FARKINDALIK

nsan hakknda anlalmas gereken en nemli eylerden birisi onun uykuda olduudur.
O kendisinin uyank olduunu dnse bile yle deildir.
Onun uyankl ok krlgandr;
onun uyankl o kadar zayftr ki,
nemsenmeye bile demez.
Onun uyankl sadece gzel bir isimdir
ama tamamen bombotur.

iindekiler
FARKINDALIK .......................................................................................................................................................................... 1
iindekiler .................................................................................................................................................................................. 1
NSZ ..................................................................................................................................................................................... 2
ANLAMAK ................................................................................................................................................................................. 4
FARELER VE iNSANLAR.................................................................................................................................................... 5
ISTIRABIN KKENLERi .................................................................................................................................................... 13
ZEL DNYALAR.............................................................................................................................................................. 15
FARKINDALIK VE MERKEZLENMEK.............................................................................................................................. 33
BiR OK HASTALIK, TEK BiR REETE ............................................................................................................................. 38
ANALiZ EDEN VE TANIK .................................................................................................................................................. 39
MERKEZDE OLMANIN TEKNiGi TANIK OLMADIR ....................................................................................................... 44
GERGiNLiK VE GEVSEME ............................................................................................................................................... 53
ZiHiN VE MEDiTASYON.................................................................................................................................................... 57
TEKERLEK VE TEKERLEK iZi ......................................................................................................................................... 67
EYLEMDE FARKINDALIK ..................................................................................................................................................... 74
MERKEZDEN BASLA ........................................................................................................................................................ 74
EYLEM YALNIZCA SESSiZLiKTEN ORTAYA IKAR .................................................................................................... 75

DOGAL OL.......................................................................................................................................................................... 78
KARARLI OL ....................................................................................................................................................................... 80
HER ANI TAMAMLA .......................................................................................................................................................... 83
iYi OLMAYA ALISMAYA BiR SON VER ........................................................................................................................ 86
iZLEME DENEYLERi ............................................................................................................................................................. 94
ZAMANSIZLIGIN iiNDE KENDiNi ZAMANLA................................................................................................................ 94
GRNMEZ DOKUNUS ................................................................................................................................................... 96
ViPASSANA ........................................................................................................................................................................ 97
GECE VARDiYASI ............................................................................................................................................................. 99
SONSZ - iPTE ASILMAK .................................................................................................................................................. 104

NSZ
nsan hakknda anlalmas gereken en nemli eylerden birisi onun uykuda olduudur. O
kendisinin uyank olduunu dnse bile yle deildir. Onun uyankl ok krlgandr; onun
uyankl o kadar zayftr ki, nemsenmeye bile demez. Onun uyankl sadece gzel bir isimdir
ama tamamen bombotur.
Doumdan lme dek uyku alkanln deitirir durursun; geceleyin uyursun, gndzleri
uyursun ama sahiden hi uyanmazsn. Sadece gzlerini ap da uyankmsn gibi kendini
kandrma. Ruhsal gzler almadan iin tamamen kla dolmadan, kim olduunu, kendini
grmeden uyank olduunu dnme. Bu insann yaad en byk yanlsamadr. Ve bir kez
zaten uyank olduunu kabul edersen, o zaman uyanmak iin bir abaya girmek sz konusu
olmaz.
Kalbinin derinliklerinde hissetmen gereken ilk ey uykuda olduundur, tamamen uykuda. Gece
demeden, gndz demeden rya gryorsun. Bazen ak gzlerle ve bazen de kapal gzlerle
rya gryorsun ama rya gryorsun; sen bir ryasn. Henz bir hakikat deilsin.
Elbette ryada ne yaparsan yap anlamszdr. Ne dnrsen dn bir ey ifade etmez, ne
tasarlarsan tasarla hayallerinin bir paras olur ve senin var olan grmene hibir zaman izin
vermez. Bu nedenle tm Budalar tek bir ey zerinde srarc oldular: Uyan! Yzyllardr srekli
verdikleri retiler tek bir sze sdrlabilir: Uyank ol. Ve onlar, iinde uyanabilmen iin oklara
maruz kalacan ortamlar, enerji alanlar ve meknlar yaratmakta; yntemler, stratejiler
gelitirmektedir.
Evet oka uramazsan, temellerine kadar sarslmazsan uyanmayacaksn. Uyku o kadar uzun
sredir var ki, varlnn merkezinin ta iine kadar ulam durumda; iine batm durumdasn.
Bedeninin her hcresi ve zihninin her kesi uykuyla dolmu durumda. Bu kmsenecek bir olay
deil. Dolaysyla uyank olmak, dikkatli olmak, tank olmak iin grkemli bir aba gerekmekte.
Dnyann tm Budalar tek bir konuda hemfikir olacaklarsa o da udur: nsan olduu haliyle
uykudadr ve olmas gerektii ey ise uyank olmaktr. Uyank olmak hedeftir ve onlarn tm

retilerinin z uyank olmaktr. Zerdt, Lao Tzu, sa, Buda, Bahaddin, Kabir, Nanak; tm
uyanm olanlar tek bir ey retmekteler... farkl dillerde, farkl mecazlarla ama arklar ayn.
Tpk denizin tuzlu olmas gibi ister kuzeyden, ister doudan ya da batdan tadna baklsn deniz
hep tuzludur Budaln tad uyanklktr.
Ancak zaten uyank olduunu dnmeye devam edersen hi aba sarf etmeyeceksin. O zaman
bir aba sarf etmenin bir gerei kalmaz; niye zahmet edesin ki?
Ve sen ryalarndan dinler, tanrlar, dualar, ibadetler yarattn; tanrlarn da dier tm eyler gibi
ryalarnn bir paras. Politikan ryalarnn bir paras, dinlerin ryalarnn bir paras, iirlerin,
resimlerin, sanatn; her ne yapyorsan. nk sen uykudasn. Yaptklarn kendi zihinsel durumuna
uygun olarak yapyorsun.
Tanrlarn senden farkl olamaz. Onlar kim yaratacak? Onlara kim ekil, biim ve renk verecek?
Onlar sen yaratyorsun, onlara sen biim veriyorsun; seninki gibi gzleri var, seninki gibi burunlar
var ve seninki gibi zihinleri var! Eski Ahit'te Tanr der ki, "Ben ok kskan bir Tanrym!" imdi bu
kskan Tanry kim yaratt? Tanr kskan olamaz ve eer Tanr kskansa o halde kskan
olmann neresi yanl olabilir? Tanr bile kskansa neden kskan olduunda yanl bir ey
yaptn sana retilsin ki? Kskanlk ilahi bir ey!
Eski Ahit'te Tanr diyor ki, "Ben ok kzgn bir Tanrym! Benim emirlerime itaat etmezsen seni yok
edeceim. Sonsuza kadar cehennem ateinde yanacaksn. Ve ok kskan olduum iin baka
kimseye ibadet etme. Buna katlanamam" Kim byle bir Tanry yaratt? Bunu sen kendi
kskanlndan, kendi kzgnlndan yaratm olmalsn. Bu senin tasarmn, senin glgen. Bu
seni yanklandryor baka kimseyi deil. Ve bu tm dinlerin tm tanrlar iin geerli.
Bu nedenledir ki Buda hibir zaman Tanr hakknda konumamtr. "Tanr hakknda uykudaki
insanlara konumann ne anlam var? Uykularnda dinleyecekler. Onlara ne sylesem ryasn
grecekler ve kendi tanrlarn yaratacaklar; bu da kesinkes sahte olacak, tamamen yetersiz,
tamamyla anlamsz. Byle tanrlara sahip olmamak en iyisi" demitir.
Bu yzden Buda tanrlar hakknda konumakla ilgilenmemitir. Onun tek ilgilendii seni
uyandrmaktr.
Nehrin kenarnda oturup suyun sesinin ve aalar arasndan gemekte olan rzgrn fsltlarnn
tadn karmakta olan bir Budist ermii ustaya... bir adamn gelip "Dininizin zn bana tek bir
szckle ifade edebilir misiniz?" diye sorduu anlatlr.
Usta sanki soruyu hi duymamasna sessiz kalm, tamamen sessiz. Soruyu soran, "Sar falan
msnz?" demi.
Usta da, "Sorunu duydum ve cevabn da verdim! Cevap sessizliktir. Sessiz kaldm; bu boluk, bu
ara benim cevabmd" demi.

Adam, "Ben bu kadar gizemli bir cevab anlayamyorum. Biraz daha ak olamaz msnz?" diye
sormu.
Bunun zerine usta kumlarn zerine parmaklaryla kk harflerle "meditasyon" yazm. Adam,
"imdi okuyabiliyorum. Balangtan birazck daha iyi. En azndan zerinde dnp tanacam
bir szce sahibim. Ama biraz daha netletiremez misiniz?" diye sormu.
Usta tekrar "MEDTASYON" yazm. Elbette bu sefer daha byk harflerle yazm. Adam biraz
utan, aknlk, hakarete uramlk, kzgnlk hissetmi. "Yeniden meditasyon yazdnz. Benim
iin biraz daha ak olamaz msnz?"
Ve usta byk harflerle, kocaman harflerle "M E D i T A S Y O N" yazm
Adam, "Siz ldrm olmalsnz" demi.
Usta, "u halde bile fazlasyla aa inmi durumdaym. lk yant doru cevapt, ikincisi pek deildi,
ncs daha da yanlt, drdncyse ok yanlt" demi. nk byk harflerle
MEDTASYON yazdnda ondan bir tanr yaratm olursun.
Bu yzdendir ki Tanr szc byk "T" ile yazlr. Ne zaman bir eyi stn, nihai yapmak
istersen byk harfle yazarsn. Usta, "imdiden gnah ilemi durumdaym" demi. Yazm
olduu her eyi silmi ve "Ltfen ilk yantma kulak ver; sadece o zaman doruyu sylemi olurum"
demi.
Sessizlik kiinin uyand yerdir ve grltl zihin ise kiinin uyuya kald yerdir. Eer zihnin
gevezelik etmeye devam ederse uyuyorsun. Sessizce otururken zihin kaybolursa ve sen kularn
gevezeliklerini duyabilirsen ve ierde zihinsizsen; bir sessizlik... kuun bu sl, t ve zihinsizlik
kafanda iliyor, tam sessizlik... o zaman farkndalk iinde ykselir. O dardan gelmez, iinden
ykselir, iinde geliir. Aksi halde unutma: Uyuyorsun.

ANLAMAK
Ben hi vazgeme szcn kullanmam. Ben, sevin iinde hayatn, sevginin, meditasyonun,
dnyann gzelliklerinin, varoluun sonsuz mutluluunun tadn kart diyorum; her eyin tadn
kart. Dnyevi olan kutsala dntr. Bu kyy teki kyya dntr, yeryzn cennete
dntr.
Ve sonrasnda dolayl olarak bir nevi vazgei gerekleir. Ama bu olur, sen yapmazsn. Bu bir
eylem deil, olutur. Aptallndan vazgemeye balarsn; pislikten vazgemeye balarsn.
Anlamsz ilikilerden vazgeersin. Varln doyurmayan ilerden vazgemeye balarsn.
Gelimenin mmkn olmad yerlerden vazgeersin. Fakat ben onu vazgei olarak

adlandrmyorum, ben ona anlay, farkndalk diyorum. ayet elinde elmas olduunu dndn
talar tayorsan sana talardan vazge demeyeceim. Ben sadece, "Dikkat kesil ve tekrar
bak!"diyeceim. Sen kendi kendine onlarn elmas olmadn grrsen onlardan vazgemene
gerek var m? Onlar kendiliinden ellerinden dverecektir. Aslnda hl onlar tamak isteyecek
olursan byk bir gayret sarf etmen gerekecek. Hl onlar tamak istersen byk bir irade
gstermen gerekecek. Fakat bir kez onlarn deersiz, anlamsz olduunu grdkten sonra onlar
fazla uzun sre tayamayacaksn; onlar frlatp atacaksn. Ve bir kez ellerin bo kaldnda,
gerek hazineleri arayabilirsin. Ve gerek hazineler gelecekte deildir. Gerek hazineler tam imdi,
buradadr.

FARELER VE iNSANLAR
Uyanklk hayata giden yoldur. Ahmak zaten lymesine uyur ama usta uyanktr ve sonsuza
dek yaar. O izler. O berraktr.
Ne mutlu ona! Uyank olmann hayat olduunu grd iin.
Ne mutlu ona ki uyanmlarn yolunu takip eder.
Mutluluk ve zgrlk araynda byk bir sebatla meditasyon yapar.
Gautama Buda'nn "Dhammapada" isimli kitabndan.
Etrafmzda olup bitenlere kesin bir dikkatsizlik gsterir halde yaayp gidiyoruz. Evet, bir eyleri
yapma konusunda olduka yetkinletik. Yapmakta olduumuz eyleri yapmakta o kadar
yetkinletik ki, onu yapmak iin hibir farkndala ihtiya kalmad. Mekanik, otomatik hale geldi.
Robotlar gibi iliyoruz. Henz insan olmadk; makineyiz.
George Gurdjieff'in tekrar tekrar syledii de buydu: Var olduu haliyle insan bir makinedir. O pek
ok insan rahatsz etti nk kimse bir makine olarak anlmak istemez. Makineler tanrlar olarak
adlandrlmak isterler; o zaman ok mutlu hissederler, iinirler. Gurdjieff insanlar makineler
olarak adlandrmt ve haklyd da. Kendini izleyecek olursan ne kadar mekanik olarak
davrandn bileceksin.
Rus fizyolog Pavlov ve Amerikal psikolog Skinner insanlar hakknda yzde 99.9 orannda hakllar:
Onlar insann gzel bir makine olduuna inanyorlar, hepsi bu! Onun iinde ruh yok. Onlar yzde
99.9 hakl diyorum; kk bir marjla tutturamyorlar sadece. Bu kk marj Budalardr, uyanm
olanlardr. Ama onlar mazur grlebilir nk Pavlov hibir zaman bir Buda ile karlamad; o
senin gibi milyonlarca insana rastlad.

Skinner insanlar ve fareler zerinde almtr ve bir fark bulamamtr. Fareler basit varlklardr
hepsi bu; insan biraz daha karmaktr. nsan olduka karmak bir makinedir, farelerse basit
makinelerdir. Fareler zerinde almak daha kolaydr; o nedenle psikologlar srekli fareler
zerinde alr. Fareler zerinde alp insan hakknda sonulara varrlar ve onlarn vardklar
sonular neredeyse dorudur. "Neredeyse" diyorum, dikkatini ekerim nk bu yzde birin onda
biri gereklemi olan en nemli olaydr. Bir Buda, bir sa, bir Muhammed; bu az saydaki uyanm
insanlar gerek insanlardr. Ama B.F. Skinner bir Buday nerden bulsun? Amerika'da olmad
kesin...
Adamn biri bir hahama sordu, "Neden sa yirminci yzyl Amerika'snda domay semedi?"
Haham omzunu silkti ve dedi ki, "Amerika'da m? Bu mmkn olmazd. Her eyden nce bir
bakireyi nerden bulacaksn? kincisi, tane akl banda adam nereden bulacaksn?"
B.F.Sknner bir Buda'y nereden bulsun? Hatta bir Buda'y bulsa bile onun nceden belirlenmi
nyarglar, dnceleri grmesini engelleyecekti. O farelerini grmeyi srdrecekti. Farelerin
anlayamad hibir eyi anlayamaz o. imdi, fareler meditasyon yapmazlar, fareler
aydnlanmazlar. Ve o insan bir farenin bytlm hali olarak tahayyl ediyor. Ve ben yine de
onun insanln ok byk bir ksm hakknda hakl olduunu sylyorum; onun karmlar yanl
deil ve Budalar onunla szde normal insanlar konusunda ayn fikirde olacaktr. Normal insanlk
tamamen uykuda. Hayvanlar bile o kadar uykuda deil.
Hi bir geyii ormanda grdn oldu mu; ylesine tetikte grnr ki, ylesine dikkatli yrr ki? Hi
bir kuu aata otururken grdn m; etrafnda olup bitenleri ylesine zekice gzlemeye devam
eder ki? Kua doru yrrsn; izin verdii belli bir alan vardr. Onun tesine bir adm daha at ve
uup gider. Onun kendi alanyla ilgili belli bir farkndal vardr. ayet birisi bu alana girecek olursa
tehlikelidir.
Etrafna bakacak olursan aracaksn: nsan yeryzndeki en derin uykudaki hayvandr.
Kadnn biri k bir genelevin eyalarnn satld bir mzayededen bir papaan satn alr ve kuun
kafesinin zerini kfrbaz dilini unutacan umut ederek iki hafta boyunca kapatr. Kafesin
zerindeki rt sonunda kaldrldnda papaan etrafa baknr ve, "Aurrk! Yeni ev. Yeni madam"
der. Kadnn kzlar odaya girdiinde ekler, "Aurrk! Yeni kzlar."
Kocas akam eve geldiindeyse papaan der ki, "Aurrk! Aurrk! Hep ayn eski mteriler!"
nsan dm bir haldedir. Aslnda Hristiyanlarn Adem'in d, kovulmas meselinin anlam
budur. Neden Adem ve Havva cennetten kovuldular? Kovuldular nk bilgi meyvesini yediler.
Kovuldular nk zihinlere dntler ve bilinlerini kaybettiler. Zihin haline gelirsen bilincini
yitirirsin; zihin uykudur, zihin grltdr, zihin mekanikliktir. Zihin olursan bilin kaybedersin.
yleyse yaplmas gereken tm ey tekrar bilinli olmak ve zihni kaybetmektir. Sisteminde bilgi
olarak topladn eyleri pe atmak zorundasn. Seni uykuda tutan ey bilgidir; dolaysyla bir
insan ne kadar ok bilgiliyse o kadar ok uykudadr.

Bu benim de gzlemlediim eydir. Masum kyller profesrlerden ve tapnaklardaki punditlerden

ok daha fazla uyank ve tetiktedir. Punditler papaandan baka bir ey deillerdir;
niversitelerdeki akademisyenler kutsal inek pisliinden baka bir ey deillerdir. Hibir anlam
olmayan grltyle dolu zihinler ve hi bilin yok.
Doayla uraan insanlar iftiler, bahvanlar, oduncular, marangozlar, boyaclar
niversitelerdeki dekanlardan, rektr yardmclarndan, rektrlerden ok daha fazla uyanktrlar.
nk doayla uratnda, doa uyanktr. Aalar uyanktr; onlarn uyank olma tarzlar
kesinlikle farkldr ama onlar ok uyanklardr.
Artk onlarn uyanklklarnn bilimsel kantlar da mevcuttur. Eer bir ormanc aac kesme
maksadyla elinde baltasyla gelecek olursa onun geldiini gren tm aalar korkudan titrerler.
Artk buna ilikin bilimsel kantlar var; iirsel bir eyden bahsetmiyorum, bilimden sz ediyorum
bunu sylerken. Artk aacn mutlu mu, mutsuz mu; korkmu mu, korkmam m; zgn m,
sevin iinde mi olduunu lecek aygtlar var. Ormanc geldiinde onu gren tm aalar
korkudan titremeye balarlar. lmn yaknlarnda olduunun farkna varrlar. Ve henz ormanc
hibir aac kesmedi bile; sadece geliyor...
Ve ok, ok daha garip baka bir ey daha var; eer bir ormanc bir aa kesme maksad olmadan
sadece oradan geiyorsa hibir aa korkmaz. Ayn ormanc, ayn baltay tayor. Grnen o ki
adamn aalar kesme niyeti aalar etkilemekte. Bunun anlam adamn niyetinin anlalddr;
titreimlerin aalar tarafndan zlebildii anlamna geliyor bu.
Ve bir baka nemli olgu daha bilimsel olarak gzlemlenmitir; ormana gidip bir hayvan
ldrrsen sadece hayvanlar alemi sarslmaz, aalar da sarslr. Bir geyii ldrrsen etraftaki
tm dier geyikler katliamn titreimlerini hisseder, zlr; byk bir korkuyla titremeye balarlar.
Aniden, belirli bir neden bile olmadan korkarlar. Geyiin ldrldn grmemi olabilirler ama
bir ekilde, kolay anlalamayan bir yoldan; igdsel olarak, sezgisel olarak etkilenirler. Fakat tek
etkilenen geyikler deildir; aalar etkilenir, papaanlar etkilenir, kaplanlar etkilenir, kartallar
etkilenir, yeilliklerin yapraklar etkilenir. Katliam olmutur, yok etme gereklemitir, lm
gereklemitir; etraftaki her ey etkilenir. Anlalan o ki, en fazla uykuya dalm olan insandr...
Buda'nn sutralarnn zerinde derinlemesine dnmek, zmsemek, izlemek gereklidir. Diyor ki:
Uyanklk hayata giden yoldur.
Sadece farknda olduun oranda canlsn. Yaamla lm arasndaki ayrm farkndalktr. Sadece
nefes aldn iin canl saylmazsn, sadece kalbin att iin canl saylmazsn. Hi bilincin
olmadan, fizyolojik olarak hastanede canl tutulabilirsin. Kalbin atmaya devam edecek ve nefes
alabileceksin. Mekanik ayarlamalarla nefes alma ve kalbin atmas ve kann dolam anlamnda
yllarca canl tutulman mmkn olabilir. Artk dnyann eitli yerlerindeki gelimi lkelerde
bitkisel olarak hayatna hastanelerde devam eden pek ok insan vardr nk gelimi teknoloji
lmn sonsuza dek erteleyebilecek olanaklar yaratt; yllar boyunca hayatta tutulabilirsin. ayet

bu yaamaksa hayatta tutulabilirsin. Ama bu yaamak falan deil. Bitkisel olarak yaamak hayat
deildir.
Budalarn baka bir tanmlamas vardr. Onlarn tanm bilinlilii ierir. Onlar sadece nefes aldn
iin senin yaadn sylemiyorlar, onlar sadece kan dolamn var diye senin yaadn
sylemiyorlar; onlar eer uyumuyorsan yaadn sylyorlar. yleyse uyanm olanlar haricinde
hi kimse gerekten yaamyor. Sen cesetsin yryen, konuan, bir eyler yapan robotsun.
Uyanklk hayata giden yoldur diyor Buda. Daha uyank hale gel ve daha fazla canlanacaksn. Ve
hayat Tanrdr; baka bir Tanr yoktur. Bu yzden Buda hayat ve farkndalk hakknda konuur.
Hayat amatr ve onu elde etme teknii, yntemi de farkndalktr.
Ahmak uyur...
Herkes uyur, yani herkes aptaldr. Hakarete uram hissetme. Gerekler olduu gibi ortaya
konulmaldr. Uykuda yayorsun; o yzden tkezliyorsun, yapmak istemediin eyleri yapp
duruyorsun. Yapmamaya karar verdiin eyleri yapp duruyorsun. Doru olmadn bildiin eyleri
yapmaya devam ediyorsun ve doru olduunu bildiin eyleri yapmyorsun.
Bu nasl mmkn olabilir? Neden dosdoru yryemiyorsun? Neden srekli yan yollarn tuzana
dyorsun? Neden srekli yanl yola sapyorsun?
ok gzel sesi olan gen bir adamdan, bu gibi durumlarda hep utangalk yaadn sylemesine
ve yalvarmasna ramen bir trendeki gsteride oyunculuk yapmas istenir. ok basit olaca ve
sadece bir satr konuaca konusunda sz verilir: "Buraya bir pck almaya ve savaa atlmaya
geldim. Ahhh! Bir tfein ate ettiini duyuyorum" deyip sahneden kacaktr.
Oyun oynanrken son anda giymek zorunda brakld zerine yapm dapdar binici pantolonu
yznden utana skla sahneye kar ve artk bembeyaz elbisesiyle bahedeki banka uzanm
kendisini bekleyen gzel kadn kahramann nne geldiinde sinirleri iyice gerilir. Grtlan
temizleyip, bararak der ki; "Paan pmeye geldim yok! pck almak ve at arabasnda
osurmak yani savaa atlmak demek istiyorum! Ahhh! Fokurdayan bir aydanlk duyuyorum
yok! kkrdayan bir ukur, zonklayan bir bok. Ohh, yarasa boku, fare boku, bok yasn hepinizin
stne! Bu lanet olas oyunda oynamay zaten ta bandan hi istememitim!"
Olan ey bu. Yaamn izle; yaptn her ey o kadar kafa kartrc ki, kafan kartryor ki. Hi
netliin yok, hibir alglaman yok. Uyank halde deilsin. Gremezsin, duyamazsn; elbette ki
duyabilecek kulaklarn var ama ierde onu anlayacak kimse yok. Kesinlikle gzlerin var ve
grebilirsin ama ierde kimse mevcut deil. O yzden gzlerin grmeye, kulaklarn duymaya
devam ediyor ama hibir ey anlalmyor. Ve her admda tkezliyorsun, her admnla yanl bir
ey yapyorsun. Ve hl farknda olduuna inanmaya devam ediyorsun. .
Bu fikri tamamen brak. Onu brakmak ok byk bir sramadr, ok byk bir admdr nk bir
kez "Ben farkndaym" fikrini brakrsan farknda olmak iin aralar ve yntemler aramaya

balayacaksn. Bu durumda iinde yer etmesi gereken ilk ey uykuda, tamamen uykuda
olduundur.
Modern psikoloji nemli birka ey kefetti; bunlar sadece entelektel olarak bulgulanm olsa da
yine de iyi bir balangtr. Entelektel olarak kefedilebildiine gre, sonradan, yakn bir zamanda
varolusal olarak da deneyimlenecektir.
Freud ok byk bir ncdr; elbette ki bir Buda deildir ama hl ok nemli bir adamdr nk
insann iinde ok byk bir bilinaltnn gizli olduu fikrinin insanln ounluunca kabul
edilmesini salam ilk kiidir. Bilinli zihin yalnzca onda birdir ve bilinalt zihin bilinten dokuz kat
daha byktr.
Sonra onun takipisi olan Jung daha da ileriye gitti, biraz daha derine indi ve kolektif bilinaltn
kefetti. Bireysel bilinaltnn tesinde kolektif bir bilinalt mevcuttur. Artk, mevcut olan bir eyi
daha kefedecek birilerine de ihtiya var ve umut ediyorum ki er ya da ge srmekte olan
psikolojik aratrmalar onu; kozmik bilinaltn kefedecektir. Budalar ondan hep bahsetmitir.
Bu durumda biz son derece krlgan bir ey olan, varlnn ok kk bir paras olan bilinli zihin
zerine konuabiliriz. Bilinli zihnin arkasnda bilinalt zihin vardr; belirsizdir. Onun fsltlarn
duyabilirsin ama ne olduunu karamazsn. O her zaman bilincin ardnda durup onun iplerini
ekmektedir. ncs ise sadece ryalarnda yahut uyuturucu kullandnda karna kan
bilinsiz zihindir. Sonra kolektif bilinalt gelir. Onunla sadece kendi bilinalt zihnin iinde ok derin
aratrmalara girecek olursan karlarsn; ancak o zaman kolektif bilinaltyla karlarsn. Ve
hatta daha da ileri gidersen, daha derine inersen kozmik bilinaltna geleceksin. Kozmik bilinalt
doadr. Kozmik bilinalt bugne kadar yaam olan tm insanlktr; o senin bir parandr.
Bilinalt, toplumun sende bastrd, ifade etmene izin vermedii senin bireysel bilinaltndr.
Dolaysyla geceleyin arka kapdan ryalarna girer.
Ve bilinli zihin... ben onu szde bilinli zihin olarak adlandracam nk lafta kalr. O kadar
zayftr ki, sadece yanp snen bir k gibidir ama sadece yanp snmesine ramen yine de
nemlidir nk tohuma sahiptir; tohumlar da her zaman kktr. Muhteem bir potansiyeli
vardr. Artk yepyeni bir boyut almakta. Nasl Freud bilincin altnda bir boyut atysa, Sri
Aurobindo da bilincin zerindeki boyutlar amtr. Freud ve Sri Aurobindo bu an en nemli iki
kiisidir. Her ikisi de entelekteldir; ikisi de uyanm kiiler deildir ama insanla muhteem
hizmetleri dokunmutur. Bizlerin yzeyde grndmz kadar kk olmadmz ve bu yzeyin
muhteem derinlikler ve ykseklikler sakladn entelektel olarak anlamamz salamlardr.
Freud derinliklere gitti, Sri Aurobindo yksekliklere ulamaya alt. Szde bilinli zihnimizin
zerinde gerek bilinli zihnimiz vardr: Bu sadece meditasyonla elde edilebilir. Sradan bilinli
zihne meditasyona eklendiinde, sradan bilinli zihin art meditasyon olduunda gerek bilinli
zihin halini alr.

Gerek bilinli zihnin tesinde sperbilinli zihin vardr. Meditasyon yaptnda sadece bir anlna
onu yaarsn. Meditasyon karanlkta el yordamyla ilerlemektir. Evet, baz pencereler alr ancak
tekrar ve tekrar olduun yere geri dnersin. Sperbilinli zihin samadhi demektir; kristal
berraklnda bir alglamaya sahip olmusundur, tmleik bir farkndala ulamsn demektir.
Artk onun altna demezsin; o senindir. Uykuda bile seninle kalacaktr.
Sperbilincin tesinde kolektif sperbilin vardr; kolektif sperbilin dinlerde "Tanr" olarak bilinen
eydir. Ve kolektif sperbilincin tesinde tanrlarn dahi tesine geen kozmik sperbilin vardr.
Buda onu nirvana olarak adlandrr. Mahavira onu kaivalya olarak adlandrr, Hindu mistikler ona
moksha demilerdir; sen ona hakikat diyebilirsin.
Bunlar varlnn dokuz halidir. Ve sen varlnn sadece ok kk bir kesinde yayorsun;
kck bilinli zihninde. Bu sanki birisinin bir saray varken onu tamamen unutup sundurmada
yaamaya balamas ve bunun hepsi olduunu dnmesi gibi bir ey.
Freud ve Sri Aurobindo'nun her ikisi de ncdr, filozoftur, birer entelektel devdir ancak her ikisi
de muhteem bir tahmin ii yrtmektedir. rencilere Bertrand Russell'n, Alfred North
Whitehead'in, Martin Heidegger'in, Jean-Paul Sartre'n felsefesini retmektense, Sri Aurobindo
hakknda bir eyler retilse ok daha iyi olurdu nk o bu an en byk felsefecisidir. Fakat o
akademik dnya tarafndan tamamen gz ard edilmi, ihmal edilmitir. Bunun nedeni Sri
Aurobindo'yu okumann dahi sana farknda olmadn hissettirecek olmasdr. Ve kendisi dahi
henz bir Buda olmamtr ama yine de sende utan yaratr. Eer o doruysa, o zaman sen ne
yapyorsun? O halde neden varlnn yksekliklerini kefetmiyorsun?
Freud ok byk bir direnle kabul edildi ama sonunda kabul grd. Sri Aurobindo henz kabul
dahi edilmedi. Aslna baklrsa ona kar dahi klmamtr; o yalnzca grmezden gelinmitir. Ve
nedeni ok aktr. Freud senden dk seviyedeki bir eyden bahseder; bu utan verici bir ey
deildir. Bilinli olduunu ve bilincinin altnda bilinaltnn, bilin dnn ve kolektif bilinaltnn
olduunu bilmek seni iyi hissettirir. Ama bu hallerin hepsi senden aadadr; sen tepedesin,
kendini iyi hissedebilirsin. Ancak Sri Aurobindo'yu renirsen utan duyarsn, aalanm
hissedersin nk senden daha yksek haller mevcuttur. Ve insann egosu kendisinden daha
yksekte bir ey olduunu hibir zaman kabullenmek istemez. nsan her zaman kendisinin zirve,
doruk, Gourishankar, Everest olduuna; kendisinden daha yksek bir ey olmadna inanmak
ister....
Ve kendi kralln reddetmek, kendi yksekliklerini reddetmek iyi hissettirir; kendini ok iyi
hissedersin. Bunun aptallna bir bak.
Buda hakl. Diyor ki: "Ahmak zaten lymesine uyur ama usta uyanktr ve sonsuza dek yaar."
Farkndalk lmszdr, lm hi bilmez. Sadece farknda olmamak lr. Demek ki bilinsiz
olarak, uykuda kalrsan yeniden lmen gerekecek. Tm bu tekrar tekrar lmek ve domak
perianlndan kurtulmak istersen tamamen uyank hale gelmen gerekecek. Bilinte ykseklere
daha ykseklere ulaman gerekecek.

Ve bu eyler entelektel temelde kabul edilmesi gereken eyler deildir; bu tr eyler yaantsal
hale gelmek zorundadr, bu tr eyler varolusal hale gelmek zorundadr. Sana felsefi olarak ikna
olman gerekiyor demiyorum nk felsefi kanaatler hibir ey getirmez, hasad yoktur. Gerek
hasat yalnzca sen kendini uyandrmak iin byk bir gayret sarf ettiinde gerekleir.
Ancak bu entelektel haritalar sende bir arzu uyandrabilir, bir istek yaratabilir. Potansiyelin,
mmkn olann farkna varman salayabilir; senin grndn ey olamadn, ok daha fazlas
olduunu fark etmeni salayabilir.
Ahmak zaten lymesine uyur ama usta uyanktr
ve sonsuza dek yaar.
O izler. O berraktr.
Basit ve gzel ifadeler. Hakikat her zaman basittir ve her zaman gzeldir. u ifadelerin basitliine
bak... ama o kadar ok ey ieriyorlar ki. Szckler ierisinde szckler, sonsuz szckler; O izler.
O berraktr.
renilmesi gereken tek ey izleyiciliktir. zle! Yaptn tm eylemleri izle. Zihninden geen her
dnceyi izle. Seni ele geiren tm arzular izle. Kck hareketlerini bile; yrmeyi, konumay,
yemeyi, du almay izle. Her eyi izlemeyi srdr. Her eyin izlemek iin bir frsat olmasn sala.
Mekanik bir ekilde yeme, kendini tka basa doldurmaya devam etme; ok farknda ol. ok iyi
ine ve fark et... ve bu ana kadar ne kadar ok eyi karm olduuna aracaksn nk her
srk sana mthi bir tatmin verecek. Farknda olarak yiyecek olursan yiyecekler daha bir lezzetli
hale gelecek. Sradan yiyecekler dahi farknda olursan lezzetli olur; farknda deilsen en lezzetli
yiyecei bile yesen tad olmayacaktr nk fark edecek kimse yoktur. Kendini sadece tkayp
durursun. Yavaa ye, farknda olarak; her srn tadna varlmal, inenmeli.
Kokla, dokun, meltemi ve gne nlarn hisset. Aya bak ve farkndaln dingin havuzu ol ve ay
muhteem gzelliiyle zerinde yansyacaktr.
Yaamn iine srekli farknda olarak katl. Tekrar ve tekrar unutacaksn. Bu yzden kendini harap
etme; bu doaldr. Milyonlarca hayattr farkndal hi denemedin, bu nedenle srekli olarak,
defalarca unutman ok basit ve doal bir ey. Ama hatrladn anda tekrar izle.
Bir eyi aklndan karma: zlemeyi unuttuunu anmsadnda zlme, pimanlk duyma yoksa
yeniden vakit kaybediyorsun. Kendini harap etme: "Yine kardm." "Ben bir gnahkrm" diye
hissetme. Kendini lanetlemeye balama nk bu yalnzca vakit kaybdr. Gemi iin hibir
zaman pimanlk duyma! Anda yaa. Unutmusan ne olmu? Doald bu; bu bir alkanlk halini
almt ve alkanlklar ok zor lr. Ve bu alkanlklar bir tek hayatta zmsenmedi; bu
alkanlklar milyonlarca hayatta zmsendi. Dolaysyla birka anlna dahi farknda kalabilirsen
kran duy. Bu ok az anlar dahi beklenenden ok daha fazlasdr.

O izler. O berraktr.
Ve izlediinde bir berraklk ortaya kar. Niin berraklk izlemekten doar? Daha ok farknda
olduka tm telan giderek yavalar. Daha zarif hale gelirsin. zledike geveze zihnin daha az
gevezelik yapar nk gevezelik haline gelen enerjin dnr ve farkndalk halini alr; o ayn
enerjidir! Artk giderek daha fazla enerji farkndala dnr ve zihin besinini elde edemez.
Dnceler giderek incelmeye balayacaktr, kilo kaybedecektir. Yava, yava lmeye
balayacaklar. Ve dnceler lmeye baladka berraklk ortaya kar. Artk zihnin bir ayna haline
geldi.
Ne mutlu ona! Ve bir kimsede berraklk varsa o kii mutludur. Kafa karkl sefaletin kkndeki
nedendir; mutluluun temelleri ise berraklktadr.
Ne mutlu ona! Uyank olmann hayat olduunu grd iin.
Ve artk o bilir ki lm yoktur nk uyank olmak hibir zaman yok edilemez. lm geldiinde onu
da izleyeceksin, izleyerek leceksin; izlemek lmeyecek. Bedenin kaybolacak, toza topraa
karacak ama farkndaln kalacak; kozmik btnn bir paras olacak. Kozmik bilin haline
gelecek.
Byle anlarda Upanishadlar yazanlar "Aham brahmasmi ben kozmik bilincim" diye ilan ederler.
Bu tr durumlarda Hallac- Mansur "En-el hak!ben hakikatim!" demitir. Bu ykseklikler senin
doutan sahip olduun haklardr. ayet onlar elde edemezsen sadece sen sorumlusun baka
hi kimse deil.
Ne mutlu ona! Uyank olmann hayat olduunu grd iin.
Ne mutlu ona ki uyanmlarn yolunu takip eder
Mutluluk ve zgrlk araynda byk bir sebatla
meditasyon yapar.
Bu szleri ok dikkatle dinle. Byk bir sebatla... Kendini uyandrmak iin tm gayretini ortaya
koymazsan bu gereklemeyecek. Ksmi gayret bounadr. yle-byle olamazsn, lk olamazsn.
Bunun bir yarar olmaz. Ilk su buharlaamaz ve uyank olmak iin yaplacak lk gayretler
baarszla mahkmdur.
Dnmek sadece sen tm enerjini ona verdiinde gerekleir. Yz santigrat derecede kaynadn
zaman buharlarsn, o zaman simyasal deiiklik gerekleir. O zaman ykselmeye balarsn. Hi
gzlemlemedin mi? Su aa doru akar ama buhar yukar doru ykselir. Tamamen ayn ey
olur: Bilinsizlik aa doru gider, bilin yukar doru.
Ve bir ey daha: Yukar doru ie doru ile eanlamldr ve aa doru da da doruyla
eanlaml. Bilin ieri doru gider, bilinsizlik da doru gider. Bilinsizlik senin bakalaryla;

eylerle, insanlarla ilgilenmeni salar ama her zaman bakalardr ilgilendiin. Bilinsizlik seni
tamamen karanlkta tutar; gzlerin her zaman bakalarna odaklanr. O bir eit dsal alan yaratr,
seni dadnk yapar. Bilin isel alan yaratr. O seni iednk yapar, seni ieriye doru, derine
daha derine gtrr.
Derine ve daha derine ayn zamanda yksee ve daha yksee demektir; ikisi ezamanl olarak
geliir, tpk bir aacn gelimesi gibi. Sen sadece onun yksee doru gittiini grrsn, kklerin
aa doru gittiini grmezsin. Ama ncelikle kklerin aa doru gitmesi gerekir, ancak o
zaman aa yukar doru ykselir. ayet bir aa ge ulamak isterse en alta kklerini
gndermek zorunda kalacaktr, mmkn olan en alttaki derinliklere. Aa her iki ynde de
ezamanl olarak byr. Tamamyla ayn ekilde bilin de yukar doru ykselir... aa doru
kklerini senin varlnn iine gnderir.

ISTIRABIN KKENLERi
Sefalet bir bilinsizlik halidir. Sefil durumdayz nk ne yaptmzn, ne dndmzn, ne
hissettiimizin farknda deiliz; bu yzden her an kendimizle atma halindeyiz. Eylem bir ynde
giderken dnce dierinde gider, hisler ise bambaka bir yere. Srekli blnyoruz ve giderek
daha ok paralara ayrlyoruz. Sefalet budur; btnlmz, birlikteliimizi yitiriyoruz.
Tamamyla merkezsiz kalyoruz; sadece eper. Ve doal olarak da ahenksiz bir hayat perian bir
hal alacak, trajik olacak, bir ekilde tanmas gereken bir yk haline gelecek, strap dolu olacak.
En iyi ihtimalle kii bu strab daha az sancl yapabilir. Ve bin bir eit ar kesici mevcuttur.
Yalnzca uyuturucular ve alkol deil; szde dinler de afyon olarak ilev grmtr. nsanlar
uyuturur. Ve doaldr ki tm dinler uyuturuculara kardr nk bizzat kendileri bu pazarda mal
satyor; onlar rakiplerine kar kyor. nsanlar afyon kullanrsa dindar olmayabilirler; dindar
olmalar iin bir nedenleri kalmayabilir. Onlar afyonlarn buldular neden dini nemsesinler ki? Ve
afyon daha ucuzdur, daha az uramalar gerekir. nsanlar ayet esrar, LSD ve daha da rafine
uyuturucular kullanacak olursa dindar olmamalar ok normaldir nk din ok ilkel bir
uyuturucudur. Bu yzden de tm dinler uyuturuculara kardr.
Sebep onlarn gerekten uyuturucuya kar olmalar deildir. Sebep uyuturucularn rakip
olmasdr. Elbette insanlarn uyuturucu kullanmalar engellenebilirse, onlar eninde sonunda
rahiplerin tuzana deceklerdir nk bu elde kalan tek eydir. Bu yzden tekelleme var. Bu
sayede kendi afyonlar piyasada tek kalr ve onun dndakilerin hepsi yasad hale gelir.
nsanlar strap iinde yayor. Bundan kurtuluun iki yolu var: Meditasyoncu haline gelebilirler;
uyank, farknda, bilinli... bu etin bir eydir. Cesaret ister. Ya da, daha ucuz olan yol ise, seni
daha da ok bilinsiz hale getirecek bir ey bulmaktr, bylece strab hissetmezsin. Kendini
tamamen duyarszlatracak, sarho edecek, ar kesecek bir ey bul. Bu eyler seni ylesine

bilinsiz hale getirsin ki tm huzursuzluundan, mutsuzluundan ve anlamszlndan,

bilinsizliinin iine seni karsn.
kinci yol doru olan deildir. kinci yol strabn biraz daha konforlu, biraz daha katlanlr, biraz
daha rahat hale getirir. Ama sana bir yarar dokunmaz; seni dntrmez. Dnm sadece
meditasyonla gerekleir nk meditasyon seni farknda yapan yegne yntemdir. Bana gre tek
gerek din meditasyondur. Tm dierleri hokus-pokustur. Ve afyonun farkl markalar vardr
Hristiyanlk, Hinduizm, Mslmanlk, Jainizm, Budizm ama bunlar sadece farkl markalardr.
Kutusu ayrdr ama iindeki ayndr; hepsi de bir ekilde senin strabna kendini uydurmana
yardm eder.
Benim tm gayretim seni strabnn tesine gtrmektir. Istraba uyum salamaya gerek yoktur;
straptan tamamyla zgrlemek mmkndr. Ancak, o zaman yol biraz etindir; o zaman yol bir
meydan okumadr.
Bedenin ve onunla ne yaptnn farknda olmalsn...
Bir gn Buda sabah konumasn yapyordu ve bir kral da onu dinlemeye gelmiti. Buda'nn tam
nnde oturuyordu ve ayak baparman srekli olarak hareket ettiriyordu. Buda konumasn
durdurup kraln ayak baparmana bakt. Buda adamn ayak baparmana baktnda elbette
kral da onlar oynatmay durdurdu. Buda tekrar konumasna balad ve kral tekrar baparman
oynatmaya balad. Buda sordu: "Neden byle yapyorsun?"
Kral: "Sadece sen konumay kesip ayak baparmama baktnda ne yaptmn farkna vardm.
Aksi taktirde bilincinde bile deildim."
Buda yle dedi: "Bu senin baparman ve sen bilincinde bile deilsin... O zaman sen birisini dahi
ldrebilirsin ve farknda bile olmayabilirsin!"
Ve tam da bu ekilde insanlar ldrld. Ve katil bilincinde deildi. Pek ok kere dava srasnda
katiller cinayet ilediklerini kesin bir dille reddettiler. Balangta yanltmaya altklar dnld
ama son bulgular kandrmaya almadklarn gsterdi; tamamen bilinsiz bir halde yapmlard.
O an, o kadar nefret ierisinde, o kadar fkeliydiler ki nefretleri onlar ele geirdi. Ve sen fkeliyken
bedenin sarho edici zehirler salglar, kann zehirlenir. fke iinde olmak geici deliliktir. Ve kii o
an tamamyla unutacaktr nk farknda dahi deildi. Ve insanlar byle k oluyorlar, birbirlerini
ldryorlar, intihar ediyorlar ve her trl eyi yapyorlar.
Farkndaln ilk adm bedenini izlemektir. Yava yava kii her harekete, her mimie dikkat
kesilir. Ve farknda olduka bir mucize gerekleir; eskiden yapmakta olduun pek ok ey
kayboluverir. Bedenin daha gevek hale gelir, bedenin daha uyumlu hale gelir, bedenini bile derin
bir huzur kaplar, derinden bir mzik almaya balar bedeninde.
Sonra dncelerinin farkna varmaya bala; ayn ey dncelerinle de yaplmak zorundadr.
Onlar bedeninden daha zor fark edilir ve elbette daha da tehlikelidirler. Ve dncelerinin farkna
vardnda iinde olup biten eylere arp kalacaksn. Herhangi bir andaki dncelerini yazacak

olursan byk bir aknla dersin. nanamayacaksn; "Bu mu iimden geen eyler?" Yalnzca
on dakika yazmaya devam et. Kaplar kapat ve kap ve pencereleri kilitle ki kimse ieri giremesin.
Bylece drst olabilirsin. Ve bir ate yak bu sayede hemen atee atabilirsin ki senin dnda
kimse bilemesin. Ve sonra da samimi bir ekilde drst ol; zihninden her ne geiyorsa yazmaya
devam et. Yorumlamadan, dzeltmeden, deitirmeden. Sadece olduu haliyle, plak bir ekilde
kadn zerine dk.
Ve on dakika sonra oku; ierde delirmi bir zihin greceksin! Bu deliliin alttan alta akp gitmeye
devam ettiinin farknda deiliz. Hayatndaki tm nemli eyleri etkiler. Ve tm bunlarn genel
toplam da senin hayatn olacak!
yleyse bu delirmi adam deimek zorunda. Ve farkndaln mucizesi farknda olmak dnda
hibir ey yapmana gerek olmamasdr. zliyor olman gerei, onu deitirir. Yava yava delirmi
adam yok olur. Yava yava dnceler belli ekiller almaya balar: Artk kaotik deillerdir, artk
daha bir kozmos haline gelmitir. Ve tekrardan, daha da derin bir huzur yaylr.
Ve, bedenin ve zihnin huzurlu olduunda onlarn birbirleriyle uyum ierisinde olduunu greceksin;
bir kpr vardr. Artk farkl ynlerde komuyorlar, baka atlara binmiyorlar. lk kez arada anlama
vardr ve bu anlama nc adm zerinde almada son kertede yardmc olur; bu da
duygularnn, hislerinin, ruh hallerinin farkna varmaktr. Bu en ince katmandr ve en zorudur
ancak, ayet dncelerinin farkna varabilirsen yalnzca bir adm sonrasndadr. Duygularn,
hislerini ve ruh hallerini fark etmeye balamak iin biraz daha youn bir farkndala ihtiya vardr.
Bir kez bu nn farkna vardn m hepsi tek bir olguda birleir. Ve bu bir olduunda,
mkemmel bir ekilde ilediinde, beraberce titretiinde nn de mziini hissedebilirsin bir
orkestra haline geldiler ve drdnc gerekleir. Onu sen yapamazsn; o kendiliinden olur, o
btnden gelen bir armaandr. O, bu n yapanlara verilen bir dldr.
Ve drdncs, bir kimseyi uyanm yapacak olan nihai farkndalktr. Kii kendi farkndalnn
farkna varr; drdnc budur. Bu insan bir Buda, uyanm kii yapar. Ve sadece bu uyanta kii
sonsuz mutluluun ne olduunu bilir. Beden zevki bilir, zihin honutluu bilir, kalp cokuyu bilir ve
drdncyse sonsuz mutluluu bilir. Sonsuz mutluluk amatr ve farkndalk da ona doru giden
yoldur.

