Noktalama İşaretleri :

Nokta ( . ): Nokta işaretinin kullanıldığı yerler şunlardır :

A) Anlamca tamamlanmış cümlelerin sonunda : Örnek :
 Öteki sanat eserleri gibi, roman da sanatçının duyduğu yaratma gereksiniminin ürünüdür.
 Bir uzak sis içinde yürür gibiyim yorgun.
B) Cümle değeri taşıyan anlatımların sonunda : örnek :
 - Sen de benimle gelecek misin?
- Mutlaka.
C) Bazı kısaltmalardan sonra : Örnek :
 Prof. (profesör), vb. (ve benzerleri)
D) Sıra gösteren sayı ve harflerden sonra : Örnek :
 IV. Murat, 20. Yüzyıl
E) Belli bir günü gösteren tarihlerin yazımında : Örnek :
 9.12.1986, 26.02.1995
F) Saat dakika gösteren rakamların arasında : Örnek :
 Akşam 17.20'de, sabah 9.05'te
G) Bir yazının alt bölümlerini gösteren rakam veya harflerden sonra : Örnek :
 1. , 5. , B. , H.
H) Rakamlar arasında çarpı işareti yerine : Örnek :
 21.10=210

UYARI : Nokta işaretinin kullanılamayacağı yerler şunlardır :

 Her sözcüğün ilk harfinin alındığı, büyük harfle gösterilen kısaltmalarda : Örnek :
TBMM, THY, TCDD, DMO
 Gazete, kitap, yazı bölüm başlıkları sonunda :
Kara Kitap (roman) , Yazko Edebiyat (dergi) , Üç Şehitler Destanı (şiir)
 Tabela ve levhalardaki yazılardan sonra : Örnek :
Kızılırmak Sineması, Ziraat Bankası, Yüksel Caddesi

Virgül ( , ): Virgül işaretinin kullanıldığı yerler şunlardır :

A) Cümlede sıralanan eş görevli sözcükleri ve sözcük gruplarını ayırmada : Örnek :
 Önce ayağa kalktı, yavaş yavaş elini kaldırdı, konuşmaya başladı. (eylemleri)
 Evini, arabasını, eşyalarını, herşeyini rehin verdi. (nesneleri)
 Çocuğun büyümesi, topluma yararlı bir birey olması, geleceği yaratması epeyce zor bir iş.
(eşit söz gruplarını)
B) Anlama güç katmak için tekrarlanan sözcüklerin arasında : Örnek :
 Ona bir daha, bir daha sarılıp öptüm.
C) Hitap sözcüklerinden sonra : Örnek:
 Sevgili yavrum,
 Canım arkadaşım
D) Seslenmelerden sonra : Örnek :
 Çocuklar, yerinize oturun.
E) Sıralı cümleleri ayırmada : Örnek :
 Babası iyi bir avukattı, ailenin gelecek korkusu yoktu.
F) Cümlede vurgulanmak istenen öğeden sonra : Örnek :
 Soğuk, oldukça soğuk bir gecede yola çıktılar.
 Evimiz, her sıkıntıda sığındığımız sıcak bir yuvadır.
G) Ara sözlü cümlelerde, ara sözün başında ve sonunda : Örnek :
 Geçen hafta, Çarşamba günü, yine toplantıya gelmemiştim.
 Annem, yaşamımdaki en yakın arkadaşım, bana yüz çevirmişti.
H) Adla soyadın yer değiştirip, soyadın başa yazıldığı durumlarda : Örnek :
 Güntekin, Reşat Nuri.
İ) Cümle başında onay bildiren "evet" ya da red bildiren "hayır" sözcüklerinden sonra : Örnek :
 Evet, ben biliyorum.
 Hayır, seninle gelemem.
J) Adlaşmış sıfatlar cümlede bir addan önce gelirse adlaşmış sıfatı ayırmada : Örnek :
 Yaşlı, kadına birşeyler söylemek istedi.
 Tembel, arkadaşlarını küçümsüyordu.
K) İşaret zamirlerinin bir addan önce geldiği cümlelerde, işaret zamirlerinin ardından : Örnek :
 Bu, kitabın önsözüne eklenecek.
 Şu, duvara asılacak.
L) Yazıda, tırnak içine alınmamış, aktarma cümlelerde, kapama tırnağı yerine : Örnek :
 Ben bu işi yapamazsam çok üzülürüm, diyordu.
 Yarın akşam bizde toplanalım, dedi.
M) Cümle başında kullanılan bağlaçlardan sonra . Örnek :
 Kaldı ki, bu şehir onu mutsuz etti.
 Ne var ki, adam böyle işlere alışık değildi.
N) Ondalık sayılarda kesirleri belirtmede : Örnek :
 15,300 - 10,50

