Ahmet Solmazbünyamin

Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 7/1 Winter 2012, p.105-129 , TURKEY
HACI BEKTA VE HACI TORUL KARILAMASI: GVERCN

VE DOAN DONUNA BRNME
Ahmet TAIN*
Bnyamin SOLMAZ**
ZET
Makale, Hac Bekta Velyetnamesinde Hac Bekta ve Hac
Turul arasnda da cereyan eden Gvercin ve Doan ekline brnmeyi
ele ald. Gvercin ve Doan motifi farkl birden fazla metinde yer
allarna baklmakszn burada yer verildi. Bylece Hac Bekta
Velyetnamesinden yola karak Hac Bekta ile Hac Turul arasnda
geen olayn batini ve deimeceli anlam zerinde duruldu. Gvercin
ve Doan motiflerinin yer ald farkl iki metinlerden ilki Gvercin
lahisi dieri de Gvercin Manzumesidir. Bu manzume, ah smail
mahlasyla Gvercin Manzumesi eklinde Alevi Bektai topluluklar
arasnda da okunmaktadr. Hac Bektan Ruma yneldiinde Rum
Erenleri onun Ruma geliine engel olmak iin birok tedbir aldlar.
Fakat bu tedbirlerin hibirinde baarya ulap sonuca ulaamadlar.
Bu nlemlerden bir tanesi Hac Turulun Doan ekline brnp
Gvercin eklinde Ruma giren Hac Bekta yakalamak iin hamle
yapmasdr. Makale bu konuya aktarlan metinler zerinden aklk
getirdi.
Sonu olarak makale farkl metinler zerinden karlatrmal ele
alan ilk almadr. Bu bakmdan da metinlerde ele alnan konu, farkl
balamlaryla aktarlmalarna karn metinler ortak konu etrafnda
birbirini desteklemektedir. Metinlerdeki kiiler ve birbirleriyle
diyaloglarnn statleri etrafnda hangi anlamlar ierdii, Gvercin ve
Doan motifi ile aktarmay amalad ierik, hangi ortamda nasl
gelitii zerinde duruldu.
Anahtar Kelimeler: Hac Bekta Veli, Velyetname, Hac Turul,
Dede Korkut, Deli Dumrul
THE MEETING OF HADJI BEKTASH AND HADJI TOGHRUL:

APPEARANCE IN A PIGEON AND A FALCON FORM
ABSTRACT
The paper is about the the case of appearance in a pigeon and a
falcon form between Hadji Bektash and Hadji Tughrul narrated in the
Vilayatname of Hadji Bektash. The texts narrating separetely the motif
of pigeon and falcon are also stated. Occured between Hadji Bektash
and Hadji Tugrul according to the Vilayatname, the case is dealt with in
*
Prof. Dr., Konya . Sos. ve Beeri B. Fak. Sosyoloji Bl. El-mek: atasgin@konya.edu.tr
Do. Dr., Konya . lahiyat Fak. Felsefe ve Din Bil. Bl. El-mek: busolmaz@konya.edu.tr
**
106
Ahmet TAIN Bnyamin SOLMAZ

the paper in a confidental and modulation sight. More text concerning
to the figure, the hymn of pigeon and the poem of pigeon, also indicated
throuh the evaluation. The letter is commonly used between the Alawi
and Bektashi people attributed to Shah smail. There was a change in
welcoming ceremony of saints of Rum, when Hadji Bektash arrived the
country and they tried to prevent him from the arrival and took many
measures. But in none they succeced in any way. It was between those
measures that Hadji Tughrul tranformed in to pigeon form and tried to
prevent Hadji Bektash entering the country. Those events are explained
in the paper naturally.
Finally this is first attemp to explain the matter referring to the
different historical texts in this way. I am to say the texts are narrating
the same event though in different ways of narrations. So that it will be
more possible to understand an event which is narrated in many texts
and a text, which is common between large communities. Also, meaning
of the figures in the texts and their dialogs statue explained, as well as
the the explanation of the aim of the pigeon and falcon form and the
environment in which in come out.
Key words: Hadji Bektash, Vilayatnama, Hadji Tughrul, Dede
Qorqut, Deli Dumrul
Giri
Makale, Alevi Bektai yazl metinlerinin ieriklerinin anlalmasna dikkat ekmeyi
amalamaktadr. Karlalan sorunlara yazma bir risaleyle aranacak cevap, bu konunun
anlalmasna sunaca katk mnasebetiyle nemli bir yere sahiptir. Makale yntem olarak yazl
metin, grme ve gzleme dayanmaktadr.
Makale boyunca metinlerin kurgusuna ilikin gndermelerle, bu metinlerin szl birikimin
yazl metin haline getirilmesiyle szl kurgusunu kaybetmediine vurgu yapld. Bu bakmdan da
Alevi Bektai topluluklarnn sosyal yaps ile tarihsel dnmleri gz nnde bulundurularak,
metinlerin kurgusunu yine topluluun geleneksel ieriklerine ynelerek aklamaya alt.
Sre ierisinde szl metinlerin duyulan ihtiyaca binaen yeniden kurulduu, ana temay
muhafaza ederken imgeleyenin kurgusu paralelinde yeniden biimlendirildii, bunun da paral bir
yap oluturduu sylenebilir. Bu metinler bu haliyle kalmayarak topluluk ierisindeki dolamn
da bu son haliyle salam oldu. Metinlerin farkl birok alana dair dolamna karn birok nedene
bal olarak menkbevi metinlerin anlalmasnda baz engeller ortaya kt ve bu sorunlarn bir
ksm gnmzde de devam etmektedir. zellikle metinlerin sembolik ve mecaz kelamn ihtiva
ve iaret ettii kutsal alann kurarak yrmesi, sorunun srekliliini daha da pekitirmektedir.
Grubun bu metinleri anlamadaki mekn ve zaman alann kaybetmesi metinlere yabanclaan
onlar herhangi bir kitleye dntrmektedir. Fakat Alevi Bektai dnce etrafnda kurulu dnya,
yzyllara dayanarak besledii ve tad hafzay bu ilk bile denemeyecek aklama abasndan da
teye tamay zorunlu klmaktadr.
Konuyu bir giri mahiyetinde Alevi Bektai dnyasnn kuruculuunu yapan ve tayan
metinlere ynelip yeniden deerlendirmeyi gerekli klan yazl kltrn hakim olduu dnem idrak
edilmektedir. Bu cmleden olmak zere konu Alevi Bektai metinleri arasnda nemli bir yere
sahip olan Hac Bekta Menakb etrafnda deerlendirilebilir. Hac Bekta Velyetnamesi, dier
menakpnamelerde olduu gibi (Ocak, 1992: 52) ismine kurulu kiinin etrafnda zaman, mekn,
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 7/1 Winter 2012
Hac Bekta ve Hac Torul Karlamas: Gvercin ve Doan Donuna Brnme
107
ahs, kltr, siyaset, din, tasavvuf ve sava gibi birok konuyu paralar halinde aktarmaktadr.
Konunun Hac Bekta ve Hac Turul etrafnda kurulduu ve ikili kurgu ierisinde taraflara
yklenen anlamn ortaya konup aklanmas iki isimden birini n plana karp dierini yok saymak
veya aalamak anlamna gelmez. Bilakis bu yntem yolun, erknn, ahslardan daha stn
olduu vurgusunu hatrlatmaktadr.
Horasan erenlerinin Rum erenlerini grme, tanma, anlama, tefti etme dncesi bu konu
etrafndaki metinlerin hemen tamamnda vurgulanmaktadr. Hesaplamaya gidecek dzeyde
Horasan erenleri, Rum erenleriyle aralarnda bu denli meydan okurcasna iliki ve balant
kurmaktadr. Bu balant, ncelikle Horasan ve Rum eklinde iki corafyayla anlan sufi
mekteplerin birbirlerinin devam gibi anlatlmaktadr. Ardndan da birbirlerini bal bulunduklar
erkna ilikin bir yoklamayla birden alana matuf ve sufi halka olarak hatrlatmayla, karlkl olarak
bu alanlara ilikin talepte bulunmaktadrlar. (etin, 1998: 239-240) Bir nceki dalgayla gelip
Horasan erenlerinin bir paras olarak, yeni yerlerine uyumlu hale gelen bu topluluklar, uyumun
paralelinde Rum erenleri adlandrmasn da sahiplendiler. Bu adlandrma birden fazla anlam davet
ederken ncelikle ikinci dalga ile gelenleri karlayacak glerini kaybettikleri ve onlar sorgulama
imknn da kardklar anlamna gelmektedir. Bu, yeni meknda yeni zamann kaybedildiinin
hatrlatlmasdr. Kald ki Rum erenleri bunu anladlar, bildiler, grdler ve bunun iin de Horasan
erenlerinin geliine raz olmadlar. nk yeni vatanda faaliyet kurgular Horasann ihtiamn
tamaktan uzakt. ok uzun zamandan beri srekli devam eden g ve fetihlerle Horasan hep
hatrlatan olmutur. Bunun yan sra her kargaa en azndan duygusal veya nostaljik olarak da
kendisini srekli var klmaktadr. Bylece taraflar arasnda meselelerin kkten konuulduu
diyaloglar yaplmaya baland grlmektedir.
Bu konuma anndan itibaren ahslar ikinci plana ekilirler. nk yeni vatanda Horasan
mektebi mktesebatyla kendilerini var klmalarnn gveni ve baarsna sahiptirler. Artk her iki
mektep arasnda dnce ve erknn n plana kt grlr. Buradan itibaren Hac Turul, gemi
ihtiam ve bugnn gveniyle kendisini ortaya koyar, meydana atlr ve hedefi tutmak iin gitmeyi
kabul eder. O, btn bunlarn ardndan nasl hamleler yapacan, konunun nasl sonulanacan
ve bu konuda kendisine denin ne olduunu, konu kendisi tarafndan halledildikten sonra geride
kalanlara da nelerin dtn bir bir anlatr. Yola kar, Hac Bekta bulur, ona hamle yapar,
fakat kendi hamlesini de Hac Bektan hamlesini de gremez. nk hakikatin ne olduu konusu
belirsiz hale gelir ve kendisi hakikati gremez halinde yakalanr. Sahip olduu vehmi gerek,
hakikat karsnda ise erkndan uzaklat yeni bir hale dnr. Hac Turulun gerek olarak
grd vehmi, Hac Bektan diliyle hatrlatlan hakikat ile dile gelir ve hatta bu karlamann
gerekelerinden birisi de izah edilmi olur. Bu hal, Bre yolsuz, erknsz! Er eri byle mi karlar!
ifadesiyle vurgulanr.
Grmezlik ve hakikat penceresinin almasnn ardndan Hac Turul brkn Hac
Bektan nne koyar ve tekbirletir. Bylece Hac Bektaa fiili olarak balanm olur. Artk
kendisini gnderenlere geri dnp btn olup biteni anlatabilir. Hac Bekta, btn olanlar geride
kalanlara anlatmas iin onu gerisin geri, onu kendisine gnderenlere gnderir.
Hac Turul geri dnp olup biteni, ayrld meclise dner ve anlatr. Rum erenleri, yeni kii
ve mesaj karsnda armaya devam ederler. Hac Bektan halifesi Hac Turul diliyle davet
edilmelerini ciddiye ve dikkate almazlar. Hatta gitmek yerine yeniden meydan okuyup inat ederler.
Onlarn inat halleri nce ralarnn snmesine, ardndan da zerine oturduklar postlarnn
kaybolmasna neden oldu. Bylece Hac Bekta, yolun kurallar ve sembollerini onlarn ellerinden
alarak iki kez meruiyetlerini yitirdiklerini onlara hatrlatr. Hem faaliyetleri yola uygun deil hem
de kendilerinin senedi olan bu remze sahip kamamaktadrlar. yleyse bulunduklar yerlerde
Turkish Studies
108
anlamsz, sama bir hal aldlar ve onlarda davete uyup Hac Bektan yanna gelmekle bu aypl
halden kurtuldular.
Gvercin ve Doan ikilisi, aada deerlendirilen Gvercin ilahisinde olduu gibi, insanlara
Hz. Muhammedin merhametli ve byk bir insan olduunu gstermek iin Cebrail / Mikail ve
Azrailin Gvercin ve Doan donunda geldikleri kendi azlarndan ifade edilmektedir. Bu durum
Hac Bekta ve Hac Turul rneklerinde anlatld gibi Ruma gelen Trkmen topluluklarnn
yaadklar sorunlara ilikin retemedikleri zm ve oluturamadklar birlii hatrlatmaktadr.
Bununla kalmayp ayn zamanda Hac Turul ahsnda Trkmen topluluklarnn banda bulunan
bey-seyyitlere yeni bir erkn ve usul etrafnda Ouz tekilatlanmasna dnlmesi ve gidilmesi
gerekliliine de iaret etmektedir. (Barkan, 1942: 279-386) Bu bakmdan da btn Rum erenleri,
Hac Bektan derghna gelirler ve bylece Rumda bu yeni esaslar zerine veya Horasan
esaslarnn kendilerine hatrlatlmasyla birlik salanmasna vurgu yaplr.
Rum erenleri, Horasan erenleri bulumas Rum erenlerinin kendilerini grmeleri,
yenilenmeleri ve daha gl bir ekilde var olmalarna gvence ve meruiyet katt (Saydam, 2011:
177-178).
Makalenin ele ald Gvercin ve Doan ikilisinin hangi anlam dnyasna karlk geldii ve
zahiri dnyada talep ettikleri konusu bal bana ele alnmas gereken konulardan biridir. Bu
konunun tam anlamyla sonuca ulatrlmas daha fazla uluslararas bir incelemeyle birden fazla din
kltr ierisinde karlatrma yaplmaldr (Boratav, 1995: 48-49). Dier yandan eldeki mevcut
bilgilerden ulalan sonularn ortaya konulmaya devam edilmesi de gereklidir. Buna ek olarak
dier bir konu da kular bahsinin geleneksel toplumlar dnldnde bal bana bir uzmanlk
alan olduu ve bu konuda birok almann olduu da gz nnde tutulmaldr (Ergzel, 2009).
Bu cmleden olmak zere Gvercin ve Doan ikilisi ierisinde Gvercine yklenen anlamn
aklanmaya ihtiya duyduu aktr. Gvercin, munis, uyumlu, mtevaz, saygn, vakarl ve sakin
bir hayvan oluuyla izah edilebilir (Ocak, 1983: 168).
Alevi Bektai inanlar etrafnda szl ve yazya aktarlan kaynakta birden fazla hayvana
brnme ve kimliini gizleme motifine yer verilir. Fakat burada gvercin ve doan ikilisi
zerinden muhataplarn dnceleri kendi dillerinden aktarlmaktadr. Bunun iin de Hac Bekta
Velyetnamesinden yola karak birden fazla metin zerinden yaplan karlatrma ve yine
meknn deimesiyle uyarlanan metinler zerine younlald.
Hatai mahlasyla okunan ah smaile ait Gvercin Manzumesi, gebe topluluklar arasnda
metinlerin yeni sosyal, kltrel yapya uyarlanmasn srdrdnn ok gzel rneklerinden bir
tanesini sunmaktadr. Ruma gelip siyasal, kltrel, iktisadi ve sosyal olarak beklentileri
gereklemeyen gebe topluluklar iin yeni bir kurgu ah smail tarafndan yaplmaktadr.
Yukardan beri anlatlanlarla grld zere bu dntrme szl kltrle var olan topluluklarn
yeni biim kazandrma yoluna gitmeleri bildikleri ve devam ettikleri usuldr ve doal olarak anlam
dnyalarn yeni meknlaryla biimlendirmektedirler.
Bunlara ek olarak deerlendirilen konu etrafnda burada yer eserlerin, hem Hac Bekta
Velyetnamesi ve dier velyetnameler hem de Dede Korkut veya Ouznamelerin yazya aktarlma
dnemleri ayndr. XV. ve XVI. yzyllarda yazya aktarlan metinler, Ouz boylar arasnda
bilinen metinlerdir. Dier Trkmen topluluklar zellikle Akkoyunlu ve bilahare Osmanl sahas
ierisinde yayld gz nnde bulundurulmaldr. Dede Korkut hikyelerinde anlatlan corafya
ayn zamanda Hac Bekta ve etrafnda rlen kii kadrosunun da bulunduu ve faaliyet yrtt
corafyadr (Erzi, 1954: 185-202).
Turkish Studies
109
Metinler arasnda bir karlatrma yaplacak olursa u ortak noktalara ulalr:

a- Btn metinlerde Hac Bekta gvercin, Hac Turul doan ekline brnmtr.
b-Dede Korkut hikayelerinde Deli Dumrul / Turul doan, Azrail gvercindir.
c-Sar Saltk Menakbnda Hac Turul, Doan Ata olarak dntrlmtr.
d-ahin ekline brnp gvercini tutmak isteyenler, gvercin tarafndan tutulmaktadr.
e-Olaylarn sonunda kahramanlar, ahin ve gvercine dnmektedirler (Gkyay, 2007: 1051306).
I-Dede Korkut Hikyelerinden Deli Dumrul Adlandrmasnn Turl Sultan Yazlmas:
Dede Korkut metinlerinde yer alan Deli Dumrul ve Hac Turul adlandrmas arasndaki
benzerlikler tartlmaktadr. Bu tartmann neticesine gre Dumrulun imlas yanl istinsah
edilmitir. Aslnda Dumrulun m harfi ayn harfi idi fakat aynn noktas dnce veya
grlmeyince bunun m harfi olduu dncesiyle Durul yerine Dumrul eklinde kaydedildi
(el, 2010: 72). Bunu gr Yazczadenin Selukname ierisinde kaydettii Deli Turl kayd
da dorulamaktadr (Kaalin, 2006: 299). Dumrul ve Hac Turul olarak eserlere kaydedilme
zaman birbirlerine yakndr. Hatta Dede Korkut ve Hac Bekta Velyetnamesinin yazya
aktarld dnem de ayn yzyllardadr (Boratav, 1995: 48-49).
Topkap Saraynda bulunan Yazczade Ouznamesinde Deli Dumrul adlandrmas yerine:
altn kpr yapan, Azryile sava klan, salkum solkum don gyen, sakar atn oynadan Toku
Kocak ol Torul Sultn. (Kaalin, 2006: 299)
Buna benzer bir baka rnek de Naci Kum Atabeyli tarafndan Antalya merkeze bal Zeytin
kynde yerleik Kara Yamur Ocana bal Abdallar tarafndan derledii Eshaptan Dumrul
isimli destandr. O, Hatai mahlasyla olan destann tamamn yaynlamtr. Onun yaynlad
destann konusu Deli Dumruldur ve Turul ile ayndr. Bu destanda da Azrail ve Deli Dumrul
arasnda can pazarl yaplr. Destann sonunda Deli Dumrulun kars gvercin, Azrail ahin olur
(Kum, 1934: 81-82).
Bu ksa alntdan anlalaca gibi Dede Korkut hikyeleri ierisinde yer alan Deli Dumrul
adnn yazya aktarlma hususu Dumrul yerine Turul olabileceini gstermesi bakmndan
nemlidir. Dorusu Dumrul adna mana aray olmasna karn Deli Turul olarak
adlandrlmas Azrailin gvercin olarak cann almaya geldiinde onu Doan ekliyle avlama
istediinin anlatld kurguya daha uygun dmektedir. Bundan dolay Dumrul yerine Turul
yazlnn varl da bize bunu daha gl bir ekilde gstermektedir.
Buna ek olarak, Ruma gelen Ouz boylarnn yeni ozan ve klar tarafndan anlatlan
hikyelerine yenisini katarken, hikyelerin mekn, ahs ve ierikleri de yeni yere uyarlanmaktadr.
Rumda sylenen bu hikye, Turul olarak yeniden gncellenerek devam ettirildi. Bu durum yalnz
hikyelerin ieriklerine dair deil ayn zamanda bu hikyeleri aktarclarnn da deiimiyle
neticelendi. Bu aktarcllarn icra ettikleri mzik aletleri de bir sre sonra yeni meknda yeni
biim, ierik ve isim kazand. Fakat hikyeler ve aktarclar szl kltrn ortamnda var olageldi.
Konargerler arasnda veya zerinde varln giderek artran yerleik hayat, yeni biimleriyle de
alan daralp daha kk blge ve halk kitleleri arasna skarak gnmze kadar devam ettirdi.
Bylece konargerlerin zelliklerini gsterebildikleri btn hususiyetleri yerleik hayatn alan
doldurmas ve rtmesiyle nazarlardan uzaklamasna ve grlmesine engel oldu. Bu durum
neticede szl kltrn ilk halini, srekliliini ve bir sre sonra da yazyla resmedilip kendisini bir
ekilde srdrdnn de anlalmasna mani oldu.
Turkish Studies
110
II-Kirdeci Alinin Gvercin lahisi:

Milli Ktphane yazmalar arasnda birden fazla nshas bulunan ve tamam incelenen
yazmalar arasndan Dstn- Hazreti brahim isimli mecmuada bulunan risale 06 Mil Yz A 8624 / 5
numarada kaytl ve 68b-71b varaklar arasndadr. Ad geen kayt ve numarada yer alan bu risale
Latin harflerine aktarlarak buraya alnd. Fakat bu destann konusu ve farkl nshalar zerine
eitli almalar da bulunmaktadr (Elin, 1997: 266-268; Aslan, 2006: 196-199; Kuzuba, 2008:
330-333).
Bu eserin konusu Doan tarafndan avlanmak iin kovalanan Gvercinin Hz.
Muhammede snp kendisini saklamas ve Doann Hz. Muhammedden avn talep etmesi
zerine, Doan ve Hz. Muhammed arasnda geen diyalogla srmektedir. Sonunda Hz.
Muhammed Doana kendi etinden bir para et vermeyi teklif ettiinde Doan da bu teklifi kabul
eder ve etini kesmek iin getirilen bak onun kendi vcudundan kesilmesini istedii yerden etini
kesmez. Bunun zerine Gvercin ve Doan silkinip Cebrail ve Mikail olurlar. Gerek hallerine
dndkten sonra da Hz. Muhammedin ok byk bir insan olduunu gstermek iin bu hale
girdiklerini ve kendi gerek kimliklerini gizlediklerini syleyerek hikye tamamlanr.
Hikyet-i Gerin
it imdi edelim bir ho haber
Kim ne demi ol resul-i muteber
Resul ikindi namazn klm idi
Dua edip el yze srm idi
Grd yanna bir gerin konar
Geldi yanna resuln kan ya saar
Ya Resulallah eyle efaat gizle gil (68b)
Ol doan gelir yz verme gil
gn oldu ol doan beni kovar
Canm almak kastyla oldu suvar
Gizler isen ya resul imdi gelir
Hi aman vermen gelir hemen canm alr
Gizlemezsen destur ver gil uaym
Yce kayalar dibine kaaym
n iitti resul ibu szleri
Ya ile doldu mbarek gzleri 69a
Resul eyidr yengme gir ey hmam
nk bunda geldin i oldu tamam
n gercin girdi resul yengine
Gizlenben bir saat durdu yene
Nagehan indi havadan bir doan
Yeri g titretip klar figan
Turkish Studies
Ya Resul ver gizleme gil avm

Yoksa kraram hep kavmini
Bunca gndr ben yrm havada 70b
Ver avm gizleme gil bu arada
Resul eydr gel beni endir verim onu
Almagil bala onun kann
Pes resul eyidr koyun verem sana
Pes bala bu gercini bana
Doan eydr: bin koyun versen almazam
Ben gerinden hem gemezem
Resul eydr kendi etimden verem
Hele marur tut ben sene ne derem
Raz oldu doan ibu kavle
Kim resuln etin aluben sevine
Destur oldu ba getirdiler
Sahabeler oturuben alatlar
Hitap indi baa kesmedi etin
Yazklar olur kessin yarn
Sureta vurdu kesmedi bir kln
Nice kessn hak calap kesme dedi
Gerin silkindi oldu Cebrail 70b
Ol doan silkindi oldu Mikail
O ikisi ol arada alatlar
Hem resuln ayana ddiler
Dediler kim sensin ahi ya habib
Hem olursun cmle dertlere tabib
Olmasaydn ya[ra]dlmazd felek
Yaradlmazd ne beer ne melek
Sensin ins cinin serveri
Hak alabn sevgili peygamberi 71a
Biz senin gerekliin bilmi idk
efaatin istey gelmi idk
Turkish Studies
111
112
Biz gnah- asi kullar

Yarlgagil cmlemiz hep veri
Affet isyanmza kl rahmeti
Ol habibin yz suyu hrmeti
Failatun failatun failatun ahiret istersin
Dnyay sat okuyan yazan dinleyeni
Rahmet eyle yarla gil ya gani!
Kirdeci Ali adyla XV. ve XVI. yzyllarndan itibaren Rumda aktarlan Gvercin hikyesi,
Deli Turul hikyesiyle devam ettiini, szl edebiyatn etkili bir ekilde halk arasnda srdn
gsteren gzel rneklerden bir tanesidir. Bu eserlerin anlatclarnn oba, oymak ve ky, kasaba
ellerinde sazlaryla dolap anlattklar bu hikyeler halk arasnda ok sylenen ve dinlenen eserler
arasnda yer almalarna imkn sundu. Bu da gstermektedir ki hem sunuluu hem de ierii
eserlerin kalclna kolaylk salad. Ayn zamanda metnin ieriine dikkat edilmedii takdir de
meseleye zahirden bakan iin birbirinden farkl gibi grnen metinler, bu metinleri takip edenleri
sosyal hayatn farkllamas karsnda, metinlerin yayld ve yaygn olarak okunduu tayfalarn
adeta farkl toplum ve yapy yanstyormu vehmine srklemektedir. Bu bakmdan da bu eser,
sosyal hayatn deiimini yani szl kltre dayal yapnn giderek belgeler, kalem ve yaz
zerinden yeni talepler oluturduunu gstermektedir. (Kprl, 1989: 131-144, Kprl, 1989a:
145-156; Kprl, 1989b: 157-193; Kprl, 1989c: 195-238)
III-Mevlid-i Nebevi Tetimmelerinde Yer Alan Gvercin Destan:
Mevlidi Sleyman elebi adyla bilinen ve daha ok halk arasnda yaygnlk kazanan
Mevlitlerin eklerinde makaleye konu olan Gvercin Doan konusunu ele alan blmler
bulunmaktadr. Osmanl dneminden itibaren mevlitlerde Gvercin Destan, Geyik Destan gibi
ekler bulunmaktadr. Mevlidin ekleri arasnda yer alan Gvercin Destan, Cebrail ile Mikail'in
manzumesidir ki Hz. Muhammedin lemlere rahmet olarak gnderildii, hakikat peygamberi
olduu ve efaat iin bu kurguyu kendi gerek kimliklerini gizleyerek gerekletirdiklerini
meleklerin kendi dilinden anlatmaktadr.
Yukarda Kirdeci Ali eseri olarak aktarlan metin ile mevlit eklerinde bulunan metin slup ve
ierik itibariyle birbirinin ok benzeri metinlerdir. Ayn olay Sleyman elebi Mevlidi ekinde
bulunmaktadr. Seyyit Mustafa Kadral, 1311: 32-34; Varl, Tarihsiz: 87-90; Dede, 2011: 51-53).
Bylece daha fazla halk kitleleri tarafndan bu halk destan bir edebi metin olarak okundu, aktarld
ve hafzalarda derin bir etkiyle kaydedildi.
IV-Hatai Mahlasyla Gvercin Manzumesi:
Kirdeci Alinin Gvercin lahisi gibi bu defa Hz. Muhammet yerine Hz. Ali'yi hikyenin
merkezine alan kurgu Hz. Alinin cmertliini tiyatral bir biim zerinden anlatan baka bir metin
de bulunmaktadr. Bu yeni dntrlm metinde ah Hatai, Gvercin Manzumesi ismiyle hedef
kitlesinin ruh dnyasn yeniden kuracak etkili bir dili yakalar, metni kendi dnceleri
dorultusunda biimlendirir, ierik kazandrr, ahs kadrosunu deitirir ve bylece onun ustaca
kurduu adeta bu yeni eser gnmze kadar da cemlerde okunur hale gelir.
Turkish Studies
113
Alevi topluluklar arasnda ah smailin Hatai mahlasyla okunan Gvercin Manzumesi

de bu makalede yer almaktadr. Buraya alnan Gvercin Manzumesi orum Dede Garkn Oca1,
Diyarbakr Kaygusuz Sultan Oca (Zeynelabidin Oca)2 ve caaddin Veli Oca3 mensubu
dedelerden alnmtr. Buraya alnan bu metin, kaynak olarak alnan kiiler tarafndan cemaatleri
arasnda zellikle cemlerde okunmaktadr. Alan almalarnda itirak edinilen cemlerde zellikle
muhabbet cemlerinde manzumenin kk farkllklarla nshalarn dinlenildi.
Beli dedik beli ya
Ta ezel ezeliye
Bir gvercin cara geldi
ah- Merdan Aliye
Hem Alisin hem veli
Hem cmertsin hem gani
ahin bizi avlyor
Kurtar bizi ya Ali
Alim bizi haklad
Drt yann yoklad
Ald o gvercini
Diz altna saklad
Beli dedik bestine
Ak olduk stne
Gkten bir ahin indi
Alinin diz stne
Ey buraya oraya
Melhem sarn yaraya
Sre sre getirdim
Avm geldi buraya
Alim derki namerde
Szm yoktur cmerde
n avn senin idi
Niin alman yabanda
Yabanda alamadm
Kanadm salamadm
Hastalktan kalkmtm
Ulap alamadm
Var git ku iin ile
Hakka yarar i ile
Sana bir koyun verem
1
Mustafa Dedekargnolu ve Hseyin Dedekargnoluna teekkr ederim.