ZEL DNYALAR
Heraklit der ki:
nsanlar uyank anlarnda da
uyurkenki kadar etrafnda olup bitenlere kar dikkatsiz ve unutkandr.

Ahmaklar durmalarna karn

sar gibilerdir;
onlar iin 'ne zaman burada
olsalar mevcut deiller'
deyimi uygun der.
Kii uykudaym gibi davranmamal
ve konumamaldr.
Uyankken tek bir ortak dnya vardr; uyuyanlarnsa her birinin kendi zel dnyas vardr.
Uyankken her grdmz lmdr, uyurken ise, hayaller.
Heraklit insann en derin sorununa parmak basar; bu da, onun uyankken bile derin uykuda
olduudur.
Uyurken uyursun ama uyankken de uyursun. Bunun anlam nedir? nk Buda bunu syler, sa
bunu syler, Heraklit bunu syler. Uyank gibi grnyorsun ama bu sadece grntdr; iinin
derinliklerinde uyku devam etmekte.
u an dahi iinde rya grmektesin. Bin bir tane dnce akp gitmekte ve sen ne olduunun
bilincinde bile deilsin, ne yaptnn farknda deilsin, kim olduunun farknda deilsin. nsanlarn
uykusunda yapt ekilde davranyorsun. Uykusunda dolanp, unu-bunu yapp tekrar uykusuna
dnen birilerini duymu olmalsn. Uyurgezerlik denilen hastalk vardr. Baz insanlar gece
yataklarndan kalkarlar; gzleri aktr, hareket edebilirler. Dolaabilirler, kapy bulabilirler.
Mutfaa gidip bir ey yiyecekler; geri dnp yataa girecekler. Ve sabah onlara sorarsan gece
hakknda hibir ey bilmezler. En fazla hatrlamaya altklarnda, o gece uyanp mutfaa
gittiklerini ryada grdklerini syleyeceklerdir. Ama her eyden nce o bir ryayd; onu bile
hatrlamak ok zordur.
Pek ok su ilemi insan; pek ok katil mahkeme esnasnda byle bir eyi yaptklarn
hatrlamadklarn ve hatta neden bahsedildiini dahi bilmediklerini syler. Mahkemeyi kandrmaya
almamaktalar, hayr. Artk psikanalistler onlarn kandrmaya almadklarn bulguladlar, onlar
yalan sylemiyor, tamamen doru sylyorlar. Cinayeti ilediler ok derin uykudayken
ilediler ryadaym gibi. Bu uyku normal olandan daha derindir. Bu uyku sarholuk gibidir:
Biraz hareket edebilirsin, biraz bir eyler yapabilirsin, birazck farknda da olabilirsin ama krktk
sarhosun. Gerekten ne olduunu bilmiyorsun. Gemiinde neler yaptn? Ayn ekilde yeniden
anmsayabilir misin onu, neden yaptn, ne yaptn? Sana ne oldu? O olurken uyank mydn?
Neden olduunu bilmeden k oluyorsun; neden olduunu bilmeden kzyorsun. Bahaneler

buluyorsun elbette; yaptn her eyi mantkl hale sokuyorsun ama mantkl olmak farkndalk
deildir.
Farkndalk, anda olan her eyin tam bir bilinlilikle gerekleiyor olmas anlamna gelir; sen orada
mevcutsun. Kzgnlk gerekleirken sen orada mevcut olursan kzgnlk oluamaz. O sadece sen
derin uykudayken gerekleebilir. Sen orada olursan varlnda hemen bir dnm olmaya balar
nk sen oradaysan, farkndaysan pek ok ey mmkn deildir. Gnah denilen tm eyler sen
farkndaysan mmkn deildir. Dolaysyla, gerekte sadece tek bir gnah vardr o da farknda
olmamaktr.
ngilizcesi "sin" olan gnah szcnn orijinali karmak anlamna gelir. Yanl bir ey yapmak
anlamna gelmez; karmak, orda olmamak anlamna gelir. "Sin" szcnn branca'daki kk
"miss" (karmak) anlamna gelir. Bu baz ngilizce szcklerde geer: "misconduct" (zina,
ahlakszlk, grevi ktye kullanmak), "misbehavior" (terbiyesizlik, kt davran). Karmak orada
olmamak demektir, bir eyi kendini tam vermeden yapmaktr; tek gnah budur. Ya tek erdem? Bir
ey yaparken tamamyla dikkatlisin; Gurdjieff'in kendini-anmsamak dedii ey, Buda'nn doru
ekilde dikkatli dedii ey, Krishnamurti'nin farkndalk dedii ey, Kabir'in surati dedii ey budur.
Hibir eyi deitirmeye ihtiyacn yok ve deitirmeye alsan da zaten yapamazsn. Kendinde
pek ok eyi deitirmeye alp duruyorsun. Baarl oldun mu? Ka sefer tekrar kzgn
olmamaya karar verdin? Kararna ne oldu? Zaman geldiinde tekrar ayn tuzaktasn: Kzarsn ve
kzgnlk gittiinde tekrar pimanlk duyarsn. Bu bir ksrdngye dnt: Kzyorsun ve sonra
piman oluyorsun ve sonra da tekrar ayn eyi yapmaya hazrsn.
Unutma, pimanlk duyarken dahi orada deilsin, pimanlk da gnahn paras. Bu nedenle hibir
ey olmaz. Denemeye ve denemeye devam eder durursun, pek ok kararlar alrsn ve yeminler
edersin ama hibir ey olmaz; sen ayn kalrsn. Doduun zamankiyle tamamen aynsn, kck
bir deiiklik dahi gereklemedi sende. Denemedin deil, yeterince denemedin deil; denedin ve
denedin ve denedin. Baaramazsn nk bunun gayret etmekle bir alakas yok. Daha ok aba
yardmc olmaz. abayla deil, dikkatli olmakla ilgisi var.
Dikkatli olursan pek ok ey senin onlar brakmana gerek kalmadan gider. Farkndalkta belli
eyler mmkn olmaz. Ve bu benim tanmlamamdr, baka bir kriter de yoktur. Eer farkndaysan
aka demezsin; bu durumda aka dmek bir gnahtr. Ak olursun ama bu d gibi olmaz,
ykseli gibi olur. Neden aka dmek terimini kullanrz? O dmektir; ykselmezsin, dersin.
Farknda olursan dmek mmkn olmaz, kken bile. mknszdr; yalnzca imknsz. Ve akta
ykselmek aka dmekten tamamyla farkl bir olgudur. Aka dmek bir rya halidir. Bu nedenle
k insanlar dierlerine nazaran daha fazla uykudadr, sarhotur, rya lemindedir; bunu
gzlerinden anlayabilirsin. Bunu gzlerinden anlayabilirsin nk gzleri uykuludur.
Akta ykselen insanlar tamamen farkldr. Onlarn artk ryada olmadklarn grebilirsin, onlar
hakikatle yzleirler ve onun araclyla geliirler.

Aka derek bir ocuk olarak kalrsn; akta ykselerek olgunlarsn. Ve yava yava ak bir
iliki olmaktansa varlnn bir paras haline gelir. O zaman onu sevmek ve bunu sevmemek
yoktur, hayr; sevgisin sadece. Yaknna gelenler kim olursa olsun onlarla paylarsn. Ne olursa
olsun sevgini veririsin ona. Bir taa dokunursun ve ona sanki sevdiinin bedenini okar gibi
dokunursun. Aaca bakarsn ve sanki sevgilinin yzne bakyormusun gibi bakarsn. Bu bir var
olu ekli haline gelir. Sevmiyorsun; artk sen sevgisin. Bu ykselmektir, dmek deil.
Onun araclyla ykselirsen ak gzeldir ve ak onun araclyla dersen kirli ve irkin hale
gelir. Ve er ya da ge onun zehirli olduunun kantlarn greceksin. Klelik haline gelir. Ona
yakalanm durumdasn, zgrln ezilmi durumda. Kanatlarn kesilmitir; artk zgr
deilsindir. Aka derek bir mlkiyete dnrsn; sahip olursun ve birisinin de sana sahip
olmasna izin verirsin. Bir nesneye dnrsn ve aka dtn dier kiiyi de bir nesneye
dntrmeye alrsn. Bir kar-kocaya bak: Her ikisi de birer nesneye benzemilerdir, artk birer
kii deillerdir. Her ikisi de birbirine sahip olmaya alyorlar. Sadece nesnelere sahip olunabilir,
kiilere asla! Bir kimseye nasl sahip olabilirsin? Nasl bir insan basklarsn? Nasl bir kimseyi bir
mlkiyete dntrebilirsin? mknsz! Ama koca karsna sahip olmaya alyor; kars da ayn
ey iin urayor. O zaman arpma vardr, birbirlerine dman oluverirler. O zaman birbirleri iin
lmcl hale gelirler.
Nasreddin Hoca mezarln mdrlne gitti ve mdre ikyette bulundu: "ok iyi biliyorum ki
eimin mezar bu mezarlkta ama bir trl bulamyorum."
Mdr kaytlar at ve "Einizin ismi neydi?" diye sordu.
Nasreddin Hoca da: "Bayan Nasreddin Hoca" dedi.
Mdr kaytlarna bakt ve "Bayan Nasreddin Hoca yok ama bir Nasreddin Hoca var. zr dileriz
galiba kaytlarda bir karklk olmu" dedi.
Nasreddin Hoca: "Yanllk falan yok. Nasreddin Hoca'nn mezar nerede? nk her ey benim
adma yaplmtr."
Karsnn mezar bile!
Sahiplenmek... herkes sevdiine, sevgilisine sahip olmaya alyor. Artk bu ak deildir. Aslnda
birisine sahip olduunda ondan nefret edersin, onu yok edersin, onu ldrrsn: Ak zgrlk
vermelidir; ak zgrlktr. Ak sevileni ok, daha ok zgrletirecektir, ak kanatlar takacaktr
ve ak sonsuz gkyzn aacaktr. O bir hapishane, hcre haline gelemez. Ama bu ak sen
bilmiyorsun nk sadece sen farkndaysan gerekleir; akn bu nitelii sadece sen farknda
olduunda gelir. Sen gnah olan bir ak biliyorsun nk uykudan kmadr o.
Ve bu yaptn her ey iin byledir. yi bir ey yapmaya alsan bile zarar verirsin. yilikseverlere
bak: Onlar her zaman zarar verirler, onlar dnyadaki en zararl insanlardr. Sosyal reformcular,
szde devrimciler, bunlar en zararl insanlardr. Fakat onlarn zararlarnn nerede yattn grmek
zordur nk onlar iyi insanlardr, onlar her zaman insanlara iyilik yaparlar; onlarn bakalar iin

hapishane yaratma yntemi de budur. Eer onlarn sana bir iyilik yapmasna izin verirsen, sahip
olunacaksn. Ayana masaj yaparak balayacaklar ve er ya da ge ellerinin boynuna uzandn
fark edeceksin. Ayaktan balarlar ve boyunda bitirirler nk farknda deiller; ne yaptklarn
bilmiyorlar. Bir kt renmiler: Birini eline geirmek istersen ona iyilik yap. Bu numaray
rendiklerinin dahi bilincinde deiller. Ama zarar vereceklerdir nk ne olursa olsun ne olursa
olsun birisine sahip olmaya almak, ad ya da eklinin ne olduu nemli deil, dinddr,
gnahtr.
Kiliselerin, tapnaklarn, camilerin, hepsi sana kar gnaha girdiler nk hepsi sahip oldular,
baskc hale geldiler. Tm kiliseler dine kardr nk din zgrlktr! Peki bu neden olur? sa
sana zgrlk vermeye, kanatlar takmaya alr. yleyse ne olur, bu kilise nasl araya girer? Bu
olur nk sa tamamyla farkl bir var olu dzleminde yaar, farkndalk dzleminde ve onu
dinleyenler, onu izleyenlerse uyku dzleminde yaar. Duyduklar, anladklar her ne ise, kendi
ryalar araclyla yorumlarlar. Ve onlar ne yaratrlarsa yaratsnlar bir gnah olacaktr. sa sana
bir din verir ve derin uykuda olan insanlar da onu bir kiliseye evirir.
Sylendiine gre eytan bir gn ok zgn bir ekilde bir aacn altnda oturuyordu. Bir aziz
geiyordu ve eytana bakp dedi ki: "Duyduumuza gre sen hi dinlenmezmisin, srekli bir
takm ktlkler yaparmsn. Burada aacn altnda oturmu ne yapyorsun?"
eytan gerekten depresyondayd. Dedi ki: "Grnen o ki benim iimi papazlar ele geirmi ve
ben hibir ey yapamyorum; ben tamamen isiz kaldm. Bazen intihar etmeyi bile dnyorum
nk bu papazlar iini o kadar iyi yapyorlar ki!"
Rahipler ok baarl nk zgrl hapishaneye evirdiler, hakikati dogmaya evirdiler;
farkndaln dzlemindeki her eyi uykunun dzlemine dntrdler.
Bu uykunun tam olarak ne olduunu anlamaya al nk ne olduunu hissedebilirsen uyank
olmaya balamsn demektir; imdiden onun dna kacak yola girdin. Nedir bu uyku? Nasl
gerekleir? Mekanizmas nedir? alma yntemi nedir?
Zihin her zaman ya gemite ya da gelecektedir. O imdiki zamanda bulunamaz, zihin iin imdiki
zamanda bulunmak kesinlikle imknszdr. Sen imdiki anda olursan zihnin orada deildir nk
zihin dnmek demektir. imdiki andayken nasl dnebilirsin ki? Gemi hakknda
dnebilirsin; o halihazrda hafzann bir paras haline gelmitir, zihin onun zerinde alabilir.
Gelecek hakknda dnebilirsin; henz ortada yoktur, zihin onu hayal edebilir. Zihin iki ey
yapabilir. Ya gemiin iinde dolanabilir hareket edecek yeterince alan vardr; gemiin engin
boluu, srekli devam edip durabilirsin ya da gelecein iinde dolanabilir; yine engin bir boluk,
sonu yoktur, hayal kurabilir, kurabilir ve ryalara dalabilirsin. Ancak zihin nasl olur da imdiki
zamanda alabilir? Onun zihnin hareket etmesi iin yeterli alan yoktur.
imdiki an sadece bir blme izgisidir. Yer kaplamaz. O gemi ve gelecei bler; yalnzca bir
blme izgisidir. imdiki anda bulunabilirsin ama dnemezsin; dnmek iin alana ihtiya
vardr. Dncelerin tpk nesneler gibi alana ihtiyac vardr. unu unutma; dnceler ok ince

nesnelerdir, onlar maddidir. Dnceler manevi deildir nk maneviyat boyutu ancak

dnceler yoksa balar. Dnceler maddi eylerdir, ok incedir ve tm maddi eylerin bir alana
ihtiyac vardr.
imdiki anda dnemezsin. Dnmeye baladn anda o artk gemi olur. Gnein douunu
izliyorsun; grdnde diyorsun ki: "Ne gzel bir gndoumu." Gemi oldu bile. Gne doarken
"Ne gzel!" bile diyecek yeterli boluk yoktur nk sen bu szleri "Ne gzel!" sylerken
yaant gemi oldu bile; zihin imdiden onu hafzasndan tanr. Ama tam olarak ne zaman gne
douyor, tam olarak hangi zaman gne domakta, nasl dnebilirsin? Ne dnebilirsin?
Doan gne ile birlikte olabilirsin ama dnemezsin. Senin iin yeterli yer vardr ama
dncelerin iin yoktur.
Bahede gzel bir iek ve sen "Gzel bir gl" diyorsun; o anda artk sen glle beraber deilsin,
imdiden bir anya dnt. iek oradayken ve sen de oradayken, birbiriniz iin orada mevcut
durumdayken nasl dnebilirsin? Ne dnebilirsin? Dnmek nasl mmkn olabilir? Onun
iin yer yoktur. Yer o kadar dardr ki aslnda hi yer yoktur aslnda sen ve iek ayn anda
varolamazsnz nk iki iin yer yoktur, sadece bir varolabilir.
Bu yzdendir ki ok derin bir mevcudiyette sen iek ve iek de sen olmutur. Dnme olmad
zaman iek kimdir ve gzleyen kimdir? Gzleyen gzlenene dnt. Aniden snrlar kayboldu.
Aniden sen nfuz ettin, iein iine nfuz ettin ve iek de senin iine nfuz etti. Aniden iki
deilsiniz; bir vardr.
Dnmeye balarsan yeniden iki haline gelmi olursun. Dnmezsen ikilik nerededir? iekle
beraber, dnmeden varolduunda o bir iletiimdir; ikileim deil. Sevgilinle birlikte olduunda bu
bir iletiimdir, ikileim deil nk iki orada yoktur. Sevgilinin yannda otururken, sevdiinin elini
tutarken sadece var olursun. Geip gitmi gnleri dnmezsin; gelmekte olan gelecei
dnmezsin; imdi, buradasn. Ve imdi ve burada olmak ok gzeldir ve ok youndur; hibir
dnce bu younluun iine szamaz.
Ve kap dardr; imdinin kaps dardr. ki bile oradan geemez, yalnzca bir. imdide dnmek
imknszdr, hayal grmek imknszdr nk hayal grmek resimlerle dnmekten baka bir ey
deildir. Her ikisi de nesnedir, maddidir.
Dnmeden imdiki ann ierisinde olduunda ilk kez maneviyatnla temas kurdun demektir.
Yeni bir boyut alr; bu boyut farkndalktr. Bu boyutu nceden bilmemi olduun iin Heraklit
senin uykuda olduunu, farknda olmadn syleyecektir. Farkndalk imdiki ann iinde ylesine
tam olarak bulunmak demektir ki, ne gemie ne de gelecee doru bir hareket etme sz
konusudur; tm hareket durur.
Bu sen duraan hale geersin demek deildir. Yeni bir hareket balar, derinden bir hareket. ki
eit hareket vardr ve sa'nn hann anlam da budur: Bu iki hareket ynn gsterir, akan
yollar. Bir hareket dorusaldr, bir izgi zerinde bir eyden dierine, bir dnceden dierine
hareket edersin. Bir ryadan dier ryaya; 'A"dan "B"ye gidersin, "B"den "C"ye gidersin, "C'den

"D"ye gidersin. izgi zerinde, yatay hareket edersin. Bu zamann hareketidir; bu derin
uykudakilerin hareketidir. Ring seferi yapar gibi ileri-geri gidebilirsin; izgi oradadr. "B"den "A"ya
gelebilirsin, ya da "A"dan "B"ye gidebilirsin, izgi oradadr.
Bambaka bir boyutta farkl bir hareket daha vardr. Bu hareket yatay deil, dikeydir. "A"dan "B"ye
gitmezsin; A"dan daha derin bir "A"ya gidersin: "A1"den derindeki "A2"ye, "A3"e, "A4"e, ya da
yksektekilere.
Dnme durduunda yeni hareket balar. Artk derine, uurum gibi bir eyin iine dersin. Derin
meditasyon yapan insanlar er ya da ge bu noktaya gelirler; o zaman da korkarlar nk dipsiz bir
uurum alm gibi hissederler. Ban dner, korkarsn. Eski hareketine tutunup kalmak istersin
nk o biliniyordu; bu lm gibi gelir sana. sa'nn armhnn anlam budur: O bir lmdr.
Yataydan dikeye gitmek lmdr; bu gerek lmdr. Ancak bu sadece bir taraftan lmdr; dier
taraftan o bir dirilitir. O domak iin lmektir; bir boyutta lp dier boyutta domaktr. Yatayken
sen sa'sn. Dikeysen Mesih olursun.
Bir dnceden dierine gidip durursan zamann dnyasnda kalrsn. Eer ann iine ynelirsen
dncelere deil sonsuzlua doru gidersin. Sen duraan deilsin; bu dnyadaki hibir ey
duraan deildir, hibir ey duraan olamaz. Fakat yeni bir hareket doar, motivasyonu olmayan
bir hareket. Bu szleri anmsa. Yatay izgide motivasyon yznden hareket ediyorsun. Bir eyi
elde etmek zorundasn; para, prestij, g ya da Tanr ama mutlaka bir ey elde etmelisin. Bir
motivasyon vardr.
Motive olmu bir hareket uyku demektir. Motive olmam bir hareket farkndalk demektir; hareket
edersin nk hareket etmek saf sevintir, hareket edersin nk hareket etmek hayattr, hareket
edersin nk hareket enerjidir ve enerji de harekettir. Hareket edersin nk enerji keyiftir. Baka
bir ey iin deil. Onun iin bir ama yoktur, bir ey baarmann peinde deilsin. Aslnda hibir
yere gitmiyorsun, bir yere falan gittiin yok; sadece enerjinin tadn karyorsun. Hareketin
kendisinden baka bir motivasyon yok; hareketin kendine ikin bir deeri vardr, dsal bir deeri
yoktur.
Bir Buda da yaar bir Heraklit yaar; ben burada yayor, nefes alyorum ancak
motivasyonsuz, bambaka trden bir hareketle.
Birisi bana birka gn nce soruyordu, "Neden insanlara meditasyonda yardmc oluyorsun?"
Ona dedim ki, "Bu benim zevkim, bir nedeni yok; sadece houma gidiyor." Tpk bir insann
baheye tohumlar serpip iekleri beklemesi gibi. Sen iek atnda benim houma gider. Bu
bahvanlk, birisi iek atnda bu saf mutluluktur. Ve ben paylayorum. Bunun iin bir hedef
yok. Eer baaramazsan kendimi kt hissetmem. ayet iek amazsan bu da iyidir nk iek
ama zorlanamaz. Bir goncay kaba kuvvetle aamazsn; yapabilirsin ama o zaman da onu
ldrrsn. iek ama gibi gzkse de bir iek ama deildir.

Tm dnya, varolu sonsuzluun iinde devinir. Zihin zamanda devinir. Varolu derinliin ve
yksekliin iine hareket eder ve zihinse ileri-geri hareket eder. Zihin yatay olarak hareket eder; bu
uykudur. Eer dikey hareket edersen bu farkndalktr.
Anda kal. Tm varln ana getir. Gemiin araya girmesine ve gelecein ieri girmesine izin
verme. Gemi artk yoktur, ldr. Ve sa'nn dedii gibi, "Brak lleri lleriniz gmsn." Gemi
artk yoktur, neden onun hakknda endieleniyorsun? Neden onu tekrar ve tekrar ve tekrar
ineyip duruyorsun? Delirdin mi? Artk yok; o senin zihninde, yalnzca bir an. Gelecek henz
ortada yok; gelecek hakknda dnerek ne yapyorsun? Henz var olmayan bir ey hakknda
nasl dnebilirsin? Onunla ilgili nasl planlar yaparsn? Onunla ilgili ne yaparsan yap
gereklemeyecek ve sen kendini baarsz hissedeceksin nk btnn kendi plan vardr.
Neden ona kar kendi planlarna sahip olmaya alyorsun?
Varoluun kendi planlar var, o senden daha bilge; btn paradan daha bilge olmak zorundadr.
Neden btnmsn gibi davranyorsun? Btnn kendi kaderi var, yerine getirdii grevleri var.
Neden onun iin bu kadar cann skyorsun? Ve ne yaparsan yap bu bir gnah olacaktr nk an
karyor olacaksn, bu an. Ve ayet o bir alkanlk haline gelirse karmaya balarsan
alkanlk halini alr gelecek tekrar geldiinde de onu karyor olacaksn nk o zaman, o bir
gelecek olmayacak, imdiki an olacak. Dn bugn hakknda dnyordun nk o zaman o
yarnd; artk o bugn ve sen yarn hakknda dnyorsun. Ve yarn geldiinde bugn olacak
nk varolan her ey imdi ve burada var olur, baka trl var olmas mmkn deildir. Ve
zihninin srekli yarna bakmasnda olduu gibi sabitlenmi bir biimde iliyorsan, o halde ne
zaman yaayacaksn? Yarn hi gelmez. O zaman srekli karrsn ve bu gnahtr. Sin (gnah)
szcnn branca'daki kknn anlam budur.
Gelecek girdii anda, zaman girer. Varolua kar gnah iledin, kardn. Ve bu artk sabitlenmi
bir biim ald: Robot gibi karp duruyorsun.
Bana ok uzak lkelerden gelen insanlar var. Onlar oradayken beni dnp benim iin heyecan
duyarlar ve okurlar ve dnrler ve hayal kurarlar. Buraya geldiklerinde evlerini dnmeye
balarlar; henz vardklar anda geri dnmeye baladlar bile! Sonra ocuklarn, elerini ve ilerini
ve unu-bunu ve bin bir tane eyi dnmeye balarlar. Ve ben tm aptall grebiliyorum.
Tekrardan onlar oraya dnecekler ve beni dnyor olacaklar. Karrlar ve bu gnahtr.
Sen burada benimleyken, benimle ol; btnyle benimle burada ol. Bu sayede yeni bir hareket
tarz renebilirsin, bu sayede sonsuzlua doru ynelebilirsin, zamana deil.
Zaman dnyadr ve sonsuzluk da Tanr; yatay olan dnyadr, dikey olan Tanr. Bu ikisi bir noktada
birleir ve buras sa'nn armha gerildii yerdir. Her ikisi de, yatay ve dikey bir noktada buluur;
bu nokta imdi ve burasdr. imdi ve buradan bir yolculuk dnyada; gelecekte, dier yolculuksa
Tanrda, derinde iki yolculua kabilirsin.
imdiki ana daha da ok duyarl ve tetikte ol, onun daha ve daha ok farknda ol.

Ne yapacaksn? Bu nasl mmkn olabilir? nk o kadar derin uykudasn ki bunu da bir ryaya
dntrebilirsin. Sen bunun kendisini de bir dnce nesnesi, sreci haline getirebilirsin. Ona
ilikin olarak yle gergin bir hal alabilirsin ki srf onun yznden imdiki ann iinde olamazsn.
Nasl ann iinde kalnacan ok fazla dnrsen, bu dncenin bir yarar olmayacaktr. ok
fazla sululuk duyarsan... eer arada bir gemie dnersen duyacaksn; bu o kadar uzun sren bir
rutin halini ald ki. Ve bazen gelecek hakknda dnmeye balayacaksn; yeniden bir gnah
ilediin iin hemen sululuk duyacaksn.
Sululuk hissetme. Gnah anla ama sululuk hissetme. Ve, bu ok narin bir eydir. Sululuk
hissedersen esas eyi karrsn. Artk eski kalp yeni bir tarzda tekrardan balar. Bu sefer imdiyi
kardn diye sululuk duyarsn. Artk gemii dnyorsun nk imdiki an artk imdiki an
deildir; o geti ve sen onun hakknda sululuk duyuyorsun. Hl karyorsun.
yleyse bir eyi unutma: Ne zaman gemie ya da gelecee gitmi olduunu fark edersen bunu
bir sorun haline getirme. Sadece sorun karmadan u ana gel. Bir sorun yok! Sadece
farkndaln geri getir. Milyonlarca kez karacaksn; o hemen imdi, aniden oluvermeyecek.
Olabilir de ama sen yapmayacaksn. O kadar uzun, upuzun bir sabitlenmi davran kalb ki
hemen u an deitiremezsin. Ama endie yok, varoluun bir acelesi yok. Sonsuzluk ebediyen
bekleyebilir. Onun iinden bir gerginlik karma.
Ne zaman kardn hissedersen geri gel, hepsi bu! Kendini sulama, bu zihnin bir numarasdr,
yeniden bir oyunu oynuyor. "Yine unuttum" diye piman olma. Dndn zaman sadece ne
yapyorsan ona geri gel. Du alyorsan geri gel; yemeini yiyorsan geri gel; yrye kyorsan
geri gel. imdi burada olmadn fark ettiin anda basite, masum bir ekilde geri gel. Sululuk
yaratma. Sululuk duyarsan konunun zn karrsn.
Gnah var ve sululuk yok; ancak bu senin iin zordur.. Bir eyin yanl olduunu hissedersen
hemen sululuk duyarsn. Zihin ok, ok kurnazdr. Sululuk duyarsan oyun artk balam
demektir; yeni bir zemindedir ama oyun eskidir. nsanlar bana gelir ve "Srekli unutuyoruz" derler.
"Srekli unutuyoruz. Deniyoruz ama sadece birka saniye anmsyoruz. Kendimizin farknda olarak
uyank kalyoruz, sonra tekrar kayboluyor. Ne yapmal?" derken ok zgndrler. Hibir ey
yaplamaz! Bunun yapmayla pek bir alakas yok. Ne yapabilirsin? Yaplabilecek tek ey sululuk
yaratmamaktr. Basite geri dn.
Daha ok geri dndke... basit bir biimde, unutma. Ciddi bir suratla deil, ok aba sarf
etmeden; basite, masumca, ondan bir sorun kartmadan. nk sonsuzluun sorunlar yoktur;
tm sorunlar yatay dzlemde var olur. Dikey dzlem sorun nedir bilmez. Kaygsz, kedersiz,
endiesiz, sululuk hissetmeden, hibir ey olmadan saf keyiftir. Basit ol ve geri dn.
Pek ok kez karrsn, bu doal karlanr. Ama hi endielenme; bu byledir. Pek ok kez
karacaksn ama nemli olan bu deil. Pek ok kereler kardn gereine ok fazla aldr
etme, pek ok kereler onu yeniden kazandna dikkatini ver. Bunu unutma; vurgu ne kadar ok
kardna deil, anmsamay ne kadar ok yeniden kazandna yaplmal. Onun iin mutlu
hisset. Kardn, elbette ki, olmas gereken eydir. Yatay dzlemde ok, pek ok yaamlar

boyunca yaam olan bir insansn, yani bu ok doal. Gzellik senin pek ok kereler geri
dnmende. mknsz olan yaptn; kendini mutlu hisset!
Yirmi drt saatte yirmi drt bin sefer karacaksn ama yirmi drt bin sefer onu yeniden
kazanacaksn. Artk yeni bir usul ilemeye balayacak. Pek ok kez eve geri dneceksin; artk
yava, yava yeni bir boyut ieri szyor. Giderek daha ok farkndalkta kalacaksn, giderek daha
az ileri-geri gidip geleceksin. Gidi-gelilerin mr giderek daha ok ksalacak. Daha, ok daha az
unutacaksn, daha, ok daha fazla hatrlayacaksn; dikey olana giriyorsun. Bir gn anszn yatay
yok oluverir. Farkndala bir younluk gelir ve yatay kaybolur.
Shankara, Vedanta ve Hindularn bu dnyay yanlsama olarak adlandrmalarnn ardnda yatan
anlam budur. nk farkndalk mkemmel hale geldiinde bu dnya zihninden yarattn bu
dnya ortadan basite kalkverir; baka bir dnya alr sana. Maya kaybolur, yanlsama
kaybolur; yanlsama senin uykun, senin bilinsizliin yznden ordadr.
Ayn rya gibidir. Geceleyin ryaya dalarsn ve rya olduu mddete ok gerektir. Hi ryanda,
"Bu imknsz" dediin oldu mu? mknsz ryada gerekleir ama sen phe duyamazsn. Ryada
bylesi bir inancn vardr; ryada kimse kukucu deildir, bir Bertrand Russel bile. Hayr, bir
ryadayken herkes ocuk gibidir, olan her eye gvenir. Ryada einin geldiini grrsn; anszn
bir ata dnr. Bir an bile "Nasl bu mmkn olabilir?" diye dnmezsin.
Rya grmek gvendir, inantr. Ryada phe duyamazsn. Bir kez bir ryada kuku duyarsan
kurallar inenmitir. Bir kez phe duyarsan rya ortadan kalkmaya balar. Sadece bir kez dahi
bunun bir rya olduunu anmsayabilirsen anszn bir oka dnecek ve rya darmadan
olacaktr ve sen tamamen uyank olacaksn.
Etrafnda grdn bu dnya gerek dnya deil. Var olmadndan deil vardr ama sen onu
bir hayal ekran araclyla gryorsun. Arada bir bilinsizlik var; ona bakp kendi tarznda
yorumluyorsun; tpk bir ayya gibisin.
Bir seferinde:
Nasreddin hoca koarak geldi. Tamamen sarhotu ve asansr ileten adam tam kapy kapatmak
zereydi ancak Hoca bir ekilde ieri girmeyi baard. erisi ar kalabalktr, herke Hoca'nn
krktk sarho olduunu fark etti; nefesi kokuyordu. Hibir ey yokmu gibi yapmaya alt;
kapya doru yz evirdi ama hibir ey gremedi; gzleri de sarhotu ve uykuluydu. Bir ekilde
ayakta kalmaya alyordu ama bu da imknszd. Ve sonrasnda ok utand nk herkes ona
bakyor ve herkes onun krktk sarho olduunu dnyordu; bunu hissedebiliyordu. Baka ne
yapabileceini bilemeden, aniden dedi ki, "Neden sizleri bu toplantya ardm merak ediyor
olmalsnz."
Sabaha doru Nasreddin iyi olacak. O da sizin gldnz gibi glecek.
Tm Budalar uyandklarnda kahkaha att. Onlarn kahkahalar aslan kkremesi gibidir. Onlar sana
glmyor; onlar tm bu kozmik akaya glyorlar. Onlar ryada, uykuda, arzular tarafndan

tamamyla zehirlenmi bir biimde yaadlar ve varolua arzularnn iinden baktlar. O zaman da
o gerek varolu deildi; kendi uykularn onun zerine yansttlar.
Tm varoluu bir ekran gibi alp kendi zihnini onun zerine yanstyorsun. Orada olmayan eyleri
gryor ve orada olan eyleri de grmyorsun. Ve zihnin her ey iin bir aklamas vardr. inde
bir kuku ykselirse zihin aklama yapar. Srf her eyin yolunda olduu konusunda rahat
hissedebilmek iin kuramlar, felsefeler, sistemler oluturur. Tm felsefeler yaam daha mnasip
bir hale getirmek iin yaratlmtr. Bu sayede her ey iyi grnr, her ey yolundadr. Ama sen
uykudayken her ey yanl.
Adamn biri bana geldi. Endieliydi; gzel bir kzn babasyd. ok endieliydi, dedi ki: "Her sabah
biraz rahatsz hissediyor ve ben tm doktorlara bavurdum hibir eyi yok diyorlar. Bu durumda ne
yapmal?"
Ben de ona dedim ki: "Nasreddin Hocaya git; o buralardaki bilge kiidir ve her eyi bilir nk onun
'bilmiyorum' dediini hi duymadm. Sen git ona"
Gitti. Srf Nasreddin'in ne diyeceini grmek iin onu izledim. Nasreddin gzlerini kapatt, sorun
zerinde dnp tand, sonra da gzlerini ap dedi ki: "Ona geceleri yatmadan nce st veriyor
musun?"
Adam da "Evet" dedi.
"imdi meseleyi anladm: ocua st verirsen ocuk da sadan sola, soldan saa yer deitirip
durur ve alkalama yznden de st kesilip katlar. Sonra da kesilip katlam st peynir olur,
ondan sonra da peynir tereya haline gelir, sonra tereyandan ya oluur, ya ekere dnr,
sonra da eker alkol halini alr; elbette sabahleyin de kz akamdan kalma olur."
Tm felsefeler bundan ibarettir; eylerin bir takm aklamalar, aklanamayan eylerin bir takm
aklamalar, bilinmeyen eyler hakknda bir eyler biliyormu gibi davranmak. Ama onlar hayat
kolaylatrr. Daha rahat uyursun, yattrc gibidirler.
Unutma, felsefe ve dindarlk arasndaki fark budur: Felsefe yattrcdr, dindarlk ise bir oktur;
felsefe rahat uyumana yardm eder, dindarlk seni uykundan ekip kartr. Dindarlk bir felsefe
deildir; o seni bilinsizliinden kartacak bir tekniktir. Ve tm felsefeler seni rahata uyutacak
tekniklerdir; sana hayaller, topyalar verir.
Dindarlk ise senden tm hayalleri ve topyalar alr. Dindarlk seni hakikate gtrr ve hakikat
sadece sen rya grmediinde mmkndr. Rya gren bir zihin hakikati gremez. Rya gren
bir zihin hakikati de bir hayale dntrr.
Hi gzlemledin mi? Sabah drtte kalkp bir trene yetimek zorundasn; alarm kurarsn. Sonra
sabah olduunda alarm almaya balar ve zihnin bir rya yaratr: Bir tapnakta oturuyorsun ve
tapnan zilleri almaya balar; o zaman her ey aklanmtr. Artk alarm problem olmaktan
kmtr, seni uyandramaz. Hemencecik onu aklayverdin!

Zihin kurnazdr. Ve artk psikanalistler nasl olup da zihnin hemencecik, annda aklamalar
rettiine arp kalmaktalar. Bu ok zor bir ey! Zihin onu nceden tasarlam olmal. Nasl
anszn kendini bir tapnakta ya da kilisede anlar alarken bulabilirsin? Anszn alarm almaya
balar ve sen ryanda aklamaya sahipsin. Alarmdan kanmaya alyorsun, kalkmak
istemiyorsun, bylesi souk bir k gecesinde kalkmak istemiyorsun. Zihnin der ki: "Bu alarm deil,
bu ziyaret ettiin tapnak." Her ey akland, uykuna devam edersin.
Felsefelerin yapmakta olduu ey budur ve bu yzden bir sr felsefe var nk herkes baka bir
aklamaya ihtiya duyar. Baka birisinin uykuya dalmasna yardm eden bir aklama sana
yardmc olmayacaktr. Ve Heraklit'in bu alntda syledii de budur.
imdi onu anlamaya al. Diyor ki:
insanlar uyank anlarnda da
uyurkenki kadar etrafnda olup bitenlere kar dikkatsiz
ve unutkandr.
Uyurken etrafnda olup bitenlerin farknda deilsin ama uyumadn saatlerde etrafnda olanlarn
farknda msn?
Pek ok aratrma yaplmtr. Sana gelen mesajlarn yzde doksan sekizinin girmesine zihnin
hibir zaman izin vermez; % 98. Sadece yzde 2'ye izin verir ve bu yzde 2'yi de ayrca yorumlar.
Ben bir ey sylyorum, sen baka bir ey anlyorsun. Ben baka bir ey sylyorum, sen ise onu
senin uykunu rahatsz etmeyecek bir ekilde yorumluyorsun. Zihnin annda sana bir yorum verir.
Zihninde onun iin bir yer bulursun ve zihin onu iine alr; zihnin bir paras haline gelir. Bu
nedenle srekli Budalar, salar, Heraklitleri karyorsun. Onlar devaml seninle konuurlar; sana
srekli bir ey bulduklarn, bir ey deneyimlediklerini sylerler ama sana syledikleri zaman
annda onu yorumlarsn. Senin kendi hilelerin var.
Aristo Heraklit'ten ok rahatsz oldu. Bu adamn karakterinde bir yanllk olduuna karar verdi.
Bitti! Onu sana uymad iin snflandrdn, seni rahatsz ediyor. Heraklit Aristo'nun zihni iin ok
ar gelmi olmal nk Aristo yatay zerinde hareket eder, o bu iin ustasdr ve Heraklit denen
bu adamsa seni uurama doru itiyor. Aristo mantn dzlklerinde dolanyorken Heraklit denen
bu adam seni gizemin iine itekliyor. Baz aklamalara ihtiya vardr. Aristo der ki: "Bu adamn
baz arzalar var; psikolojik, fizyolojik, 'karakteriyle ilikili' bir takm arzalar mevcut. Yoksa neden
paradoks zerinde bu kadar srarc olsun? Niin gizemle ilgili bu kadar srar etsin? Niin kalkp
ztlklar arasnda bir ahenk olduunda srarla dursun. Ztlklar zttr; ahenk yoktur. Yaam yaamdr
ve lm de lm; bu konuda ak ol, eyleri birbirine kartrma. Grnen o ki bu adam kaln
kafal."
Lao Tzu da aynyd. Lao Tzu dedi ki: "Benim dmdaki herkes ok bilge grnyor. Benim
dmdaki herkes ok zeki grnyor; ben bir aptalm!" Lao Tzu gelmi gemi en yce, en bilge
kiilerden birisidir ancak sizlerin ortasnda kendisini bir aptal gibi hissediyor. Lao Tzu der ki:

"Herkes o kadar ak fikirli dnrler gibi grnyor ki, ben ok kaln kafalym." Aristo'nun
Heraklit iin sylediklerini Lao Tzu kendisi iin sylyor.
Lao Tzu der ki, "Bir kimse benim sylediklerimi zihinsiz olarak dinlerse aydnlanr. Eer birisi
sylediklerimi zihni araclyla anlarsa, o zaman benimle hibir ilgisi olmayan kendi aklamalarn
bulur. Ve birisi pek de dinlemeden dinlerse dinlemeden dinleyen insanlar vardr dinlemeden
dinliyormu gibi yaparak birisi beni dinlediinde, aptallma gler." Ve nc tipteki zihin
ounluktur. Lao Tzu der ki: "Eer ounluk sana glmezse, dikkatli ol yanl bir ey sylyor
olabilirsin. ayet ounluk glyorsa, ancak o zaman gerek bir ey sylyorsundur. Ne zaman ki
ounluk senin bir aptal olduunu dnr, ancak o zaman bilge bir adam olma olasln biraz
vardr; aksi takdirde hibir olaslk yoktur.
Heraklit Aristo'ya biraz kaln kafal grnr. Sana da yle grnecektir nk Aristo btn
dnyadaki tm kolejleri, tm niversiteleri ele geirmitir. Artk her yerde sana mantk retiliyor,
gizem deil. Her yerde sana mistik deil rasyonel olmak retiliyor. Herkes keskin olmak iin
eitiliyor. Keskin olmak istersen yatay olanda dolanman gerekir. Orada "A" "A"dr, "B" "B"dir ve "A"
hibir zaman "B" deildir. Fakat dikeyin gizemli uurumunda snrlar birbiriyle buluur ve i ie
geer. Erkek kadndr, kadn erkek; yanl dorudur, doru yanl; karanlk ktr, k karanlk;
hayat lmdr, lm hayat. Tm snrlar buluur ve i ie geer.
Bu yzden Tanr bir gizemdir, mantksal bir karm deil. Tanr iin kantlar sunanlar sadece
imknsz olan yaparlar; Tanr iin hibir kant sunulamaz. Kantlar yatay olanda var olur.
Gvenin anlam budur: Uuruma dersin, uurumu yaarsn, basite iinde kaybolursun... ve
bilirsin. Sadece zihin yokken bilirsin, asla nce deil.
Sen neredeysen oras tam olarak mevcut olmadn yerdir. Belki baka bir yerdesin ama orada,
olduun yerde deilsin. Neredeysen orada deilsin.
Eski Tibet yaztlarnda Tanrnn sana pek ok kereler geldii ama seni hi orada, olduun yerde
bulamad sylenir. O kapy alar ama ev sahibi evde, orada yoktur; o her zaman baka bir
yerdedir. Evinde misin, yuvanda msn yoksa baka bir yerde misin? Tanr seni nasl bulabilir?
Ona gitmene gerek yok, sadece evde dur o seni bulacaktr. Tpk senin onu aradn gibi o da seni
aryor. Sadece evde ol, bylelikle geldiinde seni bulabilir. Milyonlarca defa gelir, kapn alar,
kapda bekler ama sen hibir zaman orada deilsin.
Heraklit der ki:
Ahmaklar duymalarna karn
sar gibilerdir;
onlar iin 'ne zaman burada
olsalar mevcut deiller'

deyimi uygun der.

Uyku budur: imdiki anda hazr bulunmamak, mevcut olmamak, baka bir yerde olmak. Gnn
birinde:
Nasreddin Hoca bir kahvede oturmu cmertliinden bahsediyordu. Ve o konutuunda herkes
gibi arya kaar nk ne sylediini unutur. Bunun zerine biri dedi ki, "Hoca madem bu kadar
cmertsin neden bizi hi evine davet etmiyorsun? Bir tek yemee dahi bizi davet etmedin. Buna ne
diyorsun bakalm?"
Nasreddin ok heyecanlanp karsn tamamen unuttu. "Hemen imdi gelin!" deyiverdi. Eve
yaklatka akl bana geldi. O zaman kars aklna geldi ve korkmaya balad; otuz kii geliyordu.
Tam kapnn dnda, "Siz burada bekleyin! Hepiniz biliyor ki bir karm var. Sizin de karlarnz var,
yani biliyorsunuz. Sadece bekleyin. nce girip onu ikna edeyim, sonra sizi ieri arrm" dedi.
Sonra da ieri girip kayboldu.
Beklediler, beklediler, beklediler ve o gelmedi, gelmedi, onlar da kapy ald. Nasreddin olan her
eyi, cmertlik hakknda ok fazla konutuunu ve yakalandn karsna olduu gibi anlatm.
Kars dedi ki: "Ama bizim otuz insana verecek eyimiz yok ve gecenin bu ge vaktinde hibir ey
mmkn deil."
Bunun zerine Nasreddin dedi ki: "Sadece unu yap: Kap aldnda git ve onlara Nasreddin'in
evde olmadn syle."
Bunun zerine kap aldnda kars gelip, "Nasreddin evde yok" dedi.
Onlar da, "Bu artc nk onunla beraber geldik ve o ieri girdi ve biz onun dar ktn
grmedik. Merdivende otuz kii bekliyoruz, ierde olmas gerek. eri gidip onu bulun. Bir yerde
saklanyor olmal" dedi.
Kars ieri girdi. "Ne yapacaz?" diye sordu.
Nasreddin heyecanland. Bekle dedi. Dar kp, Ne demek istiyorsunuz? Arka kapdan km
olabilirdi! dedi.
Bu mmkn, bu her gn senin bana geliyor. Nasreddin kendisini tamamen unuttu; olan budur
mantn iinde kendini kaybetti. Mantk doru, iddias doru ama.. "Ne demek istiyorsunuz? Siz
n kapda bekliyorsunuz; o arka kapdan gitmi olabilir" mantk doru ama Nasreddin kendinin
bunu sylediini tamamen unuttu.
Sen hazr deilsin. Sen ne dnya iin hazrsn, ne de kendin iin. Uyku budur. O zaman nasl
duyabilirsin? O zaman nasl grebilirsin? O zaman nasl hissedebilirsin? ayet imdi burada hazr
olmazsan o zaman tm kaplar kapaldr. Sen l bir insansn, canl deilsin. Bu nedenle sa
kendisini duyanlara, dinleyenlere tekrar ve tekrar "Kulaklarnz varsa beni duyun; gzleriniz varsa
beni grn!" diyor.

