MUSTAFA KEMAL NVERSTES

FEN EDEBYAT FAKLTES

TARH BLM
BTRME ALIMASI

SERNYOL VE NSAYRLK

HAZIRLAYAN
FATMA KAPLAN
030205001

ANTAKYA 2007

NDEKLER

NSZ
GR
I. BLM
SERNYOLUN CORAF KONUMU VE TARHES
II. BLM
a) Nusayriliin Tanm
b) Nusayriliin Tarihesi
c) Nusayrilerde badet
d) Nusayrilerde Amcalk Kurumu
III. BLM
a) Bayramlar ve zel Gnler
b) nemli Gn ve Geceler
c) Nusayrilerde Hzr nanc
d) Nusayrilerde Trbe nanc
e) Ebced Hesab
f) Yerel nanlar
IV. BLM
a) Doum ve ocuk Bakm
b) Evlenme
c) lm Adetleri
d) Bayram ve zel Gn Yemekleri
e) Tabu ve Kutsal Yiyecekler
f) Yerel Yemekler
g) Deyimler
h) Ataszleri
) Beddualar
j) Oyunlar
k) Bilmeceler

V. BLM
a) Hz. Muhammedin Hz. Ali Hakkndaki Szleri
b) Hz. Alinin Szleri
c) Nusayriler Hakkndaki ftiralar ve Cevaplar
VI. BLM
a) Halk Hikayeleri
b) Destanlar
SONU
BBLYOGRAFYA

I. BLM
SERNYOLUN CORAF KONUMU ve TARHES
Serinyol, Akdeniz Blgesinde yer alan Hatay iline bal bir beldedir. skenderunAntakya arasnda olan E-5 karayolunun gney istikametinde iken sanda, Nur Dalarnn
eteinde yer alr. Antakya merkezden 20 km. uzaklktadr. evresinde Paaky, Arpahan,
Aaboa, Zlflhan, Maraboaz, Tahtakpr, Uzunal kyleri yer alr.
Serinyolun dier bir ad Bedirgedir. Eski zamanlarda Bedirge mntkasnda iki
patriin yaad sylenir. Bu iki patriin ynettii Serinyola Patrekeyn denilmeye
balanm. Zamanla halk dilinde Patrekeyn szc Bedirge halini almtr.1
Bedirgenin tarihesi ok eskilere dayanr. M.. 300l yllarda Byk skenderin
Antakyaya hakim olmasyla Serinyola yerlemeler oluyordu. Daha sonra Bizansllarn
yreye gelip yerletikleri grlr. lk yllarda iki patrik tarafndan ynetildii iin buraya
Patrekeyn adnn verildiini ifade etmitik. Araplarn buralara yerlemeye balamasyla
Bedirge halini almtr. Osmanllarn 1515te ehri ellerine geirmesiyle Trkler kasabaya
yerlemeye baladlar. evreden edinilen bilgilere gre buraya ilk yerleen Tembel Ahmet
adnda bir Bulgar gmenidir. Tembel Ahmete Bedirgenin kurucusu denilebilir. 1864
ylndan itibaren Kuzey Bat Kafkasyadan Osmanl topraklarna youn bir g yaanr.
Ayrca Bulgaristandan gelen gmenlerde buraya yerleir. Bedirge Osmanaa ve Bedirge
erkez isimleri buradan gelmektedir. Anayaz Ky ile Topboaz arasndaki blge birka
ailenin elinde bulunuyordu. 1918 ylnda I. Dnya Sava ile Serinyolda Fransz hakimiyeti
balar. Franszlardan kalan Antakya-skenderun aras asfalt yol, Bedirge ay zerinde ina
edilen kpr ve skenderun-Antakya arasndaki eski yol zerindeki nar aalar da
Franszlardan kalmadr.2
Kasaba Cumhuriyetin ilk yllarnda muhtemelen kk bir ky konumundayd.
1938de Hatay Devletinin kurulmas ve bunun devamnda 1939da Hatayn anavatana
katlmasyla idare Trkiye Cumhuriyetine gemitir. 1940 ylndan itibaren Serinyola evi
bark olmayan kiiler, aileler ya arazi satn alp ya da Cemil ve Bekir aalarnn yannda ifti
olarak yerlemeye balamlardr. 1940 ylnda kasabaya skenderun-Antakya yolunun
skenderun istikametinde iken sa tarafta bulunan blmne ilk yerleen Nur ailesidir. Nur
ailesi Antakyada bulunan mallarn satp Serinyolda yerlemilerdir. Bu tarihten itibaren
kasabada yerleimler yava yava yerleimler balamtr. 1950lerde devletin aile bana
krkar dnmlk arazi datmasyla Serinyolda bir canllk yaand. Bu araziler Amik
1
2

Zafer Sar, Hatayda Yer Adlar ve Kurulu ykleri, Antakya, 2003

Garip Kaplan, Derleme Tarihi 15.02.2007, Serinyol

Glnn kurutulmasyla elde edilen arazilerdir. Amik Glnn kurutulup halka datlaca
duyulunca Samanda, Altnz, Antakyadan birok aile Serinyola yerlemitir. 1950de
Orman Fidanlnn almasyla buraya yerleenlere i alan oluturulmutur. Ayrca yine
1950de Serinyola elektrik verilmesiyle iftilikle beraber sanayi de gelimeye balamtr. 5
Haziran 1968de Serinyol Belediyesi faaliyetlerine balamtr. Kasabann kenarnda Serinyol
Maraboaz blgede skenderun-Antakya Karayolu zeri 121. Jandarma Er Eitim Alay yer
alr. Kasabann mahalli pazar Pazar gn kurulmakta ve birok ehir, ile ve kylerden
katlm olmaktadr.
Serinyolun nfusu 1950de 600 civarndayd. Ancak bu nfusun ou toprak
sahiplerinin yannda alan tarm iilerine aittir. Amik Glnden toprak kazanmak iin pek
ok kii buraya gelir ve burada yerleir. Antakya-skenderun karayolunun Serinyol iinden
gemesiyle buras ticaret yolu zerinde yer almaya balad iin nem kazand. Zira sadece
skenderuna deil, tm Trkiyeye ulam bu yol zerinden yaplyordu. 1975te 5.400 olan
nfus, 1980de 7.444, 1985te 10.000, 1989da 13.000nin zerinde olmutur. u anki nfusu
da 15.000 civarndadr. Grld gibi nfusta srekli bir art sz konusudur.
Serinyolun Batsnda Nur Dalar, Dousunda da Amik Ovas uzanr. Blge temel
geim kaynaklar tarm ve hayvanclktr. Daha nceleri ilkel yollarla tarm yaplyorken
gnmzde daha modern tarm teknikleri kullanlmaktadr. En byk sorunlardan biri su
skntsdr. Yaanan su skntsna ramen tarm zengindir. Pamuk, zeytin, msr, buday,
turungiller, mevsimlik sebzeler yetitirilmektedir. Tarma dayal sanayi olarak pamuu
ileyen rr pres fabrikalar, bulgur fabrikas, un fabrikas, konserve ve sala fabrikas
mevcuttur. Hayvanclk da Serinyolda nemli bir yer tutar. Blgede ahr hayvancl
yaplmaktadr. Genelde bykba hayvanlar yetitirilir. Ancak burada st rnleri fabrikas
bulunmamaktadr. Jandarma Klasnn hemen yannda kasaba giriinde yer alan Orman
Fidanl 1950den beri Hatay ili evresi iin deiik aa tr fidanlar yetitirmektedir.
Nur Dalarndan akan Bedirge aynn kaynana doru kan yerlerde piknik
yaplmaktadr. Buralar halkn yaz gnlerinde urak yerlerindendir.bunun dnda piknik ve
aile dinlenme yeri ay bahesi olarak Mavi Selvi aile ay bahesi de hizmet vermektedir. Nur
Dann eteinde Bedirge ayna bitiik kurulan bu ay bahesi ve piknik alan grlmeye
deer gzelliktedir.
Beldede iki yazlk, bir klk dn salonlar, bir salk oca, drt ilkretim okulu,
bir lise dengi okul, tarm kredi kooperatifi, esnaf kefalet kooperatifi, bir ktphane yer
almaktadr.

II. BLM
a) Nusayriliin Tanm
ounluu Suriyede yaayan bir ii mezhebinin yelerine Nusayri denilmektedir.3
Nusayri kelimesinin pek ok anlam vardr. Alevilere Nusayri denilmeye balamasnn birok
rivayeti vardr.
1) Aleviler, Memlkler, Emeviler ve Osmanl Devleti zamannda eitli basklar
grm, birok katliama maruz kalmlardr. Bu baskdan kamak iin yksek yerlere
yerlemeye baladlar. Katklar yerlerden en nemlisi El-Nusayriye dalar olmutur. Bu
dalarda yaayanlara Nusayri denilmeye baland rivayet edilir.
2) Nusayri kelimesi Nast zafer anlamna gelmektedir. Nusayri, nasreden, zafer
kazandran anlamndadr. Hz. Aliyle birlikte savaanlara ve zafer kazananlara Nusayri
denilmektedir. Bu sz gnmzde kullanlr. Zayf, gsz kiilere Allah Yinsiro denilir.
Yani Allah onu gl, ykselen kii yapsn anlamndadr.
3) Bunlarn dnda Alevilere bu ismin verilmesindeki en mantkl gr Nusayrilik
mezhebinin 9. yy.da Muhammed bin Nasr tarafndan kurulduudur. Bu ahsn adndan dolay
Alevilere Nusayriler denilmektedir.4

b) Nusayriler Tarihi
Hz. Peygamberin 4 Haziran 632de lmnden sonra halifelie kimin geecei
tartma konusu olmutur. Her bir uygarlk dnemine belli Arap kabileleri damgasn
vurmutur. Bu kabilelerin iinde en ok tannan Adnani kabilesidir. Adnani kabilesi kendi
iinde Emevi ve Haimi olmak zere iki kola ayrlr. Haimi, Hz. Muhammedin atalarndan
olan Abdlmenafn oludur. Kabenin bakm Kureylilere verilmedii iin Kureylilerle
Haimiler arasnda bir ekime vardr. Hz. Muhammed peygamber olduktan sonra Emeviler
ve Kureylilerde slam dinini kabul etmi, ancak aralarndaki ekime peygamberden sonra
uzun yllar srmtr. Aslnda Arap tarihinde nemli rol oynayan ii-Sunni davas HaemiEmevi davasdr ve Hz. Peygamberin lmyle yeniden balad.5
Hicretin 10. yl, Miladi ise 632 ylnda Hz. Muhammed son veda haccna kacan,
katlmak isteyen Mslmanlara da hacca davetini aklad. Medine, Msr, Irak, Yemen ve
Mekkeden 130 bine yakn Mslman toplanmt. Hac grevini yerine getirdikten sonra
dn yolunda Mekke ile Medine arasndaki Cuhfe yresine adir Hum denilen bir yerde

Ana Britannica, C.17, Ana Yaynclk,stanbul, s.4

Abdulhadi Cevent, Derleme Tarihi 01.02.2007, Serinyol
5
mer ULUAY, Tarihte Nsayrilik, Gzde Yaynclk, Austos 2001 s.40
4

durdular. nk bu blgede yol (kavak) ayrm vard. Haclar buradan memleketlerine

dneceklerdi. O gn Zilhecce aynn on sekizinci gnyd. iddetli bir yaz sca hakimdi.
Toplanan kalabalk ile Hz. Muhammed le ve ikindi namazlarn kldlar. Sonra Hz. Cebrail
tarafndan Maide sresi indi. Ayette u szler yer alyordu;
Ey Peygamber, rabbinden sonra indirileni akla, bunu yapmazsa ayet peygamberlik
vazifelerini yerine getirmi saylmayacaksn. Allah seni insanlardan koruyacaktr.
Toplanan maheri kalabala sesini duyurmak iin Hz. Muhammed deve eerlerinden
yaplan yksek bir yere kp yle buyurdu :
- Yce rabbime hamd-u senalar olsun, olabilir ki yakn bir zamanda mevlam beni
yanna arr ve aranzdan ayrlabilirim. ahit ol Allahm, aranzda paha biilemez iki byk
emanet brakyorum. Vasiyetim olan Kuran- Kerim ve Ehl-i Beytimi brakyorum.
Sonra Hz. Alinin elinden tutarak Onun yanna ald. Herkesin duyaca ekilde :
- Ben kimin mevlas isem Ali de onun mevlasdr. Allahm, Ona dost olana dost,
dman olana dman ol. Ona yardm edene yardmc ol. Onu yalnz brakan yalnz brak.
Ve hakk Onunla beraber kl; diye buyurmutur.6
Hz. Peygamberin 4 Haziran 632de lmnden sonra halifelik yar balad. Bu
konudaki anlamazlk slamdaki ilk ayrmaya yol at. Peygamberin adir Hum ve Veda
Haccndaki vasiyetlerini kant gstererek halifeliin Atiye gemesini isteyenlerin karsnda,
halifeliin yalnzca Haimoullar veya Ehl-i Beyte tannm bir hak olmadn, ayrca tm
Kureylilerin de bu haktan yararlanabileceini savunanlar oldu. Hz. Muhammed zamannda
Aliyi sevmeyen sahabeler, peygamberin cenaze ilemleriyle ilgilenmelerinden faydalanarak
bir halife setiler. Alevilik; ite bu olaydan sonra ortaya kmtr. Aliyi sevenler ve
peygamberleri sayanlar buna itiraz etmilerdir. Bu kiiler ilk Alevilerdir. Sffn Savanda
(659) Aliyle Muaviyeye savaanlara da Alevi denilmiti. Sffn Savayla Alevilik snrlar
daha da belirginleti. Gnmzde Ali ve On iki imama inananlara Alevi denilmektedir.
Hz. Alinin lmnden sonra da bu ekimeler bitmedi. Muaviyenin olu Yezid baa
geince Emeviler glendi. Hz. Alinin olu Hseyine Yezidin halifeliini kabul etmesi
teklif edildiinde u cevab vermitir :
irrab el humur, mrtekibil il fcur7 olan birinin halifeliini kabul etmem. 680
ylnda Hz. Alinin olu nc imam Hz. Hseyin, Muaviyenin olu Yezidin ordular ile
Muharrem aynn onunda Kerbela dolaylarnda karlat. Ve Hz. Hseyin ile birok adam
feci ekilde ldrld. Bu olaya Kerbela olay denildi. Kerbela olayndan sonra Mslmanlar
6
7

a.g.e., s.257
a.g.e., s.257

Alevi ve Snni olarak ikiye ayrld.8 Yezid, Emevi Devletinin snrlarn belki geniletmiti,
ama Kerbela olay ile Mslmanlar arasnda kan kaybetmeye balad. Halk Yezide tepki
gstermeye balad. Ancak korkular yznden Emevilere yaklamak zorunda kaldlar.
Emevilerin en byk etkileri Hadis-i erifler zerinde yaptklar hilelerdir. Emevilerin
hadislerle ilgili faaliyetleri unlardr :
1) Hadis rettiler
2) Gerek hadisleri yok ettiler
3) Baz hadisleri silerek, zerine ekleyerek, kendi siyasetlerine gre dzenlediler.
Emeviler dneminde mer b. Abdlaziz sayesinde Ehl-i Beyte sayg gsterilmeye
balanr. Emevilerin yaptklar basklar bitirmek ve Alevilerin durumlarn dzeltmek
vaadiyle. Abbasiler, Alevilerin desteini almlardr. Ancak baa geince kendileri de ayn
siyaseti uygulamlardr. Abbasiler, itihat ak brakp o zamanki fkhclardan mezhep icad
etmelerini istemilerdir. Bylece Snnilerin drt ana mezhebi ortaya kyor. Abbasilar bu
drt ana mezhebi kabul etmi, dierlerini de reddetmilerdir. Ancak bu mezhebler,
Emevilerin dzenledii hadislere dayanarak birok yanl kararlar verirler. Abbasilerin
basks Harun er Reid dneminde de srd ki Aleviler artk bu baskdan kurtulmak iin uzak
blgelere g ettiler.
Abbasiler dnemindeki mezhep ayrlna altnc imam Cafer-i Sadk kar kmtr.
Cafer-i Saddkla ayn grte olanlar etrafnda topland ve bunlara Caferiler denilmeye
baland. Aleviler artk Caferiler olarak da anlmaya baland. Nusayriler 1048 ylna kadar
bb ve ardllar tarafndan dini yetkili olarak ynetildiler. Halep, Lazkiye ve Badat dini
merkez oldu.
On birinci imam Hasan el Hucca (el-askeri) da dierleri gibi ldrleceini biliyordu.
nk bu imamlarn gelecei grme gibi yetenekleri vard. Bunu bildii iin yardmcs olan
dnemin byk eyhi Muhammed b. Nusayriye bir ok tavsiyede bulundu. Kendisine Alevi
arivini teslim ediyor, Alevilerin dini bilgisini retiyor. mam el Askerinin lm zerine
on ikinci imam Muhammed el Mehdi baa gemiti. Btn Aleviler ve iiler on ikinci imam
Mehdinin lmne kadar peygamber soyundan geldii bilinen imamlara inandlar ve onlar
rnek aldlar. Bu inanca gre onlar imaml hakketmilerdi. Ancak yine de on iki imam
kutsayan anlaya gre Mehdi lmedi ve beklenen kii kurtarc Odur. Mehdinin gyabyla
birlikte Hz. Muhammedin Ben ilmin ehriyim. Ali de onun kaps sznden yola karak
on iki imamn her birinin bir bb olduu ve dini inancn bu bblar yoluyla yrtlmesi

Abdulhadi Cevent, Derleme Tarihi 25.01.2007, Serinyol

gerektiine inanmaya baladlar.9 On ikicilere gre imamlar peygamberlerin vasileri olduklar

iin her biri kendine bir bb edinmiti. Muhammet Emin et Tavile gre imamlar ve Bblar
yledir :
1) mam Ali b. Ebu Talib

Selman el Farisi

2) mam Hasan el Mcteba

Kays b. Varaka

3) Hseyin e.ehid

Reyd el Heceri

4) mam Ali Zeynelabidin

Abdullah el Galib el Kabili

5) mam Muhammed el Bkr

Yahya b.Muammer b.mit-tavil er Smali

6) mam Cafer-es Sadk

Cabir b. Yezid el Cfi

7) Ms el Kzm

Muhammed b.ebi Zeynel Kahili

8) mam Ali el Rdel

Mufaddal b.mer

9) mam Muhammed el Cevad

Muhammed Mufaddal b. mer

10) mam Ali El Hadi

mer b. El fuat

11) mam el Askeri

Muhammed b.Nusayr el basri en nmeyri

12) mam Muhammed el Mehdi10

Btn bu imamlar iinde Alevilii gelitiren, ona felsefeyi ierik kazandran, Ehli
Beyte olarak aslmasn salayan altnc imam ve Hz. Muhammedin torunu Caferi
Saddktr. Aleviler, dinsel yorumlarnda Cafer-i Saddkn szlerini de, kitaplarn da ska
kullanrlar. Caferiler adyla bir alt kol, bir mezhep de bu nedenle ortaya kmtr.
On birinci imam Hasan el Askeriden sonra Onun bb olan Muhammed b. Nusayri,
Smarraya yerleerek Nusayrilere yol gsterdi. rencilerden birisi Hseyin b. Hamdan el
Hasibidir. Ondan sonra Bb ardllar dini bakanlk grevini stlendi. Bu dnemde
Nusayriler ve slam alemi iin dini bir anari ortam yaand. Msrl byk alevi olan
Hasibinin dnemi bu zamana denktir. Alevilere bamszlk ve hakimiyet fikrini alad.
Muhammed b. Nusayriden sonra bu mezhebin ncs olarak kabul edilir.11 Muhammed b.
Nusayri, mezhebin kurucusu deildi, ama ehlibeyt kltrne uygun renciler yetitirdi.
Hseyin b. Hamdan el Hasibiyi Alevi mezhebinin kurucusudur.12 Hasiybi Irak, Suriye
ve birok lkede pek ok mridler yetitirdi. Halep hkmdar olan Seyfddevle de onlardan
biridir. Aleviler, Emevilerden Hasibinin dnemine kadar ii alemiyle ayn dzeyde idi.
Dierleri hangi zulme uradysalar o zulmlerden paylarn almlardr. Ancak Hasibiden
Atatrk dnemine kadar herkesten ayrlm bir ekil aldlar. Zulme uradlar, ezildiler,
9

