Sigmund Freud - Günlük Yaşamın Psikopatalojisi

www.eskikitaplarim.
com
SIGMUND FREUD
Gnlk Yasamn Psikopatolojisi, ruhbilimin yaygnlk kazanmasnda

Freud'un tm kitaplarndan daha fazla katkda bulunmu bir yapt. Freud,
bu kitab, yzyln banda, zellikle genel okurlar iin yazd. Yeni
basmlar ktka, temel kuramlarn deitirmeden yeni rnekler ve
blmler ekledi. Freud'un hibir yapt bu kitap kadar sk baslmam ve
bylesine yaygn bir okur kitlesi tarafndan okunmamtr. Elinizdeki
eviri, Freud'un bu tannm yaptnn en geniletilmi ve eksiksiz
olandr.
Burada, ilgi eken ksa rneklerle, herkesin genellikle bildii olgularn
yaln ama in an dinci aklamalar yer almaktadr: zel adlarn, szck
kmelerinin, izlenimlerin ve amalarn anszn unutulmas; ocukluk
anlar ve "perde" anlar, "Freudcu srmeler" diye anlan o kk ama
nemli dil ve kalem srmeleri, ansa inanma, bo inanlar ve dierleri.
Bu basmda ayrca Freud'un yaamn ve fikirlerini anlatan uzun bir
incelemeyle kronolojik tablo bulunmaktadr.
ISBN 175-300 -007- 1
789753 880879
www.eskikitaplarim.com
PAYEL FREUD KTAPLII: 6
GNLK YAAMIN PSKOPATOLOJS
EVREN: EMSA YEiN
PAYEL YAYINLARI: 120

Payel Freud Kitapl: 6
Dizgi
Bask
Kapak filmleri
Kapak basks
Cilt
Payel Yaynevi zal

Matbaas Ebru
Grafik pomet
Matbaas Esra
Mcellithanesi
Sigmund Freud 1856'da Moravia'da dodu; drt ile seksen iki

yalan arasnda evi Viyana'dayd: 1928'de Hitler'in Avusturya'y
igali onu ertesi yl ld Londra'ya snmak zorunda brakt.
Kariyeri sinir sisteminin anatomisi ve fizyolojisi zerine birok yl
sren ok parlak almalarla balad. Paris'te Charcot'nun yannda
bir alma dneminden sonra ilgisi ilk kez ruhbilime dndnde
hemen hemen otuz yandayd. Viyana'da bir on yl daha klinik
alma yaptktan sonra (balangta yal bir meslekta, Breuerle
birlikte) yaratt ruh zmlemesinin doumunu grd. Bu,
balangta basite nevrotik hastalarn zihinlerini inceleyerek
onlar iyiletirme yntemiydi ama abucak ister hasta isterse
salkl olsun aldn genelde ileyii hakkndaki bilgilerin
ylmasna doru bir geliim gsterdi. Freud bylece ocuklukta
cinsel igdnn normal geliimini ortaya koydu ve byk, lde
dleri incelemesine dayanarak, gnlk dnce ve eylemlerimiz
zerinde etkili olan bilind glere ilikin temel buluunu
yapmay baard. Freudun yaam olayszd ama dnceleri
yalnzca birok uzmanlk alann deil son yarm yzyln tm
dnsel yaamn da biimlendirdi.
Yaptn ngilizce ad: The Psychopathology of Everyday Life
Trke birinci basm: Austos 1996
ISBN: 975-388-087-1
PAYEL FREUD KTAPLII: 6
SGMUND FREUD
GNLK YAAMIN
PSKOPATOLOJS
eviren EMSA YEN
PAYEL YAYINEV
stan bul
1. DLERN YORUMU I (2. basm)

2. DLERN YORUMU II (2. basm)
3. ESPRLER VE BLNDII LE LKLER (2. basm)
4. OLGU YKLER
NDEKLER
Kronolojik Tablo
GNLK YAAMIN PSKOPATOLOJS (1901)
Editrn Girii
zel Adlarn Unutulmas
I
Yabanc Dillerdeki Szcklerin Unutulmas
II Adlarn ve Szck Kmelerinin Unutulmas
III ocukluk Anlar ve Perde Anlar
IV Dil Srmeleri
V Yanl Okumalar ve Kalem Srmeleri
VI zlenimlerin ve Tasarlarn Unutulmas
VII Yanlmal Edimler
VIII Araz Bildiren Edimler ve Elde Olmayan Edimler
IX Yanllar
X Birleik Parapraksiler
Gerekircilik, ansa nanma,
Bo inanlar ve Baz Grler
NDEKLER
Kaynaka ve Yazarlar Dizini

Ksaltmalar Listesi
Parapraksiler Dizini
Genel Dizin
PAYEL FREUD KTAPLII ZERNE

FREUD'UN tm kitaplarn Freud Kitapl bal altnda, 16 kitaplk bir dizi
olarak yaymlyoruz. Reich'n ve Fromm'un kitaplarnn yan sra, Freud'un
kitaplar da, sistemli bir biimde Trke olarak yaymlanm olacak.
Bu dizideki ciltler, Pelican Yaynevi'nin oluturduu Freud Kitapl'ndaki
ciltlere gre dzenlendi. Bu ciltlerde, kitabn ana bal altnda Freud'un eitli
almalar yer almaktadr. Freudun yazd tbbi makaleler ya da daha sonra
kitap halinde yaymlanm yaptlarnn taslaklar gibi, yinelemelere yol aan
blmler diziye alnmamtr. Yazlar, Freud'un ayn konudaki almalarnn
tek bir ciltte kolaylkla bulunabilmesini salayacak ekilde dzenlenmi ve
tarihsel bir sra izlenmitir.
Her almann ilk yayn tarihi, kitaplarn i balk sayfalarnda belirtilmi,
dzenleme tarihi daha nceki tarihten farkl olduunda, keli parantezler
iinde gsterilmitir.
Yazlarn gemiiyle ilgili dier bilgiler, giri notlarnda ya da metnin
dipnotlarnda verilmitir. Bu notlardaki sistemli gndermeler, - nemli ruh
zmsel kavramlarn ortaya kn ve gelimesini izlemeye olanak
vermektedir. Ayrca Freud tarafndan birbirini izleyen basmlarda yaplan metin
dzeltmelerinin ve eklemelerin tarihleri belirtilmi, belli durumlarda da
metinlerin daha nceki biimleri sunulmutur.
16 ciltlik Freud Kitapl arka sayfada gsterilen sraya gre yaymlanacaktr. Ancak Trke'de yaymlanmam yaptlara ncelik vermek
kayglaryla, ya da eviri ile ilgili birtakm teknik zorunluluklar nedeniyle bu
sralama bazen deiebilecektir.
PAYEL FREUD KTAPLII;

1. RUHZMLEMESNE GR KONFERANSLARI -1 (1915-17)
2. RUHZMLEMESNE GR KONFERANSLARI - (1932)
3. HSTER ZERNE ALIMALAR (Josef Breuer ile birlikte) (1895)
4. DLERN YORUMU -1 (kt)
5. DLERN YORUMU - II (kt)
6. GNLK YAAMIN PSKOPATOLOJS (1901)
7. ESPRLER VE BLNDII LE LKLER (1905) (kt)
8. CNSELLK ZERNE (Cinsellik Kuram zerine Deneme ile uygulama
ve kuram zerine ksa yazlar) (1905)
9. OLGU YKLER -1 ("Dora" ve "Kk Hans") (1909)
10. OLGU YKLER - II ("San-Adam" (1911), Schreber, "Kurt- Adam" (1914),
Bir Kadn Ecinsellik Olgusunun Ruhsal Kaynaklar) (kt)
11. PSKOPATOLOJ (Ket vurmalar, Belirliler ve Anksiyete (1926) ile
Histeri, Anksiyete Nevrozu, Sabit Fikir Nevrozu, Paranoya ve arptmalar zerine
ksa almalar)
,
12. METAPSlKOLOJl {Haz lkesinin tesinde (1920), Ego ve d (1923) ve
Bilinalt, Narsisizm, gdler kuram, Yas tutma ve Melankoli, Mazoizm, zihinsel
ileyi kuram)
13. UYGARLIK, TOPLUM VE DN (Grup Psikolojisi (1921), Bir Yanlsamann
Gelecei (1927), Uygarlk ve Honutsuzluklar (1930) ve ksa yazlar)
14. DNN KKENLER (Totem ve Tabu (1912-13), Musa ve Tek- tanrclk
(1934-38) v ksa yazlar)
15. SANAT VE EDEBYAT (Dostoyevski, Goethe, E. T. A. Hoffman, Ibsen, Jensen,
Leonardo, Michelangelo, Shakespeare, Stefan Zweig zerine yazlar ve 17. yy.
ressam Christoph Halzmann olay)
16. RUHZMLEMESININ TARH ("Ruh zmsel Devinimin Tarihi zerine"
Bir Otobiyografik nceleme, Tp-d

zmlemesinin Bir zeti ve ksa yazlar)
Analistler
Sorunu,
Ruh
SIGMUND FREUD'UN YAAMI VE

DNCELER
SIGMUND FREUD 6 Mays 1856da o srada Avusturya-Macaristan
mparatorluuna bal Moravia'nn kk bir kenti olan Freiberg1 de
dodu. Dtan bakldnda seksen yllk yaam olaysz geti ve uzun
bir yky gerektirmiyordu.
Orta snftan bir Yahudi ailesinden geliyordu ve babasnn ikinci
karsndan olma en byk oluydu. Aile iindeki konumu biraz allmn
dndayd; nk babasnn ilk karsndan iki erikin olu daha vard.
Bunlar Freuddan yirmi yatan fazla byktler; biri evliydi ve kk bir
olu vard; yani Freud bir artca olarak domutu, Yaamnn en erken
yllarnda bu yeen, Freudun yaamnda yedisi kendisinden sonra doan
erkek ve kz kardeleri kadar nemli bir yer ald.
Babas bir yn tccaryd ve Freudun doumundan hemen sonra
kendini giderek artan ticari skntlar iinde buldu. O zaman, Freud
yandayken Freibergi terk etmeye karar verdi ve bir yl sonra tm aile,
Manchestera giden iki byk vey karde ve ocuklar dnda
Viyana'ya yerleti. Freud, yaamnn deiik dnemlerinde ngiltere'de
onlarla buluma dncesiyle oyalanmtr ama yaklak seksen yl bu
gereklememitir.
Viyanada, Freudun tm ocukluu boyunca aile en zor koullarda
yaamtr; fakat babas gelirini Freudun eitimi iin harcamada byk
ncelik tand nk olann zeki ve ayn zamanda alkan olduu
besbelliydi. Bunun sonucunda "Gymnasium"da dokuz ya gibi erken bir

ada bir yer edindi ve okulda geirdii sekiz yln son alt ylnda dzenli
olarak snf birincisi oldu. On yedi yanda okulu bitirdiinde hl kariyeri
belirlenmemiti; eitimi k genel bir eitimdi ve ne olursa olsun
niversite okuyaca belli olmasna karn, deiik faklteler nnde akt;
Freud birok kez yaam boyunca hibir zaman "bir doktor olmak iin
zel bir eilim" duymad konusunda diretmitir. "Daha ok" der "insani
konulara doal nesnelerden daha ok ynelen bir tr merak tarafndan
ynlendirildim."1 Bir baka yerde yle yazyor: "Erken ocukluumda
insanln straplarn dindirmek iin herhangi bir zlem duyduumu hi
anmsamyorum... Genliimde iinde yaadmz dnyann bilmeceleri
zerine bir eyleri anlamak ve belki de onlarn zmne katkda
bulunmak iin zorlayc bir gereksinim duydum."2 Son yllarn toplum
bilimsel almalarn tartt bir baka parada da: "Doal bilimler, tp ve
psikoterapi arasnda yaam boyu sren bir dtour'dan [yolculukev.]
sonra, ok nceleri, dnmek iin bile ok kk olduum genliimde,
beni bylemi olan kltrel sorunlara geri dnyorum."3
Bize anlattna gre Freudun bilimsel bir kariyeri semesini belirleyen ey, tam da okulu bitirdii srada (grne gre yanl olarak)
Goethenin olduu sylenen "Doa" hakknda halk iin yazlm tumturakl
bir yaznn okunduu bir toplantda bulunmas olmutu. Ama eer bilim
yaplmas gerekiyorsa pratik nedenler bunu tpla snrlyordu. Freud 1873
gznde kendini niversiteye kaydettirdiinde on yedi yandayd. Ancak
yine de bir tp unvan almak iin hi de acelesi yoktu. nk ilk bir ya da
iki yl boyunca deiik konularda konferanslara katld ama giderek nce
biyoloji ve sonra da fizyoloji zerine younlat. lk aratrmasn
niversitede nc ylnda yapt; Karlatrmal Anatomi Profesr
tarafndan ylan bal anatomisinin bir ayrntsn aratrmakla
grevlendirildi; bunun iin drt yz kadar rnei amas gerekiyordu.
Hemen sonra Brckenin bakanlndaki
[Bir z yaam yksel alma (19254), almann balangc dolaylar.]