Heraklit dinleyen ama duymayan, bakan ama gremeyen pek ok insan bulmu olmal nk
onlarn evleri tamamen bo. Sahip evde deil. Gzler bakyor, kulaklar duyuyor ama sahip ierde
mevcut deil. Gzler sadece penceredir; sen onlarn iinden bakmazsan onlar gremezler. Bir
pencere nasl grebilir? Senin pencere kenarnda durman gerekir, ancak o zaman grebilirsin.
Nasl? O sadece bir pencere, o hissedemez. Sen oradaysan, o zaman tamamyla baka bir eye
dnr.
Tm beden bir ev gibidir ama zihin hep seyahattedir; sahip hep baka diyarlarda geziyor ve ev hep
bo kalyor. Ve hayat kapn alar onu Tanr olarak ya da nasl istersen yle adlandrabilirsin,
isim nemli deildir; varolu de o kapn alar, aslnda srekli kapn almakta ama sen hi
orada bulunmadn. Uyku budur.
Kii uykudaym gibi
davranmamal ve
konumamaldr.
Tam farkndalkla davran, konu ve sonrasnda kendinde inanlmaz deiiklikler bulacaksn.
Farknda olduun gereinin ta kendisi davranlarn deitirir. O zaman gnah ileyemezsin.
Kendini kontrol etmek zorunda kalmazsn, hayr! Kontrol farkndaln gariban yedeidir, ok
yoksuldur; fazla yarar dokunmaz. Farknda olursan kzgnln kontrol etmene gerek kalmaz;
farkndalkta kzgnlk hi ortaya kmaz. Beraber var olamazlar; onlar iin birlikte var olu yoktur.
Farkndalkta kskanlk hi ortaya kmaz. Farkndalkta pek ok ey kolayca ortadan kalkar; tm
negatif eyler.
Tpk k gibidir. Evinde k varken, karanlk nasl orada var olur? Hemencecik kaar. Evin
aydnlkken, nasl olur da tkezlersin? Nasl olur da duvara arparsn? Ik vardr, kapnn nerede
olduunu biliyorsun; kolayca kapya ular ve dar kar ya da ieri girersin. Karanlk varken
tkezlersin, el yordamyla dolarsn, dersin. Kzgnlk tkezlemek dnda bir ey deildir,
kskanlk el yordamyla ilerlemektir. Tm yanl eyler yanltr, kendisi yznden deil sen
karanlkta yaadn iin.
Bir sa kzmak isterse olabilir; onu kullanabilir. Sen kullanamazsn; sen onun tarafndan
kullanlyorsun. Eer sa iyi ve yararl olacana inanrsa, her eyi kullanabilir; o bir ustadr. sa
kzgn olmadan kzabilir. Pek ok kii Gurdjieff ile alt ve o korkun bir adamd. Kzdnda
korkun bir biimde kzard, bir katil gibi grnrd! Ancak bu sadece bir oyundu, birine yardmc
olacak bir durumdu. Ve anszn, bir an bir boluk dahi olmadan, baka bir insana bakp
glmseyebilirdi. Ve tekrar kzm olduu adama bakp berbat grnerek kzabilirdi.
Bu mmkndr. Farknda olduunda her eyi kullanabilirsin. Hatta zehir bile sen farknda
olduunda iksire dnr. Ve sen uykudayken iksir bile bir zehir halini alr; nk her ey senin
uyank olup olmamana baldr. Eylemlerin bir anlam yoktur. Eylemlerin nemi yok; nemli olan
sensin, senin farkndaln, senin bilinli, dikkatli olmandr. Yapp ettiinle bir alakas yok.

Gnn birinde:
Nagarjuna adnda yce bir Budist usta vard. Bir hrsz geldi ona. Hrsz ustaya k olmutu nk
hi bu kadar gzel bir insan, bylesi esiz bir zarafet grmemiti. Nagarjuna'ya sordu: "Benim de
geliimim iin bir olaslk var m? Ancak unu net olarak sylemem lazm: Ben bir hrszm. Ve
dier ey ise: Onu brakamam, bu durumda bunu bir koul yapmayn. Baka ne derseniz
yapacam ama bir hrsz olmaktan vazgeemem. Bunu pek ok kereler denedim, hi ie
yaramyor ben de tm abay braktm. Kaderimi kabullendim, bir hrsz olacam ve yle
kalacam bu yzden bundan sz etmeyin. En bandan bunu netletirin."
Nagarjuna dedi ki: "Neden korkuyorsun? Kim senin hrszlndan bahsedecek ki?"
Hrsz: "Ama ne zaman bir keie, dindar bir rahibe veya dini btn bir azize gitsem, hep bana
'nce almay brak' derler."
Nagarjuna gld ve dedi ki: "O zaman sen hrszlara gitmi olmalsn; yoksa neden? Niin
umurlarnda olsun ki? Benim umurumda deil."
Hrsz ok mutluydu: "O zaman tamam. Grnen o ki artk ben bir mrit olabilirim. Sen doru
ustasn"
Nagarjuna onu kabul etti ve dedi ki: "imdi gidip ne istiyorsan onu yapabilirsin. Yalnzca bir koula
uyman gerekiyor: Farknda ol! Git bir eve gir bir eyler al, al ne istersen yap bu beni
ilgilendirmiyor, ben bir hrsz deilim ama tam farkndalkla yap."
Hrsz bir tuzaa yakalanmak zere olduunu anlayamad. "O zaman sorun yok. Deneyeceim"
dedi.
hafta sonra geri geldi ve dedi ki: "Siz bana oyun oynadnz nk eer farknda olursam
alamyorum. alarsam farkndalk yok oluyor. G durumdaym."
Nagarjuna: "Senin hrsz olmanla ve almakla ilgili daha fazla konumaya gerek yok. Bu beni
ilgilendirmiyor; ben bir hrsz deilim. Artk karar senin! Farkndalk istiyorsan, o zaman karar
senin. Eer onu istemiyorsan o zaman da karar senin."
Adam: Ama artk zor. Onun birazck tadna baktm ve o ok gzel; ne sylersen syle
brakacam. Geen gece ilk kez olarak kraln sarayna girmeyi baardm. Hazineyi atm.
Dnyadaki en zengin adam olabilirdim ama siz beni takip ediyordunuz ve ben farknda olmak
zorundaydm. Farknda olduum anda anszn motivasyon kayboldu, arzular yok oldu. Farknda
olduum zaman elmaslar talar, sradan talar gibi gzkt. Bilincimi yitirdiimde hazineler
oradayd. Bekledim ve bunu pek ok kez tekrarladm. Farknda olup Buda gibi olabilirdim ve bu i
tamamyla aptalca, ahmaka geldii iin dokunamayabilirdim; sadece talar, ben ne yapyorum?
Kendimi talar iin mi kaybediyorum? Ama o zaman farkndal kaybederdim; onlar da, btn
yanlsama tekrar bana gzel gzkrd. Ama en sonunda onlarn buna demediine karar
verdim."

Bir kez farkndal bildiinde, ona paha biilemez; yaamdaki en byk mutluluu biliyorsun. O
zaman anszn pek ok ey kolayca kaybolur; onlar aptalca, ahmaka bir hal alr. Motivasyon
yoktur, arzu yoktur, ryalar dklmtr.
Kii uykudaym gibi davranmamal ve konumamaldr.
Bu yegne anahtardr:
Uyankken tek bir ortak dnya vardr; uyuyanlarnsa
her birinin kendi zel dnyas vardr.
Ryalar zeldir, kesinlikle zel! Ryana kimse giremez. Bir ryan sevdiinle paylaamazsn. Karkocalar ayn yatakta uyurlar ama ayr ayr rya grrler. Bir ryay paylamak imknszdr nk o
hibir eydir; nasl olmayan bir eyi paylaabilirsin ki? Tpk bir kpk gibi; kesinkes var olmaz;
paylaamazsn onu, tek bana rya grmelisin.
Bu yzden uyuyanlar yznden, bir sr uyuyan yznden pek ok dnya vardr. Senin kendi
dnyan var; uyuyakalmsan kendi dncelerinle, kavramlarnla, hayallerinle ve arzularnla
evrilmisin. Ne zaman birisiyle tanrsan iki dnya arpr. arpan dnyalar; durum bundan
ibaret. zle!
Bir kar-kocaya konuurlarken bak; konutuklar bile sylenemez. Koca ofis hakknda, geliri
hakknda dnmekte; kars ylbanda giyecei elbiseyi dnmekte. erde ikisinin de kendi
zel dnyalar var ancak zel dnyalar bir yerde buluur daha dorusu arpr nk
karsnn elbisesi kocasnn gelirine baldr ve kocann geliri de karsnn elbisesini karlamak
zorundadr. Kars "sevgilim" der ama bu sevgilim szcnn ardnda elbiseler vardr; onlar
dnmektedir. "Sevgilim" szlklerde yazld anlama gelmez nk bir kadn her "sevgilim"
dediinde artk baka bir anlam ifade ediyordur ve adam endielenir. Elbette bunu gsteremez
nk birisi sana "sevgilim" dediinde bunu gsteremezsin. O da: "Ne oldu canm? Naslsn?" der.
Ancak endielidir nk gelirini dnmektedir ve ylba yaklamaktadr ve tehlike vardr.
Nasreddin Hoca'nn kars ona, "Ne oldu? Son zamanlarda alayp szlanyorum, gzyalar
yanaklarmdan szlyor ve sen 'Niin alyorsun' diye sormuyorsun bile" demi.
Nasreddin, "Bu kadar yeter! Sormak ok pahalya mal oluyor. Ve ben bu hatay gemite ok kez
yaptm. nk bu gzyalar sadece gzyalar deil; elbiseler, yeni bir ev, yeni mobilyalar, yeni
bir araba, bu gzyalarnn ardnda pek ok ey gizli. Bu gzyalar sadece balang" diye cevap
vermi.
Hibir diyalog mmkn deil nk ierde iki zel dnya var. Yalnzca atma mmkn.
Ryalar zeldir, hakikat zel deildir. Hakikat zel olamaz; hakikat benim ya da senin olamaz,
hakikat Hristiyan veya Hindu olamaz, hakikat Hintli ya da Yunanl olamaz. Hakikat zel olamaz.

Ryalar zeldir. zel olan ne varsa, unutma, rya lemine aittir. Hakikat ak bir gkyzdr;
herkes iindir, o tektir.
Bu nedenledir ki Lao Tzu konutuunda dili farkl olabilir; Buda konutuunda dili farkldr; Heraklit
konutuunda dili farkldr; ancak ayn eyi ifade ederler, ayn eyi iaret ederler. Onlar zel
dnyalarda yaamazlar. zel dnyalar ryalaryla, arzularyla; zihinleriyle birlikte ortadan kalkt.
Zihnin zel dnyalar vardr ama bilincin zel dnyalar yoktur. Uyanmann ortak tek bir dnyas
vardr... Tm uyananlarn ortak tek bir dnyas vardr; bu varolutur. Ve tm uyuyan ve rya
grenlerinse kendi dnyalar vardr.
Dnyan braklmak zorundadr. Senden talep ettiim yegne vazgeme talebi budur. Karn terk et
demiyorum, iini brak demiyorum, parandan vazge demiyorum, hibir eyinden vazge
demiyorum, hayr! Sadece zel rya lemlerini terk et diyorum. Benim iin sannyas budur. Eski
sannyas grnrdeki bu dnyay terk etmekti. Kii karsn ve ocuklarn brakp Himalayalara
gider; bunlarn konuyla ilgisi bile yoktur. Braklacak olan dnya bu deildir, ondan nasl
vazgeebilirsin ki? Himalayalar bile bu dnyaya aittir. Terk edilmesi gereken gerek dnya zihindir,
zel rya lemidir. Eer onu brakabilirsen arda otururken bile Himalayalarda olursun. Eer onu
brakamazsan, Himalayalarda da etrafnda kendi zel dnyan yaratacaksn.
Kendinden nasl kaabilirsin? Nereye gidersen git kendinle birlikte olacaksn. Nereye gidersen git
ayn ekilde davranacaksn. Durumlar farkl olabilir ama sen nasl farkl olacaksn? Himalayalarda
uyuyor olacaksn. Pune'da, veya Boston'da uyuman ya da Londra'da veya Himalayalarda uyuman
ne fark eder? Nerede olursan ol rya gryor olacaksn. Rya grmeyi brak! Daha uyank hale
ge. Anszn ryalar kaybolur ve ryalarla tm straplar yok olur.
Uyankken her grdmz lmdr, uyurken ise hayaller
Bu gerekten gzel. Ne zaman uyuya kalrsan ryalar, yanlsamalar, seraplar; kendi yaratmn,
kendi zel dnyan grrsn. Uyankken ne gryorsun? Heraklit diyor ki: "Uyankken her yerde
lm gryorsun."
Belki de bu yzden grmek istemiyorsun. Belki bu yzden rya gryor, etrafnda bir rya bulutu
yaratyorsun, bu sayede lm gereiyle yzlemek zorunda kalmyorsun. Ama unu unutma: Bir
insan yalnzca lmle karlatnda dindar olur, ncesindeyse asla.
lmle karlatnda, onu yz yze grdnde, kanmadnda, elinden kurtulmaya
almadnda, ondan kamadnda lm gereiyle yzletiinde, onunla karlatnda
anszn lmn yaam olduunun farkna varacaksn. lmn derinliklerine gittike, hayatn da
daha derinine ineceksin nk Heraklit ztlklarn bulutuunu ve kartn sylyor; onlar tektir.
ayet lmden kamaya alyorsan, unutma, hayattan da kayor olacaksn. Bu yzden ok l
gibi grnyorsun. Paradoks budur: lmden ka ve l olarak kalacaksn; lmle karla, yzle
ve canlanacaksn. lmle o kadar derinden, ylesine youn bir ekilde yzletiin o anda
ldn hissetmeye balarsn sadece etrafnda deil iinde de lm hisseder ve ona

dokunursun ve kriz gelir. sa'nn armh, lmn krizi budur. O anda bir dnyada lrken
yatayn dnyasnda, zihnin dnyasnda dier dnyada dirilirsin.
sa'nn dirilii fiziksel bir olay deildir. Hristiyanlar gereksiz yere bunun etrafnda bu kadar ok
hipotez retiyorlar. O bu bedenin dirilii deildir; o baka bir boyutun hi lmeyen bedenin
ierisinde dirilmektir. Bu beden geicidir, o beden ise lmszdr. sa baka bir dnyada dirilir,
hakikatin dnyasnda. zel dnya yok olmutur.
Son annda sa endielendiini, bann dertte olduunu syler. lmekte olan sa gibi bir adam
dahi endielenir, bu byle olmak zorundadr. Tanrya yakarp der ki: "Bana ne yapyorsun?" sa
gibi bir adam bile yatay olana yapmak, hayata yapmak isterdi.
Bu durumda kendin iin sululuk duyma. Sen de tutunmak isterdin. sa'nn iindeki insan budur ve
o Buda'dan, Mahavir'den daha insanidir. Bu insandr: lmle yzleen insann ba beladadr ve
yakarr ama geri dnmez; yere dmez. Anszsn neyi istiyor olduunun farkna varr. O zaman,
"Sen nasl buyurursan" der, rahatlar ve teslim olur. Aniden arklar dner; artk yatayda deildir;
dikeye, derine girmitir. Orada lmszln iinde dirilmitir.
Zamanda l, bylelikle lmszlkte dirilirsin. Zihinde l, bylece bilincin iinde canlanrsn.
Dnmede l, bu sayede farkndalkta doarsn.
"Uyankken her grdmz lmdr" diyor Heraklit. Bu yzden ryalarda, yattrclarda,
uyuturucularda, keyif vericilerde yayoruz; gerekle yzlememek iin. Ama gerekle yzlemek
zorunluluu vardr. Onunla yzleirsen gerek hakikate dnr; kaarsan yalanlar ierisinde
yaarsn. Gereklerle yzleirsen, gerek hakikate alan kapya dnr. lm gerektir; bununla
yzlemek zorunluluu vardr. Hayat ise hakikat olacaktr, lmsz hayat, bereket dolu hayat, hi
bitmeyen hayat.

FARKINDALIK VE MERKEZLENMEK
ncelikle farkndalkla ne anlatlmak istendiini anlamak gerekir. Yryorsun. Pek ok eyin
farkndasn; dkknlarn, yanndan geen insanlarn, trafiin, her eyin. Pek ok eyin farkndasn,
yalnzca bir eyin farknda deilsin; ve bu da kendindir. Sokakta yryorsun, pek ok eyin
farkndasn ama kedinin farknda deilsin! Bu z farkndaln George Gurdjieff z-anmsamas
olarak adlandrmtr. Gurdjieff, "Srekli, nerede olursan ol kendini anmsa" der.
Her ne yapyorsan yap, srekli olarak bir eyi iinde yapmaya devam et: Onlar yaparken kendinin
farknda ol. Yemek yiyorsun; kendinin farknda ol. Yiyorsun, konuuyorsun; kendinin farknda ol.
Kzdnda, kzgn olduunun farknda ol. Kzgnln orada olduunu fark ettiin anda hemen
kzgn olduunun farknda ol. Srekli olarak z anmsamak sende ince, ok ince bir enerji yaratr.
Kristalize olmu bir varlk olmaya balarsn.

Normalde sen gevek bir torbasn. Kristalleme yok, merkez yok; sadece bir sv, sadece, merkezi
olmayan bir sr eyin gevek bir karm. Srekli deien ve yer deitiren, iinde efendisi
olmayan bir kalabalk. Seni bir efendi yapan ey farkndalktr ve efendi derken bir kontrolc
demek istemiyorum. Bir efendi ol derken demek istediim bir mevcudiyet olman; kesintisiz bir
mevcudiyet. Her ne yapyor ya da yapmyorsan bilincinde srekli olarak bulunmas zorunlu olan
ey, var olduundur.
Bu kendin olma duygusunun, var olma halinin kendisi bir merkez yaratr; bir dinginlik merkezi, bir
sessizlik merkezi, bir isel hakimiyet merkezi. O isel bir gtr. Ve "isel bir g" derken bunu
kelimesi kelimesine ayn anlamda sylyorum. Bu nedenle Buda "farkndaln atei"nden
bahseder; o bir atetir. Farknda olmaya baladka iinde yeni bir enerji hissetmeye balarsn,
yeni bir hayat. Ve bu yeni hayat, yeni g, yeni enerji nedeniyle seni basklayan pek ok ey
zlp gider. Onlarla savamak zorunda deilsin.
Kzgnlnla, hrsnla, cinselliinle savamak zorundasn nk gszsn. yleyse gerekte
sorun kzgnlk, hrs ve cinsellik deildir, sorun gszlktr. Bir kez iinde, isel bir mevcudiyet
var olduun duygusuyla gl hissetmeye baladnda, enerjilerin tek bir noktada younlar,
kristalleir ve bir z doar. Unutma ego deil bir z doar. Ego sahte bir z duygusudur. Hibir
zn olmadan bir zn olduuna inanmaya devam ediyorsun; ego budur. Ego sahte bir z
demektir; sen bir z deilsin, hl kendinin bir z olduuna inanyorsun.
Hakikati arayan birisi olan Maulungputra Buda'ya geldi. Buda ona sordu: "Ne aryorsun?"
Maulungputra: "Kendimi aryorum. Bana yardm et!" Buda ondan ne yapmasn nerirse nersin
yapacana ilikin sz vermesini istedi. Maulungputra alamaya balad ve dedi ki: "Nasl sz
verebilirim? Ben olmadm; henz olmadm, nasl sz verebilirim? Yarn ne olacam bilmiyorum;
sz verecek bir ze sahip deilim, o yzden imknsz olan isteme. Deneyeceim. En fazla bu
kadarn syleyebilirim; deneyeceim. Ama her ne sylersen yapacam diyemem nk kim
yapacak onu? Ben sz verecek ve sz yerine getirecek olan aryorum. Henz o deilim."
Buda: "Maulungputra bunu duyabilmek iin sana bu soruyu sordum. Sz vermi olsaydn, seni geri
evirirdim. 'Ne dersen yapacama sz veriyorum' demi olsaydn, senin gerek bir kendini arayan
olmadn anlam olacaktm nk bir arayann henz olmadn bilmesi gerekir. Yoksa
aramann maksad nedir ki? Eer zaten olduysan ihtiya yok. Olmadn! Ve bir kimse bunu
hissedebilirse o zaman ego buharlar."
Ego var olmayan bir eyin sahte fikridir. "z" sz verebilen bir merkez demektir. Bu merkez srekli
farknda olarak, devaml farknda olarak yaratlr. Bir ey yaptnn farknda ol; oturuyorsun, imdi
uyuyacaksn, artk uyku sana geliyor, imdi dalyorsun. Her an bilinli olmaya al ve sonra iinde
bir merkez doduunu hissetmeye balayacaksn; her ey kristalize olmaya balad, bir
merkezlenme var. Artk her ey bir merkezle ilikili.
Bizim merkezimiz yok. Bazen merkezlenmi gibi hissederiz ama bunlar bizi farknda yapan
durumlardaki anlardr. Eer anszn bir durum, tehlikeli bir durum sz konusuysa, iinde bir merkez

olduunu hissetmeye balayacaksn nk tehlike annda farknda olma haline geersin. Birisi
seni ldrmek zereyken, o anda dnemezsin; o anda bilinsiz olamazsn. Tm enerjin
merkezlenir ve o an katlar. Gemie gidemezsin, gelecee gidemezsin; her ey tam o ana
dnr. Ve artk sen sadece katilin farknda deil, kendinin, ldrlenin de farkna varrsn. Bu
belli belirsiz anda kendinde bir merkez olduunu hissetmeye balarsn.
Bu nedenle tehlikeli oyunlarn cazibesi vardr. Groushankar'n, yani Everest Da'nn zirvesine
giden birine sorun. Hillary ilk kez oradayken anszn bir merkez hissetmi olmal. Ve ilk kez birisi
Ay'a ayak bastnda ani bir merkez hissi gelmi olmal. Bu yzden tehlike caziptir. Araba
sryorsun ve giderek daha hzl ve daha hzl gidiyorsun ve sonra hz tehlikeli olmaya balyor. O
zaman dnemezsin; dnceler durur. O zaman rya gremezsin. O zaman hayal kuramazsn.
O zaman imdiki an katlar. Her an lmn mmkn olduu bu tehlike anlarnda iindeki bir
merkezin anszn farkna varrsn. Tehlike sadece tehlike annda bazen merkezinde hissettiin iin
caziptir. Nietzche bir yerlerde savalar srmelidir nk yalnzca savata bazen bir z bir
merkez hissedilir diyor. nk sava tehlikedir. Ve lm bir gerek halini ald m, yaam
younlar. lm hemen yan bandayken, yaam younlar ve sen merkezlenirsin. Kendinin
farknda olduun her an merkezlenme vardr. Ancak eer bu koullara balysa, o zaman koullar
kalktnda yok olacaktr.
Sadece koullara bal olmamaldr, isel olmak zorundadr. yleyse her sradan eylemde
farknda olmaya al. Sandalyende otururken dene; oturann farknda ol. Yalnzca sandalyenin
deil, yalnzca odann, evredeki atmosferin deil, oturann farknda ol. Gzlerini kapat ve kendini
hisset; derine in ve kendini hisset.
Eugen Herrigel bir Zen ustasnn yannda renciydi. yldr okuluk reniyordu. Usta her
zaman "yi. Ne yapyorsan hepsi iyi ama yeterli deil" diyordu. Herrigel'in kendisi de usta bir oku
oldu. Nian almas yzde yz mkemmel hale geldi ama ustas hl "ok iyi gidiyorsun ama
yeterli deil" diyordu.
"Yzde yz mkemmel hedefi bulmayla!" dedi Herrigel, "Artk ne bekliyorsunuz? Nasl daha ileri
gidebilirim? Yzde yz doruluk varken daha fazlasn nasl bekleyebilirsiniz?"
Zen ustasnn yle dedii sylenir: "Ben senin niannla ya da okuluunla ilgilenmiyorum. Ben
seninle ilgiliyim. Sen mkemmel bir teknisyen oldun. Ama okun yay terk ettiinde sen kendinin
farknda deilsin, o yzden nafile! Ben okun hedefe ulamasyla ilgilenmiyorum. Ben seninle
ilgileniyorum! Yaydaki ok gerildiinde, ierde senin bilincinin de gerilmesi lazm. Hedefi karsan
dahi hi fark etmez ama ruhsal hedef karlmamaldr ve sen bunu karyorsun. Mkemmel bir
teknisyen oldun ama bir taklitisin." Batl bir zihne ya da gerekte modern bir zihne ve Batl
zihin modern zihindir bunu kavramak ok zor gelir. Sama grnr. Okuluk belli bir baaryla
hedefi vurmakla ilgilidir.
Yava yava Herrigel hayal krklna uramaya balad ve bir gn dedi ki: "Ben gidiyorum. Bana
imknsz gibi geliyor! mknsz! Bir eyi nian aldnda ve eer baarl bir okuysan farkndaln
hedefine, nesneye ynelir ve eer baarl bir oku olacaksan kendini unutmak zorundasn;

sadece nian aldn eyi, hedefini hatrlayp her eyi unutmalsn. Sadece hedef orda olmal."
Ancak Zen ustas srekli Herrigel'i ierde baka bir hedef yaratmas konusunda zorluyordu. Bu
yayda ikili bir ok olmal: Dardaki hedefe ynelen ve srekli ierdeki hedefe; ze ynelen.

Herrigel, "Artk ayrlacam. mknsz grnyor. Koullarnz gerekletirilemez" dedi. Ve

ayrlaca gn sadece oturuyordu. Ustayla vedalamak iin gelmiti ve ustaysa baka bir eye
nian alyordu. Baka birisi reniyordu ve ilk kez Herrigel iin iinde deildi. Sadece vedalamak
iin gelmiti ve oturuyordu. Usta retmeyi bitirdii anda vedalaacak ve gidecekti.
Ama o zaman, anszn ustann ve ustann iki oklu bilincinin farkna vard. Usta nian alyordu.
yl boyunca Herrigel ayn ustayla birlikteydi ama kendi abalaryla daha ok ilgiliydi. Bu adam hi
grmemiti, ne yapyordu? lk defa grd ve fark etti; ve aniden, kendiliinden, aba sarf etmeden
ustann yanna geldi, yay eline ald, hedefi nianlad ve oku frlatt. Ve usta, "Tamam! lk kez
yaptn. Mutluyum" dedi. Ne yapmt? lk kez kendi iinde merkezlendi. Hedef oradayd ama o da
oradayd; mevcuttu.
yleyse her ne yapyorsan her neyse; okulua falan gerek yok her ne yapyorsan, yalnzca
oturuyorsan bile, iki oklu ol. Darda olup bitenleri hatrla ve ierdekinin kim olduunu da hatrla.
Lin-chi bir sabah konuma yapyordu ve birisi aniden sordu: "Sadece u soruma cevap verin: Ben
kimim?" Lin-chi aa indi ve adama gitti. Tm salon sessizleti. Ne yapacakt? ok basit bir
soruydu. Oturduu yerden cevaplayabilirdi. Adama ulat. Tm salonda t yoktu. Lin-chi adamn
nnde durup gzlerinin iine bakt. ok ie ileyen bir and. Her ey durdu. Soru sahibi terlemeye
balad. Lin-chi gzlerini dikmi onun gzlerine bakyordu. Ve sonra Lin-chi, " Bana sorma. eri git
ve kimin soruyu sorduunu bul. Gzlerini kapa. 'Ben kimim?' diye sorma. eri gir ve kim soruyor,
soruyu soran kim bul. Beni unut. Sorunun kaynan bul. Derine dal!" dedi.
Ve adamn gzlerini kapad, sessizletii ve anszn aydnland sylenir. Gzlerini at, gld,
Lin-chi'nin ayaklarna dokundu ve dedi ki: Beni yantladnz. Bu soruyu herkese sorup duruyordum
ve bana pek ok cevap verildi ama hibiri bir cevap olduunu kantlayamad. Ama siz beni
yantladnz."
"Ben kimim?" Kim bunu yantlayabilir? Ama belli bir durumda bin kii sessiz, t bile kmayan
bir sessizlik Lin-chi ieri nfuz eden gzlerle aa geliyor ve adama gzlerini kapamasn
sylyor: "Gzlerini kapa, ieri gir ve soruyu kimin sorduunu bul. Yantlamam bekleme. Soruyu
kimin sorduunu bul." Ve bu adam gzlerini kapad. Bu durumda ne oldu? Merkezlendi. Aniden
merkezlendi, en ierdeki zn farkna vard.
Bu kefedilmek zorunda ve farkndalk da bu en ierideki zn kefedilmesi yntemidir. Ne kadar
bilinsizsen, o kadar kendinden uzaktasndr. Ne kadar bilinliysen, kendine o kadar ok
yaklarsn. Bilinlilik tamsa, merkezdesin. Bilinlilik azsa, epere daha yaknsn. Bilinsizken, o
zaman merkezin tamamen unutulduu eperdesin. Bunlar iki olas hareket etme yntemidir.

epere gidebilirsin; o zaman bilinsizlie gidersin. Bir filme oturursun, mzik dinlemek iin bir yere
oturursun, kendini unutabilirsin; o zaman eperdesin. Bhagavad Gita ya da ncil ya da Kuran
okurken kendini unutabilirsin; o zaman eperdesin.
Ne yaparsan yap kendini hatrlayabilirsen merkezin yaknndasn. O zaman bir gn anszn
merkezlenirsin. O zaman enerjin var. Bu enerji atetir. Tm yaam, tm varolu enerjidir, atetir.
Ate eski ismidir; artk ona elektrik diyorlar. nsanlar onu ok, pek ok ekilde etiketlediler ama
ate iyidir. Elektrik biraz l gibi; ate ise daha canl geliyor.
Eylemlerinde dikkatli ol. Bu ok uzun, zor bir yolculuk, tek bir an bile farknda olmak zordur; zihin
srekli titreir. Ama imknsz deildir. etindir, zordur ama imknsz deildir. Mmkndr; herkes
iin mmkndr. Yalnzca gayret etmek gerekir ve btn kalple gayret etmek. Darda hibir ey,
ierde hibir ey dokunulmadan kalmamal. Her ey farkndalk iin kurban edilmeli; ancak o
zaman ruhsal ate kefedilir. O orada.
u ana kadar varolmu veya varolacak tm dinleri birletiren zn ne olduunu birisi bulmaya
kalkarsa, sadece farkndalk szc bulunabilir.
sa bir yk anlatr... Bir evin efendisi dar km ve hizmetilerine srekli tetikte olmalarn
nk her an geri dnebileceini sylemi. Bu durumda gnde yirmi drt saat tetikte kalmak
zorundadrlar. Herhangi bir an efendi gelebilir, her an! Belirlenmi bir an yok, belirlenmi gn yok,
belirlenmi tarih yok. Belirlenmi bir tarih olsa o zaman uyuyabilirsin; o zaman cann ne isterse
yapabilirsin ve sadece belli bir tarihte hazr olursun nk efendi geliyor. Ama efendi, "Her an
gelebilirim. Gece ve gndz beni karlamaya hazr olmak zorundasnz" demiti.
Bu hayatn meselidir. Erteleyemezsin; her an efendi gelebilir. Kii srekli tetikte olmak zorundadr.
Bir tarih belirlenmemitir; bu ani olayn ne zaman gerekleecei hakknda hibir ey bilinmiyor.
Kii sadece bir ey yapabilir: Tetikte ol ve bekle.
Farkndalk kiinin kendisini merkezlemesi, ruhsal atei elde etmesi iin bir tekniktir. O, orada gizli;
kefedilebilir. Ve o bir kez kefedildiinde, sadece o zaman tapnaa girmek iin yetkinleiriz; nce
deil, asla deil.
Ama kendimizi sembollerle kandrabiliriz. Semboller daha derindeki gereklikleri gstermek iin
var ama biz onlar kandrmacalar olarak kullanabiliriz. Tts yakarz, dsal eylere tapnrz ve bir
ey yapmz gibi huzur hissederiz. Dindar hale gelmeden kendimizi dindar hissedebiliriz. Olan ey
budur; yeryznn geldii nokta budur. nsanlar ruhsal ateleri olmadan sadece dsal sembolleri
izliyorlar diye dindar olduklarn dnyorlar.
Baarszlk abidesi bile olsan abalamaya devam et. Balangta olacaksn. Tekrar tekrar
baarsz olacaksn ama baarszln dahi yardmc olacak. Tek bir an dahi farknda olma
konusunda baarsz olduunda, ilk defa ne kadar bilinsiz olduunu hissedeceksin.
Sokakta yr ve bilinsizlemeden birka adm dahi yryemezsin. Tekrar tekrar kendini
unutursun. Bir tabelay okumaya balarsn ve o zaman kendini unutursun.

Baarszlklarn yardmc olacak. Onlar sana ne kadar bilinsiz olduunu gsterecek. Ve hatta
bilinsiz olduunu fark edebilirsen, belli bir farkndalk elde ettin demektir. Delirmi birisi deli
olduunun farkna varrsa, akll olma yoluna girmi demektir.

BiR OK HASTALIK, TEK BiR REETE

Kzmamaya altn, pek ok kereler bu karar aldn ama hl oluyor.
Hrsl olmamaya altn ama tekrar tekrar ayn tuzaa dtn.
Kendini deitirecek tm eyleri denedin ama hibir eyin olaca yok gibi.
Hep ayn kalyorsun.
Ve ben burada diyorum ki basit bir anahtar var; farkndalk.
Buna inanamazsn. Nasl olur da yalnzca farkndalk, baka pek ok eyin bir yarar yokken
yardm edebilir? Anahtarlar her zaman iin ok kktr; anahtarlar byk eyler deildir. Kck
bir anahtar ok byk bir kilidi aabilir.
nsanlar Buda'ya: "Kzmamak iin ne yapmalyz veya hrsl olmamak iin ne yapmalyz veya seks
ya da yemek konusunda takntl olmamak iin ne yapmalyz?" diye sorduklarnda, onun cevab
her zaman aynyd: Farknda olun. Hayatnza farkndal getirin.
Mridi Ananda tekrar ve tekrar her trden insan dinleyince farkl sorunlar ama doktorun reetesi
ayn kalyor kafas karr. Der ki: Sizin sorununuz ne? Farkl farkl hastalklarla geliyorlarbirisi
hrs getiriyor ve birisi seks ve birisi yemek ve birisi de baka bir eyama sizin reeteleriniz hep
ayn kalyor!" Buda da ona: "Hastalklar farkl; aynen herkesin farkl ryalar grmesi gibi" dedi.
ki bin kii uyursa iki bin tane ryalar olur. Ama eer bana gelip bu ryadan nasl kurtulacan
sorarsan, ilac ayn olacaktr: Uyan!
Farkl olmayacaktr; reete ayn olacaktr. Onu farkndalk olarak adlandrabilirsin, tank olma
olarak adlandrabilirsin, anmsamak olarak adlandrabilirsin, meditasyon olarak adlandrabilirisin;
bunlar ayn ila iin verilmi farkl adlardr.

ANALiZ EDEN VE TANIK

Bat yaklam bir sorun hakknda dnmek, sorunun nedenlerini bulmak, sorunun tarihine
girmek, gemiine gitmek, sorunu balangtaki kklerinden skmektir. Zihni koulsuz hale
getirmek, ya da yeniden koullandrmak, bedeni yeniden koullandrmak, beyinde kalm olan tm
izleri silmek; budur Batnn yaklam. Psikanalist hafzaya girer; orada alr. ocukluuna gider,
gemiine gider; geriye doru gider. Sorunun nereden kaynaklandn bulur; belki elli yl nce sen
bir ocukken annenle ilikin yznden balamtr, o zaman psikanalist geri dnecektir.
Elli yllk hikye! Uzun, srncemede kalm bir i. Hatta o zaman fazla bir yarar dokunmaz; bu
sadece tek bir sorundan ibaret bir ey deildir. Bir tek sorunun tarihinin iine girebilirsin;
otobiyografine bakp sorunlarn sebeplerini bulabilirsin. Belki tek bir sorunu aradan karabilirsin
ama milyonlarca problem var. ayet bir hayattaki sorunlarn hepsinin iine tek tek girmeye
balarsan, milyonlarca hayata ihtiya duyacaksn! Tekrar syleyeyim: Tek bir hayatn sorunlarn
zmek iin milyonlarca kez tekrar tekrar domak zorunda kalacaksn. Bu hemen hemen mmkn
deildir. Bu yaplamaz. Ve bu hayatnn problemlerini zmek iin doduun milyonlarca yaam
kendi sorunlarn yaratacak... ve bu byle srp gidecek. Defalarca sorunlarn iine
srkleneceksin. Bu ok sama!
Artk ayn psikoanalitik yaklam bedene doru yneldi: Rolfing, bioenerjetik ve dier yntemler
bedendeki izleri kaldrmaya alyor. Yine bedenin tarihine girmek zorundasn. Ama her iki
yaklamda da ayn mantk silsilesinde ileyen deimez ey: Problem gemiten kaynaklanr,
yani bir ekilde gemite bir yerlerde demir atm olmal.
nsann akl her zaman iki imknsz eyi yapmaya alr. Birisi yaplamaz bir ey olan, gemii
yeniden dzenlemektir. Gemi gereklemitir. Gemie gerekten gidemezsin. Gemie gitmeyi
dndnde, en iyi ihtimalle onun anlarna gidebilirsin, o gerek gemi deildir, o sadece bir
andr. Gemi artk yoktur, dolaysyla onu yeniden dzenleyemezsin. Bu insanln
gereklemesi imknsz amalarndan birisidir ve insan bunun yznden ok ac ekmitir.
Gemii silmek istersin; nasl silebilirsin ki? Gemi kesindir. Gemi, bir eyin tm potansiyelinin
bittii anlamna gelir; gerek olmutur. Artk onu dzenleme, silme ya da yeniden yapma
potansiyeli yoktur. Gemile ilgili yaplacak hibir ey yoktur.
Ve insan zihnini her zaman megul etmi dier imknsz dnce de gelecei kurmaktr; bu da,
yine yaplamaz. Gelecek henz olmam olan demektir: Onu kuramazsn. Gelecek kurgulanmadan
kalr, gelecek ak kalr.
Gelecek saf potansiyeldir; gereklemedii srece ondan emin olamazsn. Gemi saf
gereklemedir; olmutur. Artk onunla ilgili bir ey yaplamaz. Bu ikisinin arasnda, imdiki
zamanda insan durup bu iki imknszl dnr. O gelecekle ilgili her eyden emin olmak ister;
ve bu yaplamaz. Bunun kalbinde mmkn olduunca derinlere inmesine izin ver: Bu yaplamaz.
imdiki ann gelecei belirlemek iin harcama. Gelecek belirsizliktir; bu gelecein nitelii tam
olarak budur. Ve zamann geriye bakarak harcama. Gemi gerekleti, o l bir olgudur. Ona

hibir ey yaplamaz. Yapabilecein en iyi ey onu yeniden yorumlamaktr, hepsi bu. Psikanalistin
yapt da budur; onu yeniden yorumlamak. Yeniden yorum yaplabilir ama gemi ayn kalr.
Psikanaliz ve astroloji; astroloji bir ekilde gelecei belirlemek ister ve psikanalist de gemii
yeniden yapmak ister. Her ikisi de bilim deildir. Her ikisi de imknszdr ama her ikisinin de
milyonlarca takipisi vardr nk insanolu bunu sever! O gelecekten emin olmak ister bu yzden
astrologa gider, I-Ching'e danr, bir tarot okuyucusuna gider ve kiinin kendini kandrmas,
aptallatrmas iin bin bir tane yntem vardr. Ve gemii deitirebileceini syleyen baz
insanlar vardr; onlara da danr.
Bir kez bu iki ey brakldnda, her trl aptallktan zgrleirsin. O zaman psikanaliste gitmezsin
ve astrologa gitmezsin. O zaman gemiin bittiini bilirsin; sen de onunla birlikte biteceksin. Ve
gelecek henz gereklemedi. Ne zaman olursa greceiz; tam u an onun iin hibir ey
yaplamaz. Yalnzca, elinde olan, gerek olan yegne an mahvedebilirsin.
Bat srekli bir biimde nasl zleceini bulmak iin problemlere bakyor. Bat problemleri ciddiye
alyor. Ve belli bir mantn, verili bir nermenin iine girdiinde mantk mkemmel grnr.
Geenlerde bir fkra okumaktaydm: Byk bir felsefeci ve dnyaca nl bir matematiki bir
uaktadrlar. Kaptandan, "zgnm kk bir gecikme olacak. Bir numaral motor durdu ve biz
motorla umaya devam ediyoruz" diye bir anons geldiinde, matematiki byk bir matematik
problemini dnerek koltuunda oturmaktadr.
On dakika kadar sonra ikinci bir anons gelir: "Korkarm daha da ok gecikme olacak; iki ve
numaral motorlar da durdu ve geriye sadece drt numara kald."
Bunun zerine matematikinin yannda oturan felsefeci ona dnp, "Vay canna! Eer dieri de
duracak olursa tm geceyi burada geireceiz!"
Belli bir izgi dorultusunda dnrken, onun ynnn kendisi pek ok eyi mmkn klar; sama
eyler de mmkndr. Bir kez insanlarn problemlerini ciddiye almsan, bir nermeyi kabul
etmisindir, ilk admn yanl attn. imdi bu dorultuda gidebilirsin ve srekli gidersin ve gidersin.
Artk zihin olgusuyla, psikanalizle ilgili o kadar byk miktarda bir literatr gelimitir ki; milyonlarca
makale ve kitap yazlmtr. Bir kez Freud belli bir mantn kapsn atktan sonra o tm yzyla
hkmetmitir.
Dounun tamamen baka bir bak vardr. lk olarak o der ki hibir problem ciddi deildir. Hibir
problemin ciddi olmadn sylediin anda, problem nerdeyse yzde doksan dokuz lmtr.
Onunla ilgi tm grn deiir. Dounun syledii ikinci ey ise problemin sen onunla
zdeletiin iin orada olduudur. Onun gemile bir ilgisi yoktur, tarihiyle bir ilgisi yoktur. Onunla
zdelemisin; gerek olan bu. Ve tm problemleri zecek anahtar da bu.
rnein, sen kzgn bir insansn. Eer bir psikanaliste gidersen sana diyecektir ki: "Gemie git...
kzgnlk nasl iinde ykseldi? Hangi koullarda giderek daha fazla zihnini artlandrd ve izlerini
brakt? Tm bu izleri temizleyip atmalyz; onlar silmeliyiz. Gemiini tamamen arndrmalyz."

Eer Doulu bir mistie gidersen sana diyecektir ki: "Sen kzgnlk olduunu dnyorsun,
kzgnlkla zdelemi hissediyorsun; yanl giden ey burada. Bir dahaki sefere kzgnlk
geldiinde bir izleyici ol, sadece bir tank ol. Kzgnlkla zdeleme. 'Ben kzgnm' deme. 'Ben
kzgnlm' deme. Onun olmasn sanki TV ekrannda oluyormuasna izle. Kendine sanki
bakasna bakyormu gibi bak."
Sen saf bilinsin. Kzgnlk bulutu seni evrelediinde sadece izle ve tetikte ol, bu sayede onunla
zdelemezsin. Her ey problemle nasl zdelemeyeceinle ilgili. Bir kez rendin mi... o
zaman "bir sr probleme" sahip olmak sorun olmaktan kar nk anahtar, ayn anahtar tm
kilitleri aar. Bu kzgnlk iin byledir, hrs iin byledir, seks iin byledir. Zihnin yapabilecei
dier her eyde bu byledir.
Dou sadece zdelemeden kal der. Unutma; George Gurdjieff'in "z-anmsamas" derken
demek istedii budur. Unutma sen bir tanksn, dikkatli ol; Buda byle diyor. Bir bulutun gemekte
olduunun ayrmnda ol; belki de bulut gemiten geliyordur ama bunun hibir anlam yok. Onun
belli bir gemii olmal, gkten zembille inmi olamaz. Belli bir olay srasndan geliyor olmal; ama
bu tamamen konu ddr. Neden bununla megul olasn? Tam imdi, tam u an ondan
ayrlabilirsin. Kendini ondan ekip kartabilirsin, kpr tam u an yklabilir ve yalnzca imdi
yklabilir.
Gemie dnmek yardmc olmayacak. Otuz yl nce kzgnlk ortaya kt ve sen o gn onunla
zdeletin. Artk bu gemiinle zdelemeni ortadan kaldramazsn; o artk yok! Ancak u an
zdelemenden kurtulabilirsin, tam u an; sonrasnda, gemiindeki tm kzgnlk silsilesi artk
senin bir paran olmaktan kar. Anne-baban ve toplumun sana her ne yaptysa geri dnp silmen
gerekmeyecek; bu ok deerli imdiki ann tam olarak ziyan edilmesi olacaktr. Hepsinden nce o
birok yl mahvetti; imdi tekrar senin imdiki ann yok ediyor. Onun dna kolayca kabilirsin,
ayn bir ylann eski derisinin dna kayvermesi gibi.
Gemi ve artlandrmalar vardr ama onlar ya bedende ya da beyindedir; bilincinde var olmazlar
nk bilin artlandrlamaz. Bilin zgr kalr; zgrlk onun en saf niteliidir, zgrlk onun
doasdr. Bakabilirsin; pek ok yln basklar, pek ok yln belli bir eitimi. ayet u an ona
bakyorsan artk bu bilin onunla zdelememektedir; yle olmasa kim fark edecek? Eer
gerekten basklanm halde olsaydn, o zaman kim farknda olacakt? O zaman farknda olma
olasl olmayacakt.
ayet sen , "lgn bir eitim sisteminde yirmi bir yl harcadm" diyebiliyorsan bir ey kesindir:
Henz sen ldrmamsn. Sistem baaramad; ie yaramad. Sen delirmedin bu yzden tm
sistemin ldrm olduunu grebiliyorsun. Delirmi bir adam deliliini gremez. Sadece akll bir
adam bunun bir delilik olduunu grebilir. Delilii delilik olarak grmek iin aklllna ihtiya
vardr. Bu yirmi bir yllk ldrm eitim sistemi baarsz oldu; tm bu baskc artlandrmalar
beceremedi. Gerekte baaramaz; sadece senin onunla zdelemenle orantl olarak baarl
olabilir. Her an onun dnda durabilirsin... o orada, onun orada olmadn sylemiyorum ama artk
bilincinin bir paras deil.