Hseyin TRK, Anadolunun Gizli nanc NSAYRLK, Kakns Yaynlar, 2005 stanbul s.42
a.g.e., s.42
11
a.g.e., s.44
12
mer ULUAY, Arap Alevilii Nusayriler, 2.bask Gzde Yaynevi, Haziran 1999, s.111
10

ikence ve krm felaketine uradlar. Bu zorluklar karsnda birok eyden yoksun kaldlar;
ancak inan ve gvenleri, din ve ahlak kutsalln hibir zaman yitirmediler.13
Hasiybinin lmnden sonra iki dini merkez ortaya kt. Birisi Seyyid Muhammed
b. Ali el-Cillinin yrtt Halepteki merkez, dieri de Seyyid el Cisrinin yrtt
Badattaki merkezdi. El-Cilli Hasiybinin rencilerindendi ve kendi rencilerine
leviliin ahlak ve kltrn aktarmaya devam etti. Daha sonra baa geen Tebrini, Hasiybi
ynetimini izleyerek onun ilim ve felsefesini yaymaya alt. Ondan sonra nderlie kimse
gemedi. Her eyh kendi bulunduu blgede bamsz olarak eyhliini srdrd.
Nusayri tarihindeki son dnem, blgesel eyhlerin bamszlklarn ilan etmeleriydi.
Bunlar Fatimiler Devleti (Msr), Bveyhoullar (Hazar Denizi Blgesi), Hamdanoullar
Devleti (Musul, Halep), Aridoullar Devleti (am, Trablus, Teberiye), Tenuhiler Hkmeti
(Laskiye), Hamudoullar Devleti (Kurtuba, Malka), Ahmeroullar Devleti (Zaragoza),
Mhrizoullar Hkmetleridir.14
Alevilerin gemiinde Emevi ve Abbasilerin yaptklar kymlar dnda iki byk
bask ve zulm dnemi vard. Birincisi Hal Seferleri dnemi, dieri de Osmanl Yavuz
Sultan Selim dnemidir. Hal Seferleri srasnda Aleviler, geni bir corafyaya yaylmt.
Horasan, Hazar Sahilleri, Musul, Diyarbakr, Halep, Tarsus, Adana, Misis, Lazkiye, Cebile,
Trablus, Hama yresi ve Sura yerlemilerdi. Hallarn basklar sonucunda Nusayrilerin
byk ounluu Antakya ve evresine kadar ekilmilerdir. Uzun sren kuatmalardan sonra
Hallar Antakyay ele geirdi ve Nusayriler yaklak iki yl Hal kuatmasyla kar karya
gelmilerdir.
Aleviler, Osmanl (1517-1918) ve Memluklar (1250-1517) dneminde youn bir
baskya uradlar. Bu dnemde Snniletirme politikas balad. Msrdaki smaillilerle
savaan 4. Memlk Sultan I. Baybars, Suriyeyi ele geirdikten sonra smaillilere yakn olan
Nusayrilere de sava at. Nusayriler zerinde ilk kez youn ve sistematik dini asimilasyon
politikas uyguland. Daha sonra baa geen Klavun dneminde basklar daha da artt. Snni
bir Mslman din limi olan bin Tevmiyyenin Nusayriler hakknda eitli hakaret ve
karalama ieren fetvas Sultan Klavunun dnemine denk gelir. bni Tevmiye Alevilerin
Yahudilerden, Hristiyanlardan ve dier pek ok putperestten daha kafir olduklarn ve onlara
sava amann Allah memnun edeceini belirten bir fetva yaymlamt. Ayrmcla maruz
kalan Aleviler, yzyllar boyunca kentli Snnilerin ve Hristiyan toprak ya da mlk
sahiplerinin topraksz serfleri, rgatlar olarak yaamlardr. bni Tevmiyenin fetvasn baka
13
14

Mahmut Reyhani, Arap Alevilii, Antakya s.109

Hseyin TRK, Anadolunun Gizli nanc NSAYRLER, Kakns Yaynlar, 2005 stanbul, s.45

fetvalar izledi. Bunun sonucunda Alevilerin mallar yamaland, kadnlarna farkl gzlerle
baklmaya baland. On binlerce Alevi ldrld. Batn mezhepler yasakland ve Nusayri
kylerine zorla cami yaptrld.
Nusayri tarihindeki en byk olay, en byk katliam kukusuz Halep krmdr. Ancak
bu katliam tarih kitaplarnda yer almamaktadr. Sultan Selim dneminde Aleviler byk bir
bask grmlerdir. Suriye, 1517 Yavuz Sultann Msr fethiyle Osmanllarn eline geti. Bu
dnemlerde Nusayri illerini istila eden Sultan Selim, 1516da Halepte 70 bin Aleviyi
katletmitir.15 Bu olayn sonunda blgedeki Alevi egemenlii ykld. Sultan Selim, MsrAnadolu yolunun gvenliini salamak iin iskan politikas gerekletirdi ve Trkleri
Nusayrilerin blgelerine yerletirdi. Bu dnemde Nusayri Dalarna yaklak yarm milyon
Trk yerletirdi.
Bu basklar sonucu Nusayriler kendi ilerinde savunmaya ynelik ve gizlilik esasna
dayal rgtlenmeler oluturdular. Basklar nedeniyle Antakyadan ayrlan Nusayriler kanuni
Sultan Sleyman dneminde geri dnmeye baladlar. Bu kiiler Antakyada Suveydiyaye,16
Adana evresi ve Tarsusa kadar uzanan blgede yerletiler. Bugn de bu blgede varlklarn
srdryorlar.
II. Abdlhamit dneminde (1842-1918) ayn asimilasyon politikas srdrld. Btn
blgelerde camiler ina ediliyor, buralara Nusayri imam ve mezzinler atanyordu. Osmanl
dneminde, Yenieri Ocann 1826da kapatlmasna kadar Yenierilerle ilikili olan Bektai
tarikatnn temsilcileri araclyla belli bir nfuz sahibi olunduysa da 16. yydan itibaren,
Alevilerin belirli aralklarla katledildiklerine dair kaytlara rastlanmamaktadr. Aleviler, ne
askeri rgtlenmeye, ne de ynetim ile ilgili grevlere kabul ediliyorlard.17
Aleviler, Osmanl tahrir defterlerinde Garipler Cemaati olarak kayda gemilerdir.
Osmanl dneminde Nusayrilerin, mlk, mal sahibi olmas, Kuran- Kerim satp okumas
banazlar tarafndan yasaklanmt. arya bile inmelerine izin verilmedii sylenir. Kuran-
elde etmek iin Hristiyan din adamlarn devreye sokarlard. Nusayri din adamlarnn nce
sarklar arkadan atele tututurulur, sonra atei sndrme bahanesiyle sarklar ayaklarnn
altna alp inerlermi. Nusayri selamn almamak iin yzlerini evirenler, omuz atp
geenler varm.18

15

Uluay.. Arap Alevilii NSAYRLK, s.113

Samanda
17
Cumhuriyet Gazetesi, 18 Austos 2006, s.9
18
Sait Bulutun Nusayriler/Bin Yemin adl yazsndan alnt.
16

Bu kadar bask ve ayrmclk gren Nusayriler, yzyllar boyu hayatta kalmak iin
ibadetlerini gizli yaptlar, da kapal yaadlar. Hatta yaam alan olarak dalk yerleri
semilerdir.
Hatayn 1939da Trkiye Cumhuriyetine katlmasyla ve Trkiye Cumhuriyetinin
laikletirilmesiyle Nusayrilerin kendi toplumsal kurumlar yava yava olumaya balad.
Cumhuriyet ile birlikte yaplan ayrmclk nispeten azalmtr. Antakya ve evresinde
Atatrke sempati ve sevgi ok yksektir. nk sahip olduklar bugnk konumlarn
Atatrk Cumhuriyetinin salad zgrlk ortam salamtr. Bu nedenle Atatrk sevgisi ve
saygs yksektir.

c) Nusayrilerde badet
slam iinde Btini bir akide olan Nusayrilik, bu grubun belirleyici zellii olan
gizlilik ve sr tutmak ilkesini, ok eskilerden gnmze kadar getirmitir. Bu nedenle
Nusayri akidesi ve i ynetimi hakknda yeterli bilgi bulmak ok zordur. Grubun i ynetimi
ve akidesi hakknda konumak ancak konuyla ilgili kiilerce yaplr. Bu kiilerin ncelikle
buna yeterli olmas gerekir.
Yzyllar boyu kyma urayan bu grubun, bir savunma dzeni oluturup korunmas
ok doal ve zorunludur. Nusayriler, yaadklar topraklarda, zaman iinde olan siyasi olay ve
sosyal hareketler (igal, g, sava, katliam, yasaklama, dlama vb.) nedeniyle, farkl ve zt
faktrlere maruz kaldlar. Ama her eye ramen Nusayri olmak nedeniyle ortak kaderi
paylatklarnn bilincinde oldular. Bylece Nusayri din adamlar, air ve edipleri grup ve
yneticileri, akidenin esaslarn kapal ve gizli oturumlarda birbirlerine retirler. Bir hvann
bilecekleriyle h olacak kiinin bilecekleri farkl olacaktr. Akidenin aktarm daha ok szl
ekilde yapld. Nusayriliin temel kitaplar (Hseyin b. Hamdan Hasibi) zenle korunup
sakland.
Nusayrilik, Btini bir slam akidesidir. Kurana dayal olarak (Zmer Suresi), ayetlerin
bir zahiri bir de Btini anlamlar var olduu esasna dayanr. ekilde, surette grnmler ile; o
eyhin ieriinin farkl olduu, bylece farkl ve derin anlamlarnn bulunduu inanc vardr.19
Her eyin bir Btini ve Zhiri olduuna gre, ibadetlerinde Btini-Zhiri anlamlar
vardr. Nusayrilerde slamn be art kabul edilir. Namaz, hac, oru, zekat, ehadet hak
bilinmektedir. Namaz be vakittir ve Caferi mezhebine uygun ekilde ve evlerde gizli olarak
klnmaktadr. Her yerde ve zamanda, yrrken, alrken, otururken namaz klnabilir.

19

mer ULUAY, Arap Alevilii, NSAYRLK, 2.Bask, Gzde Yaynclk, Haziran 1999, s.24

nemli olan Allahn adn zikretmek ve onunla ba baa kalmaktr. Btini namaz, Hz.
Muhammedin Hz. Ali ile Hira Dandaki maarada, gizli sessiz yaptklar Allah zikir ve
tesbihtir. 20
Zira Tevratta Hz. Yakubun gezerek ibadet ettii bildirilmektedir. Din adam (eyh)
Nusayri toplumunda bir otoritedir. Bayramlarda, adaklarda, cenazenin yedinci gnnde l
yemei srasnda ve amcalk geleneinde, bir eyhin nderliinde toplu namaz klnr.
Buna cem denilir. Cemin gizlilii kat bir kuraldr. Cem iine Nusayri olmayanlar
alnmad gibi, cemdeki inan ve uygulamalarn aklanmas kesinlikle yasaktr.21
Ramazan aynda tutulan oru Nusayri ibadetinde yer alr. Bilinen tarihten iki gn nce
balayan oru Ramazan Bayram (iydil fatr) ile biter. Ramazan ay ierisinde,
1,1317,19,21,23 ve 27. gnleri Kuran- Kerimin ayetlerinin indii gnler olduu iin bayram
olarak kutlanmaktadr. Oru, slamiyetin artlarna uygun ekilde yaplmaktadr.
Cenaze trenleri, kurban kesilmesi ve seilmesi slami kurallara uygun ekilde yaplr.
Kurbanlk hayvann dii olmamasna ok dikkat edilir. nk Nusayriler, dii kurban kesmez
ve yemezler. Kuran- Kerimi okumak sadece din adamlar tarafndan yaplan bir eylem
deildir. Genler ve kadnlar da evlerinde, cenazelerde dzgn bir ekilde Kuran okur.
Maddi durumu iyi olan kiiler hac ibadetlerini yapmaktadrlar. Nusayrilerde sadece
erkekler deil, kadnlar da hac ve umre ziyaretlerinde bulunduu grlr. Trbe ziyaretleri
Hac ibadeti yerine gemeyip burada bulunan makamlara saygy ifade eder.

20
21

a.g.e., s.32
Nurettin Nur, Serinyol, Derleme Tarihi 10.01.2007

d) Nusayrilerde Amcalk Kurumu

Amcalk gelenei ergenlik ana gelen, annesi ve babas Nusayri olan erkek
ocuklara, nceden belirlenmi amca yannda kalarak dinsel retinin, zellikle de Batini
retilerin aktarlmasdr. Amca (Gammu Sala) yanna giderek kiinin verilen bilgiyi
renebilecek kapasitede olmas gereklidir.
Amcalar araclyla gen erkeklere Nsayri inancnn temel kurallar, kutsal kiilerin
isimleri,Oru, Namaz ve dualar, toplumsal gelenek ve grenekleri gizli tutmak kouluyla
retilir. Gen birey kendisine bu retiyi verecek kiiyi Amca ocuklarn da kardeleri
olarak grr.Amcalk bir tr sanal akrabalk biimidir.
Amca yanna gnderme belli bir zamana bal deildir.Ancak zellikle genlerin tatil
dnemine denk getirilir.Anne, Baba ve aday tarafndan nce bir Amca seilir.Amcalk
geleneinde aday gencin olduu kadar bu eitimi verecek kiinin de baz zelliklere sahip
olmas gerekir.Amca olarak belirlenecek kiinin
Toplumda sevilen, ahlakl, inan sahibi, namaz ve dualar iyi bilen birisinin olmas
gerekmektedir.Ayrca aday gencin birinci dereceden akrabas olmamas gerekir.Bu kiinin illa
de

yal olmas gerekmemektedir.Genlerinde Amca olduklar grlr. Amca

belirlendikten sonra bir gn belirlenip kurban kesilir, Dini ayin yaplr ve yemek verilir. Bu
dini ayinde adayn yeterli olup olmad test edilir. Aday dini retiyi almaya yeterli olduu
takdirde ayn
ailesiyle

gn amcasyla evine gider. Daha nceleri dini retiyi rendii srece

grtrlmezdi ancak,

gnmzde

aday gen

istedii zaman ailesiyle

grmektedir.
Bu ritvellerden sonra genler, yeni bir statyle topluma dn yaparlar. Artk ergin bir
Nusayri birey olarak kabul edilir ve dini trenlere katlmaya hak kazanrlar.22 Genler iin
namaz amcalar (Gammu Sala) en az baba kadar deerlidir. Amcaya sayg hayat boyu devam
eder. Her bayramda el pme ziyaretinde bulunur.

22

III. BLM
a) Bayramlar ve nemli Gnler
Paylamann, dayanmann sevgiyi, dostluu ve akrabalk balarnn pekimesinde en
byk rollerden biri bayramlardr. Serinyolda hemen her Nusayri ailesinin yapmakta olduu
bir bayram vardr. Hatta baz aileler birden ok bayram yapmaktadr. Bu bayramlar ya
dededen, babadan kalma bir miras, olarak ya da aileler kendi istekleriyle stlenirler. Bayram
stlenen ya da aileler yl boyunca hazrlklarn yapar, bayram gn kurbanlar kesilir. Kurban
sahibi yl boyunca hazrladklarn misafirlerine ve evresine sunar. Yoksullar, yetimler,
yallar her zaman n planda olurlar. Bu kiilere yemek dnda bayram sahibi para
yardmnda da bulunur. ou bayramlarda bayram arifesinde aiyye23 ad verilen yemek
verilir.
Dini bayram her yl yapmaya gc olmayan aileler hayri24 ad verilen yemekler
verirler. Hayrilerin en nemli zellii yln belirli bir gnnde deil de kiiye uygun olan bir
gnde yaplyor olmasdr. Serinyolda genelde mahsul sonras yaplan bu kurban, dier
bayramdan ayran tek ey istenilen zamanda yaplmasdr. Ayn bayramda olduu gibi
kurbanlar kesilir, dualar okunur, zekat verilir.
Bayramlar emsi ve Kameri olmak zere ikiye ayrlr. emsi olanlar her yl ayn
gnde, kameri olanlarsa ylda farkl gnlere denk gelir. Bayramlar genelde bayram sahibinin
evinde yaplr. Kesilecek hayvann mutlaka erkek olmasna ve her ynden salam olmasna
dikkat edilir. Eer herhangi bir yerinde sakatlk varsa bu hayvan kurbanlk olarak kesilmez.
Nusayrilerin en nemli bayramlar, Ramazan Bayram, Gadir Bayram, Kurban
Bayram, Mbahele Bayram ve Fira Bayramdr.

23
24

El Aa akam anlamna gelir. Aiyye bayram arifesinde verilen yemek anlamndadr.

Hayr, Hayr olarak da okunur.

a) Serinyol Nusayrilerinin Kutlad Bayramlar

1) Kurban Bayram (ydil Daha)
Zilhecce aynn onunda kutlanan Kurban Bayram, slam dnyasnn kutlad ekilde
yaplmaktadr. Ancak arada iki (bazen bir) gnlk takvim fark vardr. Serinyolda hemen her
evde kurban kesilir, Hrisi25 yaplr. Kesinlikle dii hayvan kesilmez.
2) eker Bayram (ydil Fatr)
Nusayriler, Ramazan orucuna takvim fark yznden iki gn erken balarlar. 30
gnlk Ramazan orucu Fatr Bayram ile son bulur. Ancak Nusayriler bu bayram da kurban
keserek, yemekler vererek kutlarlar. Nusayrilere gre Ramazan ay en kutsal aydr. Nedeni
Kuran-

Kerimin

Nazil

olduu

ay

olarak

kabul

edilmesidir.

Ramazan

aynn

1.,13.,17.,19.,21.,23.,27., gnlerinde ayetlerin indii bilinir.

3) Gadir Bayram
Nusayrilerin en byk bayramdr. Nusayri inancna Gadir Humm olaynn
gerekletii gn ok nemlidir. Hz. Muhammed Veda Haccndan dnerken Gadir Humm
denilen yerde konaklayarak buradan byk bir toplulua yle seslenmitir :
- Ben kimin Mevlas isem Ali de onun mevlasdr. Allahm Ona dost olana dost,
dman olana dman ol. Yardm edene yardm et, Onu horlayan horla, nerde olursa olsun
gerei Onunla beraber kl. Bugn dinimizi tamamladm ve sizlere farz kldm.26 Hz.
Muhammet Hz. Aliyi burada halife ilan etmitir.
Gadir Bayramnda cehennem ateinin sndne inanlr. Bu nemli gnde
Serinyolda hayat durur. Esnaflar kepenk indirir, iftiler tarlasna gitmez, evlerde i
yaplmaz. Gadir Bayram Zilhecce aynn on sekizine denk gelir. Bayram pek ok evde
kutlanr. Kurban kesilerek hirisi piirilir. Serinyolda Nusayri olmayan esnaf da sayg
amacyla iyerlerini amazlar.