2
[Tp d zmleme Sorununa (1927a) Eklenti.]
3
[Bir z yaam yksel alma ya (1925d) Eklenti.]
Fizyoloji Laboratuvarna girdi ve burada alt yl mutluluk iinde alt.

Brcke'den genelde fiziksel bilimlere ynelik tutumunun ana hatlarn
kazandna hi kuku yoktur. Bu yllar boyunca Freud esas olarak merkezi
sinir sistemi anatomisi zerine alt ve bir yandan da yaynlar yapmaya
balad. Ama bu laboratuar almalarndan evdeki geni ailenin
gereksinimlerini karlamaya yetecek bir gelir salanamayaca ksa
zamanda belli oldu. Bylece sonunda 1881'de tp diplomas almaya karar
verdi ve bir yl sonra hi de istemeden Brcke'nin yanndaki iini brakt ve
Viyana Genel Hastanesinde almaya balad.
Yaamndaki bu deiiklii en sonunda belirleyen ey aile sorunlarndan daha ivedi bir eydi: 1882 Hazirannda nianland ve ondan
sonraki tm abalan evlilii olas klmaya ynelik oldu. Nianls Martha
Bemays, Hamburg'lu nl bir Yahudi ailesinden geliyordu ve o srada
Viyana'da yayor olmasna karn ok ksa zamanda uzakta, Kuzey
Almanya'daki evine dnmek zorunda kald. Paha sonraki drt yl boyunca
onu grme olana ka ziyaretlerle snrl oldu ve iki k hemen her gn
birbirlerine yazdklar mektuplarla yetinmek zorunda kaldlar. Freud imdi
kendine tp dnyasnda bir yer edinmeye ve n kazanmaya alyordu.
Hastanenin deiik blmlerinde alt ama ksa srede nroanatomi ve
nropatoloji zerine younlamaya balad. Bu dnemde de kokainin olas
tbbi kullanm zerine ilk sorgulamasn yaymlad ve bu Kollere ilac
yerel anestezik olarak kullanma dncesini verdi. Freud iki ivedi plan
yapt: bunlardan biri ngiltere'deki, niversite hocalndan farkl bir aama
olmayan Pm vatdozent olarak atanmak; dieri ise byk Charcot'nun
hkm srd Paris'te bir sre kalmasna olanak verecek bir yolculuk
bursu bulmak. Her iki hedefin de, gereklemeleri halinde kendisine gerek
avantajlar salayacan dnyordu ve 1885'de zorlu bir uratan sonra
her ikisini de elde etti.
Salptrirede (Paris'in nl sinir hastalklar hastanesi) Charcot'nun
yannda geirdii aylar, Freud'un yaamnn aknda bu kez devrimsel bir
deiim yaratt. Hele almalarnn tmyle fiziksel bilimlerle ilgili
olduu ve Paris'te bulunduu srece hl beyin zerinde doku bilimsel
almalar yapt dnlecek olursa... O srada Char-
cotnun ilgisi zellikle histeri ve hipnotizma zerinde younlamt. Freudun

geldii dnyada bu konulara glkle sayg gsterilirdi ama onlar
zmsemeye balad ve Charcot'nun kendisi onlar salt nropatolojinin dallan
sayd halde Freud iin onlar akln aratrlmasnn balangc anlamna
geliyordu.4
1886 baharnda Viyanaya dnnde Freud, sinir hastalklarnda
konsltan olarak alt bir zel muayenehane at ve ok gecikmi evlilii
de hemen bunu izledi. Ancak tm nropatolojik almalarn hemen
brakmad; daha birka yl zellikle ocuklardaki beyin felci zerinde alt
ve bu konuda nde gelen bir otorite oldu. Yine bu dnemde afazi5 zerine
nemli bir monografi yazd. Ama giderek daha fazla bir biimde nevrozlarn
saaltmyla uramaya balyordu. Elektroterapiyle boa giden deneylerden
sonra hipnotik telkine yneldi ve 1888'de Libeault ve Bernheim tarafndan
baaryla uygulanan teknii renmek iin Nancy'yi ziyaret etti. Bunun da
doyurucu olmad ortaya kt ve Freud daha baka bir yaklama yneldi. Bir
arkadann, Viyana'da konsltan olarak alan ve kendisinden hayli byk
olan Dr. Josef Breuer'in on yl kadar nce histerisi olan bir kz, olduka yeni
bir yntemle iyiletirdiini biliyordu. Breuer'i yntemi bir kez daha uygulama
konusunda ikna etti ve kendisi de eitli yeni olgulara uygulayp umut verici
sonular ald. Yntem, histerinin hasta tarafndan unutulmu ruhsal bir
yaralanmann rn olduu varsaymna dayanyordu ve saaltm, hastay,
unutulmu yaralanmay ona elik eden duygusu ile birlikte anmsamak zere
hipnotik bir duruma sokmaktan ibaretti. ok gemeden Freud hem yntemde
hem de onun dayand kuramda deiiklikler yapmaya balad; bu sonunda
Breuer ile ayrlmalarna ve Freud'un sonradan ruhzmleme adn verdii
tm dnceler sisteminin gelimesine yol at.
Bu andan sonra belki de 1895'den sonra ta yaamnn sonuna dek,
Freud'un tm entelektel varoluu, bu gelime, onun geni apl sonular ile
kuramsal ve uygulamaya ilikin yansmalar evresinde
[Nropatoloji, beyin ve omuriliin hcre ve dokularndaki organik deiikliklerle ilgilenir

- ev.]
5
[Beyinde konumay, konuulanlar anlamay yneten merkezlerin ayr ayr ya da birlikte

tahrip olmasna bal konuma bozukluu ya da yokluuev.]
doland. Freud'un keiflerinin ve dncelerinin birbirini izleyen bir zetini

birka cmlede toplamak kukusuz olanakszdr; ama burada, balantsz bir
biimde, onun, dnce alkanlklarmza getirdii temel deiikliklerden
bazlar gsterilmeye allacaktr. Bu arada onun d yaamn izlemeyi de
srdrebiliriz.
Viyana'da ev yaantsna ilikin varoluu deiimden yoksundur: 1891'den
krk yedi yl sonra Londraya gitmek zere yola kana dek eviyle muayene
odas ayn binada yer almtr. Mutlu evlilii ve byyen ailesi oul ve
kz mesleki kariyerini, en azndan balangta, evreleyen glkleri
dengelemitir. Tp evrelerinde Freuda kar nyarg yaratan, yalnzca
keiflerinin doas deil, en az onun kadar gl olmak zere Viyana'nn resmi
dnyasna egemen olan iddetli antisemittik duygulardr: niversite
profesrlne atanmas srekli olarak politik nedenlerle ertelenmitir.
Bu erken yllarn zel bir ynnden sonulan nedeniyle sz edilmeye
deer. Bu Freudun zeki ama dengesiz Berlinli bir hekim olan ve kulak burun
uzman olduu halde insan biyolojisine ve yaamsal sreler zerinde
dnemsel grnglerin etkisine daha geni bir ilgi duyan Wilhelm Fliessle
olan arkadaldr. On be yl boyunca, 1887den 1902ye dek, Freud, onunla
dzenli olarak yazm, dncelerinin geliimini ona bildirmi, ilerideki
yazlarn zetleyen uzun taslaklar gndermi ve hepsinden nemlisi, ona, krk
bin szckten oluan ve Bilimsel Bir Ruhbilim Projesi" ad verilen denemesini gndermitir. Bu deneme, Freudun kariyerinin dneme noktas
olarak betimlenebilecek bir zamanda, 1895de, o, gnlszce fizyolojiden
ruhbilime dnerken dzenlenmiti; ruhbilim olgularn salt nrolojik ereveye
oturtma giriimiydi. Bu makale ve Freud'un Fliessle yazmalarnn geri
kalan iyi bir ans eseri kaybolmamtr: onlar Freudun dncelerinin zerine
hayranlk verici bir k tutarlar ve ruh zmlemenin sonraki bulularnn,
onun aklnda, bu erken dnemde bile ne lde var olduunu gsterirler.
Fliessle ilikisi dnda Freud'un balangta pek az d destei vard.
Giderek Viyana'da, evresine biraz renci toplad ama ancak on yl kadar
sonra, 1906'da bir dizi svireli ruh hekiminin Freud'un grlerine
balanmasyla bir deiim resmen balam oldu. Bunlarn
ban Zrih akl hastanesinin bahekimi Bleuler ile asistan Jung ekiyordu.
Bu, ruh zmlemesinin ilk yaylnn balangcn oluturdu. 1908de
Salzburgda uluslararas bir ruh zmleyiciler toplants yapld ve 1909'da
Freud ile Jung bir dizi konferans vermek zere Amerika Birleik Devletleri'ne
davet edildi. Freudun yazlar pek ok dile evrilmeye balad ve uygulayc
zmleyiciler tm dnyaya yayld. Ama ruh zmlemesinin geliimi
gerilemelerden arnm deildi; asl konusunun akllarda dolatrd aklnlar,
kolayca kabullenmelerine elvermeyecek lde derinlik ieriyordu. 1911de
Freud'un nde gelen Viyana'l destekilerinden biri, Alfred Adler, ondan
koptu; iki ya da yl sonra da, Jungun Freuddan farklar onlarn
ayrlmalarna neden oldu. Bundan neredeyse hemen sonra Birinci Dnya
Sava balad ve ruh zmlemenin uluslararas yaylmas kesintiye urad.
Hemen bunun arkasndan da en ac kiisel trajediler geldi bir kznn ve
gzde bir torununun lm ve yaamnn son on alt ylnda onu acmaszca
izleyecek olan habis hastaln6 balamas. Ancak bu dertlerin hibiri Freudun
gzlemlerinin ve kard sonularn geliimini kesintiye uratmad.
Dncelerinin yaps yaylmaya devam etti ve zellikle toplumbilim
alannda daha da yaygn uygulama alan buldu. O zamana dek dnyaca nl
bir kii olarak tannmt ama hibir onur onu 1936da, sekseninci ya gnnde
Kraliyet Derneinin Fahri yesi seilmek kadar mutlu etmedi. Aralarnda
Bakan Rooseveltin de bulunduu sylenen etkin hayranlarn abalaryla
desteklenen bu nn, Hitler 1938de Avusturyay igal ettii srada,
yaynlarnn toplanp imha edilmesine karn Nasyonal Sosyalistlerin en kt
arlklarndan onu koruduuna hi kuku yoktur. Freud'un Viyanadan
ayrlmas yine de gerekliydi ve o yln Haziran'nda ailesinin bir ksmyla
Londra yolculuuna kt ve bir yl sonra 23 Eyll 1939da orada ld.
Freud'un ada dncenin devrimci kurucularndan biri olduunu
sylemek ve onun adn Einsteinnki ile birletirmek bir gazeteci kliesi halini
almtr. Ancak ou insan bunlardan birinin getirdii deiiklikleri
zetlemede dierinin getirdiklerini zetlemede olduu kadar zorlanacaktr.
[ene kemiinde kanser ev.]
Freudun keifleri, her ne kadar bu gruplar karlkl olarak birbirleriyle

