Demir Karbon Denge

Diyagram

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

Saf Demirin Souma ve Isnma Erileri

769C Curie noktasdr. 769C scakln
altnda demir (Fe) manyetik zellik gsterir.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

Fe-C Denge Diyagram

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

Fe-C Denge Diyagram

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

Fe-C Denge Diyagram

stenit kym
Ferrit khm
Sementit (intermedial bileik)

Fe
C

Arayer kat
zeltisi

Ferrit; ok az miktarda C ieren, ancak pratikte saf demir ( Fe) olarak kabul
edilen khm, ekil alabilen, ksmen snek, manyetik kristallerdir. Yaklak 60
VSD sertliindedir
%uzama = % A %50
stenit; kym, kolaylkla ekillendirilebilen, manyetik olmayan kat zeltidir
Sementit; sert, krlgan, ekillendirilemeyen bir ara bileiktir. Yaklak 800 VSD
sertliindedir. ki trdr. 1.Sementit ergiyikten ilk katlaan sementittir.
den kelen sementittir .
k
2.Sementit ise
elie Ni ilavesi ile oda scaklnda stenit yaps elde edilerek plastik ekil
deitirme kabiliyeti arttrlabilir
07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

tektoid Dnm (Perlitik Dnm

tektoid dnm

K K1 + K 2

C
k( 0,8C ) 723

k( 0,02 C ) + Fe3 C ( 6, 67 C )

1444
424444
3
Perlit ( P )

723Cde ayran % 2.Sementit

2,06 0,8
x100 = %21,5
6,67 0,8

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

tektik Dnm (Ledeburitik Dnm)

tektik dnm

E K1 + K 2
C
E ( 4,3C ) 1147

k( 2, 06C ) + Fe3 C (1.Sem) ( 6,67 C )

1444442444443
Ledeburit ( Led a )

Dnm ledeburit (Ledz): 723Cnin

altnda, ledeburit iindeki stenitlerin
bir ksmnn perlite dnmesi
durumudur.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

PERTEKTK DNM
Peritektik Dnm

E + K K1
C
E + k 1493

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

KARBON ORANLARINA GRE

ELKLER

tektoidalt elik %0,006 C - %0,8 C

tektoid (Perlitik) elik (%0,8 Cli)

tektoidst elik %0,8 C - %2,06 C

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

TEKTK ALAIM

tektik Alam (Ledeburitik Alam %4,3 Cli)

%2,06 C - %4,3 C tektikalt alam
%4,3 C - %6,67
tektikst alam

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

ELK
Maksimum %2,06 C ieren ve ek ilem gerektirmeksizin
ekillendirilebilen Fe-C alamdr. Genellikle snek malzemelerdir.
Uygulanan sl ilemlerle mekanik zellikleri rn. sertlikleri,
dayanmlar ve tane boyutlar deitirilebilir.
eliin zelliklerinin deiimine zellikle de sertliin deiimine en
fazla etki eden element karbondur.
elik, demir-karbon alam olup dier alam elementlerini de belli
oranda ierebilir. Binlerce farkl kompozisyonda ve/veya farkl sl
ileme sahip elik eiti mevcuttur. Mekanik zellikler, eliin
bileimine ve uygulanan sl ileme bal olarak deimektedir.
elik bileimine balolarak ierdii alam elementlerine ve
uygulanan sl ileme gre farkl zellikler gsterirler.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

ELN SINIFLANDIRILMASI
Euronorm 20-74 e gre
1- Kimyasal bileimine gre:
1.1 Alamsz elik : ortalama mangan (Mn) oran %1 olan alamsz eliklerdir (otomat elikler hari)

%C oranna gre
< %0,1 C
Saf demir
%0,1 C - %0,2 C
Az (Dk) karbonlu elik
%0,2 C - %0,5 C
Orta karbonlu elik
%0,5 C - %2,06 C
Yksek karbonlu elik
Otomat elii : ortalama mangan oran %1 olan alamsz eliktir.
1. 2-Alaml elik : eliin bileimindeki kabon hari dier alam elementlerinin yzdelerinin toplam %5 veya daha
fazla olan eliklerdir.

Dk alaml elik: alam elementlerinden hibirinin %5 orann gemedii alaml eliklerdir (hz elikleri
hari)

Yksek alaml elik: en az bir alam elementinin %5 olduu alaml eliklerdir (hz elikleri hari).
2- Kullanm yerinde istenen zellie gre:

Ktle (Temel) elii (alamsz) : Standartlarda BS olarak gsterilir.Dayanm ve sneklilik deerleri dnda
herhangi bir zellik gzetilmeksizin genel amalarla kullanlan eliklerdir.