25
26

Hasan MOLLAOLU, Derleme Tarihi 08.01.2007 Serinyol

TRKAnadolunun Gizli nanc NSAYRLK, s.140, Nureddin NUR, Derleme Tarihi, 07.01.07, Serinyol

4) Fera Bayram
Zilhecce aynn 29. gnnde kutlanr. Hz. Muhammedin Kureyliler tarafndan
ldrlecei haberi alndnda Hz. Ali, Hz. Muhammedin yatana girerek Hz.
Muhammedi lmden kurtard. Bu gzel olayn ansna her yl ayn gn bayram olarak
kutlanr.
5) Mubahale Bayram
Zilhecce aynn yirmi birinci gn kurbanlarla kutlanr. Hz. Muhammedin Necran
Hristiyanlar ile mbahaleye giritikleri gn olarak kutlanr. Hz. Muhammed mbahaleye
giderken Hz. Fatma, Hz. Hseyin, Hz. Ali ve Hz. Hasan da beraber gtrmtr. Yolda
yrrken Hz. Muhammed dualar ediyor, beraberindekilere de amin demesini istiyordu. Bu
nemli gnde refakati olarak bu kiileri semesi Nusayriler iin nemlidir.27
6) Aur Bayram
Muharrem aynn onuncu gnne denk gelir. Hz. Hseyinin Kerbelada katledilip
ehit edilmesi ansna yas tutulur.28
7) Mihrican Bayram (ydil nis Tersin)
8) Hz. sann Doum Gn
Hz. sann doum gn olarak kutlanan bu bayram 18 Aralkta kutlanr.
9) Barbara Bayram (ydil Birbara)
Hz. sann armha gerilmesi nedeniyle yaplan hac bayram ayn zamanda tarm
bayram olarak da kutlanr. 17 Aralkta kutlanan bu bayramda kurban kesilir. Hirisi yaplr.29
10) ydil Kddas
19 Ocakta kutlanr. Hristiyanlardan etkilenerek kutlanmaktadr.
11) Tecelli Bayram
Hz. Musann Nur Danda Tanryla tecellisi bayram olarak kutlanr.30

27

Abdulhadi CEVENT, Derleme Tarihi, 23.02.2007, Serinyol

Nureddin NUR, Derleme Tarihi, 07.01.07, Serinyol
29
TRKAnadolunun Gizli nanc NSAYRLK, s.134
30
a.g.e., s.134
28

b) Dini Gnler ve Geceler

Nusayriler, baz gnlerin ve gecelerin dier gn ve gecelerden daha nemli kabul
ederler. nk bu nemli gecelerde Kuran- Kerimin baz ayetlerinin (nazil) inmesidir.
Nusayriler, bu nemli gecelerde kurban keser, dua ederler. Ayrca toplu yemek verirler.
zellikle yoksullar doyururlar. Bu inanca gre kandil geceleri unlardr :
1) Mevlit Kandili
2) Regaip Kandili
3) Mira Kandili
4) Berat Kandili
5) Kadir Gecesi
6) Aylar
Ay takvimine gre yedinci, sekizinci ve dokuzuncu aylar olan Recep, aban ve
Ramazan aylar kutsaldr. nk Regaip, Mira, Berat ve Kadir geceleri, bu ay iinde yer
alr.

c) Nusayrilerde Hzr nanc

Trke kaynaklarda Hzr olarak kullanlan szck, Nusayrilerde El-Ahdar, El- Hdr,
El- Ahdar olarak kullanlr. Hzr kelimesi bir isim deil, lakaptr. Yeil anlamna gelen bu
lakap yeil renginden dolay nemli bir yer tutar. nk Mslmanln ve Hz. Alinin
slalesinin kutsal rengi yeildir.31
Nusayri inancna gre (El-Ahdar) Hdr, imdat edenlere, darda kalanlara, ihtiya
sahiplerine yardma koan bolluk ve bereket getiren lmsz bir nebi olarak bilinir. Halk
inanlarnda El-Hdrn zellikleri u ekilde derlenmitir :
1) Darda kalanlarn, ba skanlarn imdadna yetiir, onlarn dileklerini
gerekletirir. Kalbi temiz ve iyiliksever insanlara yardm eder.
2) Bereket, bolluk ve zenginlik balar, dertlilere derman, hastalara ifa datr.
Mucize ve keramet sahibidir.
3) Bitki ve hayvanlarn remesine, insanlarn kuvvet ve zindelik kazanmalarna yol
aar.
4) nsanlarn anslarnn almasn salar, uur ve keramet datr.32

31
32

a.g.e., s.202
Hseyin TRK, Nusayrilik ve Nusayrilerde Hzr nanc, Antakya, s.24

El-Hdr tanmak zordur. Ancak baz farkllklar sayesinde tanmak mmkndr.

aret parma orta parmayla ayn boydadr. Ayrca bir parma kemiksizdir. Cppesi uzun,
zmrt yeili sar ve bunu rten al renkli bir klah vardr.
Ak sal, nur yzl ihtiyar El-Hdrn dilenci klnda insanlar denemek iin
kaplarn alacana inanlr. nanca gre kapy alan bu yal adama yardm edenin dualar
kabul olunur, ans alr, bereket sahibi olur. Bu yzden Nusayri halk kaplarn alan
yoksullara yardm eder, hayr dualarn alrlar. Her zaman iin El-Hdrn kendilerini ziyaret
edeceine inanrlar.33
Kuran- Kerimde geen Kehf Suresinin 60.-82. ayetlerinde yer alan Hz. Musa Hzr
yksne dayanarak pek ok Hzr sylencesi ortaya atlmtr. Hdr inancnn youn olduu
Hatayda doal olarak pek ok sylence anlatlr. En yaygn olan da Hz. Musann evrenin en
akll adamn aramasyla balar. Hz. Musa bir gn tanrya Evrenin en akll adam kim ?
diye sormu. Tanr da Hdr Bey cevabn vermi. Hz. Musa Hdr nerede ve nasl bulacan
da sorunca Tanrnn cevab yle olmu :
Nerede tadn asay sapladnda asan yeerip aa olursa, torbandaki l balklar
canlanrsa, gkyz akken birden yamur yaarsa ve iki denizin kavutuu yer ise ite oras
Hdr Beyin lkesidir.
Hz. Musa, torbasna balklar doldurarak asasn alp yola km. Pek ok yeri
dolam; ancak bulamam. En son Samandana gelmi. Bir kaya parasna oturup uyuya
kalm. Uzun bir uykunun ardndan uyandnda yere saplad asann byyp aa
olduunu grm. Bunun yannda torbasndaki balklar da canlanp denize kamaya
balamlar. Havada hibir bulut yokken de yamur yamaya balam. Hz. Musa Hdrn
memleketinin burada olduunu anlaynca sevinmi. Hz. Musann yapaca artk bu
memlekette Hdr bulmak olacaktr. Hdr bulmak iin yola koyulmaya balad srada
yanna yal bir adam gelmi. Yal adamla sohbet ederken bir ku grrler. Ku, gagasn
suya daldrp bir damla su alp imi. Yal adam, Hz. Musaya kuun asl anlatmak istedii
eyin kendilerinin bilgisinin denizdeki bir damla kadar az olduudur demi. Hz. Musa bundan
ok etkilenmi ve yal adamdan, evrenin en akll, bilgili kiisini yani Hdr Beyi bulmak iin
yardm istemi. Yal adam da iine karlmamas halinde onu Hdr Beye gtreceini
sylemi. Beraber yola koyulmular. Az sonra yal adam kyda bekleyen tekneleri delmeye
balam. Hz. Musa bunu neden yaptn sorduysa da cevap alamam. Biraz daha
yrdkten sonra oynayan ocuklar grmler. Yal adam ocuklardan birini ldrm. Hz.

33

Remza NUR, Derleme Tarihi, 15.02.2007

Musa yine sorusunu sormu; ama yine de cevapsz kalm. Asi rma yoluyla gezdikleri
yerlerde ziyaretler yapmlar. Uzun bir yoldan sonra Karyede (Harbiye) konaklamlardr.
Karyede dolarken buradaki halktan yemek, ekmek istemiler; ama kimse onlara yemek
vermemi. Derken yklm bir duvar grmler. Yal adam duvar onarmaya balam, Hz.
Musa dayanamayp tekrar sormu. Ancak yal adam bu duruma sinirlenip aralarndaki
anlamann bozulduunu sylemi. Artk ona elik etmeyeceini syleyerek sorular
cevaplandrm. Kayklar delmenin sebebi hkmdarn tm salam kayklar toplatacan
bilmemdir. ocuu ldrdm; nk byynce hayrsz evlat olacakt. Duvar onardm.
Nedeni de burada bulunan yetimlerin anne ve babalar lmeden nce duvarn dibine bir kp
altn saklamlar. Eer duvar ykk kalsayd altnlar bakalar bulacakt. Bu yzden duvar
onardm. Bunlar sana anlattm; ancak ben artk seninle gelmiyorum. Beni grmeyeceksin.
Hdr Bey benim demi.34
Bu sylenceye dayanarak Samandandaki ve Harbiyedeki Hdr trbeleri ok
nemlidir. Serinyol Nusayrileri Hdr trbelerine ok nem verir, sayg gsterirler.
Bayramlarda ve zel gnlerde ziyaret edilir. Trbeleri ziyaret etme nedenleri farkldr.
Bazlar snava girecek olan ocuklar iin zihin akl ve ans dilerler. Bazlarnn ocuu
yoktur, olmuyordur ocuklarnn olmas iin aman dilerler. Yolculua kacak olanlar, askere
gidecek olanlar, borca dp darda kalanlar trbelere gidip El-Hdrdan yardm isterler.
Serinyolda Hdr trbesi yoktur, ancak bal kylerde bulunan Hdr trbeleri ziyaret
edilmektedir. Hdr trbelerinde Kuran- Kerim, hallar, seccadeler, zeytinya (ifa iin
kullanlr), barts, buhur bulunur. Bunun yannda Nusayrilerin Trkiye Cumhuriyetine ve
devletin kurucusuna bakn ifade eden Trk bayra ve Atatrk resimleri de bulunmaktadr.
Nusayriler, Trkiye Cumhuriyetini kuran M. Kemal Atatrk ve silah arkadalarn her zaman
minnetle ararlar. Hdr trbelerinin hemen hepsinde para kasalar bulunmaktadr. Bu kasalara
yaplan balar trbelerin bakclarna ve trbelerin ihtiyalar iin harcanr.35

d) Nusayrilerde Trbe nanc

Alevilerde trbe inanc nemli bir yer tutar. Hdr trbelerinin yannda nemli kiilerin
konaklad yerler, byk din adamlarnn mezarlarnn olduklar yerler Nusayrilerce ziyaret
edilir, dualar okunur, buhur yaklr. Trbeler, topluma yol gstermi, iyilik etmi olan kiilerin

34
35

Yusuf Kaplan, Derleme Tarihi 14.02.2007, Serinyol

Nesrin NUR, Derleme Tarihi, 20.02.2007, Serinyol

lmszletirilmesi iin yaplan makamlardr. Nusayriler buralar ibadet yeri olarak kullanr.36
Franszlar dneminde (1935) Nusayriler iin zel camiler yaplmsa da Nusayriler burada
ibadet yapmam, trbelerde ibadet yapmay tercih etmilerdir. Bu durum, Nusayrilerin
yzyllar boyunca grdkleri basknn, zulmn bir sonucu olduu herkes tarafndan
bilinmektedir. badetlerini zgrce yapabilme amacyla onlarn yol gstericisi konumunda
olan kiileri lmszletirip, sayg ifadesi olarak makamlar yaplm ve burada ibadetlerini
zgrce yapmlardr.
Trbe ziyaretleri, bayramlarda, zel gnlerde veya herhangi bir gnde yaplabilir.
Ziyaret iin en gzel gnn Cuma gn olduuna inanlr. Yolculua kmadan nce, askere
giderken, evlenecek iftler dnden nce trbe ziyaretinde bulunup ilerinin hayrl gitmesi
iin dua ederler. Ancak trbeye girecek olanlar iin baz artlar vardr. Trbede sadece
Nusayriler deil artlara uyan herkes girebilir. Bu artlara uymayanlarn trbeye girmesinin
gnah olduuna inanlr. artlar u ekilde sralayabiliriz :
1) Abdestsiz Girmek : Ziyarete girecek olan kadn ve erkeklerin mutlaka temiz olmas,
abdest alm olmas gerekmektedir.
2) Ak Kyafet ve Makyajla Girmek : Bir bayann vcudunun herhangi bir yeri
aksa, makyajl ise girmesi uygun deildir. Ayrca erkeklerin ort ile girmeleri de ho
karlanmaz.37
3) Balarn Ak Olmas : Bayanlarn ziyaret esnasnda barts takmas zorunludur.
Hazrlkl gelmeyen bayanlar iin trbelerde barts bulunmaktadr.
4) Gnah lemi Olmak : Kt yola denlerin, zina yapan kadnlarn, yalanclarn,
dolandrclarn trbeye girmesi yasaktr, gnahtr.
Bunlarn dnda aylk rahatszl olan kadnlarn, yeni doum yapanlarn ziyarete
(trbeye) girmesinin gnah olduuna inanlr. Makamlara yakn ikili elence yapmak, kfr
etmek de yasaktr.
Trbelerin ziyaret edilme nedenleri arasnda farkllk vardr. nsanlar zor durumda
kaldklarnda, bu zorluu amak, dualarnn tanr tarafndan kabul iin kutsal saylan kiilerin
makamlarna adaklar adarlar. Adaklar kurban, buhur, hal, kazan vb. eylerdir. Adak adayan
kiinin bir rahatszl varsa iyiletii zaman kendi el emei olan bir eyay da trbeye getirir.
Gereklemesi zor olan bir iin gereklemesi, ocuk sahibi olunmas, mal mlk sahibi
alnmas, bir hastaln iyilemesi iin Allaha yalvarlr. Trbeye girecek kii abdestini
aldktan sonra trbeye girer. Trbe kapsnda ayakkab karlr. nk trbeye ayakkabyla
36
37

Hasan MOLLAOLU, DerlemeTarihi, 13.01.2007, Serinyol

Nureddin NUR, Derleme Tarihi, 12.02.2007, Serinyol

girmek yasaktr. Trbede namaz klmak isteyenler iin de ok sayda Kuran- Kerim
bulunmaktadr. Korkmu veya nazara uram kiilere nce Kuran- Kerimden sureler
okunur, daha sonra Kuran- Kerim yzne defa alp kapanr. Bylece korkusunun
geeceine inanlr. Baz kiiler trbelerde bulunan talar aryan yerlerine srterler. rnein
srt aran bir kiiye birinin yardmyla trbede bulunan talar srtna srtlr. Bu ilemin
tekrarlanmasyla iyileeceine inanlr. Perembe akamlar trbeler ziyareti aknna urar.
Bu kiiler, Cuma gn erkenden dua etmek, namaz klmak iin trbede kalrlar. Kalacak
kiilerin iin zel odalar, yataklar, yorganlar, yastklar ok saydadr. Trbe iinde yatarak
bedensel ve ruhsal sorunlarn bitecei inanc vardr.38 Trbe iinde bulunan suyun ve
zeytinyann daha ok cilt hastal eken hastalarn kulland grlr. Aslnda suyun ve
zeytinyann dierlerinden fark yoktur, ancak trbede kaldklar iin ifal olduuna inanlr.
Ayrca mum yakp dilek tutma adeti de vardr. Her ziyareti trbe iinde bulunan para
kasasna bir miktar bata bulunur. Bu paralar trbe bakcsnn masraflarna ve trbenin
ihtiyalarna karlanr. badet grevi bittiinde makama sayg olarak geri geri dar klr.
Trbelerin evresinde bulunan aalarn kesilmesinin gnah olduu inanc vardr. Bu
yzden her trbenin evresi yemyeil bir grnt halindedir. Bu aalar zerindeki dallara
baz kiiler tarafndan kuma paralar balayarak dilek tutulur.
Bir dilein gereklemesi halinde adaklar trbede yaplr. Adak hangi makama, hangi
kiiye adanm olursa olsun Hdr trbesi hepsini kapsar. Adak dnda Hayr ad verilen
yemeklerde trbelerde yaplr. Adanm olan adak kurban, veya hayrda kesilecek kurban
trbeye getirilir ve kez trbenin etrafnda dndrlr. Daha sonra burada kesilip, davetliler
iin yemek hazrlanmasna balanr. Hazrlanan yemekten sadece davetliler deil, ziyarette
bulunan herkese datlr. Ayrca Hayr sahibi trbede bulunan yetimlere, yoksullara, dualara,
kimsesiz yallara para yardmnda bulunur.
Hz. Musa ile Hdrn bulutuu yer olarak kabul edilen Samandandaki Hzr
Trbesinin farkl bir zellii bulunmaktadr. Yeni araba (ticari) alm olan kiiler arabalarn
kullanmadan nce bu trbeye kurban alarak ziyaretin evresini arabayla tur dolar. Daha
sonra burada kurban kesilir. Serinyoldan bu ilemi yapmak iin gidenler oktur. Ayrca gelin
eyizi de trbe etrafnda tur dolatrldktan sonra eve gtrlp dizilir. Bunun yaplma
nedeni mutluluk, bolluk, bereket kazanaca inanc vardr.

e) Ebced Hesab

38

Remza NUR, Derleme Tarihi, 20.01.2007, Serinyol

Din byklerinin elinde bulunan hikme bu konuda temel bavuru kitabdr. Genelde
eyhlerin yapt hikme de baktrmada kii, kendi kaderini, geleceini, salk durumunu,
yaknlaryla olan ilikilerini, eer bir eya kaybetmise eyay kimin aldn, ne yne
gtrld anlatlr. Bunu ancak Arapay ok iyi okuyan ve yazan kiiler tarafndan yazlr.
eyhler bu konuyla ilgili sonu karmadan nce Ebced hesabn yaparlar.
Ecbed hesabnda her harf bir sayy kalar. Ozanlarn daha nceleri bu hesapla eitli
olaylar saptad bilinir. Bu hesabn kesin kayna bilinmemekle birlikte din adamlar Cafer
El Sadk dneminde olduunu aklamlardr.
Fal durumunda iki dizge kullanlr : Byk dizge ve kk dizge.
1) Byk Cetvel
Elif / Be / cim / dal / he / vav/ ze / ha / t / ye / kef / lam / mim / nun / sin /
1

8 9 10

20

30

40

50

60

ayn / fe / sat / kaf / re / in / te / se / h / zel / dat / z / ayn

70

80 90 100

200 300 400 500 600 700 800 900 1000

2) Kk Cetvel
Elif / Be / te / se / cim / ha / h / dal / zel / re / ze / sin / in / sad / dad / t /
1

4 12

12 4

11 12

12

z / ayn / ayn / fe / kaf / kef / lam / mim / nun / he / vav / lamelif / ye

12 10

10

rnein iki kiinin evlenmek iin uyumlu olup olmadklarn hesaplamak iin iftlerin
isimleri ve annelerinin isimlerinin say karl bulunur. Bunlar toplanp hesaplanr. Uygun
olup olmad ortaya kar.
Bir eya kaybedilmise o eyann bulunup bulunulmayacan, kimin aldn, ne yne
gittiini renmek iin kaybolan eyann ad, eyann sahibinin ad ve eya sahibinin
annesinin ad alnr. Kk cetvele gre say karlar alnp toplamlar yaplr. Ve drder
drder dlr. Drdn katlar alndktan sonra geriye bir artarsa o eya bulunmaz, iki kalrsa
bulunur. Yada gnn birinde yerine dner. artarsa uzak yere gitmi ve bulunma olasl
yoktur.39
Ebced hesab Nusayrilerce sklkla kullanlmaktadr.

f) Yerel nanlar

39

Nureddin NUR, Derleme Tarihi, 15.01.2007, Serinyol

- Ev halkndan biri yolculua kt zaman arkasndan su dklr ve kendisinden

haber alnana dek ev sprlmez.
- Sat yaplp kasaya para girmeden kasadan para alnmaz, veya verilmez. (siftah
etmeden)
- Bayram gnleri amar ykanmaz. Daha nce temizlik yaplr, amar ykanr.
- Pazar gn elbise dikmek hayrldr. Pazartesi dikilen elbise hayrldr. Sal gn
dikilen elbise bakasna kalr. Hayrszdr. Konuyla ilgili Yevm it tinen fasl la habibek
bedelen, yevm sileta ivrata (Pazartesi gn sevdiine iki elbise dik, Sal gn elbiseyi
bakasna brakr)
- Gnn alverii ilk mteriye baldr. lk mteri iyiyse uur getiri, iyi deilse
satlar iyi olmaz. lk mteri karlmamaya allr.
- Cuma gn dikilen elbise uzun mr getirir.
- Hamile bir bayann can ektii yemekleri yememesi halinde bebein vcudunda
cannn ektii yemeklerin benzeri lekeler kar. rn : Cier, ilek, zm
- Bir ocuun zerinden geilmez. zellikle ay halindeki bayanlarn gemesi gnahtr.
Geilirse ocuun boyunun uzamayacana ve hastalanacana inanlr.
- Bayram gnleri rg rmek, skk dikmek gnahtr.
- Mavi gzleri olan ve n st dileri ayrk olanlar nazar dedirir.
yun iz zirk, insen el firk
- Sessizlik olunca bir kz ocuunun doduuna inanlr.
- Kula nlayan kii, baka bir yerde kendisinden sz edildiine inanr. Bunun
zerine unlar syler :
za el hayr ilna iv ila, iza e er iy sir ilo
(Eer hayrl ekilde anyorsa bana ona, er ise onun olsun)
- Sa avu kannca biriyle selamlaaca sol avu kannca da elinin para greceine
inanlr.
- Enseden pmek iyi deildir. 40
Yl iinde baz gnlerde yolculua kmak, iyeri amak (yeni), alveri yapmak,
dn yapmak iyi deildir. Bu gnleri yle sralayabiliriz.
Ocak aynn nc ve on drdnc gn
ubat aynn yirmi ve yirmi birinci gn
Mart aynn beinci ve yirminci gn

40

Sabahat GZEL, Zelha KAPLAN, Fatma NUR, Neslihan NUR, Derleme Tarihi .