ilikili olsa da balk altnda toplanabilir; bir aratrma arac, aracn
rettii bulgular ve bulgulardan karlan kuramsal hipotezler. Ancak Freud'un
tm almalarnn arkasnda nedensellik yasasnn evrensel geerlilii
inancnn bulunduunu kabul etmeliyiz. Fiziksel grngler bakmndan bu
inan belki Brcke'nin laboratuvarndaki deneyiminden tremekte ve
Helmholtz ekolne dek uzanmaktayd; ama Freud, bu inanc inatla zihinsel
grngler alanna da geniletmi ve burada olaslkla hocas ruh hekimi
Meynertten ve dolayl olarak Herbartn felsefesinden etkilenmitir.
En bata, Freud insan aklnn bilimsel olarak incelenmesi iin ilk aracn
kifidir. Yaratc dhi yazarlarn, zihinsel sreler hakknda blk prk i
grleri olmutur ama Freuddan nce hibir sistematik aratrma yntemi
bulunmamaktadr. Onun bu arac mkemmelletir- mesi yava yava olmutur,
nk byle bir aratrmann nndeki glkler de yava yava ortaya
kmtr. Breuerin histeriyi aklayndaki unutulmu yaralanma en bataki
sorunu oluturmutur ve belki de tm sorunlar arasnda en temel olan odur;
nk tiklin, ne dardan bakan ne de znenin kendisi iin gzleme hemen
ak olmayan etkin kesimlerinin bulunduunu kesin olarak ortaya koymutur.
Akln bu kesimleri, Freud tarafndan, metafizik ya da terminolojik tartmalara
aldrlmakszn, bilind diye adlandrlmtr. Bunlarn varl, kiinin telkini
tmyle unuttuu ama biraz nce kendisine telkin edilen bir eylemi tmyle
uyank bir durumdayken gerekletirdii hipnoz sonras telkin olgusuyla da
ayn biimde gsterilmitir. Bylece akln hibir muayenesi bu bilind
kesimi de gz nne almadka tamamlanm olamazd. Bu nasl yaplabilirdi?
Apak yant yle olabilir gibi grnyordu: hipnotik telkin yoluyla; stelik
bu, Breuerin ve balangta Freud'un kulland arat. Ama ksa sre iinde,
dzensiz ve belirsiz alt, bazen de hi ie yaramad iin yetersiz bir ara
halini ald. Bu nedenle, Freud telkinin kullanmn yava yava terk etti ve
onun yerine sonradan "serbest arm" diye adlandrlan tmyle yeni bir
ara geirdi. Akl aratrlan kiiden basite aklna ne gelirse sylemesini
istemek gibi iitilmemi bir plan benimsedi. Bu kritik karar hemen ok arpc
sonular verdi; bu ilkel biiminde bile Freud'
un arac yeni i grler yaratt. nk bir eylerin bir sre yzmesine karn er
ya da ge armlarn ak kuruyordu: kii daha baka syleyecek bir ey
bulmuyor ya da bulamyordu. Bylece, denein bilinli isteinden ayr ve
aratrmayla ibirlii yapmay reddeden bir g, diren" olgusu gnna
kt. Burada kuramn ok nemli bir paras, akl, bazen uyum iinde bazen
de birbirine kart olarak alan bazlar bilinli bazlar bilind eitli
zihinsel glerden ibaret gren bi hipotez iin bir temel bulunuyordu.
Sonunda bu grnglerin evrensel olduu ortaya kt halde, ilk olarak
nevrotik hastalarda gzlemlendi ve incelendi; Freudun almalarnn ilk
yllan, byk lde bu hastalarn "direnlerini yenmeye ve bu direnlerin
altnda yatan eylere k tutmaya yarayacak aralar kefetmeyle ilgiliydi.
zm, ancak Freudun kesiminde olaand bir z-gzlemle imdi onun
z-zmlemesi diye tanmlayabildiimiz eyle mmkn oldu. Daha nce
sz edilen Fliess'e yazd mektuplarda bu olayn ilk elden gncel bir
betimlemesine sahip olduumuz iin anslyz. Bu zmleme, Freud'a, aklda
ileyen bilind srelerin doasm kefetme ve onlarn bilinli hale
gelmesine kar neden bu denli gl bir diren bulunduunu anlama olana
vermi, hastalanrda bu direncin stesinden gelmek ya da ondan kurtulmak iin
teknikler gelitirmesini salam ve hepsinden nemlisi, bu bilind
srelerin ileyi biimi ile bildiimiz bilinli srelerin ileyii arasndaki ok
byk fark kavramasna yardm etmitir. Bu noktann her birinden biraz
sz etmek yerinde olur, nk aslnda bunlar, Freud un, akl hakkndaki
bilgimize getirdii katknn zn olutururlar.
Akln bilind ieriinin, tmyle, enerjilerini dorudan birincil fiziksel
igdlerden alan davransal eilimlerin arzular ya da istekler
etkinliinden ibaret olduu grlmtr. Annda doyum salamak dnda
hibir dnceye aldr etmeksizin ilerler, bu nedenle de akln, gereklie
uyum ve d tehlikelerden kanma ile ilgili daha bilinli elerine ayak
uydurmamalar daha olasdr. Dahas, bu ilkel eilimler, byk lde cinsel
ya da ykc doada olduklarndan, daha toplumsal ve daha uygarlam
zihinsel glerle atma iine girebilirler. Bu yoldaki aratrmalar, Freudu,
ocuklarn cinsel yaamlarnn
uzun sredir gizli kalm srlarn ve Oedipus karmaasn kefetmeye ynelten

eylerdir.
kinci olarak Freud'un z-zmlemesi, onu, dlerin doasn soruturmaya yneltmitir. Bunlarn da, nevrotik belirtiler gibi, birincil bilind
itkilerle ikincil bilinli itkiler arasndaki bir atma ve uzlamann rn
olduklar ortaya kmtr. Bu nedenle onlar elerine zmlemek
arkalarnda gizli bilind ieriklerini karmaya olanak vermektedir ve de
dler hemen hemen evrensel biimde ortaya kan ortak grngler
olduklarndan, onlarn yorumu, nevrotik hastalarn direncine nfuz etmek iin
en yararl teknik bir beceri halini almtr.
Sonunda dlerin zenli incelemesi Freudun birincil ve ikincil dnce
sreleri diye adlandrd eyler arasndaki ve akln bilind ve bilin
blgelerindeki olaylar arasndaki dikkate deer farklar snflandrmasna
olanak vermitir. Bilindnda hibir tr rgtlenme ya da egdm
bulunmad; ayr ayr her itkinin tm dierlerinden bamsz olarak doyum
arad; birbirlerinden etkilenmeden ortaya ktklar; ztlklarn tmyle
ilemez olduu ve en zt itkilerin yanyana geliebildii bulunmutur. Bylece
yine bilindnda dnce armalar herhangi bir mantk ilikisi tamayan
diziler halinde ilerleyebilmektedir: benzerlikler aynlk saylmakta, eksilerle
artlar denkletirilebilmektedir. Yine davransal eilimlerin baland
nesneler bilindnda olaanst biimde deiebilmektedir bir kii tm bir
armlar zinciri boyunca hibir mantksal temel olmakszn bir bakasyla
yer deitirebilmektedir. Freud, bilinli dnceye, zellikle birincil srece
ilikin mekanizmalarn girmesinin yalnzca dlerin deil baka pek k
normal ya da patolojik zihinsel olayn garipliinden sorumlu olduunu
alglamtr.
Freudun almalarnn daha sonraki kesimlerinin tmnn bu erken
dncelerin youn bir yaygnlatrlmas ve ilenmesi olduunu sylemek pek
de abartl olmaz. Onlar yalnzca psikonevrozlarn ve psikozlarn
mekanizmalarn aydnlatmaya deil; dil srmesi, espri yapma, sanatsal
yarat, politik kurumlar ve din gibi normal srelere de uygulanmlar; ou
uygulamal bilimearkeoloji, antropoloji, kriminoloji, eitimyeni bir k
tutmada rol almlar; ayrca ruh- zmsel saaltmn etkinliinde de yardmc
olmulardr. Son olarak
da Freud, bu esel gzlemler zerine "meta psikoloji" dedii ok daha genel

kavramlardan oluan bir kuramsal styap kurmutur. Ancak pek ok kiinin
bunlar hayranlk uyandrc bulmasna karn kendisi her zaman bunlarn
geici hipotezler olduu konuunda diretmitir. Gerekten yaamnn olduka
ileri dneminde "bilind teriminin bulankl ve pek ok elikili
kullanmndan etkilenerek rgtlenmemi igdsel eilimlerin "id",
rgtlenmi gereki kesimin "ego" ve eletirel ye ahlaksal ilevin "sperego"
diye adlandrld, akln yeni bir yapsal tanmn pek ok konuya kesinlikle
aklk getirmi olan bir yeni tanmlama yapmtr.
Bunlar okura Freud'un yaamnn d olaylaryla ve keiflerinin kapsamna
ilikin baz bilgiler salayan bir taslaktr. Daha fazlasn istemek, biraz daha
derine girmek ve Freud'un ne tr bir insan olduunu soruturmak uygun olur
muydu? Herhalde olmazd. Ama insanolunun byk adamlara ilikin merak
doymak bilmez ve eer merak gerek yklerle doyurulmazsa kanlmaz
biimde mitolojik yklere el atlr. Freud'un ilk kitaplarndan ikisinde
(Dlerin Yorumu ve Gnlk Yaamn Psikopatolojisi) tezini sunuu onu
allmadk miktarda kiisel malzemeyi ortaya koymak zorunda brakmtr.
Bununla birlikte, ya da belki de salt bu nedenle kendi zel yaamna girme
dorultusundaki herhangi bir abaya iddetle kar km ve bu yzden de bir
yn mitin konusu olmutur. rnein ilk ve en naif sylentilere gre kendini
toplumun ahlkn ykmaya adam terk edilmi bir gnahkrdr. Daha sonraki
fanteziler zt ynde Olma eilimindedir: o, kat bir ahlk, acmasz bir
disiplinci, bir otokrat, benmerkezci, glmsemez ve temelde mutsuz bir
adamdr. Onunla ksaca da olsa tanm olan birine bu her iki resim de ayn
derecede mantkd gelirdi. kinci tablo hi kukusuz ksmen son yllarndaki
fiziksel strabndan tremitir; ama ksmen de ok yaygn olan portrelerinin
bazlarndan treyen anssz izlenimden ileri gelmektedir. Fotoraf ektirmeyi,
en azndan profesyonel fotoraflara poz vermeyi sevmezdi; nitekim yz
izgileri zaman zaman bu durumu yanstmtr; sanatlar da her zaman ruhzmlemenin mucidini vahi ve rktc bir grnmde gsterme
gereksinimine kaplmlardr. Ancak neyse ki ok daha sevimli ve daha
doru trden resimleri rnein en byk olunun babasna ilikin

