Professional Documents
Culture Documents
YAPI STAT-I
KAYNAKLAR
1- akrolu A., etmeli E., Yap Statii, Cilt I, Onuncu Bask, Beta Basm Yaym
Datm A.., stanbul, 1999.
2- Girgin K., Aksoylu M.G., Durgun Y., Darlmaz K., Yap Statii - zostatik
Sistemler, zml Problemler, Birsen Yaynevi, 2011.
3- Karadoan F., Pala S., Yksel E., Durgun Y., Yap Mhendisliine Giri Yapsal
zmleme, Cilt I, Birsen Yaynevi, 2011.
4- Ghali A., Neville A. M., Structural Analysis, Second Edition, John Willey and
Sons, New York, 1978.
5- Hibbeler R. C., Structural Analysis, Seventh Edition in SI units, Pearson Prentice
Hall, 2009.
6- Kenneth M. L., Uang C. M., Gilbert A.M., Fundamentals of Structural Analysis,
Third Edition, McGraw Hill, 2008.
7- Ekiz ., Yap Statii I-zostatik Sistemler, Birsen Yaynevi, 3. Bask, stanbul,
2008.
8- Can H., zml rneklerle Yap Statii, Birsen Yaynevi, 3. Bask, stanbul,
1996.
9- Laursen H. I., Structural Analysis, McGraw-Hill Book Company, 1988.
1. GENEL BLGLER
1.1. Yap Mhendisliinin Amac
Yap mhendisliinin amac, yaplar belirli bir emniyet ve yeter rijitlik altnda,
ekonomik ve amacna en uygun ekilde boyutlandrmaktr.
Emniyet: Yaplarn herhangi bir kesitinde d yklerden veya iletme yklerinden
meydana gelen gerilmelerin bir limit gerilmeden kk olmasdr. Yani;
limit
em olmaldr.
n
ekil 1
ekil 2deki sistem ise; ykn ekline baldr. Bazen iki aklkl, bazen de bir
aklkl kiri gibi alr. Bu eit sistemler Yap Statiinde incelenmeyecektir.
ekil 2
ekil 3teki sistemde ise, P1 yknn kk deerleri iin aklk L1 iken, P1 yk
P2 deerine ulat zaman sistem ilk eklini koruyamadndan aklk L2
olmaktadr. Bu tip yaplar ykn iddetine bal olduklarndan inceleme konusu
dndadrlar.
P1P2
L2
L1
L
ekil 3
b) D yklerden meydana gelen yerdeitirmeler ihmal edilebilecek kadar kktr.
Bu kabul ile denge denklemlerinde, kuvvetlerin ekil deitirmemi sistem
zerine etkidii yaklak olarak kabul edilebilir. ekil 4te grlen ekil deitirmi
sistem (b) zerindeki kuvvetler yerine yaklak olarak ekil deitirmemi sistem (a)
zerindeki kuvvetler alnrlar.
ekil 4
Bu hipotezi kabul eden teoriye 1. mertebe teorisi denir. Birinci mertebe teorisine
gre yaplan hesaplarda i kuvvetler ile d kuvvetler arasndaki bantlar lineer
olduundan sperpozisyon kanunu uygulanabilir.
c) Malzeme lineer elastiktir.
Ykleme erisi ile boalma erisi akan malzemeye elastik malzeme denir.
Gerilme ile birim uzama arasndaki bantnn lineer olduu malzemeye lineer
elastik malzeme denir. ekil 5te yumuak ve yksek mukavemetli elikte ekme
deneyinden elde edilen gerilme-birim uzama diyagram gsterilmitir.
F
Lineer elastik
l
P
ekil 5
kinci Snflandrma:
a) Sabit Ykler; Bunlar yap zerinde hareket etmeyen, yapnn kendi arl, kar
vb. yklerdir.
b) Hareketli Ykler; Bunlar yap zerinde hareket eden insan, vasta vb. yklerdir.
nc Snflandrma:
a) Tekil Ykler; Sonsuz kk bir uzunlua veya alana etkiyen yklerdir.
b) Yayl Ykler; Sonlu bir uzunlua veya alana etkiyen yklerdir (ekil 6).
P
x
x
ekil 6
P
ile tanmlanan P, yayl
x 0 x
P2
P3
P4
a
a
L
ekil 7
b) Yamuk Yayl Yk; iki nokta arasnda iddeti lineer olarak deien yktr (ekil
9).
qB
qA
ekil 9
B
A
c) gen Yayl Yk; bir noktadaki iddeti sfr olan zel bir yamuk yayl yktr
(ekil 10).
qB
ekil 10
B
A
d) Parabol Yayl Yk; Yk iddeti bir parabol olan yktr (ekil 11).
q0
q0
ekil 11
6
Drdnc Snflandrma:
a) Direkt Ykler; Sistemin zerine dorudan etkiyen yklerdir.
b) Endirekt Ykler; Sistemin zerine dolayl etkiyen yklerdir (ekil 12).