Kalite elii (alamsz/alaml) : Standartlarda QS olarak gsterilir. Yerine gre kaynaa uygunluk, gevrek
krlmaya kar duyarszlk, derin ekilebilme, otomat tezgahlarnda ilenebilme zelliklerine sahip olacak ekilde
zenle retilen eliklerdir.
elik iindeki P ve S oran %0.045 olan eliklerdir. Alamsz kaliteli elik UQS, alaml kaliteli elik LQS
olarak standartlarda gsterilir.

Soy (asal) elik : Standartlarda ES olarak gsterilirler.zel retim koullar ile retilen ancak P ve S oran
%0.035 olan eliklerdir. Yksek alaml eliklerin asal olmas zorunludur. Alamsz asal elik UES, alaml
asal elik LES olarak gsterilir.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

ELN SINIFLANDIRILMASI

3- Kullanm Yerine Gre

Yap elii (genel yap elii, slah elii, sementasyon elii, nitrasyon elii, paslanmaz elik, yay elii vb.)
Takm elii
Alamsz takm elii
Souk i takm elii (alamsz/alaml)
Scak i takm elii
Hz elii
4- Mamul ekline Gre
Yass elik : genilii kalnlna oranla ok byk olan genellikle dikdrtgen kesitli yar
mamller.rn.levhalar, lamalar, bandlar, eritler, saclar vb.
Uzun elikler: uzunluu boyunca kesidi ayn kalan ve kesiti yass mamulden farkl olan elik yar
mamulleridir. rn.ubuk, tel, fimain, kebent, lama vb.
Dier ekillerdeki elikler : Ksa elikler olarak da tanmlanabilir. Serbest ve kalpta dvme ilemleri iin ksa ve
dolu paralar, dkme elikler, toz metalurjisi yntemi iin retilmi elik tozlar ve sinterlenmi paralar.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

KARBON ORANININ ETKS

elik iersine ilave edilen karbon oran, eliin dayanmn ve sertliini etkiler.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

 Dk Karbonlu elikler
Tm elikler arasnda en byk miktarda
retilen elikler bu guruba girer. Genellikle
% 0.25den daha az karbon ierirler.
Bu tip eliklerde sl ilemle martenzit
yaps elde edilemedii iin
mukavemetlerinin artrlmas ancak souk
ileme ile mmkndr.
07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

Orta Karbonlu elikler

Orta karbon elikleri % 0.25 - % 0.60
arasnda karbon oran ieren eliklerdir.
Bu alamlar sl ileme (stenitleme, hzl
soutma ve menevileme) tabi tutularak
mekanik zellikleri iyiletirilebilir.
Alamsz orta karbonlu elikler dk
sertletirilebilirlie sahiptirler bundan
dolay sadece ok ince kesitleri uygun bir
ekilde sertletirilebilir.
07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

10

 Yksek Karbonlu elikler

Yksek karbon elikleri % 0.60 - % 1.4 arasnda
karbon ieren en sert, en dayankl ve en dk
sneklie sahip karbon elikleridir.
Bu elikler yksek anma dayancna sahip olup
neredeyse tamam sertletirilmi menevilenmi
halde kullanlrlar.
Takm ve kalp elikleri yksek karbon alamlar
olup, genellikle krom, vanadyum, tungsten ve
molibden ierirler.
07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