gnlnde (Martin Freud, Glory Reflected [1957]) bulunabilecekler gibi, bir
tatilde ya da ocuklaryla birlikteyken ekilmi enstantaneler de vardr.
Gerekten bu gzel ve elenceli kitap, pek ok ynden daha resm ve deersiz
yaamyklerinin bozduu dengeyi kurmu ve sradan yaam iindeki Freud
hakknda bir eyler getirmitir. Bu portrelerin bazlar bize onun erken
dnemlerde dolgun olduunu ama daha ge yllarda, Birinci Dnya
Savandan sonra ve hatta hastalndan nce artk bunun byle olmadn ve
yz hatlarnn da, tm bedeninin de (orta boyluydu) temelde gergin bir enerji
ve uyank bir gzlem izlenimi yarattn gsterir. Daha resmi tavrlarnda,
ciddi ama nazik ve ilgiliydi ama baka koullarda ho biimde alayc bir mizah
duygusuyla elendirici bir konumac olabilirdi. Ailesine fedakrca dknln kefetmek ve onun sevgi uyandran bir adam olduunu ayrmsamak
kolaydr. Pek ok eitli alanlara ilgi duyard d geziler yapmaktan, krsal
kesimde tatil yapmaktan, dalarda gezmekten holanrdve derin dnmeyi
gerektiren sanat, edebiyat, arkeoloji gibi konulara da meraklyd. Freud yalnz
Almanca deil birok dilde iyi okuyabilen bir kiiydi. ngilizce ve Franszcay
akc bir biimde okur, spanyolca ve talyancay da biraz bilirdi. reniminin
daha sonraki kesimlerinin temelde bilimsel olmasna karn (aslnda
niversitede ksa bir sre felsefe derslerine girmitir) lisede klasikleri okuduu
ve onlara sevgisinin hi kaybolmad unutulmamaldr. Elimizde on yedi
yandayken bir okul arkadana yazlm bir mektup var| mektupta okul
bitirme snavlarndaki deiik konularda elde ettii deiik baarlan anlatr:
Latince de Vergilius tan bir para ve Yunanca da hem de Oedipus Rex'ten
otuz dize.
Ksaca Freuda ngiltere'de Victoria tipi bir eitimin en iyi rnne nasl
bakyorsak yle bakmalyz. Edebiyat ve sanattaki zevkleri aka bizimkinden
farkl olacaktr; ahlk konusundaki grleri kesinlikle liberal olmasna karn
Freud-sonras aa ait deildir. Ama onda yaam cokularla dolu olarak
yaam ve pek ok acya gcenmeksizin, yaama ksmeksizin katlanm bir
adam grmeliyiz. Onda her zaman ayakta kalm nitelikler tam drstlk ve
dorudanlk ve de ne denli
[Emil Mass. Mektup Freudun yazmalarn ieren cilttedir. (1960a).]
yeni ya da olaand olursa olsun kendisine sunulan her olguyu ele almaya ve
zerinde durmaya entelektel olarak hazr oluu olmutur. Belki de artc
baz zelliklere yol aan ey, yzeysel bir insanlardan kamann gizlemeyi
baaramad genel bir iyilikseverlikle birleen bu niteliklerin kanlmaz bir
sonucu ve uzantsdr. Aklnn inceliine karn temelde yaln bir insandr ve
eletirel yeteneinde bazen beklenmeyen gecikmeler olmutur rnein
Ejiptoloji ya da filoloji gibi kendi alan dnda gvenilmez bir otoriteyi ve
hepsinden garibi de inanmak iin alg gcnn snanmas gereken birini
alglayamamas; tanlarnn eksikliklerine kar Arasra ortaya kan bir
krlk gibi. Geri, Freud'un da tpk bizler gibi bir insanolu olduunu
aklamak gururumuzu okayabilir, ancak bu duyguya yeterinden fazla
kaplmamalyz. O gne dek normal bilinlilie dahil edilmemi olan tm bir
zihinsel olgular alann ayrmsayabilen, dleri ilk kez yorumlam olan,
ocukluk cinsellii olgusunu ilk kez kabul etmi, birincil ve ikincil dnce
sreleri arasnda ilk kez ayrm yapm, yani bilind akl ilk kez bizim iin
gerek klm bir adamda ok olaand bir eyler olsa gerektir.
JAMES STRACHEY.
[Daha fazla bilgi arayanlar o bilgileri Freud'un Emest Jones tarafndan yazlm ciltlik
yaamyksnde; oluyla gelini, Emest ve Lucie Freud'un dzenledikleri Freudun mektuplarn
kapsayan kitapta (1960a), Wilhelm Fliess'le (1950c), Kari Abraham'la (1965a) C. G. Jungla
(1974a), Oskar Pfister'le (1963a), Lou Andreas-Salom ile (1966a), Edoardo Weiss la (1970)
ve Arnold Zweig'la (1968) yazmalarn ieren dier kitaplarda ve de tm bunlarn tesinde
Freud'un kendi almalarnn eitli ciltlerinde bulabilirler.],
KRONOLOJK TABLO
Bu tablo ksaca Freud'un entelektel geliimindeki ve grlerindeki ke balarn
belirtmektedir. Yaamnn temel olaylarnn bir ksm da tabloya eklenmitir.
1856.
6 Mays. Moraviada Frieibergde doum.
1860.
Aile Viyanaya yerleir.
1865.
Gymnasium'a (ortaokul) girer.
1873.
Viyana niversitesine tp rencisi olarak girer.
1876-82. Viyana'da Fizyoloji Enstitsnde Brckenin yannda alr.
1877,
lk yaynlar: anatomi ve fizyoloji zerine makaleler.
1881.
Tp Doktoru olarak mezun olur.
1882.
Martha Bemays ile nianlanma.
1882-5.
Viyana Genel Hastanesinde alma, beyin anatomisi zerinde
younlama: pek ok yayn.
1884-7.
Kokainin klinik kullanm zerine aratrmalar.
1885.
Nropatoloji Privatdozent'i (niversite hocas) olarak atanma.
1885
(Ekim)-1886 (ubat), Paris'te Salptrirede (Sinir hastalklar
hastanesi) Charcot'nun yannda alma. lgi ilk olarak hipnoz ve histeriye
ynelir.
1886.
Martha Bemays'la evlenme. Viyana'da sinir hastalklar zerine
zel muayenehane a.
188693.
Viyana'da Kassowitz Enstitsnde nroloji zerine,
zellikle ocuklardaki beyin felleri zerine srekli alma ve pek ok yayn.
Giderek ilginin nrolojiden psikopatolojiye kaymas.
1887.
1887-
En byk kznn doumu (Mathilde).

1902. Berlindeki Wilhelm Fliessle arkadalk ve yazma. Freudun, bu dnemde, ona yazd ve lmnden sonra, 1950de
yaymlanan mektuplar grlerinin geliimine pek ok k
tutmutur.
1887.
Uygulamalarnda hipnotik telkini kullanmaya balar,
(yak.) 1888.Histerinin katartik saaltmnda hipnozu kullanarak, Breueri
izlemeye balar. Giderek hipnozu brakr ve onun yerine serbest
arm geirir.
1889.
Telkin tekniini incelemek zere, Nancyde Bemheim' ziyaret
eder. En byk olunun doumu (Martin).
1891.
Afazi zerine monografi.
kinci olunun doumu (Oliver).
1892.
En kk olunun doumu (Ernst).
1893.
Breuer ile Freudun n iletiimler inin yaymlanmas: histeride
yaralanma kuramnn ve katartik saaltmn sunumu. kinci
kznn doumu (Sophie).
1893-8.
Histeri, obsesyonlar ve anksiyete zerine aratrma ve ksa
Makaleler.
1895.
Breuer ile birlikte, Histeri zerine almalar; olgu ykleri ve
Freud'un kendi tekniini betimlemesi, ayrca aktarmn ilk olarak
tantlmas.
1893-6.
Freud'la Breuer arasnda giderek artan gr ayrl.
Freud, savunma ve bastrma kavramlarn ve de nevrozun, ego
ile libido arasnda bir atmann sonucu olduunu getirir.
1895.
Bilimsel Bir Ruhbilim Projesi: Freud'un Fliess'e mektuplar
arasnda bulunur ve ilk kez 1950de baslmtr. Ruhbilimi
nroloji terimleri ile anlatmak iin baarsz bir giriim, ama
Freud'un daha sonraki ou kuramnn habercisidir.
Eri kk ocuunun doumu (Anna).
1896.
Ruhzmleme teriminin ortaya k.
Babasnn lm (80 yanda).
1897.
Freudun z zmlemesi; yaralanma kuramnn terk edilmesine
ve ocuksu cinsellik ve Oedipus karmaasnn benimsenmesine
yol amtr.
1900.
Dlerin Yorumu. Son blmnde, Freudun, zihinsel sreler,

bilind ve "haz ilkesinin, stnl zerine tm grleri ilk
kez zetlenir.
1901.
Gnlk Yaamn Psikopatolojisi. Bu, dler hakkndaki kitapla
birlikte, Freudun kuramlarnn, yalnzca patolojik durumlara
deil normal zihinsel yaama da uygulandn ortaya koyar.
1902.
Professor Extraordinarius atanr.
1905.
Cinsellik Kuram zerine Deneme: nsanolunda, cinsel
igdnn geliiminin, bebeklikten erikinlie dek ilk kez
izlenii.
(yak.) 1906. Jung ruh zmlemeye katlr.
1908.
Ruh zmleyicilerin ilk uluslararas toplants (Salzburg* da).
1909.
Freud ve Jung konferans vermek zere A.B.D.ye arlrlar. Bir
ocuun ilk zmlemesinin olgu yks (Kk Hans, be
yanda) daha nce, erikinlerin zmlemesinden karlm olan
sonularn, zellikle de bebeklik cinsellii ile Oedipus ve idi
edilme karmaasna ilikin olanlarn desteklenmesi.
(yak.) 1910. ''Narsisizm'' kuramnn ilk ortaya k.
191115.
Ruhzmleme teknii zerine makaleler.
1911.
Adler'in ayrl.
Ruh zmsel kuramlarn psikotik bir olguya, Dr. Schreber'in
zyaamyksne uygulanmas.
191213.
Totem ve Tabu: Ruh zmlemenin, antropolojik malzemeye uygulanmas.
1914.
Jung'un ayrl.
"Ruh zmsel Devinimin Tarihi zerine". Adler ve Jung
hakknda polemik yaplan bir kesimi de ierir.
Son byk olgu yksn, "Kurt Adam yazar, (1918e dek
yaymlanmamtr).
1915.
Gnmze yalnzca
be tanesi gelmi temel kuramsalsorularla ilgili oni
. Dizi.
1915-17
Giri Konferanslar: Freudun grlerinin birinci Dnya
1919.
1920.
1919.
1923.
1925.
1926.
1925.
1930.
1933.
1934-8.
1936.
1938.
Savana kadarki durumunun kapsaml genel bir derlemesi.".. .o