Deme
Enine Kiri (I Profiller)
Kolon
Kolon
Kolon
Kolon
Boyuna Kiri
ekil 12
Yklerin Bilekelerinin Hesab:
xr
P1
R
P2
x1
R
P3
P4
xr
x2
x3
x4
n
R Pi
xr
i 1
Px
P
i
qL
2
xr
2
L
3
R
q(x)
R
q
A
xr
xA
xr
B
dx
xB
L
x xb
xr L / 2
R qL
R
R
x xa
qB
q(x)dx
xr
q(x)xdx
q(x)dx
x xa
x xb
x xa
qA
xr
L
x xb
L(q A q B )
2
xr
L (q A 2q B )
3 qA qB
h
L
ekil 13
LEVHA
PLAK
ekil 14
c) boyutlu sistemler; Her boyutu da ayn nemde olan sistemlerdir.
1.6. Yap Sistemleri in Baz Tanmlar
ubuk Ekseni:
ubuk ekseni yle bir eridir ki; zerinde herhangi bir noktadan kendisine
klan dik bir dzlem ile elde edilen ubuun arakesitinin
arlk merkezi daima bu eri zerinde bulunur (ekil 15).
Bu ara kesite normal kesit veya dik kesit denir. Kesitleri
sabit olan ubuklara prizmatik veya sabit kesitli ubuklar
denir. Eksenleri bir dzlem iinde bulunan ubuklara da
dzlem ubuklar ad verilir. Eksenleri ve d kuvvetleri
ayn dzlem iinde bulunan ubuk sistemlere dzlem
sistemler; eksenleri doru paralarnn birlemesinden
ekil 15
meydana gelen sistemlere de doru eksenli sistemler denir.
Mesnetler:
=0
u=0
MA
Ax
v=0
Ay
Ax
Ay
ekil 16
0
u=0
Ax
Ax
Ay
Ay
v=0
ekil 17
c) Hareketli (Kayc) Mesnet; Hareketli mesnetlerde ubuk, d ortama serbeste
dnebilecek ve bir dorultuda serbeste hareket edebilecek ekilde
balanmtr. Bu mesnetlerde sadece bir yerdeitirme, mesela v, sfrdr (ekil
18).
0
u0
Ay
v=0
Ay
ekil 18
d) Pandl Ayak; zerine kuvvet etkimeyen iki ucu mafsall doru eksenli
ubuklara pandl ayak denir (ekil 19).
Ay
Ay
ekil 19
M
R
ekil 20
P
v
Rv
ekil 21
Dm Noktalar:
ekil 23
1.7. Denge Denklemleri
Dzlem Sistemler
Y
P
x
X
ekil 24
c) Sisteme etkiyen kuvvetlerin dzlem iindeki herhangi bir noktaya gre statik
momentlerinin toplam sfrdr ( M 0 ).
Uzay Sistemler
Z
P(X,Y,Z)
Y
X
ekil 25
Ax
Ay
By
X
ekil 26
1.9. Kesit Tesirleri
Tayc sistemlerde d kuvvetlerden
dolay kesit ilerinde meydana gelen
zorlanmalara kesit tesirleri denir.
ekil 27deki gibi bir dzlem
sistemde, normal kuvvet, kesme
kuvveti ve eilme momenti olmak
zere tane kesit tesiri bulunur.
ubuk ekseni dorultusundaki kesit
tesirine normal kuvvet (N), ubuk
eksenine dik dorultudaki kesit
tesirine kesme kuvveti (T), ubukta
eilme oluturacak kesit tesirine de
eilme momenti (M) denir.
P2
P3
P1
Mn
P1
Tn
n
Nn
P2
Ax
Ay
Mn
Nn
Pozitif Yn Kabulleri:
P3
Tn
n
By
9
Kesme Kuvveti; Sol taraftaki sistem gz nne alnrsa yukardan aaya doru, sa
taraftaki sistem gz nne alnrsa aadan yukarya doru pozitif kabul edilir
(ekil 28).
Eilme Momenti; ubuun bak yn dorultusunda uzama oluturmalar halinde
pozitif kabul edilir (ekil 28).