Bilincin gzellii de budur; bilin her eyin dna kabilir. Onun iin bir engel, bir snr yoktur. Bir
saniye nce sen bir ngiliz'din; milliyetiliin samaln anladktan sonraki saniyede artk bir ngiliz
deilsin. Senin beyaz tenin deiecek demiyorum; beyaz kalacak. Ama artk beyazlkla kendini
zdeletirmeyeceksin; artk siyahla kar olmayacaksn. Onun aptalln gryorsun. Sadece
artk ngiliz olmadn grdn iin ngilizce dilini unutacan sylemiyorum, hayr. O hl senin
hafzanda olacak ama bilincin onun dna kayacak, bilincin bir tepede durup vadiye bakyor
olacak; artk ngiliz vadide lmtr ve sen tepelerde, ok uzaklarda, bamsz, dokunulmaz olarak
duruyorsun.
Tm Dou metodolojisi tek bir szce indirgenebilir: Tanklk. Ve tm Bat metodolojisi tek bir
szce indirgenebilir: Analiz etmek. Analiz ederken dnp dnp durursun. Tanklkta basite
emberin dna karsn.
Analiz etmek fasit bir dairedir. Eer gerekten analize girersen hemen arrsn; nasl mmkn
olabilir? rnein, diyelim gemie gitmeye alacaksn, nerde duracaksn? Tam olarak nerede?
Eer gemie gidersen cinselliin nerde balad? On drt yandayken mi? Peki o zaman gkten
mi indi? Bedeninde hazrlanyor olmu olmal, yleyse ne zaman? Doduunda m? Ama o zaman
annenin rahmindeyken hazrlanmyor muydu? O halde ne zaman, dllendiin an m? Ama bundan
nce cinselliinin yars annenin yumurtalarnda olgunlamt ve dier yars da babann
sperminde olgunlayordu. Artk sen devam et... nerede sonlanacak? Ademle Havvaya gitmek
zorunda kalacaksn! Hatta o zaman dahi son bulmaz: Allah Babann kendisine gitmen gerekecek;
hereyden nce Adem'i neden yaratma ihtiyac duydu ki?...
Analiz her zaman yarm kalacaktr, dolaysyla analizin kimseye gerek bir faydas olmayacak.
Kendi gerekliine daha ok uyum salaman salayacak, hepsi bu. Bu bir eit dzenleme, o
senin problemlerin hakknda, nasl yaratldklar, nereden kaynaklandklar konusunda birazck
anlay edinmene yardm eder. Ve bu azck entelektel anlay senin topluma daha iyi uyum
salamana yardm eder ama sen ayn kii olarak kalrsn. Onun araclyla bir dnm yoktur,
kkten bir deiim yoktur.
Tank olmak bir devrimdir. Ta kklerden gelen bir radikal deiimdir. O varolua tamamyla yeni bir
insan getirir nk o bilincini tm koullanmalarn dna karr. Koullanmalar bedende ve
zihinde vardr ama bilin koullanmadan kalr. O saftr, her zaman saftr. O bakiredir; onun
bekreti ifal edilemez.
Dounun yaklam seni bu bakire bilincin, bu safln, bu masumiyetin farkna vardrmaktr.
Dounun vurgusu gkyznedir ve Batnn vurgusu ise bulutlaradr. Bulutlarn bir yaradl
hikyesi vardr: Nereden geldiklerini bulursan, okyanusa gitmek zorunda kalacaksn, sonra gne
nlarna ve suyun buharlamasna ve bulutlarn ekillenmesine... ve sonra da devam edebilirsin
ancak bir emberin iinde dolanacaktr. Bulutlar oluur, sonra tekrar gelirler, aalara k olurlar,
tekrar yeryzne dklmeye balarlar, nehre dnrler, okyanusa giderler, buharlamaya
balarlar, gne klaryla tekrar ykselirler, bulut olurlar ve tekrar yeryzne derler... Bu srer
gider ve dner durur, dner durur, dner durur. Bu bir arktr. Neresinden dar kacaksn? Bir
ey dierine gtrr ve sen arkn iinde kalacaksn.

Gkyznn yaradl hikyesi yok. Gkyz yaratlmamtr: O hibir ey tarafndan imal

edilmemitir. Aslnda herhangi bir eyin olabilmesi iin gkyzne bir zorunluluk, bir ncl olarak
ihtiya vardr; o her eyin var olmasndan nce var olmaldr. Hristiyan din bilginlerine sorabilirsin;
derler ki: "Tanr dnyay yaratt." Onlara Tanr dnyay yaratmadan nce bir gkyz var myd yok
muydu diye sor. ayet gkyz olmadysa, Tanr nerede var oluyordu? Onun bir uzaya ihtiyac
olmu olmal. Eer uzay olmadysa dnyay nerede yaratt? Dnyay nereye koydu? Uzay
Tanrnn var olmas iin bile bir zorunluluk. "Tanr uzay yaratt" diyemezsin. Bu sama olurdu, o
zaman var olabilecei bir uzay olmazd. Uzay Tanrdan nce var olmaldr.
Gkyz her zaman oradayd. Dounun yaklam gkyzne dikkat etmektir. Batnn yaklam
seni giderek daha fazla bulutlara kar uyarr ve birazck yardm eder ancak en derindeki znn
farkna vardrmaz. eperin, evet. Etrafn biraz daha farknda olursun ama merkezin farknda
olmazsn. Ve bu eper bir hortumdur.
Hortumun merkezini bulmak zorundasn. Ve bu sadece tank olunarak gerekleir.
Tank olmak koullanmalarn deitirmeyecek. Tanklk senin bedenindeki adale sistemini
deitirmeyecek. Ancak, tank olmak sana tm adale sistemlerinin, tm koullanmalarn tesinde
olduun deneyimini verecek. Bu teye gemilik, aknlk halinde senin iin hibir problem var
olmaz.
Ve artk o sana kalm. Beden hl adale sistemini tayacak, zihin hl koullanmalarn
tayacak; artk sana kalm. Eer arada bir problem arayacak olursan, zihinbedene giderek
probleme sahip olup tadn kartabilirsin. ayet istemezsen darda kalabilirsin. Problem
zihinbeden olgusunun iine kazl bir biimde duracak ama sen ondan ayr ve uzakta olacaksn.
Bir Buda byle i grr. Sen hafzan kullanyorsun, bir Buda da hafzasn kullanr ama kendisini
onunla zdeletirmez. O hafzay bir mekanizma olarak kullanr. Mesela ben dili kullanyorum. Dili
kullanmak zorunda olduumda zihni ve iinde iz brakm olan her eyi kullanyorum ancak srekli
olarak bakldnda ben zihin deilim; bunun farkndal oradadr. Yani ben patron olarak kalrm,
zihin de hizmetkr olarak kalr. Zihin arldnda gelir; onun faydalar oradadr ancak
hkmedemez.
yleyse problemler yine de var olacak ama onlar yalnzca beden ve zihnin iinde tohum olarak var
olacaklar. Gemiini nasl deitirebilirsin ki? Gemite bir Katolik oldun; ayet krk yl bir Katolik
olduysan, bu krk yl nasl deitirecek ve bir Katolik olmayacaksn ki? Hayr, bu krk yl bir Katolik
olarak geirdiin bir dnem olarak kalacak ama syrlp onun dna kabilirsin. Artk biliyorsun ki o
yalnzca bir zdelemeydi. Bu krk yl yok edilemez ve onlar ortadan kaldrmaya gerek yok. Eer
evin efendisiysen gerek yoktur. Hatta bu krk yl bir ekilde, yaratc bir ekilde kullanabilirsin. Bu
lgn eitim bile yaratc bir biimde kullanlabilir.
Beyinde ve kas sisteminde kalm olan izlerin hepsi... onlar orada olacak ama bir tohum, bir
potansiyel olarak. Eer kendini fazlasyla yalnz hisseder ve problem sahibi olmak istersen onlar
alabilirsin. Sefillik olmad halde kendini fazlasyla sefil hissedersen onlar alabilirsin. Onlar her

zaman emrine amade olacaklar ama onlar almaya gerek yok, byle bir zorunluluk yok. Bu senin
seimine kalm.

MERKEZDE OLMANIN TEKNiGi TANIK OLMADIR

Merkezde olmaktan bahsettik; bir kii iki ekilde yaayabilir: eperinden yaayabilir veya
merkezinden yaayabilir. eper egoya aittir ve merkez ise varla aittir. Egondan yayorsan her
zaman dieriyle ilikili olarak yayorsun. eper dieriyle ilgilidir.
Her ne yayorsan yaa hibirisi bir eylem deildir, her zaman bir tepkidir; sana yaplm olan bir
eye karlk yapyorsun. eperden hibir eylem yoktur, hepsi bir tepkidir; merkezinden hibir ey
gelmez. Bir anlamda sen koullarn klesisin. Sen hibir ey yapmyorsun; daha ok bunu yapmak
zorunda braklyorsun.
Merkezden bu durum tamamen deiir. Merkezden eyleme gemeye balarsn; ilk kez bir rela-ta
olarak deil, kendi dorularnla var olmaya balarsn.
Buda bir kyden geiyor. Baz insanlar kzgnlar, onun retilerinin fazlasyla karsndalar. Onu
taciz ediyorlar, ona hakaret ediyorlar. Buda sessizce onlar dinler ve der ki: "Bitirdiyseniz izin verin
de devam edeydim. Bir sonraki kye ulamam gerekiyor ve beni bekliyor olacaklar. Eer zihninizin
kesinde bir eyler hl varsa, geri dnp bu yol zerinden geerken bitirebilirsiniz."
Onlar da der ki: "Seni taciz ettik, sana hakaret ettik, bize bir ey sylemeyecek misin?" Buda yle
der: "Asla u an tepki vermem. Ne yaptnz sizi ilgilendirir; asla u an tepki vermem, beni bir ey
yapmaya zorlayamazsnz. Beni taciz edebilirsiniz; bu size kalm. Ben bir kle deilim. Ben zgr
bir adam haline geldim. Ben merkezimden hareket ederim, eperimden deil ve sizin tacizleriniz
sadece benim eperime dokunabilir, merkezime deil. Merkezim dokunulmadan kalr."
Sana merkezine dokunulduundan deil, bir merkezin olmad iin dokunuluyor. Sen sadece bir
epersin, eperle zdelemisin. eper her ey tarafndan, gerekleen her ey tarafndan
dokunulmaya mahkmdur. O senin snrndr dolaysyla ne olursa olsun ona dokunacaktr. Ve
senin bir merkezin yok. Bir merkezin olduu anda, o zaman kendinle aranda bir mesafe vardr;
eperinden bir mesafen vardr. Birisi eperini taciz edebilir ama seni deil. Sen ayr durabilir,
dnda kalabilirsin; kendin ve sen arasnda bir mesafe kalr. eperin olarak seninle ve merkezin
olarak seninle bir mesafe vardr. Ve bu mesafe baka birisi tarafndan yok edilemez nk hi
kimse senin merkezine szamaz. D dnya sadece senin eperine dokunabilir.
Bu durumda Buda yle diyor: "Artk ben merkezimdeyim. On yl nce farkl olabilirdi; ayet beni
taciz etmi olsaydnz, o zaman tepki verebilirdim. Ancak artk sadece eylemde bulunuyorum."

Eylem ve tepki arasndaki fark net bir ekilde anlamalsn. Birisini seni sevdii iin seviyorsun.
Buda da seni seviyor, sen onu sevdiin iin deil ama; bu tamamen konu ddr. Onu sevmen ya
da nefret etmen konu ddr; o seni seviyor nk bu bir eylem, tepki deil. Eylem senden
kaynaklanr ve tepkiyse sana dayatlr. Merkezinde olmak artk eylemde bulunmaya baladn
demektir.
Hatrlanmas gereken bir baka ey de, eylemde bulunduun zaman, eylemin hep tam olduudur.
Tepki verdiinde hibir zaman tam olamazsn. O her zaman ksmidir, paraldr nk eperimden
hareket ettiimde yani tepki verdiimde btn olamam nk ben gerekten ona katlmam.
Yalnzca benim eperim katlr, dolaysyla o btn olamaz. Bu demektir ki, eer eperinden
seversen sevgin hibir zaman tam olamaz; her zaman ksmidir. Ve bu ok ey ifade eder nk
sevgi tam deilse, o zaman bo kalan ksm nefretle dolacaktr. efkatin ksmiyse kalan ksm
gaddarlkla dolacaktr. yilikseverliin ksmiyse o zaman bo kalan ksm kim dolduracak? ayet
Tanrn tam deilse, o zaman kalan boluu doldurmak iin bir eytana ihtiyacn olacak.
Bu, ksmi bir eylemin elikili ve kendisiyle atma halinde kalmasnn kanlmaz olduu
anlamna geliyor. Modern psikoloji ayn anda hem sevdiini hem de nefret ettiini sylyor. Zihnin
bir amfibidir, elikilidir; ayn objeyle hem sevgi hem nefret ilikisi kuruyorsun. Ve eer sevgi ve
nefretin ikisi de oradaysa, o zaman kafa karkl olacaktr, hem de zehirli bir kafa karkl.
efkatin ve gaddarln karm durumda. Ve senin yardmseverliin hrszlktr, ibadetinse bir
eit iddete dnmtr. eperde bir aziz olmaya alsan da, azizliin gnahla nlamaya
mahkmdur. eperdeki her ey kendisiyle atma halinde olacaktr.
Sadece merkezinden hareket ettiinde eylemin tamdr. Ve eylemin tam olduunda kendisine has
bir gzellii vardr. Eylem tam olduunda anlktr. Eylemin tam olduunda ansn tamazsn, buna
gerek duymazsn! Eylemin tam deilse, o havada asl kalm bir eydir.
Bir ey yiyorsun; yemen tam deilse, gerekten yemen bittii zaman zihninde yemeye devam
edersin. O srncemede kalr. Yalnzca tam bir eyin bir balangc ve bir sonu vardr. Ksmi bir
ey ise ba-sonu belli olmayan devaml bir dizidir. Evindesin ve dkknn ve ary yannda
tadn. Dkknndasn ve evini ve ev ilerini yannda getirdin. Tek bir an bile tam olarak iinde
olmadn ve olamayacaksn ok fazla ey srekli tanmakta. Zihinde ve kalpteki arlk, youn
arlk budur.
Btn bir eylemin bir balangc ve sonu vardr. O atomiktir; bir dizi deildir. imdi orada ve sonra
orada deil. Bilinmeyenin iine girebilmek iin ondan tamamyla zgrsn. Aksi taktirde kii bir
yivin iinde dner durur, zihin taklp kalmtr. Srekli ayn dairesel harekete, fasit bir dairede
devam eder durursun. nk gemi hi bitirilmemitir, imdiki ana gelir. Devam eder ve
gelecein iine girer.
Dolaysyla ksmi bir zihin, eperdeki bir zihin kendi gemiini tar. Ve gemi byk bir eydir!
Gemi hayatlar hesaba katmasan bile, o zaman bile gemi byk bir eydir. Elli yln gzelirkin deneyimi ama bitmemi; hibir ey bitmemi, yani elli yl uzunluunda l bir gemii

devaml tamaktasn. Bu l gemi imdiki tek bir ann zerine ullanacak; onu ldrmesi
kanlmaz!
Bu durumda yaayamazsn, imknsz. zerindeki bu gemile yaayamazsn; her an o kadar taze
ve narindir ki tm bu l yk onu ldrecek. ldryor! Gemiin srekli u ann ldryor ve u
ann ldnde de srtndaki arln bir paras olur. Canlyken senin bir paran deildir;
ldnde, gemiin tarafndan ldrldnde senin olur, o zaman senin bir parandr. Durum
bundan ibaret.
Merkezinden eyleme getiin an, her eylem btndr, atomiktir. Oradadr ve sonra da deildir.
Ondan tamamen zgrsn. O zaman srtnda yk olmadan, arlksz hareket edebilirsin. Ve
ancak o zaman, taptaze bir ekilde ona gelerek her zaman orada olan yeni ann iinde
yaayabilirsin. Ancak ona sadece gemiin arln tamyorsan taze bir ekilde gelebilirsin.
Ve eer gemi bitirilmediyse gemii tamak zorunda kalacaksn nk zihin her eyi bitirme
eilimindedir. Bitirilmediyse, o halde tanmak zorunda. Bir ey gn boyunca tamamlanmadysa,
geceleyin ryasn greceksin nk zihin her eyi bitirme eilimine sahiptir. Bittii an zihin onun
arlndan kurtulur. Bitirilmedii srece zihin tekrar ve tekrar ona dnmeye mahkmdur.
Ne olursa olsun, yaptn her ey sevgin, cinselliin, arkadaln bitmemitir. Ve eperde
kalarak onu btn yapamazsn. Peki nasl kendi merkezimizde olabiliriz? Nasl merkezde olmay
baarp eperde olmayacaksn? Bunun teknii tank olmadr.
Bu tank olmak szc en nemli szcktr. Merkezde olmay salayan yzlerce teknik vardr
ama tank olmak tm bu tekniklerin bir paras, temel bir parasdr. Teknik ne olursa olsun, tank
olmak onun vazgeilmez bir paras olacaktr. Dolaysyla onu tm tekniklerin teknii olarak
adlandrmak daha iyi olacaktr. Bu sadece bir teknik deildir; tank olma sreci btn tekniklerin
vazgeilmez bir parasdr.
Tank olmaktan saf teknik olarak da sz etmek mmkndr. rnein J. Krishnamurti, o tank
olmaktan saf bir teknik olarak sz ediyor. Ancak byle konumak beden olmadan yalnzca ruhtan
bahsetmek gibidir. Onu hissedemez, onu gremezsin. Her yerde ruh bedenle cisimlemitir; ruhu
beden araclyla hissedersin. Elbette ruh beden deildir ama onu beden araclyla
hissedebilirsin. Her teknik bir bedendir ve tank olmaksa ruhtur. Tank olmaktan tm bedenlerden,
tm maddeden bamsz olarak bahsedebilirsin; o zaman o soyutlar, tamamen soyutlar.
Krishnamurti yarm yzyldr srekli konumaktadr ama ne sylerse sylesin, syledikleri o kadar
saftr, cisimsizdir ki, kii anladn zanneder ama bu anlay sadece bir kavram olarak kalr.
Bu dnyada hibir ey saf ruh olarak var olmaz. Her ey bedenlemi olarak var olur. Tank olmak
tm ruhsal almalarn ruhudur ve tm teknikler bedendirler, deiik bedenler.
yleyse ilk olarak tank olmann ne olduunu anlamak zorundayz ve o zaman tank olmay baz
bedenler, baz teknikler araclyla anlayabiliriz.

Dnmenin ne olduunu biliyoruz ve kii tank olmay anlayabilmek iin nce dnmeden
balamaldr nk insan bildii eyden balamaldr. Dnmenin ne olduunu biliyoruz,
dnmek yarglamak demektir; bir ey grrsn ve yarglarsn. Bir iek grrsn ve onun gzel
olduunu ya da gzel olmadn sylersin. Bir ark duyarsn ve onu ya beenirsin ya da
beenmezsin. Bir eyi ya beenirsin ya da bir eyi lanetlersin. Dnmek yarglamaktr;
dnmeye baladn anda yargya balamsndr.
Dnmek deerlendirmektir. Deerlendirmeden dnemezsin. Bir iei deerlendirmeden
nasl onun hakknda dnebilirsin? Dnmeye baladn anda onun gzel olduunu ya da
olmadn syleyeceksin. Bir kategori kullanmak zorunda kalacaksn nk dnmek
snflamaktr. Bir eyi snfladn anda onu etiketlediinde, isimlendirdiinde onun hakknda
dnmsndr.
Yarglamayacaksan dnmek mmkn deildir. Eer yarglamayacaksan, o zaman farknda
kalabilirsin ama dnemezsin.
Burada bir iek var ve ben sana diyorum ki, "Ona bak ama dnme. iei gr ama dnme."
Bu durumda ne yapabilirsin? Dnmeye izin verilmediyse ne yapabilirsin ki? Yalnzca tank
olabilirsin; sadece farknda olabilirsin. Sadece iein farknda olabilirsin. Sadece iein
bilincinde olabilirsin. Gerekle yzleebilirsin; iek orada. Artk onunla karlaabilirsin.
Dnmeye izin verilmezse, "O gzel. O gzel deil. Onu biliyorum" ya da "O ok garip; daha
nce hi grmemitim" diyemeyeceksin. Hibir ey syleyemezsin. Szckler kullanlamaz nk
her szcn iinde bir deerlendirme vardr. Her szck bir yargdr. Dil yarglarn arln tar;
dil hibir zaman tarafsz olamaz. Bir szck kullandn anda yarglamsndr.
Bu durumda dili kullanamazsn, szcklerle ifade edemezsin. Sana, "Bu bir iek, ona bak ama
dnme" dediimde, szlerle ifade etmeye izin yok demektir. O halde ne yapabilirsin? Sadece bir
tank olabilirsin. ayet dnmeden orada durup bir eyle yzleirsen bu tank olmaktr. O halde
tank olma pasif bir farkndalk demektir. Unutma pasif. Dnmek aktiftir, bir ey yapyorsun. Bir
eye bakarken onunla bir ey yapyorsundur. Pasif deilsin, bir ayna gibi deilsin; bir ey
yapyorsun. Ve bir ey yaptn anda bir eyi deitirmi oldun.
Bir iek gryorum ve "O gzel!" diyorum; onu deitirdim. imdi iee bir ey dayattm. Artk
iek her neyse, benim iin o bir iek art onun gzel olma duygusudur. Artk iek ok uzaklarda;
iek ve benim aramda benim yarglayc hislerim, onun gzel olduu deerlendirmem var. Artk
iek benim iin ayn deil, nitelik deiti. Onun iine girdim, artk benim yargm gerein iine
nfuz etti. Artk o daha ok kurgu ve daha az gerek.
iein gzel olduu duygusu iee ait deildir, bana aittir. Ben geree girdim. Artk gerek
bakire deil, onu bozdum. Artk benim zihnim onun bir paras haline geldi. Aslnda, benim zihnim
onun bir paras oldu demek, benim gemiim onun paras oldu anlamna gelir. nk ben, "Bu
iek gzel" dediimde, bu, ben onu gemi bilgilerim araclyla yargladm anlamna gelir. Bu
iein gzel olduunu nasl syleyebiliyorsun? Gemiinin deneyimleri, gemiinin kavramlar
byle bir ey gzeldir der; sen onu gemiine gre yargladn demektir.

Zihin senin gemiin, anlarn demektir. Gemi imdinin zerine yld. Bakire bir gerei yok
ettin, artk o arptld. Artk iek yok; kendi iindeki bir gereklik olarak iek artk orada deil.
Senin tarafndan bozuldu, yok edildi; senin gemiin araya girdi. Yorumladn; dnmek budur.
Dnmek gemii u ann gerekliine getirmektir.
Bu nedenle dnmek seni asla hakikate ulatrmaz nk hakikat bakiredir ve onun tm
bakireliiyle yzlemek zorunludur. Gemiini getirdiin anda onu yok ediyorsun. O zaman o bir
yorumdur, gerekliin grlmesi deil. Onu bozdun, saflk kayboldu.
Dnmek gemiini imdiki ana getirmektir. Tank olmak gemi yok demektir, sadece u an;
gemiin araya girmemesidir.
Tank olmak pasiftir. Sen bir ey yapmyorsun; sen varsn! Sadece oradasn. Sadece orada
mevcutsun. iek orada mevcut, sen orada mevcutsun; o zaman orada bir tank olma ilikisi
vardr. iek mevcut olduunda ve sen deil, senin tm gemiin mevcut olduunda, o zaman o
bir dnme ilikisidir.
Dnmekten balarsn. Dnmek nedir? O zihni imdiye getirmektir. O zaman imdiki an
kardn demektir; tamamen kardn! Gemi u ana nfuz ettii an, onu kardn. "Bu iek
gzel" dediinde o gerekten gemi olur. "Bu iek gzel" dediinde, o gemi bir deneyimdir.
Tandn ve yargladn.
iek ve sen orada olduunuzda bu iek gzel demek dahi mmkn deildir. imdiki anda hibir
yarg beyan edemezsin. Her yarg, her beyan gemie aittir. "Seni seviyorum dersem gemi bir
ey haline geldi. "Bu iek gzel" dersem hissettim, yargladm; o gemi oldu.
Tank olmak hep imdidir, hibir zaman gemi deil. Dnmek her zaman gemitir. Dnmek
ldr, tank olmaksa canldr. yleyse bir sonraki ayrm... lk olarak, dnmek bir ey yapmaktr.
Tank olmak pasiftir, yapmamaktr, saf olutur. Dnmek her zaman gemitir, ldr, artk
yoktur, gp gitmitir. Tank olmak her zaman imdiki andr, olandr.
Bu durumda eer dnmeye devam edersen tank olmann ne olduunu asla bilemezsin.
Dnceyi durdurmak, sonlandrmak tank olmay balatr. Dncenin durmas tank olmaktr.
O zaman ne yapmal? nk dnmek bizimle birlikte olan ok eski bir alkanlktr. Tpk bir
robot gibi, mekanik bir ey haline geldi. Sen dnmyorsun; artk senin kararn deil, mekanik bir
alkanlk. Baka bir ey yapamazsn. iein geldii an dnme balamtr. Szsz
deneyimlerin yok; yalnzca kk ocuklarn var. Szsz deneyim gerek deneyimdir. Sze
dkmek deneyimden kamaktr.
"iek gzel" dediimde iei kaybettim. Artk benim ilgilendiim iek deil zihnim. Artk
zihnimdeki iein kendisi deil grntsdr. Artk iein kendisi zihindeki bir resim, bir
dncedir ve imdi gemi deneyimlerimle kyaslayp yarglayabilirim. Ama artk iek orada
deildir.

Szce dktnde deneyime kapalsn. Szckler olmadan farknda olduunda aksn,

savunmaszsn. Tank olmak deneyime srekli ak olmadr, kapanma yoktur.
Ne yapmal? Dnme denen u mekanik alkanlk bir yerden krlmak zorunda. yleyse her ne
yapyorsan yap szsz bir biimde yapmaya al. Zordur, etindir ve balangta kesinlikle
imknszm gibi gelir ama deildir. mknsz deildir; zordur. Sokakta yryorsun, szsz yr.
Sadece yr, yalnzca bir-iki saniye bile olsa bambaka bir dnyann kaps aralanacak; szsz bir
dnya, insann kendi iinde yaratt zihnin dnyas deil gerek dnya.
Yemek yiyorsun; szsz ye. Birisi Bokoju'ya sordu Bokoju yce bir Zen ustasyd "Senin
yolun, senin yntemin nedir?" Bokoju dedi ki: "Benim yntemim ok basit: Karnm acktnda
yerim; uykum geldiinde uyurum, hepsi bu."
Adam allak bullak oldu. "Ne diyorsun? Ben de yemek yerim ve uyurum ve herkes ayn eyi
yapyor. Bunda kendi yolun olarak adlandrlacak ne var?" diye sordu.
Bokoju: "Sen yemek yerken pek ok ey yapyorsun, sadece yemiyorsun. Ve sen uyurken,
uyumak dnda her eyi yapyorsun. Ama ben yerken, sadece yiyorum; uyurken sadece
uyuyorum. Her eylem tamdr."
Eer szsz olursan her eylem btndr. O halde zihninde szel bir ifade olmadan, zihninde
dnceler olmadan yemeyi dene ve o zaman yemek bir meditasyona dnr nk szszsen
bir tank olacaksn.
Eer szelsen bir dnr olacaksn. Eer szsz olursan o konuda bir ey yapamazsn;
otomatikman bir tank olacaksn. O halde ne olursa olsun szsz bir ekilde yapmaya al: Yr,
ye, du al ya da sessizce otur. O zaman sadece otur; "bir oturu" ol. Dnme. O zaman sadece
oturmak bile bir meditasyon olur; sadece yrmek de bir meditasyon olur.
Birisi Bokoju'dan talepte bulundu: "Bana baz meditasyon teknikleri ver."
Bokoju dedi ki: "Sana bir teknik verebilirim ama meditasyon yapamayacaksn nk bir teknii
szelletiren bir zihinle uygulayabilirsin." Parmaklarn bir tespihte gezinebilir ama sen dnmeye
devam edersin. Parmaklarn hi dnce olmadan sadece tespihte gezinirse, o zaman o bir
meditasyon haline gelir. O zaman gerekten hi teknie ihtiya yoktur. Yaamn tm bir tekniktir.
Bokoju bu yzden dedi ki: "Benimle kalp beni izlersen daha iyi olur. Bir yntem isteme, sadece
beni izle ve anlayacaksn."
Zavall adam yedi gn boyunca izledi. Kafas daha da karmaya balad. Yedi gn sonra dedi ki:
"Geldiimde kafam daha az karkt. Artk kafam iyice kark. Seni yedi gn boyunca srekli
izledim; izlenecek ne var ki?"
Bokoju: "O zaman izlememisin. Yrdmde, grdn m, sadece yryorum? Sabahleyin bana
ay getirdiinde, izledin mi? Sadece ay alp iiyorum, yalnzca ay iiyorum. zledin mi?
zlediysen, Bokoju'nun artk var olmadn hissetmi olmalsn."

Bu zor fark edilir bir nokta nk ayet dnen oradaysa ego vardr. O zaman Bokoju ya da
baka birisisindir. Ama ayet szelletirme olmadan, dnce olmadan sadece eylem varsa, o
zaman ego yoktur. O yzden Bokoju der ki: "Gerekten izledin mi? Orada Bokoju yoktu; yalnzca
ay imek, bahede dolamak, topra kazmak vard."
Buda bunun yznden ruh yoktur der. nk izlemedin, bir ruhun olduuna dnmeye devam
ediyorsun. Sen yoksun! Bir tanksan, o zaman sen yoksun. "Ben" kendisini dnceler araclyla
ekillendirir.
Bir ey daha: Biriktirilmi dnceler, bir araya toplanm anlar ego duygusu yaratr, sen deil.
Bu deneyi bir yap: Btn gemiini kes, kendinden uzaklatr, hi an yok. Anne-babann kim
olduunu bilmiyorsun, kime; hangi lkeye, hangi dine, hangi rka ait olduunu bilmiyorsun. Nerede
eitildiini, eitilip eitilmediini bilmiyorsun. Sadece tm gemii kes ve kim olduunu anmsa.
Kim olduunu hatrlayamazsn! Aktr ki sen varsn. Sen varsn ama sen kimsin? Tam bu anda bir
"ben" duygusu gelemez.
Ego sadece biriktirilmi gemitir. Ego senin sktrlm, kristalize edilmi dncendir.
Bu yzden Bokoju: "Beni izlediysen, ben yoktum. ay ime vard ama bir ien yoktu. Bahede
yrmek vard ama bir yryen yoktu. Eylem oradayd ama eylemci yoktu" diyor.
Tank olmada bir "ben" duygusu yoktur; dnmedeyse vardr. Szde dnrler egolarnda ok
derinden kklemilerse bu bir rastlant deildir. Sanatlar, dnrler, felsefeciler, edebiyatlar;
ayet onlar ok egoistlerse bu sadece bir rastlant deildir. Ne kadar ok dnceye sahipsen, o
kadar byk bir egon vardr.
Tank olmada ego yoktur ama bu sadece sen dili aarsan mmkndr. Dil engeldir. Dile
bakalaryla iletiim kurmak iin gereksinim duyulur; kiinin kendisiyle iletiim kurmas iin ona
ihtiya yoktur. O ok kullanl bir aratr; hatta en kullanl olan aratr. nsan sadece dil
sayesinde bir toplum bir dnya yaratabildi. Ama dil yznden insan kendisini unuttu.
Dil bizim dnyamzdr. Bir ar iin bile dilini unutacak olsan, geriye ne kalr? Kltr, toplum,
Hinduizm, Hristiyanlk, komnizm; ne kalr? Hibir ey kalmaz. Varolutan yalnzca dil alnacak
olsa, kltryle, medeniyetiyle, diniyle, felsefesiyle tm insanlk ortadan kalkar.
Dil bakalaryla iletiim kurmaktr; o yegne iletiimdir. Kullanldr ama tehlikelidir ve ne zaman
bir ara ok kullanl olsa, ayn oranda da tehlikelidir. Bundaki tehlike udur; zihin ne kadar dilin
iine doru ynelirse merkezden o kadar uzaa gider. O halde, kiinin dilin iine girmek ve ayn
zamanda dili terk etmek, dilin dna kmak konusunda ok ince bir dengeye ve ustala sahip
olmas gerekir.
Tank olmak dilin, szelletirmenin, zihnin dna kmaktr.

Tank olmak bir zihinsizlik, bir dnmeme halidir.

Bunu dene! Bu ok uzun srecek bir aba ve hibir ey ngrlemez ama dene ve bu aba sana
dilin anszn kaybolduu anlar sunacak. Ve o zaman yeni boyutlar alr. Baka bir dnyann;
ezamanlln dnyasnn, imdi ve burann dnyasnn, zihinsizliin dnyasnn, gerekliliin
dnyasnn farkna varrsn.
Dil buharlamak zorunda. yleyse sradan eylemleri, bedensel hareketleri dili kullanmadan
yapmay dene. Buda bu teknii nefesi izlemek iin kulland. Mritlerine hep, "Nefesinizi izlemeye
devam edin. Hibir ey yapmayn: Sadece nefesin ieri geldiini, nefesin dar gittiini izleyin"
derdi. Byle sylenmemeli, hissedilmeli; nefes szler olmadan ieri geliyor. Nefesin ieri girdiini
hisset, nefesle birlikte hareket et, brak bilincin nefesle birlikte derine insin. Sonra brak dar
ynelsin. Nefesinle birlikte hareket etmeye devam et. Tetikte ol!
Buda'nn yle dedii sylenir: "Tek bir nefesi dahi karmayn. Fizyolojik olarak tek bir nefesi dahi
karrsanz lrsnz ve farkndalkta tek bir nefesi karrsanz, merkezi karm olacaksnz,
ierde l olacaksnz." Ayrca Buda der ki: "Nefes bedenin yaamas iin hayatidir ve nefesin
farkndal da ruhsal merkezinizin yaam iin hayatidir."
Nefes al, farknda ol. Ve eer nefesinin farknda olmaya alyorsan dnemezsin nk zihin iki
eyi; dnmeyi ve tank olmay ayn anda yapamaz. Tank olma olgusunun kendisi dnmekle
kesinlikle taban tabana zttr. O yzden ikisini ayn anda yapamazsn. Tpk ayn anda hem canl
hem l olamayacan, uyank ve uykuda olamayacan gibi, hem dnyor hem de tank oluyor
olamazsn. Herhangi bir eye tank ol ve dnmek duracaktr. Dnme ieri girer ve tank olma
kaybolur.
Tank olmak ieride hibir eylem olmayan pasif bir farkndalktr. Farkndaln kendisi bir eylem
deildir.
Bir gn Nasreddin Hoca ok endieliydi, kara kara dnyordu. Yzne bakan herkes
dncelerinin iinde bir yerde kaybolmu, ok gergin, strap ierisinde olduunu hissedebilirdi.
Kars alarma geti. Sordu: "Ne yapyorsun Nasreddin? Ne dnyorsun? Sorun nedir, neden bu
kadar endielisin?"
Hoca gzlerini at ve dedi ki: "Bu nihai olan problem. Kiinin ldn nasl anladn
dnyorum. Kii l olduunu nasl bilir? lecek olursam ldm nasl anlayacam? nk
lm henz bilmiyorum. Tanmak bir eyi nceden bilmek demektir.
Sana bakyorum ve senin A ya da B ya da C olup olmadn tanyorum nk senin kim olduunu
biliyorum. lm ise bilmiyorum. Ve ne zaman gelir, onu nasl tanyacam? Problem bu ve ben
ok endieliyim. Ve l olduum zaman baka kimseye soramam yani bu kap da kapal. Hibir
kutsal metne de danamam, hibir retmenin bir yarar dokunamaz"

Kars kahkahay basp, "Bouna endieleniyorsun. lm geldiinde kii anszn bilir. lm sana
geldiinde bileceksin nk souk, buz gibi souk olacaksn" dedi. Hoca rahatlamt; belli bir
iaret, anahtar elindeydi.
Bir-iki ay sonra ormanda odun kesiyordu. Bir k akamyd ve her ey souktu. Aniden anmsad
ve ellerini hissetti; elleri souktu. "Tamam! imdi lm geliyor ve ben evden ok uzaktaym
kimseye haber bile veremem. imdi ne yapmalym? Karma sormay unuttum. Bana kiinin nasl
hissedeceini sylemiti ama lm geldiinde ne yaplmas gerekir? imdi burada kimse yok ve
her ey giderek souyor" dedi.
Sonra anmsad. Pek ok l insan grmt, o da "Yere yatmak iyi olur" diye dnd. Bu tm
l insanlarn yapt tek eydi ve o da yere yatt. Elbette daha da souk hale gelir, daha ok r;
lm zerindedir. Eei yanndaki aacn altnda dinleniyordu. ki kurt Hoca ld zannedip eee
saldrrlar. Hoca gzlerini aar ve "l insanlar hibir ey yapamazlar. Canl olmu olsaydm siz
kurtlar eeime kar bu kadar kstaha davranamazdnz. Ama artk hibir ey yapamam.
llerin bir ey yapabildii hi duyulmu ey deildir. Sadece tank olabilirim" diye dnr.
Eer gemiin iin l, tamamen l hale gelirsen, o zaman sadece tank olabilirsin. Baka ne
yapabilirsin? Tank olmak gemiin; anlar, dnceler her ey iin lmek demektir. O zaman
imdiki zamanda ne yapabilirsin? Sadece tanklk. Hibir yarglama mmkn olmaz. Yarg sadece
gemi deneyimler karsnda mmkndr. Hibir deerlendirme mmkn olmaz. Deerlendirme
sadece gemi deerlendirmeler karsnda mmkndr. Hibir dnce mmkn olmaz.
Dnce sadece gemi varsa, imdiki ana getirilmise mmkndr. yleyse ne yapabilirsin?
Tank olabilirsin.
Eski Sanskrit edebiyatnda retmen l olarak tanmlanr; acharya mrityuh. Kahta Upanishad'da,
Nachiketa lm tanrs Yamaya retim grmesi iin gnderilir. Ve lm tanrs Yama,
Nachiketa'y cezp etmek iin pek ok ey sunar; "Krall al, tm zenginlikleri, ok sayda at, ok
sayda fili al, unu al bunu al"... upuzun bir liste. Nachiketa der ki; "Buraya lmn ne olduunu
renmeye geldim nk lmn ne olduunu bilmediim srece hayatn ne olduunu bilemem."
O yzden eski zamanlarda bir retmen mridinin lm olabilecek bir kii olarak bilinirdi; lp
yeniden doabilmene yardmc olan kii.
Nicodemus saya sordu: "Tanr'nn krallna nasl ulaabilirim?" sa dedi ki: "nce lmezsen
hibir yere ulaamazsn. Yeniden domadka hibir yere ulaamazsn."
Ve bu yeniden dou bir olay deildir, devaml bir sretir. Kii her an yeniden domaldr. Bu, bir
kez yeniden dodun ve artk her ey tamam ve bitti demek deil. Yaam srekli bir doumdur ve
lm de sreklidir. Bir kez lmelisin nk hi yaamadn ki. Eer yayorsan, o zaman her an
lmelisin. Her ne olursa olsun; bir cennet ya da bir cehennem, gemiine her an l. Ne olursa
olsun ona l ve ann iine taze ve gen olarak yeniden do. imdi tank ol. Ve eer tazeysen
sadece imdi tank olabilirsin.

GERGiNLiK VE GEVSEME
Artk bir eyin anlalmas zorunludur. Hipnozcu ok temel bir kanunu kefetmitir; onlar buna ters
etki kanunu derler. Esaslarn anlamadan bir eyi yapmak iin ok alrsan, sonu tam tersi olur.
Bu bisiklete binmeyi renmeye altndaki gibi bir eydir. Sakin bir yoldasn; trafik yok, sabahn
erken bir saati ve sen yolun kenarnda duran krmz bir kilometre ta gryorsun. 18 metre
geniliinde bir yol ve kck bir kilometre ta. Ve sen korkarsn: Kilometre tana doru gidip
arpabilirsin. Artk 18 metre geniliindeki yolu unutursun. Aslnda gzlerin bal olarak gidecek
olsan kilometre tayla karlap ona arpma ansn pek olmazd ama gzlerin akken imdi tm
yol unutuldu: Odaklanm oldun. Hepsinden nce, krmzlk epey odaklanlacak bir ey. Ve senin
dn kopuyor! Ondan kanmak istiyorsun. Bir bisikletin zerinde olduunu unutmu durumdasn,
her eyi unuttun. Artk senin iin tek sorun bu tatan nasl kanacan; aksi taktirde kendine zarar
verebilir, onunla arpabilirsin.
Artk arpma kesinkes kanlmazdr; taa arpman nlenemez. Ve sonra da ok aracaksn: "
Ona arpmamak iin ok abaladm." Aslnda ok abalaman yznden taa arptn. Ona
yaklatka, ondan kanmak iin daha ok alrsn; ancak ondan kanmak iin ne kadar ok
alrsan ona daha ok odaklanrsn. Hipnotik bir g haline gelir, seni hipnotize eder. Mknats
gibi olur.
Bu, hayattaki ok temel bir kanundur. Pek ok insan, pek ok eyden kanmaya alr ve ayn
eylerin iine derler. Herhangi bir eyden ok byk bir abayla uzak durmaya al ve ayn
ukura dmen kanlmaz hale gelsin. Kanamazsn; kanmann yolu bu deildir.
Geve. ok abalama nk ok abalayarak deil, rahatlayarak farknda olabilirsin. Serinkanl,
dingin, sessiz ol.
GERGNLN NEDR? Her trl dnceyle, korkuyla; lm, iflas etmek, dolarn dmesi, her
trl korkuyla olan zdelemen var orada. Bunlardr senin gerginliklerin ve bunlar senin bedenini
de etkiliyor. Bedenin de gerginleiyor nk beden ve zihin iki ayr varlk deildir. Zihinbeden tek
bir sistemdir, o yzden zihin gergin hale gelirse beden de gerginleir.
Farkndalkla balayabilirsin; o zaman farkndalk seni zihninden ve zihinle olan
zdelemelerinden uzaklara gtrr. Doal olarak bedenin gevemeye balar. Artk baml
deilsin. Ve gerginlikler farkndaln nda var olamazlar.
Dier utan da balayabilirsin. Sadece geve, brak tm gerginlikler gitsin... ve gevedike iinde
belli bir farkndaln ykseldiine aracaksn. Onlar ayrlamazlar. Ama farkndalkla balamak
daha kolaydr; gevemeyle balamaksa biraz zordur nk geveme abas dahi gerginlik yaratr.

Bir Amerikan kitab var; ayet her trden sama sapan kitab bulmak istersen, bunun yeri
Amerika'dr. Kitabn ismini grdmde gzlerime inanamadm. Kitabn ad Gevemek
Zorundasn. imdi, ayet bir zorunluluk varsa nasl geveyebilirsin? Zorunluluk seni
gerginletirecek; szcn kendisi gerginlik yaratr. Zorundasn sanki Tanrnn bir buyruu gibi
gelir. Kitabn yazar byk ihtimalle gevemek ve gevemenin karmakl hakknda hibir ey
bilmiyor.
Douda biz hibir zaman meditasyona gevemekten balamadk; meditasyona farkndalktan
baladk. Geveme kendi kendine gelir, onu getirmek zorunda kalmazsn. Onu getirmek zorunda
kalrsan belli bir gerginlik olacaktr. O kendi kendine gelmelidir; ancak o zaman saf bir geveme
olacaktr. Ve gelir...
Eer istersen gevemeyi deneyebilirsin ama Amerikal danmanlarn tavsiyelerine gre deil.
sel dnyay deneyimlemek anlamnda Amerika dnyadaki en ocuksu yerdir. Avrupa biraz daha
yaldr ama Dou kendi ruhsal varln arayarak binlerce yl geirdi.
Amerika sadece yz yl yanda yz yl bir ulusun hayatnda hibir ey deildir bu
yzden, Amerika dnya iin en byk tehlikedir. Nkleer silahlar bir ocuklarn elinde... Rusya
daha mantkl davranacaktr; o eski, antik bir lke ve uzun bir gemiin tm deneyimlerine sahip.
Amerika'da bir tarih yok. Herkes babasnn ve byk babasnn adn biliyor ve hepsi bu. Orada
aile aac son buluyor.
Amerika sadece bir bebek; hatta bebek bile deil, henz rahimde. Hindistan ve in gibi toplumlarla
karlatrldnda, henz daha yeni dllendi. Bu insanlara nkleer silahlar vermek tehlikeli.
Sana eziyet eden politik, dini, sosyolojik, ekonomik problemlerin var. Gevemekle balamak
zordur; bu yzdendir ki Douda biz hibir zaman gevemeden balamadk. Ama eer istersen,
nasl balaman gerektiine ilikin belli fikirlerim var. Batl insanlarla almaktaym ve onlarn
Douya ait olmadklarnn farkna vardm. Ve onlar Doulu bilin akmnn ne olduunu dahi
bilmiyorlar; onlar farkndaln ne olduunu hi bilmemi bir gelenekten gelmekteler.
zellikle Batl insanlar iin Dinamik Meditasyon gibi meditasyonlar yarattm. Meditasyoncularn
kamplarn ynetirken bir gibberish meditasyonunu ve Kundalini Meditasyonunu kullanyordum.
Eer gevemekten balamak istiyorsan, nce bu meditasyonlar yaplmak zorundadr. Zihnindeki
ve bedenindeki tm gerginlikleri alacaklar ve sonra gevemek kolaydr. Ne kadar ok eyi iinde
tuttuunu bilmiyorsun ve gerginliinin nedeni de bu.
Dalardaki kamplarda gibberish meditasyonunu yapmalarna izin verdiimde... ehirlerde buna
izin vermek zordur nk komular ldrmaya balar. Polisi arayp, "Tm hayatmz mahvediliyor!"
derler. Kendi evlerinden katlacak olsalar hayatlarn iinde yaadklar deliliin dna
kartabileceklerini bilmiyorlar. Ama deliliklerinin farknda bile deiller.
Gibberish herkesin zihinlerine ne gelirse yksek sesle sylemelerine izin verildii meditasyondur.
Ve tank olan tek kii ben olduumdan insanlarn syledikleri, anlamsz, alakasz eyleri dinlemek

ylesine keyifliydi ki. Kimseye dokunmamak tek kouldu ve insanlar her trden eyleri yapyordu.
stediin her eyi yapabilirdin... Birisi kafasnn zerinde duruyordu, birisi elbiselerini frlatp atm
ve rlplak olmu tm saat boyunca etrafta koup duruyordu.
Bir adam her gn benim nmde otururdu bir broker ya da onun gibi bir ey olmal ve
meditasyon baladnda nce yapaca eyin samalna glerdi. Sonra da eline telefonunu
alrd; "Alo, alo..." Gznn ucuyla bana bakmaya devam ederdi. Meditasyonunu kesintiye
uratmamak iin ona bakmaktan kanrdm. Hisselerini satyordu, satn alyordu... tm saat
boyunca telefondayd.
Herkes iinde sakl tuttuu garip eyleri yapyordu. Meditasyon bittiinde on dakikalk bir geveme
vard ve bu on dakikada insanlarn yere dtn grebilirdin; bunun iin gayret sarf ettiklerinden
deil, yorgunluktan helak olduklar iin. Tm plk dar atlmtr ve bu sayede belli bir temizlie
sahip olup gevemilerdi. Binlerce insan... ve sen bin kii olduunu dnemezdin.
nsanlar bana gelip, "Bu on dakikay uzat nk tm hayatmz boyunca byle bir rahatlama,
bylesi bir keyif grmedik. Farkndaln ne olduunu herhangi bir ekilde anlayabileceimizi
dnmemitik, ama onun geldiini hissettik" derlerdi.
Bu durumda eer gevemekten balamay istersen, nce Dinamik Meditasyon, Kundalini
Meditasyonu ya da gibberish gibi duygusal ve bedensel boalm salayan srelerden gemek
zorundasn.
Bu gibberish szcnn nereden geldiini bilmiyor olabilirsin; Cabbar adndaki bir tasavvuf
mistiinden gelir ve bu onun yegne meditasyonudur. Kim gelirse gelsin, "Otur ve bala" derdi ve
insanlar ne dediini anlard. O hi konumad, hi toplulua hitap etmedi; sadece insanlara
gibberish retti.
Mesela arada bir insanlara gsteri yapard. Yarm saat boyunca ne dili olduunu kimsenin
bilmedii her trden sama sapan eylerden sylerdi. O bir dil deildi; insanlara zihnine ne
geldiyse retmeye devam ederdi. Bu onun yegne retiiydi. Ve bunu anlam olanlara hemen,
"Otur ve bala" derdi.
Ama Cabbar pek ok insann tamamen sessiz hale gelmesine yardm etti. Ne kadar
srdrebilirsin? Zihin boalr. Yava yava derin bir hilik... ve bu hiliin iinde bir farkndalk
alevi. O her zaman gibberish tarafndan kuatlm olarak mevcut. Gibberish ekip karlmal; bu
senin zehrin.
Ayn ey beden iin de geerli; bedeninin de gerginlikleri var. Sadece bedenini nasl istiyorsa yle
hareket ettirmeye bala. Ona hkmetmemelisin. Eer dans etmek, komak, sarslmak, yerlerde
yuvarlanmak isterse; onu yapmamalsn, sadece izin vermelisin. Bedenine, "Serbestsin, ne
yapmak istiyorsan yap" de. Ve aracaksn: "Aman Tanrm! Btn bunlar beden yapmak istedi
ama ben iimde sakl tutuyordum ve gerginlik de buydu"

O halde iki tr gerginlik var; beden gerginlikleri ve zihin gerginlikleri. Her ikisi de seni farkndala
gtrecek olan gevemeye balamadan evvel salverilmelidir.
Ama farkndalktan balamak zellikle de farkndal anlayabilecekler ki bu basittir iin ok
daha kolaydr. Btn gn onu nesneler iin arabalar iin, trafikte kullanyorsun. ehir
trafiinde dahi canl kalabiliyorsun! Ve o kesinlikle ldrm.
Bir-iki gn nce Atina ile ilgili bir ey okudum. Hkmet taksi ofrleri iin yedi gnlk zel bir
yarma yapm ve trafik kurallarna uymada en iyi olacak ofr iin altn kupalar hazrlanm.
Ama Atina'nn tmnde tek bir kii bile bulamamlar!
Polisler endielenmeye balyordu, gnler bitmek zereydi ve onlar da bir ekilde ofr bulmak
istediler; mkemmel olmayabilirlerdi ama bu dller bir ekilde datlmalyd.
Bulduklar adamlardan birisi trafik kurallarna harfiyen uyuyordu, o yzden hepsi mutluydu.
Kupayla birlikte adama aceleyle yneldiler ama polisi gren adam krmz kta geti! Kim
gereksiz yere ban derde sokmak ister ki? Polis baryordu: "Bekle!" Ama adam dinlemedi, a
ramen hzla uzaklat. Dier iki kiiyle de denediler ama polisi grnce kimse durmad. Yedi
gnlk gayrete ramen bu dller hl polis merkezinde duruyor ve Atina da her zamanki gibi
neeyle devam ediyor
Farkndal onun farkna varmadan kullanyorsun ama sadece dardaki eyler iin.
erdeki trafik iin de ayn farkndal kullanmak durumundasn. Gzlerini kapadnda
dnceler, duygular, ryalar, grntlerden oluma bir trafik vard. Her trden eyler yanp
snmeye balyor. D dnyada yapmakta olduun eyin tamamen aynsn i dnyanda da yap ve
bir tank haline geleceksin. Ve bir kez tadna varldnda tank olmak o kadar keyifli ve cennetten
kma bir eydir ki, daha ok ve daha ok iine ynelmek isteyeceksin. Her ne zaman vakit
bulursan daha da ok iine yneleceksin.
Bunun belli bir pozisyonla ilgisi yok; hibir tapnakla, kilise ya da sinagogla bir ilgisi yok. Bir
belediye otobsnde veya trende oturmu yapacak bir eyin yokken sadece gzlerini kapat. Bu
gzlerinin dar bakarken yorgun dmesinden seni kurtaracak ve kendini izlemen iin sana
yeterli zaman verecektir. Bu anlar en gzel deneyimlerin yaand anlar haline gelecektir.
Ve yava yava farkndalk gelitike tm kiiliin deimeye balar. Bilinsizlikten farkndala
gemek en byk kuantum sramasdr.