Nisan aynn nc ve yirminci gn

Mays aynn altnc ve yirminci gn
Haziran aynn nc ve on sekizinci gn
Temmuz aynn altnc ve yirminci gn
Austos aynn birinci ve on beinci gn
Eyll aynn nc ve on birinci gn
Ekim aynn nc ve on birinci gn
Kasm aynn yedinci ve on beinci gn
Aralk aynn nc ve yirmi birinci gn41

41

eyh Nureddin NUR, Derleme Tarihi, 20.02.2007, Serinyol

IV. BLM
a) Doum ve ocuk Bakm Gelenei
nceleri her ailede on-on be ocuk olurdu. Soyun devamll iin erkek ocuk
gerekliydi. Ailenin erkek ocuklar olmuyorsa ya erkek ocuk olana kadar her yl doum sz
konusu olurdu, ya da baka bir kadnla evlilik yaplrd. Aile planlamas konusunda pek bir
bilgileri olmad gibi bazlar da bunun gnah olduuna inanrlard.42 Ancak gnmzde
aileler gayet bilinliler. Aile planlamas konusunda titiz davrandklar gibi ayrca kz-erkek
ayrm yaplmaktadr. Eler artk bakabilecekleri kadar ve istedikleri zaman ocuk sahibi
oluyorlar. Hamilelik dnemi boyunca anne adaylar srekli doktor kontrolnde kalp
doumlarn salkl ortamlarda, hastanelerde yapmaktadr.
Bebek doar domaz ykanr, yani gzel koksun diye daha nceleri tuzlanr ve
reyhanlanrd. Reyhan bitkisi havanda dvlp iine tr iei katlarak bebee srlr.43
Srldkten sonra 1 saat beklenir, daha sonra bebee banyo yaplrd. Tahta beiklerde altna
toprak koyularak (stlm toprak) yatrlrd. Ancak bugnlerde bu geleneksel motifleri
grmek nadirdir. Anne adaylar, ocuk bakm byklerinden ald bilgiler yannda konuyla
ilgili kitaplardan renmekteler. Artk bebekler daha bakml, daha dzenli bir ekilde
yetitirilmektedir. Ancak byklerimiz daha nceleri onca yoksullua ve bakmszla ramen
bebeklerin daha salkl olduklarna inanlar vardr. Bir kadn douma kadar hibir doktora
gitmez, asn olmazd. Doumdan sonra da bebein zerinde fazla durulmazd. Buna ramen
daha salkl olmalarn her eyin doallndan kaynaklandna inanlr.44
Bebein doduu gne gre, annesinin adna gre h tarafndan uyumlu isimler
bulunur. Uyumsuz olan isimlerden biri taklrsa bebee ar geleceine inanlr. Bebein karn
sanclandnda bebein karnna ve topuklarna stlm zeytinya srlr, azna bir ay
ka koyulur. Bebek ilk diini kardnda aure yaplp komulara datlr. lk diini kim
grrse bebee hediye alr.45 Erkek ocuklarna snnet genelde kk yata ve sessiz bir
ekilde yaplr. Serinyolda snnet dn gelenei yoktur.
Kz ocuklarna bebek vb. hediyeler alnrken erkeklere de kamyon, kepe, tren gibi
oyuncaklar alnr.

b) Evlenme

42

Rehe KAPLAN, Doum Tarihi 1929, Serinyol, Derleme Tarihi 10.02.2007

Zelha KAPLAN, Doum Tarihi 1951, Serinyol, Derleme Tarihi 10.02.2007
44
Sade ASLAN,
Doum Tarihi 1951, Serinyol, Derleme Tarihi 10.02.2007
45
Remza NUR,
Doum Tarihi 1951, Serinyol, Derleme Tarihi 10.02.2007
43

Serinyolda evlilik daha nceleri grc usulne dayanyordu. Evlenecek olan iftler
birbirlerini tanma frsatn ancak evlenince yakalard. Ailenin uygun bulduu kz iin kk
apl bir aratrma yaplr. Ancak bu bilgi gizli bir ekilde toplanrd. Toplanan bilgiler
nda eer kzn ailesinin zellikleri uygunsa bir eli gnderilir ve kz evine gitmek iin kz
evinden izin istenir. Eer kz evinden olumlu cevap gelirse bir gn belirlenip kz istemeye
gidilir. zerinde durmak gerekir ki kzn ailesinin zelliklerine ok nem verilirdi. nk
una inanlr ki eer ailede ktlk varsa zamanla kaltsal yolla doacak ocuklara da
yansyacaktr. Bu konuyla ilgili bir hikayeye inanlr. Hikayeye gre bir gelin alay gelin
almak iin yola koyulur. Daha nceleri akrabalar olmad iin genelde ya yryerek ya da
binek hayvanlara binilerek yolculuk yolculuk yaplrd. Konvoy bir sre yol aldktan sonra
dinlenmek maksadyla bir nehir kenarnda oturur. Onlarn dinlendikleri esnada bir kei sr
de orda bulunuyordu. Tm keiler bir arada su imeye alyor, birbirlerini iteliyorlarm;
ancak aralarndan bir tanesi srye hi katlmyor, kendi bana bir kayann stne oturmu,
dierlerini seyrediyormu. Yemeini de ayr yiyormu. Damadn babas obana bu keinin
neden ayr kaldn sormu. oban da bu keinin annesinin, annesinin de annesinin bu
ekilde davrandn sylemi. Damadn babas bunlar duyunca konvoyun ilerlemesine izin
vermemi ve geri dnmler. Nedeni gelini annesinin kt niyetli, dedikoducu, fesat
olmasym. Bu rnekte grlecei zere aileye de ok nem verilir.
Kz istemeye genelde aile bykleri ve damat gider. Damat aday elinde mutlaka iek
ve tatly gelin adayna sunar. Gelin aday da dnmek iin sre isterler. Gelinin ailesi de bu
sre iinde damadn ailesini ve damadn zelliklerini aratrr. Kiiliini renmeye alr.
Belli bir zamandan sonra damat ailesi tekrar gelin evine gelir ve aldklar cevaba gre hareket
edilir. Eer cevap olumluysa hemen nian hazrlklarna balanr. Nian eyalarn almak iin
gelin ile damat gider. Bazen yanlarnda aile bykleri de bulunur. Gerekli olan eyann
alnmasndan sonra nian tarihi belirlenir. Nianllk dneminde damat taraf geline her
bayramda Eydiyye alr. Eydiyye altn, eya olabilir. karken de geline harlk vermek adettir.
Nian trenleri daha ok aile arasnda olur. Ama salonlarda yaplan nianlarda
olmaktadr. Gelinin alyansn damat evi, damadn alyansn da kz evi alr. Gelinler iin genel
olarak belirlenmi eya yoktur. Her aile kendi aile btesine uygun alveri yapmaktadr.46
Belirli bir nianllk dnemi yoktur. Nianllk sresi ailelerin durumlarna gre
belirlenir. Damat taraf dn tarihi belirlemek iin kararlatrlr. Dn tarihi belirlendikten
sonra iki taraftan temsilcilerin yardmyla eya almna balanr. Bazen gelin ve damat

46

Zelha KAPLAN, Doum Tarihi 1951, Serinyol, Derleme Tarihi 10.02.2007

kendileri bu ilemi yaparlar. Eya alm bittikten sonra eyizin damat evine tanmas iin gn
belirlenir. Gelinin ailesi gelinin evindeki eyalarn hepsini dzgn bir ekilde krmz
kurdelelerle balar. Ufak eyalar, tlbentler, sinilerde alp sergilenir. eyiz karmas iin
iki ailede davet ederler. Davul zurna eliinde damat evinden kan konvoy gelinin evine
geldiinde zlgtlar alklarla gelinin evine girer. Yaklak bir saatlik bir oynama faslndan
sonra eyalar karlmaya balanr. Gelin, ilk nce iinde pirin dolu bardak, bir kak, bir
atal olan kurdelelerle balanm dzenlenmi taba tayarak oynamaya balar. lk nce
gelinin evinden sslenmi tabak karlr. eyiz damat evine geldiinde burada da yaklak 1
saatlik bir elence yaplr. Ve eyiz indirilmeye balanr. ki ailenin katlmyla eyiz gelinin
evine dizilir. Genelde eyizin tanmas dnden -drt gn nce olur. Ama gelinin evinin
erken hazrlanp dne daha fazla hazrlkl olmaktr.
Serinyolda evlenecek iftler resmi nikahlarn mutlaka evlenmeden nce kyarlar.
Resmi nikah olmayan ift grmek neredeyse imkanszdr. Resmi nikah dnda dini nikah da
kylr. Dini nikah dn gecesi, iki ailenin temsilcilerinin katlmyla hlar tarafndan kylr.
Ancak gelin ve damat katlmaz. Ayrca gizli yaplr.47
una inanlr ki eer nikah kylrken birileri kstl dm atarsa o ift hi mutlu
olmaz. Aksilikler kar, muvaffak olmazlar. Bu nedenle dini nikah gizli klnr.
eyizin dizilmesinden sonra biraz dinlenilir ve sra kna gecesine gelir. Kna geceleri
ounlukla gelinin evinde ama iki ailenin katlmyla olur. Salonlarda yaplan kna trenleri de
vardr. Kna gecesi gelin beyaz renk hari her renk knalk giyer. Ge saatlere kadar yaplan
elenceden sonra, kna ya tepsi ile tek kii tarafndan, ya da yedi kz yedi erkekten oluan kna
grubu tarafndan mzik eliinde karlr. Eer tepsiyle karlrsa herkes oyuna katlr. Kna
tepsisi elden ele dolar. Oyuna gelin ve damat da katlr. Kna grubu tarafndan kna
karlyorsa oyuna sadece kna grubu ve gelin damat katlr. Kna grubu finali halayla yapar
ve kna karma fasl biter.
Sra geline kna yakmaya gelir. Gelinin bana krmz tlbent konulur. Knay yakmak
iin genelde mutlu bir evlilii, ocuklar olan iftler seilir. nk eer mutsuz veya ocuu
olmayanlar kna yakarsa gelinle damadn da ayn kaderi paylaacana inanlr. Kna
yaklrken hahalama denilen Arapa maniler sylenir, ardndan hep bir azdan zlgt
ekilir. Gelin kna yaklrken nce elini vermez. Damattan altn bekler. Ancak altn geldii
zaman elini aar. Baht ak olsun diye eline beyaz para koyulur ve st knayla evrilir.
Parann konulduu alann kararmamasna dikkat edilir. Parann yeri ne kadar beyaz olursa

47

Nurettin NUR, Doum Tarihi 1951, Serinyol, Derleme Tarihi 10.02.2007

bahtnn o kadar beyaz olacana inan vardr. Gelini alatmaya alanlar olur. Bazen baarl
olunur. Kna yakldktan sonra kna treni biter. Tm gelen misafirlere kna datlr. Kna
gecesi gelin karmas iin davet edilir.48
Damat evinde dn gn youn bir tela yaanr. Evin yeni bir eleman olacak. Bir
yandan misafir tela, bir yandan yemek tela vardr. Yemekler yaplp hazrlandktan sonra
damat evinden ikindi vakti davul zurna sesi yanklanmaya balar. Bu gelin karma iin bir
nevi davettir.
Davul sesini duyan komular damat evinde toplanr. Kalabalk bir ara konvoyu
gelinin evine kornalar, davul zurna eliinde hareket eder. Gelinin evine gelindiinde
kalabal gelinin babas, ailesi karlar. Burada bir sre oyun oynanr, halaylar ekilir. Gelin
bu arada ailesiyle vedalamaktadr. Gelinin erkek kardei krmz kuan balar ve babas
veya abisi tarafndan damada teslim edilir. Gelin babasnn evinden karken hahalarla,
zlgtlarla uurlanr. Gelin konvoyu biraz dolatktan sonra evine gelirler. Davul zurna
eliinde gelin arabadan iner, ayakbast ister. Kaynanas tarafndan buhurla karlanr. zerine
gl yapra dklr. Evine girmeden nce kapda cam bardak krlr ki zerlerinde er
kalmasn. Ayrca daha nce hazrlam iekli, trl hamuru da kapya yaptrr. Ama
yaptrd bu hamur gibi bu eve bal olsun. Yemek olarak dn gn geline ekerli
yumurta yedirilir. Tatl bir hayat, (eker gibi) yumurta ak kadar beyaz baht olsun diye.
Daha sonra dn salonuna gidilir. Ge saatlere kadar elenceler yaplr. Dn
sonunda baz dnlerde abo ad verilen para toplanr. Ancak son zamanlarda bu para
toplama ilemi yaplmyor. Misafirler hediyelerini sessiz bir ekilde geline takyorlar. Dn
bitiminde gelin alklar arasnda evine uurlanr. Dnden yedi gn sonra gelin evinden
kabilir. Bir dereyi atlamasna izin verilmez. Artk ocuunun olmayacana inanld iin,
yedinci gnde gelinin ailesinden bir kii gelip yeni evli ifti annesinin evine davet eder.
Gelinin annesi byk bir sofra hazrladndadr. Yedinci gnde tm aile yemee katlr.
Gelinin babas Reddit eli icir ad verilen bir hediyeyi geline verir.
- Dnlerde, nianlarda depki ad verilen halk oyunu oynanr. Depki halay,
Depki depmek de halay ekmek anlamndadr. Depkinin banda bulunan kiiye Ras el
depki denir (halay ba). Kadn ve erkekler beraber halay ekerler. Say olarak da snrlama
yoktur. Depkinin en belirgin zellii, hoplamak, ayaklarn gl bir ekilde yere vurulmas.
Omuzlarn titretilmesi ve halayda nara atlmasdr. Depki dnda Arce, Kesre ve Hatve
halaylar da ekilir.

48

Sabahat GZEL, Derleme Tarihi 10.02.2007

c) lm Adetleri
lm bu dnyadaki yaamn sona ermesidir. nsanlarn eitlendii bir olaydr. Bir
kiinin vefat ettiinin anlald an hemen gzleri kapatlr, enesi tlbentle balanr. Yata
deitirilir, ayrca oda aydnlk tutulur. Baucunda srekli Kuran- Kerim okunur. l hibir
ekilde yalnz braklmaz. ok ge bir saatte vefat etmise mmkn olduunca hemen topraa
verilir. nk inanca gre lnn topraa verilmesi aileyi biraz rahatlatr. Vich el Turab
Berid yani topran yz souktur inanc vardr. Cenazenin topraa verilmesiyle cenaze
sahiplerinin yreinin souyacana inanlr.49
len kii hocalar tarafndan dualarla ykanr. Hastaysa veya deilse kesin olarak
ldne karar vermek iin doktor arlr. Doktorun lm kararndan sonra dini ilemler iin
hazrla balanr. l kbleye evrilip soumas ve lm katlnn olumas iin beklenir.
Ceset soumadan nce gzleri kapanr, enesi balanr. Cenaze yaknlarna haber verilir.
Cenaze ykama aralar hazrlanr. Bunlar lif, kolonya, pamuk, sabun, havlu, araf, keten,
vb., eyalardan oluur. Bekleme sresinde srekli Kuran- Kerim okunur. Ykamaya
balanaca zaman l teneir zerine yatrlr, kbleye evrilir. Ykama Gassal tarafndan
yaplr. Gassal mutlaka abdestli olur. l ykanrken u dualar okunur :
ncelikle lnn bandan aa doru iki marapa souk su dklr. Souk su
dklrken gassal (ykayc) tarafndan dualar okunmaya balanr.
1. nna Sababnal-mae saban smma sakaknal arda akken fa enbetna fiha habben ve
ineben ve kadban ve zeytvnen ve nahlen va hadaika ve fekiheten ve abben meteen lekom
vali uti en-amekr okunduktan sonra ly vdu yapmak iin eline pamuk alr.
2. Vdu yaplrken;
Euzubillehi mine-eytani irracimden sonra besmele okunur. Sonra Allahm, iki
hadesten tathir et. Tekrar pamuk alnr. Allahm, avretini tahrir et ve tevbesini kabul et.
Pamuk deitirilir. Allahm, gaviyyu eytani ir-recimden tahrir et. Allah Ekber.
3. Gassal ellerini ykar. Ellerini ykarken dini slama ve tevfiki imana hamd ve sena
olsun. Ehedu enla ilahe ilallah ve ehedu enna Muhammeden abdh ve reslh. Allah
Ekber.
4. Az ykanrken;
Allahm, nebimizin civarndan, susuzluu olmayan suyundan iir. Allahm byk
susama gnnde Kevser suyundan iir. Ey aziz, ey cabbar Allah Ekber.

49

Nureddin NUR, D.T. 20.01.2007

5. Burun ykanrken;
Allahm, evliyalarn raihalarndan koklat ve cahimi nardan uzak tut. Allahm, cennetin
reyhani rayihasn koklat ve sakinlerinden et, Allahm cennetin rayihalarndan koklat. Allah
Ekber.
6. Yz ykanrken;
Allahm, evliyalarnn yz aklandnda, yzn akla. Allahm, yzn kara yapma,
Allahm, yzlerin aklanaca gnde yzn ak et. Kara yapma. Allah Ekber.
7. Kulak ykama;
Allahm, cennetten Bilalin sesini duyur. Ateteki Malikin ezann duyurma. Allahm,
cennetten bir ses duyur. Cehennemden bir ses duyurma ey aziz ey cabbar. Allahm, onu kavli
dinleyip en iyisini itba edenlerden et. Allah Ekber.
8. Gz ykama;
Allahm, basiretini tenvir et. Ey her nuru nur eden. Allah Ekber.
9. Sa el ykama;
Allahm, kitabn sandan ver ve myesser bir hesapla onu hesaba ek. Muasser deil.
Allah Ekber.
10. Sol el ykama;
Allahm, kitabn imalinden verme ve asiyr zor bir hesaba ekme. Allah Ekber.
11.Ba ykama;
Allahm, san ve bretini ateten tathir et. Ey aziz ey cabbar. Allah Ekber.
Allahm, kendi glgenin altnda tut. Glgenden baka glge yoktur. Ey aziz ey cabbar. Allah
Ekber.
12. Boyun yukama;
Allahm, boynunu ve ebeveynlerin boyunlarn selasili alelden kurtar. Allahm,
boynunu nurdan bir emberle evir. Ateten deil, Ey aziz ey cabbar. Allah Ekber.
13.l sa ve sola evrilir. evrilirken;
Aziz Allahm kavlidir. Saa ve sola eviriniz ve kollarn vasitle sergile denir. Sa
ve sol yanlar ykanrken besmele okunur. Ondan sonra Veseme-i Vattarik suresi okunur.
Sonunda Allah Ekber denir.
14.n gvde ykanrken;
Besmele okunur. Elem nerah leke sadruka suresi okunur. Allah Ekber denir.
15.Sa ayak ykamas;
Allahm, ayaklarn zillete urayaca gnde, ayan sratl mstakime sebat ettir.
16.Sol ayak ykamas;

Allahm sol ayan srat- rahmana sebat ettir. Ve emelini aklanm giriimini mekr
ve ticaretini kazanl kl, ya aziz ya gafur. Allah Ekber.
17. Sa ayak sol ayak stne konur. Kahlahu teala el-tefetu sseki bis-sak ila rabbika
yevma il mesak. Ardndan sol ayak sa ayak stne konur. Allahmma mei bi taatika vala
tmei bir maasaika, Allah Ekber.
Ayaklar tekrar yan yana koyulur ve ykanmaya devam edilir. lem defa tekrar
edilir. Ve ayn ayetler okunur. nc tur bittikten sonra gassal sa elini lnn boynunun
altna geirir. Az kaldrr ve sallar. Batan ayaklara kadar kab su dklr. Sonra besmele
ekilir. Air suresi okunur. Her turun sonunda bu sure okunur. Sonra Allah Ekber dini slama
ve tevkifi imana hamd olsun. Allahm suyu tahur ve Kuran- nur Muhammed-i Beir ve nazir
kl. Allahm, bedenlerimizi su ile tahrir et ve amelimizi tebli et ve amelimizi tezkiye et. Bi
kelimeti ehedu enla ilahe illalah ve ehedu enla Muhammeden abdh ve resuluhu. Ve
ehadet ederim ki Allah hakkul mubindir. Allah Affetsin. Allah rahmet eylesin.50
l havlu ile kurulanr. Kurulandktan sonra slama uygun olarak kefen giydirilir.
len kii bayansa bayan gassal, erkek ise erkek gassal tarafndan ykanr. Kefen giydirildikten
sonra tabuta konur. nceden edilen anons saatinden nce ykama ilemi biterse cenaze
kaldrma saatine kadar cenaze kbleye ekilerek ve gelen cemaat sandalyelere oturtularak
Kuran- Kerim okunur. Cenaze konulan yerinden defa yekindirilerek alnr. Cenaze
arabasna konur. Bu arada lillehi taala el fatiha okutulur. Cenazeler vakit namazndan sonra
kaldrlr.
Cenaze namazlar camide veya mezarln bir kesinde nceden hazrlanm yerlerde
klnr. Ancak namazn klnaca yerin mezardan en azndan elli metre uzakta olmas
gerekir.51 Namazdan sonra gmlme ilemi balar. Cenaze topraa verildii srada zerine
toprak atlrken Yasin suresi okunur. mam Talkm verir. Bu Talkm sorgucu meleklere (enker
ve nekir) lnn verecei karllar belirten tlerdir. Mezar alrken ve lnn stne
toprak atlrken, defin ilemi srasnda krek elden ele verilmez. nce yere braklr, sonra
bakas tarafndan alnp ileme devam edilir. Byle yaplmazsa srekli mezar kazlaca
inanc vardr.52
l gmldkten sonra lnn erkek yaknlar bir saf tutup basal kabul ederler.
Daha sonra basal evde devam eder. Bir hafta boyunca cenaze evinde Kuran- Kerim
okutulur. Cenazenin gmld gnn ertesi sabah, gn aarmadan aile, akraba ve komular

