini haber
vermektedir.21 Bu ocak Dou ve Gneydou Anadoluda talibi bulunan
bir ocaktr. Dervi Cemal Ocana bal talipler Tunceli, Eskiehir, K
tahya, Erzincan, Erzurum ve Adyamanda bulunmaktadrlar. Bunlarn
dadierlerigibiHorasandangeldiklerisylenir.Alevliineneskiocak
larndan kabul edilen Dervi Ceml Oca, kken itibariyle Hac Bekta
Veliyebalbirocaktr.22

Geni bilgi iin bkz. http://www.uryanhizir.com/FileUpload/ds11850/File/Alevocaklari.pdf,

04092013.
20 DedeAliBykahin,1944Adyaman.
21 Genibilgiiinbkz.HacBektaVeli,Velyetnme,haz.HamiyeDuran,TDVY,Anka
ra2007,s.558562.
22 Geni bilgi iin bkz. Veli Saltk, age., s. 156157; Dede Niyazi Arslan, 1965 Adyaman
Besni;http://www.Alevkonseyi.com/Alev/14/24/34/44/434.html,04092013.
19

ONDOKUZMAYISNVERSTESLAHYATFAKLTESDERGS[2013]say:35

ADIYAMANYRESALEVOCAKLARI

Gemite, Adyaman BesniGlba yresinde Seyyid Dervi Cemal

Ocana bal olarak hizmetler Ahmet Cemal Pekta, Ball Pekta ve
Mustafa Pekta tarafndan yaplmtr. Gnmzde ise Cuma Pekta ve
Niyazi Arslan Dede tarafndan yaplmaktadr.23 Cuma Pekta ve Niyazi
Arslan Dede zellikle Glba ve Besni yresinde sevilen Alev dedeler
dendir. Niyazi Arslan Dedenin Glba ve Besni ilelerinde yaayan
Alevlerin kurumsallamasnda ve rgtlenmesinde byk emei ge
mitir. Halen Hnkr Hac Bekta Veliye bal olduklar dedeler tara
fndanifadeedilmektedir.
SeyyidDerviCemalOcataliplerigenellikleTrkmenAlevlerden
olumaktadr. Seyyid Dervi Cemal Ocana bal Alev talipler oun
lukla Kesmetepe, ambayat, Kseceli, Tetirli, Akkuyu, Bekoz, Buruna
yr,Gml,Karalar,Konuklu,Doankaya,Gndrme,nceler,Sar
iek,Yoldz,Zurnac,KargalveAllkylerindebulunmaktadrlar.

167

5DerviGevrOca

OMFD

HorasandangelenDerviBeyazOcanabaltalipler,eskiadHsn
MansurolanAdyamanilineyerlemilerdir.AlevlertarafndanDervi
Gevr Oca,pir oca olarak bilinir. Dervi Gevr Ocann Tunceli, Bin
gl ve Mu Vartoda talipleri bulunmakla beraber ocan merkezi Ad
yamanolarakbilinir.24DerviGevrOcahakkndadeiikrivayetlersz
konusudur. Bu rivayetlerden bir tanesiDervi GevrOcann Kureyan
Ocanabalfarklbirkololduudur.25Bukonudakesinbireysyle
mekelimizdekiverileregremmkndeildir.
AdyamanyresindeDerviGevrOcanabaldedevetaliplerbu
lunmaktadr.DedelerinelindemamHseyinKazmdan(EhliBeytten)

DahanceyaplanaratrmalardaBesniilesindemevcutAlevlerinDedeGarknOca
na bal olduu ifade edilmitir. Fakat yaptmz aratrmalarda Cuma Pekta ve
NiyaziArslanDedeninSeyyidDerviCemalOcanabalolarakdedelikhizmetlerini
yrttkleritespitedilmitir.Genibilgiiinbkz.Zeynelzl,BesniKazasndaAlev
BektaOcaklarlelgiliBulgular,TKHBVAD,S.63,s.247264.
24 Kazm
Balaban, Dersim Evliyalarhttp://www.alevikonseyi.com/alevi/13/23/33/43
/alevi403.html,04092014.
25 http://www.zulfikar.net/dersimocaklariveseyitleri.html,04092013.
23