Noktalı Virgül ( ; ): Noktalı virgül işaretinin kullanıldığı yerler şunlardır :

A) Biçimce bağımsız olmalarına karşın (ortak öğeleri olmayan) anlamca birbirine bağlı olan
cümleleri ayırmada : Örnek :
 Eve bir sessizlik hakimdi; kimse kimsenin yüzüne bakmıyordu.
 Elim ayağım dolaştı; ne diyeceğimi şaşırdım.
B) Bir cümlede virgülle ayrılmış örnek kümeler, eşit bölümler arasında : Örnek :
 Roman, öykü, anı, yaratıcı yazılara; makale, fıkra, eleştiri düşünce yazılarına örnektir.
 Bir yanda yaşlı anası, babası; öbür yanda karısı ve çocukları vardı.
C) Bağımsız cümleleri, neden-sonuç, karşıtlık, tamamlama gibi özelliklerle bağlayan "ama,
fakat, çünkü, öyleyse, böylece, öyle ki..." bağlaçlarından önce : Örnek :
 Çok aradım; ama senin gibisini bulamadım.
 Çocuğu okula göndermedim; çünkü çok hasta.
D) Öğeleri arasına virgül konmuş sıralı cümlelerin arasında : Örnek :
 At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.

İki Nokta ( : ): İki nokta işaretinin kullanıldığı yerler şunlardır :

A) Bir sözcük ya da cümleden sonra açıklama yapılacağını veya örnekler verileceğini
göstermek için : Örnek :
 Sıfat : Adın önüne gelip onu niteleyen ya da belirten bir sözcük çeşididir.
 Ünsüz harfler iki grupta incelenir : 1. Sert ünsüzler, 2. Yumuşak ünsüzler.
B) Bir kişiden ya da bir yerden alınmış bir sözün yazılacağını belirtirken, tırnak işaretinden
önce: Örnek :
 Yahya Kemal kültürümüzle ilgili şöyle der : "Her şeyin en iyisini yapmayı bilmişiz de, bunları
yaşatamamışız."
C) Yazı içinde bir kişinin konuşacağını belirtmek için kullanılan uzun çizgi ( - ) işaretinden önce:
 Yaşlı köylü :
- Yaklaş bakalım evlat!
Osman :
- Buyur dayı.
D) Bölme işlemlerinde bölenle, bölünen arasına konur : Örnek :
 100 : 4 = 25, 16 : 2 = 8

UYARI : İki nokta işaretinden sonra gelen bölüm bir cümle niteliği taşıyorsa büyük harfle başlar.
Örnek ve söz öbeği biçimindeyse küçük harfle başlaması uygun olur.
 Bir annenin en önemli görevi : Çocuklarını bedensel ve ruhsal yönden sağlıklı yetiştirmektir.
 Pazarda ne yok ki : üzüm, soğan, patates, marul...