Alamsz karbon ve dk alaml elikler iin AISI/SAE adlandrmas

AISI/SAE
numaras a

Ni

Kompozisyon Aralklar (% a.)b

Cr
Mo

Dier

10xx
11xx

0.08-0.33 S

12xx

0.10-0.35 S
0.04-0.12 P

13xx

1.60-1.90
Mn

40xx

0.20-0.30

41xx
43xx

1.65-2.00

0.80-1.10

0.15-0.25

0.40-0.90

0.20-0.30

51xx

0.70-1.10

61xx

0.50-1.10

86xx

07.11.2008

0.40-0.70

0.40-0.60

0.10-0.15 V
0.15-0.25

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

11

ALAIM ELEMENTLERNN ELK YAPISINA

ETKS

Karbonlu eliklerden normal olarak salanamayan kendine has zellikleri

salayabilmek amacyla, bir veya birden fazla alam elementi katmak
suretiyle yaplan elikler alaml eliklerdir.
Alam elemanlarnn etkisi, dier metallere nazaran en ok elik yapsnda
etkili olmaktadr.
Ayrca alam elementlerinin etkileri toplanabilir olmadndan, ok sayda
alam elementinin birlikte bulunmas halinde beklenen zellik deimeleri
ancak genel erevede ele alnabilir ve bu konuda kesin bir yaklam
yaplamaz.
Alaml elikler, alam elemanlarn ( karbon ve artlamayan
elemanlar dnda kalan dierleri ) toplam miktar % 5 den az olanlar
dk alaml elikler ve alam elemanlarnn toplam % 5 den fazla
olanlar yksek alaml elikler olmak zere, iki ana gruba ayrlrlar..

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

ALAIM ELEMENTLERNN ELK

YAPISINA ETKS
Alamsz eliklere benzer davrana sahip olan dk alaml
eliklerin en belirgin zellii, sertleme kabiliyetlerinin daha yksek
olmasdr.
Ayrca, sertlik, ekme dayanm, akma snr, elastiklik modl gibi
dayanm zellikleri ile scaa dayankllk, menevi dayankll, gibi
karakteristikler ykselirken, genellikle kopma uzamas, kesit
daralmas, entik darbe dayanm gibi deerlerde azalma olur.
Alamsz ve dk alaml eliklerde istenilen zelliklerin
bulunmamas veya yetersiz olmas halinde yksek alaml elikler
kullanlr.
Bu tr alamlama, normal scaklklardaki mekanik dayanmn
artrlmas yansra, zellikle scaa, tufallamaya ve korozyona
dayanm, scaklkta sertlik ve manyetlenmeme gibi baz istenen
zelliklerin elde edilmesini amalar

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

12

ALAIM ELEMENTLERNN ELK

YAPISINA ETKS

KARBON
elik iin temel alam elementidir. Karbon miktarnn artmasyla sertlik ve
dayanm nemli lde artar. % 0.8 karbona kadar ekme gerilmesi ve
akma snr deeri artar. Bu deerden sonra krlganlk artar, sl ilem sonu
sertlik kalnt stenit sebebiyle daha fazla artmaz. eliin alabilecei max
sertlik 67 HRC olup bu deer 0.6 karbon miktar ile elde edilir. Karbon
miktarnn artmas ayn zamanda sneklii, dvlebilirlii, derin ekilebilirlii
ve kaynak kabiliyetini drr. Yksek karbonlu eliklerin sl ileminde
atlama riski de fazladr.
MANGAN
Yapya genellikle cevher halinde iken girer. Mekanik zellikleri iyiletirmesi
dolaysyla ayrca da ilave edilir, temel alam elementi olarak da kendisini
gsterebilir. Genel olarak sneklii azaltmakla birlikte eliin dayanmn
artrr zellie sahiptir. % 3 Mn miktarna kadar, her % 1 Mn iin ekme
dayanm yaklak 100 MPa kadar artar. % 3 - 8 aras art azalr. % 8 den
itibaren d grlr. eliin dvlebilirlii ve sertleebilirliini iyiletirici
zelliktedir. Kaynak kabiliyetini etkilemez ve kaynaklanabilir malzemeler
iinde % 1.6 oranna kadar ykseltilebilir. Mangann iyi yndeki etkisi karbon
orannn artmasyla birlikte artar.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

ALAIM ELEMENTLERNN ELK

YAPISINA ETKS

SLSYUM
elik retimi esnasnda deoksidan olarak kullanlr. Dkm eliklerde, dkme
akclk salamak iin ilave edilebilir. Ferrit ierisinde znebilme zelliine sahip
olduu iin malzemenin sneklik ve tokluunu drmeden, dayanm ve sertlii
artrr. Yksek silisyum ieren eliklerin s dayanm da yksektir. Genel olarak
sertleebilirlii, anma dayanmn, ve elastikiyeti ykseltmesine karn yzey
kalitesini olumsuz ynde etkiler.
KKRT
Demir ile birlikte Fe-S bileii oluturarak, tane snrlarnda birikir ve malzemenin
gevreklemesine yol aar.
800 C - 1000 C arasnda ekil deitirme esnasnda "kzl scaklk krlganl"
1200 C zerindeki scaklklarda "akkor scaklk krlganl" meydana getirir.
Bu sebeplerle elik iin zararl bir element olarak kabul edilerek, giderilmesi ynnde
allr. Ancak otomat eliklerinde iki kat kadar Mn ilave edilerek kullanlmak
suretiyle, talal ilenebilirlik kabiliyetini artrmak amacyla kullanlr. Genel olarak
kaynak kabiliyeti ve sertleebilirlii olumsuz etkiler.
FOSFOR
elik iinde fosfor bulunmas ile malzeme tokluunu dren, zararl etkiye sahip bir
elementtir. eliin dayanmn ve sertlii artrc zellii olmasna karn sneklik ve
darbe dayanmn drr. Bu etki yksek karbonlu eliklerde daha net grlr. elik
ierisinde mmkn olduunca dk olmasna allr ve kkrtle birlikte fosfor azl
malzeme kalitesinde birinci kriterdir.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