ONDOKUZMAYISNVERSTESLAHYATFAKLTESDERGS[2013]say:35

FEVZRENBER

geldiklerini ispat eden bir ecere bulunmaktadr. Bu ocan hizmetlerini

MahmutDolaveAliRzaDolaDedeyrtmektedirler.26
6ahMemiHaciyanOca
ahMemiMimiHaciyannAllahdostuolduuyredekiAlevtalipler
tarafndan kabul edilir. Alev ocak yaplanmasnda ah Memi Haciyan
Ocapirocaolarakkabuledilir.GemiteSuriyededetalipleribulu
nan ocan, bugn Adyaman Kmr Kasabas ve kylerinde talipleri
bulunmaktadr. Hakka yryen Mehmet Karl, gemite ocan dedelik
hizmetleriniyapmtr.MehmetMerdanoluDedetarafndangnmz
detaliplererehberlikyaplmaktadr.
OcakdedesiMehmetMerdanoluelindekisoyeceresininmamCa
fer Sadka dayandn ve Osmanl ariv kaytlarnda ah Memi Haci
yan vakfna ait vesikalarn bulunduunu ifade etmektedir. Dede Meh
168 metMerdanolugemiteKhtalesietrafndaahMemiHaciyanOca
OMFD nabalbiroktalibinolduunufakatzamaniindedeiiknedenler
dendolaytaliplerininsnniletiiniifadeetmitir.27
Sonu
Ocaktekilatlanmasnabalolarakvarlndevamettirendedelik,gele
neksel Anadolu Alevliinin en ehemmiyetli kurumlarndandr. Tarihte
srekli merkezi otoritelerden uzak yaayan Alevler ocak sistemi saye
sindevarlklarndevamettirmilerdir.Ocakzdelervededeler,gelenek
sel Alev kltrnn bir kuaktan dier bir kuaa aktarlmasnda rol
almveAlevtoplumunarehberliketmilerdir.Alevlerintarihselsre
ierisindedierkltrlerleolanilikilerisonucundaeriyipyokolmama
sndaocaksistemininbykbirkatksvardr.
AlevlerindinbirgrupolarakAdyamandaAlevkltrnnta
ycsolmalarveAlevlertarafndankabuledilenanaocaklarnbirou
nundedelerininmevcudiyetibuaratrmannneminiortayakoymakta

26
27

DedeMahmutDola,1959Adyaman.
DedeMehmetMerdanolu,1950Adyaman.

ONDOKUZMAYISNVERSTESLAHYATFAKLTESDERGS[2013]say:35

ADIYAMANYRESALEVOCAKLARI

dr. Adyaman yresinde din, iktisad, siyasi ve sosyal sebeplerden y

znden baz ocaklar, gnmze kadar gelememitir. Adyamanda var
olanvebizimulaabildiimizocaklar:Kureyan,Auen,ryanHzr,
DerviGevr,SeyyidDerviCemalveahMemiHaciyanocaklardr.G
nmzde bu ocaklarn pirleri ve dedeleri tarafndan erknlar yrtl
mektedir.Adyamandamevcutocaklarnaratrlmasnnyannda,Ana
dolu ve Balkanlarda bulunan dier Alev ocaklarn tarihsel ve kltrel
yapsnn aratrlmasna ve haritalandrlmasna ihtiya vardr. nk
tekrar ifade etmek gerekirse ocak kltrn tanmak ve anlamak,
AlevliintarihaltyapsnveAlevdeerlerianlamannbirdierifade
sidir.
Kaynaka
Altnta Ramazan, Alev Bekt Geleneinde Dedelik Kurumu, Uluslararas
Bektlik ve Alevlik Sempozyumu, Sleyman Demirel niversitesi lahiyat
Fakltesi,Isparta2005.
169
Arslanolubrahim,AlevlikteTemelnanUnsurlarvePratikler,TKHBVAD,
OMFD
2001,S.20.
Akn Blent, Alevi Ocaklar le lgili Tespit Edilebilen En Eski Tarihli Belge:
AuienOcaeceresi,TKHBVAD,S.70.
Birdoan Nejat, Anadolu ve Balkanlarda Alev Yerlemesi, Mozaik Yaynlar, stan
bul1995.
BozkurtFuat,adalamaSrecindeAlevlik,DoanKitaplk,stanbul2000.
EliadeMircea,amanizm,ev.smetBerkan,Ankara2006.
Erdoan Kutluay, AlevBekta Gerei, slamiyetin Trkmen Tresellii inde
zmlenerekAnadolulamas,AlfaBasmYaymDatm,stanbul2000.
ErzMehmet,TrkiyedeAlevlikBektlik,OtaYaynlar,stanbul1977.
FlalEthemRuhi,TrkiyedeAlevlikveBektlik,SelukYaynlar,Ankara1990.
Gliek Ali Duran, Her Ynyle Alevlik (Bektlik, Kzlbalk) ve Onlara Yakn
nanlar, Anadolu Etnografyas Aratrma ve Kltr Merkezi Yaynlar,
Kln2004.
HacBektaVeli,Velyetnme,haz.HamiyeDuran,TDVYAnkara2007.
nan Abdlkadir, Tarihte ve Bugn amanizmMateryaller ve Aratrmalar, Ankara
2000.
KaplanDoan,YazlKaynaklarnaGreAlevlik,TDVY,Ankara2010.
OcakAhmetYaar,AlevveBektananlarnnslamncesiTemelleri(BektaMe
nakbnmelerindeslamncesinanMotifleri),letiimYay.stanbul2000.