50

eyh Nureddin
eyh Nureddin NUR
52
Yusuf KAPLAN
51

mezara karlar. Bunun Hadira53ya kmak denir. nc gn ise sadece aile mezar ziyaret
ederler. Bu ilem yine gn douunda gerekleir. Yine Kuran- Kerim okutulur. Bundan
sonra yedinci gne kadar mezarla gidilmez. Cenaze evinde basal kabul bir hafta srer.
Serinyol iinden gelenler iin kural bir kereye mahsus, yazn saat 15.00dan sonra kn saat
13.00den sonra basal ziyaretini yaparlar. Baka belde ve kylerden gelenler ise bu arta
tabi deildir. Her vakit gelebilirler. Cenaze evine komular ve akrabalar tarafndan bir hafta
yemek gnderilir. Yedi gn boyunca cenaze evinde yemek pimez.
Yedinci gnde erkeklerin cenaze evindeki dini ayininden sonra yemek verilir. Kadnlar
da mezarla giderler. Mezar banda Kuran- Kerim okunur. Lokum veya meyve suyu
datlr. Kolonya koyulur. lenin ruhuna Mevld- erif okutulur. Yedinci gne halk
arasnda Zb denir. Serinyol halk len kii zengin veya fakir olsun, tandk veya
tanmadk olsun, kim olursa olsun ayn kalabal oluturur. Aclar paylalarak insanlk
rnei verilir.
Yakn vefat edenler yas tutar. Erkekler sakal uzatr. Kadnlar da uzun sre balarn
kapatrlar. Ziynet eyas takmaz, ziyarete gitmezler. Daha nceleri Serinyolun nfusunun az
olduu zamanlarda cenaze demek tm kyn yas tutmas demekti. Dnler yaplmaz,
yksek sesle glnmez, kahkaha atlmaz. Eer TV, radyo varsa almazd. Ancak ky
durumundan kasabaya gemesiyle bu gelenekler azalm, cenaze olduu dnemlerde dnler
de yaplmaktadr. Farkl mahalle veya caddelerde oturmu olanlar iin geerli bir durumdur.
Cenaze sahipleri birka hafta boyunca her Cuma gn gne domadan nce mezarl
ziyaret ederler. Buhur yakp dua ederler.

d) Bayram zel Gn Yemekleri

Nusayrilerin kutlad pek ok bayram vardr. Bayramlarn mutlaka kurban keserek
kutlarlar. Bayramlarn ana mens Hirisi dir.54 Hirisiyi ancak bu konuda uzman olanlar
piirebilir. Kesine kurbann etleri byk kazanlarda drt-be saat piirildikten sonra iine
dvme katlr. Bir sre sonra erkeklerle budayla etin pekimesi iin kazanda buday
dverler. stnde de kuyruketi ve tereya karm eklenerek servis yaplr. Ayrca bayram
yapann tercihine gre bulgur pilav ile halanm et, koyun etli orba hazrlanr. Bayram
sahibi hirisi yapacaksa genellikle yannda ek yemek yaplmaz. Ekmekle servis yaplr. Ancak

53
54

Hadira, cenazenin ertesi sabah mezar banda Kuran- Kerim okutulmas, basal kabul edilir
Etli aure.

bulgur pilav hazrlanyorsa daha ok eit yaplr. Pilav, halanm et, faslye, cack, hamis55,
salata vb. yemekler yaplr.
Resilseniy (ylba) 14 Ocakta kutlanr. Nusayriler daha nce bu gnde ylban
kutlard. Bugne zg pek ok yemek hazrlanrd. Ancak gnmzde ylba Miladi takvime
gre kutland iin bugne olan nem azalm, ancak tamamen yok olmamtr. Birok evde
gelenek devam etmektedir. Gelenek usul Rasilseniyde zellikle kibbi56 yani oruk yaplr.
Halanm veya kzartlm hazrlanp, kutlamaya gelen misafirlere ikram edilir. Ayrca
knefe yaplr ve baklava alr.
Kddas Bayram Hristiyanlar ile ortak yaplan bayramdr. Hicri takvime gre 6
Ocakta, Miladi takvime ise 19 Ocakta kutlanr. Bu gne zg Zileybi57, ve fuvayet58,
sembusek59 yaplr. Ayrca itheyrucat60da hazrlanr.
Miladi takvime gre 14 Mart, Hicri 1 Martta Evvel Eder kutlanr. Bu gnde hemen
tm Serinyollular Haririt Eder (Stla) yaparlar. Haririt Eder yapm iin hayvanclkla
uraan aileler komularna st datrlar. Genelde bir-iki gn nce datm yaplr. Heririt
Eder misafirlere ikram edilir, bazen komulara da datlr.
Ramazan bayramnda aslnda Nusayriler kurban keser, bir ok et yemei piirilir.
Ancak bunun yannda kutlamaya gelen misafirlere kmbe61 ad verilen pasta ikram edilir.
Kmbe bayramdan bir iki gn nce hazrlanr. Bayram kutlamasna gelenler kolonya ve
ekerle karlanr.

e) Nusayrilerde Tabu ve Kutsal Yiyecekler

Nusayrilerde tabu olan yiyecekler gibi, kutsal saylan baz yiyecekler vardr. rnein
domuz etinin yenmesi dini kurallarca kesin olarak yasaklanmtr.62 Antakya dinsel inanlar
55

Bayramlarda yaplan dier bir yiyecekte hamistir. Hamis, kesilen kurbann cieri, kalbi ve biraz da etinden
yaplmaktadr. Bak yardm ile bunlar kyma haline getirilir. Kyma haline getirilen malzeme nce kavrulur.
Daha sonra, soan ilave edilir. Pitikten sonra domates, kimyon, pul biber eklenir ve kartrlr. Ocaktan
indirilir ve zerine ince kylm maydanoz serpilerek gelenlere ikram edilir.
56
Oruk. li kfte.
57
Zileybi, iine tarn costltib (hint cevizi), umra, rek otu, susam, tuz, maya, un ve su konularak yaplan bir
yiyecektir. ncelikle su ile un kartrlarak hamur haline getirilerek iyice yorulur. Dier malzemeler iine
eklenir ve tekrar iyice yorulur. Hamurun mayalanmas beklenir. Mayalandktan sonra hamur elle ya
yardmyla ince yufkalar eklinde alr ve yada kzartlr. Hamuru deiik ekiller verilerek gnn elenceli
gemesi salanr.
58
59
60

Theyrucet : Ispanaklar iyice temizlenir, ykanr, doranr ve halanr. Halandktan sonra, sular sklr. nce
bulgurun iine domates, biber salas ve baharat konularak yorulur. Bulgur taneleri dalmayacak kadar iyice
yorulur. Yorulma ii tamamlandktan sonra kk misket ekli verilir ve halanr. Daha nce hazrlanan
spanak ve theyrucetler kartrlr. zerine zeytinya ve sarmsak dklr ve iyice kartrlarak yenir.

61
62

Nureddin NUR, Derleme Tarihi, 03.03.2007 Serinyol

asndan olduka zengin yerleim yeridir. Burada yaayan Alevilerin yannda Snniler ve
Museviler de domuz etini yasak ve gnah bilirler. Nedeni sorulduunda bu hayvann kendi
pisliini yedii ve etinde hastalk olduu iin yenmedii aklanmaktadr.63le yiyen
hayvanlar, akal, yrtc kular da Aleviler tarafndan kesinlikle yenmez. Bunun dnda
yenmesi helal olan bir hayvan eer kural d kesilmise, hastaysa yenmesi sz konusu
deildir. Kurban kesilecek hayvan fatiha suresi okunup kesilir. Kurban kesen kiinin mutlaka
abdest alm olmas gerekmektedir. Eer hayvan lmnden sonra kesilirse etinin yenmesi
yasak ve gnahtr.
Dii hayvan eti yemek de Nusayriler tarafndan yasak kabul edilmektedir. Dii kei,
koyun ve inek eti yasaktr. Dii hayvanlarn dourganlk zelliklerinden dolay yenmedii
bilinir.
Bunlarn dnda deniz rnlerinden Kalamar, Karides, Midye ve pulsuz balk yenmesi
yasaktr. Ylan bal ylana benzedii iin yenilmez.64 Tavan adet grd ve dourganlk
zelliine sahip olduu iin yasaktr. Dudak yapsnn kediye benzedii iin ve etinin ok
kanl olmasndan yenmedii sylenir. Anlatldna gre tavann derisi soyulup asldnda
iki gn boyunca kan akarm. Nusayriler Adak ve kurbanlarnda kestikleri kurbann etini
suda bekleterek kannn iyice kmasn salarlar.
Birtakm yemeklerin yasaklanmasna karn baz yemekler de kutsal saylr. Hirisi,
Nusayri toplumunda gemiten gnmze stlendii grev nedeniyle kutsaldr. Hirisiyi
piiren kiinin ahlaki ve dini ynden iyi tannan biri olmas gerekir. Bundan baka kutsal
yiyecekler arasnda Ceviztiltib (Hint cevizi) nemli bir yere sahiptir. fndk byklndeki
bu ceviz, ilevi asndan kutsallk kazanmtr. Kuru veya ya zmden yaplan Nakfi de
kutsaldr. Nusayrilerin ibadetlerinde cemaata datmak iin hazrlanr. Kuru, kflenmi ekmek
bile pe atlmaz. Yerde grld karlr, ayak altnda kalmasna izin verilmez. Zira
ekmee basann bir daha ekmee doyamayaca inanc vardr. Yani ekmek de kutsaldr.

f) Yerel yemekler ve Pastalar

1) Tandrda Biberli Ekmek
Malzemeler
Yarm kilo taze kelek
3 adet soan
2 demet maydanoz
63
64

Yusuf KAPLAN Derleme Tarihi, 13.03.2007 Serinyol

Nureddin NUR, Derleme Tarihi, 20.03.2007 Serinyol

Biber salas
Zeytinya
Susam, tuz, kimyon, zater (kekik)
Hazrlan
Soanlar soyulup ince bir ekilde doranr. Tuz ve biber salasyla kartrlp biber ve
soan pekitirilir. stne taze kelek katlp gzelce yorulur. Hazrlanan karma susam,
bir tutam zater, bir ay ka kimyon eklenip gzelce kartrlr. Son olarak maydanoz ve
tercih edildii kadar zeytinya eklenerek tandra hazr hale getirilir. Daha nce tandr yaklr.
Mandalina byklnde paralara blnen hamurlar alr, iine hazrlanan iten srlr. El
yardmyla tandra yaptrlr. Scak servis yaplr. Afiyet olsun.
2) Abu annuc
Malzemeler
patlcan
ki Domates
Drt biber
Zeytinya
Nar ekisi
Sarmsak, tuz
Hazrlan
nce tandr yaklr ve kz hazrlanr. Hazrlanan kzn iine nce patlcanlar koyulur,
ardndan domates ve biberlerde kzde piirilir. Piirilen malzeme ykanmadan soyulup tahta
zerinde inceltilir. Servis tabana koyulup zerine tuz, nar ekisi, ezilmi di sarmsak ve
zeytinya (miktar tercihe gre ayarlanr) eklenerek kartrlr. Souk meze olarak da
kullanlr. Afiyet olsun.
3) Kmbe
Malzemeler
1 bardak yourt
1 bardak sv ya
1 bardak eker
200 gr. eker
2 vanilya
2 kabartma tozu
Baharat
Susam, yumurta ak

Ceviz
Yapl
Oda scaklnda eritilen margarinin zerine yourt, sv ya, eker, baharat katlp
gzelce kartrlr. Daha nceden kabartma tozu ve vanilya eklenerek kartrlm olan un
yava yava karma katlr ve kulak memesi kvam tutturulur. Biraz yourduktan sonra
hamur be-on dakika dinlendirilir. Ceviz iriliinde ayrlan paralar ap iine hafif inceltilmi
cevizler koyulur ve kapatlr. Kalp yardmyla ekil verilip, yal tepsiye dizilir. Daha sonra
yzlerine yumurta ak ve susam serpilir. 200 C stlm frnda piirilir. Afiyet olsun.65

g) Deimler
- Az hayra yormak
- Eri oturup, doru konumak
- Kendi glgesinden korkmak
- t ite buyuruyor, it de kuyruuna
- Kadsn almak
- Gren de adam sanr
- Boyu srk, akl kvrk
- Ata et, ite ot vermek
- Kan scak
- Kansz olmak
- Kann imek
- Anann karnnda dokuz ay nasl durdun
- Ykn tutmak
- Ekmeini tatan karmak
- Avucunu yalamak
- Yreksiz olmak
- Yreini ferah tutmak
- Atei ykselmek
- Sinsilii dersinin altnda olmak
- Yz mnevver olmak
- Karnn srmek
- Akl knda olmak
65

Sabah GZEL, Derleme Tarihi, 24.02.2007

- Akl kt olmak
- Allahn dinini bilmek
- Vicdn temiz
- Doldurua gelmek
- Okumu, fakat anlayamam
- Kendini gstermek
- Kendini beenmek
- Aslna dnmek
- Byk eek olmak
- Dinsiz imansz olmak
- Rhmetli olmak
- Karnndan konumak
- Kimseyi takmamak
- pini uzatmak
- pine oynamak
- Hatal yolda yrmek
- Akl vermek
- Eli sk olmak
- Kendini bilmek
- Yz aklatrmak
- Camide Nmaz m klyordun ?
- Cephe kurmak
- Eli uzun olmak
- Dili uzamak
- Yryen mezar
- Srtna binmek
- Kuru topraa kalmak
- Yaarken lmek
- Teni eek teninde olmak
- Deli gcnde olmak
- Haddini bilmek
- Bym de klm
- Bir donda iki k olmak
- ki yzl ve iki dilli olmak

- Dili atall olmak

- Mavi gzl, ayrk dili
- nsanlk grmemi
- Yaralayp tedavi etmek66

h)Ataszleri
- Az yer, gz utanr
- Aza yedir, gz utansn
- Tala yumurta kavga etmez
- Uyuyan ylann, kuyruuna baslmaz
- Isrmadn eli, peceksin
- ki karpuz, bir koltua smaz
- A gzn, yoksa aarlar
- Isracak kpek, diini gstermez
- Havlayan kpein, ne faydas var ne de zarar
- Aa, dalnda grler
- evresine glge vermeyen aac, kesmek haktr
- Kpein, dman sopadr
- anssz kpein, uykusu Kurbn bayramnda gelir
- Marangozun kaps, terzinin ceketi skk olur
- Dnyann mal dnyada kalr
- Kpek, kuyruunu srmaz
- Durgun denizden korkulur
- Ey taht zerinde oturan, grdk seni hem aadan hem yukardan
- Kkken renmek, ta zerine, bykken renmek aa zerine nak yapmaya
benzer
- Yalan, ancak llerin arkasndan sylenir
- Gurbet, insan hem uzaklatrr hem de olgunlatrr
- Bizden uzak ol, zleyim seni, bize yakn ol, bkalm senden
- Kpein kuyruunu, krk gn kalba koymular, yine de kuyruunu bkm
- Herkesin sm, kendisine tatl gelir
- Her grdn krn, asasn krr ki sen onu yaratanlardan daha merhmetli ol

66

Zelha KAPLAN, Garip KAPLAN, Yusuf KAPLAN, Reat GZEL, Bedia KAVUKOLU

- Kadn,erkeini hem vezr hem de rezl yapabilir

- Gren gz kreldi, duyan kulak sarlat
- Kardein kavgas, eldeki kna gibidir
- Kardeimle birlikte amcam oluna kar, amcam oluyla birlikte yabancya kar
- Alk her eyi yaptrr
- Ortalkta bereket yoktur
- Cimriyi Allh sevmez
- Alttaki tarla, stteki tarladan daha fazla su ier
- Et aslm, kpek baknm
- Hrszn ve mterinin ne zaman gelecei belli olmaz
- Yumurta alan, altn da alar
- Akan su, pislik tutmaz
- Hayr yok, stelik duman kr eder
- alan a kalmaz
- Allh verdii hastaln ilacn da verir
- Sant, eldeki altn bilezik gibidir
- Sarholuktan sonra, hatrlay gelir
- Beni dvp alad, benden nce davranp davac oldu
- Kpee ta atmazsan havlamaz
- nsan sevdiren dilidir
- yilik yap, denize at
- Sevgi yrekte olur
- Allh almayanlarn dmandr
- Kurbaalarn dular kabul olsayd, her gn yamur yaard
- Eek mr boyunca eektir
- Erkek kuzu, bak iindir
- Sana Hakikti syledim diye, bana tokat atarsan, hakikt senden yana gemez
ncir aacnn yapra kazn aya kadar olduysa, dar k yat ve rtnme
- Kpee yaplan hayr onu doyurmaz, doyursa bile ona daim olmaz
- Avre eein, ancak mahalleye faydas dokunur67

) Beddualar
67

Zelha KAPLAN, Rehce KAPLAN, Sabahat GZEL, Sade ASLAN, Nureddin NUR, Yusuf KAPLAN,
Serinyol

- Allh cann alsn

- Aya krlasca
- Eli krlasca
- atlayasca
- Hayr grmeyesice
- Gz kr olasca
- Gidiin olsun da dnn olmasn
- Hakkm hell olmasn
- in rast gitmesin
- Seni dourmaz olaydm
- Zehir zkkm ye
- Allh seni drsn
- Allh seni muvaffk etmesin
- Geberesice
- Bir yzn ak, bir yzn kara olsun
- Boyu devrilesice
- Hibir eyden tat almayasca
- Suyun kurusun
- Ta kesilesice
- Allh, sana doktorun bakamayaca bir yerine hastalk versin
- Allh seni uzaklatrsn
- Toprak seni kabul etmesin
- Bana ta yaacas
- Yemekten imekten kesilesice
- Batasca
- Allh seni yerin dibine batrsn
- ocuklarndan mahrum kalasca
- Kimse kapn almayasca
- Lnet olasca
- Allh seni srndrsn
- yi gn grmeyesice
- Her iki dnyadan kabul grmeyesice
- Eekten farkn kalmayasca
- Gz doymayasca

- Kk yola desice
- nsanlktan kasca
- Allh yzne tkresice
- Allh seni maks klasca
- Felce uraysca
- Eri br olasca
- Allhn gazabna uraysca

j) Oyunlar
Daha nceleri televizyon olmad iin insanlarn zaman geirmek iin pek ok oyun
oynad anlatlr. Bu sayede insanlar birbirlerine daha fazla zaman ayryor, daha fazla
kaynayorlard. Akam kt m fanus veya ra nda geirilen akamlarda birbirinden
gzel hikayeler anlatlr, pek ok oyun oynanrd. Gnmzde ise televizyon, bilgisayar ve
cep telefonu gibi teknolojik aletlerin hayatmza girmesi yznden hikaye ve oyun kltr
zayflamtr; ancak ortadan kalkmamtr. Oyunlar birka grupta toplayabiliriz :
1) Szl Oyunlar
2) Yzk Oyunu
3) Denek Oyunlar : Hido, Kezik atmaca
4) Atlama, srama : Uzun eek
5) Koma, Kovalamaca : Saklamba, krebe, ember evirme

a) Birbirini Savunma Oyunu

Bu oyun iin yaklak 12-14 kii gerekir. Oyuncular nce ift halinde gruplara ayrlr.
Oyuna bir lider seilir. Lider oyunu balatrken unlar syler :
- Ya hacirti itkili itkili le dahir zlem itkili
(Benim tam zlemin srtna ar gelsin)
zlemin grup arkada hemen onu savunur
- leo le dahir zlem itkili ?
(Niye zlemin srtna ar olsun ?)
Lider :
- leken le dahir min itkili ?
(ya kimin srtna ar olsun ?)

zlemin ifti baka bir gruptan bir isim verir. O verilen ismin grup arkada da hemen
onu savunuyor. Yaplan kk bir hata bile affedilmez, hemen komik bir lakap verilir. Artk
oyunda o lakap kullanlr. Lakap taklmayan son kii oyunu kazanr.68

b) Hido
nce bir oyun merkezi saptanr. ki ta kar karya konur. Biri uzun, bir de ksa
denek hazrlanr. Ksa denek iki tan stne konur. Sras gelen kii denekle ksa denei
havaya vurur, yerden biraz ykselen denei ikinci bir vurula uzaa frlatr. Kar taraf
talarn zerine yerletirilmi byk denee kk denekle dokunmak zorundadr. Kar
taraftan biri kk denei frlatr. Eer byk denee deerse dier grup oyuna balar.
Ancak demezse oyun devam eder. atlk hakk vardr. Kk denein frlatt yere
kadar ki mesafe byk denekle llr ve kan say kadar da yklenir.69

c) Yedi Ta (Kokuz)
Oyun iin yedi ta bir de top gereklidir. Talar hafif yass olmaldr. st ste yedi ta
dizilir. Bir de ebe seilir. Oyuncular srayla topla talar drmeye alrlar. Talar
dtnde ise ebe top ile oyuncular kovalar. Amac topu frlatp oyuncularn bir tarafna
dedirmektir. Bu srada oyuncular talar tekrar st ste dizmeye alrlar. Ebe talar
dizilmeden birisine topla vurmak zorundadr. Topun dedii kii ebe olur. Talar dizilene
kadar topu birine dedirmezse ebelii devam eder.70

k) Tekerleme (hikaye)
Bir varm bir yokmu. Bir pireyle bir bit varm. Bunlar bir yerde oturmu,
konuuyor, akalayorlarm. Birbirleriyle akalarken pire tandra dm. Bit zntden
salarn yolmaya, kendini dvmeye balam. Yoldan geen karga bitin halini grm.
Yanna gelmi ve sormu :
- Ye kamlen tinno le hiki meten tinno ?
(Sevgili bit, salarn neden yoluyorsun ?)
- Kamlen tinno meten tinno, Hasan (bit) vik bit Tennur,
(Bit salarn yoluyor, Hasan tandra dt)
- me ben ?