Diyarbakr Seyyithasan Ky seyitlerinden Ali ztrke teekkr ederim.
3
Eskiehir Seyyitgazi Aslanbeyli (caaddin Ky) babalarndan Mehmet Demirtaa teekkr ederim.
2
Turkish Studies
114
Gvercini bala
Tavmdandr tavmdan
Yad yeg midir avmdan
Dnyann maln versen
Gene gemem avmdan
Oyun yetmez oyuna
Sakla beni koynuna
Yuvada yavrum kald
Emaneti boynuna
Alim haykrd cotu
Ty rperdi donun geti
ekti Zlfkarn
Kendi etine balad
Dur Alim merd imisin
Mertlerden merd imisin
Sana cmert derlerdi
Gayet cmert imisin
Kalkn kular ualm
Haktan yana gelim
Alim minneti dt
Gvercinden geelim
Kalkp kular utular
Haktan yana gtler
Cebraille Mikail
El ayaa dtler
ah hataym nur oldu
Hep bu szler sr oldu
ahin ile gvercin
Her biri bir er oldu. 4
ah smailin Hatai mahlasyla Alevi topluluklar arasnda okunan Gvercin Manzumesi,
birbirinden farkllaarak ayrt dnlen topluluklarn, ayn kltrel havza ierisinde ayn
metinleri, ayn yntemlerle kendi ilerinde devam ettirdiinin gzel rneklerinden bir tanesidir.
Gvercin Manzumesi gemite ozan, bah ve klarn kelamlarn sunma biimine uygun olarak
halk arasnda ve muhabbet ortamlarnda saz eliinde sylenmektedir. (Kprl, 1989: 131-144,
Kprl, 1989a: 145-156; Kprl, 1989b: 157-193; Kprl, 1989c: 195-238) Alevi Bektai
szl kltr ortamnn yazya doru hzl dnm ayn metnin Trkmenler arasnda farkl
biimiyle sylendiinin grlmesine neden olurken, bir yandan da bu edebiyatn ieriinin
kaybolmasn da salad. (Tan, 2003: 28-43) Bu durum topluluk arasnda ylesine yeni bir
grsel ve iitsel alan oluturdu ki bir ncekini de gncelin referansyla kurdurdu. Artk bir ncekini
Bu deyii Diyarbakrdan Ali ztrk gnderdi.
Turkish Studies
115
yenilemek veya aktarmak neredeyse imknsz hale geldi. Bunun iin szl metinlerin yazyla
devam ettirildii konusuna yaplacak vurgu, ieriin anlalmasna kolaylk salayacaktr.
V-Hac Bekta ve Etrafndaki ahslarn Velyetnamelerinde Gvercin ve Turul:
Hac Bekta, kendisi Ruma ynlendiren Horasan erenlerinden birisidir. Ruma
gnderilmesinin sebebi de Horasan mektebini Rumda anlatmas, tantmas ve bir ncekilere
hatrlatma gayesine matuftur. Horasan mektebini dnce, bilgi, pratik ve aknlk olarak Ruma
getirir. Rumda bulunan erkn yeni batan yeniler ve nceki erkn da izahyla gsterir. Esasen
bal bana Hac Bektan Niaburdan Ruma yolculuuna bu nazarla yeniden baklsa, kendisine
verilen grevi yerine getirmeye alan, grev adam olduu anlalabilir. nk geip gittii her
yerde rastlad btn topluluk ve liderleriyle yaknlk kurmu ve onlarn erknlarn da
deitirmiti veya hatrlatmt. (Tan, 2009: 48-52; Tan, 2009a: 1-9)
Buradan yola karak bu konu, Hac Bekta Veli Velyetnamesi, Hacm Sultan
Velyetnamesi, Sar Saltk Velyetnamesi, Karaca Ahmed Menakb, Dedii Sultan Velyetnamesi,
Dede Korkut Kitab ve Ouzname, Gvercin lahisi, Gvercin Manzumesi ve Hikye-i mevlid-i
nebi gibi metinlerin muhteviyatlarna dair ksa aklamalarla ele alnacaktr.
a-Hac Bekta Velyetnamesi:
Hac Bekta Velyetnamesinin ilk bahislerinde Hac Bektan Ruma geliine ilikin Rum
Erenlerinin nasl tedbirler aldklar ve bu nlemlere ramen Hac Bektan btn barikatlar nasl
at konusu zerinde durulmaktadr. Sonusuz kalan tedbirlerin ardndan Sulucakarahye
konduu meselesi aktarlmaktadr. Yine metnin aktardna gre onun geliine mani olmak iin
Rum erenleri manevi kanatlaryla gkyznn atsna kadar set ektiler. Fakat melekler Hac
Bektaa yardmc olup engelleri kolayca amasn salad.
Hac Bekta ve Hac Turul karlamasnn halk arasnda etkisi, sadece metnin yaygn
olarak okunmas, ezberlenmesi, dilden dile anlatlmas ve metnin zahir anlam dnda batini
manasnn anlalmasna ynelik telmihin de iinde bulunduu birok alanda gereklemi ve
devam etmitir. yle ki insanlar, hikyenin esas anlatmak istedii manay, hikye kahramanlaryla
kendilerini zdeletirerek toplumsal hafzay srekli klacaklar paralara dntrmlerdir.
Bunlardan dikkat ekici olanlardan bir tanesi de Krehir evresinde birok aile ocuklarna Hac
Doan ismini vermi olduu gsterilebilir. (Altnok, 2003: 182)
Hac Bekta Menakbnn birden fazla yaynlanm nshas bulunmasna ramen (Glpnarl,
1997: 18-20) burada Milli Ktphane Menakb Hac Bekta Veli Yazma No: 6732 numarada
bulunan velyetnamedeki bilgileri aktarld.
Varak 148b
El-Hac Bekta Velinin Ruma Geilerini Beyan Eder
149b
mdi,
Ne tedbir etmek gerek o er ta ki o Ruma girmeye ve eer o er Ruma girecek olursa Rum
mlkini hep tamam o zapt eder ve Rum halkn cmle kendisine muhip eder, ayrk Rumda bize
oyun kalmaz, dediler. Gelin bir tedbir ve tedarik edelim ta ki o er Ruma girmeye koymaynz,
dediler. Bazlar eyitti:
Tedbir budur ki kanat kanada atalm ta ara dein yolun muhkem balayalm. Geip
Ruma girmesin, dediler.
Turkish Studies
116
Pes, cmlesi bu tedbire raz oldular ve hem yle eylediler. Velayet kanatlarn birbirine
attlar. Mana leminden Rum tarafn yolun baladlar ta ara dein. Sultan El-Hac Bekta Veli
mana tarafndan n kim batnlar serhadd Ruma yetiti. Nazar sald grd ki yolunu balamlar:
Bismillah ve bi-emrillah dedi velayet ile srad ta arn sakafna yetiti. 150a
Melekler nurdan kubbetul-ba Hnkr ululuuna istikbal edip eyittiler:
Merhaba, safa geldin, ya ibni resulullah, Hac Bekta Veliyl-Horasan, dediler. Ondan
hazreti Hnkra bir gvercin eklinin donunu donattlar. Dahi havadan pervaz ile o tarafa doru
Sulucakarakynn zerine bir ta zerine kondu. yle mbarek aya o taa gmld. ol
hamura gmlr gibi ezildi. Ondan Rum erenleri zerine bir azim heybet dt. Ondan bildiler ki o
er Ruma geldi, girdi. Yolunu balayamadlar. Dahi Karaca Ahmed Sultana eyittiler:
Rumun grcssn bir gr kandadr, dediler. O er Ruma girdi mi?, dediler. Ondan
Karaca Ahmed Sultan dahi bir dem murakabeye ekildi ve mbarek ban kaldrd, eyitti:
Ruma klliyen gz urdum ve nazar saldm grdm onun gibi kimse yok her mahlk cinsli
cinsi 150b
le ve iftli ifti ile durur. Ama Sulucakarakyn stnde bir ge gvercin eklinde bir
kimse oturup nazar salacak zerime ziyade heybet dt varsa o erdir ondan gayr deildir, dedi.
Ondan Rum erenleri eyittiler:
Bir kimse olsa ki doan resmin urunup o birinci eklinde varp onu sayt edip getire,
dediler. Ortalarnda Hac Turul derler bir er var idi. Beyazid Bestamn ulu halifelerinden idi ve
Ruma Iraktan gelmiti. Ayak zerine durugeldi eyitti:
Haveletiniz ile ben varrm. Doan eklinde onu sayt edeyim, dedi. Nola kuvvetin olsun!
dediler. Hac Turul hemen doan ekline urundu, havaya pervaz urdu ve nazar sald grd kim
Sulucakarakyn banda bir ta zerine gvercin 151a
Donunda bir kimse oturur zamir ile hemen budur, dedi. Dahi hemen havaya pervaz urup
yukardan aa nicesin uup gazap ile Hnkr Hac Bekta Veli zerine ahin misali havale olup ol
mahalle geldii hande Hazreti Hnkr el-Hac Bekta Veli kaddesallahu srrahul-aziz geri dem
donuna girip Hac Turul dahi tacil ile inerken kapt. yle muhkem skt ki akl zail olup bihu
oldu. Hazreti Hnkr elinden brakt biraz yatt. Ta kim akl bana geldi ve kalkt. Hnkr ululuu
Hac Bekta Veli grd ki karsnda oturur. Filhal kalkp temenna ile zrler dileyip eyitti ki:
Ey dervi-i zan eksiklik bizden oldu kerem ve inayet erenlerdendir, diye ileri geldi.
Hazreti Hnkr elin pt, ayana dt, miskinlik 151b
Eyledi ve nazarnda kisvetin kodu dahi geri ekilip paypene durdu. Andan Hnkr Hac
Bekta Veli Hac Turula eyitti:
Er ere bylemi gelirsiniz bize zalim suretinde geldiniz eer ben ggerinden daha mazlum
don bulsam ol don ile gelirdim, dedi. Dahi Hac Turulun kisvetine tekbir edip bana urdu. Andan
Hac Turul eyitti:
Hnkrm bizden ve bizim soyumuzdan ne kadar erkek ve dii olursa siz ve size beli
diyene nezrimiz olsun, dedi. Andan Hac Turula eyitti:
Geriye avdet edip geldiin meclise var Rum erenlerine bizden selam et, ne grdn ve ne
vaki olduysa erenlere ilam et ve bizim nefesimizden katmza gelmee davet eyle ve anlar ile yine
tekrar katmza gel, dedi. Andan Turul miskinlik eyledi. Kalkp revan oldu 152a
Ta kim o meclise vard. Erenlere selam verdi:
Turkish Studies
117
Aleykes-selam, dediler ve:

Hal nedir, dediler. Hac Turul eyitti: ve ahvali olduu gibi beyan eyledi ve dahi eyitti:
Siz erenlere selam virdi ve siz erenleri kendi huzuruna davet eyledi, dedi. nkim ol elli
yedi bin erenler Hac Turuldan ol haberi iitecek:
Ne lazm bizler anun ayana varrz, dediler. Serkelik ettiler ol sze itaat gstermediler.
Andan geri makaml makamna daldlar.
Pes, yle olacak onlarn yle ettii Hac Bekta Veliye malum oldu.
Pes, oturduu yerden bir kere frd cmlesinin raklar cub oldu yani suyund. Bir
rivayette gn ve bir rivayette yedi gn bir rivayette krk gn mecmuunun seccadeleri kayboldu.
Ahirulahir 152b
Grdler ki olmaz bir yere cem oldular, eyittiler:
Bu hal ne haldir ki raklarmz cub oldu, ruen klmazuz ve seccadelerimiz elimizden
kayboldu, bilmeyiz nedir dediler. Mutlak bu bearet ol erin oyunudur. Bizi kendilerine davet kld,
biz serkelik ittik szne itaat gstermedik ve cem olup katna varmadk. Bu rumuz ol erin
oyunudur dediler. Ol erin huzuruna varmadmzdandr, dediler. are yoktur elbette varmak
gerekir, dediler. Andan ittifak edip Hazreti Hnkr ulunun huzur- eriflerine geldiler ve dest-i post
ettiler. Grdler kim seccadeleri alettertib nice ki kendi meclislerinde otururlard. Yine ol tertip
zere bulup geip oturdular her biri kendi seccadelerine oturdular. Dahi cmlesi birgezden nutka
gelip 153a
Eyittiler: dervi-i zan emriniz tiz yerine getirdik eksiklik ittik, gelmek bizden kerem
erenlerden, dediler zrler dilediler andan sohbet ap sze balamadlar.
Hac Bektan Rumda yapt faaliyet, onun velyetnamesi kaytlar araclyla yaygnlat
ve onun mesaj metin zerinde daha fazla alanda dolam saland. Bylece Hac Bekta
Velyenamesi, Hac Bekta dilinden Rum erenlerine gvercin ruhu, davran ve terbiyesinin hangi
anlamlara geldiini gstermi oldu. Bununla da Horasan erenlerinin dnce, duygu, bilgi, pratikler
itibariyle kendi programn ortaya koyduu ve Hac Turulun kendisine teslim olup, bende olduu
gsterildi. Nihayetinde Hac Bekta ve onun dilinin yansd velyetnamesi araclyla, Hac
Turul ahsnda Rum erenlerine nerede, ne zaman, kime gvercin ya da doan olunmas da
retildi.
b-Hacm Sultan Velyetnamesi:
Hac Bektan halifeleri arasnda yer alan Hacm Sultan, ayn zamanda halifeler arasnda
Seyyid Ali Sultandan sonra menakb sahibi ikinci halifedir. Bu bakmdan da bu konu etrafnda
Hacm Sultan Menakb byk bir yere sahiptir. Bylece Hac Bekta Velyetnamesi erevesinde
paralel olan hususlar ile her iki eserde yer almayan hususlar asndan hadiselerin getii dneme
dair daha fazla bilgi elde edilebilir veya bu frsat sunabilir.
imdi Hacm Sultan Velyetnamesinde konumuzla ilgili bilgileri verelim.
Andan gidip Ruma yakn geldiler. Eyittiler:
es-Selamu aleykm ya Rum erenleri, dediler.
Pes Rum erenleri dahi bir yere gelip sohbet ederlerdi. Fatma Bac yemek piirirdi. Kalkp
eyitti:
Bac, kimin selamn alrsn? Dedi.
Turkish Studies
118
Ondan bac eyitti:

Ruma er geldi onun selamn alrm, dedi.
Ondan Karaca Ahmed eyitti:
Ne taraftan gelirler? Dedi.
Fatma Bac dedi ki:
Kendileri Horasandan lkin gelileri Kabetullahtan. Ondan Rum erenleri eyittiler:
Gelin kanat kanada edelim ara dein balayalm gemesinler, dediler. Andan kanat
kanada attlar ara dein baladlar. Andan bunlar grdler ki yolu baladlar. Sultan Hac Bekta
Veliyyl-Horasan eyitti:
Ya Hacm gel beri gvdemizi bir edelim, deyip gercin ekline girdiler. Pervane urdular.
Ya Allah deyip arn sakfna utular. Ol vakitten kim evliyalar ara yetitiler. Anda melaikeleri
grdler, balarnda bi-haddi bir elif-i ta giyerler. Kar geldiler:
Ho geldiniz, ya evliyaullahlar, dediler. Ondan havadan inip Sulucakaraye kondular.
Ggercin eklinde bir mermer zerine ayacklar taa batt. Andan eyittiler:
Yenemeden geti, dediler. Ondan Karaca Ahmed bir miktar hub lemine vard. Kalkt
eyitti:
Dnyada hibir nesne grmedim. Amma Sulucakaraykde bir tane ggercin oturur
grdm velkin ba iki gvde bir, dedi. Andan Karaca Ahmed olu Hac Turul yerinden kalkp
icazet diledi:
Ben o ggercini getireyim, siz haber sorun, dedi.
Pes, Rum erenleri destur verdiler. Bir doan oldu. Havaya ad. Grd kim Sulucakarayk
banda bir ggercin oturur amma ba iki, havadan indi. Diledi ki ala idi.
Pes Hacm Sultan Hazretleri desten sunup birinci kat gkten avucuna alp skt. Akl zail
oldu. Bir saatten sonra akl geldi:
Sen kimsin? Bre yolsuz, erkn yok! Er ere byle yrtc suretle mi gelir? Dedi. Divan-
hakta yeil perdenin altndan lem-i ervahta elli yedi bin evliyaya nasip letiren kiidir bu gelen
dedi. Hac Turul eyitti:
Hak divannda bize nasip veren kiinin sa elinin ayasnda bir yeil beni var idi. Andan
Sultan Hac Bekta Veli eyitti:
imdi grecek ol eli bilir misin? Dedi.
Neam, bilirim, dedi. Ondan Sultan Hac Bekta Veli avucunu at. Grp bildi ve gelip
eline ayana dp tazarru eyledi. Andan Sultan Hacm Hazretleri eyitti:
Yr var erlere haber eyle gelsinler, dedi.
Andan Hac Turul gelip bunlara haber verdi. ek ve phe yok hak divannda bize nasip
veren kiidir bu gelen, dedi.
Pes, imdi erenlerin bazlar muhalefet ettiler:
Varmayz, er ise bizi cezp edip ayana iletsin, dediler ve Rum erenlerinin inad bunlara
malum oldu. Sultan Hac Bekta Veli ve Sultan Hacm dua ettiler. Parmayla iaret ettiler. Rum
Turkish Studies
119
erenlerinin seccadeleri cemisinin altndan kaybolup bunlarn nazrna dendi. Yine inat ettiler.
raklarn dahi yakamadlar. Aciz oldular. Andan Karaca Ahmed eyitti:
imdiden geri gelin varalm, ol erenlerin remzidir, dedi. Er verdiin geri almaz nihayet
bize dahi terakki vere deyip yerinden kalkp yola revan oldu. An grp cemisi ardna dtler.
Sulucakaraye ktlar. Grdler ki seccadeler bunlarn nazarnda denmi idi. Sultan Hacm
Hazretleri buyurdu. Geip seccadelerine oturdular. Tefekkr ettiler. Bir zaman Sultan Hac Bekta
Veli mbarek azn ap eyitti:
Ey Karaca Ahmed siz elli yedi bin koyun idiniz, ben sizi lem-i ervahta grdm. Velkin
sen srye uymaz kuzu idin, ben seni evkan ile ensene urup durdum. Dilersen ensene nazar ile
evkan yerini gresin, dedi.
Pes, cemi erenler bakp grdler. zrin tazarru eyittiler. Sultan Hac Bekta Veli ve Sultan
Hacm Hazretleri bunlara ar- beyann verdiler. Cemi meayiha pivadr hem eriata muhkemdir
hem tarikata muhkemdir. Zira kim cemi meayhlar anda cem olmu, idi. Eyittiler:
Ne kiilersiniz ve kimin neslisiniz iradnz kimdendir? (Tschudi, 1914: 16-21)
Bu metin, Hac Bekta halifesi olan Hacm Sultan Menakb zerinden yine Hac Bekta
Velyetnamesine paralel olmas hasebiyle, konunun yaygnl ve nemini gstermesi itibariyle de
burada ele alnan konunun anlalmasna katk sunmaktadr. Bylece burada alnt yaplarak
deerlendirmeye tabi tutulan eserlerin bu konuya ilikin sunduu katk, dini evreler ierisinde
aktarlan bir metin olmaktan te, bu konunun Trkmen topluluklarnn birbirinden bamsz
grlen btn gruplar arasnda ve birbirini destekler mahiyette srdrldn gstermesi
bakmndan da nemlidir.
c-Karaca Ahmed Menakb:
Seyyid Hseyin Menkb- Karaca Ahmed Sultn S.H.M.H.K.Yaz. 169 Hseyin Kocaba
Kitapl Trke Yazmalar arasnda yer alan menakptan ilk defa Nejdet Tosun sz etti ve
menakpta Karaca Ahmed hakknda ksa bir bilgi de verdi.
Seyyid Hseyin, eserin bir baka adnn da Miratul-Vucuhus-Safa olduunu bunun yan
sra Hikayat- Evliya Min Ayayi Evliya eklinde adlandrld ve 1883 / 1884 ylnda
tamamladn belirtmektedir.
Ad geen menakbn konumuzla ilgili ksmn aada verelim.
Gayb leminden bir ses hem Karaca Ahmede hem de Musa Ez-Zuliye geldi. Karaca
Ahmed terbiyesi iin eyh Musa Ez-Zuliye gnderildiini ve eyh Musa Ez-Zuliye de kendi
neslinden Karaca Ahmedin terbiye iin geldii bildirildi. eyh Musa onun geliini karlad ve
kucaklatlar. eyh Musa bu karlamada ona:
Karaca Ahmedim dedi ve ismi bylece kald.
Mardinde Musa Ez-Zulinin meclisinde erenler sohbet ederlerdi. Sohbetleri esnasnda konu
Rumda evliyadan kim var, konusuna geldi. Bunun zerine:
eyh Musa Karaca Ahmede nazar et, Rumda kim var, dedi. Karaca Ahmed hrkay
bana rtp murakabe eyledi. Murakabe sonunda:
Krehirde bir hyk zerinde yalnz bir gvercin oturmaktadr, dedi. Tefti nedeniyle
gvercin donuna girip saklanan Hac Bekta Karaca Ahmed fark etti. Bunun zerine eyh Musa:
Turkish Studies
120
Bu eren hakknda kim bize bilgi getirir dediinde de Turul Babay gnderdiler.
Gvercini kapmaya doan eklinde gitti. Fakat gvercin birden byk bir kartal ekline brnd ve
doan kovalamaya balad. Kartal, doan kstrd ve bir kanadn incitti. Hac Bekta:
Er ere yrtc eklinde mi gelir, Turulum, dedi. Turul yaral halde geri dnd ve onun
yarasn Karaca Ahmed sard ve onun kolunun incinmesi annda dzeldi.
Bundan dolay eyh Musa, Karaca Ahmede Rumdaki btn krklar senin sarmanla dzelip
ifa bulsunlar ve Rumun gzcl de sana verilmitir, ayrca samak sana verilmitir, senden
sonra da senin evlatlarn ve senin mezarna gelenler ifa bulsunlar, dedi. (Tan, 2010: 56-67)
Bu metin de Hac Bektan Ruma geliinde ad geen birka isimden birisi olan Karaca
Ahmed menakbndan alnd ve yine gvercin ile doan motifinin ne kadar etkili olduunu, metnin
zahiri anlam ve kurgusu zerinden deerlendirildiinde de adeta kar bir metin zerinden ayn
konunun nasl ele alndnn grlmesini salad.
d-Dedii Sultan Menakb:
Dedii Sultan, Konya Ilgn Mahmut Hisar Beldesinde Turgutlu ve Bayburtlu topluluklar
arasnda yaam ve halkn evliya olarak kabul ettii nemli kiilerdendir. Menakbna gre Dedii
Sultan, Seyyid Hac brahimden el almtr. O, Hac Bekta, Karaca Ahmed, Seyyid Harun ve
Mevlana ile ayn dnemde yaam ve onlarla grmtr. Orta Anadolu evliyalar erevesinde
Konya ve evresi dnldnde Dedii Sultan byk bir neme haizdir (Lindner, 2000: 130131). Bu nemine karn Dedii Sultan hakknda imdiye kadar kayda deer bir alma
yaplmamtr.
Dedii Sultan Menakbndan ilk defa M. Zeki Oral (Oral, 1954: 148-150; Oral, 1956: 45-47)
bahsetmitir. Ardndan Safa Odaba, Oraln szn ettii farkl bir nshay yaynlamtr
(Odaba, 1998: 365-403). Ayrca Konya Doanhisar Tekke Kyndeki Dedii Sultan Zaviye ve
Tekkesini kapsayan aratrma (Bakrer Faroqhi, 1975: 447 471) ile Diyarbakr Erganide
bulunan Dedii Sultan aratrmalarn (Erpolat, 2004: 53-56) eklemekle yetinip bu konuyu mstakil
bir alma olarak yapmak zere burada tamamlayalm. imdi de Dedii Sultan Menakbndan
Hac Bekta Hac Turul konusunu aktaralm.
Bir rivayet edelim sana ey kii
Anunla gide gnln tevii
Horasan pirleri bir yere cem oldular
Bir ulu mescide girben doldular
Dediler kim Ruma er gnderelim
Rum erenlerin bize dndrelim
Amma bunda bir er vard veli
Rum erenleri demilerdir beli
Cmle erenlerin ol servardr
Karaca Ahmed Sultan anun yardr
Key er gerek kim anlara vara
Rzasnca olmayanlar er bula
Turkish Studies
Dedii Sultana bu sz malum oldu