Üç Nokta ( ... ): İki nokta işaretinin kullanıldığı yerler şunlardır :

A) Olaylar, nitelikler, adlar ve örnekler sayıldıktan sonra, sözün benzeri örneklerle
sürdürülebileceğini göstermek için : Örnek :
 Köylüler, pazara, bir çok şey götürüyordu : Tereyağı, yumurta, süt, yoğurt ...
B) Herhangi bir nedenle tamamlanmamış cümlelerden sonra : Örnek :
 Ona öyle kızıyorum ki...
 Cumartesi günleri Kızılay o kadar kalabalık ki..
C) Bir yazıda söylenmek istenmeyen sözler ya da adlar yerine :
 Ulan ... Burası babanın yaylası mı?
 Arkadaşı, A...'yı kandırıp sinemaya götürür.
D) Bir yazıdan alınan bölümlerde atlanan yerleri göstermek için . Örnek :
 "... Klasik edebiyatın, çağdaş edebiyata bir temel oluşturduğunu asla düşünemezsiniz."
UYARI : Üç nokta ve sıra noktalardan sonra gelen bölüm, bir cümle özelliği gösteriyorsa büyük
harfle başlatılır.

Sıra Nokta ( ..... ): Bir alıntının atlanmış bölümlerinin bulunduğunu belirtmek için kullanılır :
Örnek :
 "..... kahramanları, soylulardan uşaklara dek değişir. Komedinin yalnızca eğlendirici değil,
eğitici olması gerektiğini düşünenlerdenim..."

Soru İşareti ( ? ): Soru işaretinin kullanıldığı yerler şunlardır :

A) Soru bildiren cümlelerden ve soru anlamı taşıyan sözcüklerden sonra : Örnek :
 Bu soruyu hangi yoldan çözeyim?
 Nereye ?
B) Verilen bilgilerin kesin olmadığını, kuşku taşıdığını göstermekte kullanılır. Bu amaçla
kullanılan soru işareti ayraç içine alınır : Örnek :
 Şair ( ? - 1413 ) yılları arasında yaşamış.
 Bir gecede beş yüz sor çözdüğünü ( ? ) söylüyor.
C) Cevap gerektirmeyen, sözde soru cümlelerinin sonunda kullanılır : Örnek :
 Önüne baksana kör müsün?
 Bunca yükü bir başıma nasıl sırtlanırım ben?

UYARI : Soru işareti şu durumlarda kullanılmaz :

 İçinde soru edatı da olsa soru anlamı taşımayan cümlelerin sonunda:
Bunu anladı mı anlamadı mı bilmem.
O geldi mi sen gidersin.
 Soru sözcüğünün yan cümleye yöneldiği bileşik cümlelerde :
Beni niçin aradığını anlayamadım.
Gelecek günlerin ne getireceğini kimse bilmez.

Kesme İşareti ( ' ): Kesme işaretinin kullanıldığı yerler şunlardır :

A) Özel adlara gelen çekim eklerini ayırmada : Örnek :
 Atatürk'ün, Kıbrıs'a, Çukurova'da
B) Kısaltmalardan sonra gelen ekleri ayırmada : Örnek :
 TRT'ye, TV'de, AET'nin
C) Sayılara gelen ekleri ayırmada : Örnek :
 1933'ten sonra, 13'ün karesi
D) Bir harfe ya da bir eke gelen ekleri ayırmada : Örnek :
 A'nın kalın, düz, geniş olması
 -lık,-lik'in bir yapım eki olduğu
E) Bir sözcük içinde bir ünlünün düştüğünü belirtmek için : Örnek :
 N'aber (ne haber)
 N'olur (ne olur)

Ünlem İşareti ( ! ): Ünlem işaretinin kullanıldığı yerler şunlardır :

A) Ünlemlerden, ünlem anlamı taşıyan cümlelerden ve seslenişlerden sonra : Örnek :
 Ay! Babam geliyor.
 Bir de baktım ki ne göreyim!
 Defol !
 Hey komşu !
B) Birini küçümseme, onunla alay etme gibi durumda parantez içinde ünlem işareti ( ! )
kullanılır : Örnek :
 İnsan ancak çok çalışarak ( ! ) bu kadar zengin olabilir.
 Ne kadar dürüst olduğu ( ! ) aldığı rüşvetlerden belli.