68

Ayten ASLAN, Serinyol, Derleme Tarihi 15.03.2007

Yusuf KAPLAN, Serinyol, Derleme Tarihi 18.03.2007
70
Sade ASLAN, Serinyol, Derleme Tarihi, 18.03.2007
69

(grnmedi mi ?)
- me ben
(grnmedi)
Bunun zerine karga oradan ayrlp bir aaca kondu, tylerini yolmaya balad. Aa
kargaya sormu :
- Ye kaken tinno le hiki tinno ?
(Sevgili karga neden tylerini yoluyorsun ?)
Karga da yle cevap vermi :
- Kaken tinno netfen tinno, kamlen tinno, maten tinno, Hasan viki bi tennur
(Karga tylerini yoluyor, bit salarn yoluyor, Hasan tandra dt)
- me ben ?
(grnmedi mi ?)
me ben (grnmedi)
Kargann konduu aa birdenbire ykld, kkleri ortaya kt. nekler glgesinde
oturmak iin geldiklerinde bu durumu grdler ve aaca sordular :
- Ye nahlen tinno, le hiki kellah tinno ?
(Sevgili aa, neden dallarn sarkttn ?)
Aatan yle bir cevap vermi
- Nahlen tinno kellah tinno, kakan tinno netfen tinno, kamlen tinno maten tinno,
Hasan vik bit tennur
(Aa dallarn sarktt. Karga tylerini yoldu. Bit salarn yoldu. Hasan tandra dt)
Bu haber zerine inekler birbirlerini boynuzlamaya, yaralamaya balarlar. Bir nehir
kenarna gelirler. Nehir ineklerin bu durumunu merak eder ve sorar :
- Ye barken tinno le hiki becen tinno ?
(Sevgili inekler, niye byle birbirinizi boynuzluyorsunuz ?)
nekler de cevap vermi
- Bakren tinno beycen tinno, nahlen tinno kellah tinno, kaken tinno netfen tinno,
kamlen tinno maten tinno, Hasan vik bit tennur
(nekler birbirlerini boynuzluyor, aa dallarn sarktt. Karga tylerini yoldu, bit
salarn yoldu. Hasan tandra dt)
- me ben ?
(grnmedi mi ?)
- me ben
(grnmedi)

Bu szleri duyan nehir tamaya balad. Talar yuvarlamaya balad. Nehrin

yanndan geen oban nehre sormu :
- Ye nehren tinno, le hiki erken tinno ?
(Sevgili nehir neden byle bulanksn ?)
Nehir de cevap vermi
- Nehren tinno arken tinno, bakren tinno beycen tinno, nahlen tinno kellah tinno,
kaken tinno netfen tinno, kamlen tinno maten tinno, Hasan vik bit tennur
(Nehir buland, nekler birbirlerini boynuzlad, aa dallarn sarktt, karga tylerini
yoldu, bit salarn yoldu. Hasan tandra dt)
- me ben ?
(grnmedi mi ?)
- me ben
(grnmedi)
oban da elindeki asasn aa vurarak ayan krm. obana yemeini getiren kz
kardei sormu.
- Ya hayyen tinno, le hiki kesren tinno ?
(Sevgili kardeim, neden ayan krdn ?)
oban da cevap vermi
- Hayyen tinno kesren tinno, nehren tinno, bakren tinno beycen tinno, nahlen tinno
kellah tinno, kaken tinno netfen tinno, kamlen tinno maten tinno, Hasan vik bit tennur
(Kardein ayan krd, Nehir buland, nekler birbirlerini boynuzlad, aa dallarn
sarktt. Karga tylerini yoldu, bit salarn yoldu. Hasan tandra dt)
- me ben ?
(grnmedi mi ?)
- me ben
(grnmedi)
obann kardei ald yemei bana dkm ve eve gitmi. Annesi halini grnce
sormu :
- Ye bitten tinno leo hiki celem tinno ?
(Sevgili kzm, niye yemei yzne dkmsn ?)
Kz da cevap vermi.
- Bitten tinno celem tinno, hayyen tinno kesren tinno, nehren tinno erken tinno,
bakren tinno beycen tinno, nahlen tinno kellah tinno, kaken tinno netfen tinno, kamlen tinno
maten tinno, Hasan vik bit tennur

(Kzn yemei bana dkt, kardeimin aya krld. Nehir buland, nekler
birbirlerini boynuzlad, aa dallarn sarktt, karga tylerini yoldu, bit salarn yoldu. Hasan
tandra dt)
- me ben ?
(grnmedi mi ?)
- me ben
(grnmedi)
Kzn annesi de yn rd ilerini gzne batrd. Kocas geldiinde sordu :
- Ye metren tinno, le hiki evren tinno ?
(Sevgili karcm, niye byle kr olmusun ?)
Kars da cevap vermi
- Metren tinno evren tinno, bitten tinno celem tinno, hayyen tinno kesren tinno,
nehren tinno erken tinno, bakren tinno beycen tinno, nahlen tinno kellah tinno, kaken tinno
netfen tinno, kamlen tinno maten tinno, Hasan vik bit tennur
(Karn kr oldu, kzn yemei bana dkt, olunun aya krld, nehir buland,
inekler birbirlerini boynuzlad, aa dallarn sarktt, karga tylerini yoldu, bit salarn
yoldu. Hasan tandra dt)
- me ben ?
(grnmedi mi ?)
- me ben
(grnmedi)
Kadnn kocas bu szleri duyunca tarlaya gitmi ve sabann zerinde oturmu. Yoldan
geen jandarma adama neden burada oturduunu sormularsa da sadece tinno tinno cevabn
almlar. Bu cevaplar alan jandarmalar, adamn deli olduunu dnm ve oradan
ayrlmlar.71

Tekerlemeler
1. Ya emmi sivvak, itini ribek iv rebribek, siktek im simdak iv katribek. adi biyici
ribi, rebribi iv. Sikti, simdi iv katribi, le bidellilek indi, le rib le rebrib ivle siki ivle katrib.
2. Uden hor, iv uden dilb, tiffayt ic cib, ir kibt iddib, ilhest iz zibti min taka
3. Veriktil silk is safra, isfekta bis sakf sebi sefkat, iv sefka

71

Yusuf KAPLAN, 1935 Antakya doumlu, lkokul mezunu. Derleme Tarihi 14.02.2007

4. Erimbiti tala bit Hu, ilafta bil kabbu idi ibdemba at iv mat, denba ibidi at
iv mat.

l) Bilmeceler
1. Damdan attm krlmad
Suya dt, dayanmad

(Sigara)

2. Dadan gelir tkr tkr

Ayaklar demir bakr

(Tren)

3.Arap kz kendini beenmi, giyinip sslenmi, dkkanda oturmam

(Lbye)
4. Drt gen, Antepten gelmi, gm sarmalar var, fesleri de altndan
(Nergis iei)
5. Bir asam var, odundan deil, danam var, inekten deil, mermerim var tatan deil
(Ylan, domuz, bastrlm toprak)
6. ineim var, biri siyah, biri beyaz, biri krmz,
Siyah gider, dnmez, beyaz yatar, kalkmaz. Krmzs yer yer doymaz
(Duman, kl, ate)
7. Prlanta ta, her gn denize dalar
(Gne)
8. Annem beni Halepte dourdu. amda bytt,
Admlarm ne tatl, ipekler stnde yrtldm.72
(Makas)

g) Bilmece
Adamn biri tarladan yolduu otlar, koyunu ve kurdu nehrin karsna geirmek
istiyor. Bu ilemi sandalla yapacak ancak bir sorun var ki oda sandalla sadece bir para
tayabiliyor. Otlar sandala yklese kurt kuzuyu yiyecek, kurdu gtrse koyun otlar yiyecek.
nce koyunu tasa, ikinci olarak ya kurdu ya da otlar gtrmek zorunda kalacak. Otlar
gtrse koyun yiyecek, kurdu gtrse kurt koyunla yalnz kalacak ve koyunu yiyecek. Sizce
bu ifti nce hangisini karya geirmeli, yntemi nasl olmal ?
Cevap

72

Sade ASLAN, Derleme Tarihi 10.01.2007

ifti nce koyunu karya geirir. Ardndan kaykla karya geer. Otlar alp karya
geirir. Kar kyya geldiinde otlar koyup koyunu geri alr. Koyunu geri gtrr. Kurdu
kaya koyup otlarn yanna kar kyya geirir. En son da koyunu alr. Bylece ne otla
koyunu, ne koyunla kurdu tek balarna brakmaz. Salam bir ekilde evine gtrr.73

73

Mahmut CEVENT, Derleme Tarihi, 27.01.2007, Serinyol, Okuma yazmas var.

V. BLM
a) Hz. MUHAMMEDN Hz. AL HAKKINDAK SZLER

1.Ali Kur 'andan ayrlmaz. Kur' an Ali'dir, Ali'de Kur' andr.

2- Ali'nin ruhu benim ruhum, vcudu benim vcudum, eti de benim etimdir.
3-Allah beni risalette kildi, Ali'yi ise imamlkta, onun imamln inkar eden,

benim

peygamberliimi inkar etmi olur.

4-Btn kainat, Ali'nin sevgisinde birleseydi, yce Allah cehennemi yaratmayacakt.
5-Yce Allah, bilgiyi on eit paraya ayrd. Dokuzunu Ali'ye, birini de btn kainata datt.
6- Yce Allah, Mira gecesinde, benimle Ali'nin diliyle konutu.
7-Aalar kalem, denizler mrekkep olsa ve btn alem yazsa, Ali'nin keramet ve faziletlerini saymakla
bitiremezler.
b) Hz. AL NN SZLER
1-Akl gibi zenginlik, bilgisizlik gibi yoksulluk, edep gibi miras olamaz.
2- Hayri yapan, hayrdan daha hayrldr; ser isleyen ise, serden daha kotudur.
3- Ahmak adamla dostluk kurma. nk sana faydal olmak isterken zarar verir.
4-nsanlar, dnyann ocuklardr hi kimse annesini sevmekten knanmamaldr. Ama dnya sevgisi,
insani gnaha drecek kadar da olmamaldr.
5-Fakir, Allah'n elisidir. Onu reddeden, Allah' reddetmitir ve ona bir ey veren, Allah'a vermitir.
6-Halkn elinde olan eyden mit kesmek, en byk zenginliktir.
7-Herkesin malnn iki orta vardr; birisi varis, dieri ise olaylardr.
8-Dnya halk, uykuda seyreden bir kervana benzer.(mrleri tkenip yaamlarna son verildii zaman
uyanacaklar, ama bu uyann onlara bir faydas o lmayacakt r.)

b) NAT AL
Herkese aciyan merhametli Tanrnn ismiyle balyorum
1
Kaside

Na'ti Ali

O aklayc imam, O Tanr velisi safa ehlinin vcut gneidir. Yerde, gkte,
mekanda, zamanda Hakla duran o imamn zati, i ve d temizliiyle vasflamak vaciptir. nk
kfrden, ikiyzllkten kurtulmutur, temizdir...
Onun kona birlik alemidir. Dnyevi ve beeri sfatlardan dardr. O, insann hakikati ve
cam gibiydi. Her eyi fanidir, fakat can yaar, lmez. Onun hareketi kendinden diri olan ezeli
varlktandr. Betka ecresinde dner dolar, yaratklar yaratann zati gibi o bkidir. Hakkn yksek
sfatlar Ali'nin vasfdr. Hakkn sfatlar zaten ayr deildir. O, Tanrnn zatine yaplm o olmutur.
Hani duyduun lahutun o gizli hazinesi yok mu; ite o odur. nk o, haktan halka grnmtr. O
hazinenin nakdi, tkenmez ilimdi. te o ilimden maksut, yce Ali'dir. Hakkn hikmetini ondan
baka kimse bilmez. Zira o hakimdir, her eyin bilginidir. btidasz evvel o idi, sonsuz ahir de o olur.
Peygamberlere yardm eden o idi, velilerin gren gz de hakikaten odur. Yznn nurlu prlts,
kendi ziyasndan bir gne yaratt. O, hak iledir; hak ondan grnr. Hakka ki, o hak ile ebedidir.
Ademin topra onun nurundan idi. O sebeple meleklerin tac oldu; Allahn isimleri ondan belirdi.
O temiz ve yce imamn ilmi sayesinde, Adem, her eyi anlad. O nur tek olan yaradann nuru oldugu
iindir ki, melekut onun huzurunda secde ettiler. Evet, muhakkak ki, Adem, o imamin nuriyle
btn ilahi isimleri bildi...
it, kendinde Ali'nin nurunu grd ve yksek alemi rendi. Nuh, kendini yksek
menzile ulancaya kadar, istediini hep ondan buldu. Gene ondandr ki kurtulua eren Nuh,
dehirde gayret tufann buldu da beldan kurtulmu oldu. Halil Peygamber, dostlukla onu and da,
ate ona al lale oldu Nemrudun atei, o Allahn dostuna hep gl, nesrin, lale oldu. Gene o idi ki,
keyfiyle kendi koyununu smail'e kurban etti. Yusuf, kuyuda onu and da saltanat mlkn
ssleyen taht buldu. Yakup, onun nnde birok inledi de Yusufun kokusunu alp gzleri ald.
mrann olu Musa, onun nurunu grd de uzun geceler hayran kald. Krk gece kendinden
geti; kavuma ve grme zevkine dald. Sonra dedi ki: Yarabbi! Bana bu lutfundan bir lmet ver.
Hak ona ite sana (Yed-i Beyza= nurlu el) verdim dedi;
Gene Ali'nin vergisidir ki, Meryem'e arkada oldu da sa vcuda geldi.
O, eriatte ilim ehrinin kapsdr. Hakikatte ise iki cihann beyidir. ki cihann sultan
Muhammed, hakka yaknlk gecesinde, Allaha kavumann harem yerinde onun srrn grd. Alinin
nutkunu, Ali'den dinledi. Ali ile birleilen o yerde Aliden baka bulunmaz (1).

Allah yolunda gidenler isteyicidirler; Ali istenilendir. Syleyenler sylerler, susarlar. O,

susmaz, syler. Ebedi ilim, onun gsnde parlayp grnd. Vahyolunanlarn srlarn, o hakikat
olarak bildi ve bildirdi. mmetlere haykrd:
- Allah yolunda Ali, sizin klavuzunuzdur. Allaha ii doru olanlar yzlerini ona
evirmilerdir. Zira o ahtr, doru yolu gsterendir, efendidir...
O, btn Peygamberlerin srrnda idi. Cenabi Mustafa:
- Benimle aka beraber bulundu, dedi (2).
Dinden evvel, hr idi. Allah ile ili, dl o idi.
te bunlar syledim ki, bu yksek manann nktesini rensin de yksek velayete
eresin. Sence apak bilinsin ki, hakkyle yce olan odur.
Ey efendi! Benimle bouna kavga etme. Bu byledir. Hakikat budur ki, biz hepimiz
zerreyiz, gne odur. Biz hepimiz damlayz, deniz odur.
Ey ems-i din! Mademki sen aksn, Mevlana iin akta canm feda et ki, canm canane
kavusun ve aka ulatrc klavuz olasn.
(1) nk Tanr Kuranda kendini: (Ali) diye vasfediyor.
(2) Tanr (Aliyi her Peygamberle gizli gnderdi, benimle ise ak gnderdi) hadis-i
erifinden alnmtr.

Bulut oldum ge adm

Yamur olup yere yadm
Cokun ben kaynadm
Sellerim Ali arr

Bu hane ye mihman gelmiim

Kah alayp kah glmm
Bahr-i ummana dalmm
Gllerim Ali arr
Kul Hilnmet'im aka dt
Ak deryas badan at
Virdimiz Aliye dt
Dillerim Ali arr

Sadaka Almaktan ekinmesi

Hz. Selman fakirdi. Malum olduu zere kle idi. Fakat sadakadan ok ekinirdi. Hi
kimseden sadaka kabul etmemiti. Herkese, hatta fakirlere bile sadaka kabul etmemelerini tavsiye ederdi.
Hz. Selman'in Hikayesi:
Hz. Selman, buday renginde, esmer ve uzun boylu idi.