13

ALAIM ELEMENTLERNN ELK

YAPISINA ETKS

KROM
eliklere en fazla ilave edilen alam elementidir. elie ilave edilen krom
Cr7C3 ve Cr23C6 gibi sert karbrler oluturarak sertlii direkt olarak artrr.
Dnm hzlarn da yavalatarak sertlik derinliini de ayn oranda artrr.
Krom %25 varan deerlerde ilave edilmesi halinde malzeme yzeyinde bir
oksit tabakas oluturarak paslanmaya kar diren salar ve malzemeye
parlak bir grnt kazandrr. ekme dayanmn ve scaa dayanm da
artrr zellie sahiptir. Baz alamlarda menevi krlganlna sebep
olabilir veya sneklii drebilir. Bu etkileri azaltmak amacyla daha ok Ni
ve Mo ile birlikte kullanlr.
NKEL
Nikel %5 e varan oranlarda, alaml eliklerde geni bir biimde kullanlr.
Nikel malzemenin mukavemetini ve tokluunu artrr. zellikle paslanmaz
eliklerde daha geni yer alr. Nikel ayn zamanda tane kltme etkisine de
sahiptir. Alam eleman olarak nikelin tek bana kullanm son yllarda
azalm Ni-Cr alam bata olmak zere Ni - Mo yahut Ni - Cr - Mo
alamlar yaygnlamtr. Scaa ve tufallemeye kar iyiletirici zellie
sahip olmasnn yan sra, krom ile birlikte kullanlarak sertlemeyi, sneklii
ve yksek yorulma direncini artrr.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

ALAIM ELEMENTLERNN ELK

YAPISINA ETKS

MOLBDEN
Molibden dk nikel ve dk krom ieren eliklerde temper gevreklii eilimini
gidermek iin kullanlr. % 0.3 civarnda molibden ilavesi bunu salar. Molibden ilavesi
yaplan nikel ve krom eliklerinin temper sonras darbe dayanmlar da nemli lde
ykselir. Ayn zamanda akma ve ekme dayanmn artrr.
VANADYUM
Nikel gibi vanadyum da elikler iin nemli bir tane kltcdr. % 0.1 gibi bir
oranda kullanlmas bile, sertletirme prosesi esnasnda tane irilemesini nemli
lde engeller. Vanadyum sertlik derinliini artrmakla beraber scaklk dayanmn
da artrr. zellikle kesmeye alan paralarda, darbe dayanmnn artmasn
salayarak kesici kenarlarn formunun uzun sre muhafaza edilmesinde etkilidir.
WOLFRAM
eliin dayanmn artran bir alam elementidir. Takm eliklerinde, kesici kenarn
sertliinin muhafazasn, takm mrnn uzamasn ve yksek sya dayanmn
salar. Bu sebeple zellikle yksek hz eliklerinde, takm eliklerinde ve slah
eliklerinde, alam elementi olarak kullanlr. Yksek alma scaklklarnda, eliin
menevilenip sertliini kaybetmemesini saladndan, scaa dayanml eliklerin
yapmnda kullanlr.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

14

ALAIM ELEMENTLERNN ELK

YAPISINA ETKS
NOBYUM
Tane inceltici ve karbr yapc etkiye sahip olduundan
akma snrnn ykselmesine ve sertliin artmasna
sebep olur.
TTANYUM
Kuvvetli karbr yapc zellii vardr ve sertlii artrr.
elik retimi esnasnda deoksidan olarak da kullanlr.
Tane inceltici yapya sahiptir.
KOBALT
Yksek scaklklarda tane bymesini yavalatr bu
nedenle daha ok hz eliklerine ve scaa dayankl
eliklere ilave edilir.
07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