ZiHiN VE MEDiTASYON
Zihinde dnce olmad zaman o meditasyondur. Zihinde iki durumda dnce yoktur; ya derin
uykudayken ya da meditasyondayken. Eer farkndaysan ve dnceler kaybolursa o
meditasyondur. Eer dnceler kaybolur ve bilinsiz hale geersen o derin uykudur.
Derin uyku ve meditasyonun benzer ve farkl bir taraf vardr. Benzer olan bir ey; her ikisinde de
dnce kaybolur. Benzer olmayan bir ey; derin uykuda farkndalk da kaybolur ama
meditasyonda kalr. Yani meditasyon derin uyku art farkndalktr. Derin uykudaki gibi gevemi
haldesin ve hl farkndasn, tamamyla farknda. Ve bu seni gizemlerin kapsna gtrr.
Derin uykuda zihinsizlie girersin ama bilinsiz olarak. Nereye gtrldn bilmiyorsun ama
yine de etkisini ve tesirini sabahleyin hissedeceksin. ayet o gerekten, hibir ryann seni
rahatsz etmedii derin bir uyku olduysa, sabahleyin kendini taze, yenilenmi, canl, genlemi,
neeli ve tatl hissedeceksin. Ama bunun nasl olduunu, nereye gitmi olduunu bilmiyorsun.
Anestezi verilmi gibi, bir eit derin komaya sokulup ve sonra da geldiin yerden baka bir
dzleme genlemi, taze ve yenilenmi olarak gtrldn. Bu meditasyon anestezi olmadan
gerekleir. O halde meditasyon derin uykudaki gibi gevemi kalnmasna ramen yine de uyank
olmaktr. Farkndaln orada tutarak dnceler kaybolsun ama farkndaln tutulmas arttr. Ve
bu zor deildir, sadece onu imdiye kadar denemedik hepsi bu. O yzmek gibidir; eer hi
denemediysen zor gibi grnr. Tehlikeli de gzkr ve insanlarn nasl olup da yzebildiine
inanamazsn nk sen kolayca bouluverirsin! Ama bir kez, azck denersen kolaylar; o ok
doaldr.
Artk bir Japon bilim adam deneylerle alt aylk bir bebein yzebildiini deneysel olarak
kantlamtr; sadece frsat tannmaldr. Alt aylk pek ok ocua yzmeyi retmitir; bir mucizeyi
gerekletirmitir! Daha kk ocuklarla da deneyeceini sylyor. yle grnyor ki yzme
sanat iimizde kaytldr; sadece ona bir frsat tanmamz lazm ve sonra o almaya balyor. Bu
nedenle bir kez yzmeyi rendiinde hibir zaman unutmazsn. Elli yl boyunca yzmeyebilirsin,
elli yl, ama yine de unutamazsn. Bu rastlantsal bir ey deildir, doal bir eydir; bu nedenle onu
unutamazsn.
Meditasyon da buna benzer; o iimizde kaytl bir eydir. Sadece ona alaca bir alan
vermelisin; sadece ona bir ans tan.
ZHN NEDR? ZHN BR EY DELDR AMA BR OLAYDIR. Bir eyin iinde madde vardr, bir
olay ise sadece bir sretir. Bir ey bir kaya gibidir, bir olay ise bir dalgaya benzer; vardr ama
maddi deildir. O sadece rzgr ve okyanus arasndaki bir olay, bir sre, bir olgudur.
Anlalmas gereken ilk ey zihnin dalga gibi, nehir gibi bir sre olduudur ama iinde hibir
madde yoktur. Maddesi olsa zlemezdi. Eer hibir maddesi yoksa, bir iz brakmadan kaybolup
gidebilir.

Bir dalga okyanusta kaybolduunda geride ne kalr? Hibir ey, bir iz bile kalmaz. O yzden bilge
olanlar der ki zihin uan bir ku gibidir; geride ayak izi yoktur, bir iz dahi yoktur. Ku uar ama bir
yol, bir iz brakmaz.
Zihin yalnzca bir sretir. Aslnda zihin yoktur; sadece dnceler var, dnceler ylesine hzla
hareket ediyor ki sen sreklilii olan bir eyin var olduunu dnyor ve hissediyorsun. Bir
dnce gelir ve dieri gelir ve dieri, ve byle srer gider... boluk o kadar kktr ki bir
dnceyle dieri arasndaki aral gremezsin. Bu durumda iki dnce birleir, bir sreklilik arz
eder ve bu sreklilik yznden bir zihin olduunu dnrsn.
Dnceler vardr; "zihin" yoktur. Tpk elektronlarn olup "madde"nin olmamas gibi. Dnce
zihnin elektronudur. Tpk kalabalk gibi... kalabalk bir anlamda vardr, bir baka anlamda da
yoktur. Sadece bireyler vardr ama bir sr birey birlikteyken tekmi gibi bir duygu verir. Bir ulus
hem vardr hem yoktur; yalnzca bireyler vardr. Bireyler bir ulusun, bir topluluun, bir kalabaln
elektronudur.
Dnceler vardr; zihin yoktur, zihin sadece bir grnmdr. Ve zihne derinlemesine bakarsan
kaybolur. O zaman orada dnceler vardr, ancak "zihin" kaybolduunda ve sadece bireysel
dnceler var olduunda pek ok ey anszn zmlenir. Aniden anlayacan ilk ey
dncelerin bulutlar gibi olduudur; gelir ve giderler ve sen de gkyzsn. Zihin olmadnda,
anszn artk dncelerin iine girmediin algs gelir; dnceler orada, bulutlarn gkyznden
gelip gemesi, rzgrn aacn iinden geip gitmesi gibi senin iinden geip gidiyorlar.
Dnceler iinden geip gidiyor, geebilirler nk sen engin bir boluksun. Bir engel bir mni
yoktur. Onlar engelleyecek bir duvar yoktur; sen duvarlar olan bir olgu deilsin. Gkyzn sonsuz
bir ekilde aktr; dnceler gelir ve gider. Ve bir kez dncelerin gelip gittiini hissetmeye
baladnda izleyen, tank olursun, zihnin efendiliine eritin.
Zihin bilinen anlamda kontrol edilemez. Her eyden nce, olmad iin onu nasl kontrol
edebilirsin ki? kinci olarak, zihni kim kontrol edecek? nk zihnin tesinde hi kimse yoktur;
aslnda bunu derken hi kimse vardr demek istiyorum, bir hilik vardr. Kim zihni kontrol edecek?
ayet birisi zihni kontrol ediyorsa, o zaman bu sadece zihnin bir ksmnn, bir parasnn zihnin
dier bir parasn kontrol etmesi olacaktr. Bu egonun ta kendisidir.
Zihin bu ekilde kontrol edilemez. O yok ve onu kontrol edecek kimse de yok. sel boluk grebilir
ama kontrol edemez. Bakabilir ama kontrol edemez ama bakmann kendisi kontroldr,
gzlemleme olgusunun, tank olmann kendisi zihin kaybolduu iin ustala dnr.
Bu aynen karanlk bir gecede seni izleyen birisinden korktuun iin hzla komak gibidir. Ve bu
birisi aslnda kendi glgenden bakas deil ve ne kadar koarsan glgen o kadar yaknna gelir.
Ne kadar hzl kosan da fark etmez; glge hep oradadr. Ne zaman arkaya baksan glge ordadr.
Ondan kamann yolu bu deildir ve onu kontrol etmenin yolu bu deildir. Glgeye daha
derinlemesine bakman gerekecektir. Sabit dur ve glgeye daha derinden bak ve glge kaybolur
nk glge yoktur; o sadece n yokluudur.

Zihin sadece senin mevcudiyetinin yokluudur. Sessizce oturduunda, zihne derinlemesine

baktnda, zihin kolayca ortadan kalkar. Dnceler kalacaktr onlar varolusaldr ama zihin
bulunmayacak.
Ama zihin gittiinde, bu sefer ikinci bir alglama gerekleir: Dncelerin sana ait olmadn
grrsn. Elbette sana gelirler ve sende bir sre kalp dinlenirler ve sonra da giderler. Sen bir
dinlenme yeri olabilirsin ama onlar senden kaynaklanmazlar. Hi senden tek bir dncenin bile
ortaya kmadn fark ettin mi? Tek bir dnce dahi senin varln araclyla gelmemitir; onlar
her zaman dardan gelirler. Onlar sana ait deildir; kksz, evsiz, ortalkta dolanan. Bazen sende
dinlenirler hepsi bu, tpk bir bulutun bir tepenin zirvesinde dinlenmesi gibi. Sonra kendiliinden
harekete geecek; senin bir ey yapmana gerek yok. Sadece bakarsan kontrol salanr.
Kontrol szc ok iyi deil nk szckler ok iyi olamaz. Szckler zihne, dncelerin
dnyasna aittir. Szckler ok da fazla derine ilemezler, yzeyseldir. Kontrol szc iyi deildir
nk kontrol edecek ve kontrol edilecek kimse yoktur. Ancak geici olarak gerekleen belli bir
eyi anlamamza yardmc olur: Derinlemesine baktnda zihin kontrol edilir; anszn sen efendi
oldun. Dnceler orada ama artk senin efendilerin deil. Sana hibir ey yapamazlar, sadece
gelip giderler; tpk yamurda kalm bir lotus iei gibi dokunulmadan kalrsn. Yamur damlalar
ta yapraklara der ama srekli kayp giderler, dokunamazlar bile. Lotus dokunulmadan kalr.
Bu nedenle Douda Lotus bu kadar nemli hale gelmitir, ok semboliklemitir. Doudan km
olan en muhteem sembol lotustur. O Dou bilincinin tm anlamn tar. Der ki: "Bir lotus gibi ol,
hepsi bu. Dokunulmadan kal ve kontroldesin. Dokunulmadan kal ve sen efendisin."
yleyse, bir adan zihin dalgalar gibidir; bir rahatszlktr. Okyanus sessiz ve sakinken,
rahatszl yokken dalgalar yoktur. Okyanus bir gelgit veya rzgrla rahatsz edildiinde, devasa
dalgalar ykseldiinde ve yzey tam bir kaosa srklendiinde, bir adan zihin var olur. Bunlar
yalnzca szlerle anlatlamayacak olan belli isel nitelikleri anlamana yardmc olacak
benzetmelerdir. Bu benzetmeler iirseldir. ayet bunlar sempati duyarak anlamaya alrsan belli
bir anlaya ulaacaksn ama ayet bunlar mantken anlamaya alrsan konunun zn
karrsn. Onlar benzetmedir.
Tpk dalgalarn okyanus iin bir rahatszlk olmas gibi dnceler de bilin iin bir rahatszlktr.
Yabanc bir ey; rzgr araya girdi. Okyanusa ya da bilince dardan bir ey oldu; rzgr ya da
dnceler ve kaos kt. Ancak kaos her zaman yzeydedir. e doru gidersen kontrol elde
edilmitir. Derinliklerde dalgalar yok; olamaz da nk derinlere rzgr giremez. O yzden her ey
yzeydedir. e doru gittiinde kontrol elde edilmitir. Yzeyden ieri doru ynelirsen anszn
merkeze gidersin; yzey hl rahatsz edilmi olabilir ama sen rahatsn.
Tm meditasyon bilimi merkezde olmak dnda bir ey deildir; merkeze doru ynelmek, orada
kklenmek, orada ikamet etmek. Ve oradan tm perspektif deiir. Artk dalgalar hl orada
olabilir ama sana ulaamaz. Ve artk onlarn sana ait olmadn grebilirsin, onlar sadece yzeyde
yabanc bir eyle yaanan bir srtmedir.

Ve merkezden baktnda zamanla srtme biter. Zamanla geversin. Zamanla elbette gl

rzgr olduunu ve dalgalarn ykseleceini kabul edersin ama endielenmezsin ve endieli
olmadnda dalgalardan bile keyif alnr.
Onlarda yanl olan bir ey yoktur.
Problem sen de yzeydeyken ortaya kar. Yzeyde kck bir kayktasn ve gl bir rzgr
kyor ve dalgalar ykseliyor ve tm okyanus ldryor; elbette endieleniyorsun ve lmekten
korkuyorsun!
Tehlikedesin, her an dalgalar kck kayn tersyz edebilir, her an lm gerekleebilir.
Kck kaynla ne yapabilirsin? Nasl herhangi bir eyi kontrol edebilirsin? Dalgalarla
savamaya alrsan yenileceksin. Savamann yarar olmayacak; dalgalar kabul etmek zorunda
kalacaksn. Aslnda, dalgalar kabul edip ne kadar kk olursa olsun kaynn dalgalarla
savamadan onlarla hareket etmesine izin verecek olursan, o zaman tehlike yoktur. Dalgalar
orada, sen sadece izin ver. Sadece kendine onlarla birlikte hareket etme izni ver, onlara kar
deil. Onlarn bir paras ol. O zaman ok byk mutluluklar ykselir.
Tm srf yapma sanat budur; onlara kar olmak deil, dalgalarla birlikte hareket etmek. Onlardan
bir farkn olmayncaya kadar onlarla olmak. Srf yapmak muhteem bir meditasyon olabilir. Sana
ruhsal olan hakknda ipular verebilir nk o bir mcadele deildir, o bir rahat brakmadr. Bunu
bir kez bildin mi dalgalar dahi keyif verir... ve bu tm olaya merkezden baktnda bilinebilir.
Bu tpk ormanda gezinirken bulutlar toplanm ve srekli imekler akmakta ve sen yolunu
kaybetmisin, eve dnmek iin acele ediyormusun gibidir. Yzeyde olan budur; kayp bir gezgin,
pek ok bulut, imekler; birazdan ok youn bir yamur yaacak. Sen evini aryorsun, evinin
gvenliini ve anszn oraya varyorsun. imdi ierde otur, imdi yamuru bekle; imdi tadn
kart. Artk imein kendine has bir gzellii var. Dardayken, ormanda kaypken byle deildi
ama imdi evin iinde otururken tm olay muhteem bir gzellie sahip. imdi yamur yaar ve
sen keyfini kartrsn. imdi imek akar ve sen tadn kartrsn ve bulutlarda korkun gk
grlemeleri olur ve sen keyfini kartrsn nk artk ierde gvendesin.
Merkeze bir kez ulatnda yzeyde ne olursa olsun zevk alrsn. Esas olan yzeyde kalp
mcadele etmektense, merkezin iine kayvermektir. O zaman efendilik vardr ve bu dayatlm bir
kontrol deil, merkezde olduunda kendiliinden ortaya kan bir efendiliktir.
Bilincin merkezinde olmak zihnin efendisi olmaktr.
yleyse "zihni kontrol etmeye" alma. Lisan seni yanl yerlere gtrebilir. Kimse kontrol
edemez ve kontrol etmeye alanlar delirecektir; kolaylkla sinir hastas olacaklardr nk zihni
kontrol etmeye almak zihnin blr ksmnn baka bir ksmn kontrol etmeye almasndan baka
bir ey deildir.
Sen kimsin, kim kontrol etmeye alyor? Sen de bir dalgasn; elbette zihni kontrol etmeye alan
dini btn bir dalgasn. Ve dindar olmayan dalgalar var; seks var ve kzgnlk var ve kskanlk var

ve mlkiyetilik var ve nefret var ve milyonlarca dinsiz dalgalar. Ve sonra da dindar dalgalar var;
meditasyon, sevgi, efkat. Ama bunlarn tm yzeyde, yzeye ait ve yzeyin zerinde. Dini btn
ya da dinsiz fark etmez.
Gerek din merkezdedir ve merkezden gerekleen perspektiftedir. Merkezde oturuyor ve kendi
yzeyine bakyorsun; her ey deiir nk perspektifin yenidir. Anszn sen efendisin. Aslnda sen
o kadar kontroldesin ki yzeyi tamamen kontrolsz brakabilirsin. Bu derindedir; sen o kadar
kontroldesin, o kadar kklemisin, yzeye ilikin o kadar endiesizsin ki, aslnda dalgalardan,
gelgitlerden ve frtnadan keyif alabilirsin. O gzeldir, enerji verir, g verir; onun iin
endielenecek bir ey yoktur. Sadece zayf olanlar dncelerle ilgili endie duyar. Sadece zayf
olanlar zihin iin endielenir. Gl insanlar tmn iine eker ve onun iin de daha zengindir.
Gl insanlar hibir zaman herhangi bir eyi reddetmez.
Reddetmek zayflktandr; korkuyorsun. Gl insanlar hayatn verdii her eyi iine ekmek ister.
Dini, dinsiz, ahlaki, ahlaksz, ilahi, eytani; hi fark etmez, gl kii her eyi iine ekmek ister. Ve
bu yzden daha zengindir. O sradan dindarlarn sahip olamayaca tamamen farkl trden bir
derinlie sahiptir; onlarsa zavall ve yzeyseldir.
Tapnaa, kiliseye camiye gitmekte olan sradan dindar insanlar izle. Hi derinlii olmayan ok
ok s insanlar bulacaksn her zaman. nk onlar kendi paralarn reddetmilerdir,
sakatlanmlardr. Belli bir anlamda ktrm olmulardr.
Zihinde, dncelerde yanl olan hibir ey yok. Yanl olan bir ey varsa yzeyde kalyor nk
o zaman sen btn bilmiyorsun, paral ve ksmi alglama yznden gereksiz yere ac
ekiyorsun. Tm alglamaya ihtiya var ve bu sadece merkezden mmkn nk merkezden her
tarafa, her yne, her boyuta, varlnn tm eperine bakabilirsin. Ve o engindir. Gerekte,
varoluun eperiyle ayndr. Bir kez merkezde oldun mu zamanla daha geni ve daha geni, daha
byk ve daha byk hale gelirsin ve sonunda btn olursun, daha az deil.
Baka bir adan zihin bir gezginin elbisesinde biriken tozlar gibidir. Ve sen milyonlarca yaamn
boyunca hi banyo yapmadan seyahat edip ve seyahat edip ve seyahat edip duruyorsun. ok toz
birikti, doaldr ki bunda yanl bir ey yok; bu byle olmak zorunda. Toz katmanlar. Ve sen de bu
katmanlar kiiliin zannediyorsun. Onlarla ok fazla zdeletin, bu katmanlarla o kadar uzun
sre yaadn ki senin tenin gibi gzkyor. zdeletin.
Zihin gemitir, andr, tozdur. Herkes onu toplamak zorundadr; eer seyahat edersen tozlanrsn.
Ama onunla zdelemeye, onunla bir olmaya gerek yok nk onunla bir olursan ban derde
girer; nk sen toz deilsin, sen bilinsin. Toz stne toz" der mer Hayyam. Bir insan
ldnde ne olur? Toz tozun zerine geri dner. Sadece tozsan, o zaman her ey toza dnr;
geride hibir ey kalmaz. Ama sen sadece toz, katmanlarca toz musun yoksa iinde bir yerde pek
de toz olmayan bir ey, bu dnyaya ait olmayan bir ey mi var? Bu senin bilincindir,
farkndalndr. Farkndalk senin varlndr ve farkndalnn etrafnda toplad toz da senin
zihnindir.

Bu tozla baa kmann iki yolu vardr. Sradan "dini" yol; elbiseleri temizlemek, bedenini iyice
ovmaktr. Ama bu yntemlerin pek bir yarar olamaz. Elbiselerini ne kadar temizlersen temizle, o
kadar kirlenmilerdir ki iflah olmaz duruma gelmilerdir. Onlar temizleyemezsin; aksine ne
yaparsan onu daha da kirletecektir. Bir seferinde:
Nasreddin Hoca bana geldi. O bir ayyatr. Elleri titrer; yerken, ay ierken her ey elbisesine
dklr, o yzden de tm giysileri ay lekeleri, yemek lekeleri, u-bu lekeleriyle doludur.
Nasreddin'e dedim ki: "Neden bir aktara gidip bir ey bulmuyorsun? Baz leke zc ilalar var ve
bu lekeler karlabilir."
Gitti. Yedi gn sonra geri geldi; elbiseleri daha berbat haldeydi, eskisinden de ktyd. "Ne oldu?
Aktara gitmedin mi?" diye sordum. "Gittim. Ve bu kimyasal leke zcler harika i gryor. Tm
ay ve yemek lekeleri gitti. imdi baka bir leke ilacna ihtiyacm var nk bu ila kendi lekelerini
brakt" dedi.
Dindar insanlar sana kirleri nasl ykayp temizleyebileceine ilikin ynergeler, kimyasal leke
karclar ve sabunlar salyorlar ama bu leke zcler kendi leke izlerini brakyor. Bu nedenle
ahlaksz bir kii ahlakl hale gelebilir ama artk ahlakl bir ekilde kirli kalr. Bazen durum
eskisinden de beter hale gelir.
Ahlaksz bir adam pek ok adan masumdur, daha az egoisttir. Ahlakl bir adam zihninin iinde
btn ahlakszla sahiptir ve yeni eyler ahlak, banaz ve egoist tavrlar edinmitir. Kendini
stn hisseder; kendisini seilmi kii hisseder. Ve dier herkes cehenneme kadar lanetlenmitir;
yalnzca kendisi cennete gidecektir. Ve tm ahlakszlklar ierde kalr nk zihni yzeyden kontrol
edemezsin; bunun hibir yolu yoktur. En basitinden o, bu ekilde olmaz. Yalnzca bir kontrol
mevcuttur ve bu da merkezden alglamaktr.
Zihin milyonlarca seyahatte birikmi toz gibidir. Gerek dini bak as, sradan olann karsndaki
radikal dini bak as elbiseleri atvermektir. Onlar ykamakla urama, onlar ykanamazlar.
Sadece bir ylann syrlp eski derisinin dna kmas gibi hareket et.
Yine baka bir bak asndan, bir anlamda zihin gemitir, hafzadr, biriktirilmi tm
deneyimlerdir. Tm yapm olduklarn, tm dnm olduklarn, tm arzulam olduklarn; her
ey, tm gemiin, hafzan, hafza zihindir. Ve hafzadan kurtulamadka, zihnin efendisi
olamayacaksn.
Hafzadan nasl kurtulmal? O her zaman seni izler bir ekilde mevcut. Aslnda hafza sensin,
yleyse nasl ondan kurtulmal? Anlarnn dnda sen kimsin? Ben sana, "Sen kimsin?" diye
sorduumda bana adn sylersin; bu senin hafzandr. Gemite bir zaman anne-baban sana bu
ismi verdi. Ben sana, "Sen kimsin?" diye soruyorum ve sen bana ailen, annen, baban hakknda
eyler sylyorsun; bu bir hafzadr. Ben sana, " Sen kimsin?" diye soruyorum ve sen bana
eitiminden, edebiyat yksek lisans derecelerinden ya da doktora derecelerinden veya bir
mhendis, mimar olduundan bahsediyorsun. Bu hafzadr.

Ben sana, "Sen kimsin?" diye sorduumda, eer gerekten iine bakarsan yantn "Bilmiyorum"
olabilir. Syleyebilecein her ey hafza olacaktr sen deil. Tek gerek, hakiki yant "Bilmiyorum"
olabilir nk kiinin kendini bilmesi en son eydir. Ben kim olduumu yantlayabilirim ama
yantlamayacam. Sen kim olduunu yantlayamazsn ama cevaplarnla hazrsn. Bilgeler bu
konuda sessiz kalyorlar. Tm hafza atldnda, tm lisan atldnda kim olduum sylenemez.
Senin iine bakabilirim, sana bir jest yapabilirim; tm varlmla seninle birlikte olurum: Budur
benim cevabm. Ama yant szcklerle verilemez nk szlerle ne verilirse verilsin hafzann,
zihnin bir paras olur, bilincin deil.
Anlardan nasl kurtulunur? Onlar izle, tank ol. Ve her zaman anmsa; "Bu benim bama geldi
ama bu ben deilim." Elbette belli bir ailede dodun ama bu sen deilsin; bu senin bana geldi,
senin dndaki bir olay. Elbette birisi sana bir isim verdi; bunun kendi iinde yararlar var ama isim
sen deilsin. Elbette bir biimin var, ancak bu biim sen deilsin; bu biim sadece senin iinde
olman gereken ev. Biim sadece iinde olman gereken beden. Ve beden sana ebeveynlerin
tarafndan verildi; o bir hediye ama o sen deilsin.
zle ve ayrt et. Douda vivek, ayrt etmek olarak adlandrlan ey budur; devaml olarak ayrt
edersin. Ayrt etmeye devam et; olmadn her eyi elediin bir an gelir. Bu durumdayken, ilk kez,
birden kendinle yzleirsin, kendi varlnla karlarsn. Olmadn tm kimliklerini kesip atmaya
devam et; aile, beden, zihin. Bu bolukta, sen olmadn her ey frlatlp atldnda anszn senin
varln yzeye kar. lk kez kendinle karlarsn ve bu karlama efendilik haline gelir.
DNCE DURDURULAMAZ, BU DURMAZ DEMEK DELDR AMA O DURDURULAMAZ. O
kendiliinden durur. Bu ayrm anlalmaldr; yoksa zihnini yakalamaya alrken delirebilirsin.
Zihinsizlik dnceyi durdurarak ortaya kmaz. Dnce artk yokken zihinsizlik vardr.
Durdurmaya alma abasnn kendisi daha ok endie yaratacaktr, atma yaratacaktr, seni
blnm yapacaktr. inde srekli bir kargaa hkm srecektir. Bunun yarar olmayacak.
Ve onu birka saniyeliine durdurmada baarl olsan bile, bu bir kazanm saylamaz nk birka
saniye neredeyse l gibi olacaktr, canl olmayacaktr. Bir eit hareketsizlik hissedebilirsin... ama
dinginlik deil. nk zorlanlm bir hareketsizlik dinginlik deildir. Onun altnda, bilinaltnn
derinliklerinde basklanm zihin almaya devam etmektedir.
Bu nedenle dnceyi durdurmann bir yolu yoktur. Ama zihin durur; bu kesindir. O kendiliinden
durur.
O zaman ne yapmal? Bu soru konuyla alakaldr. zle. Durdurmaya alma. Zihne kar herhangi
bir eylemde bulunmaya gerek yok. Her eyden nce kim yapacak bunu? Zihin kendisiyle
mcadele ediyor olacak; zihnini ikiye bleceksin: Birisi patron olmaya, borusunu ttrmeye
alyor, kendi dier ksmn ldrmeye alyor, bu samadr. Bu ok aptalca bir oyun, seni
delirtebilir. Dnceyi ya da zihni durdurmaya alma; sadece izle, izin ver. Ona tam zgrlk ver.
Brak istedii kadar hzl kosun; hibir ekilde onu kontrol etmeye alma. Sadece tanklk et.

O gzeldir! Zihin en gzel mekanizmalardan birisidir. Bilim henz zihin paralelinde herhangi bir ey
yaratamamtr. Zihin hl bir bayapt olarak duruyor; o kadar karmak, korkun derecede gl,
pek ok potansiyele sahip. zle onu! Tadn kart!
Ve bir dman gibi izleme nk zihne bir dman gibi yaklaacak olursan izleyemezsin.
imdiden nyarglsn, imdiden onun karsndasn. imdiden zihinde bir eyin yanl olduuna
karar verdin; daha imdiden sonuca vardn. Ve ne zaman birisine dmanca baksan, hibir zaman
derinlemesine bakmazsn, gzlerine asla bakmazsn; kanrsn.
Zihni izlemek demek ona derin bir sevgiyle, derin bir saygyla bakmaktr; o Tanrnn sana bir
armaandr. Zihnin kendi iinde yanl bir ey yoktur. Dnmenin kendi iinde yanl bir ey
yoktur. Tm dier sreler gibi gzel bir sretir. Gkyznde dolanan bulutlar gzeldir; neden
dnceler isel gkyznde dolanmasn? Aalar bezeyen iekler gzeldir; neden varlnda
dnceler iek amasn? Okyanusa dklen rmaklar gzeldir; neden bu dnce akmlar
bilinmedik bir yere doru gitmesin? Gzel deil mi? Derin bir saygyla bak. Bir sava deil, bir
k ol.
Zihnin ok ince ayrntlarn, ani dnlerini, gzel dnlerini izle. Ani zplamalarn ve
sraylarn, srekli oynamaya devam ettii oyunlar; dokuduu ryalar, hayalleri, hafzay,
yaratt bin bir tane tasarm; izle! Orada ylece karmadan, mesafeli, iine girmeden dururken,
yava yava hissetmeye balayacaksn... Gzlemciliin derinletike, farkndaln da
derinleecek, boluklar, aralklar ortaya kacak. Bir dnce gider ve dieri henz gelmedi ve bir
boluk var. Bir bulut geti, dieri geliyor ve bir boluk var.
Bu boluklarda zihinsizliin ipularn ilk kez yakalayacaksn. Zihinsizliin tadn alacaksn; onu
Zen'in ya da Tao'nun ya da Yoga'nn tad olarak adlandrabilirsin. Bu kk aralklarda anszn
gkyz alyor ve gne parlyor. Anszn dnya gizemlerle dolar nk tm snrlar kalkmtr;
gzlerindeki perde artk yoktur. Net bir ekilde, nfuz eder ekilde grrsn. Tm varolu
effaflar.
Balangta bu anlar az saydadr ve uzun aralkldr, enderdir. Ama onlar sana samadhi'nin ne
olduuna ilikin kavraylar sunar. Kk sessizlik havuzlar; onlar gelecek ve kaybolacaklar ama
sen bileceksin ki doru yoldasn. Yeniden izlemeye balayacaksn. Bir dnce getiinde onu
izlersin; bir aralk getiinde onu izlersin. Bulutlar da gzeldir, gn da gzeldir. Artk bir seici
deilsin. Artk sabit bir zihnin yok. "Sadece aralklar isterim" demezsin. Bu aptalcadr nk bir
kez sadece aralklar beklemeye kendini adadnda, tekrardan dnmenin karsnda olmaya
karar vermisin demektir. Ve o zaman bu aralklar kaybolacaktr. Onlar sadece sen mesafeliyken,
ayryken gerekleir. Onlar olur, getirilemez. Onlar olur, onlar olmas iin zorlayamazsn. Onlar
kendiliinden olan olaylardr.
zlemeye devam et. Brak dnceler gelip gitsin; nereye gitmek isterlerse. Yanl bir ey yok!
Hkmetmeye ve ynlendirmeye alma. Brak dnceler tam bir zgrlk ierisinde hareket
etsin. Ve sonradan daha byk aralklar geliyor olacak. Kk satorilerle kutsanacaksn. Bazen
dakikalar geecek ve dnceler olmayacak; hi trafik olmayacak, kesintisiz, tam bir sessizlik.

Daha byk boluklar geldiinde yeni bir netlik ykselecek. Sadece dnyay grecek bir netlie
sahip olmayacak, isel dnyay da grebileceksin. lk boluklarla dnyay grebileceksin; aalar
imdi grndnden daha yeil olacak, hi bitmeyen bir mzikle, gklerin mziiyle
evreleneceksin. Anszn Tanrsalln aklanamaz, gizemli mevcudiyetinde bulacaksn kendini.
Sen onu yakalayamasan da sana dokunuyor. Senin ulaabilecein mesafede ama yine de
tesinde. Tanr sadece darda olmayacak, birden aracaksn; o ayn zamanda ieride. O
sadece grnrde deil, grendedir; ierde ve dardadr. Zamanla...
Ama buna da balanma. Balanmak zihnin devam etme besinidir. Balanmadan tank olmak onu
durduracak, hi aba sarf etmeden durduracak olan yntemdir. Ve bu derin mutluluk anlarndan
keyif almaya baladka onlar daha uzun sreler elinde tutabilme kapasiten ykselecek. Nihayet,
sonunda bir gn artk efendi oldun. O zaman dnmek istediinde dnrsn; dnceye
ihtiya varsa onu kullanrsn. Dnceye ihtiya yoksa dinlenmesine izin verirsin. Zihin artk orada
olmadndan deil, oradadr ama sen onu kullanabilirsin ya da kullanmazsn. Artk o senin
kararndr, tpk bacaklar gibi: Komak istersen onlar kullanrsn; komak istemiyorsan dinlenirsin.
Bacaklarn oradadr. Ayn ekilde bacaklar da oradadr.
Seninle konuurken zihni kullanyorum; konumann baka bir yolu yok. Sorularn yantlarken
zihni kullanyorum; baka bir yolu yok. Karlk vermek ve iliki kurmak zorundaym ve zihin gzel
bir mekanizmadr. Seninle konumuyorken ve tek bamayken zihin yok nk o sayesinde iliki
kurulan bir aratr. Tek bama otururken ona ihtiya yoktur.
Ona bir dinlenme frsat vermiyorsun; o yzden zihin vasatlar. Srekli kullanlr, durmadan ve
dinlenmeden, yorulur. Gndz alr, gece alr; gndz dnrsn, gece rya grrsn.
Gece-gndz almaya devam eder. Yetmi ya da seksen yl yaayacak olursan, o srekli
alyor olacak.
Zihnin nezaketine ve dayankllna bak; ne kadar zarif! Kck bir kafada dnyann tm
ktphaneleri saklanabilir; bugne kadar yazlm her ey tek bir zihinde tutulabilir. Zihnin
kapasitesi inanlmazdr. Ve bu kadar kck bir alanda! Ve hi ses kartmadan. Eer bir gn
bilim adamlar zihin ayarnda bir bilgisayar yaratabilecek olurlarsa... bilgisayarlar vardr ama onlar
henz zihin deiller. Onlar hala mekanizmalar, organik bir btnlkleri yok; henz bir merkezleri
yok. Eer bir gn bu mmkn olursa ve bilim adamlarnn bir gn zihinleri yaratabilmesi
mmkndr o zaman bu bilgisayarn ne kadar yer igal edeceini ve ne kadar grlt
karacan greceksin!
Zihin neredeyse hi ses kartmyor; sessizce almaya devam ediyor. Ve nasl bir hizmetkr;
yetmi-seksen yl boyunca! Ve hatta o zaman, lrken bile bedenin yal olabilir ama zihnin gen
kalr. Kapasitesi yine de ayn kalr. Eer onu doru ekilde kullanrsan bazen de yalandka
oalr nk daha ok bildike, daha ok anlarsn. Daha ok yaayp deneyim kazandka
zihninin kapasitesi daha ok geliir. ldnde bedenindeki her ey lmeye hazrdr; zihnin
dnda.

Bu nedenle Douda zihin bedeni terk eder ve baka bir rahme girer deriz nk henz lmeye
hazr deildir. Yeniden doum zihne aittir. Ve bir kez zihinsizlik haline erdiinde baka bir yeniden
doum olmayacak. O zaman sadece leceksin. Ve lmnle her ey zlecek zihnin,
bedenin sadece tank olan ruhun kalacak. Bu zamann ve uzayn tesidir. O zaman varolula bir
olursun, o zaman artk onunla ayr deilsin. Ayrlk zihinden kaynaklanr.
Ama onu zorla durdurmann bir yolu yoktur, saldrgan olma. Sevgiyle, derin bir saygyla hareket et
ve o kendiliinden olmaya balayacak. Sen sadece izle ve acele etme.
Modern zihin ok acelecidir. O zihni durduracak hzl yntemler ister. O nedenle uyuturucular
caziptir. Zihni uyuturucular ve kimyasal maddeler kullanarak durmaya zorlayabilirsin ama o
zaman da mekanizmaya kar saldrgan oluyorsun. Bu iyi deildir, bu ykcdr. Bu yolla bir efendi
haline gelemezsin. Uyuturucular yardmyla zihni durdurabilirsin ama o zaman uyuturucular
efendi olacak; sen efendi olmayacaksn. Sadece patronunu deitirdin ve daha ktsyle
deitirdin. Artk uyuturucular senin zerinde g sahibi olacak, onlar sana sahip olacak; onlar
olmadan kayp olacaksn.
Meditasyon zihne kar bir aba sarf etmek deildir, o zihni anlamann bir yoludur. Zihne
sevecenlikle tanklk etmektir ama kii elbette sabrl olmak zorundadr. Kafanda tamakta
olduun bu zihnin ortaya kmas yzyllar, bin yllar srd. Kck zihnin tm insanln
deneyimini tayor. Ve sadece insanln da deil hayvanlarn, kularn, bitkilerin, talarn tm
bu deneyimlerden getin. Bu ana kadar olan her ey sende de oldu.
Kck bir fndk kabuunda tm varoluun deneyimini tayorsun. Senin zihnin budur. Aslnda
ona senin demek doru deil. O kolektiftir; o hepimize aittir. Modern psikoloji buna yaklamaktadr,
bilhassa Jungcu psikoloji ona yaklamaktadr ve kolektif bilinalt gibi bir eyi hissetmeye
balamlardr. Zihnin sana ait deil; o hepimize ait. Bedenlerimiz ok ayr; zihinlerimiz ayr deil.
Bedenlerimiz net bir biimde ayr, zihinlerimiz rtr ve ruhlarmzsa tektir.
Bedenler ayrdr, zihinler rtr ve ruhlarsa tektir. Benim farkl bir ruhum yok ve senin farkl bir
ruhun yok. Varoluun tam merkezinde buluuruz ve tekiz. Tanr budur: Her eyin buluma noktas.
Tanr ve dnya "dnya" beden demektir arasnda zihin vardr.
Zihin bir kprdr, bedenle ruh arasnda, dnyayla Tanr arasnda bir kpr. Onu yok etmeye
alma!
Pek oklar onu Yoga ile yok etmeye alt. Bu Yogann yanl kullanlmasdr. Pek oklar onu
beden hareketleriyle, nefesle yok etmeye alt; bu da bedende zor fark edilen kimyasal
deiiklikler yapar. Mesela, eer kafa st, shirhasan'da durursan zihni kolayca yok edersin:
nk kan kafann iine hcum eder, sel gibi kafann iine akar... kafann zerinde durduunda
yaptn ey budur. Beyin mekanizmas naziktir. Sen onu sel gibi kanla dolduruyorsun, nazik
dokular lecektir. Bu nedenle hibir zeki yogiye rastlayamazsn. Hayr; yogiler az ya da ok
aptaldr. Bedenleri salkldr, gldr bu doru ama zihinleri lmtr. Zek parltlar
gremeyeceksin. ok grbz, hayvans bir beden greceksin ama bir ekilde insan kaybolmutur.

Kafann zerinde durarak kann yerekimiyle kafann iine doru zorluyorsun. Kafann kana
ihtiyac var ama az miktarda ve yavaa, sel gibi deil. Yerekimine kar azck kan kafaya ular
ve bu da dingin bir ekilde olur. ok fazla kan kafaya giderse tahrip edicidir.
Yoga zihni ldrmek iin kullanlmtr. Zihni ldrmek iin nefes kullanlabilir; hassas zihin iin
sert olabilecek nefes ritimleri vardr, ince nefes titreimleri vardr. Zihin onlarla tahrip edilebilir.
Bunlar eski numaralar. Artk yeni numaralar bilim tarafndan salanyor: LSD, esrar ve dierleri;
giderek ok daha karmak uyuturucular er ya da ge sunulacak.
Ben zihnin durdurulmas taraftar deilim. Ben onun izlenmesi taraftarym. O kendiliinden durur
ve o zaman gzeldir. Bir ey hi iddet olmadan gerekleirse kendine has bir gzellii vardr;
doal bir geliimi vardr. Bir iei g kullanp aabilirsin; bir goncann ta yapraklarn ekip zorla
aabilirsin ama iein gzelliini yok etmi oldun. Artk neredeyse ldr. Senin vahetine
dayanamaz. Ta yapraklar gevemi, gszlemi, lyor. Gonca kendi enerjisiyle atnda,
kendiliinden atndaysa bu ta yapraklar canldr.
Zihin senin kendi ieklenmendir; onu hibir ekilde zorlama. Ben her trden zorlamaya ve iddete
karym ve bilhassa da kendine ynelik olana.
Sadece izle derin duada, sevgide, saygda ve ne olduunu greceksin. Mucizeler
kendiliinden gerekleecek. tip-kakmaya gerek yok.
Dnceyi nasl durdurmal? Ben sadece uyank ol ve izle diyorum. Ve bu durdurma fikrini de bir
kenara at yoksa zihnin doal dnmn durdurur. Bu durdurma fikrini brak! Sen kim oluyorsun
da durduracaksn?
En fazla keyfini kartabilirsin. Ve yanl hibir ey yok; ahlaksz dnceler bile, szde ahlaksz
dnceler bile zihninden gese, brak gesinler. Yanl bir ey yok. Sen ayr dur, bir zarar
verilmiyor. O yalnzca bir kurgu, isel bir film izliyorsun. Onu kendi halinde brak ve o seni
zihinsizlie doru zamanla gtrecek. zlemek nihai olarak zihinsizlikte son bulur.
Zihinsizlik zihnin karsnda deildir; zihinsizlik zihnin tesindedir. Zihinsizlik zihni ldrerek, yok
ederek gelmez; zihni btnyle anlayp artk dncelere ihtiya duymadnda zihinsizlik gelir.
Kavrayn onun yerine gemitir.