SELMAN-I FARS
Dr.Abdurrahman Refet el Baa
"Selman bizden, yani Ehl-i Beyttendir".
- Hz. MuhammedBu hikayemiz, hakikat peinde koup, Allah arayan kimsenin hikayesidir...
Selman-i Farisnin hikayesidir...Bize hikayesini anlatmas iin sz Selmna brakalm...
nk bu hikayeyi en iyi ve en doru anlatacak odur.
Selmn yle anlatmt :
sfehann Ceyyan Kynden ranl bir gen idim. Babam bu kyn aas ve sz en geen
kiisiydi.
Ben doduum gnden beri, babamn dnyada en ok sevdii kimseydim.
Gn getike, babamn bana olan sevgisi artyordu, benim zerime titriyor ve beni adeta bir kz gibi
eve kapatyordu.
Mecusilie o kadar kendimi vermitim ki, taptmz atein bakcs olmutum. Gece gndz hi
snmeyen atein yaklma ii bana verilmiti.
Babamn byk bir iftlii vard. Devaml onunla megul olur, gelirini toplard. Bir defasnda,
meguliyet sebebiyle kye gidemedi ve bana yle dedi:
- Olum! Gryorsun iftlii ihmal ettim. Bari sen git de orann iiyle ilgilen. iftlie
gitmek amacyla yola ktm. Yolda bir kiliseye rastladm. Orada ibadet eden Hristiyanlarn seslerini
duydum ve bu dikkatimi ekti.
Babamn uzun sre beni bakalaryla grtrmemesi sebebiyle ne Hristiyanlar ne de dier
dinlere inananlar hakknda bilgim vard.
Seslerini duyunca ne yaptklarn seyretmek iin oraya girdim.Onlar iyice anlayp
dinleyince, dua ve ibadetleri houma gitti ve dinlerine girmeyi arzu ettim. Kendi kendime yle
dedim:
- Bu din bizimkinden daha iyi. Oradan ayrldmda, gne batmt. Tabii, babamn
iftliine de gitmemitim. Onlara:

- Bu dinin asl yurdu nerededir? diye sordum. Onlar:

- Suriyededir. diye cevap verdiler.
Akam olunca eve dndm. Babam ne yaptm sordu:
- Babacm! Ben Kiliselerinde ibadet eden baz insanlarla karlatm. Onlarn dinleri houma
gitti. Yanlarnda gne batncaya kadar kaldm dedim. Babam yaptmdan korkup dedi ki:
- Yavrum! Bu din iyi deildir. Senin ve atalarnn dini ondan daha iyidir. Ben de:
- Hayr, onlarn dini bizim dinimizden daha iyidedim. Babam sylediklerimden ve
dinimden dneceimden endielenip beni eve hapsetti ve ayaklarm balad.
Bir frsatn bulunca Hristiyanlara yle bir haber gnderdim:
- Size, Suriyeye gitmek isteyen bir kafile geldiinde bana haber veriniz.
Az bir sre sonra, onlara Suriyeye gitmek zere yola km bir kafile uraynca, bana
haber verdiler, bir yolunu bulup ayamn ban zdm. Gizlice onlarla birlikte yola ktm ve nihayet
Suriyeye geldik. Suriyeye varnca, bilgi bakmndan bu dinin mensuplarndan en kuvvetlisi kimdir
diye sordum:
- Kilisenin idarecisi ba papazdr dediler. Onun yanna gittim.
- Ben Hristiyan olmay arzu ediyorum, senin yannda kalmay, sana hizmet etmeyi, senden
bilgi edinmeyi ve burada ibadet etmeyi istiyorum dedim. O da:
- Yanmda kal dedi. Ben de onun yannda kaldm ve ona hizmet etmeye baladm. Bir mddet
sonra, adamn kt birisi olduunu anladm. Adam, dindarlarna sadaka vermelerini istiyor ve onlar sevap
kazanmaya tevik ediyordu. Ama o, Allah rzas iin verilen sadakalar kendisi iin ayrp
saklyordu. Fakir ve yoksullara hibir ey vermiyordu. Tam yedi kp altn biriktirmiti. Grdklerim hi
houma gitmemiti. Adam bir mddet sonra ld. Hristiyanlar onu defnetmek iin toplandlar. Onlara
dedim ki:
Dostunuz kt bir kiiydi. Sizin sadaka vermenizi ister ve sizi sevap kazanmaya tevik
ederdi. Fakat ona sadakalar getirdiinizde kendisi iin ayrp saklar, yoksullara hibir ey aramazd.
- Bunu nereden anladn dediler. Ben de:
- Verdiklerinizi saklad yeri size gsterebilirim dedim. Onlar:
- Haydi oray gster dediler. Onlarn verdiklerini saklad yeri gsterdim. Oradan altn
ve gm dolu yedi kp kardlar.
- Biz de bu adam gmmeyiz dediler ve onu armha gerip taladlar.
Ksa zaman sonra, onun yerine baka birini tayin ettiler. Ben de ona tabi oldum. Dnyada
ondan daha dindar, ahirete ondan daha dkn, gece gndz ondan daha ok ibadet eden hi

kimse grmemi ve onu ok sevmitim. Uzun zaman onun yannda kaldm. lm deine
dnce, ona dedim ki:
- Ey Falanca! Beni kime birakacaksn ? Ne yapmami emrediyorsun?. Bana:
- Olum! Benim gibi sadece Musulda oturan birisini biliyorum. O dinini deitirmemi ve
ahlakn bozmamtr. Sen ona git dedi.
O da lnce, Musuldaki kiiye gittim. Ona bamdan geenleri anlatp yle dedim:
- Falan ahs lrken bana, senin yanna gelmemi tavsiye etti ve senin hak zerinde olduunu
syledi. O da:
- Peki yanmda kal dedi. Ben de onun yannda kaldm. Onun iyi bir kimse olduunu
anladm ama ok gemedi. O da ld. lm yatana dtnde:
- Ey Falanca! te Allahn emri sana geldi. Sen benim durumumu biliyorsun. Beni kime
brakacaksn, ne yapmam emrediyorsun dedim. O da:
- Olum! Bizim gibi Nusaybinde oturan falan ahs biliyorum. Onun yanna git dedi. O
da topraa verilince, Nusaybindeki ahsn yanna gittim. Bamdan geenleri ve bundan nceki kiinin
tavsiyesini ona anlattm. Bana:
- Peki burada kal " dedi. Ben de onun yanna yerletim. Onun da Suriyeli ve Musulli
zatlar gibi iyi birisi olduunu grdm. ok gemedi o da old. lmeden nce:
"- Beni tanyorsun. Bana imdi kime gitmemi tavsiye edersin?" dedim. O da:
"- Olum bizim gibi, Ammuriyye'deki falanca kimseyi biliyorum" dedi. Onun yanna gittim ve
bamdan geenleri ona da anlattm. O :
"- Peki yanmda kal" dedi. ncekiler gibi doru yolda olan bu ahsn yannda kaldm.
Orada birka inek ve kk davar srs edindim. ok gemeden, tekilerin bama gelen onun da
bana geldi. lmek zereyken dedim ki:
"- Benim durumumu biliyorsun. Bana kimi tavsiye edersin, ne yapmam emredersin?" O da
bana unlar syledi:
"- Olum! Yeryznde bizim inandmza bal bir insann kaldn zannetmiyorum.
Fakat Arabistan'da bir peygamberin kaca zaman yaklamtr. O brahimin diniyle gnderilecek,
sonra kendi yurdundan, iki siyah da arasnda hurmalar bulucan bir yere hicret edecek. Onun
gizli olmayan peygamberlik alametleri vardr. Hediye kabul eder, sadaka kabul etmez. ki
omuzunun arasnda da peygamberlik mhr vardr. Eer bu lkeye gidebilirsen git". Nihayet ecel onu
da ald. Ondan sonra, Kelb kabilesinden baz Arap tacirler Ammuriyyeye urayncaya kadar orada
kaldm. Onlara:

"- Eer beni de Arabistana gtrrseniz u ineklerimi ve u kk davar srm size veririm"
dedim. Onlar da:
"- Tamam seni gtrelim" dediler. Onlara ineklerimle davarlarm verdim ve beni de yanlarna
aldlar. Vadi'l Kura denilen yere geldiimizde, szlerinden dnp beni Yahudilerden birine sattlar.
Bylece o Yahudinin hizmetine girmi oldum.
Bir mddet sonra, Kureyze oullarndan olan amca olu onun ziyaretine geldi ve beni satn
alp Yesribe gtrd. Ammuriyyedeki zatn syledii hurma agalarn grdm. Anlatt
zellikleriyle Medineyi tandm. Onun yannda kaldm.
O gnlerde, Peygamber Mekkede kavmini slama davet ediyordu. Fakat ben kle olarak bir
sr ite altrldmdan onun adn duymamtm.
Ksa bir sre sonra, Raslllah Yesribe hicret etti. Ben hurma aacnn tepesinde,
efendimin emrettii ileri yapyor, efendim de aacn altnda oturuyorken anszn yanna
amcasnn olu geldi ve ona dedi ki:
"- Allah Evsle Hazreci kahretsin! Onlar u anda, peygamber olduunu iddia eden ve
bugn Mekkeden gelen bir adam icin Kubada toparlanyorlar". Bu szleri duyar duymaz adeta beni
stma tutmutu ve yle sarsldm ki, efendimin stne dmekten korktum. Hemen hurma aacndan indim ve
o adama yle dedim:
"- Ne diyorsun? Verdiin haberi tekrar etsene.." Efendim kzp beni sille tokat dvmeye balad.
"- Bundan sana ne? Haydi iine bak" dedi.
Akam olunca, topladm hurmalardan biraz aldm. Resulullahn kald yere gtrdm.
Huzuruna girip yle dedim:
"- Ben senin drst bir kimse olduunu duydum. Senin muhta ve gmen arkadalarn var.
Bendeki u hurmalar sadakadr. Bu sadakaya en lyk sizi grdm". Sonra hurrmalar ona yaklatrdm.
Ashabna :
"- Sizler yeyin" dedi, ama kendisi elini uzatp bir lokma bile yemedi. imden dedim ki:
"- Bu bir..!" Yanndan ayrlp yine hurma toplamaya baladm.
Raslllah Kuba'dan Medine'ye gelince yanna gidip yle dedim:
"- Ben senin sadaka yemediini grdm. u hediyedir, sana ikram ediyorum". Raslllah bu
defa yedi ve ashabna da yemelerini emretti ve hep birlikte yediler. Kendi kendime:
"-Bu ikincisi..."dedim. Baku'l-Garkad'dayken Raslllaha geldim. Oraya ashabndan birini
gmyordu, baktm ki oturuyor. zerinde iki kat elbise vard. Selam verdim. Ammuriyyedeki zatn
syledii peygamberlik mhrn belki grrm diye srtna bakarak etrafnda dolamaya baladm.

Peygamber kendisinin srtna baktm grnce ne demek istedigimi anlad. Srtmdan elbisesini att. Ben de
srtna bakp mhr grdm ve tandm. Hem perek, hem de alayarak zerine kapandm. Raslllah
dedi ki:
"- Sen nereden biliyorsun?" Bamdan geenleri anlattm. Houna gitti ve ashabnn da duymasn
istedi. Onlara da anlattm. ardlar ve memnun oldular".
Her yerde Hakk' aramaya balad gnk Selman-i Farisiye selam olsun.
Hakk tanyp, ona en salam imanla inand gnk Selman- Farisiye selam olsun.
Vefat ettii gnk ve dirilecei gnk Selman- Farisiye selam olsun.

VI. BLM
HALK HKAYELER
Hikaye
Bir varm, bir yokmu. Bir adam, ei ve gzeller gzeli bir kz varm. Kzlarnn ad
iekmi. retmeni iee yarn okula erken gelmesini tembih etmi. Gen kz da
retmenin sylediini yapm ve ertesi gn erkenden uyanp okula gitmi. Okula geldiinde
bakm ki okulda kimse yok. Arkadalarnn ve retmeninin belki snfta olabileceini
dnp snfa doru yol alm. Pencereden baknca hocasnn elinde bir ocuun kolunun
olduunu grm. Grd manzaradan ok korkmu; ancak eve de gidememi. Bir sre
ylece kalakalm. Bir an kendine geldiinde oradan koarak ayrlm. Bir nehir kenarna
gelmi. Buradan daha fazla ileri gitmeye korktuu iin nehir kenarnda bulunan aalardan
birine km, orada beklemeye koyulmu. Her an hocasnn onu takip ederek ldrmesinden
korkuyormu. Uzun bir sre oturduktan sonra nehrin tarafna gelen kalabalk bir grup grm.
Grupta olan herkes atlarna su iirmek iin nehrin kenarnda atlarndan inmi, biraz
dinlenmiler. iek gelenlere dikkatle baktnda bunlarn Sultann olu ve korumas olan
krk kii olduklarn anlam. Korumalar Sultann olunun atna su iirmek iin suya
yaklatlarsa da at huysuzlanp bir trl su iiremiyorlarm. Derken Sultann olu olaya
mdahale etmi. Atn kendi elleriyle suya yaklatrrken suyun iinde bir kzn hayalini
grm. Yukar baktnda da ieki grm. Arkadalarna (korumalarna) yle demi :
- Avladklarmzn hepsi sizindir. Sadece bu av bana verin. Benim olsun.
Sonra kza dnm :
- n misin , Cin misin ? demi.

Kz da insan olduunu arada bir buraya dinlenmeye geldiini sylemi. Sultann olu
kz aatan indirip atna bindirmi. Korumalarna da avn bittiini, saraya dneceini
sylemi. Evine gelince Sultan babasna bu kzla evlenmek istediini aklam. Ancak ailesi
bu yabani kzn aileye layk olmadn, ileride ocuklar olursa ocuklarn bile yiyebileceini
syleyerek kar kmlar. Tm bu szlere ramen sultann olu ikna olmam. iekten
vazgememitir. Sultan, iekin ailesine gider ve kzlarn gelin olarak ister. Kzn ailesi bu
olaya ok sevinir ve kzlarn Sultann oluna verirler. Derken dn dernek kurulur, yedi gn
yedi gece elence yaplr, yemek yenilir.
Aradan biraz zaman getikten sonra iek hamile kalr ve bir olu olur. Ancak bebei
doduu anda iek odada yalnzken ne olduunu anlayamad bir yaratk gelir ve ocuu
alr, annenin azn da kana bular. iek, bu durumun aklamasn eine ve ailesine her ne
kadar yaptysa da kimse ona inanmam. Ei belki ikinci ocukta bunu yapmaz diye
dnerek onu affeder. Biraz zaman getikten sonra ikinci ocuu da olur. Bu da erkekti.
Ancak birincisinde olduu gibi bir yaratk gelip bebei alr. nc ocuu da kz olur.
iek, kzn da b u yaratktan kurtaramad. Sultann olu ve ailesi nc ocuktan sonra
artk ieke inanmamaya balamlar. Sultann ei, oluna vezir kzn gelin almak istiyordu.
Oluna syleyince olu da kabul etti. Haber ieke ksa zamanda ulat. iek bu haberi
duyunca ok zld.
Sultan, ailesiyle birlikte vezirin yanna gider ve kzlarn sultann oluna isterler. Vezir
kzn sultann oluna verince dn hazrl balar. Nian taklr, ok gemeden eyiz
almaya, vezirin evine gitmek iin hazrlanrlar. Sultann olu eyizi almaya gitmeden nce
iekin yanna gider ve unlar syler :
- iek, ben eyizi almaya gidiyorum, istediin bir ey var m ? Ne istersen sana
getireceim.
iek ok zgn bir ekilde cevap verir :
- Senden sabr kutusunu istiyorum. Eer kutuyu almadan eve dnmeye kalkarsan
kervann yolda kalacak.
Biraz sonra eyizi almak iin kervan yola kar. Vezirin evine gelinince eyiz develere
yklenir. Sultann olu iekin istedii eyi almay unutur. Geri dn yolunda develer
birden durur. Develeri gren Sultann olunun aklna iekin syledikleri gelir. Hemen geri
dner ve sabr kutusunu bulur. Eve yetiir yetimez eyiz indirilmeden iekin yanna gider,
Ona sabr kutusunu verir. iek sabr kutusunu eline alr, uzun uzun seyreder. Sultann olu
yanndan ayrlnca sabr kutusuna unlar syler :

Ey sabr kutusu, sabrl ol, benim kadar. lk ocuum oland, kaybettim. Daha sonra
bir olumu ve bir kzm kaybettim. Sen olsaydn ne yapardn ? ok sevdiim eim baka bir
kadnla evleniyor ve artk bana inanmyor. Sen olsan dayanr mydn ?
iek szlerini bitirince sabr kutusu bir grltyle atlar ve kutudan hocas kar ve
konumaya balar :
- Ben yllar nce okulda grdn hocanm. Ben aslnda bir bycm. Seni
denedim, sanki bir ocuu yiyor gibi yaptm ama sen beni grmene ramen sabrl oldun,
bunu kimseye sylemedin. ocuklarn ben aldm, onlara yedi dil rettim, her birine yedi
takm elbise aldm ve sana getirdim. ocuklar al, onlar senin.
Hocas bu szlerini syledikten sonra ortadan kaybolmu. iek birdenbire karsnda
ocuunu grm, ocuklar bym, serpilmilerdi. Aradan birka gn getikten sonra
ocuklar evreden davul zurna sesi duyarlar ve annelerinden bu dne gitmek iin izin
isterler. Anneleri bu dnn babalarna olduunu ocuklara sylemedi. ocuklarna dedi ki :
- Ben dne gitmeyeceim, sizi de gnderemem, nk kimseyi tanmyorsunuz.
Ancak ocuklar inat ettiler, anneleri de gndermek zorunda kald. iek, ocuklarn
gzelce giydirdi ve dne gnderdi. ocuklar yabanc olduu iin herkes onlar iteliyor,
onlarla alay ediyorlard. Bu davranlar karsnda ocuklar Arapa olan ataszn sylemeye
balarlar :
- El iris ebuna, el alem bi defruna, le kelna ihrisi il berd birik fina.
( Dn babamzn dn, yabanclar bizi iteliyor, hirisi yemedik ve souktan
donuyoruz.)
Bu szleri duyan babalar yani Sultann olu kalabalktan syrlp ocuklarn yanna
gelir, onlarla yakndan ilgilenir. Yemekler yedirir, erbetler iirir. Gece olunca da kahyasyla
beraber ocuklar evlerine gnderir. Kahyaya ocuklar eve kadar brakmasn ve kimin
ocuklar olduklarn renmesini tavsiye eder. Kahya ve en byk karde kz kardelerine
unlar syler :
- Sevgili kardeim, ya sit el budur. Aya bak, nasl dolayor. Bu szleri duyan kahya
gkyzne bakm, nerede olum demi, ben bir ey gremiyorum. Ancak kahyann
gkyzne bakmasyla ocuklar ortadan kaybolmular. Kahya kara kara Sultann oluna ne
syleyeceini dnmeye balam.
Derken ikinci gn de ocuklar dne gelmiler. Babalar yine onlarla ok yakndan
ilgilenir; ancak hala onlarn kimin ocuklar olduunu bilmemektedir. Gece olunca ocuklar
gitmek iin izin isterler. Bu sefer beraberlerinde olgun bir kadn gnderir. Ve onlar hibir

ekilde kapya kadar brakmamasn tembih eder. Bu ocuklarn kimin ocuklar olduunu
ok merak ediyordu nk.
Kadn ile birlikte ocuklar gece yola koyuldular. Eve yaklamak zereyken kahyaya
yaptklar oyunu kadna da yaptlar ve kadn gkyzne baknca ortadan kayboldular. Kadn
geri dner ve Sultann oluna olanlar anlatr. Bunlar duyunca ok zlr. Ertesi gn
ocuklar dne geldiklerinde ayn ekilde karlar ve ilgilenir. Gece olunca ocuklar eve
gitmek iin babalarndan izin isterler. Ancak bu sefer kimseye gvenmemi, Sultann olu
ocuklarla bizzat kendisi gitmitir. ocuklar eve yaklanca da babalarna da ayn oyunu
oynamak isterler, ama babalar bir trl, gkyzne bakmaz. Tekrar denerler, yine olmaz.
Derken eve yaklarlar ve ieri girmek zorunda kalrlar. Sultann olu ieri grnce ierde
eski eini grnce ok arr. iekten bu durumu aklamasn ister. iek de olanlar bir
bir anlatr. Btn olanlar anlaynca iekten af diler ve tekrar ei olmasn ister.
ocuklarnn sraryla bu teklifi kabul eder ve yeni mutlu bir hayata balarlar.74

Akl ile Mutluluk

Bir gn akl ile mutluluk karlamlar. Birbirleriyle konuurlarken bir iddiaya
girmiler. Her biri kendini daha stn gryormu. kisi de birbirini ekemiyor, birbirleriyle
yaryorlarm. Akl mutlulua demi ki :
- Akl mutluluktan ok daha nemli ve ok daha stndr.
Mutluluk da bunu kabul etmemi ve akla cevap vermi.
- Hayr, mutluluk akldan daha stndr. Kardaki yal iftiyi mutlu edeceim,
zengin edeceim. Bakalm akl arayacak m ?
Btn bunlardan habersiz ifti, tarlay srerken sabana bir ta taklm. Yal ifti
ta karmaya alrken kp altn grd. ifti grd manzara karsnda armt.
Kendisinin altna ihtiyac olmadn, bu yzden altnlar Batnn Sultanna gndereceini
karsna syledi. Kars da bunu kabul etti. Altnlar bir gemi araclyla Batnn Sultanna
gnderdiler. Batnn en byk Sultan hediyeyi grnce iftiyi korumas iin bir tabur asker
gnderir. Yal ifti askerleri grnce glmeye balad. Zira onlar korunacak hibir eyleri
yoktu. Bu yzden gelen askerleri belki ihtiyac vardr diye Dounun Sultanna gnderir.
Dounun Sultan askerlere karlk kzn telli duvakl gelin yapp yal iftiye gnderir.
Ancak ortada bir sorun vardr. ifti hem ok yaldr, hem de evlidir. Yal ifti iin
altndan kalkamaynca Mutluluk Akla der ki :