ALAIM ELEMENTLERNN ELK

YAPISINA ETKS
ALMNYUM
En gl deoksidandr. eliin stlmas durumunda tane
kabalamas ve yalanmay azaltr. Tane inceltici zellie sahiptir.
BOR
Dk ve orta karbonlu eliklerde sertleebilme zelliini arttrr.
Sakinletirilen dier bir deyile durgunlatrlan eliklere 0.0005 0.003 kadar dk oranda katlrlar.
BAKIR
Scak ekillendirmede krlganlk yaratan bakr iin % 0.5 oran pek
almaz. Sneklii ciddi oranda drr. Buna ramen korozyon
dayanmn ve sertlii arttrr.
AZOT
Yap iinde nitrrl bileikler oluturularak eliin sertliini artrr.
Mekanik dayanm ve korozyona kar direnci artrr.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

15

eliin Standartlarla Gsterilii

Alamsz asal eliklerin gsterilii

a) Sade karbonlu elikler:
C harfi nne 100' ile arplm C deeri konularak ksa forml elde edilir.
C100: C% 1
b) Alamsz asal eliklerin bileiminde fosfor(P) ve kkrt (S) oranlar
0,035in altnda kalyorsa C iaretinin yanna K harfi konularak bu elik ksa
ekilde sembolletirilir.
Ck 35:C%35 olan 0,035 P ve S bulunan asal eliktir.
c)Yzeyi sertletirilebilir eliklerde :
C elementinin yanna F harfi konur
rnek: Cf 60: C oran % 0,60 olan yzeyi sertletirilebilen alamsz asal
elik
d) souk biimlendirmeye elverili:
eliklerde C simgesinin yanna q simgesi konur.
rnek: Cq 35 alaml asal elik: C oran % 0,35 olan souk
biimlendirilmeye elverili alaml asal elik.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

eliin Standartlarla Gsterilii

C elementini gsteren simgeden sonra
T1,T2,T3 simgeleri gelir.
rnek: C83 T2 =% 0,83 Clu T2 trnde
alamsz asal elik.

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

16

eliin Standartlarla Gsterilii

Dk alaml asal eliklerin gsterilmesi
Az alaml asal eliklerin kimyasal bileimlerine gre
adlandrlrlar. Ksa gstermelerde mutlaka tm
zelliklerinin belirtilmesi gerekmez.
Ancak yanlla yol amamak iin bir sra takip
edilmelidir. nce retim eklini veren semboller, ikinci
srada C tantma says, nc srada alam
elementlerini tantma says, drdnc srada ilem
durumlarn gsteren semboller gelir.
Elementler alfabetik sraya gre sralanr.
rnek: C25 Cr Mo 5 6 s Gt 65 alaml kalite elii
C oran %25 olan 1,25 Crlu 0,6 Moli slah edilmi
gerilim giderme tavlamas grm alaml kalite elii.
07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

eliin Standartlarla Gsterilii

Yksek alaml asal eliklerin gsterilmesi

Gsteri itibar ile az alaml asal elikler gibi

olmakla beraber, burada saylar 10 veya 100 ile
blmleri halinde olaan st kk deerlere
ulalacandan sembollerin bana (x) konularak
elementlerin alam ierisindeki yzde miktarlar
dorudan doruya verilir yalnz karbon iin alnacak
deerler yze blndkten sonra elde edilir.
rnek:
Xc8cr 18 Ni 8 : 0,08 C 18 Cr, 8 Ni
Xc10cr 18 Ni 9 ti 2 : 0,1 C 18 Cr 9Ni 2 Ti
Xc 60cr 21 Mng Ni 4W :0,6 C 21 Cr 9 Mn 4 Ni az
miktarda W
07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

17

Baz karbon ve yksek mukavemet - dk alam elikleri iin

mekanik zellikler

AISI
numaras

ekme
Mukavemeti
(MPa)

Akma
Mukavemeti
(MPa)

Sneklik
(% Uzama)

Karbon elikleri
1010

325

180

28

1020

380

205

25

1040

605-780

430-585

33-19

1095

760-1280

510-830

26-10

Yksek Mukavemet - Dk Alam elikleri

4063

786-2380

710-1770

24-4

4340

980-1960

895-1570

21-11

6150

815-2170

745-1860

22-7

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

Alamsz karbon ve dk alaml elikler iin AISI/SAE adlandrmas

AISI/SAE
numaras a

Ni

Kompozisyon Aralklar (% a.)b

Cr
Mo

Dier

10xx
11xx

0.08-0.33 S

12xx

0.10-0.35 S
0.04-0.12 P

13xx

1.60-1.90
Mn

40xx

0.20-0.30

41xx
43xx

1.65-2.00

0.80-1.10

0.15-0.25

0.40-0.90

0.20-0.30

51xx

0.70-1.10

61xx

0.50-1.10

86xx

07.11.2008

0.40-0.70

0.40-0.60

0.10-0.15 V
0.15-0.25

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

18

Baz karbon ve yksek mukavemet - dk alam elikleri iin

mekanik zellikler
AISI numaras

ekme
Mukavemeti
(MPa)