Narsisizm kuramnn sava nevrozlarna uygulanmas* kinci
kznn lm.
Haz lkesinin tesinde: "yineleme taknts" ve "lm igds" kuramnn ilk kez ak olarak tantlmas.
Grup Ruhbilimi. Egonun sistematik bir zmsel incelemesinin
balangc.
Ego ve d. Bir id, bir ego ve bir de sperego ya blnmesiyle
akln yap ve ileyiinin byk lde dzeltilmi tanm.
Kanser hastalnn ortaya k;
Kadnlarn cinsel geliimi zerine dzeltilmi grler.
Ketvurmalar, Belirtiler ve Anksiyete. Anksiyete sorunu zerine
dzeltilmi grler.
Bir Yanlsamann Gelecei. Bir din tartmas: Freudun geriye
kalan yllarnn ounu adad bir dizi toplumbilimsel
almann birincisi.
Uygarlk ve Honutsuzluklar. Bu, Freud'un ykc igdler (ki
"lm igds nn bir grnm saylmtr) zerine ilk
kapsaml almasn ierir.
Freud, Frankfurt kenti tarafndan Goethe dl ile dllendirilir.
Annesinin lm (95 yanda).
Hitler Almanyada g kazanr: Freudun kitaplar Berlinde
halk nnde Naziler tarafndan yaklr.
Musa ve Tektanrclk. Freudun yaarken yaymlanan son
kitab.
Sekseninci ya gn. Kraliyet Derneine Fahri ye seilmesi.
Hitlerin Avusturyay igali. Freud, Londraya gitmek zere,
Viyanay terk eder. Ruh zmlemenin Bir Tasla. Ruh
zmlemenin son, bitmemi ama kkl bir tantm. 23 Eyll,
Londrada lm.
1939.
GNLK YAAMIN
PSKOPATOLOJS
Unutma, Dil Srmeleri, Yanlmal Edimler,
Boinanlar ve Yanllar
(1901)
Nun ist die Luft von solchem Spuk so voli,

Dass niemand weiss, wie er ihn meiden soil.
Faust, . Ksm, V. Sahne, 5. Perde
Hava byle grntlerle ylesine dolu ki, Bunlardan

nasl kanlacan kimse bilemez.
EDTRN GR
ZUR PSYCHOPATHOLOGIE DES ALLTAGSLEBENS
(ber Vergessen, Versprechen, Vergreifen,
Aberglaube und Irrtum)
(A) ALMANCA BASIMLAR
1901 Monatsschrift fr Psychiatrie und Neurologie, 10 (1) [Temmuz], 132, ve (2) [Austos], 95-143.
1904 Kitap eklinde, Berlin: Karger. 92 sayfa. (Gzden geirilmi yeniden
basm.)
1907 2. basm. (Geniletilmi.) Ayn yaynevi. 132 sayfa.
1917 5. basm. (Geniletilmi.) Ayn yaynevi, iv + 232 sayfa.
1919 6. basm. (Geniletilmi.) Leipzig ve Viyana: Internationaler
Psychoanalytischer Verlag. iv+312 s.
1920 7. basm. (Geniletilmi.) Leipzig, Viyana ve Zrih: Ayn yaynevi,
iiv + 334 sayfa.
1922 8. basm. Ayn yaynevi. (7; basmn yeniden basm.)
1923 9. basm. Ayn yaynevi. (8. bamn yeniden basm.)
1924 Gesammelti Schriften, A, 1-310.
1929 11. basm. Ayn yaynevi. ( 10. basmn yeniden basm.) o 1941
Gesammelte Werke, 4, iv + 322 sayfa.
(B) NGLZCE EVRLER:
Gnlk Yaamn Psikopatolojisi
1914 Londra: Fisher Unwin; New York: Macmillan, vii + 342 sayfa.
(eviren ve Girii yazan A.A. Brill.)
1938 Londra: Penguin Books., (New York, 1939.) 218 sayfa.
(Ayn eviri.)
1938 Sigmund Freud'un Temel Yazlar nda, New York: Modern

Library. 35-178 sayfa. (Ayn eviri.)
1944 Londra: Ernest Benn. vii + 239 sayfa. (Ayn eviri.)
1958 Londra: Collins, viii + 180 sayfa. (Ayn eviri.)
1960 Standard Ed., 6. (eviren Alan Tyson.)
1966 Londra: Ernest Benn. (Yukardakinin dzeltilmi yeniden basm.)
Freud un yaptlar arasnda yalnzca bir tanesi, Giri Konferanslar (191617), Almanca basmlar ve evrildii yabanc dillerin says asndan
elinizdeki kitapla yarmtr.1 Bu basmlarn hemen hemen hepsine yeni
malzemeler eklenmitir; bu bakmdan, Freudun, her ikisine de yaam
boyunca srekli olarak eklemeler yapt Dlerin Yorumu ile Cinsellik
Kuram zerine Deneme balkl kitaplarna benzedii dnlebilir. Ama
aslnda, bu anlamda bir benzerlik yoktur. Bu dier iki kitapta yeni malzemenin
ou, klinik bulgularla kuramsal sonularn geniletilmesini ve dzeltilmesini
iermekteydi. Gnlk Yaamn Psikopatolojisi'ndoysor temel aklamalarn
ve kuramlarn hemen hemen tamam, ilk basmlarda zaten yeralmt;2
sonradan eklenenlerin byk ounluu, (ksmen Freudun kendisine ait, ama
byk lde arkadalar ve rencileri tarafndan salanan) daha nce
tartlm olan konular biraz daha aydnlatacak fazladan rnek ve kantlardan
baka bir ey deildi. Kukusuz, Freud gerek anekdotlardan, gerek g-
Gnlk Yaamn Psikopatolojisi, 1914'deki ngilizce basmndan baka Freud hayattayken

dokuz ayr dile, ayrca da belirlenmemi tarihlerde iki dile daha evrilmiti.
Kitabn daha sonraki basmlarnda, son blmde, kuramla ilgili birka yeni nokta
tartlmt.
nilerinin bylesine yaygn bir ekilde onaylanmasndan zellikle holanyordu. Ancak okur, bazen yeni rneklerin zenginliinin, altta yatan savn
asl akm kesintiye urattn hatta karmaklatrdn dnmeden
edemiyor. (rnein, bkz. s. 109-23 ve 250 n.)
Burada evirmen, Freudun dler ve esprilerle ilgili kitaplarnda olduu
gibi, hatta belki daha da byk lde, ele alman malzemenin byk bir
blmnn, evrilmesi tmyle olanaksz szcklerle yaplacak bir oyuna
bal olduu olgusuyla kar karya kalyor. Daha nceki eviride, sorun Brill
tarafndan adeta zora bavurularak ele alnmt; ngilizce karl
verilemeyecek terimleri ieren her rnei karm, benzer noktalar gsteren
belli sayda kendi rneini metne katmt. O koullarda son derece hakl bir
ilemdi bu kukusuz. Brill'in eviriyi yapt tarihte, Freud'un yapt ngilizce
konuulan lkelerde nerdeyse bilinmiyordu ve Freud tarafndan, zellikle genel
okur iin hazrlanm olan (kr. s. 336, dipnot) bu kitabn yaygnlamasnda gereksiz engellerle uramamak nem tayordu. Brillin kendi rnekleri de
genelde kusursuzdu, hatta, iki ya da tanesi, Freud tarafndan daha sonraki
Almanca basmlara dahil edildi. Ama gene de, zellikle Freud'un yazlarn
daha derinlemesine inceleyecekler iin hazrlanm herhangi bir basm iin bu
durumu srdrmeye hakl olarak kar duranlar oldu. rnein baz durumlarda
Freud'un rneklerinden bir blmnn karlmas, kanlmaz olarak kuramsal
grlerinden nemli ya da ilgin blmlerin karlmasn da beraberinde
getirdi. Dahas, Brillin nsznde, "yazarn olgularndan bazlarn deitirmek ya da yerlerine bakalarn koymak giriimini aklamasna karn,
metinde bu deiiklikler kural olarak aklkla belirtilmemiti ve okur bazen
Freudu mu, yoksa Brill'i mi okuduundan emin olamyordu. unu da eklemek
gerekir ki, Brill'in evirisi, 1912 Almanca basmndan yaplmt ve daha
sonraki yeniden basmlarda, ilgili deiiklikler eviriye eklenmedi. Dolaysyla
Freudun ilk basm izleyen on ya da daha ok yl iinde metne yapt saysz
ekleme atlanm oldu. Farkl nedenlerden kaynaklanan eksiklikliklerin bir
araya gelmesiyle oluan bu etki, artcdr. Gesammelte Werk de baslm
haliyle, son basmdaki metnin 305 sayfasndan 90-100 sayfas (yani kitabn
nerdeyse te biri), 1960 ylnda Standard Editr yaymla-
nncayadek ngilizce de hi kmad. Dolaysyla szck oyunlarm, zgn

Almanca tmceleri olduu gibi vermek ve bunlar keli parantezlerle
dipnotlar yardmyla aklamak eklindeki skc yntemle zmlemek yolunu
seen Standard Edition anlaynn neden olduu okunabilirlik kaybnn,
elinizdeki evirinin eksiksizlii erevesinde deerlendirilmesi gerekmektedir.
Freudun parapraksiden3 ilk. sz ediini, Fliesse yazd 26 Austos 1898
tarihli mektupta (Freud, 1950, 94. Mektup) gryoruz. Freud, burada, "uzun
sredir kukuland kk bir eyi sonunda kavradndan insann bazen
bir ad aklna getiremeyiinin ve yerine son derece yanl bir baka ad
syleyiinin nasl gerekletiini anladndan sz eder. Bir ay sonra, 22
Eyllde, (ayn kitap, 96. Mektup), Fliesse bir baka rnek, bu kez, o yl tam
gelitirilmemi ekliyle Monatsschrift fr Psychiatrie und Neurologie
(1898b) de yaymlanan ve daha sonra elinizdeki kitabn birinci blmnde
kullanlan "Signorelli rneini verir. Onu izleyen yl, ayn dergi, Freudun
biraz farkl bir izgide, aada IV. Blmde tartt bir konuda, perde anlar
konusunda yazd bir yazy yaymlad (1899a). Ancak Freud, zamannn
tmn, Dlerin Yorumu nun (l900a) tamamlanmas ve Dler zerine
(1901a) adl ksa almasnn hazrlanmasna vermiti; bu nedenle Gnlk
Yaamn Psikopatolojisini, ancak 1900 ylnn sonlarnda ele alabildi. 30 Ocak
1901de (Freud, 1950, 141. Mektup) Fliess'e kitabn "durduunu, yar bitmi
olduunu, ama ksa sre iinde almalarn devam edeceini4 bildirir; 15
ubattaysa (142. Mektup), birka gn iinde kitab bitireceini aklar. Aslnda
bu, Temmuz ve Austos aylarnda, Berlinde kan ayn derginin iki saysnda
n alma olarak yaymlanmt.
yl sonra, 1904'de, alma ilk kez hemen hemen hibir deiiklik
yaplmakszn ayr bir kitap halinde kt, ama bunu izleyen yirmi
Almanca "Fehllistung", hatal ileyi". Freud'un bu kitab yazmasndan nce bu genel