TEKERLEK VE TEKERLEK iZi

nsan imdiki andaym gibi grnr ama bu sadece grnte byledir. nsan gemite yaar.
imdiki andan geer ama kkleri gemite kalr. Sradan bilin iin gerek zaman imdiki zaman
deildir; sradan zihin iin gerek gemi zamandr, imdiki zaman sadece gemile gelecek

arasndaki geittir, anlk bir geit. Gemi gerektir ve gelecek de yledir ama imdiki an sradan
bilin iin gerek deildir.
Gelecek sadece genilemi gemitir. Gelecek tekrar tekrar gemiin yanstlmasdr. imdiki
zaman yokmu gibi gelir. imdiki an dnecek olursan onu bulamayacaksn bile nk onu
bulduun an gemi olur. Bir an nce, onu bulmamken, o gelecekteydi.
Bir Buda-bilinci iin, aydnlanm bir varlk iin yalnzca imdiki an vardr. Sradan bir bilin,
farknda olmayan, uykudaki bir uyurgezer iin gemi ve gelecek gerektir ve imdiki an gerek
deildir. Sadece kii uyandnda imdi gerektir ve gemi ve gelecek ise gerek d olur.
Bu neden byledir? Neden gemite yayorsun? nk zihin biriktirilmi zihinden baka bir ey
deildir. Zihin hafzadr; yaptn tm eyler, ryasn grdn tm eyler, yapmay isteyip
yapamadn tm eyler, gemite kafanda canlandrdn her eydir zihin. Zihin l bir
mevcudiyettir. Zihnin araclyla bakarsan imdiyi asla bulamazsn nk imdiki an yaamdr ve
yaama asla l bir ey araclyla yaklaamazsn. Zihin ldr.
Zihin bir aynann zerini kaplayan toz gibidir. Ne kadar ok tozla kaplanrsa ayna o kadar az ayna
gibi olur. Ve eer toz katman senin zerindeki gibi kalnsa, o zaman ayna yanstma
yapmayacaktr bile.
Herkes toz topluyor; sadece toplamyor ona yapyorsun, onun bir hazine olduunu
dnyorsun. Gemi bitti, neden ona yapyorsun? Onunla hibir ey yapamazsn, gemie
gidemezsin, onu silemezsin; neden ona yapyorsun? O bir hazine deil. Ve ayet gemie
yapr ve onun bir hazine olduunu dnrsen elbette zihnin onu gelecekte tekrar tekrar
yaamak isteyecek. Gelecein modifikasyon yaplm gemiten baka bir ey olamaz; birazck
yontulmu, birazck dekore edilmi ama ayns olacak nk zihin bilinmeyen bir eyi dnemez.
Zihin sadece bilineni tasarlayacaktr, bildiin eyi.
Bir kadn seversin ve kadn lr. imdi nasl baka bir kadn bulacaksn? Dier kadn lm
karnn modifikasyondan gemi bir hali olacaktr; bu senin bildiin tek yol. Gelecekte yapacan
her ne olursa olsun gemiin bir devamndan baka bir ey olmayacak. Biraz deitirebilirsin; bir
yama oraya bir yama uraya ama ana ksm olduu gibi kalr.
lm deinde yatarken birisi Nasreddin Hoca'ya sordu: "Sana yeni bir hayat verilse onu nasl
yaardn Nasreddin? Herhangi bir deiiklik yapar mydn?" Nasreddin kapal gzlerle derin derin
dnd, tand, evirdi evirdi, sonra gzlerini at ve dedi ki: "Evet, eer bana yeni bir hayat
verilirse salarm ortadan ayracam. Bunu hep istemitim ama babam her zaman yapmamam
konusunda srar etti. Ve babam ldnde de salarm artk yle almt ki ortadan
ayrlmyordu."
Glme! Yaamnla ne yapacan sana sorulursa bunun gibi ok az deiiklik yapacaksn. Burnu
birazck daha deiik bir koca, karndan biraz deiik yzl bir kadn, biraz daha byk yahut
kk ev. Ama bunlar san ortadan ayrmaktan daha baka bir ey deil, vr-zvr, nemsiz.

zde hayatn ayn kalacak. Bunu ok, ok kereler yapmtn; zde hayatn ayn kald. Pek ok
kereler sana yaam verildi. Pek ok kereler yaadn; sen ok ok eski dnemlerden kalmasn. Bu
yeryznde yeni deilsin, bu dnyadan daha da eskisin nk baka dnyalarda, baka
gezegenlerde de yaadn. Varolu kadar eskisin; bu byle olmal nk sen onun bir parassn.
ok eskisin ama ayn kalb tekrar tekrar yineliyorsun. Bu nedenle Hindular ona yaam ve lm
tekerlei derler; kendisini tekrar edip durduu iin tekerlek. Yinelemedir: Ayn teller yukar gelip
aa iniyor, aa inip yukar kyor.
Zihin kendisini yanstr ve zihin gemitir, o halde gelecein gemiten baka bir ey olmayacaktr.
Ve nedir gemi? Gemite ne yaptn? Her ne yaptysan iyi, kt, u-bu ne yaparsan yap
kendi tekrarn yaratyor. Karma teorisi budur. Evvelsi gn kzdysan dn tekrar kzmak iin belli bir
potansiyel yarattn. Sonra bunu tekrar ettin, kzgnla daha ok enerji verdin. Kzgnlk halini daha
da kkletirdin, suladn; bugn artk onu daha byk bir gle, daha ok enerjiyle tekrar
edeceksin. Ve yarn yine bugnn kurban olacaksn.
Yaptn ve hatta dndn her eylemin kendine has tekrar ve tekrar srar etme yollar vardr
nk bu senin varlnda belli bir kanal aar. Senden enerji emmeye balar.
Kzgnsn sonra bu hal gider ve sen artk kzgn olmadn dnrsn; o zaman iin zn
karrsn. Bu ruh hali gittiinde hibir ey olmad; sadece teker hareket etti ve yukarda olan teli
aaya indi. Kzgnlk birka dakika nce yzeydeydi; kzgnlk imdi bilinaltnn iine, varlnn
derinine indi. O zamannn tekrar gelmesini bekleyecek. Eer ona uygun davrandysan onu
salamlatrdn. Onun yaamas iin tekrar bir ruhsat vermi oldun. Ona yeniden bir g, bir enerji
verdin. Topran altndaki bir tohum gibi zonkluyor, doru zaman ve mevsimi bekliyor ve sonra da
filizlenecek.
Her eylem kendi kendini yaatr, her dnce kendi kendini yaatr. Onunla bir kez ibirlii
yaparsan ona enerji veriyorsundur. Er ya da ge alkanla dnecektir. Onu yapacaksn ve bir
yapan olmayacaksn; onu sadece alkanln gcyle yapacaksn. nsanlar alkanlk ikinci
doadr derler; bu bir abart deildir. Aksine o bir azmsamadr! Aslnda, alkanlk birinci doa olur
ve doa da ikincil hale der. Doa sadece bir kitaptaki bir ek ya da dipnota dnr ve alkanlk
da kitabn ana gvdesi olur.
Alkanlk yoluyla yaarsn; bunun anlam alkanlk aslnda senin araclnla yaar demektir.
Alkanln kendisi srar eder, onun kendi enerjisi vardr. Elbette senden enerji alr ama gemite
sen ibirlii yaptn ve imdi de ibirlii yapyorsun. Zamanla alkanlk efendi sen de yalnzca bir
hizmetkr, bir glge olacaksn. Alkanlk emiri, komutu verecek ve sen de sadece itaatkr bir
hizmeti olacaksn. Ona uymak zorunda olacaksn.
Bir Hindu mistik olan Eknath bir kutsal yolculua kyordu. Kutsal yolculuk en az bir yl srecekti
nk lkedeki tm mukaddes yerleri ziyaret edecekti. Elbette Eknath ile seyahat etmek bir
imtiyazd, o yzden bin kii onunla beraber seyahat ediyordu. Kasabann hrsz da geldi ve dedi
ki: "Biliyorum ki ben bir hrszm ve senin dini cemaatinin bir yesi olmay hak etmiyorum ama
bana da bir ans ver. Ben de bu kutsal yolculua kmak istiyorum."

Eknath dedi ki: "Bu zor olacak nk bir yl uzun bir sre ve sen insanlarn eylerini almaya
balayabilirsin. Sorun yaratabilirsin. Ltfen vazge bu fikirden." Ama hrsz srarcyd. "Bir yllna
almaktan vazgeeceim ama mutlaka gelmeliyim. Ve sana sz veriyorum, bir yl boyunca
kimseden tek bir ey bile almayacam" dedi. Eknath kabul etti.
Ama bir hafta iinde sorun kt ve sorun insanlarn eyalarndan bir eyler kaybolmaya balad.
Hatta daha da fazla kafa kartrcyd nk kimse bir ey almyordu; bir eyler birilerinin
antasndan kayboluyor ve birka gn sonra baka birisinin antasndan kyordu. Kaybolan
eylerin antasnda bulunduu adam, "Ben hibir ey yapmadm. Gerekten bu eylerin nasl olup
da benim antama geldiini bilmiyorum" diyordu
Eknath phelendi, bir gece uyuyormu gibi yapt ama uyankt ve izledi. Gece yarsna doru,
gecenin tam ortasnda hrsz belirdi ve bir kiinin antasndakini tekiyle deitirmeye balad.
Eknath onu sust yakalad ve dedi ki: "Ne yapyorsun? Ve sen sz vermitin!"
Hrsz da, "Ben szm tutuyorum. Ben tek bir ey bile almadm. Ama bu benim ok eski bir
alkanlm... gecenin ortasnda eer bir eytanlk yapmazsam uyumam imkanszlayor. Ve bir
yl boyunca uyumamak? Sen merhametli bir adamsn. Bana kar merhametli olmalsn. Ve ben
almyorum! Her ey srekli bulunuyor; bir yere gitmiyorlar da sadece birisinden dierine yer
deitiriyor. Ve hepsinden te bir yl sonra yeniden almaya balayacam, o yzden iyi bir pratik
de oluyor."
Alkanlklar seni belli eyler yapmaya zorluyor; sen bir kurbansn. Hindular ona karma yasas
diyorlar. Yinelediin her eylem ya da dnce nk dnce de zihindeki ok ince bir
eylemdir giderek daha ok glenir. Artk onun penesindesin. O zaman alkanlkta hapis
olursun. O zaman bir mahkmun, bir klenin hayatn yaarsn. Ve bu hapislik kolay fark edilmez;
bu hapishane alkanlklarndan, koullanmalarndan ve yapm olduun eylemlerden yaplmtr.
Tm bedenini sarm durumda ve elin-kolun bal ama sen hl onu kendin yapyormu gibi
dnyor ve kendini kandrmaya devam ediyorsun.
Kzdnda onu kendinin yaptn dnyorsun. Ona bahaneler uydurup koullarn bunu
gerektirdiini sylyorsun: "Kzmak zorundaydm yoksa ocuk yanl yola sapacakt. Kzmasaydm
iler ktye gidecekti ve ofiste her ey bir kaosa dnecekti. Hizmetkrlar sz dinlemeyecek; ileri
idare etmek iin kzmak zorundaydm." Bunlar bahaneler; egon senin hl patron olduuna
inanmay bu ekilde srdrebiliyor. Ama deilsin.
Kzgnlk eski kalplardan, gemiten gelir. Ve kzgnlk geldiinde ona bahaneler bulmaya
alrsn. Psikologlar deneylerler yapmaktadr ve Doulu ezoterik psikologlarla ayn sonuca
ulamlardr: nsan bir kurbandr, efendi deil. Psikologlar mmkn olan her trl konforu salayp
insanlar tamamen tecrit etmilerdir. Ne ihtiyalar varsa temin edilmi ama dier insanlarla hibir
temasta bulunmamlardr. Klimal hcrelerde hi almadan, hi sorun olmadan, hi belaya
karmadan yaadlar ama ayn alkanlklar devam etti. Bir sabah artk ortada hibir neden
yokken nk her trl konfor salanmken, kayg yokken, kzmak iin bir bahane yokken
adam anszn kzgnln iinde kabardn fark ediyor.

O senin iinde. Bazen grnrde hibir neden yokken aniden znt gelir. Ve bazen kii mutlu
hisseder, bazen kendinden geecek kadar mutlu hisseder. Tm sosyal ilikilerden yoksun
braklm, her trl konfor ierisinde tecrit edilmi, her trl gereksinimi karlanm bir adam
senin bir ilikide yaadn tm ruh hallerinin iinden geiyor. Bu bir takm eylerin ierden
kaynakland anlamna geliyor ve sen onu bakasnn boynuna asyorsun. Bu sadece bir bahane.
yi hissediyorsun, kt hissediyorsun ve bu hisler kendi bilinaltndan, kendi gemiinden kabarp
ykseliyor. Senden baka kimse sorumlu deil. Kimse seni kzdramaz ve kimse seni mutlu
edemez. Kendi kendini mutlu ediyorsun, kendi kendini kzdryorsun ve kendi kendini zyorsun.
Bunu fark etmediin srece bir kle olarak kalacaksn.
"Bama gelen ne olursa olsun kesinkes ben sorumluyum. Koulsuz olarak her ne olursa olsun
kesinlikle ben sorumluyum." Kii bunu fark edince kendisinin efendisi haline gelir.
Balangta bu senin cann skp zecek nk sorumluluu bakasna atabilirsen yanl
yapmadn iin kendini iyi hissedebilirsin. Karn saldrgan davranlarda bulunuyorsa ne
yapabilirsin? Kzmak zorundasn. Ama unutma karn kendi ruhsal mekanizmalar nedeniyle
saldrgan davranyor. O sana kar saldrgan deil. Sen orada olmasaydn ocuklara saldracakt.
ocuklar orada olmasayd bulaklara saldracakt; onlar yere arpm olacakt. Radyoyu krm
olacakt. Bir ey yapmas gerekiyordu; saldrganlk geliyordu. Gazete okurken bulunman ve sana
kar saldrmas sadece bir rastlantyd. Yanl bir zamanda elinin altnda bulunman sadece bir
rastlantyd.
Kzgnsn, karn saldrganlat iin deil; o sadece uygun durumu sana salad hepsi bu. O sana
kzman iin bir olaslk, kzman iin bir bahane vermi olabilir ama kzgnlk kabarmaktayd. Karn
orada olmasayd ayn ekilde kzm olacaktn; baka bir eye, bir fikre ama kzgnlk orada olmak
zorundayd. O senin kendi bilinaltndan gelmekte olan bir eydi.
Herkes kendi varlndan ve davranlarndan sorumludur, tamamyla sorumlu. Sorumlu olmaktan
balangta ok cann sklacak nk sen her zaman mutlu olmak istiyor olduunu dnmtn;
o halde nasl olur da kendi mutsuzluundan sorumlu olabilirsin? Her zaman mutluluktan umay
arzuluyorsun, nasl olur da kendi kendine kzabiliyorsun? Ve bu yzden sorumluluu bakalarnn
zerine atyorsun.
Eer sorumluluu bakalarna atmaya devam edecek olursan unu unutma ki bir kle olarak
kalacaksn nk hi kimse baka birisini deitiremez. Baka birini nasl deitirebilirsin? Hi
birisi baka birisini deitirmi midir? Dnyadaki en az yerine gelmi dileklerden birisi baka
birisinin deimesini istemektir. Bunu hi kimse bugne kadar yapamad, bu imknszdr nk
baka bir insan da kendinden menkul bir var olu srer; onu deitiremezsin. Sorumluluu
bakalarnn zerine atmaya devam edersin ama dierini deitiremezsin. Ve sorumluluu
bakalarna attn iin de temel sorumluluun sana ait olduunu hi gremezsin. Temel deiiklik
kendi iinde gereklidir.

Tuzaa u ekilde dersin: ayet tm eylemlerinden, tm ruh hallerinden sorumlu olduunu

dnmeye balarsan balangta depresyona gireceksin. Ama bu depresyonun iinden
geebilirsen hemen sonra hissedeceksin nk artk bakalarndan zgrletin. Artk kendi
kendine alabilirsin. zgr olabilirsin, mutlu olabilirsin. Btn dnya zgr ve mutlu olmasa bile
fark etmez. Ve ilk zgrlk bakalarna sorumluluu atmay brakmaktr ve ilk zgrlk sorumlu
olduunu bilmektir. O zaman pek ok ey birden mmkn hale gelir.
Bakalarna sorumluluu atmaya devam edersen unutma ki bir esir olarak kalacaksn nk kimse
bir bakasn deitiremez. Kimse bir bakasn bugne kadar deitirebildi mi? Sana ne olursa
olsun zgn hissediyorsun sadece gzlerini kapat ve zntn izle seni gtrd yere kadar
izle, onun derinine gir. Sonrasnda sebebine varacaksn. ok uzun yolculuk yapman gerekebilir
nk tm hayatn bu iin iinde ve yalnzca bu hayat da deil, pek ok baka hayat da iin iinde.
Seni inciten pek ok yara bulacaksn ve bu yaralar nedeniyle zleceksin; onlar zcdr. Bu
yaralar henz kabuk balamad; kanyorlar. Kaynana gitme, sonutan sebebe gitme yntemi
onlar iyiletirecek. Nasl iyiletirir? Neden iyiletirir? Bunda ima edilen olgu nedir?
Ne zaman geriye doru gidersen vazgeecein ilk ey sorumluluu bakalarnn zerine atmaktr
nk sorumluluu bakalarna atyorsan dar doru gidersin. O zaman tm sre yanltr,
sebebi baka birisinde aryorsun: "Neden benim karm saldrgan?" O zaman "niin" srekli bir
biimde karnn davranna nfuz eder. lk adm tutturamadn ve tm sre yanl olacaktr.
"Neden mutsuzum? Neden kzgnm?" Gzlerini kapa ve bunun derin bir meditasyon olmasna izin
ver. Yere uzan, gzlerini kapa, bedenini gevet ve neden kzgn olduunu hisset. Karn unut
gitsin, bu bir bahane; A, B, C, D, her neyse bahaneyi unut. Kendi iinde derine doru git, kzgnla
nfuz et. Kzgnln kendisini bir nehir gibi kullan; nehrin iinde ak ve nehir seni ieri doru
gtrecek. inde ok ince yaralar bulacaksn. Karn sana saldrgan gzkt nk iindeki ok
ince bir yaraya, seni inciten bir eye dokundu. Hep gzel olmadn dnmtn, yzn irkin ve
iinde bir yara var. Karn saldrganlatnda yznn farkna varman salayacak. "Git de bir
aynaya bak!" diyecek. Bir ey incinir. Karna sadk kalmadn ve o da saldrmak istediinde onu
tekrar gndeme getirecek, "Neden o kadnla glyordunuz? Neden o kadnla ok mutlu bir
ekilde oturuyordunuz?" Bir yaraya dokunuldu. Sadk olmadn, sulu hissediyorsun; yaran hl
taze.
Gzlerini kapa, kzgnl hisset, onun btnyle ykselmesine izin ver ki ne olduunu tamamyla
grebilesin. Sonra da brak bu enerji seni gemie doru gtrsn nk kzgnlk gemiten
geliyor. Gelecekten gelemez elbette. Gelecek henz var olmad. imdiki andan gelmiyor.
Karmann tm bak noktas udur: Gelecekten gelemez nk gelecek henz yok; imdiden
gelemez nk sen imdinin ne olduunu bilmiyorsun bile. imdi sadece aydnlanm olanlar
tarafndan bilinir. Sen sadece gemite yayorsun, yleyse gemiinden bir yerlerden geliyor
olmal. Yara anlarnda bir yerlerde olmal. Geriye git. Bir tane yara olmayabilir, pek ok olabilir;
byk, kk. Daha derine in ve ilk yaray bul, tm kzgnlklarn orijinal kaynan. Eer denersen
bulabileceksin nk o zaten orada. Orada; tm gemiin hl orada. Sarlm bir film gibi ierde
bekliyor. Onu dndr, filme bakmaya bala. Kkteki sebebe doru gemie gitme sreci budur. Ve

srecin gzellii udur: ayet geriye doru bilinli olarak gidersen, ayet bilinli olarak yaray
hissedersen yara hemen iyileir.
Peki neden iyileir? nk bir yara bilinsizlik, farknda olmamak tarafndan yaratlr. Bir yara
cahilliin, uykunun parasdr. Bilinli olarak gemie gidip yaraya baktnda bilin bir iyiletirme
gcdr. Gemite yara gerekletiinde bilinsizliin iinde gerekleti. Kzgndn, kzgnlk
tarafndan ele geirilmitin, bir ey yaptn. Bir adam ldrdn ve bunu tm dnyadan saklyordun.
Polisten gizleyebilirsin, mahkemeden ve kanunlardan gizleyebilirsin ama kendinden nasl
saklayabilirsin? Biliyorsun, o actr. Ve ne zaman birisi sana kzman iin bir frsat verirse korkarsn
nk yeniden olabilir, karn ldrebilirsin. Geri git nk birisini ldrdn ya da kzgnca ve
lgnca davrandn an bilinsizdin. Bilinaltnda bu yaralar korundu. Artk bilinlen.
Geriye gitmek bilinsizlik halinde yapm olduun eylere bilinli olarak gitmek demektir. Geri git;
sadece bilincin iyiletirir. O iyiletirici bir gtr. Neyi bilinli hale getirebilirsen iyileecek ve
artk cann yakmayacak.
Geriye giden bir insan gemii serbest brakr. O zaman artk gemi ilemiyordur, o zaman artk
gemi onu penelerinde tutmuyordur ve gemi bitmitir. Gemiin onun varlnda yeri yoktur.
Ve gemiin senin varlnda yeri olmadnda sen imdi iin hazr olursun, asla ondan nce deil.
Bolua ihtiyacn var; ierde ok fazla gemi var, lm eyler iin bir hurdalk, imdiki ann
girebilecei bir boluk yok. Bu hurdalk devaml gelecek hakknda ryalar gryor, yani bu yerin
yars artk olmayan eylerle dolu, dier yars da henz gereklememi eylerle dolu. Ya imdiki
an? O darda beklemekte. Bu nedenle imdiki an bir geitten ibaret, gemiten gelecee bir
geit, sadece anlk bir geit.
Gemile iini bitir; gemile iini bitirmediin srece bir hayaletin hayatn yayorsun. Hayatn
sahici deil, var olmuyor. Gemi senin araclnla yayor, srekli ller sana musallat olmaya
devam ediyor. Geriye git; ne zaman frsatn olursa, ne zaman iinde bir ey olursa. Mutluluk,
mutsuzluk, znt, kskanlk; gzleri kapa ve geriye git. Ksa sre sonra geriye doru seyahat
etmede ehil hale geleceksin. Ksa sre sonra gemite geriye gidebileceksin ve pek ok yara
alacak. inde bu yaralar alnca bir eyler yapmaya balama. Yapmaya gerek yok. Sadece bak,
izle, gzle. Yara orada; izleme enerjini yaraya ver, ona bak. Ona hibir yarg olmakszn bak nk
eer yarglarsan, eer, "Bu kt, bu byle olmamal" dersen yara yeniden kendisini kapatr. O
zaman gizlenmek zorunda kalacak. Aypladn zaman zihin bir takm eyleri gizlemeye alr.
Bilin ve bilinalt bu ekilde yaratlr. Yoksa zihin tektir; blnmek iin neden yoktur. Ama sen
ayplarsn; o zaman zihin de blmek ve baz eyleri karanla, bodruma koymak zorunda kalr bu
sayede onlar gremezsin ve ayplanmay gerektirecek bir ey olmaz.
Ayplama, taktir etme. Yalnzca bir tank ol, bamsz bir gzlemci. Reddetme. "Bu iyi deil" deme
nk bu bir reddedi ve bastrmaya baladn.
Geride dur. Sadece bak ve izle. efkatle bak ve iyileme gerekleecek.

Bana neden oluyor diye sorma nk o doal bir olay; bu tpk yz santigrat derecede suyun
kaynamas gibidir. Hibir zaman, "Neden doksan dokuz derecede deil?" diye sormazsn. Bunu
kimse yantlayamaz. Sadece yz derecede kaynamas gerekleir. Bir soru yoktur ve soru sormak
yersizdir. Doksan dokuz derecede kaynasayd nedenini sorabilirdin. Doksan sekiz derecede
kaynasayd nedenini sorabilirdin. Yz derecede suyun kaynamas sadece doaldr.
Ayn ey isel doa iin de geerlidir. Tarafsz, efkatli bir bilin bir yaraya geldiinde, yara yok
olur, buharlar. Bunun bir nedeni yok. Bu yalnzca doaldr, bu byledir, bu byle olur. Bunu
sylerken deneyimimden sylyorum. Dene ve bu deneyim senin iin de mmkn. Yntem budur.

EYLEMDE FARKINDALIK
Uyuya kalm bir adam hibir eyde btn olamaz. Yiyorsun tamamen orada deilsin; bin bir tane
ey dnyorsun bin bir tane rya gryorsun, yalnzca mekanik bir ekilde kendini tkyorsun.
Erkeinle veya kadnnla seviiyorsun belki ve tamamen orada deilsin. Belki de baka kadnlar
dnyorsun, kadnnla seviiyor ve baka kadnlar dnyorsun. Ya da belki pazar
dnyorsun ya da satn almay dndn eylerin fiyatlarn ya da bir arabay ya da bir evi ya
da bin bir tane eyi; ve mekanik bir ekilde seviiyorsun. Eylemlerinde btn ol ve eer
btnsenfarknda olmak zorundasn; hi kimse farknda olmadan btn olamaz. Bir ey
yiyorsan, sadece yiyorsun; tam olarak imdi buradasn. Yemek her ey: Yalnzca kendini
tkamyorsun, keyif alyorsun. Ruh, beden zihin sen yiyorken uyumlu ve ahenk ierisinde,
varlnn bu katmannda derin bir ritim var. Yemek bir meditasyona dnr, yrmek bir
meditasyona dnr, yemek piirmek bir meditasyona dnr, yrmek bir meditasyona
dnr, odun kesmek bir meditasyona dnr, kuyudan su tamak bir meditasyona dnr.
Kk eyler dntrlr: Onlar ltl eylemler haline gelir.

MERKEZDEN BASLA
Sessizliin zihnin bir paras olmad anlalmas gereken bir eydir. Bu durumda ne zaman,
"Onun sessiz bir zihni var" dersek bu samalktr. Bir zihin asla sessiz olamaz. Zihnin varlnn
kendisi sessizliin kartdr. Zihin sestir, sessizlik deil. Bir kimse gerekten sessizse onun
zihinsiz olduunu sylemek zorundayz.
"Sessiz zihin" elikili bir terimdir. Zihin varsa sessiz olamaz ve eer sessizse o zaman yoktur. Bu
nedenle Zen rahipleri zihinsizlik terimini kullanrken hibir zaman sessiz zihin demezler. Zihinsizlik
sessizliktir. Ve zihnin olmad an bedenini hissedemezsin nk zihin araclyla bedenini

hissedecein geittir. Eer zihinsizlik varsa bir beden olduunu hissedemezsin; beden bilinten
kaybolur. Ne beden ne de zihin var; sadece saf var olu. Bu saf var olu sessizlik tarafndan belli
edilir.
Bu sessizlie nasl eriilir? Nasl bu sessizlikte olunur? Ne yaparsan yap yararsz olacaktr; en
byk sorun bu. Sessizlii arayan birisi iin en byk sorun budur nk ne yaparsan yap seni bir
yere gtrmez. nk yapmakla bir ilgisi yoktur. Belli bir beden pozisyonunda oturabilirsin; senin
yaptn ey budur. Buda'nn duruunu grm olmalsn; Buda'nn pozisyonunda oturabilirsin, bu
bir yapma olacaktr. Bu duru Buda'nn bana gelmitir. Onun sessizliinin nedeni o deildi; o bir
yan rndr.
Zihin olmadnda, varlk tamamen sessiz olduunda, beden onu sessiz bir rmak gibi takip eder.
Beden belli bir pozisyon alr; en rahat, mmkn olan en pasif pozisyonu alr. Ama onu tersinden
yapamazsn. nce duruu yapp sonra sessizlemenin takip etmesini salayamazsn. nk bir
Buda'y belirli bir durula otururken grrz, bu duru takip edilirse isel sessizliin onu
izleyeceini dnrz. Bu yanl sralamadr. Buda iin ilk nce isel olay gerekleti ve sonra da
bu duru onu izledi.
Kendi deneyiminin iinden bak buna: Kzdnda beden belli bir pozisyon alr. Gzlerin kan
krmzs olur, yzn belirli bir ifadeye brnr. Kzgnlk ierdedir ve beden onu izler; yalnzca
dsal olarak deil ie doru da: Bedenin tm kimyas deiir. Kann hzla akar, deiik bir tarzda
nefes alrsn, savamaya ya da svmaya hazrsn. Ama nce kzgnlk olur sonra beden onu takip
eder.
Dier kutuptan bala: Gzlerini krmzlatr, hzl nefes olutur, kzgnlk varken bedenin ne
yaptn hissediyorsan onlar yap. Rol yapabilirsin ama iinde kzgnlk yaratamazsn. Bir aktr
ayn eyi her an yapar. Aktr bir k rol yaparken, ierde ak olduunda beden tarafndan
yaplan eyleri yapyor ama ak ortada yoktur. Aktr senden iyi yapyor olabilir ama ak onu
izlemeyecektir. Grnrde sen gerekten kzgn olduun zamankinden daha ok kzgn olacaktr
ama o sadece sahte bir eydir. erde hibir ey olmuyor. Ne zaman dtan balayacak olursan
sahte bir durum yaratacaksn. Gerek olan her zaman nce merkezde olur ve sonradan dalgalar
epere ular.
En zdeki merkez sessizliktedir. Oradan bala.

EYLEM YALNIZCA SESSiZLiKTEN ORTAYA IKAR

Eer sessiz deilsen nasl sessizce oturup ya da sessizce durup meditasyon yaplacan
bilmiyorsan yapp durmakta olduun her ey bir eylem deil, tepki olacaktr. Tepki verirsin. Birisi
sana kfreder, dmene basar ve sen tepki verirsin. Kzgnsn onun zerine atlarsn; kalkp onu bir

eylem olarak m adlandracaksn? O bir eylem deil, hatrlatrm, o bir tepki. O hkmedici ve sen
de hkmedilensin. O bir dmeye bast ve sen bir makine gibi iledin. Tpk dmeye basarsn ve
lamba yanar, bunun gibi. Ve dmeye basarsn lamba sner. nsanlarn sana yapt bu. Onlar
seni ayor, seni kapatyor.
Birisi gelir ve sana methiyeler dzer egonu iirir ve kendini ok harika hissedersin. Sonra birisi
gelir ve sende bir delik aar ve sen dmdz yere yapverirsin. Kendinin efendisi deilsin.
Herhangi birisi aalayp seni zebilir, kzdrabilir, keyfini karabilir, rahatsz edebilir,
saldrganlatrabilir, ldrtabilir. Ve herhangi birisi verek seni zirvede hissettirebilir, Byk
skender'in senin yannda bir hi olduunu bile hissettirecek kadar muhteem olduunu yaatabilir.
Ve sen bakalarnn senin zerindeki ynlendirmelerine gre davranyorsun. Bu gerek eylem
deildir.
Buda bir kyden geiyordu ve insanlar gelip onu aalad. Kullanabilecekleri tm aalayc
szckleri kullandlar; bildikleri tm kfrleri sraladlar. Buda orada durdu, sessizce ve dikkatlice
dinledi ve sonra, "Bana geldiiniz iin teekkrler ama acelem var. Bir sonraki kye ulamak
zorundaym insanlar beni orada bekliyor olacak. Bugn size daha ok zaman ayramayacam
ama yarn geri dnerken daha ok vaktim olacak. Eer sylemek isteyip de syleyemediiniz bir
eyler kaldysa yarn yeniden toplanabilir ve bana syleyebilirsiniz. Ama bugn iin beni maruz
grn" dedi.
nsanlar gzlerine, kulaklarna inanamadlar: Bu adam tamamen etkilenmeden, rahatsz olmadan
kalmt. Birisi sordu: "Bizi duymadn m? Seni herhangi bir eymisin gibi taciz ediyoruz ve sen
yant bile vermedin!"
Buda dedi ki: "Bir yant istediysen ge kalm durumdasn. On yl nce gelmi olman gerekirdi o
zaman seni yantlardm. Ama bu on yldr bakalar tarafndan ynlendirilmeye bir son verdim.
Artk bir kle deilim, ben kendimin efendisiyim. Ben kendime gre davranyorum, baka kimseye
gre deil. Ben kendi isel ihtiyalarma gre davranyorum.
Beni bir ey yapmaya zorlayamazsn. Beni taciz etmek istediniz ve ettiniz bunda yanl hibir ey
yok. Tatmin olmu hissedebilirsiniz; iinizi mkemmelen yaptnz. Ama benim amdan
bakldnda, ben bu aalamalarn hibirini zerime almyorum ve ben onlar almadm
mddete de bir anlamlar yok."
Birisi seni aaladnda bir alc haline gelmek zorundasn, onun sylediini kabul etmek
zorundasn ancak o zaman bir tepki verebilirsin. Ama eer kabul etmezsen, sadece karmadan
durursan, mesafeyi korursan, sakin kalrsan sana ne yapabilir?
Buda dedi ki: "Birisi yanan bir mealeyi nehre atabilir. Nehre ulaana kadar meale yank kalr.
Nehre dt anda tm atei sner; nehir onu soutur. Ben bir nehir oldum. Bana aalamalar
frlatrsnz; onlar frlattnzda onlar atetir ama bana ulatklar anda benim serinliimin iinde
ate kaybolur. Artk actmazlar. Siz dikenleri atarsnz; sessizliime dnce onlar iee dnr.
Ben kendi yaradlmn doasndan hareket ediyorum."

Kendiliindenlik budur.
Farkndaln insan, anlayn insan eylemde bulunur. Farknda olmayan, bilinsiz, mekanik robot
gibi bir insan tepki verir.
Ve farknda olan insan sadece izlemekle kalmaz; izlemek varlnn bir yndr. zlemeden
eyleme gemez. Ama yanl anlama; mesela tm Hindistan Buda gibi insanlar yanl anlamaya
devam ediyor. O yzden de tm lke aylak hale geldi. Tm byk ustalarn "Sessizce otur"
dediini dnp lke tembel hale geldi, bitlendi. lke enerjiyi, canll, yaam kaybetti.
Tamamen donuklat, aptallat nk zek sadece eyleme getiinde keskinleir.
Ve sen an be an farkndaln ve uyanklndan eyleme getiinde mthi bir zek ortaya kar.
Parlamaya, ldamaya balarsn k saar hale gelirsin. Ama bu iki ey araclyla olur: zlemek
ve bu izlemeden kaynaklanan eylemde bulunmak. Eer izlemek bir eyleme dnrse o zaman
intihar ediyorsundur.
zlemek seni eyleme gtrmelidir, yeni trden bir eyleme. Eyleme yeni bir nitelik gelmitir. zlersin,
tamamen sessiz ve sakinsin. Durumun ne olduunu gryorsun ve bu grmenin sonucunda yant
veriyorsun. Farknda insan yant verir, o kelimenin tam anlamyla sorumludur. Cevap vermeye
hazrdr, tepki vermez. Onun eylemi kendi farkndalndan gelir, senin ynlendirmelerinden deil;
fark buradadr. O nedenle izlemekle kendiliindenlik arasnda bir uyumsuzluk yoktur. zlemek
kendiliindenliin balangcdr; kendiliindenlik izlemenin tamamlanmasdr.
Gerek bir anlaya sahip insan eylemde bulunur; ok gl bir biimde eylemde bulunur,
btnyle eylemde bulunur ama o ann iinde kendi bilincinden eylem yapar. O bir ayna gibidir.
Sradan insan, bilinsiz insan ayna gibi deildir, bir fotoraf filmi gibidir. Bir fotoraf filmiyle ayna
arasndaki fark nedir? Bir fotoraf filmi bir kez pozlandnda ie yaramaz hale gelir. zlenimleri
alr, o izlenimleri kaydeder; resmi tar. Ama unutma resim gereklik deildir, gereklik gelimeye
devam eder. Baheye gidebilir ve bir gl goncasnn fotorafn ekebilirsin. Yarn fotoraf ayn
kalacaktr, ondan sonraki gn de fotoraf ayn kalacaktr. Tekrar git ve gl goncasn gr; o artk
ayn deil. Gller yerinden gitmitir ya da yenileri gelmitir. Bin bir tane ey olmutur.
Hayat hibir zaman sabit deildir, srekli deiir. Zihnin bir kamera gibi alr, fotoraflar
toplamaya devam eder durur; o bir albmdr. Ve sonra da bu fotoraflara dayanarak tepki
vermeye devam edersin. O nedenle de hayata kar hi drst olmazsn nk ne yaparsan yap
yanltr. Diyorum ki ne yaparsan yap yanltr. Hibir zaman uymaz.
Bir kadn ocuuna aile albmn gsteriyordu. Ve ok gzel bir adamn fotorafna denk geldiler;
sk sal ve sakall, ok gen, ok canl. Olan sordu: "Anne bu adam kim?" Kadn dedi ki:
"Tanyamyor musun? O senin baban!" ocuk kafas karm bir halde: "Eer o benim babamsa,
o zaman bizimle yaayan bu kel adam kim?"
Bir fotoraf statiktir. O, olduu gibi kalr, hi deimez. Bilinalt zihin bir fotoraf makinesi gibi
alr, bir fotoraf filmi gibi alr. Uyank bir zihin, meditasyon halindeki zihin bir ayna gibi alr.

O hibir izlenim yakalamaz: O tamamyla bo kalr, her zaman bo. O nedenle aynann nne ne
gelirse yanstlr. Eer aynann karsnda durursan seni yanstr. Eer gidersen aynann sana
ihanet ettiini syleme. Bir ayna sadece bir aynadr. Gittiinde seni yanstmayverir; artk seni
yanstma zorunluluu yoktur. imdi baka birisi ona bakyor; o baka birisini yanstyor. Eer
kimse yoksa o hibir ey yanstmaz. O her zaman hayata kar drsttr.
Fotoraf filmi hayata kar hibir zaman drst deildir. u an fotorafn ekilse, fotorafnn onu
makineden karaca an geldiinde dahi artk sen ayn deilsin! Kprnn altndan ok sular geti
bile. Gelitin, deitin, yalandn. Belki de sadece bir dakika geti ama bir dakikada muhteem bir
ey olabilir; lm olabilirsin! Sadece bir dakika nce canlydn; bir dakika sonra lm olabilirsin.
Resim hi lmeyecek. Ama aynada, eer canlysan canlsn; eer lysen de l. Sessizce
oturmay ren; ayna haline gel. Sessizlik bilincinden bir ayna yaratr ve sen an be an ilemeye
balarsn. Yaam yanstrsn. Kafann iinde bir albm tamazsn. O zaman gzlerin net ve
masumdur, zihin aklna sahipsindir, vizyonun vardr ve hayata kar hibir zaman samimiyetsiz
olmazsn.
zgn yaamak budur.

DOGAL OL
Eylem yaparken her zaman gemie gre davranyorsun. Biriktirmi olduun deneyimlerine
dayanarak davranyorsun, gemite varm olduun sonulara gre davranyorsun; nasl doal
olabilirsin?
Gemi hkmeder ve gemi nedeniyle imdiki an gremezsin bile. Gzlerin gemile ylesine
dolu ki, gemiin duman o kadar youn ki grmek imknsz. Gremezsin! Neredeyse tamamyla
krsn; duman nedeniyle krsn, gemi karmlar nedeniyle krsn, bildiklerin nedeniyle krsn.
Bilgili insan dnyadaki en kr kiidir. nk bilgisiyle hareket eder, durumun ne olduunu grmez.
Mekanik olarak ilemeye devam eder. Bir ey renmitir; onun iindeki kullanma hazr bir
mekanizma haline gelmitir o ve ona gre hareket eder.
Mehur bir hikye vardr:
Pek ok tapnan alar boyunca hep olduu gibi Japonya'da da birbirine dman iki tapnak
vard. Rahipler o kadar uzlaamaz hale gelmilerdi ki artk birbirlerine bakmaz dahi olmulard.
Yolda karlaacak olurlarsa birbirlerine bakmazlard. Yolda kar karya gelecek olurlarsa
konumaktan vazgeerlerdi; yzyllar boyunca bu iki tapnak ve rahipleri birbirleriyle
konumamlard.

Ama her rahibin kendisine hizmet eden, ayak ilerine bakan kk bir ocuk vard. Her iki tarafn
rahipleri de, ne de olsa onlar birer ocuk olduu iin birbirleriyle arkada olabilir diye korkuyordu.
Bir rahip hizmetindeki ocua dedi ki: "Unutma, dier tapnak bizim dmanmz. Asla dier
tapnan ocuuyla konuma. Onlar tehlikeli insanlar; onlardan bir insann hastalktan kand
gibi kan. Vebadan kaan birisi gibi ka!"
ocuun ilgisini ekti bu nk yce vaizleri dinleyip durmaktan gna gelmiti. Onlar
anlayamyordu. Garip kutsal metinler okunurdu, dilini anlayamyordu; yce, ilahi sorunlar
tartlrd. Oynayacak kimse yoktu, hatta konuacak bile kimse yoktu. Ve "Dier tapnaktaki
ocukla konuma" dendiinde, iinde dayanlmaz bir arzu ykseldi. Arzular byle ykselir. O gn
dier ocukla konumaktan kendini alamad. Yolda ona rastladnda sordu: "Nereye gidiyorsun?"
Dier ocuk biraz felsefiydi; byk felsefeleri dinleye dinleye felsefi olmutu. "Gitmek? Giden ya da
gelen kimse yok! O oluyor; beni nereye gtrrse" dedi. Ustasndan bir Buda'nn byle; l bir
yaprak gibi, rzgr onu nereye gtrrse oraya giderek yaadn pek ok kez duymutu. Bu
nedenle ocuk, "Ben yokum! Yapan birisi yok, o halde nasl gidebilirim? Neler samalyorsun? Ben
l bir yapram. Rzgr beni nereye gtrrse..." demiti.
Dier ocuk donakalmt. Cevap bile veremedi. Syleyecek bir ey bulamad. Gerekten
utanmt ve zor durumda kalmt, "Ustam bu insanlarla konumamal derken haklyd; bunlar
tehlikeli insanlar. Bu nasl bir konuma tarz? ok basit bir soru sordum: 'Nereye gidiyorsun?'
Aslnda nereye gittiini biliyordum nk ikimiz de pazardan sebze almaya gidiyorduk. Basit bir
cevap i grrd" diye hissetti.
Olan geri dnd ve ustasna yle dedi: "zgnm beni bala. Beni yasakladnz ama ben sizi
dinlemedim. Aslnda siz yasakladnz iin kendime hkim olamadm. Bu tehlikeli insanlarla bu ilk
konumam. ok basit bir soru sordum yalnzca: 'Nereye gidiyorsun?' Ve o da garip eyler
sylemeye balad.' Gelmek yoktur, gitmek yoktur. Kim geliyor? Kim gidiyor? Ben saf boluum,
sadece rzgrdaki l bir yapram. Ve rzgr beni nereye gtrrse...' " diyordu.
Usta, "Sana demitim! imdi, ayn yerde duracak ve o geldiinde ona yine soracaksn, 'Nereye
gidiyorsun?' Ve sonra o bu eyleri sylediinde sadece, 'Bu doru. Evet sen l bir yapraksn, ben
de yleyim. Ama rzgr esmediinde nereye gidiyorsun? O zaman nereye gidebilirsin?' diye syle.
Ve bu onu utandracak. Ve o utanmal, yenilgiye uramal. Srekli atma halindeyiz ve bu insanlar
bizi hibir tartmada yenilgiye uratamadlar. O yzden yarn bu yaplmal!" dedi.
Olan erkenden kalkt, yantn hazrlad, gitmeden nce pek ok kez tekrarlad. Sonra da olann
yoldan geecei yerde durdu, tekrar tekrar yineledi, kendini hazrlad ve birazdan olann geldiini
grd. "imdi tamam!" dedi.
ocuk geldi. "Nereye gidiyorsun?" diye sordu. Ve frsatn ona geleceini umuyordu.
Ama ocuk dedi ki, "Bacaklarm beni nereye gtrrse." Rzgrn, hiliin, bir ey yapmayann
bahsi gemiyordu... imdi ne yapmal? Onun tm kullanma hazr cevab sama geldi. imdi

rzgrdan bahsetmek ok alakasz kalacakt. Tekrar malup olmu, artk hakikaten aptal
olduundan utanarak, "Bu olan gerekten garip eyleri biliyor. imdi de diyor ki 'Bacaklar beni
nereye gtrrse'" diye dnd.
Olan ustasna geri dnd. Usta, "Bu insanlarla konumaman sylemitim sana! Onlar tehlikeli,
bu bizim ka yzyllk deneyimimizdir. Ama artk bir ey yapmak gerekiyor. O yzden yarn tekrar
sor, 'Nereye gidiyorsun?' diye. Ve sana, 'Bacaklarm nereye gtrrse' dediinde, ona de ki, 'Ya
bacaklarn olmasayd, o zaman... ?' u ya da bu ekilde susmak zorunda kalacak" dedi.
Ertesi gn olan yeniden sordu: "Nereye gidiyorsun? Ve bekledi.
Ve ocuk da dedi ki: "Pazara gidip sebze almaya."
nsan normal halinde gemie gre yaar; ve hayat deimeye devam eder. Hayatn senin
karmlarna uymak gibi bir zorunluluu yoktur. Bu nedenle hayat kafa kartrcdr; ok bilgili kii
iin kafa kartrcdr. O tm hazrlanm cevaplara sahiptir; Bhagavad Gita'ya, Kuran- Kerim'e,
ncil'e, Vedalar'a. Her eyi tka basa doldurmutur, tm cevaplar biliyordur. Ama hayat hibir
zaman ayn soruyu tekrar yaratmaz; o yzden ok bilgili insanlar her zaman eksik kalr.

KARARLI OL
Zihin hibir zaman kararl deildir. Bu u kiinin zihni, bu kiinin zihni meselesi deildir; zihin
kararszlktr. Zihnin ilevi iki zt kutup arasnda tereddt etmek ve hangisinin doru yol olduunu
bulmaya almaktr. Bu gzlerini kapatp kapy bulmaya almak gibidir. Kesinlikle kendini iki
arada bu yoldan m gitsem, yoksa undan m? diye asl kalm hissedeceksin; her zaman
u/ya da bu konumunda bulacaksn. Zihnin doas budur.
Soren Kierkegaard Danimarkal byk bir felsefecidir. "Ya/Ya da" isminde bir kitap yazd. Bu onun
kendi yaam deneyimiydi; hibir ey hakknda hibir zaman karar verememiti! Her zaman iin
eer bir ey iin bu ekilde karar veriyorken, bu sefer de u tarz daha doru gzkyordu. u
ekilde karar verirken de bu sefer bu ekil doru gzkyordu. Bir kadnn ona fena halde k
olmasna ve onunla evlenmek istemesine ramen evlenmeden kald. Ama dedi ki: "Bunu
dnmek zorunda kalacam; evlenmek byk bir ey ve hemen evet ya da hayr diyemem." Ve
o bu soruyla birlikte, evlenmeden ld.
Yalnzca krk iki yl yaad ve srekli tartyordu, mnakaa ediyordu ama son karar olabilecek,
zddnn eiti olmad bir cevap bulamad. Hibir zaman bir profesr olamad. Bavuru formunu
doldurdu, olabilecek en iyi niteliklere sahipti; saygnln oluturan, yzyl sonra hl ada
kalabilmi, eskimemi, eski moda kalmam, ok nemli pek ok kitap yazmt. Bavuruyu
doldurdu ama imzalayamad; nk "ya/ya da"... niversiteye katlmal m katlmamal m?
Bavuru formu ldnde, yaamakta olduu kk odada bulundu.