Akma
Mukavemeti
(MPa)

Sneklik
(% Uzama)

Karbon elikleri
1010

325

180

28

1020

380

205

25

1040

605-780

430-585

33-19

760-1280

510-830

26-10

1095

Yksek Mukavemet - Dk Alam elikleri

4063

786-2380

710-1770

24-4

4340

980-1960

895-1570

21-11

6150

815-2170

745-1860

22-7

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

Paslanmaz ve keltme sertlemeli eliklerin kompozisyonlar ve

mekanik zellikleri
elik Tipi

Kompozisyon
(% a.)

Ferritik

0.08 C, 11.0 Cr,

1.0 Mn, 0.50 Ni, 0.75 Ti

380

205

20

AISI
numaras
409

ekme
Mukavemeti
(MPa)

Akma
Mukavemeti
(MPa)

Sneklik
(% Uzama)

446

Ferritik

0.20 C, 25 Cr,
1.5 Mn

515

275

20

304

stenitik

0.08 C, 19 Cr, 9 Ni,

2.0 Mn

515

205

40

316L

stenitik

0.03 C, 17 Cr, 12 Ni, 2.5

Mo, 2.0 Mn

485

170

40

410

Martensitik

0.15 C, 12.5 Cr,

1.0 Mn

485-825

275-620

20-12

17-7PH

keltmesertlemeli

0.09 C, 17 Cr, 7 Ni, 1.0

Al, 1.0 Mn

1450

1310

1-6

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

19

stenitik paslanmaz eliin mikroyaps

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

Yksek mukavemet dk alam eliinin

temperlenmi martenzit mikroyaps

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

20

DKME DEMR

%2,06-%6,67 orannda karbon ieren Fe-C alamdr. Gevrektirler.

stenilen para retimi sadece dkm ve talal ekillendirme ile
gerekletirilir. Dayanm ykseltici sl ilemlerin uygulanmas, eliklere
kyasla daha snrldr. Piyasada kullanlan dkme demirlerin karbon oran
maksimum %5-%5,5tir.
Dkme demirler kendi iinde snflandrlrsa;
Kr (Gri) DD
Lamel grafitli DD
Kresel grafitli DD (sfero DD, nodler DD)
Beyaz DD
Temper DD
-Beyaz temper DD
- Siyah temper DD
07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

Baz dkme demirlerin mekanik zellikleri

Kompozisyon

Matris Yap

SAE
G1800

3.4-3.7C,
2.55Si, 0.7Mn

Ferrit + Prlit

SAE
G4000

3.0 3.3C,
2.20Si, 0.8Mn

Prlit

ASTM
A536
60-40-18

3.5-3.8C,
2.0-2.8Si,
0.05Mg

Ferrit

ASTM
A536
60-40-18

3.5-3.8C,
2.0-2.8Si,
0.05Mg

Menevilenmi
martensit

32510

2.3-2.7C,
1.0-1.75Si
<0.55Mn

Ferrit

45006

2.4-2.7C,
1.25-1.55Si
<0.55Mn

Ferrit + Prlit

Kod No

ekme
Mukavemeti
(MPa)

Akma
Mukavemeti
(MPa)

Sneklik
(% Uzama)

124

276

414

276

18

827

621

345

224

10

448

310

Gri Dkme Demir

Snek Dkme Demir

Temper Dkme Demir

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

21

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

Gri dkme demirin mikroyaps

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

22

kresel dkme demirin mikroyaps

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

Beyaz dkme demirin mikroyap grnm

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

23

 Kaynaklar:
Prof.Dr.Blent Eker ders notlar
Prof.Dr.Mehmet YkselMalzeme Bilimleri Serisi, Cilt 1
Prof.Dr.efik Gle-Do.Dr.Ahmet Aran, Malzeme Bilgisi, Cilt 1

07.11.2008

Prof.Dr.Ayegl AKDOAN
EKER

24