kavramn psikolojide bulunmay, ngilizce de de bunu dile getirecek yeni bir szcn
yaratlmas zorunluluunun domas, ilgintir.
2
Freud, Ocak ayn Dora olgu yksn hazrlamakla geirdi; ancak bu, daha drt yl
yaymlanmayacakt (1905e).
yl boyunca nerdeyse srekli olarak kitaba eklemeler yapld. 1901 ve 1904'de

on blmden oluuyordu. lk kez 1907'de iki blm (imdiki
III. ve XI. Blmler) eklendi. Freudun kitaplnda, 1904 basmnn sayfalan
arasna notlar halinde rnekleri ieren el yazl sayfalarn eklendii bir nsha
bulundu. Bunlarn byk ounluu daha sonraki basmlara katld: dierleri,
ilgili grldkleri lde uygun yerlerde dipnotlar halinde bu kitaba alnd.
Elinizdeki basm, 1924 ylndaki 10. basmn tekrar basm olan
Gesammelte Werke'deki metinden evrilmitir. Yaplan eklemeler ve nemli
deiiklikler, tarihleriyle birlikte belirtilmitir. Sz edilmeyen deiiklikler,
yalnzca ok kk ve genelde biemle ilgili deiikliklerdir.
Freudun parapraksilere zel bir ilgi duymasnn nedeni kukusuz, dlerin
yan sra, bunlarn; nevrozlarla ilgili ilk bulularn normal zihinsel yaama da
uygulayabilmesine olanak salamasndan kaynaklanmaktadr. Ayn nedenle tp
dnyasndan olmayan kiilere ruh zmlemenin bulgularn anlatmada, en iyi
n-malzeme olarak bu olgular kullanmtr. Bu her normal insann yaad
bir grngyle ilgili olmasnn yan sra, hem yaln, hem de, en azndan ilk
bakta reddedilmesi olanaksz bir malzemedir. Aklama yazlarnda, zaman
zaman parapraksileri, daha karmak ileyiler sergileyen ve okuru hzla derin
sulara daldrma eilimi gsteren dlere yelemitir. Nitekim 1916-17
yllarndaki byk Giri Konferanslar dizisini, bu arada rneklerinin ou
(krktan fazlas) ileriki sayfalarda tekrar grlen parapraksilere ayrlm
konferansla am, gene ayn ekilde, Scienia (l9l3j) ve Marcuse
ansiklopedisine (1923a) verdii yaklarda da parapraksilere ncelik tanmtr.
Ancak bu fenomenlerin yaln olmasna, kolaylkla aklanabilmesine karn,
Freud, Dlerin Yorumu'nda ortaya konulan temel sav birincil ve ikincil
sreler Olarak betimledii iki ayr zihinsel ileyiin varlnbunlarn yardmyla kantlamtr. Dahas, Freud'un temel inanlarndan biri daha
zihinsel olaylarn tmnde determinizmin (gerekirciliin) uyguland
inanc parapraksilerin incelenmesiyle yeterli bir ekilde des-
teklenebilmitir. Kitabn son blmnde u hakikati srarla belirtmektedir:

Zihinsel srelerin her bir kk ayrntsnn ruhsal belirleyicilerini kuramsal
olarak ortaya karmak mmkn olmaldr. Belki de parapraksilerde bu amaca
giden yolun daha ksa grnmesi, bu olgularn Freud iin zellikle ekici
olmalarnn bir baka nedeniydi.
BRNC BLM
ZEL ADLARIN UNUTULMASI1

ZN burada ksaca yineleyeceim ve daha ayrntl tartmalar iin
balang noktas olarak ele alacam "Unutkanln Ruhsal leyii" balkl
ksa yaz (Freud, 18986), 1898'de Monatsschrift fr Psychiatrie und
Neurologie't yaymlanmt. Bu yazda, kendimde gzlemlediim son derece
arpc bir rnei incelemi ve sk rastlanan bir olgu olan geici bir sre iin
zel adlar unutma durumuna ruh zmlemesi uygulamtm; (dorusu pek
sk rastlanan ve fazla bir nem tamayan) ruhsal bir ilevin bellein
ilemeyi reddedii eklinde dile getirilen bu durumun, sz konusu grngye
(fenomene) genelde verilen nemden ok daha geni kapsaml aklamalar
hak ettii sonucuna vardm,
Bir ruh hekiminden, ok iyi bildiimizi sandmz bir zel adn pek ok
durumda aklmza gelmeyiinin nedenlerini aklamas istense, yanlmyorsam,
zel adlarn unutulma srelerinin, bellekte yer alan dier elerinkinden ok
daha kolay olduunu sylemekle yetinecektir. zel adlarn bu gedenle ayr
tutulmas gerektii ynnde kabul edilebilir nedenler ne srecek, ancak bu
srelerde rol oynayan baka koullarn var olabileceini dnmeyecektir.
Adlarn, geici bir sre iin unutulmas grngsyle yakndan ilgilenmeme yol aan olgu, hepsinde olmasa bile, baz durumlarda aka
kendilerini belli eden baz belirleyici zellikleri gzlemlemem oldu.
[Aada belirtilen birka deiiklik dnda bu blmn tamam 1901de yazlmtr.]
Bunlar, adlarn aslnda yalnzca unutulmakla kalmad yanl anm- sand

durumlard. Bellekten kan ad anmsama abas iinde, baka
Aslnn yerine-.geen simge adlar bilincimize girer; onlarn yanl
olduunu hemen anlarz, ama bu yanl adlar, onulmaz bir srarla aklmza
gelmeyi srdrrler. Akla gelmeyen adn gelmesine yol aacak sre, deyi
yerindeyse yerini. Baka bir srece brakmtr ve bu yzden yanl bir sonuca,
aslnn yerine geecek yanl bir ada ulalmaktadr. Ben, bu yerine-geme
olgusunun keyfi bir ruhsal tercih sonucu gereklemediini, sz konusu
srecin, izinin bulunmas olanakl ve yasalara uygun yollar izlediini kabul
ediyorum. Anmsanacak adn yerine geirilen ad ya da adlarn, unutulan adla
kesin bir balants ldn sanyorum: ve bu balantnn varln
kantlamay baarrsam, adlarn unutulma koullarn aydnlatma ynnde
ilerlemeyi umuyorum.
1898'de zmlemek zere ele aldm rnekteki anmsamak iin bouna
abaladm ad, Orvieto katedralindeki o grkemli "Son Drt ey"2 fresklerini
yapan sanatnn adyd. Aradm adn Signorelli yerine baka iki
ressamn Botticelli ve Boltraffio'nun adlar aklma geliyor ve bunlar
annda yanl yargsyla kesin bir ekilde geri evriliyordu. Doru, ad bir
bakasndan rendiimde, hemen ve hi dnmeden anmsamaya altm
adn bu ad olduunu kabul ediyordum. Signorelli yerine Botticelli ve
Boltraffio adlarn ortaya karan arm yollarn ve bu srecin etkilerini
aratrdmda, u sonular elde ettim:
(a) Signorelli adnn yitmesinin nedeni, ne bu adla ilgili bir zel
durumdan ne de ortaya kt balamla ilgili herhangi bir ruhbilimsel
zellikten kaynaklanmaktadr. Unuttuum ad, onun yerini alan simge adlardan
biri Botticelli kadar ve ok daha fazla ainas olduum ancak hakknda,
Milano okuluna bal olduu dnda hibir ey syleyemeyeceim dier
simge ad Boltraffio| kadar bildiim bir add. stelik adn unutulduu
balam, bana zararsz grnyor ve beni fazla aydnlatmyordu. Dalmaya'da,
bir yabancyla birlikte, arabayla Ragusadan Hersek'te bir yere gidiyordum:
sz talya'da yolculuktan al-
["Son Drt ey", lm, Yarg, Cehennem ve Cennettir
mt, ve yol arkadama, Orvieto ya gidip gitmediini, orada ...nm yapt

nl freskleri grp grmediini sormutum.
(b) Az nce konumakta olduumuz konuyu anmsaynca, adn unutuluu
aydnland ve ortaya atlan konunun, bir nceki konu tarafndan rahatsz
edildii bir durumun varl aa kt. Yol arkadama, Orvieto da bulunup
bulunmadn sormazdan az nce Bosnada ve Hersek'te yaayan Trklerin
geleneklerinden konuuyorduk. Onlara bakan bir hekim arkadamdan
duyduklarm anlatmtm ona; bu insanlarn doktorlarna ok gvendiini,
yazgya mthi bal olduklarn aktarmtm. Bir hasta ile ilgili olarak
yaplacak hibir eyin bulunmad sylendiinde, yantlan yle oluyormu:
"Ne diyelim, Herr (Beyefendi)? Kurtarlacak olsayd, kurtarrdnz,
biliyorum." Bu tmcelerde ilk kez Signorelli ve Botticelli Boltraffio ile bir
armlar dizisine yerletirilmesi olanakl olan Bosna, Hersek ve Herr
szck ve adlaryla karlayorduk.
IS Sanyorum Bosnal Trklerin grenekleriyle ilgili bir dizi dncenin,
kendisinden bir sonra gelen dnceler dizisini rahatsz edici bir nitelie
brnmesi, bu dnceler dizisi henz bitirilmeden dikkatimi onlardan
uzaklatrm olmamdan kaynaklanyordu. Hatta belleimde, ilk anlattma
yakn bir baka any anlatmak istediimi anmsyorum. Bu Trkler, cinsel
hazza her eyden fazla deer veriyorlard ve cinsel bozukluklarla
karlatklarnda, garip bir ekilde lm korkusu karsnda duyduklar
kabullenmilikle elien bir umutsuzlua kaplyorlard. Meslektamn
hastalarndan biri bir keresinde ona, "Herr" demiti, "ite onun sonu geldi mi,
yaamn pek bir deerinin kalmadn anlarsnz." Bir yabancyla konuurken,
bu konudan sz etmek istemediimden, bu belirleyici zellii bastrmtm.
Hatta daha da fazlasn yapmtm: dikkatimi, "lm ve cinsellik" konusunda
zihnimde belirebilecek dncelerden de uzaklatrmtm. O srada, daha hl,
birka hafta nce, Trafoi'de ksa bir sre kaldmda bana ulaan bir haberin
etkisi altndaydm, iyiletirmek iin byk aba harcadm bir hasta, cinsel
rahatszlklarnn dzelmemesi nedeniyle yaamna kendi elleriyle son
vermiti. ok iyi biliyorum ki, Hersek'e yaptm yolculuk rasnda, bu zc
olay ve onunla ilgili ayrntlar bilincime ulamad. Ancak "Trafoi" ve
"Boltraffio" arasndaki benzerlik, bu an
nn, dikkatimi ondan bilerek uzaklatrmama karn, o anda [konuma