Bir yol ayrmnda saatlerce, u yoldan m gitmeli, bu yoldan m gitmeli diye karar vermek iin
dururdu...! Tm Kopenhag bu adamn garipliinin farkna vard ve ocuklar ona "Ya/Ya da" diye
isim takt. Sokak veletleri o nereye gidecek olsa takip edip "Ya/Ya da" diye baryorlard. Durumu
gren babas lmeden nce tm ilerini paraya evirdi ve tm paray toplayp bir banka hesabna
yatrd. Sonra da Kierkegaard'n her ayn ilk gnnde belli bir miktar paray eline geirebilecei
ekilde ayarlad. Bu sayede yaam boyunca en aznda sa kalabilirdi... ve inanamayacaksn:
Parann son taksitini para bitmiti bankadan ektii gn eve dnerken sokakta yere dt ve
ld. Son taksitle birlikte! Yaplmas gereken doru ey buydu. Baka ne yaplabilirdi? nk o
aydan sonra ne yapabilirdi ki?
Kitaplar yazyordu ama basmak ya da basmamak konusunda kararszd; pek ok kitabn
baslmam olarak brakt. ok byk deerleri olan kitaplard. Hepsi eylerin iine ok
derinlemesine nfuz eden kitaplar. Yazm olduu her konuda en derin kklere kadar gitmiti, her
ann detayna girmiti... bir dahi ama zihinsel bir dahi.
Zihinle olan problem budur ve ne kadar iyi bir zihne sahipsen o kadar ok problemin olur. Daha az
zihinler bu problemle ok yzlemezler. ki ztlk arasnda taklp seim yapamayanlar zihinsel
dahilerdir. Ve sonra da kendini bir belirsizlik durumu iinde hisseder.
Sana sylemeye altm ey bir belirsizliin iinde olmann zihnin doas gerei olduudur. ki
ztln tam ortasnda kalmak zihnin doasdr. Zihinden uzaklap zihnin tm oyunlarna tank
olmadn srece, hibir zaman kararl olamayacaksn. Bazen zihne ramen karar versen bile
piman olacaksn nk kararn onun iin vermediin dier ksm seni taciz edecek: Belki de o
taraf doruydu ve semi olduun yanlt. Ve artk bunu bilmenin bir yolu yok. Belki de bir kenara
ittiin seenek daha iyiydi. Ama onu semi de olsaydn yine bir ey deimemi olacakt. Bu
sefer darda brakm olacan bu seim seni taciz edecekti.
Zihin en basit haliyle lgnln balangcdr. Ve eer onun ok fazla iindeysen seni delirtecektir.
Kymde bir kuyumcunun karsnda yaardm. Onun yerinin tam karsnda otururdum ve tuhaf
bir alkanl olduunu fark ettim: Dkknn kilitlerdi, sonra da kilidi gerekten kapanm m diye
grmek iin birka kez ekerdi. Bir gn ben nehirden gelirken o da daha henz dkknn kilitlemi
ve evine gidiyordu. "Ama kontrol etmedin ki!" dedim.
"Ne?" diye sordu.
Ben de: "Kilidi kontrol etmedin" dedim. Kontrol etmiti; onu kilidi sefer ekerken grmtm
ama onda bir phe yaratmtm ve zihin her zaman hazrdr..
Bunun zerine bana dedi ki: "Belki de unutmuumdur; geri dnmem lazm." Geri dnd ve kilidi
tekrar kontrol etti. Bu benim zevkim haline geldi; nereye gidecek olsa... pazardan sebze almaya
gittiinde yanna gider ve "Burada ne yapyorsun? Kilidi kontrol etmeden braktn!" derdim..

Sebzeleri orackta brakp, "Geri geleceim; nce gidip kilitleri kontrol etmem lazm" derdi. Tren
istasyonunda bile; bir yere gitmek iin bilet alyordu ve gidip ona, "Ne yapyorsun? Kilit?" diye
sordum.
"Aman tanrm, kontrol etmemi miydim?" dedi.
"Hayr" dedim.
"Artk gitmem imknsz" dedi. Bileti iade etti, eve gitti ve kilidi kontrol etti. Ama o zaman da trene
gitmek iin ok ge kalmt; tren oktan ayrlmt. Ve bana gvenmiti nk her zaman onun
evinin nnde otururdum.
Zamanla herkes bunu rendi ve nereye gidecek olsa insanlar, "Nereye gidiyorsun? Kilidini kontrol
ettin mi" diye sorard.
Sonunda bana kzd. "Bunu sen yayyor olmalsn nk nereye gitsem herkes kilitten bahsediyor"
dedi.
Ben de, "Onlara kulak asma. Brak ne istiyorlarsa sylesinler" dedim.
"Ne demek istiyorsun onlar dinleme derken! ayet onlar doruyu sylyorlarsa o zaman sonsuza
kadar mahvoldum demektir. Bunu ansa brakamam. Adamn yalan sylyor olabileceinden adm
gibi emin bile olsam kildi kontrol etmeye mecburen gelip bakmak zorundaym. Bir yerden kontrol
ettiimi biliyorum ama kim emin olabilir ki?" dedi.
Zihin hibir ey hakknda emin deildir.
Eer zihnin iki zt kutbu arasndaysan, arada kalmsan; her zaman yapmal m yapmamal m
daysan ldracaksn. Sen ldrm durumdasn! Bu gereklemeden dar zpla ve dardan
zihne bak.
Zihnin farknda ol; parlak taraf, karanlk taraf, doru taraf, yanl taraf. Hangi kutbu olursa olsun
sadece farknda ol. Bu farkndalktan iki ey kacak: lki zihin olmadn ve ikincisi de farkndaln
zihnin hibir zaman sahip olmad bir kararlla sahip olduu.
Zihin temelinde kararszdr ve farkndalk da temelinde kararllktr. O halde farkndalktan
kaynaklanan her eylem tamdr, btndr, onda pimanlk yoktur.
Hayatmda hibir zaman bir ey iin acaba baka bir ey daha m iyi olurdu diye ikinci kez
dnmedim. Hibir zaman pimanlk duymadm. Hibir zaman herhangi bir hata yaptm
dnmedim nk bu eyleri syleyecek baka bir kimse yok. Ben farkndalmdan eyleme
gemekteyim; bu benim tm varlm. Artk ne olursa olsun, mmkn olan her ey odur. Dnya
ona doru ya da yanl diyebilir, bu onlarn bilecei bir itir ama benim sorunum deil.
O yzden farkndalk seni kararszlnn dna kartr. Zihnin bu iki kutbunun arasnda asl
kalmaktansa her ikisinin de tesine zplarsn ve bu kutuplarn sadece zihnin iindeysen kutup

olduunu grebileceksin. Onun dndaysan onlarn madalyonun iki yz olduunu grp

aracaksn; karar alma meselesi diye bir ey yoktu.
Farkndalkla birlikte zihin aklna, btnle, brakmla sahipsin; senin iinde varolu karar
verir. Neyin doru neyin yanl olduuna karar vermek zorunda deilsin. Varolu elini elinin iine
alr ve sen rahat bir ekilde hareket edersin. Tek yol, doru yol budur. Ve senin akl banda
olabilecein tek yol budur; aksi taktirde sersem bir ekilde kalrsn.
imdi, Soren Kierkegaard ok byk bir zihindir ama bir Hristiyan olarak farkndalk diye bir
kavrama sahip deildi. Dnebilir ve ok derinlemesine dnebilir ama sadece sessiz kalp
izleyemezdi. Zavall adam izlemek, tank olmak, farkndalk gibi eyleri hi duymuluu yoktu. Tm
duyduu ey dnmekten ibaretti ve o da tm dehasn dnmeye aktard. Muhteem kitaplar
retti ama kendisi iin muhteem bir hayat retemedi. Tam bir sefalet iinde yaad.

HER ANI TAMAMLA

Neden ryaya ihtiya var? Birini ldrmek istedin ve ldrmedin; onu ryanda ldreceksin. Bu
senin zihnini rahatlatacak. Sabahleyin tazelenmi olacaksn; ldrdn. Gidip ldr bu sayede
ryaya ihtiyacn olmayacak demiyorum!
Ama unu unutma: Eer birisini ldrmek istiyorsan, odan kapat, ldrme zerine meditasyon yap
ve onu bilinli olarak ldr. "Onu ldr" derken bir yast ldr; bir temsilini yap ve onu ldr
diyorum. Bu bilinli gayret, bu bilinli meditasyon sana kendin iin ok fazla anlay salayacak.
Bir eyi hatrla: Her an tamamla. Her an sanki baka bir an gelmeyecekmi gibi yaa. Onu ancak
o zaman tamamlayacaksn. Bil ki lm her an gerekleebilir. Bu sonuncusu olabilir. "Eer bir ey
yapmam gerekiyorsa, onu tamamen imdi ve burada yapmak zorundaym" diye hisset.
Bir Yunan generali hakknda bir yk duydum. Bir nedenden kral ona karyd. Bir vatana ihanet
davas sz konusuydu ve o gn generalin doum gnyd. Arkadalaryla birlikte kutlamaktayd.
Anszn kraln yneticisi gelip generale dedi ki: "Kusura bakmayn, bunu sylemek ok zor ama
kral bu akam saat alt civarnda sizin aslmanza karar verdi. Bu durumda saat alt civarnda hazr
olun."
Arkadalar oradayd, mzik alnyordu. ki vard, dans vard, yemek vard. Onun doum
gnyd. Bu mesaj tm havay deitirmiti. Herkes zlmt. Ama general dedi ki: "imdi
zlmeyin nk bu hayatmn son ksm olacak. yleyse hadi, etmekte olduumuz dans
tamamlayalm ve lenimizi bitirelim. Artk imknm kalmad o yzden gelecekte bir zaman
tamamlayamayz. Ve beni bu zgn havada gndermeyin; yoksa zihnim hayat iin tekrar tekrar
arzu duyacak ve durmu mzikle yarda kalm len zihnimde bir yk olacak. O yzden haydi
tamamlayalm onu. imdi durma vakti deil"

O istedi diye dans ettiler ama zordu. O kendi kendine daha byk bir evkle dans etti; tek bana
daha da enlendi ama tm grup orada deildi artk. Kars alyordu ama o dans etmeye devam
etti, arkadalarla konumaya devam etti. Ve o kadar mutluydu ki, kraln habercisi kraln yanna
dnd ve dedi ki: "Bu adam ok ender birisi. Mesaj duydu ama zlmedi. Ve bu olaya ok farkl
bir ekilde yaklat; kesinlikle hayal edilemez bir ekilde. Glyor, dans ediyor ve eleniyor ve
diyor ki bu anlar onun son anlar olduu iin ve artk gelecek olmad iin onlar heba edemezmi;
onlar yaamak zorundaym."
Kral kendisi ne olduunu grmek iin oraya gitti. Herkes zgnd ve alyordu. Sadece general
dans ediyordu, iki iiyordu, ark sylyordu. Kral sordu: "Ne yapyorsun?"
General, "Bu benim hayattaki prensibim; lmn her an mmkn olduunun farknda ol. Bu
prensip yznden her an mmkn olduunca yaadm. Ama elbette bugn siz bunu o kadar
netletirdiniz ki. Size minnettarm nk bu ana kadar sadece lmn her an mmkn olduunu
sadece dnyordum. O sadece dnmeydi. Arkada bir yerde gizlenmekte olan dnceyse
hemen sonraki ann o olmayacayd.
Gelecek oradayd. Ama siz benim iin gelecei tamamen kaldrdnz. Bu gece sonuncusu. Artk
hayat ok ksa, onu erteleyemem."
Erteliyoruz. Bu erteleme isel bir diyalog olur, bir monolog olur. Erteleme. Tam burada imdi yaa.
Ve imdiki anda daha ok yaadka, bu srekli "zihinlenmeye", bu srekli dnmeye daha az
ihtiya duyacaksn. Ona daha az ihtiyacn olacak! O erteleme nedeniyle oradadr ve biz her eyi
ertelemeye devam ederiz. Her zaman hi gelmeyecek olan ve gelemeyecek olan gelecekte
yaarz; gelmesi mmkn deildir. Gelen her ey bugndr ve biz her zaman bugn hibir yerde
olmayan gelecek iin kurban ederiz. O zaman zihin devaml mahvettiin, henz gelmemi bir eye
kurban ettiin gemii dnr. Ve o zaman da daha ilerideki gelecekler iin ertelemeye devam
eder.
Srekli karm olduun eyi gelecekte bir yerde yakalayacan dnyorsun. Onu
yakalayamayacaksn! erideki bu grlt gemi ve gelecek arasndaki bu srekli gerginliktir,
imdiki an srekli kartr. Bu durmad mddete sessizlie giremezsin. Bu nedenle ilk olarak,
her an btn olmaya gayret et.
kinci ey: Zihnin ok grltl nk onu bakalarnn yarattn, sorumlu olmadn dnmeyi
srdryorsun. Bu yzdendir ki daha iyi bir dnyada daha iyi bir karn varken, daha iyi bir kocan
varken, daha iyi ocuklarla, daha iyi bir evde, daha iyi bir semtte her ey iyi olacak ve sessiz
olacaksn. Etraftaki her ey yanl olduu iin sessiz olmadn dnyorsun, nasl olabilirsin ki?
Eer bu ekilde dnrsen, eer mantn buysa bu daha iyi dnya hi gelmeyecek. Her yerde
dnya bu, bunlar her yerde komularn, bunlar her yerde karlarn, kocalarn ve bunlar da
ocuklarn. Bir yerde cennetin var olduu yanlsamasn yaratabilirsin ama her yer cehennem. Bu
tip bir zihinle her yer cehennem. Bu zihin cehennem.

Bir gn Nasreddin Hoca ve kars gece ge vakit evlerine geldiler. Ev soyulmutu, bunun zerine
kars barmaya ve alamaya balad. Sonra da Hoca'ya: "Hata sende! Niin evden kmadan
nce kilidi kontrol etmedin?"
O ana kadar komular oktan toplanmt. ylesine sansasyonel bir eydi ki; Hoca'nn evi
soyulmutu! Herkes koroya katld. Komulardan birisi, "Bunu hep bekliyordum. Neden bunu daha
nce tahmin etmediniz? ok dikkatsizsiniz!" dedi. Dieri, "Pencereleriniz akt. Neden evden
ayrlmadan nce kapatmadnz?" dedi. ncs, "Kilitleriniz bozuk gibi duruyor. Neden
yenilemediniz?" diye ekledi. Ve herkes Nasreddin Hoca'ya hatalar yklyordu.
"Bir dakika ltfen! Ben hatal deilim" dedi sonunda.
Bunun zerine tm komular koro halinde, "Sen deilsen o halde kimin hatas olduunu
dnyorsun?" diye sordular.
Hoca da, "Hrsza ne dersiniz?" dedi.
Zihin devaml suu baka birilerine atar. Kars Nasreddin Hoca'ya atar, tm komular Nasreddin
Hoca'ya atar ve zavall adam etraftaki kimseye atamad iin de, "Hrsza ne dersiniz?" der.
Devaml olarak suu bakalarna atyoruz. Bu sana hatal olmadn yanltc duygusunu verir.
Baka birileri bir yerlerde hataldr; X, Y, Z. Ve bu tavr zihnimizin en temel davranlarndan biridir.
Her eyde baka birisi hataldr ve ne zaman bir gnah keisi bulursak rahatlarz; o zaman
zerimizdeki yk kalkar.
Arayan bir insan iin bu zihnin bir yarar yoktur; o bir engeldir. Bu zihin engeldir. Durum ne olursa
olsun anlamalyz ki, hangi koulda olursan ol sorumlu sensin ve baka hi kimse deil. Eer
sorumluysan o zaman bir ey mmkn olabilir. Eer baka birisi sorumluysa o zaman hibir ey
mmkn deildir.
Dindar bir zihinle dindar olmayan bir zihin arasndaki en temel eliki budur. Dindar olmayan zihin
her zaman baka bir eyin sorumlu olduunu dnr; toplumu deitir, gelenekleri deitir,
ekonomik koullar deitir, politik koullar deitir, herhangi bir eyi deitir ve her ey iyi olacak.
Pek ok eyi defalarca deitirdik ve hibir ey iyi deil. Dindar zihin koullar ne olursa olsun eer
zihnin buysa o zaman cehennemde olacaksn, sefalet iinde olacaksn der. Sessizlie
ulaamayacaksn.
Sorumluluu stlen. Sorumlu ol nk o zaman bir ey yaplabilir. Sadece kendinle bir ey
yapabilirsin. Dnyadaki baka kimseyi deitiremezsin, sadece kendini deitirebilirsin. Mmkn
olan tek devrim budur. Mmkn olan tek dnm kiinin kendisinin olandr. Ama bu yalnzca
sorumlu olduumuzu hissettiimiz zaman dnlebilir.

iYi OLMAYA ALISMAYA BiR SON VER

Tek gnah farknda olmamaktr ve tek erdemse farknda olmaktr. Bilinsiz olmadan
yaplamayacak olan ey gnahtr. Yalnzca bilinli olarak yaplabilecek olan ey ise erdemdir.
Farknda olduun zaman birini ldrmen olanakszdr; eer farkndaysan iddet kullanman
mmkn deildir. Tecavz etmek, almak, eziyet etmek; bunlar farkndalk varken olanaksz olan
eylerdir. Yalnzca farknda olmamak stn geldiinde, farknda olmamann karanlnn iinde
kaldnda her trden dman senin iine girebilir.
Buda yle demitir: Eer bir evin iinde k varsa hrszlar ondan kanr ve eer beki uyanksa
hrszlar hi denemeye bile kalkmazlar. Ve ayet insanlar ieride yryor, konuuyorlarsa ve
henz uykuya dalmamlarsa hrszlarn ieriye girmeleri ve hatta onu dnmeleri bile
imknszdr.
Tamamyla ayn durum senin iin de geerli: Sen hi k olmayan bir evsin. nsann sradan hali
mekanik bir ileyitir: Homo mekanikus. Sadece isim olarak sen insansn, aksi taktirde eitilmi,
becerikli bir makinesin ve ne yaparsan yap yanl olacak. Ve unutma ne yaparsan yap diyorum;
senin erdemlerin dahi farknda olmadnda erdem olmayacak. Farknda olmadnda nasl
erdemli olabilirsin? Erdeminin ardnda kocaman, dehetengiz bir ego gelecek; byle olmas
kanlmaz.
Senin byk bir igc ve gayret gerektiren renilmi, kazanlm azizliin bile nafiledir. nk o
basitlik ve alakgnlllk getirmeyecektir ve o yalnzca ego ortadan kalktnda gerekleen ilahi
olann muhteem deneyimini getirmeyecektir. Bir azizin sayg duyulan hayatn yaarsn ama
herkes kadar zavall olarak; isel olarak rm, isel olarak anlamsz bir var olu halinde. Bu
yaamak deil bu bitkisel hayat. Gnahlarn gnah olacak, erdemlerin de gnah olacak.
Ahlakszln ahlakszlk olacak, ahlakn da ahlakszlk olacak.
Ben ahlak retmiyorum ve ben erdem retmiyorum nk farkndalk olmadan onlarn sadece
gsteri, ikiyzllk olduunu biliyorum. Onlar seni yapmack hale getirir. Seni zgrletirmezler,
seni zgrletiremezler. Tam tersine seni hapsederler.
Sadece tek bir ey yeterlidir: Farkndalk her eyi aan anahtardr. O varoluun tm kilitlerini aar.
Farkndalk senin an be an, uyank halde, kendinin bilincinde olarak ve etrafnda olan biten her
eye annda yant verme bilinciyle yaaman demektir. Ayna gibisin, yanstyorsun. Ve bu yanstma
ylesine btndr ki, bu yanstmadan kaynaklanan her eylem dorudur nk uygun der,
varolula ahenk ierisindedir. Gerekte senin iinden kmaz; sen onu yapan deilsin. O tm
balamn iinden; koullardan ykselir, sen ve her ey iin iindedir. Bu btnln ierisinden
eylem doar; o senin eylemin deildir, onu bu ekilde yapmaya sen karar vermedin. O senin
kararn deil, senin dncen deil, senin kiiliin deil. Sen yapmyorsun, sadece onun olmasna
izin veriyorsun.
Bu tpk gne henz domadan sabah erken yrrken yolda karna bir ylan kmas; dnecek
zamann olmamas gibidir. Sadece yanstabilirsin ne yapp yaplmayacana karar vermek iin

zaman yoktur aniden zplarsn! Aniden szcn not et; tek bir an dahi kaybedilmez; aniden
yolun kenarna srarsn. Sonradan bir aacn altna oturup zerinde dnebilirsin; ne oldu, nasl
yaptn. Ve kendi srtn ok iyi becerdiin iin svazlayabilirsin. Ancak, aslnda onu sen yapmadn;
o oldu. O tm balamn iinden kp gerek oldu. Sen, ylan, lm tehlikesi, hayatn kendisini
koruma gayreti... ve bin bir tane farkl ey iin iindeydi. Bu koullarn tm bu eyleme neden oldu.
Sen yalnzca bir aracydn.
imdi, bu eylem uygundur. Onu yapan sen deilsin. Dini bir ekilde syleyecek olursak Tanr onu
senin araclnla yapt. Dini ekilde konumann tek yolu budur, baka ekilde deil. Btn, para
araclyla eylem yapt.
Erdem budur. Bunun iin hibir zaman piman olmazsn. Ve bu gerekten zgrletirici bir
eylemdir. Bir kez oldu mu bitmitir. Yeniden eylemde bulunmak iin zgrsn; bu eylemi kafanda
tamayacaksn. Psikolojik hafzann bir paras olmayacak; iinde hibir yara brakmayacak. O
kadar kendiliindendi ki sende hibir iz brakmayacak. Bu eylem hibir zaman karmaya
dnmeyecek. Bu eylem hibir zaman sende syrk oluturmayacak. Karma haline gelen bir
eylem gerekte eylem olmayan ama gemiten, hafzadan, dnceden gelen bir tepkidir. Karar
veren, seen sensin. O farkndalktan deil farknda olmamaktan gelir. O zaman hepsi gnahtr.
BENM TM MESAJIM SENN BR BLNLLE HTYACIN OLDUUDUR, KARAKTERE
DEL. Bilinlilik gerek olandr, karakterse sahte olutur. Karakter, bilinci olmayanlarn ihtiya
duyduu bir eydir. Gzlerin varsa bir baston kullanp el yordamyla yolunu bulmaya ihtiya
duymazsn. Eer grebilirsen bakalarna, "Kap nerede?" diye sormazsn.
Karaktere gerek duyulur nk insanlar bilinsizdir. Karakter sadece bir makine yadr; hayatn
daha yumuak bir biimde yrtebilmene yardmc olur. George Gurdjieff karakterin bir tampon
olduunu sylerdi. Tamponlar demiryolu trenlerinde kullanlr; iki kompartman arasnda tamponlar
vardr. Bir ey olursa bu tamponlar iki kompartmann birbirine arpmasn engeller. Ya da
sspansiyon gibidirler: Arabalarn sspansiyonlar vardr bu sayede yumuak bir ekilde hareket
edebilirsin. Sspansiyonlar devaml olarak oklar emerler; onlara ok emici denir. Karakter de
budur: ok emici.
nsanlara alakgnll olmalar sylenir. Alakgnll olmay renirsen, o bir ok emicidir;
alakgnll olmay renerek kendini bakalarnn egolarna kar korumay renirsin. Seni
fazla incitemezler; sen alakgnll bir adamsn. Eer bir egoist olursan defalarca incinmen
kanlmazdr ego ok hassastr o yzden sen de egonu alakgnlllk battaniyesiyle
sarmalarsn. Sana yardm eder, belli bir yumuaklk salar. Ama seni dntrmez.
Benim iim dnm ierir. Bu simyasal bir okul; ben senin bilinsizlikten bilinlilie, karanlktan
aydnla gemeni istiyorum. Sana bir karakter veremem, sana sadece bir igr, farkndalk
verebilirim. Benim tarafmdan ya da toplum tarafndan, kilise tarafndan, devlet tarafndan
belirlenmi bir kalba gre deil, an be an yaaman isterim. Senin kendi kk farkndalk na
gre, kendi bilincine gre yaaman isterim.

Her ana cevap vermeye hazr ol. Karakter senin hayatn her trl sorusuna verilecek belirli bir
hazr cevabnn olmas demektir, yani ne zaman bir durum ortaya ksa belirlenmi kalplara gre
karlk veriyorsun. Kullanma hazrlanm cevaplarla karlk verdiin iin o doru yant olmuyor, o
sadece bir tepki oluyor. Karakteri olan kii tepki verir, bilinci olan kii ise yant verir: Durumu iine
alr, onu yanstr ve bu yanstmadan karak eylemde bulunur. Karakteri olan kii tepki verir, bilinci
olan kiiyse eylemde bulunur. Karakteri olan adam mekaniktir, robot gibi iler. Zihninde bilgiyle
dolu bir bilgisayar vardr; herhangi bir ey sor ona ve hazrlanm cevap bilgisayarndan akmaya
balasn.
Bilinci olan kii gemiten ve hafzadan deil yalnzca ann iinde eylemde bulunur. Onun
eyleminde bir gzellik, doallk vardr ve duruma kar verdii yant samimidir. Karakteri olan kii
her zaman eksik kalr nk hayat srekli deiiyor; hibir zaman ayn deil. Ve senin yantlarnsa
hep ayn, hi gelimiyor; geliemezler onlar l.
ocukluunda sana belli eyler sylediler; o orda kald. Sen bydn, hayat deiti ama sana
ebeveynlerin ya da retmenlerin ya da rahiplerin tarafndan verilen cevaplar hl orada. Ve bir
ey olduunda sana elli yl nce verilmi olan cevaplara gre i greceksin. Ve elli ylda kprnn
altndan ok sular geti; tamamyla farkl bir hayat o artk.
Heraklit der ki: Ayn nehre iki kez giremezsin. Ve ben de sana diyorum ki: Ayn nehre bir kez dahi
giremezsin, nehir yle hzl akyor ki.
Karakter durgundur; O kirli bir havuz suyudur. Bilin bir nehirdir.
Bu yzden ben insanlarma davran kurallar vermiyorum. Ben onlara grecekleri gzler,
yanstabilecekleri bir bilin, ortaya kacak her trl duruma yant verebilecekleri ayna gibi bir
varlk veriyorum. Ne yaplmas ve yaplmamas gerektiine ilikin detayl bilgiler vermiyorum;
onlara on emir vermiyorum. Ve onlara emirler vermeye balarsan onda duramazsn nk hayat
ok daha karmaktr.
Kutsal Budist yaztlarnda bir Budist rahip iin otuz bin tane kural vardr. Otuz bin tane kural!
Herhangi bir zamanda ortaya kabilecek her tr durum iin hazrlanm bir cevap vermilerdir.
Ama otuz bin davran kuraln nasl hatrlayacaksn? Ve otuz bin tane davran kuraln
hatrlayabilecek kadar kurnaz birisi her zaman iin onun dna kacak yollar bulabilecek kadar
da uyank olacaktr; belli bir eyi yapmak istemeyecek olursa ondan kurtulaca bir yol bulacaktr.
Bir Hristiyan azizi duymutum: Birisi yzne tokat atm bunun nedeni de o gnn sabahndaki
vaazda, "sa eer birisi yanana bir tokat atarsa teki yanan da dn, der" demesiymi. Ve
adam da bunu denemek istemi ve ona vurmu, gerekten ok sert vurmu. Ve aziz de gerekten
sznde samimiymi, sznn eriymi: Ona dier yanan da vermi. Ama adam da az deilmi:
Dier yanana da ncekinden de sert vurmu. Sonrasnda da arm: Aziz adamn zerine
atlam ve ok sert bir ekilde vurmaya balam. Adam da demi ki, "Ne yapyorsun? Sen bir
azizsin ve daha bu sabah birisi sana vurursa teki yanan da dn diyordun."

Aziz de, "Evet ama nc bir yanam yok. Ve sa orada duruyor. Artk zgrm; artk istediim
eyi yapacam. sa'nn bu konuda verdii bir bilgi yok" demi.
sa'nn hayatnda da tpk bu ekilde oldu. Bir seferinde bir mridine, "Yedi kez bala" dedi. Mrit
de "Olur" dedi. Adamn "Olur" deyiinden phelenen sa, "Yetmi yedi defa diyorum" dedi.
Mrit biraz rahatsz oldu ama, "Olur. nk saylar yetmi yedide sona ermiyor. Yetmi sekizden
ne haber? Ondan sonra zgrm, o zaman istediim eyi yapabileceim!"
nsanlar iin ka tane kural retebilirsin? ok aptalca, anlamsz. nsanlar bu ekilde dindar
oluyorlar ve yine de dindar deiller: Her zaman davran kurallarnn ve emirlerin dna kacak bir
yol buluyorlar. Her zaman arka kapdan bir yol buluyorlar. Ve karakter en iyi ihtimalle sana deri
kalnlnda, sahte bir maske verecek; deri kalnlnda bile deil: Birazck u azizlerini kazyver ve
altta gizlenen hayvan bulacaksn. Yzeyden gzel grnrler ama sadece yzeyden.
Senin yzeysel olman istemiyorum; senin gerekten deimeni istiyorum. Ama gerek bir deiim
varlnn merkezi araclyla gerekleir, eperden deil. Karakter eperleri boyamaktr, bilinse
merkezin dnmesidir.
HATALARINI GRMEYE BALADIIN AN KURU YAPRAKLAR GB DMEYE BALARLAR.
O zaman hibir ey yapmaya gerek yoktur. Onlar grmek yeterlidir. Hatalarnn sadece farknda
olmak tek gerekli olan eydir. Bu farkndalkta onlar kaybolmaya, buharlamaya balarlar.
Birisi yalnzca bilincinde olmazsa ayn hatay tekrar etmeye devam edebilir. Bilinsizlik ayn hatay
tekrar etmek iin bir zorunluluktur ve hatta deitirmek istesen bile baka bir biimde ayn hatay
srdrmeye devam edeceksin. Her ekilde ve her ebatta mevcutturlar! Yerlerini deitireceksin,
yerine yedeini koyacaksn ama onu brakamayacaksn nk derininde onun bir hata olduunu
gremiyorsun. Bakalar sana sylyor olabilirler nk onlar grebilirler...
Bu nedenle herkes kendisinin ok gzel, ok zeki, ok erdemli, ermi olduunu dnr ve hi
kimse onunla ayn fikirde deildir! Nedeni basittir: Bakalarna bakarsn, onlarn gereini grrsn
ve kendine karysa kurgular tarsn, gzel kurgular. Kendin hakknda bildiin her ey az ya da
ok bir mittir; gerekle hibir alakas yoktur.
Kii kendi hatalarn grmeye balad an kkten bir deiim yerleir. O yzden alar boyunca
tm Budalar sadece bir tek ey retiyorlar; farkndalk. Sana karakter retmiyorlar; karakter
rahipler, politikaclar tarafndan retiliyor, Budalar tarafndan deil. Budalar sana bilin
retiyorlar vicdan deil.
Vicdan senin zerinde bakalar tarafndan oynanan bir oyundur; bakalar sana neyin doru neyin
yanl olduunu sylyorlar. Sana kendi fikirlerini empoze ediyorlar. Ve onu ta senin
ocukluundan beri empoze ediyorlar. Ta en bandan, senin zerinde etki yaratabilmeleri, sende
iz brakabilmeleri ihtimalinin olduu zamanlardaki masumluun, krlganln, hassasiyetin varken
seni koullandrdlar. Koullanmann ad vicdandr ve bu vicdan srekli olarak senin tm hayatna
hkmetmeye devam ediyor. Vicdan toplumun seni kleletirme stratejisidir.

Budalar bilinlilik retir. Bilinlilik doruyu ve yanl bakalarndan renmemen demektir.

Kimseden bir ey renmeye ihtiyacn yok, sadece ieri girmen gerekir. Yalnzca ie doru
yolculuk yeterlidir; ne kadar derine inersen, o kadar bilin aa kar. Merkeze ulatnda o kadar
ok kla dolarsn ki karanlk kaybolur.
Odana k getirdiinde karanl dar iteklemek zorunda deilsin. In varl yeterlidir nk
karanlk sadece n olmamasdr. Ayn ekilde tm deliliklerin, lgnlklarnda yle.
Adolf Hitler gibi giyinmi bir adam bir psikiyatr ziyaret ediyordu.
"Grdnz gibi bir problemim yok. Dnyadaki en gl orduya, ihtiyacm olan tm paraya ve
hayal edebileceiniz, dnlebilecek her trl lkse sahibim" dedi
"O halde sorununuz ne olabilir?" diye sordu doktor.
"Karm, Kendisinin Bayan Weaver olduunu dnyor" dedi adam.
Bu zavall adama glme. O senden bakas deil.
Adamn biri bir terzi dkknna gitti ve tavann ortasndan bir koluyla asl duran bir adam grd.
"Bu adam orda ne yapyor?" diye terziye sordu adam.
"Oh, ltfen ona ilgi gstermeyin, kendisinin bir ampul olduunu dnyor" dedi terzi.
"Peki neden ona ampul olmadn sylemiyorsunuz?" diye sarslarak sordu adam.
"Ne?" diye sordu terzi. "Karanlkta m alaym yani?"
Deli olduunu bildiin anda artk deli deilsindir. Akl banda olmann tek kriteri budur. Cahil
olduunu bildiin an bilge bir adam haline gelirsin.
Delfi'deki khin Sokrat'n dnyadaki en bilge insan olduunu ilan etti. Birka kii hemen koup
Sokrat'a dediler ki: "Mutlu ol, kutla! Delfi'deki khin Sokrat'n dnyadaki en bilge insan olduunu
ilan etti."
Sokrat da onlara, "Bu tamamen samalk. Bildiim tek ey var o da hibir ey bilmediim" dedi.
nsanlarn kafalar kart ve ardlar. Tapnaa dndler ve khine, "Siz Sokrat'n dnyadaki en
bilge kii olduunu sylyorsunuz ama bizzat kendisi bunu yalanlyor. Tam tersine silme cahil
olduunu sylyor. Sadece bir tek ey bildiini ve onun da hibir ey bilmedii olduunu sylyor"
dediler.
Khin kahkaha att ve "Bu yzden onu dnyadaki en bilge kii ilan ettim. Tam olarak bu yzden
nk cahil olduunu biliyor" dedi.

Cahil insanlar bilge olduuna inanr. Deliler en akl banda kiiler olduuna inanr.
Ve srekli darya doru bakmak insanolunun doasnn bir parasdr. Kendimiz dnda herkesi
izledik; o nedenle de bakalar hakknda kendimizden daha ok ey biliyoruz. Kendimiz hakknda
hibir ey bilmiyoruz. Kendi zihnimizin ileyiinin tan deiliz, iimizde uyank deiliz.
180 derecelik bir dne ihtiyacn var; meditasyon tam olarak buna ilikin bir eydir. Gzlerini
kapatp izlemeye balaman gerekir. Balangta karanlktan baka bir ey bulamayacaksn. Ve
pek ok insan korkup dar kaacak nk darda k var.
Evet darda k var ama bu k seni aydnlatmayacak, bu n sana pek de bir faydas
olmayacak. sel a ihtiyacn var; varlnn tam iinden kaynaklanan bir a, lm tarafndan
sndrlemeyecek bir a, sonsuz bir a. Ve ona sahipsin, potansiyel var! Onunla birlikte
dodun ama onu arkanda tutuyorsun; ona hibir zaman bakmyorsun.
Ve yzyllar boyunca, pek ok hayat boyunca dar baktn, mekanik bir alkanla dnt.
Uyurken bile ryalara bakyorsun; ryalar darnn yansmalar demektir. Gzlerini kapadnda
yeniden hayaller kurmaya ya da dnmeye balyorsun; bu yine bakalaryla ilgilenmeye
baladn anlamna geliyor. Bu o kadar kronik bir alkanlk halini almtr ki ok kk aralklar,
aralndan kendi varlna bakp kim olduunun ipularn alabilecein kk pencereler bile
yoktur.
Balangta ok zor bir mcadeledir, ok etindir. Zordur ama imknsz deildir. Kararlysan, isel
dnyan kefe kendini adadysan eninde sonunda gerekleecektir. Sadece srekli olarak
kazmaya devam etmen gerekir, karanlkla srekli mcadele etmen lazm. Bir sre sonra karanl
geeceksin ve k alemine gireceksin. Ve bu k gerek ktr, gnein ya da ayn ndan ok
daha hakikidir nk dardaki tm klar geicidir; onlar sadece bir sreliine vardr. Gne bile
bir gn gelip lecek. Yalnzca kk lambalar kaynaklarn tketip sabaha doru snmezler, bu
inanlmaz kaynaklara sahip gne bile her gn lmekte. Er ya da ge bir karadelie dnecek;
lecek ve ondan hi k gelmeyecek. Ne kadar uzun yaarsa yaasn lmsz deil. sel k
lmszdr; bir balangc ya da sonu yoktur.
Sana hata yapmay brak, kendini iyi bir insan yap, karakterini gelitir demek ilgimi ekmiyor, hi
ekmiyor. Karakterinle hi ilgilenmiyorum; yalnzca senin bilincinle ilgileniyorum
Daha uyank, daha bilinli ol. Kendi iinde, varlnn merkezini bulana kadar giderek daha derine
in. eperde yayorsun ve eperde daima kargaa var. Derine indike etraf kaplayan sessizlik de
derinleir. Ve bu sessizlik, keyif, k deneyimlerinde, yaamn baka boyutlara doru harekete
geer. Hatalar, yanllar kaybolmaya balar.
O yzden hatalar, yanllar, eksikler konusunda endielenme. Sadece tek bir ey, tek bir olayla
ilgilen. Tm enerjini tek bir hedefe koy ve bu da nasl daha ok bilinli olacan, nasl daha
aydnlanm olacan olsun. O kanlmazdr; tm enerjini buna verirsen gerekleecek. O senin
doutan sahip olduun hakkndr.

AHLAK Y VE KT NTELKLERLE LGLENR. Bir insan ahlaka gre drstse, doruysa,

gvenilirse, inanlrsa iyidir.
Bilinli bir insan sadece iyi bir adam deildir, ok daha fazlasdr. yi bir insan iin iyilik her eydir;
farknda bir insan iinse iyilik sadece bir yan rndr. Kendi varlnn farkna vardn an iyilik seni
bir glge gibi takip eder. O zaman iyi olmak iin bir abaya gereksinim yoktur; iyilik senin doan
olur. Aalarn yeil olmas gibi sen de iyisin.
Ama "iyi adam" farknda olmak zorunda deildir. Onun iyilii byk bir aba sonucudur, kt
eylerle; yalan sylemekle, almakla, drst olmamakla, iddetle, yalanclkla savayor. Onlar iyi
adamn iindedir ama bastrlmtr, her an yeniden pskrebilir.
yi adam hibir abaya gerek olmakszn kt adama dnebilir nk bu kt niteliklerin hepsi
oradadr, yalnzca harekete gememi halde durmakta, byk bir gayretle bastrlmaktadr. ayet
bu gayrete bir son verecek olursa onlar yaamnda hemen pskrmeye balayacak. Ve iyi
nitelikler sadece retilmitir, doal deildir. Drst olmak, iten olmak, yalan sylememek iin ok
gayret gsterir ama o bir abayd, yorucuydu.
yi adam her zaman ciddidir nk basklanm tm kt nitelikler onu korkutmaktadr. Ve o
ciddidir nk iten ie iyilii iin paye edinmeyi, dllendirilmeyi arzular. Saygn olmak iin yanp
tutumaktadr. Szde azizlerin ounlukla sadece "iyi adamlardr."
"yi adam"n tesine gemek iin sadece bir yol vardr ve bu da varlna daha ok farkndalk
getirmektir. Farkndalk retilebilecek bir ey deildir; o zaten oradadr, sadece uyandrlmas
gerekir. Tamamen uyandnda yaptn her ey iyidir ve yapmadn her ey ktdr.
yi adam ktden kanmak ve iyi eyi yapmak iin ok byk bir gayret sarf etmek zorundadr;
kt onun akln srekli elmektedir. O bir seim; her an iyiyi semek ve kty sememek
zorundadr. rnein Mahatma Gandhi gibi bir adam; o iyi bir adam. Hayat boyunca iyinin
tarafnda olmak iin ok alt. Ama yetmi yandayken bile cinsel ryalar gryordu ve ok fazla
kzgnd: "Uyank olduum zamanlar sz konusu olduunda kendimi seksten tamamyla
zgrletirebiliyorum. Ama uyurken ne yapabilirim? Gndz bastrdm her ey geceleyin geliyor."
Bu sadece unu gsteriyor; o hibir yere gitmemitir. O senin iindedir, sadece beklemekte.
Gevediin anda, abay ortadan kaldrdnda ve en azndan uyurken gevemek ve abay
ortadan kaldrmak durumundasn basklamakta olduun tm kt nitelikler ryalarn haline
gelmeye balar. Ryalarn senin bastrlm arzularndr.
yi adam srekli atma halindedir. Hayat keyifli deildir; iinden geldii gibi glemez, ark
syleyemez, dans edemez. Her eyde srekli yarglama yapar. Yaam lanetlemeler ve yarglarla
doludur. Ve bizzat kendisi iyi olmak iin ok altndan bakalarn da ayn kriterlere gre
yarglyordur. Seni olduun gibi kabul edemez; sadece onun iyi olma talebini gerekletirirsen seni
kabul edebilir. Ve insanlar olduklar gibi kabul edemedii iin de onlar lanetler. Senin tm
azizlerinin ii herkes iin lanetlemelerle doludur; onlara gre hepiniz gnahkrlarsnz.

Bunlar hakiki dindar insann nitelikleri deildir. Hakikaten dindar bir adamn hibir yargs yoktur,
laneti yoktur. Bir tek unu bilir ki hibir eylem iyi deildir ve hibir eylem kt deildir; farknda
olmak iyidir, farknda olmamak ktdr. Farknda olmadan tm dnyaya iyi gzken bir ey bile
yapabilirisin ama dindar kii iin o iyi deildir. Ve sen kt bir ey yapabilirsin ve dindar kii
haricinde herkes tarafndan lanetleneceksin. O seni lanetleyemez nk sen bilinsizsin; senin
efkate ihtiyacn var yarglanmaya deil. Lanetlemek deil; sen cehennemi hak etmiyorsun, kimse
cehennemi hak etmiyor.
Kesin bir farkndalk noktasna gelmenin semekle bir alakas yoktur; sen yalnzca ne iyiyse onu
yaparsn. Onu masum bir ekilde yaparsn, tpk glgenin seni takip ettii gibi, abasz. Koarsan
glgen de koar; durursan glgen de durur ama glge asndan bir gayret yoktur.
Farknda olan bir kimse iyi adamla e anlaml dnlemez. O iyidir; ama ok farkl bir biimde,
ok farkl bir adan. O iyidir, iyi olmaya altndan deil; iyidir nk o farkndadr. Ve
farkndalkta eytani, kt, tm bu lanetleyici szckler karanln kta kaybolmas gibi
kaybolurlar.
Dinler sadece ahlak olarak kalmaya karar verdiler. Onlar ahlaki kurallar; onlar toplum iin kullanl
ama senin iin kullanl deil, birey iin kullanl deil. Onlar toplum tarafndan yaratlm
kolaylklar. Doaldr ki herkes almaya balarsa yaamak imkanszlaacaktr; herkes yalan
sylemeye balarsa yaamak imkanszlaacaktr; eer herkes dzenbaz olursa yaayamazsn
bile. O nedenle en alt seviyede toplum ahlaka ihtiya duyar; toplumsal bir menfaattir ama dini bir
devrim deildir.
Sadece iyi olmakla yetinme.
Unutma, neyin iyi neyin kt olduunu dnmek bile zorunda olmadn bir noktaya gelmek
zorundasn. Farkndalnn, bilinliliinin bizzat kendisi seni iyiye doru gtrvermeli; bastrmak
yok. Mahatma Gandhi'yi farknda bir adam olarak adlandrmazdm, sadece iyi bir adam ve
gerekten iyi olmak iin ok abalad. Onun niyetlerinden phem yok ama iyilik konusunda
takntlyd.
Farknda bir insan hibir ey iin takntl deildir; taknts yoktur. O sadece rahattr, sakin ve
sessizdir, dingin ve durudur. Sessizliinin iinden ne ieklenirse iyidir. Her zaman iyidir; seimsiz
farkndalkta yaar.
O yzden sradan iyi adam kavramnn tesine ge. yi olmayacaksn, kt olmayacaksn. Sadece
tetikte olacaksn, bilinli, farknda ve sonra ne gelirse iyi olacak. Bir baka adan diyebilirim ki
farkndalnn btnlnde Tanrsalla ereceksin. Ve iyi, Tanrsalln sadece kck bir yan
rndr.
Dinler sana iyi olmay retip duruyorlar ki bu sayede bir gn Tanry bulasn. Bu imknsz; hibir
iyi adam Tanrsall bulamamtr. Ben tam tersine olan retiyorum: Tanrsall bul ve iyi

kendiliinden gelecek. Ve iyi kendiliinden geldiinde kendisine has bir gzellii, zarafeti, basitlii
ve alakgnlll vardr. Ne burada ne de ahrette bir dl istemez. O kendi kendisinin dldr.

iZLEME DENEYLERi
nsanlar sadece bakalarn izliyorlar; hi kendilerini izleme zahmetine girmezler. Herkes bu en
yzeysel izlemedir bakasnn ne yapan izliyor, bakasnn ne giydiini izliyor, nasl
grndn... Herkes izliyor; izlemek hayatnda tantrlman gereken yeni bir ey deil. Sadece
derinletirilmesi, bakalarndan alnmas ve kendi duygularna, dncelerine, ruh hallerine ve en
sonunda da izleyenin kendisine yneltilmesi gerek.
Trende bir Yahudi bir rahibin karsnda oturuyordu.
"Ltfen neden yakanzn arkasn n tarafa giydiinizi syleyebilir misiniz efendim?" diye sorar.
"nk ben bir babaym" ('baba' ngilizcede peder demektir) diye yantlar rahip.
"Ben de bir babaym ve byle bir yaka takmyorum" "Oh, ama ben binlercesinin babasym" der
rahip. "O zaman belki de," der Yahudi, "ters giymeniz gereken ey pantolonunuzdur."
nsanlar baka herkes hakknda ok dikkatlidir.
ki adam yrmek iin dar ktlar; aniden yamur bastrd. "abuk" dedi adamlardan biri,
"emsiyeni a." "Pek yarar olmaz" dedi arkada, "emsiyemde bir dolu delik var." "Madem
yleydi her eyden nce niye getirdin ki?" "Yamur yaacan dnmemitim"
Bakalarnn tuhaf eylemlerine kolayca glebilirsin ama hi kendi kendine de gldn m? Hi
kendini tuhaf bir ey yaparken yakaladn m? Hayr, sen kendini tamamyla izlemeden kenarda
tutuyorsun. Senin tm izlemen bakalarna ynelik ve bunun bir yarar yok.