Der varp bir avu dar buldu
Sultan Dedii darya dinle beni
Horasana gndereyim ben seni
Bu saat Horasan pirlerine varasn
Bizden anlara dua klasn
Diyesin kld mydn stmde namaz
Klp kim ederse hakka niyaz
Key erdir kim Ruma varr ol
Varp anda yrr sa u sol
Hemen saat dar utu havaya
Havada yok olan irmez bahaya
yle gider dar ol saatte irer
Bi-iznillhi Tel erdi nkim gr ne der
Dedi selam aleykm Horasan pirleri
Cmle hak yerindi yerleri ve gkleri
Dedii Sultan sizlere selam eder
zin verirseniz syleyeyim ne der
Dediler aleykm selam safa geldiniz bize
Ne dediyse o Sultan de bize
Demisiniz Ruma er gnderelim
Rum erenlerini bize dndrelim
Her kim kldmadn stmde namaz
Klp kim ederse hakka niyaz
un cehd edip klamadlar namaz
Edemediler srryla hakka niyaz
Sultan Hac Bekta ileri gelir
Horasan pirleri grp zem olur
htiyarlar edemediler bu ii
Edeceine yapmak gerek kii
Dedi eer inayet ederse Huda
Bu hizmeti edebileyim ben eda
Dediler nola gerek elinden gele
Turkish Studies
121
122
Elinden gelmezse getirmezdin dile

Bir (bu) srisinen oluben idi
Dar kldamadn yle duru
Badehu icazet virdiler ol veliye
Ta varp Rum vilayetine yrye
Hemen saat durup girdi yola
Varuben Kbe-i tavaf kla
Kbe-i tavaf klp geldi selam kapsna
Dinlenip yata anun sayasna
Rum erenlerine indi selam
Selamn aldlar budur esah kelam
Rum erenlerinin ras suyund
Hemen Sultan Dediinin ras kald
Dediler kimdir Ruma gelen
Bu bizim ramz haliye klan
Sultan Karaca Ahmed cihana gz urdu
Selam kapsnda bir ggercin oturur grd
Der selam kapsnda bir ggercin oturur
Er oldur anda bize bir haber getirir
Hac Turul derler bir er var idi
Ziyade pehlivan grnr bir er idi
Hemen saat yerinden tud ur
Dedi varp getireyim ben an
Bir karaku ekline girben varr
Varurben ggercini bulur
Vard ggercini kapzna ald hemen
Silkinip tavancl oldu ol hemen
yle tuttu Hac Turul ol veli
Ol hnta ufand elin sa kol
Gelben eyledi anda zad u feryad
Dedi ol ggercin elinden feryad
Sultan Dedii sad kolun
hls ile debretirdi ol dilin
Turkish Studies
Btn oldu Hac Turulun kavli

O naz ii kim hakka dorudur yol
Sultan Dediine dediler varayn
Bizim aramzda nurdan paresin
Bir kii bunun gibi bize i ede
Komayz biz an asan gide
Sultan Karaca Ahmed dedi dur
Ol ggercin katna tiz durma var
Bir kara ahin oluben yrd
Heybeti ann ta brd
Dahi kayabanda ggercin durur
Karaca Ahmed Sultan ggercini grr
Hava yznden Karaca Ahmed iner
Heybetinden da ve ta otaya tar
Kayalar hareket etti yerinden durmad
Hak alabn ne edecein bilmedi
Hac Bekta Sultan der skn ya hacer!
Ol gelen Sultan Karaca Ahmeddir meer
Ol gelen sana gelmez bana gelir
Heybetini Allah sava kendi bilir
Hac Bekta Sultan yz tutup hakka
Dedi: cmle lem fanidir sen beka
Cmle yoktan sensin var eyleyen
Odu ve suyu ve topra yar eyleyen
Sultan Karaca Ahmed ekti silah
Rebbena sensin padiahlar padiah
Bugn geldi zerime Karaca Ahmed
Def et errini bi-hakk Muhammed
Bu halde iken Karaca Ahmed iner
Hac Bekta Veliye el sunar
Hac Bekta syler gr ne der:
Sultan Karaca Ahmed eyidr behey yar
Turkish Studies
123
124
Er ere bir yrtc surette mi gelir

Ere doru gelen meer erdr ol
Hac Bekta der: durma bir geda
Er oldur cansza bine yrde
yle deyben kayaya bindi
Haykrp kayaya bir kam sald
Srayp kaya bir kez ya Allah dedi
Sultan Karca Ahmedden yana yrd
Hac Bekta Sultan bir dem olur
Dinle imdi anda baa ne gelir
Kavrayp biri birini tuttular
gn gece cenk ettiler
Hac Bekta olur biravun balini
Er isen ek bunlardan dilini
Sultan Karaca Ahmed bir derya olur
Grleyip tauben mevce gelir
Bunlarn grltsnden insan
Taaccp eyleyip oldular hayran
Yedi gn yedi gece ittiler sava
Od ile su birbirine oldular tuta
Rum erenleri mavere ittiler dinle
Maverede ne dediler an dinle
Bizimle gk arasn her zaman
Karaca Ahmed bir saatte seyreyler hemen
Gelin bunlara biraz gnderelim
Ne haldedir bunlar biz bilelim
Hac Turul varuben bildi hali
Gelip bunlara bildirdi ahvali
Bunlar dahi gr imdi ne ettiler
Doksan bin gayb erenleri gittiler
Turkish Studies
125
e-Sar Saltk Menakb:

Sar Saltk Menakbnda Hac Turul adlandrmas yukardan beri anlatlan konuyu zellikle
yeni mekana uygun bir dilin gelitirildiini dorulamaktadr. nk konarger Trkmenler, ata
yurttan Ruma doru yolculuklarnn sonunda yeni yerleri kendilerine vatan edindiklerinde birden
fazla nedene bal olarak deiim geirdiler. Bu deiim onlar yeni yerlerinde daha gl ve
uyarlanm kld. Doal olarak ata yurtta kullandklar kltr malzemelerini buraya da tadlar.
Fakat bu tama szl metinlerin aktarcs ozanlarn, metinleri bulunduklar koullara yeniden
uyarladlar. Bu uyarlamann neticesinde hafzalar izlek zerinden srekli taze ve diri kalarak, daha
ileriye doru hareketlerini hzlandrd veya kstlamad. Bunun neticesinde gebe Trkmenler,
nlerinde alabildiine bol arazileri ok ksa srede vatan klp enlendirdiler. Bu yeni karlama ve
bir sre sonra yerleiklik, kullanlan dili, dilin iaretlerini, sembollerini, ierdii manalaryla tad
ve dntrd.
Sar Saltk Menakb da Hac Turulu Doan Ataya dntrerek, yeni yerleim yerine ait
bir kelime kadrosuyla hadiseyi Ruma ait kld ve bylece bu olay buraya uyarlam oldu. Bu
uyarlama topluluklarn sosyal, siyasal, dini, ahlaki ve iktisadi dnmne iaret ederken, onlar
daha da gl ve dayankl kld. Uzun diyarlardan gelen gebeler artk, yeni yerin yerleik halk
oldu. Doan Ata adnn deiimi bize bunu anlatmaktadr.
Belh ehrinden Cengis kmazdan nce, Sultanlulema Bahavar gp Ruma geldi. Onun
bir mridi vard. Divane olup dalarda gezerdi. Bir sre sonra geldi, bir yerde tekke kurup oturdu.
Yannda birka kii daha vard. Kutb, o ucu yanm odunu frlatnca ryan Baba ve Toan Ata
tekkenin penceresinden elini dar uzatp:
Bize onlardan armaan geldi, dedi. Ucu yanm odunu tuttu, yere brakt.
O aa yere batnca yeerdi, yaprakland. Atei snd. Bu hl, Kutba malum olunca:
Bakn, bizim attmz ateli odunu kimse tuttu mu, dedi.
Sultan Hac Bekta- Horasan, o cemaatin alarndan idi. zin ald, gvercin suretine girip
Ruma gitmek zere umaya balad. Krehirdeki Ahmed zaviyesine geldi. Ateli odunu orada
grd. ard, bir aacn budana kondu. Ahmed:
limize misafir geldi, bakn kimdir, dedi.
Toan yerinden kalkt. Dar kp bakt, geri geldi:
Kimse yoktur, dedi. Ahmed, ryana:
Sen de kp bak, dedi.
yle deyince ryan dar kt, bakt. Sultan Hac Bekta- Horasanyi grd, Toana
gsterdi. Kendisi ieri girdi, Ahmedin huzuruna geldi:
Server! Doudan batya gz attm, bir gvercin grdm, dedi. Ahmed:
Olur, deyip hemen yerinden kalkt, dar kt.
Bu tarafta Toan Ata, bir doan suretine girdi. O gvercinin zerine vard. Sultan Hac
Bekta- Horasan onu grnce silkinip insan suretine girdi:
Server! Erenler, adama byle vahi grnmezler. Sen niin byle yapyorsun, dedi. Toan:
Buraya, Rum ili derler. Burann erenleri ok vahi olur, dedi.
Sultan Hac Bekta- Horasan onunla syleirken Ahmed Veli dar geldi. Bekta ileri gelip
Ahmed ile kucaklat. Ahmed:
Turkish Studies
126
Gelmene sebep nedir, diye sordu. Sultan Hac Bekta- Horasan:

Bu Rumda er var m, diye bakmaya geldim, dedi. Ahmed:
Beri gel, gr, dedi.
Bekta, ileri geldi. Ahmed, eli ile onun gzn okad. Bekta, nereye baksa bir er otururdu.
Grd. Evliyalarn ruhunu mahede etti, hayran oldu. Tekrar gzn okad, kendine geldi. Fakih:
Git, imdi Kutba haber ver, dedi.
Bekta, geri gitti. Horasan pirleri:
Durum nedir? Rumda er grdn m, dediler. Bekta:
Ta ve toprak kadar er grdm, dedi. Kutb:
Grdklerin var olsun. imdi yr, sana Rumun gzcln verdik. Ahmede de
kutupluk verildi. Bundan sonra Rumda kutb odur, dedi.
Hac Bekta, geri Ruma geldi. Rumda olan erenler karlamaya ktlar, alp oturduklar
yere getirdiler. Hac Bekta, oraya yerleti. emdi orada yatmakta. (Demir Erdem, 2007: 293294)
Sonu
Makale, Trkmen konargerlerinin ata yurttan balayp Rumda tamamlanan glerinin
uzun yllara yaylmasyla kltrel, sosyal ve dini yaplarna dair toplumsal ve kltrel hafzalarn
szl kltrden yazya aktararak devam ettirdikleri ve yaznn yeni imknlaryla da szl
kaynaklarn grlmesinin zorlat konusunu ele ald. Szl aktarlan bilgi, yazyla
resmedilmesinin ardndan szl aktarmn bu haliyle de srdrd. Buna karn szl kltr,
matbaa ile yaz, teknolojik yeni gelimeler ile yeni toplumsal alanda meydana gelen deiim szn
anlamn zayflatt. zellikle szl bilgiyi yazya aktarann birok noktay yaz aklna gre
biimlendirmesi, yaznn beslendii szl birikimin grlmesine engel olmakla kalmad ayn
zamanda kendi zemininden kurtulan bilgi ve kaynaklarn da nemsiz hale getirdi. Dier yandan
szn anlamn ve nemini yitirmesiyle beraber bilgilerin nemi de yitmeye balad.
Makale, yukarda dile getirilen esas ereve etrafnda kaynaklarn anlalma sorununa Hac
Bekta ve onun Ruma yolculuunda karlat Rum Erenlerinin biim, tarz ve retilerini
tartmaya at olaylar dizisi rneiyle aklk getirdi. Bylece klasik menkbe geleneinin
kulland dil ve bu dilin nasl anlalaca konusu daha da nem kazand. nk yzyllara
dayanan kltrel birikimin yeni corafyada ald biim ile bu biimin kendi imknlar gz ard
edilmeden konunun takibi zorunlu hale geldi. Bunun iin de incelenen eserlerin dili, isim kadrosu
ve mecazi manay davet eden sembolleri birer birer birbirlerini tamamlayarak kendi ierisinde
aklanarak gidilmeyi gerekli kld.
Metinler farkl ahslar etrafnda ana temay muhafaza ederek kurmaya devam etmektedir.
ahslar veya ekoller zerinden farkl iki dnya ya da birbirinden uzak veya bir araya gelmeleri
imknsz iki sylemin davet ettii alan, metinlerin uzak tutmaya alt yerdir. nk bir btn
ierisinde farkl grnm izlemeleri ikili bir ayrm zerinden aktarlmaktadr. Bu durum farkl
ahslar etrafnda farkl iki mana varm izlenimi vermektedir. Oysa ahslar deise bile mecaz ve
mesaj ayn kalmaktadr. Bylece dz ters ikili mecazn manas birdir ve bu anlam karmak yani
yolun retisi ve stnlne dikkat etmemek, ahslarn etrafnda kalrken, dzn olumlu anlam
daveti tersin olumsuz arm karsnda geriye dmektedir. Hlbuki ayn olaylar farkl
ahslar hakknda farkl yerlerde de kurulmaktadr. Dinleyicisi veya okuyucusunu mecazn mesajn
Turkish Studies
127
anlamaya davet etmektedir. Bunun iin de Hac Bekta ve onun Horasan mektebiyle karlaan
kiiler, yolun ve mecazn hakiki manasna teslim olup, ona bel balamaktadrlar.
Gvercin ve Turul ikilisi, Dede Korkut hikyelerinden Deli Turul, Kirdeci Alinin
Gvercin lahisi, Mevlid-i Nebi eklerinde okunan Gvercin Destan, ah smail Hatai mahlasyla
Gvercin Manzumesi eklinde Trkmenler arasnda yaygn halde dilden dile dolat. Gvercin
Doan ikilisinin Hac Bekta etrafndaki isim kadrosu ierisinde ok yaygn kullanld farkl
kaynaklarla ortaya kondu. Buna ek olarak ismin yeni yerleim yeriyle birlikte kazand yeni
biimine de iaret edilip, yer verildi. Bylece Turulun doan anlamnda Sar Saltk metinlerinde
Doan Ata olarak kaydedildii de ortaya kondu.
Bu makalede Hac Bekta, Hac Turul karlamas birok kaynak zerinden aktarld. Hac
Bektan Horasan Mektebi olarak Rum Mektebine ynelik faaliyetleri erevesinde Ruma hareket
edip gelmesinden itibaren balayan diyaloglardan bir tanesi Karaca Ahmed etrafnda bulunan Hac
Turul ile devam etti. Grmelerin, diyaloglarn aktarld semboller konunun anlalmasna
byk bir katk sundu. Buna gre Gvercin, uyumlu, munis ve tevazu temsiliyeti, Turul ise itiraz,
reddi ve bakaldry temsil etti. Hac Bekta, Hac Turul vastasyla Rum erenlerine yaptklar
hatalar anlatmakla yetinmedi ayn zamanda hatalar nasl dzelteceklerini de gsterdi.
Sonu olarak Alevi Bektai metinlerinde yaplan sembolik aktarmlarn, kendi i btnl
ierisinde deerlendirilirken bu metinlerin szl kltrn rnleri olarak yazl iaretlere
aktarldklar ile sre ierisinde metnin kendi balamndan farkl sosyal evrelere evrildiinde
dnmlerinin kendi sosyal balantlarn unutturacak biimde olduu sonucuna ulald. Temel
olarak szl rn ve dnmn dinamikleriyle metinlerin sunumlarnda paral bir yapnn da
varlna ulald.
KAYNAKA
ALTINOK, Baki Yaa (2003). Hac Bekta Veli Hakknda Yazlm Bir Menakbnme ve Bu
Menakbnmede Belirtilen Anadoludaki Alevi Ocaklar, Trk Kltr ve Hac Bekta
Veli Aratrma Dergisi, Say 27, ss. 177-194.
ASLAN, Namk (2006). Manzum Din Hikyeler ve Kirdeci Aliye Ait Olduu Sylenen ki
Hikye Metni (Gvercin ve Geyik Destanlar), Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, Say
20, Yl 2006 / 1, ss. 189-207.
BAKIRER, mr Faroqhi SURAIYA (1975). Dedii Dede ve Tekkeleri Belleten Cilt 39, Say
155, Ankara, Trk Tarih Kurumu Yaynlar, ss. 447-471.
BARKAN, mer Ltfi (1942). Osmanl mparatorluunda Bir skan ve Kolonizasyon Metodu
Olarak Vakflar ve Temlikler I: stila Devirlerinin Kolonizatr Trk Dervileri ve
Zaviyeler, Vakflar Dergisi, Say 2, ss. 279-386)
BORATAV, Pertev Naili (1997). 100 Soruda Trk Halk Edebiyat, 7. Bask, stanbul, Gerek
Yaynevi.
ETN, Osman (1998). Horasan, Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, Cilt 18, ss. 234241.
DEDE, Sleyman (2011). Mevlid-i Nebevi, stanbul, enyldz Yaynevi.
DEMR, Necati ERDEM, Mehmet Dursun (2007). Saltk Gazi Destan, Ankara, Destan
Yaynlar.
Turkish Studies
128
ELN, kr (1982). Kirdeci Alinin Gvercin Destan Halk Edebiyat Aratrmalar, cilt 1,
Ankara, Aka Yaynlar.
ERGZEL, M. Mehdi (2009). Kitab- Bz-Name-Padiahi, Ankara, Trk Dil Kurumu Yaynlar.
ERPOLAT, Mehmet Salih (2004). Erganideki Ziyaretghlar ve Bu Ziyaretghlarn Gnmzdeki
Durumu, Sosyal Bilimler Aratrma Dergisi, Yl 2, Say 3, Diyarbakr, Akader
Yaynlar, ss. 47-63.
ERZ, Adnan Sadk (1954). Akkoyunlu ve Karakoyunlu Tarihi Hakknda Aratrmalar, Belleten,
Cilt 28, Say 70, Ankara, Trk Tarih Kurumu Yaynlar, ss. 179-221.
GKYAY, Orhan aik (2007). Dedem Korkudun Kitab, 2. Bask, stanbul, Kabalc Yaynevi.
GLPINARLI, Abdulbaki (1997). Vilyet-nme, stanbul, nklp Kitabevi.
KAALN, Mustafa S. (2006). Dedem Korkutun Kazan Bey Ouz-nmesi, stanbul, Kitabevi
Yaynlar.
KPRL, M. Fuad (1989). Ozan, Edebiyat Aratrmalar, Cilt 1, stanbul, tken Yaynlar,
ss. 131-144.
KPRL, M. Fuad (1989a). Bah, Edebiyat Aratrmalar, Cilt 1, stanbul, tken Yaynlar,
ss. 145-156;
KPRL, M. Fuad (1989b). V. XVI. Asrlarda Trk airleri, Edebiyat Aratrmalar, Cilt 1,
stanbul, tken Yaynlar, ss. 157-193;
KPRL, M. Fuad (1989c). Saz airleri: Dn ve Bugn, Edebiyat Aratrmalar, Cilt 1,
stanbul, tken Yaynlar, ss. 195-238
KUZUBA, Muhammet (2008). Manzum Bir Destan Kitab (Destn- Veysel Karn, Veft- Hz.
Ftma, Veft- Hz. brhm, Hikyet-i Ggercin, Hikyet-i Geyik), Uluslar aras Sosyal
Aratrmalar Dergisi Volume 1/ 2 K, ss. 304-340.
LINDNER, Rudi Paul (2000). Ortaa Anadolusunda Gebeler ve Osmanllar, eviren Mfit
Gnay, Ankara, mge Yaynlar.
POLAT, M. Said (2004). Seluklu Gerlerin Dnyas, stanbul, Kitabevi Yaynlar.
OCAK, Ahmet Yaar (1983). Bekta Menkbnmelerinde slam ncesi nan Motifleri, stanbul,
Enderun Kitabevi.
OCAK, Ahmet Yaar (1992). Kltr Tarihi Kayna Olarak Menakbnameler, Ankara: Trk Tarih
Kurumu Yaynlar.
ODABAI, Safa, (1998). Dedii Sultan Menkbnmesinin Konyal Seyyid Mustafa Rdi
Tarafndan Yaplan Manzum Tercmesi, Yeni pekyolu Konya Ticaret Odas Dergisi,
Konya I zel Says, Konya, Konya Ticaret Odas Yaynlar, ss. 367-403.
ORAL, M. Zeki (1954). Turgut Oullar, IV. Trk Tarih Kongresi, Ankara, Trk Tarih Kurumu
Basmevi, ss. 140-157.
ORAL, M. Zeki (1956). Turgut Oullarna Ait Eserler, Vakflar Dergisi, Say 3, Ankara, Trk
Tarih Kurumu Basmevi, ss. 32-65.
GEL, Bahaeddin (2010). Trk Mitolojisi Cilt I-II, 4. Bask, Ankara, Trk Tarih Kurumu
Yaynlar.
SAYDAM, M. Bilgin (2011). Deli Dumrulun Bilinci, 2. Bask, stanbul: Metis Yaynlar.
Turkish Studies
129
SEYYT Mustafa Kadral (1311). Mevlid-i erifi, stanbul, Matbaa-i Osmaniyye.