74

Sade ASLAN, Derleme Tarihi, 21.02.2007, Serinyol

- Sevgili Akl, ben artk ekiliyorum. Mutluluk aklsz olmuyor. Artk sen devreye gir.
Akl ie mdahale etti. Yal iftiye akl vermeye balam. Dou Sultannn kzna da
akl vermeye balad. Gen kz gerdanlndan bir ta karp ovmaya balam ve tatan
kendisine bir kasr yapmasn istemi. Yzn de ovmu ve yal adamn genlemesini
istemi. Birdenbire hem byk kasrlar olmu, hem de yal adam genlemi. Bylece
evlenmi ve mutlu olmular.75

75

Sade ASLAN, Derleme Tarihi, 21.02.2007, Serinyol

DESTANLAR
Zirin ntikam
Airetlerin rekabet olduu bir dnemde Talebe aireti varm. Airet reisi olan
Kleybinin kk yalarda bir kardei varm. Kardeinin ad Salimmi. Kleyb, Talebe
airetinin reisiydi. Ayrca kuzeni Celileyle nianldr. Celile ok gzel, uzun boylu bir gen
kzm. Gnn birinde airete Yemen Kral gelir. Kraln ad Hssem el Tbbeidir. Celileyi
grr ve onu ok beenir. Yanndakilere;
- Kim bu kz ? diye sorar.
Cevap olarak da Kleybin nianls olduunu syler. Yemen Kral ok gl, ok
zengindir. Gnn birinde katld halk meclisine ayaa kalkmayan tek kii olan Kleybin
babasyla nce tartm, sonra bir ok darbesiyle ldrmtr. Hem Celileyi ok beendii
iin, hem de Talebe airetinin reisi Kleybin nianls olduu iin onunla evlenmek iin inat
eder. natla, srarla Celileyi babasndan ister. Babas da Kraln gaddarlndan, zalimliinden
korkuyor. Bu yzden Krala durumu dneceini syleyip oyalyor. Bundan sonra hemen
Kleybe gidip durumu anlatr. Kleybde :
- Celileyi Hssem El Tbbeiye verin. Dn gn tespit edin, demi.
Babas Celileyi krala verdiini syler ve Celile krk sandk eyizle Kraln lkesi
Yemene doru yol alr. Szde krk sandk eyiz yola kmt; ama aslnda sandklarda krk
sava bulunuyordu. Kleybde Kamar (Palyao) klndaki Celile ile Yemene hareket
etmiti. Yemene ular ulamaz dn balar. eyiz sandklar teker teker saraya geirilir;
ancak Kamarn ieri alnmasna izin verilmez. Gelin, bu durum zerine srekli zgn
duruyor, yz hi glmyordu. Kral gelinin yanna gelmi:
- Niye zgnsn ? diye sormu.
Celilede kendisinin bir kamar olduuna, kamar onu elendirmeden glemeyeceini
syleyince kraln emriyle Kleyb hemen saraya alnm. eri alnr alnmaz Celileyi
gldrmeye alr. Yaplan plan gerei Celile ok mutluymu gibi glmeye balam.
Kamarn elinde tahtadan yaplm bir kl vard. Kamar sahnede oynarken tahta klc yere
vurur ve kl krlr. Tahta kl krlnca Celileyi elendirmekten vazgeer. Bir kenara
ekilip oturur. Celile tekrar zlr. Kral Celilenin zldn grnce hemen nedenini
renir. Hemen kamar soyunma odasna almalarn ve istedii klc oradan almasn
emreder. Askerler kamar yani Kleybeyi yanlarna alp kl deposuna giderler. Kleybe,
Kraln sadece kendisine ait klla ldrleceini biliyordu. Bu yzden Hsam El Tbbeinin
klcn aramaya balam. Biraz getikten sonra Bu kl Kral Hssem El Tbbeinin
klcdr. Kral bu klla ldrlecektir. yazsnn olduu klc bulur ve onu almak ister.

Ancak askerler buna kar karlar. Kamar da ancak bu klla sahneye kacan syleyince
krala haber verilir. Kral, Celilenin mutlu olmas iin buna kar kmaz, kamar kraln klcn
getirip gelir. Geldii gibi sahnede aklabanlk etmeye balar. Biraz oynadktan sonra Kraln
yanna yaklar ve kamar klndan karak kraln karsnda bir sava gibi durur. Ayrca
sandklarda bekleyen savalara da emir verip darya kmalarn ister. Krk sava ve
Kleyb hem kral hem de kraln evresindekileri ksa srede etkisiz hale getirirler. nk
Kleybe byk bir savadr. Saray ierden tamamen ele geirirler. Kral Hssem der ki :
- Sen kimsin, benden ne istiyorsun ?
Kleybe cevap verir :
- Bir zamanlar sana szde saygszlk etmi birini katlettin. Ben Onun oluyum. Adm
Kleybe.
Kral bu saygszlk yapp da katlettiim kii de kim, der. Kleybe cevap verir :
- Talebe airetin reisi bir gn halka otururken sen geldin. Babam ayaa kalkamad
diye onu sen ldrdn. Bu da yetmezmi gibi ok sevdiim nianlm Celileyi nianl
olduunu bildiin halde zorla, kaba kuvvetle istedin ve buraya getirdin. Sana kar koymaya
korkuttuklar iin Celileyi sana verdiler. Ben buraya hem babamn intikamn alacam hem de
Celileyi alacam. Ayrca seni ldrecem, cevabn vermitir.
Kral bu szleri dinledikten sonra Kleybeye unlar syler :
- Beni ldreceini biliyorum. nk bu klc senden nce kimse eline almad.
Madem ki beni ldrmeye kararlsn, sana anlatacaklarm dinle de sonra ldrr. Bana bu
frsat ver, sonra ldr.
Kleyb, krala bu frsat vermi ve kral anlatmaya balam :
- Biliyorum, beni ldreceksin. Celileyi de alacaksn. Senin kk bir kardein var.
Ad Salim. O byyecek, byk bir sava olacak. Sen airetin reisi olduun Celilenin abisi
Cissas seni yoracak ve ldrecek. Baka kabilelerden bir kadn (yal) Nakasyla sizin airete
snacak. Ancak kadnn Nakas senin gzel bahene srekli zarar verecek. Senin adamlarn
deveden srekli rahatsz olacak. Sonunda sen sklp adamlarna deveyi ldrmelerini syler.
Yal kadna baka bir deve vermek isteyeceksin. Yal kadn devesinin ldrldn
duyunca hemen Kleybenin yanna gidip ikayet eder. Sen diyeceksin ki yeni bir deve verin.
Kadn kabul etmez, iki deve verin desen de yal kadn illa kendi devesini ister. Bir yerine on
deve vermek istesen de yine kabul etmeyecek, etmeyince de sen sinirlenip yal kadn
kovacaksn. Yal kadn kovulduktan sonra Celilenin abisi Cissesin yanna snacak. Ve
Cissese seni ikayet edecek. Ben Kleybeye sndm; ancak o benim devemi (Nakam)

ldrtt ve beni kovdu diyecek. Cissasa ancak intikam alrsa adaletin yerine geleceine dair
de ikna eder. Cissas yal kadna :
- Kadn, benden ne istiyorsun ? der.
Kadn syleyecei eyden sadece birinin gereklemesini ister. Der ki;
- Ya Nakam ayaa kalkar, ya kucam yldzlarla dolar, ya da Kleybenin kan yerde
akar, der. nden birini yaparsa adaletin yerini bulacan syler.
Cissam kadnn istekleri karsnda u cevab verir :
- Kadn, deven artk ayaa kalkamayacak, kucan yldzlarla dolduramam, ama and
olsun ki Kleybenin kan yerde akacak.
Kral Hssem El Tbbei tm bunlar anlattktan sonra ayrca Kleybi ve Kleybiden
sonra gelecek nesillerin ne yapacaklarn, kiminle savaacaklarn ve savalarn hangi nedenle
kacaklarn Kleybiye aklar. Celilenin kardei Salimi ldrtmek isteyeceini de syler.
Salimin tm ailesini ldreceini de syler. Tm bunlar anlattktan sonra Kleybi tarafndan
klcyla ldrlr.
Kleybi Celileyi Yemenden alp memleketine dner ve burada evlenirler. Aradan
yllar geer. Kleybinin kafasnda soru iaretleri vardr. Kraln anlattklarn hi unutmaz.
Zamanla Salim byr, ok gl, iri yapl bir gen olur. Celile Salimden korkmaktadr.
nk kral gelecei anlattnda kendisi de vard. Ve gnn birinde tm ailesinin bir kii
tarafndan ldrleceini biliyordu. Bu yzden kocas Kleybiyi srekli kardei Salimi
ldrmesi iin kkrtyordu. Bunu ancak ok byk bir iftirayla yapabilirdi. Kleybiye
kardei Salimin kendisine sarkntlk yaptn anlatnca Kleybi buna ok kzd. Kardei
Salimi bir hile ile Aslan Vadisine gtrr. Daha nce Salimin lmesi iin numara yaparak
hasta olduunu sylemi; ancak Aslan kuyusundaki suyla iyileeceini ve bu suyu Salimin
getirmesini istemitir. Salim yengesi iin hemen Aslan Vadisine gitmi ve kendisine saldran
Aslan itiat ettirip zerine binmi yengesine suyu getirmitir. Dolaysyla Salim aslnda buraya
yabanc deildi. lmesi iin daha nce buraya gnderilmiti. Kleybi, Salimin arkasndan
yryerek ldrmek iin frsat kolluyordu. Ancak bu gl, yrekli, iyiliksever kiiyi
ldrmek istemiyordu. Bu nedenle kardeine her eyi anlatm. Salim bu duruma ok zlm
ve abisine eve dnmesini, bir daha o eve hibir ekilde gelmeyeceini sylemi. Hayatna
Aslan Vadisinde devam etmi. Kleybinin sylediklerine o kadar kahrolmutu ki kendini
araba vermiti. O kadar ok iiyormu ki kendisine f anlamna gelen Zir lakab
taklmtr. Kahrndan iip aslanlar ldryor, kafalarn da aaca asyormu
Aradan epey zaman gemi. Cissas, yal kadna verdii sz tutmak iin Kleybiyi
cirit oynamaya davet eder. Kleybide kabul eder. Oyun iin Kleybiyi tenha bir yere

gtrr. Hileyle ldrmesi gerekiyordu; nk Kleybi sava biriydi. Glyd ve uzun

boyluydu. Cisses de ksa boylu biriydi. Cirit oynarken Kleybinin zerine doru gelip
mzrap karnna saplad. Kleybi hemen orada lmtr. O srada Zir hayatn Aslan
Vadisinde geiriyordu. Birka kii gelip Zire dediler ki :
- Kleybi ldrld, demiler. Zir kim ? demi Kleybi demiler. Zir tekrar kim
diye sormu. Kleybi demiler. Zir yle cevap vermi :
- Kleybinin ldrlmesi imkansz. O ok gl biri onu kimse ldremez.
Zirin bunu kabullenmesi ok zor olmu. Kleybinin intikamn feci bir ekilde almak
iin ant imi. Kleybiyi ldren Cissas, beni Murra Airetine balyd. On iki-on airete
bal meclis bu iki airet arasndaki sorun iin bir meclis topladlar. Ve aralarnda bar
yapmak istediler. Ancak Zirin cevab ar olmu.
- Reisimizi, da gibi gl, fedakar Kleybiyi ldrdnz. Bir de gelmi bar m
istiyorsunuz. Kanmn son damlasna kadar Beni Murra Kabilesini dman bilirim.
Daha sonra meclise bir artla bar yaparm, ancak yine Cissesi ldrrm. Eer
Kleybinin kz Yememe bar isterse ben sadece Cissesi ldrrm. Yok kabul etmezse
Beni Murra airetinin sonu geldi demektir szlerini sylemitir.
Kleybinin 12 yandaki kz meclise arlm ve ona sormular :
- Baban katleden Beni Murra airetiyle barr msnz ?
Yememe bu soru karsnda;
- Babam canl istiyorum
- Babam canl istiyorum
- Babam canl istiyorum, diyerek barn imkanszln ilan etmitir. nk babas
lmt ve tekrar canlanmas imkanszd.
Derken Talebe Aireti ile Beni Murra airetinin sava balad. Sava uzun yllar
srd. Zir by,k bir savayd. Baarlyd. Cisses, artk savamaktan bkmt ve bile bile
Zirin karsna kp ldrlmek istiyordu. Ancak Zir Cissesi ldrrse savan bitecei iin
Cissesi ldrmyordu. Zirin fkesi hala dinmemiti. Savayor ve arada gidip abisi
Kleybinin mezar banda alyordu.
Zir bir gn evinde otururken Beni Murra kabilesinden bir grup gelip onu karm ve
sal ile denize brakmlardr. Ailesi Zirin ldne inanmaya balad. Ancak Zir, bir ky
lkesinde krala snmt. Kendi kimliini gizlemi, akli dengesi bozuk gibi davranmt.
Snd lke baka bir kraln himayesinde olduu iin vergi demekle ykmlym.
Gnn birinde iki krallk arasnda sava km ve savata Zirin sava olduu yapt
mcadeleden belli olmutu. Zir, kraldan gzel bir at ve kl istemi, sava da Zirin

abalaryla kazanlm. Tabi ki Zirin karlndan sonra birka yl gemiti. Zir artk evine
gitmek istedi. Kraldan hediye bir at istedi ve memleketine doru yola koyuldu. Evine
geldiinde her yerin kapkaranlk olduunu grm. Kapy alm, kapy kzkardei am.
Kardeine evin neden karanlk olduunu, neden ate yakmadklarn sormu. Tabi ki gerek
kimliini gizlemi, sakal, sa uzatm. Tannmaz bir haldeydi. Kardei de cevap verdi :
- Beni Murra Kabilesi her eyimize yasak koydu. Bir abim vard. Onun zamannda
her eyimiz vard. G bizdeydi. Ancak onun lmnden sonra a kaldk, susuz kaldk. Salim
olsayd bunlarn kklerini kuruturdu.
Salim bu szleri duyunca duygulanm ve kardeine unlar sylemi :
- Bu karanlktaki son gecemiz olacak. A kaldmz son gece olacak. Kardeim, ben
Salimim, diyerek ban am. Kardei ok arm, ok mutlu olmu.
Zir (Salim) kardeine bir ii olduunu syleyerek ayn gece Beni Murra airetini
ziyarete gitmi. Aradan zaman getii iin salar, sakal uzam, ban kapatm haldeydi.
Beni Murrada bir enlik vard. Salim enlik alanna girince yelerin dikkatini eker. A
olduunu, yemek iin enlie geldiini sylese de Cissesi endielendirmiti. Yemek yeme
bahanesiyle Cissese yaklaan Zir, cebinden kard klla Cissesi ve evresindekileri
ldrm. Zirin gcn bilenler kam. Zir yllar sonra da olsa abisi Kleybinin intikamn
alm ve rahat bir ekilde evine dnmtr.76

Habil ile Kabil

lk insan olan Adem ve Havvann ocuklar ikiz doarm. Bunlardan biri kz, biri de
erkekmi. Soyun devamll iin bu ocuklarn birbirleriyle evlenmesi gerekiyordu. O
dnemde bir batn olan kz-erkek ocuklarn evlenmesine izin verilmiyormu. nk onlar
karde saylyor. Bir erkek, dier batnn kzyla evlenmesi gerekiyordu. Kabil ile ayn batnda
anak domutu. anak ok gzel bir gen kz olmu. Daha sonra doan ikizlerden erkek
olan Habil, kardei anaka ak olmu ve onunla evlenmek istiyordu. ki karde tartmaya
balamlar. Sonra bir karara varmlar. ki koyun kesilecek ve kim haklysa k nuru onun
kurban olacakt. Derken iki karde kurbanlarn kesmiler. Gkten bir k kp inmi ve
Habilin koyununu almtr. Kabil, Habilin hakl olduunu kabullenmek istemedi. Habili
daha fazla kskanmaya balad. Bunun zerine Habili ldrd. Ancak bundan sonra ne
yapacan bilmiyordu. Daha nce byle bir olay yaanmamt. Habili srtna alarak
dolamaya balad. Eve de gidemiyordu. Gezmekten o kadar yorulmutu ki bir yere oturup

76

Mehmet CEVENT, 1967 Doumlu, lkokul Mezunu, naat Ustas, Derleme Tarihi, 28.04.2007

dinlenmeye balad. Havada iki ku dolanmaya balad. Bu kular aralarnda tartmlar ve

biri dierini ldrm. Hayatta kalan ku, gagasyla topra emi ve len kuu gagasyla
tayarak kazd ukura koyar. Daha sonra yava yava stn toprakla rtmtr. Gagasyla
birer damla su getirip kuu gmd yere dkmeye balam. Bylece Kabil, bu kuun
yaptklarn rnek alarak kardeini topraa koymutu.77

77

Mehmet CEVENT

SONU
slamn Batini yorumlamas olan Nusayrilik, gizlilik ve sr tutma ilkelerini dayand
iin, Nusayri akidesi i ynetimi hakknda yeterli bilgi toplamak g olmaktadr. Heterodoks
olan ve sapkn olarak nitelenip kyma urayan grublarn bir savunma dzeni oluturmas
zorunlu ve doaldr. Nusayriler de doal olarak basklar karsnda gizlenmeyi ve ancak bir
ekilde var olmay semilerdir. Yaadklar topraklarda, zaman iinde olan siyasi olay ve
sosyal hareketler nedeniyle igal, g, sava, katliam, yasaklama vb. farkl ve zt faktrlere
maruz kalmlardr. Ama her eye ramen, Nusayri olmak nedeniyle ortak kaderi
paylatklarnn bilincinde oldular. Yzyllardr grdkleri zulm ve bask, Nusayri din
adamlarn air ve ediplerini akidenin esaslarn kapal ve gizli oturumlarda birbirlerine
retmeye yneltmitir.
Yapm olduumuz bu almamzda Nusayrilerin, krgn, ancak hibir ekilde kin ve
nefretle dolu olmadn grdk. Bunun en gzel rnei Serinyolun bir kltr mozaii olarak
olumasdr. Hogrye, sevgiye dayanan Nusayriler, hangi dine mensup olursa olsun
dardan gelen retmenlere, rencilere, memurlara, askerlere ok scak davranmtr.
Bunun sonucunda da buraya bir grevle tayin olunan kimseler, emekliliklerinde buraya
yerlemelerini salamtr. Kk bir belde olmasna ramen, Trkiyenin her ilinden insan
huzurlu yaamaktadr. Buna karlk bir Nusayri, Hatay dnda Nusayri olduunu
aklamaktan ekinmektedir. Nedeni, n yarglar ve iftiralardr. Aratrmamzda Nusayri
inancnn slama uygun bir ekilde yapld ve iftiralarn aslsz olduu sonucuna vardk.
Konuyla ilgili yazlan eserlerin yanl olmamas halinde objektif sonular ortaya karmak
mmkndr.
Nsayrilik, birka sayfaya sacak bir konu olmad iin gnlmz, ayn topraklarda,
ayn bayrak altnda yaayan insanlarn birbirlerini doru ve yeterince tanmalarndan yanadr.
nk nyarglar ykmann tek yolu budur. Son sz yine
Hz. Aliden olsun. nsan sadece kck bir bedenden olumuyor. Koskoca bir evren
insanda gizlidir. nsan aklayc kitap gibidir. Harfler, iteki srlar aa vuran vastalardr.
Hayatta affedilmeyecek en byk gnah insann insana eziyetidir.
NSAN NSANIN KARDEDR. STER RAZI OLSUN, STER OLMASIN.

BBLYOGRAFYA
1. mer Uluay, Tarihte Nusayrilik, Gzde Yaynevi, Austos, Adana, 2001
2. mer Uluay, Arap Alevilii-Nusayrilik, Gzde Yaynclk, 2.bask Haziran, 1999, Adana
3. Hseyin Trk, Anadolunun Gizli nanc Nusayrilik, nan Sistemleri ve Kltrel
zellikleri, Kakns Yaynlar, 2005, stanbul
4. Zafer Sar, Hatayda Yer Adlar ve Kurulu ykleri, Dou Ofset, 2003 Antakya
5. Ana Britannica, Nusayriler Ana Yaynclk, C.17, stanbul
6. Mahmut Reyhani, Arap Alevilii, Antakya, s.109
7. Cumhuriyet Gazetesi 18 Austos 2006, s.9