M
Mi
Mj
Nj
Ni
Ti
Bak Yn
Tj
ekil 28
10
2. ZOSTATK SSTEMLER
2. 1. zostatik Sistemlerin Sabit Yklere Gre Hesab
Sabit yklerden meydana gelen kesit tesirlerini (M, T ve N) belirlemek iin kesit
yerleri sabit bir noktadan x uzakl ile belirtilir. Daha sonra kesit tesirleri xin bir
fonksiyonu olarak ifade edilir. Kesit tesirleri genellikle btn sistem zerinde tek bir
fonksiyon ile ifade edilemediinden geerli olduklar her bir blge iin ayr ayr
yazlr.
+
x
-
+
M
ekil 29
11
dx
N
i
T
q
dx
M+dM
N+dN
j
T+dT
ekil 30
Denge denklemleri:
1. X 0
N N dN 0 dN 0
2. Y 0
T qdx- T dT 0
3. M j 0
dT
q
dx
M Tdx- M dM qdx
dx
dM
0
T
2
dx
hmal edilir
12
dT
q tan()
dx
tan() q
tan() q
dT
q tan()
dx
tan() q
dT
q tan()
dx
q0
tan() 0
x
q>0 ise, kesme kuvveti
diyagram saa doru
alalr.
dM
tan() T
dx
tan() T
tan() T
x
dM
tan() T 0
dx
tan() 0
dM
tan() T
dx
tan() T
M
T<0 ise, eilme momenti
diyagram saa doru
ykselir.
13
50kN
25kN
30kNm
30kNm
3m
25kN
25
-30
3m
T (kN)
-25
-30
M (kNm)
+ +
45
rnek 2:
15kN
60kN
30kN
50kNm
45kN
2m
2m
30
50kNm
2m
15
T (kN)
-45
50
110
M (kNm)
140
100kN
15kN/m
80kN
rnek 3:
50
110kN
50kNm
100kNm
3m
80
3m
3m
35
-50
T (kN)
-65
-110
M (kNm)
Dorusal
190
100
2O Parabol
362,5
14
rnek 4:
60kN/m
60kN
60kN
40kNm
40kNm
2m
60
4m
2m
+
2O
Parabol
T (kN)
-60
Dorusal
-40
40
M (kNm)
Dorusal
3O Parabol
15
80
q
Ax
A
B
L
AY
BY
ekil 30
2.1.3.2. Konsol Kiriler
Bir ucu ankastre dier ucu ise bota olan kirilere konsol kiri denir.
P
MA
Ax
A
L
AY
ekil 31
2.1.3.3. kmal Kiriler
Bir veya iki ucunda kmas bulunan kirilere kmal kiriler denir.
q
A
Ax
B
L
AY
Lk
BY
ekil 32
2.1.3.4. Gerber Kiriler
Mesnetlerinden biri sabit, dierleri hareketli olan doru eksenli sistemlere srekli
kiriler denir. Bu kirilerin mesnet tepkileri says mesnet saysndan bir fazladr. Bu
durumda, tane olan denge denklemlerine eklenmesi gereken denklem says,
mesnet saysndan iki eksik veya ara mesnet says kadardr. Bu sistemi izostatik hale
getirmek iin, sisteme ara mesnet says kadar mafsal eklemek yeterli olmaktadr.
16
Srekli kirilere ara mesnet says kadar mafsal ekleyerek elde edilen bu izostatik
sistemlere Gerber Kirileri denir.
17
40kN
80kN
20kN/m
1m 1m
2m
2m
5m
3m
2m
2m
2m
40kN
20kN/m
20kN/m
Ax
G2
G1
Ay
G1
80kN
20kN/m
Dy
G2
By
Cy
q1
A
P2
q2
P2
Gerber kirii
q2
P1
G1
q1
Ay
By
G2
q2
Cy
Tama emas
ekil 36
18
G3
Dy
Ey
ekil 36 ile verilen Gerber kiri sisteminin kullanld kpr modeli ekil 37de ve
mafsal detay ise ekil 38de verilmitir.
ekil 37
ekil 38
Kolon
kma Kiri
Kolon
Kiri
Kolon
Kiri
Temel
Temel
Temel
20
Kaynak
Ankraj
bulonu
Levha
Betonarme Temel
21
Kaynak
Ankraj
bulonu
Levha
Betonarme Temel
Bu ekildeki bir sistemde yatay ve dey yerdeitirmeler ile kolon ve temel birleim
blgesinde dnmeler engellenebilecei iin ankastre mesnet olarak modellenir.
Betonarme Kolon
Betonarme Temel
Bu ekildeki bir sistemde yatay ve dey yerdeitirmeler ile kolon ve temel birleim
blgesinde dnmeler engellenebilecei iin ankastre mesnet olarak modellenir.
22