Tırnak İşareti ( " " ): Tırnak işaretinin kullanıldığı yerler şunlardır :

A) Başkasından aktarılan söz ya da yazıların başında ve sonunda : Örnek :
 Ne demiş atalarımız "İşleyen demir ışıldar."
B) Cümle içinde özellikle belirtilmek istenen bir sözcük, bir terim, tırnak içinde gösterilir : Örnek:
 Son günlerde bir "temiz toplum" sözü dolaşıyor, herkesin ağzında.
C) Yazı başlıkları, kitap, şiir, şarkı adlarının başında ve sonunda : Örnek :
 F. Nafiz'in "Han Duvarları" çok uzun bir şiirdir.

Uzun Çizgi İşareti ( — ): Yazıda karşılıklı konuşmalarda kullanılır. Bu nedenle konuşma

çizgisi adını da alır : Örnek :
 — Sen misin Ali Çavuş ?
— Benim komutanım, sessiz olalım.
— Saat kaç oldu dersin?
— Gece yarısını epeyce geçmiştir.

Kısa Çizgi İşareti ( - ): Kısa çizgi işaretinin kullanıldığı yerler şunlardır :

A) Satır sonlarına sığmayan sözcükleri hecelerden bölerken: Örnek :
 Bu işi senin yapacağına gö-
nülden inanıyorum.
B) İki sözcük ya da iki sayı arasındaki ilgiyi belirtmede : Örnek :
 Ural - Altay dilleri
 Ankara - İstanbul
C) Sözcükleri kök ve eklerine ayırmada . Örnek :
 At - ış - tır - an
 Seç - enek - ler - imiz
D) Cümle içindeki ara sözlerin başında ve sonunda : Örnek :
 Gelecek - ki gelir sanıyorum - o zaman görüşürüz.

UYARI : D maddesindeki kullanımda virgül işaretiyle kısa çizgi görevdeş olup, ara sözleri
ayırmada her ikisi de kullanılabilir.
 Gelecek, ki gelir sanıyorum, o zaman görüşürüz.

Ayraç İşareti ( ( ) ): Ayraç işaretinin kullanıldığı yerler şunlardır :

A) Cümle içinde bulunan, ancak cümle içinde görev almayan açıklamalar, ayraç içinde verilir:
 Ad soylu sözcükler de (sıfat, zamir, zarf, edat, bağlaç, ünlem) yüklem görevi üstlenir.
B) Cümle içinde bir sözcüğün eş anlamlısı ayraç içinde verilebilir. Örnek :
 Sesteş (eş sesli) sözcüklerde birden çok temel anlamlılık vardır.
C) Bir kişiden söz ederken doğum ve ölüm tarihi ayraç içinde verilir : Örnek :
 Tevfik Fikret (1867 - 1915) Servet-i Fünun edebiyatının ünlü bir şairidir.
D) Tiyatro yapıtlarında oyuncuların yapacağı hareketler ayraç içinde gösterilir : Örnek :
 Zülfikar (ellerini ovuşturarak): - Buyur ağam, beni emretmişsin!
E) Maddelerin sıralanmasında alt bölümleri belirten sayı ve harflerden sonra kapama ayracı
olarak kullanılır : Örnek :
 1) .... 2) ... 3) ....
 A) .... B) .... C) ....

Ayraç İşareti ( [ ] ):Ayraç içine alınmış bir açıklama için gereken yeni bir açıklama, köşeli
ayraç içine alınır : Örnek :
 Divan şairlerimizin başında (Fuzuli [16. yy] , Baki [16. yy] , Nedim [18. yy] gelir.