TAIN, Ahmet (2003). Ayetten Nefese: Alevi Bektai Edebiyatnda Dnm, Alevi Bektai
Edebiyat Sempozyumu, Yol Dergisi, Say 18, ss. 28-43.
TAIN, Ahmet (2009). Hikye-i Hac Bekt- Vel Risalesi ve Hac Bektan Hayat Hakknda
Baz Deerlendirmeler, Alevilik Bektailik Aratrmalar Dergisi, Say 1, ss.48-84.
TAIN, Ahmet (2009a). Hac Bektan Ruma Gelii: Seyahati ve Rum Erenleriyle
Karlamas, Doumunun 800. Ylnda Hac Bekta Veli Sempozyumu (Nevehir, 1718 Austos 2009), Yayna Hazrlayan: Filiz Kl, Ankara: Atatrk Kltr Merkezi
Yaynlar, ss. 1-9.
TAIN, Ahmet (2010). Hac Bektan Ruma Gelii ve Karaca Ahmed le Karlamas,
Uluslar aras Hac Bekta Veli Sempozyumu, Derleyenler Pnar Ecevitolu, Ali Murat
rat, Ayhan Yalnkaya, Ankara: Dipnot Yaynlar, ss. 56-67.
TSCHUDI, Rudolf (1914). Das Viljet-nme des Hdschim Sultan, Berlin, Mayer and Mller.
VARLI, Mustafa (Tarihsiz). Dual Byk Mevlidi erif, stanbul, Esma Yaynlar.
Turkish Studies

Ahmet Solmazbünyamin

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ahmet Solmazbünyamin

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 7/1 Winter 2012, p.105-129 , TURKEY

HACI BEKTA VE HACI TORUL KARILAMASI: GVERCN

THE MEETING OF HADJI BEKTASH AND HADJI TOGHRUL:

Ahmet TAIN Bnyamin SOLMAZ

Hac Bekta ve Hac Torul Karlamas: Gvercin ve Doan Donuna Brnme

Ahmet TAIN Bnyamin SOLMAZ

Hac Bekta ve Hac Torul Karlamas: Gvercin ve Doan Donuna Brnme

Metinler arasnda bir karlatrma yaplacak olursa u ortak noktalara ulalr:

Ahmet TAIN Bnyamin SOLMAZ

II-Kirdeci Alinin Gvercin lahisi:

Hac Bekta ve Hac Torul Karlamas: Gvercin ve Doan Donuna Brnme

Ya Resul ver gizleme gil avm

Ahmet TAIN Bnyamin SOLMAZ

Biz gnah- asi kullar

Hac Bekta ve Hac Torul Karlamas: Gvercin ve Doan Donuna Brnme

Alevi topluluklar arasnda ah smailin Hatai mahlasyla okunan Gvercin Manzumesi

Mustafa Dedekargnolu ve Hseyin Dedekargnoluna teekkr ederim.

Ahmet TAIN Bnyamin SOLMAZ

Bu deyii Diyarbakrdan Ali ztrk gnderdi.

Hac Bekta ve Hac Torul Karlamas: Gvercin ve Doan Donuna Brnme

Ahmet TAIN Bnyamin SOLMAZ

Hac Bekta ve Hac Torul Karlamas: Gvercin ve Doan Donuna Brnme

Aleykes-selam, dediler ve:

Ahmet TAIN Bnyamin SOLMAZ

Ondan bac eyitti:

Hac Bekta ve Hac Torul Karlamas: Gvercin ve Doan Donuna Brnme

Ahmet TAIN Bnyamin SOLMAZ

Hac Bekta ve Hac Torul Karlamas: Gvercin ve Doan Donuna Brnme

Dedii Sultana bu sz malum oldu

Ahmet TAIN Bnyamin SOLMAZ

Elinden gelmezse getirmezdin dile

Hac Bekta ve Hac Torul Karlamas: Gvercin ve Doan Donuna Brnme

Btn oldu Hac Turulun kavli

Ahmet TAIN Bnyamin SOLMAZ

Er ere bir yrtc surette mi gelir

Hac Bekta ve Hac Torul Karlamas: Gvercin ve Doan Donuna Brnme

e-Sar Saltk Menakb:

Ahmet TAIN Bnyamin SOLMAZ

Gelmene sebep nedir, diye sordu. Sultan Hac Bekta- Horasan:

Hac Bekta ve Hac Torul Karlamas: Gvercin ve Doan Donuna Brnme

Ahmet TAIN Bnyamin SOLMAZ

Hac Bekta ve Hac Torul Karlamas: Gvercin ve Doan Donuna Brnme

SEYYT Mustafa Kadral (1311). Mevlid-i erifi, stanbul, Matbaa-i Osmaniyye.

You might also like