ONDOKUZMAYISNVERSTESLAHYATFAKLTESDERGS[2013]say:35

FEVZRENBER

zl Zeynel, Besni Kazasnda Alev Bekta Ocaklar le lgili Bulgular, TKH

BVAD,S.63.
RenberFevzi,AlevOcakzdelerinProblemlerivezmnerileri,TheJour
nalofAcademicSocialScienceStudies,Volume6,Issue4,April2013.
Roux J.Paul, Trklerin ve Moollarn Eski Dini, ev. Aykut Kazancgil, stanbul
2002.
SaltkVeli,TuncelideAlevOcaklar,TKHBVAD,S.52.
SaltkVeli,zBrakanErenlerveAlevOcaklar,Ankara2004.
ShanklandDavid,GnmzTrkiyesiAlevlerindeDedeveTalipArasndaki
Deien Ba, Tarihi ve Kltrel Boyutlaryla Trkiyede Alevler Bektaler Nu
sayrlerSempozyumu,slamAratrmalarVakfYaynlar,stanbul1999.
Turul Talip, Tunceli Alevliinde nan ve badet, Baslmam Yksek Lisan Tezi,
stanbul2006.
erCenksu,TokatYresindeGelenekselAlevlik,AnkaraOkuluYaynlar,Ankara2005.
er Cenksu, Geleneksel Alevlikte badet Telakkileri, Uluslararas Bektalik ve
AlevlikSempozyumu,Isparta2005.
Yaman Ali, Gemiten Gnmze Dedelerin Misyonu ve Deiim Dem Dergi,
Yl:2,S.6.
170 Yaman Ali, Kzlba Alev Dedeleri, ahkulu Sultan Klliyesi Mehmet Ali Hilmi
DedebabaAratrmaEitimveKltrVakfYaynlar,stanbul1998.
OMFD
YamanAli,KzlbaAlevOcaklar,ElipsKitap,Ankara2006.
Yldz Harun, Amasya Yresi Alev Ocaklar, Uluslararas Sosyal Aratrmalar
Dergisi,IV,S.19.
YldzHarun,AnadoluAlevlii:AmasyaYresiBalamndaBirnceleme,Aratrma
Yaynlar,Ankara2004.
Yrkan Yusuf Ziya, Mslmanlktan Evvel Trk Dinleri: amanizm, haz. Turhan
Yrkan,stanbul2006.
nternetKaynaklar
Balaban Kazm, Dersim Evliyalar, http://www.alevikonseyi.com/alevi/13/23/33/43/
alevi403.html,04092014.
http://www.zulfikar.net/dersimocaklariveseyitleri.html,04092013.
ErdoanKutluay,nanlaraDayalKltlerVeAlevOcaklar,http://www.karaca
ahmet.com,21062013.
http://www.uryanhizir.com/FileUpload/ds11850/File/Alevocaklari.pdf,04092013.
KaynakKiiler
DedeAliBykahin,1944Adyaman.
DedeGaripBozkurt,1966Adyaman.
DedeMahmutDola,1959Adyaman.
DedeMehmetAliTutal,1953Adyaman.
DedeMehmetMerdanolu,1950Adyaman.
DedeNiyaziArslan,1965AdyamanBesni.

ONDOKUZMAYISNVERSTESLAHYATFAKLTESDERGS[2013]say:35