ZAMANSIZLIGIN iiNDE KENDiNi ZAMANLA

Saniyesi olan bir saat alp nne koyar ve saniyenin zerinde gzlerini tutmaya alrsan arp
kalacaksn; tam bir dakika boyunca bile bunu hatrlayamazsn. Belki on be saniye, yirmi saniye
en fazla otuz saniye ve unutacaksn. Baka bir fikrin iinde kaybolacaksn ve sonra aniden
hatrlamaya altn hatrlayacaksn. Bir dakikalna bile devaml farkndaln korumaya
almak zordur, o yzden kii bunun bir ocuk oyunca olmadn fark etmelidir. Yaamn kk

eylerinin farknda olmaya alrken, unutmaman gerekir ki pek ok kereler unutacaksn. ok

uzaklardaki bambaka bir eye gideceksin. Hatrladn anda sulu hissetme; tuzaklardan birisi
budur.
ayet sululuk hissedersen uygulamakta olduun farkndala geri dnemezsin. Sulu hissetmeyi
gerektirecek bir ey yok, bu doal. Pimanlk duyma; bu doal ve bu her arayann bana gelir.
Onun doal olduunu kabul et; yoksa pimanla yakalanrsn. Birka saniye iin bile
hatrlayamadn ve srekli unuttuun iin sululuk duyarsn.
Jainizm'in kurucusu Mahavira eer bir kii krk sekiz dakika srekli olarak hatrlar, farknda olursa
bunun yeterli olduunu; bu kiinin aydnlanacan, kimsenin onu engelleyemeyeceini bulgulam
olan tarihteki ilk kiidir. Sadece krk sekiz dakika ancak krk sekiz saniye bile ok zordur! Bir sr
dikkat cezp edici ey...
Sululuk yok, pimanlk yok; ne yaptn unuttuunu hatrladn an sadece geri dn. Geri dn ve
almaya devam et. Dklm st iin alama, bu ok aptalca.
Zaman alacak ama zamanla gitgide daha ok uyank kalabildiini fark eder hale geleceksin; belki
bir dakika, belki iki dakika. Ve iki dakika boyunca farknda kalabilmek o kadar byk keyiftir ki;
ancak keyfe takl kalma, bir eye eritiini dnme. Bu bir engele dnecektir. Bunlar kiinin
kaybolduu yerlerdir; kck bir edinim ve kii kendisini eve varm zanneder.
Yavaa ve sabrla almaya devam et. Acele yok; elinin altnda kullanabilecein sonsuzluk var.
Hzl olmaya alma. Bu sabrszln bir yarar olmayacak. Farkndalk alt haftalk srede
byyp sonra da len mevsimlik iekler gibi deildir. Farkndalk yetimesi yzyllar sren ama
binlerce yl yaayan ve ge doru elli metre, yetmi metre ykselen Lbnan sedirleri gibidir.
Farkndalk yava yava geliir ama geliir. Kii sadece sabrl olmaldr.
Gelitike daha nceden hi hissetmemi olduun pek ok eyi hissetmeye balarsn. Mesela ok
zor fark edilir olduu iin hibir zaman farknda olmadn pek ok gerginlii bedeninde tadn
hissetmeye balayacaksn. Artk farkndaln orada, bu ince, narin gerginlikleri hissedebilirsin. O
halde bedeninin neresinde bu gerginlii hissedecek olursan, o ksm gevet. Eer tm bedenin
geveyecek olursa farkndaln daha hzl geliecektir nk bu gerginlikler engellerdir.
Hatta farkndaln biraz daha ilerlediinde sadece uykuda rya grmediini fark edip
aracaksn; uyank olduunda bile arka planda bir rya aknts vardr. O uyanklnn hemen
altndan akmakta; gzlerini kapa ve gkyzndeki bulutlar gibi baz ryalarn gemekte olduunu
her an grebilirsin. Ama yalnzca biraz daha farknda olduunda uyanklnn gerek bir uyan
olmadn grebileceksin. Rya orada dalgalanmaktadr; insanlar onu hayale dalmak olarak
adlandryor. Eer koltuklarnda bir an rahatlayp gzlerini kapatacak olsalar anszn rya kontrol
alr. lkenin babakan olduklarn dnmeye balarlar ya da muhteem eyler yapyorlar ya da
herhangi bir ey. Tam o an grmekte olduklar ryann samalk olduunu biliyorlar. Sen lkenin
babakan deilsin ama yine de sana ramen ryann iinde bir ey vardr. Farkndalk uyank

halindeki ryalarnn katmanlarn fark ettirir. Ve onlar dalmaya balar, tpk bir odaya k
getirdiinde karanln dald gibi.

GRNMEZ DOKUNUS
Her ne yapyorsan yrrken, otururken, yerken ya da hibir ey yapmadan sadece nefes alp
verirken, dinlenirken, ayrlarn zerinde geverken hibir zaman unutma ki sen bir izleyicisin.
Yeniden ve yeniden unutacaksn. Baz dncelere, baz hislere, baz duygulara dalacaksn;
herhangi bir ey seni izleyenden uzaklatracak. Hatrla ve koup izleme merkezine geri dn.
Onu srekli bir isel sre yap... Hayatn nasl kendi niteliini deitirdiini grp aracaksn.
Elimi hi dikkat etmeden hareket ettirebilirim ve ayrca elimi tm hareketi ierden izleyerek de
hareket ettirebilirim. Hareketler tamamen farkldr. lk hareket bir mekanik, robot hareketidir. kinci
hareket ise bilinli bir harekettir. Ve bilinli olduunda bu eli ierden hissedebilirsin; bilinli
olmadnda ise bu eli sadece dardan bilirsin.
Yzn sadece aynadan biliyorsun, dardan nk sen bir izleyici deilsin. zlemeye balarsan
yzn ieriden hissetmeye balarsn ve bu kendini ieriden izleme ok ilgin bir deneyimdir.
Sonra yava yava garip eyler olmaya balar. Dnceler kaybolur, duygular kaybolur, hisler
kaybolur ve seni sarmalayan bir sessizlik vardr. Tpk sessizlik denizinin ortasndaki bir ada
gibisindir... sadece bir izleyici, sanki bir k, alevden bir k tm varlnn merkezindeymi, tm
varlna yormu gibi.
Balangta sadece isel bir deneyim olacak. Zamanla bu mann bedeninden yayldn, bu
nlarn baka insanlara ulatn greceksin. Eer birazck duyarllarsa, dier insanlarn
grnmeyen bir eyin onlara dokunduunu hemen fark etmeleri seni artacak ve ok edecek.
Mesela eer kendini izliyorsan birisinin arkasndan yr. Kendini izliyorken hibir neden yokken
dnp sana bakaca hemen hemen kesindir. Kendini izlerken izlemen yaylmaya balar ve onun
nnde yryen kiiye dokunmas kanlmazdr. Ve eer grnmeyen bir ey tarafndan
dokunulursa geri dnp bakacaktr: "Neler oluyor?" Ve sen ona elle bile dokunamayacak kadar
uzaktasn.
Bir deneme yapabilirsin: Birisi uyuyorken onun yannda yalnzca kendini izleyerek oturabilirsin ve o
kii anszn uyanp sanki birisi ona dokunmu gibi etrafna baknacaktr.
Zamanla sen de nlar araclyla dokunmay hissedebilir olacaksn. Titreim denilen ey budur.
O var olmayan bir ey deildir. Dier insan onu hisseder; sen de ayrca o kiiye dokunduunu
hissedeceksin.

ngilizce'de kullanlan etkilenmek ("touched" dokunulmak) terimi ok anlamldr. Bu kiiden ok

"etkilendim" dediinde bunun ne anlama geldiini anlamadan onu kullanyor olabilirsin. O sana tek
bir sz bile sylememi olabilir. Yalnzca yanndan geip gitmi olabilir. Gzlerine sadece bir kez
bakm olabilir ve sen bu kii tarafndan "etkilendiini" ("touched" dokunulduunu) sylersin. Bu
sadece bir szck deildir; gerekten olur. Ve sonra bu nlar insanlara, hayvanlara, aalara,
talara yaylmay srdrr... ve bir gn greceksin ki ierden tm evrene dokunuyorsun.

ViPASSANA
Buda'nn yolu vipassana'yd; vipassana tank demektir. Ve o imdiye kadarki en muhteem
aralardan birisini bulmutur; nefesini izleme yntemini, sadece nefesini izlemeyi. Nefes almak
son derece basit ve doal bir olay ve gnde yirmi drt saat hep var. Hibir gayret gstermene
gerek yok. Bir mantray tekrar edecek olsan o zaman bir aba sarf etmen gerekecek, kendini
zorlaman gerekecek. "Ram, Ram, Ram," diyecek olursan kendini srekli germek zorunda
kalacaksn. Ve pek ok kereler unutman kanlmaz. stne stlk Ram szc yine zihne ait bir
eydir ve seni asla zihnin tesine gtremez.
Buda tamamyla farkl bir a kefetti. Sadece nefesini izle; nefes ieri giriyor, nefes dar kyor.
zlenecek drt nokta var. Nefesi grerek, nefesi hissederek sessizce otur. eri giren nefes ilk
nokta. Sonra nefes ieri girdiinde durur; ok kk bir andr, bir saniyeliine durur. Bu izlenecek
ikinci noktadr. Sonra nefes dner ve dar kar; bu izlenecek nc noktadr. Sonra tekrar
nefes tamamen dar ktnda bir saniyeliine durur. Bu drdnc izlenecek noktadr. Sonra
yeniden nefes ieri girmeye balar... nefes dngs budur. Eer tm bu drt noktay izleyebilecek
olursan, bu kadar basit bir ilemin mucizelerine ap kalacaksn nk zihin iin iine girmez.
zlemek zihnin nitelii deildir; izlemek ruhun, bilincin niteliidir. zlemek zihinsel bir ilem deildir.
zlediinde zihin durur, var olmay durdurur. Evet, balangta pek ok kereler unutacaksn ve zihin
eski numaralarn yapmaya balayacak. Ama unutmu olduunu hatrladnda piman, sulu
hissetmeye gerek yok; sadece izlemeye geri dn, tekrar ve tekrar nefesini izlemeye geri dn.
Yava yava zihin giderek daha az araya girer.
Ve kesintisiz olarak krk sekiz dakika nefesini izleyebildiinde aydnlanm olacaksn. artc
gelecek sana; sadece krk sekiz dakika? nk onun pek zor olmayacan dneceksin...
sadece krk sekiz dakika! ok zordur. Pek ok kereler sadece krk sekiz saniye ve sen zihnin
kurban olmu olacaksn! nne koyacan bir saatle dene; balangta altm saniye uyank
kalamayacaksn. Sadece altm saniyede, yani bir dakikada pek ok kereler uykuya dalarsn.
zlemeyi tamamen unutacaksn; saat ve izlemenin ikisi de unutulacak. Bir fikir seni alp ok ok
uzaklara gtrecek; sonra aniden fark edeceksin... saate bakacaksn ve on saniye gemi. On
saniyedir izlemiyordun.

Ama yava, yava o bir hnerdir; bir uygulama deildir, bir hnerdir yava, yava onu
zmsersin. Uyank olduun bu birka an o kadar nefis bir gzellie sahiptir ki, ylesine byk bir
keyiftir ki bir kez o anlarn tadn aldnda tekrar tekrar geri gelmek isteyeceksin; nefes iin
bulunmann, sadece orada olmann saf cokusu iin, baka bir niyetle deil.
Unutma Yoga'da yaplanla ayn ilem deildir bu. Yoga'daki ilemin ad pranayama'dr; bu
tamamyla farkl bir ilemdir, aslnda Buda'nn vipassana olarak adlandrdnn tam olarak
zdddr. Pranayama'da derin nefesler alrsn, gsn giderek daha ok nefesle doldurursun,
daha fazla oksijenle; sonra gsn mmkn olduunca karbondioksitten tamamyla boaltrsn.
Bu fiziksel bir egzersizdir, beden iin iyidir ama vipassana ile hibir ilgisi yoktur.
Vipassana'da doal nefesinin ritmini deitirmezsin. Uzun, derin nefesler almazsn, normalde
yaptndan hibir ekilde farkl olmayan bir biimde nefes veririsin. Kesinlikle doal olmasna izin
ver. Tm bilincin tek bir noktada olmal; izlemede.
Ve eer nefesini izleyebilirsen, o zaman baka eyleri de izlemeye de balayabilirsin. Yrrken
yrdn izleyebilirsin, yerken yediini izleyebilirsin. Ve nihayetinde, en son aamada
uyuduunu da izleyebilirsin. Uyuyorken kendini izleyebildiin gn baka bir dnyaya tanrsn.
Beden uyumaya devam eder ve ierde bir k parlayarak yanmaya devam eder.
Uyankln kesintiye uramadan kalr. O zaman gnde yirmi drt saat izleme alttan alta akmaya
devam eder. Bir eyler yapmaya devam edersin... d dnya iin hibir ey deimemitir ama
senin iin her ey deimitir.
Bir Zen ustas kuyudan su tayordu ve ok uzaklardan onun methini duyup grmeye gelmi olan
dindar bir kii ona sordu: "Bu manastrn falanca isimli ustasn nerede bulabilirim?" Bu adamn bir
hizmetkr olduunu dnmt, kuyudan su tayordu. Kuyudan su tayan bir Buda bulamazsn,
yerleri temizleyen bir Buda bulamazsn.
Usta kahkahay bast ve "Aradn kii benim" dedi.
Dindar adam buna inanamad. "Sizin hakknzda ok ey duydum ama sizi kuyudan su tarken
dnemiyorum."
Usta dedi ki: "Ama bu ben aydnlanmadan evvel yaptm eydi. Kuyudan su tamak, odun
kesmek; bunlar yapyordum nceden ve ben bunlar yapmaya devam ediyorum. Bu iki eyi
yapmada ok ustaym: Kuyudan su tamak ve odun kesmek. Benimle gel; bir sonraki yapacam
ey odun kesmek, beni izle!"
'Ama o halde fark nerede? Aydnlanmadan nce bu iki eyi yapyordunuz, aydnlandktan sonra da
ayn iki eyi yapyorsunuz; o zaman fark nerede?"
Usta gld. "Fark isel. nceden her eyi uykuda yapyordum; imdi her eyi bilinle yapyorum,
fark burada. Etkinlikler ayn ama ben artk ayn deilim. Dnya ayn ama ben artk ayn deilim. Ve
artk ben ayn olmadm iin bana gre dnya da ayn deil."

Dnm isel olmak zorunda. Gerek vazgei budur: Eski dnya gitmitir nk eski varlk
gitmitir.

GECE VARDiYASI
Rya Grme ve uyank olma olgular tamamyla farkl eylerdir. unu dene: Her gece, uykuya
dalarken, yar uykulu, yar uyankken, yavaa uykunun derinliklerine dalarken kendi kendine
"Onun bir rya olduunu hatrlayacam" diye tekrar et.
Uykuya dalana kadar bunu tekrar etmeyi srdr. Birka gn alacak ama bir gn aracaksn: Bir
kez bu fikir bilinaltnn derinlerine girdi mi ryay bir rya olarak grebilirsin. O zaman seni
penesine alamaz. Sonra, yava yava uyankln daha da keskinletike ryalar kaybolur. Onlar
ok utangatr; izlenmek istemezler. Onlar sadece bilinaltnn karanlnda var olurlar. Uyanklk
k getirdike kaybolmaya balarlar.
O nedenle ayn egzersizi srekli yapmaya devam et ve ryalardan kurtulabilirsin. Ve arp
kalacaksn: Ryalardan kurtulmann pek ok etkisi vardr. Rya yok olursa, o zaman zihninin
gndz gevezelikleri de eskiden olduundan daha az olacaktr, ikincisi, imdiki anda daha ok
olacaksn; gelecekte deil, gemite deil. ncs eylemdeki younluun, btnln artacak.
Rya grmek bir hastalktr. Ona gerek duyulur nk insan hastadr. Fakat ryalar tamamyla
braklabilirse, yeni tr bir sala, yeni bir vizyona eriirisin. Ve bilinsiz zihninin bir ksm bilinli
hale gelecek ve bu sayede daha gl bir bireyselliin olacak. Ne yaparsan yap piman
olmayacaksn nk onu ylesi bir bilinlilikle yapm olacaksn ki pimanln hibir alakas
olmayacak.
Uyanklk kiinin renebilecei en muhteem bydr nk tm varlnn dnmn
balatabilir.
RYALARINI ZLEMEYE BALADIINDA BE ET RYA OLDUUNU GRECEKSN. lk
eidi ptr ve binlerce psikanalist sadece bu ple uramaktadr. Bir ie yaramaz. O olur nk
tm gn, btn gn alrken bir sr p toplarsn. Tpk bedenin kirlendii iin du almaya,
temizlenmeye ihtiya duyman gibi, ayn ekilde zihin de kir toplar. Ve zihne du aldrmann bir yolu
yoktur, o yzden zihnin tm pislii ve p otomatikman dar ataca bir mekanizmas vardr.
Rya zihnin dar atmakta olduu pisliin havalanmasndan baka bir ey deildir ilk eit
rya ve bu ryalarn en byk orann oluturur, neredeyse yzde doksann. Neredeyse
ryalarn yzde doksan sadece dar atlan pisliktir. Onlarla pek oyalanma. Ve ufak ufak
farkndaln gelitike pisliin ne olduunu grebileceksin.
kinci tr rya bir eit dilek yerine getirmektir. Pek ok ihtiya vardr, doal ihtiyalar ama din
adamlar ve szde din hocalar zihnini zehirlemitir. Senin en basit ihtiyalarn dahi gidermene izin

vermezler. Onlar bu ihtiyalar tamamyla lanetlemitir ve bu lanet senin iine ilemitir. Pek ok
ihtiyacnn al var; bu a kalm ihtiyalar doyurulmak istiyor. Ve ikinci tr rya dilekleri yerine
getirmekten baka bir ey deildir. Din adamlar ve zehirleyiciler yznden varlnda reddettiin
her neyse zihnin onu ryalarda u ya da bu ekilde yerine getirmeye alr.
Ama kii ihtiyaca bakmaldr onun anlamna deil. Anlam bilinli zihne aittir, ihtiyasa bilinaltna
ve ite ikinci trden ryalar da byle var olur. htiyalarn srekli krpyorsun ve zihin de o zaman
onlar ryada gideriyor. Yce kitaplar okudun ve dnrler tarafndan zehirlendin ve onlar zihnini
belli bir kalba dkt. Varoluun kendisine artk ak deilsin, felsefeler seni kr etti; yle
olduunda da ihtiyalarn kreltmeye balayacaksn. O zaman bu ihtiyalar kprp ryalarda
yzeye kmaya balayacak nk bilinalt hibir felsefeyi bilmez. Bilinalt hibir anlam, hibir
ama bilmez. Bilinalt sadece tek bir ey bilir: Varlnn ihtiya duyduu eyi yerine getirmek. O
zaman bilinalt kendi ryalarn dayatr. Bu ikinci tr ryadr; onu anlamak ve onun zerine
meditasyon yapmak ok anlamldr. nk bilinalt seninle iletiim kurmak istiyor, "Aptal olma!
Onun iin ac ekeceksin. Ve varln a brakma. ntihara meyil etme ve ihtiyalarn ldrerek
ar ekimde intihar etmeyi srdrme. "
Unutma: Arzular bilinli zihne aittir, ihtiyalarsa bilinaltna. Ve aradaki mesafe ok, ok anlamldr,
anlalmas ok nemlidir.
Arzular bilinli zihne aittir; bilinalt arzu nedir bilmez, bilinalt arzular iin kayg duymaz. Arzu
nedir? Arzu eitiminden, koullanmandan, dncenden kaynaklanr. lkenin babakan olmak
istersin; bilinalt bunu hi nemsemez. Bilinalt lkenin babakan olmakla ilgilenmez, bilinalt
sadece nasl doyurulmu organik bir btn olunacayla ilgilenir. Ama bilinli zihin der ki,
"Babakan ol ve eer babakan olmak akn kurban etmeni gerektiriyorsa, o zaman kurban et.
Bedenini kurban etmen gerekiyorsa; kurban et. Geride kalanlar kurban etmen gerekiyorsa; et.
nce lkeye babakan ol." Ya da ok fazla servet edinmek; bu bilinli zihne aittir. Bilinalt servet
nedir bilmez, bilinalt sadece doal olan bilir. O toplum tarafndan ellenmemitir; o hayvanlar,
kular ya da bitkiler gibidir. Bilinalt toplum tarafndan, politikaclar tarafndan koullanmamtr. O
hl saf kalmtr.
kinci tr ryay dinle ve zerine meditasyon yap ve o sana ne ihtiyacn olduunu syleyecek.
htiyalarn gider ve arzularn umursama. Eer gerekten ok mutlu olmak istersen ihtiyalarn
yerine getir ve arzularn bo ver. Sefil olmak istiyorsan ihtiyalarn kes ve arzularnn peinden
git.
te bu yzden sefil hale geldin. Sefil mi olduun ok mutlu mu olduun ok basit bir olgudur; bu
olgu ok basittir.
htiyalarn dinleyen ve onlar izleyen bir insan tpk okyanusa akan bir nehir gibidir. Nehir douya
m batya m akmal demez, sadece yolunu bulmaya alr. Dou ya da bat fark etmez.
Okyanusa akan nehir arzu nedir bilmez; sadece ihtiyalarn bilir. Bu nedenle hayvanlar ok mutlu
grnyorlar; hibir eyleri yok ve ok mutlular! Ve senin pek ok eyin var ve ok bedbahtsn!

Hayvanlar bile mutluluklarnda, gzelliklerinde seni geride brakyor. Neler oluyor? Hayvanlar
bilinaltlarn kontrol edip hkmedecek bir bilinli zihne sahip deiller; onlar blnmeden kalrlar.
kinci tr ryann sana aklayaca ok ey var. kinci tr ile bilincini deitirmeye balarsn,
davranlarn deitirmeye balarsn, yaam kalbn deitirmeye balarsn. Bilinaltn sana ne
sylerse sylesin ihtiyalarna kulak ver.
Her zaman anmsa: Bilinalt hakl nk o alarn bilgeliine sahip. Milyonlarca hayat boyunca
var oldun. Bilin bu hayata aittir. O okullarda ve niversitelerde ve iinde rastlantsal olarak
doduun toplum ve aile tarafndan eitildi. Ama bilinalt tm yaamlarnn btn deneyimlerini
tayor. O bir ta olduun zamanlardaki deneyimleri tayor, o bir aa olduun zamanlardaki
deneyimleri tayor, o hayvanlar olduun deneyimleri tayor; o her eyi tayor, tm gemii.
Bilinalt heybetli bir bilgedir ve bilinse koca bir aptaldr. Bu byle olmak zorunda nk bilin
sadece bu hayata aittir, ok kk ve deneyimsiz. ocuk gibidir. Bilinalt ise sonsuz bilgeliktir.
Dinle onu.
Batdaki psikanalizin tamam bundan baka bir ey yapmyor: kinci trden ryalarn dinliyor ve
hayatnn kalbn ona gre deitiriyor. Ve psikanaliz pek ok insana yardmc oldu. Onun kendi
snrlamalar var ama yardmc olmutur nk en azndan bu ksm, ikinci tr ryalar dinleme
ksm hayatn daha rahat ve daha az gergin yapar.
Ve sonra nc tr rya vardr. Bu nc tr rya sperbilinten gelen bir iletiimdir. kinci tr
rya bilinaltndan gelen iletiimdir. nc tr rya ok enderdir nk sperbilinle olan tm
temasmz kaybettik. Ama gene de gelir nk sperbilin sana aittir. Belki buharlap bir buluta
dnmtr, belki mesafe ok uzaktr ama yine de sana demir atm durumdadr.
Sperbilinten gelen iletiim ok nadirdir. Sadece ok ok uyank hale geldiinde onu hissetmeye
balayacaksn. Aksi taktirde zihnin ryalarda att pislikte ve zihnin ryada srekli olarak
tamamlanmam, basklanm eyleri, dilekleri doyurmasnn iinde kaybolup gider. Kaybolacak.
Fakat farknda olduunda ldayan bir elmas gibidir; etraftaki talardan kesinkes farkl.
Sperbilinten gelen bir rya bulabildiinde, ya da hissedebildiinde izle onu. Meditasyon yap
onun zerine nk bu seni ustana gtrecek olan rehberin olacak. Bu sana uyacak olan yaam
tarzna giden yolda sana yol gsterecek, senin iin doru olan disipline gtrecek. Bu rya iinde
derin bir rehbere dnecek. Bilinle bir usta bulabilirsin ama bu usta senin iin bir retmenden
baka bir ey olmayacak. Bilinaltnla bir usta bulabilirsin ama bu usta bir ktan baka birisi
olmayacak; belirli bir kiilie, belirli bir tipe k olacaksn. Ama sadece sperbilin seni doru
ustaya gtrr. O zaman o bir retmen olmaz; syledii eylerden bylenmezsin, kendisinden
bylenmezsin. Aksine, sperbilincin, bu insann sana uygun olduu, bu insann sana gelimen
iin doru olanaklar salayaca, bu insann senin iin doru toprak olduu konusunda sana
rehberlik eder.
Sonra, gemi yaamlardan gelen drdnc tr rya vardr. Nadiren deil, pek ok kez gelir. Ama
iinde her ey karman orman halde; hibirini ayrt edemezsin. Ayrt etmek iin orada deilsin.

Douda biz bu drdnc tr rya zerinde ok emek sarf ettik. Bu tr rya yznden
reenkarnasyon olgusuna taklp kaldk. Bu tr ryalar sayesinde ufak ufak gemi yaamlarnn
farkna varrsn; gemie doru gidersin, zamanda geriye doru gidersin. O zaman sende pek ok
ey deimeye balar nk ryada bile olsa gemi hayatnda kim olduunu hatrlayabilirsen pek
ok ey anlamszlaacak ve birok yeni ey de anlam kazanacaktr. Tm kalp deiecektir, tm
getalt deiecektir.
Gemi bir hayatnda ok fazla servet topladn iin lkenin en zengin adam olarak ldn ama
iinin derinliklerinde bir dilenciydin. Ve ayn eyi bu hayatta da yapyorsun. Anszn getalt
deiecektir. Eer ne yaptn ve nasl hepsinin bir hie dntn hatrlayabilirsen birok
hayatn hatrlayabilirsen, ayn eyi defalarca, pek ok kereler yapp duruyorsun, taklm bir
gramofon gibisin, bir ksrdng, gene ayn eye balyorsun ve aynsn bitiriyorsun ayet birka
hayatn hatrlayabilirsen anszn arp kalacaksn, yeni tek bir ey dahi yapmamsndr.
Defalarca ve defalarca servet topladn; defalarca ve defalarca politik olarak gl olmaya altn;
defalarca ve defalarca fazlasyla bilgili oldun. Defalarca ve defalarca k oldun ve defalarca ve
defalarca akn getirdii ayn sefalet... bu tekrar grdnde, nasl ayn kalabilirsin? O zaman bu
hayat anszn yn deitirir. Artk ayn rotada kalamazsn.
Bu yzden Douda insanlar bin yldr sorup duruyor, "Nasl bu yaam ve lm arknn dna
klabilir?" diye. Ayn ark gibi gzkyor, tekrar ve tekrar ayn hikyeymi gibi geliyor; bir tekrar.
Bunu bilmiyorsan, o zaman yeni bir eyler yaptn dnebilirsin ve ok heyecanlanrsn. Ve
tekrar ve tekrar ayn eyleri yapp durduunu ben grebiliyorum.
Hayatta hibir ey yeni deildir; o bir ark. Ayn rotada dnyor. Gemii srekli unuttuun iindir
ki bu kadar heyecan duyuyorsun. Bir kez hatrladnda tm heyecan kaybolur. Sannyas bu
hatrlamada gerekleir.
Sannyas rotann dna kmak iin gayret gstermektir, atlayp arkn dna kmaya almaktr.
Kendi kendine, "Artk yeter! Artk ayn eski samalklara katlmyorum. Onun dna kyorum"
demektir. Sannyas arkn dna mkemmel bir ktr; toplumun dna deil ama kendi isel
lm ve yaam arknn dna.
Bu drdnc tr ryadr.
Ve beinci ve sonuncu tr rya vardr; drdncs gemiine doru gider, beincisiyse geleceine
doru gider. Enderdir, ok enderdir; sadece baz zamanlarda olur, ok, ok hassas, ak ve esnek
olduunda. Gemi sana bir glge verir ve gelecek de sana bir glge verir, zerine yansr.
Ryalarnn farkna varabilirsen bir gn bu olanan da farkna varacaksn; gelecein sana
baktn. Anszn bir kap alr ve gelecek seninle iletiim kurar.
Bunlar be eit ryadr. Modern psikoloji sadece ikinci tr anlar ve ounlukla da onu birinci tr
ile kartrr. Dier trse neredeyse hi bilinmez.

Ryalarnda meditasyon yapp isel varlnn farkna vardnda birok baka ey daha olacak. lk
olarak, yava yava daha ok ryalarnn farkna vardnda, uyumadn saatlerin gerekliine
giderek azalan oranda ikna olacaksn. O yzdendir ki Hindular dnyann bir rya gibi olduunu
sylerler.
u anda tam tersi geerlidir. Uyumadn saatlerdeki gerekliin dnyasna ok ikna olmu
olduun iin, rya grrken de bu ryalarn gerek olduunu dnrsn. Hi kimse rya grrken
ryann gerek olmadn hissetmez; ryasn grrken mkemmel gzkr, kesinlikle gerek
grnr. Sabah olduunda elbette onun sadece bir rya olduunu syleyebilirsin ama nemli olan
bu deil nk artk baka bir zihin ilemekte. Bu zihin tank falan deildi; bu zihin sadece
sylentiden haberdar oldu. Sabah uyanp hepsi bir ryayd diyen bu bilinli zihin ona tank olmad
ki, nasl olur da bir ey syleyebilir? Sadece bir sylenti duydu.
Bu sen uyurken iki kiinin konumas gibidir ve sen uykundayken ok yksek sesle konutuklar
iin oradan buradan baz szler duyuyorsun ve karman orman bir takm eyler kafanda kalyor.
Olan udur: Bilinalt ryalar yaratyorken ve inanlmaz bir etkinlik sryorken bilin uykudadr ve
baz sylentiler duyar. Sabah olunca da, "Hepsi sahte. Sadece bir ryayd" der.
imdi, ne zaman rya grsen onun kesinlikle gerek olduunu hissedersin. Sama sapan eyler
bile gerek grnr, mantk d eyler gerek grnr nk bilinalt mantk nedir bilmez. Bir
ryada yolda yryorsun, gelen bir at grrsn ve aniden at artk bir at deildir, at karna
dnmtr. Ve zihnine, "Bu nasl mmkn olabilir? At o kadar anszn karm oluverdi ki?" diye
bir soruyu sorduracak hibir ey olmaz. Bir sorun kmaz, phe uyanmaz. Bilinalt pheyi
bilmez. Bylesi sama sapan bir olaya dahi inanlr; gereklie ikna oldun.
Ryalarn farknda olduunda bunun tam tersi gerekleir ve onlarn gerekten rya olduunu
hissedersin; hibir ey gerek deildir, yalnzca zihnin dram, bir psikodrama. Sahne sensin ve
oyuncular sensin ve senaryo yazar sensin. Ynetmen sensin ve yapmc sensin ve izleyici sensin;
baka kimse yok orada, o sadece zihnin bir yaratm. Bunun farkna vardnda, uyank olduunda
var olan tm bu dnya niteliklerini deitirecek. O zaman greceksin ki burada da durum ayndr;
daha geni bir sahnede ama rya ayn.
Hindular da bu dnyaya maya derler; yanlsama, rya gibi, zihinden oluma. Ne demek istiyorlar?
Gerek olmadn m sylemek istiyorlar? Hayr, gerek olmad doru deil ama zihnin onunla
karmaya baladnda gerek olmayan kendi dnyan yaratrsn. Ayn dnyada yaamyoruz;
herkes kendi dnyasnda yaar. Zihin says kadar dnya vardr. Hindular bu dnyalara maya
derken sylemek istedikleri ey gereklik art zihnin maya olduudur. Gerekliin ne olduunu
bilmiyoruz. Gereklik art zihin yanlsamadr, mayadr.
Bir insan tamamen uyandnda, bir Buda olduunda, o zaman gerei zihin karlm olarak bilir.
O zaman o hakikattir, brahmandr, nihai olandr. Zihni ekle ve her ey ryaya dnr nk zihin
ryay yaratan eydir. Zihni kart ve hibir ey zihin olamaz; sadece kristal saflndaki gereklik
kalr.

Zihin ayn bir ayna gibidir. Aynada dnya yansr. Yansma gerek olamaz, yansma sadece bir
yansmadr. Ayna orda yokken yansma yok olur; artk gerei grebilirsin. Bir dolunay gecesi ve
gl ok sakin. Ve ay gln zerinde yansyor.
Ve sen ay yakalamaya alyorsun. Bu herkesin pek ok hayatlar boyunca yapmakta olduu
eydir; gln aynasnda ay yakalamaya almak. Ve elbette hibir zaman baaramazsn;
baaramazsn bu imknszdr. Kii gl unutup tam ters istikamete bakmak zorundadr. Ay
oradadr. Zihin, iinde dnyann yanlsamaya dnt gldr. Ak gzlerle mi, kapal gzlerle
mi rya grdnn nemi yok; eer zihin varsa olan her ey ryadr.
ayet rya zerine meditasyon yaparsan fark edecein ilk ey bu olur.
Ve ikinci fark edi ise bir tank olduun olacaktr: Rya oradadr ve sen onun bir paras deilsin.
Sen zihninin bir paras deilsin, sen onun tesindesin. Zihnin iindesin ama zihin deilsin. Zihin
araclyla bakyorsun ama zihin deilsin. Zihni kullanyorsun ama zihin deilsin. Anszn sen bir
tanksn; artk bir zihin deil.
Ve bu tanklk son, nihai fark editir. O zaman ryann uyurken mi uyankken mi gerekletiinin
bir nemi kalmaz; sen tank olarak kalrsn. Dnyada kalrsn ama dnya senin iine giremez artk.
Nesneler vardr ama zihin nesnelerin iinde deildir ve nesneler de zihnin iinde deildir. Anszn
tank ieri girer ve her ey deiir.
Bir kez becerebildiinde ok basittir. Aksi taktirde rya grrken uyank olmak ok zor gzkr,
neredeyse imknsz gibi gzkr. mknsz gzkr ama deildir. Eer her gece yattnda,
uykuya dalarken uyank olmaya alp izlersen ila dokuz ay srer.
Ancak unutma, aktif biimde uyank kalmaya alma; yoksa uykuya dalmay baaramazsn. Pasif
uyanklk; gevek, doal, rahat, sadece gz ucuyla bakar ekilde. Onun iin ok aktif olmadan;
sadece pasif bir farkndalk, ok iine girmeden. Kenarda oturuyorsun ve nehir akp gidiyor ve sen
sadece izliyorsun. Bu ila dokuz ay srer. Sonra anszn uyku zerine karanlk bir ekran gibi,
karanlk bir perde gibi ker; sanki gne batyor ve gece kyor gibi olur. Her yerine yerleir
ama ierde derinlerde bir yerde bir alev yanmaya devam eder. zliyorsun; sessiz, pasif. Sonra rya
alemi balar. Sonra bir sr oyun balar, bir sr psikodrama ve sen izlemeye devam edersin.
Yava yava ayrt etme olumaya balar; artk onun ne tr bir rya olduunu grebilirsin. Sonra bir
gn anszn bunun uyank halde olanla ayn olduunu fark edersin. Niteliksel bir farkllk yoktur.
Tm dnya bir yanlsamaya dnmtr. Ve dnya yanlsama olunca sadece tank gerektir.

SONSZ - iPTE ASILMAK

Hindistan'da ok eski bir yk vardr: Byk bir bilge en yakn mridini Kral Janak'n sarayna gen
adamda eksik olan bir eyi renmesi iin gnderdi.

Gen adam dedi ki, "Eer bana sen retemediysen Janak denilen bu adam bana nasl
retecek? Sen byk bir bilgesin, o ise sadece bir kral. Meditasyon ve farkndalk hakknda ne
biliyor ki?"
Byk bilge de, "Sen sadece benim dediimi yap. Ona git ve nnde eil; kendinin bir sannyasin
olduunu ve onunsa sradan bir ev sahibi olduunu dnp egoist olma. O dnyada yayor, o
dnyevi sen ise ruhanisin diye dnme. Tm bunlar unut. Seni ona bir ey renmen iin
gnderiyorum. O halde u an iin senin ustan o. Ve biliyorum, burada denedim ama sen
anlayamyorsun nk onu anlamak iin deiik bir balama ihtiyacn var. Janak'n huzuruna
kmak ve saray sana doru balam verecektir. Sen sadece git, onun nnde eil. Bu birka gn
iin o beni temsil edecek" dedi.
Gen adam istemeye istemeye gitti. O bir Brahmand, en yksek kasta aitti! Ve bu Janak da
neydi? Zengindi, byk bir krall vard ama bir Brahmana ne retebilirdi ki? Brahmanlar her
zaman insanlara retebileceklerini dnrler.
Ve Janak bir Brahman deildi, o bir Kshatriyayd, Hindistan'daki sava bir kasttan. Onlar
Brahmanlardan sonra gelirlerdi. Brahmanlar birinci, en ndeki, en yksek kastt. Bu adamn
nnde eilmek mi? Bu hi yaplmam bir eydi! Bir Brahman'n bir Kshatriyaya eilmesi Hintli
zihnine uygun deildi.
Ama usta yle demiti, o yzden yaplmak zorundayd. Gen adam gitti ve istemeden nnde
eildi. Ve eilirken gerekten ustasna kzgnlk hissediyordu nk onun gznde Janak'n
nnde eilmek ok irkindi. Gzel bir kadn Kraln huzurunda dans ediyordu ve insanlar arap
iiyordu ve Janak bu grubun iinde oturuyordu. Gen adam ylesine lanetliyordu ki ama yine de
eildi.
Janak gld ve dedi ki, "inde bu kadar lanetleme tarken nmde eilmene gerek yok. Ve beni
deneyimlemeden nce bu kadar nyargl olma. Ustan beni ok iyi tanr, o nedenle seni buraya
gnderdi. O seni buraya bir ey renmen iin gnderdi ama renmenin yolu bu deildir."
Gen adam, "Umurumda bile deil. Beni gnderdi ben de geldim ama sabaha doru geri dnm
olacam nk burada renebileceim bir ey gremiyorum. Aslnda eer senden bir ey
renecek olursam hayatm boa gitmi olacak! arap imeyi ve gzel bir kadnn dansn izlemeyi
ve tm bu rezaleti renmeye gelmedim" dedi.
Janak glmsedi ve "Sabah gidebilirsin. Ama madem ki geldin ve ok yorgunsun... en azndan
gece dinlen ve sabahleyin gidebilirsin. Ve kim bilebilir; belki de gece ustann seni bana gnderdii
renme iin uygun balam olabilir" dedi.
imdi, bu gizemliydi. Gece nasl olur da ona bir ey retebilirdi? Ama tamam geceleyin burada
olabilirdi. O yzden bu konuda fazla yaygara koparmaya gerek yoktu. Kald. Kral ona sarayn en
gzel, en lks odasn hazrlatt. Kral gen adamla birlikte gitti, yemeiyle ilgili tm zeni gsterdi
ve yatana gittiinde Janak oradan ayrld.

Ama gen adam tm gece boyunca uyuyamad nk yukar baktnda tam bann zerinde ince
bir iple asl duran plak bir kl grebiliyordu. imdi her an kl dp gen adam ldrebilirdi,
ok tehlikeliydi. O nedenle tm gece uyank kald, tetikte; bu sayede eer olursa bu felaketten
kanabilirdi. Sabahleyin Kral sordu: "Yatak rahat myd, oda rahat myd?"
Gen adam: "Rahat! Her ey ok konforluydu ama klca ne demeli? Neden byle bir numara
yaptn? ok acmaszcayd! Yorgundum, ustamn ormandaki, ok uzaktaki aramndan yryerek
gelmitim ve sen bana ok insafsz bir aka yaptn. Bu nasl bir ey byle? O kadar ince bir iple
balanm plak bir kl ki en ufak bir meltemde lp gideceim diye korktum" dedi.
"Sadece bir tek ey sormak istiyorum. ok yorgundun, her an kolayca uykuya dalabilirdin ama
uyuyamadn. Ne oldu? Tehlike ok bykt, lm kalm meselesiydi. O nedenle farkndaydn,
uyanktn. Benim retim de budur. Gidebilirsin. Ya da birka gn daha beni izlemek iin
kalabilirsin.
Gzel kadn dans ederken dn gece orada oturuyordum ama bamn zerindeki plak kl
yznden tetikte bekliyordum. O grnmezdir; onun ad lmdr. Gen kadna bakmyordum:
Tpk senin lks odann keyfini kartamaman gibi, arap imiyordum. Sadece her an gelebilecek
olan lmn farkndaydm. Ben srekli lmn farkndaym; o yzden sarayda yayorum ama
gene de bir inzivadaym. Ustan beni tanr ve beni anlar. Benim anlaym da anlar. Bu nedenle
seni buraya gnderdi. ayet burada birka gn yaarsan, kendi gzlerinle grebilirsin" dedi kral.
Nasl daha farknda olunur bilmek ister misin? Hayattaki tehlikelerin daha ok farkna var. lm
her an gerekleebilir; bir sonraki an kapn alabilir. Sonsuza kadar yaayacan dnrsen
farknda olmadan kalabilirsin; lm ok yaknlarndayken nasl farknda olmadan kalabilirsin ki?
mknsz! Eer hayat anlksa, bir sabun kpyse, kk bir fiskeyle sonsuza kadar yok
olacaksa... nasl farknda olmadan kalabilirsin?
Her eyleme farkndalk getir.
SENN NDE K DZEY VAR: ZHNN DZEY VE ZHNZSLN DZEY. Yahut izin ver
yle syleyeyim: Varlnn eperinde olduundaki dzey ve varlnn merkezinde olduundaki
dzey.
Bilsen de bilmesen de her emberin bir merkezi vardr. Bir merkez olduundan bile pheye
debilirsin ama olmak zorundadr. Sen bir epersin, sen bir embersin; bir merkez var. Merkez
olmadan sen olamazsn; varlnn bir ekirdei var.
Bu merkezde sen zaten bir Budasn; evine varm kii. eperdeyken dnyadasn; zihinde,
ryalarda, arzularda, endielerde, bin bir tane oyunun iindesin. Ve sen her ikisisin.
Birka anlna bir Buda gibi olabildiini grebilecein anlar olmas kanlmazdr; ayn zarafet,
ayn farkndalk, ayn sessizlik, ayn saf mutluluk, kutsama, kutsanma... Kendi merkezinin azck
tadna vardn anlar olacak; bunlar kalc olamaz, tekrar tekrar epere geri frlatlacaksn. Ve

kendini aptal, zgn, beceriksiz hissedeceksin; hayatn anlamn karm. nk iki dzlemde var
olursun; eperin dzleminde ve merkezin dzleminde.
Ancak yava yava yumuak bir ekilde eperden merkeze ve merkezden de epere hareket etme
yeteneine sahip olacaksn; tpk yryerek evinin iine girmek ve evinin dna kmak gibi. Hibir
blnme yaratmazsn. "Evin dndaym, nasl olur da evin iine girerim?" demezsin. "Evin
iindeyim nasl olur da evin dna karm?" demezsin. Darda hava gneli, lk, ho; darda,
bahede oturursun. Sonra giderek snyor hava ve terlemeye balyorsun. Artk ok ho deil,
rahatsz edici olmaya balad; basite kalkp evinin iine giriyorsun. Oras serin; orada rahatszlk
yok. imdi evin ierisi houna gidiyor. Devaml ieri ve dar gidip gelirsin.
Ayn ekilde anlay olan ve farknda bir insan eperden merkeze, merkezden epere hareket
eder. Hibir yerde taklp kalmaz. Pazaryerinden manastra, dadnklkten iednkle srekli
hareket eder nk bu ikisi onun kanatlardr. Onlar birbirlerinin kart deildir. Zt ynlerde
dengeleniyor olabilirler; yle olmak zorundalar; iki kanat da ayn tarafta olursa ku gkyzne
doru uamaz. Dengeleniyor olmak zorundalar, zt ynlerde olmak zorundalar ama yine de ayn
kua aitler ve ayn kua hizmet ediyorlar. in ve dn senin kanatlarndr.
Bu ok derinden hatrlanmaldr nk orada bir olaslk vardr... zihin bir eye taklp kalma
eilimdedir. lerine taklp kalm insanlar vardr; onlar meditasyon iin vakitlerinin olmadn
syler; vakit olsa bile nasl meditasyon yaplacan bilmediklerini sylerler ve meditasyon
yapabileceklerine inanmazlar. Dnyevi olduklarn sylerler; nasl meditasyon yapabilirler ki? Onlar
maddecidirler; nasl meditasyon yapabilirler ki? Derler ki, "Biz dadnk insanlarz; nasl
meditasyon yapabiliriz ki?" Onlar yalnzca bir tek kanat semilerdir. Ve elbette ki bunun
sonucunda hsrana uramak doaldr. Tek bir kanatla hsrann gelmesi kanlmazdr.
Dnyadan bkp elini eteini ekerek manastrlara ve Himalayalara giden sannyasin olan, rahip
olan, yalnz yaamaya balayan, iekapank bir hayata kendini zorlayan insanlar vardr. Onlar
gzlerini kapatr, onlar tm kaplarn ve pencerelerini kapatrlar, Leibniz'in monadlar gibi olurlar
penceresiz sonra da sklrlar.
lerindeyken bkmlard, yorulmulard, engellenmi hissediyorlard. Giderek daha ok bir
tmarhaneye benziyordu, huzur bulamyorlard. ok fazla iliki ve ok az tatil vard, kendileri olmak
iin yeterli alan yoktu. Bir eylerin iine dyorlard, kendi varlklarn yitiriyorlard; giderek daha
ok maddi ve daha az ruhani oluyorlar. Ynlerini kaybediyorlar. Kendileri olan bilinliliklerini
kaybediyorlar. Katlar. Bkkn, engellenmi, katlar. imdi yalnz yaamaya alyorlar,
iekapank birisinin hayatn. Eninde sonunda sklacaklar. Tekrar baka bir kanad setiler ama
yine tek bir kanad. Dengesiz bir hayatn yoludur bu. Ayn yanlgya yeniden zt kutupta dtler.
Ben ne ondan ne bundan yanaym. Ben senin o kadar muktedir olman isterim ki, iinin banda
olmana ramen yine de meditasyon halinde kalabilesin. nsanlarla iliki kurman, sevmeni,
milyonlarca ilikinin iine girmeni isterim nk onlar seni zenginletirir; ama buna ramen
kaplarn kapamaya ve bazen tm ilikilerinden tatile ayrlabilmeye muktedir kalabilmeli... bylece
kendi z varlnla da iliki kurabilirsin.

Bakalaryla iliki kur. Ama kendinle de kur. Bakalarn sev. Ama kendini de sev. Da al; dnya
gzel, macera dolu; o bir meydan okuma, o zenginletirir. Bu frsat karma; ne zaman dnya
kapn alsa ve seni arsa dar k. Korkusuzca git; kaybedecek hibir ey yok, kazanlacak ise
her ey var. Ama kaybolma. Devaml olarak ve devaml olarak gidip de kaybolma; arada bir eve
dn. Bazen dnyay unut; bu anlar meditasyon iindir. Her gn eer dengeye gelmek istersen,
ieriyi ve dary dengelemen gerekir. Ayn arl tamallar bu sayede ierde hibir zaman
dengeyi kaybetmezsin.
Zen ustalarnn, "Suda yr ama suyun ayaklarna dokunmasna izin verme" derken demek
istedikleri budur. Dnyada ol ama dnyaya ait olma. Dnyann iinde ol ama dnyann senin
iinde olmasna izin verme. Eve geldiinde, eve gel; tm dnya yok olmuasna.
Bir Zen ustas olan Hotei bir kyden geiyordu. Yeryzne ayak basm, gelmi gemi en gzel
insanlardan birisiydi, insanlar onu Glen Buda olarak bilirdi; her an srekli glerdi. Ama bazen bir
aa altnda otururdu bu kyde gzleri kapal olarak bir aacn altnda oturuyordu glmyor,
hatta glmsemiyordu, tamamen sakin, akl banda. Biri sordu, "Glmyorsun Hotei?"
Gzlerini at ve, "Hazrlanyorum" dedi.
Soruyu soran anlayamamt: "Hazrlanyorum derken neyi kastediyorsun?"
Hotei dedi ki, "Kendimi kahkaha iin hazrlamalym. Kendime bir dinlenme frsat vermeliyim. eri
girmek durumundaym, Tm dnyay unutmak zorundaym bylelikle tazelenmi olarak geri
gelebilir ve tekrar glebilirim."
Gerekten glmek istersen, alamay renmek zorunda kalacaksn. Alayamazsan ve
gzyalarna muktedir deilsen glmek iin yeterli olamayacaksn. Glmeye ait olan bir insan ayn
zamanda gzyalarna da aittir; o zaman bir insan dengededir. Cokulu bir insan ayn zamanda
sessizdir. Kendinden geebilen bir insan ayn zamanda merkezindedir de. kisi el ele gider. Ve bu
kutuplarn bu birlikteliinden bir denge doar. Ve ama da budur.