srasnda] harekete geirildiini varsaymaya zorluyor beni.
(c/)Artk Signorelli adn unutma olgusunu, bir rastlant olarak kabul
etmem olanakszdr. Srete, bir tici Gn etkisini kabul etmek zorundaym. Belleimde bulunan (Trklerin grenekleriyle ilgili) eyleri
anlatrken kendime engel olmama neden olan bir itici gt bu ve onunla ilgili
dnceleri, Trafoi'de3 aldm haberi artran dnceleri bilin dzeyine
karmam engelleyici etkisi olan bir itici g sz konusuydu burada.
Dolaysyla, bir eyi unutmak istemitim; bir eyi bastrmtm. Geri,
unutmak istediim ey, Orvieto daki sanat deil, baka bir eydi ama
gene de, kendisini onun adyla armsal balants olan bir yere
yerletirmiti; bylece isteim hedefini ard ve ben, bir baka eyi bilerek
isteyerek unutmaya alrken, unutmak istemediim o eyi unutmutum.
Anmsama eiliminde olmama durumu bir ierii hedef almt; anmsama
yetersizlii bir baka ierikte ortaya kt. Elbette, anmsamama eilimi ile
anmsama yetersizlii ayn ierikle balantl olsayd ok daha yaln bir
olguyla kar karya bulunacaktk. Ayrca, bir adn yerini alan simge adlar,
konunun aydnlanmasndan nce olduu kadar yersiz grnmyorlar bana
artk: beni anmsamak isteim ey konusunda olduu kadar unutmak isteim
ey konusunda da uyaryorlar; bir de bir eyi unutma giriimimin tmyle
baarya ulamad gibi baarszla da ulamadn gsteriyorlar.
(e)Aranan adla bastrlan konunun (iinde Bosna, Hersek ve Trafoi
adlarnn bulunduu lm, cinsellik vb. konusunun) birbirine balan ekli
ok ilgin. 1898'de yaymlanan yazdan aktararak buraya aldm izim bu
ileyii gstermeyi amalyor:
Tirol'de bir ky.
ZEL ADLARIN UNUTULMASI
Signorelli ad, iki blme ayrlm. Hece iftlerinden biri (elli) simge
adlardan birinde deiime uramakszn yer alm; dier iki heceyse, Signor
szcnn Heri eklinde Almancaya evrilmesiyle bastrlan konunun ierdii
adlarla saysz ve eitli bir ilikiler dizisi edinmi, ancak bu nedenle, (bilinli)
akla getirme ilemi iin elverili konumda bulunmamtr. Onun (Signor)
yerine-geen szce var ekli, hecelerin anlamlan ya da sessel snrlar
dikkate alnmakszn "Herzegovina ve Bosnia"4 birleik adlarnda bir yer
deitirmenin gerekletii sansn desteklemektedir. Demek ki adlar, bu
srete bir yap-boz bilmecesi (ya da rbus=e ski ve kent gibi iki nitelik ya da
nesne gstererek Eskiehir adnn oluturulmasn istemek eklindeki bilmece
oyunu) gibi bir tmcedeki resim-yazlar gibi ele alnm. Bu gibi yollarla,
Signorelli ad yerine geecek simge adlan ortaya karan olaylarn gidii
hakknda bilince bilgi verilmemi, ilk bakta, Signorelli adnn ortaya kt
konu ile zaman asndan bundan nce gelen ancak bastrlm olan konu
arasnda, bu ayn hecelerin (ya da daha
(Avusturya-Macaristan mparatorluunun bu iki blmnden neredeyse sanki tek bir

szck oluturuyorlarm gibi birlikte sz edilirdi.)
dorusu harfler dizisinin) tekrarndan baka bir iliki bulmak olanaksz gibi
grnyor.
Belki de ruhzmclerin yeniden ortaya karma ve unutma iin gerekli
grdkleri ve belli iliki ve konumlarda5 aradklar koullarn yukardaki
aklamada yok olmadn belirtmek yerinde olacaktr. Yaptmz tek ey,
belli durumlarda, btn sre boyunca, bir adn unutulmas sonucunu
yaratabileceini kabul ettiimiz bir itici gc etmenlere eklemek olmutur; bir
de ayrca, yanl anmsama ileyiini (paramneziyi) aydnlatm bulunuyoruz.
Bu itici gler, bastrlm enin, aranan ad arm yoluyla ele geirmesini
ve onu da kendisiyle birlikte bask altna almasn olanakl klmak asndan
bizim rneimizde kanlmaz niteliktedir. Yeni bir ad ortaya karma koullan
daha elverili olan bir baka ad sz konusu olsayd, bu olmayacakt belki.
Bastrlm bir enin daima kendisini bir baka yerde ortaya karma abas
iinde olduu sylenebilir belki, ancak bu abasnda baarya ulamas iin,
yar yolda uygun koullarla karlamas gereklidir. Bastrma ileminin,
herhangi bir ilevsel rahatszlk, ya da yerinde bir deyile, herhangi bir belirti
(semptom) olmakszn baarya ulat durumlar da vardr.
Unutmann an karklyla birlikte grld bir durumda bir adn
unutulmas iin gerekli koullar, yle zetlenebilir: (1) adn unutulmas iin
belli bir eilimin bulunmas, (2) ksa bir sre nce gereklemi bir bastrma
srecinin varl, (3) sz konusu adla, daha nce bastrlm e. Arasnda bir
d arm salama olanann bulun-1 mas. Son koulu yerine getirme
gln pek bytmemek gerekir, nk bu trden bir armn ortaya
kmas kolayca gerekleeceinden, ou durumda bir d arm kendini
gsterecektir. te yanda, byle bir d armn, bastrlm enin unutulan
adn yeni bir biimde ortaya karmasn engellemeye yeterli bir koul olup olmad iki konu arasnda biraz daha yakn bir balantnn gerekip
gerekmedii sorusu vardr. Yzeysel bir bakla, kii, bu ikinci talebi reddetme
eilimi gstererek, ierikleri tmyle farkl olsa bile, iki konu arasnda geici
bir sreklilii yeterli grebilir. Ancak yakndan incelendiinde, bir d
armla birletirilmi olan iki enin (bastrlm
[rnein "zihinsel izlerde. Bkz. Stout; 1938,21.]
eyle yenisinin) ierikte bulunan baz balantlar barndrd ou kez

grlecektir; ite bu trden bir balant, Signorelli rneinde aka
grlmektedir.6
Signorelli rneini zmlemekle elde ettiimiz sonucun deeri, bu rnei
tipik bir rnek olarak m, yoksa soyutlanm bir oluum olarak m kabul
ettiimize baldr. Bu durumda unu belirtmek isterim ki, paramneziyle
birlikte grlen ad unutmalar, olaand bir sklkla, Signorelli olgusunda
akladmz ekilde gereklemektedir. Bu grngy kendimde
gzlemlediim her durumda, yukarda akladm ekilde, yani bir basknn
ynlendirmesi
(motivasyonu)
sonucu
gerekletiini
grdm.
zmlememizin tipik olduu savn destekleyen bir baka noktaya da dikkat
ekmek isterim. Ad unutmann paramneziyle birlikte grld durumlarla,
doru olmayan simge adlarn ortaya kt durumlar arasnda kuramsal bir
ayrm yapmay hakl gsterecek nedenler yoktur.7 Bu simge adlar, pek ok
durumda kendiliinden ortaya kmakta; kendiliklerinden ortaya kmadklar
dier durumlardaysa, biraz dikkat verme abasyla bunlar ortaya karmak
olanakl ve bu ikinci durumda da, bastrlan eyle unutulan ada olan ilikileri,
kendiliinden ortaya km simge adlardakinin ayn. Simge adlar bilince
tamada iki etmenin belirleyici rol oynad grlyor: birincisi dikkat verme
abas, kincisiyse, ruhsal malzemeye balanan i koullar. Bu kincisini, iki
e arasnda gerekli d armn ortaya kndaki kolaylk derecesinde
aramamz gerekir. Demek ki, paramneziyle birlikte grlmeyen ad unutma
olgularnn byk bir blm, simge adlarn olutuu olgulara Signorelli
rneindeki ileyiin geerli olduu olgulara eklenebilir. Elbette, btn ad
unutma olgularnn ayn grupta snflandrlmas gerektiini syleyecek
deilim. Bunun ok daha yaln rneklerinin bulunduu kuku gtrmem.
Sanrm, zel adlarn unutulduu yaln olgularn yan sra, bask altnda
bulunma durumunun ynlendirdii bir unutma ekli de vardr, eklinde bir
aklama yaparsak, yeterince nlemli davranm olacaz.
[Bkz. s. 46'daki : dipnot.]
[Freud bu sorunu bir sonraki blmde s. 47'de yeniden ele alyor.]
II. BLM
YABANCI DLLERDEK SZCKLERN

UNUTULMASI1
KEND dilimizde var olan szckler, normal kullanm snrlar iinde
unutulmaya kar korunmu grnmektedir.2 Bir yabanc dildeki szckler sz
konusu olduunda, durumun bunun tersi olduu herkes tarafndan bilinmektedir.
Bu durumda unutma eilimi konumann her blmne yaylr ve genel salk
durumumuza ve yorgunluk derecemize bal olarak yabanc szck haznemizi
denetlemedeki kararszlkla kendini belli eden bir ilevsel karklk ortaya kar.
ou durumda, bu unutma tr, Signorelli rneinde akladmz ileyii
gsterir. Bunu kantlamak iin yalnzca bir zmleme vereceim, ancak bu,
yararl baz zellikler iermesi asndan dierlerinden ayrlan bir rnek olacak:
Latince bir alntdaki ad olmayan bir szcn
1[Bir sonraki dipnottaki deiiklik, 46. sayfadaki yeni bir dipnot ve s. 46-7deki dipnota yaplan
ksa bir ekleme dnda, bu blmn tamam 1901 ylnda yazlmtr.] .
2[1901 ve 1904'de burada uzun bir dipnot vard. yle balyordu: "Bu korunmann yalnzca
kullanm sklndan kaynaklandndan kukuluyum. Gene de zel adlar (yani soyadlar) kadar
seyrek bir kullanmla snrlanmam olan ilk adlan incelediimde, bunlarn da soyadlar kadar
unutulmaya elverili olduunu gzlemledim." Bunun ardndan, bu kitapta III. Blm s. 57'de bulunan
rnek (bir kadn hastann aabeyinin ilk adm unutma rnei) veriliyordu. Dipnot yle sryordu:
"Kiinin kendisine ya da kendi ailesine ilikin bir bastrlm dnce ou kez, kii sanki srekli
olarak kendisi ve dier insanlar arasnda bir kyaslama yapyormuasna bir adn unutulmas
ynndeki itici gc oluturur. [Bkz. s. 58] Buna benzer ok garip bir rnek, bana Herr Lederer diye
biri tarafndan rapor edildi...." Sz konusu rnek, imdi III. Blmde, s. 58'deki dipnotta bulunmaktadr. 1907de, kitaba adlarn ve szck kmelerinin unutulmas konusunda yeni
unutulmasyla ilgili bir rnek. Bu kk olay btn ayrntlaryla ve aka

anlatmama izin verin.
Geen yaz gene bir tatil gezisinde nceden tandm niversiteli bir
genle karlatm. Benim ruhbilimsel yaynlarm da okuduu ortaya kt. Derken
szn nasl oraya geldiini imdi anmsamyorum ikimizin de iinde
bulunduu rkn toplumsal durumu zerine bir konumaya daldk; tutkulu
duygularla dolu olan bu gen, kendi kuann (onun szleriyle) krelmeye
mahkm
oluuna,
yeteneklerini
gelitiremeyiine,
gereksinimlerini
karlayamayna zldn syledi. Ateli ve tutkulu konumasn,
Vergiliusun, Aeneas'a kar besledii alma duygularn gelecek kuaklara
brakan mutsuz Didonun szlerini ieren nl dizesiyle noktalad: "Exoriar ..."
Ya da daha dorusu noktalamak istedi, nk alnty karamad ve szcklerin
sralamasn deitirerek yalnzca anmsad ekliyle syleyip a kapatmaya
kalkt: "Exoriar(e) ex nostris ossibus ultor." Sonunda sinirli bir ekilde yle
dedi: Ltfen azarlayc bir tavr taknmaynz: benim mahcubiyetimden eytanca
bir haz duyuyor gibisiniz. Bana yardm etmeniz gerekmez mi? Dizede eksik bir ey
var; nasld?"
"Size yardmc olmaktan mutluluk duyarm," diye yantladm onu ve dizenin
doru eklini syledim: "Exoriar(e) ALIQUIS nostris ex ossibus ultor."3
"Byle bir szc unutmak ne byk aptallk! Bu arada, kiinin bir eyi
unutmasnn mutlaka bir nedeni olduunu ne srersiniz siz. imdi bu belgisiz
zamiri, yani 'aliquis'i nasl unuttuumu renmek isterim dorusu."
Listeme yeni bir rnek katma umuduyla bu istei hemen yerine getirmeye
hazrdm, Dolaysyla, "Fazla zamanmz almaz, dedim. "Yalnz dikkatinizi
unutulan szce herhangi bir belirli ama gtmeksizin ynelttiinizde aklnza
gelen her eyi olduu gibi ve zerinde hi dnmeksizin sylemenizi
isteyeceim.4
Bir blm (imdiki III. blm) eklenmiti; bu iki rnek o blme alnd ve dipnotun geri kalan blm
kaldrld.]
[Vergilius, Aeneas, IV* 625. Szck anlam: "Brakn birisi (aliquis) kemiklerimden ykselsin bir
alc olarak!"]
Gizlenmi kavrama elerini ortaya karmada uygulanan genel yntem budur. Bkz. Dlerin
Yorumu (1900a) adl kitabm. [Bu yntem, II. Blmn balangcna yakn bir yerde anlatlmtr.]
"Pekl. Hemen aklma szc a ve liquis eklinde ikiye blmek gibi

sama bir fikir geliyor."
"Bu ne anlama geliyor?" "Bilmem." "Baka ne geliyor aklnza?" "Hemen
sonra Reliquien [kutsal am], liquefying (svlama), fluidity, fluid (akkanlk,
sv) gibi szckler geliyor. Bir ey var m bunlarda?"
"Hayr, Hibir ey bulamadm. Ama devam ediniz."
Kmseyici bir kahkahadan sonra, "Trentde bir kilisede iki yl nce
grdm Trent'li Simon'un kutsal anlarn dnyorum," dedi. "u
sralarda Yahudilere kar bir sulama olarak ne srlen kan sunma trenini,
Kleinpauvun, btn bu szm ona kurbanlar yeniden dirilmi bedenler,
Kurtarcnn yeni edisyonlar olarak ele alan kitabn [1892] dnyorum."
"Latince szcn belleinizden kayndan nce tartmakta olduumuz
konuyla bu dnceler arasnda bir balantnn bulunmad sylenemez."
"Haklsnz. Bunu izleyen dncelerim, yaknlarda bir talyan gazetesinde
okuduum yazyla ilgili. Bal sanrm 'Aziz Augusti n in Kadnlar
hakknda syledikleriydi. Buna ne diyorsunuz?"
"Bekliyorum."
"imdi de konumuzla balantsz olduu apak ortada bulunan bir ey
geldi aklma." "
"Ltfen zerinde dnmekten saknn da..."
"Evet, anlyorum. imdi, geen hafta yolculuk srasnda karlatm tatl
bir yal beyi dnyorum. Kocaman bir yrtc ku gibi grnen ok zgn
(orijinal) biriydi. Ad da Benedicts ibunun bir anlam var m sizce?"
"imdi bakalm, elimizde bir dizi Kilise azizleri ve Pederleri bulunuyor:
Aziz Simon, Aziz Augustine, Aziz Benedict. Bir de Origen adl bir Kilise
Papaz vard sanyorum. stelik bu adlarn , ayn zamanda Kleinpaurdaki
Paul gibi birinci adlar."
"imdi Aziz Januarius ile onun kanndaki mucize geliyor aklma
Dncelerim mekanik bir ekilde akyor sanki."
"Durun bir dakika: Aziz Januarius da Aziz Augustine de takvimle ilgili
adlar. Ama u kandaki mucize konusunu bana biraz anmsatr msnz?"
"Mutlaka duymusunuzdur? Napoli'de bir kilisenin iinde bulunan bir

iede Aziz Januarius'un kanm saklyorlar, belli bir kutsal gnde, bu kan
mucizevi bir ekilde sivil ayor. nsanlar bu mucizeyi ok nemsiyorlar ve bu
ilemin gecikmesi onlar mthi heyecanlandryor. Bir keresinde Franszlarn
igali srasnda byle bir gecikme oldu. Bataki general yanl m
anmsyorum? Garibaldi miydi? papaz bir kenara ekmi ve darda
bekleyen askerleri gstererek, kesin bir anlatmla, mucizenin ksa bir sre
iinde gereklemesini umduunu sylemiti. Gerekten de mucize oldu..."
"Tamam, devam edin. Neden durdunuz?"
"ey, aklma bir ey geldi... Ama bakasna sylenmeyecek kadar kiisel
bir ey... Ayrca bir balant grmyorum, sylemeye gerek yok."
!
"Balant konusunu bana brakn. Elbet, tatsz bulduunuz bir konuda
konumaya zorlayamam sizi; ama bu durumda, aliguis'inizi nasl
unuttuunuzu aklamam konusunda srar etmemelisiniz."
"Sahi mi? yle mi dnyorsunuz? Peki yleyse, birden aklma bir
hanm geldi, kendisinden hem onun iin hem de benim iin pek ho olmayacak
bir haber alabileceim bir hanm."
"Aylk kanamalarnn kesildii haberi mi?"
"Nasl tahmin ettiniz?"
"Bu artk hi zor deil; siz bana yolu yeterince atnz. Takvim azizlerini
dnn, belli bir gnde akmaya balayan kan, olayn gereklememesi
halinde duyulan rahatszlk, mucizenin gereklemesi ynnde verilen
apak gzda... Aslnda kadnlarn aylk kanamalarna ok parlak bir
gnderme retmede Aziz Januarius mucizesinden yararlandnz."
"Hi farknda olmakszn. Gerekten de aliquis gibi nemsiz bir szc
syleyemeyiime neden olan eyin bu kaygl bekleyi olduunu mu sylemek
istiyorsunuz?"
"Bana gre yadsnmas olanaksz. Yalnzca szc a-liquis eklinde
ayrdnz anmsamanz, relics, liquefying, fluid armlarnz yeterliydi.
Aziz Simon, ocukken kurban edilmiti. Devam edip Aziz Simon'un nasl
aklnza geldiini gstereyim mi? Kutsal anlar konusu sizi ona gtrd."
"Hayr, devam etmeyin. Umarm benim bu dncelerimi gerekten

aklmdan gemi olsalar bile yeterinden fazla ciddiye almazsnz. Bu bayann
talyan olduunu, onunla birlikte Napoliye gittiimi de itiraf edeceim size. Ama
bu bir rastlant olamaz m?"
"Btn bu balantlarn bir rastlantyla aklayp aklamama kararn size
brakyorum. Ancak size u kadarm sylemek isterim ki, zmlemek zere ele
alacanz buna benzer her olgu, sizi ayn lde arpc olan 'raslantilara'
gtrebilir."5
Bu ksa zmlemeye deer vermemin birka nedeni var; ayrca da, bu rnei
salayan eski yol arkadama teekkr borluyum. Deerli bulmamn nedeni her
eyden nce, normalde bana aktarlmayacak bir kaynaa ulam olmamdr.
Gnlk yaamdaki ruhsal ilevlerle ilgili olarak burada topladm rahatszlklar
daha ok kendimde gzlemlediim rneklerden olumaktadr. Nevrotik
hastalarmn salad ok daha zengin malzemeyi, sz konusu grngnn
yalnzca bir rastlant ve de nevrozun davurumu olabilecei savlaryla
karlaabileceim kaygsyla ortaya koymuyorum.6 Dolaysyla, benim dmda,
sinirsel hastalk ekmeyen bir kii byle bir aratrmann nesnesi olarak kendisini
nerdiinde, amaca ok daha iyi hizmet edilmi oluyor. Bu zmleme bir ynden
daha nem tayor: bellekte kendisinin yerine geen bir simge szck ortaya
karmakszn unutulan bir szck olgusuna k tutuyor. Ve bylece, doru
szcklerin yerini alan yanl imge szcklerin bellekte ortaya kmas ya da
kmamas, kkten ayrm yapmada temel olarak alnamaz eklindeki daha nce
ne srdm [s. 41] sav doruluyor.7 Anmsanmayan adn ya da szcn
[1924'de eklenen dipnot:] Bu ksa zmleme, konuyla ilgili literatrde ok dikkat ekti ve canl
tartmalara yol at. Bleuler (1919) dorudan buna dayanarak ruh zmsel yorumlarn geerliliini
matematiksel olarak saptamaya giriti ve bu yorumlarn tartlmadan kabul edilmi binlerce tbbi
"dorudan daha yksek bir olanakllk deeri tad, ayrk (istisnai) konumunu, ruhbilimsel
olanakllklarn bilimde ele alnmasna alk olmadmz olgusuna borlu olduu sonucuna vard.
[Bkz. Freud'un Dlerin Yorumu (P.FJC., 4) kitabnn birinci basmna yazd nszde
belirttii, zmleyecei dleri seme konusundaki benzer dnceleri.] ,
6
Unutulan szck yerine geen simge oluturan zihinsel etkinlikle ilgili olarak, Signorelli ve aliquis
zmlemeleri arasndaki ztlk, daha titiz bir incelemeyle bir anlamda
yerine bellekte simge adlarn belirmesi asndan Signorelli ve Aliquis

zmlemeleri arasndaki ztlk, sz konusu zmlemelerin daha yakndan
incelenmesiyle bir anlamda ortadan kalkmaktadr.
te yanda aliquis rneinin asl nemi, Signorelli rneinden bir baka adan
farkllk gstermesinde yatmaktadr. kincisinde, bir adn ortaya karlmas az
nce balam olup sonra hemen kesilen, ancak ierii, Signorelli adn ieren yeni
konuyla aka balantl olmayan bir dnceler zincirinin etkisiyle engellenmiti.
Bastrlan konuyla unutulan adn konusu arasndaki tek iliki zamansal sreklilikti;
ancak bu, her iki konunun da bir d armda8 balant bulmalarn sa
ortadan kalkmaktadr. kinci rnekte de, unutmann yan sra, istenen adn yerini alma oluumu varm
gibi grnmektedir. Arkadama hemen sonra, unuttuu szc karma abalan srasnda, aklna
onun yerine geen herhangi bir eyin aklna gelip gelmediini sorduumda, bana, nce dizeye (belki de
a-liquis'in ayrlm blmne) bir ab eklemeyi nostris ab ossibus eklinde okumay aklndan
geirdiini sylemiti; sonra da, exoriare szcnn kafasnda "anlalan" ok garip bir aklk ve
srarla belirdiini ekledi, "nk bu, dizedeki ilk szckt." Exoriare'den balayarak aklna gelen btn
armlar saymasn istediimde, exorcism (cin kovma duas) szcn ortaya att. Dolaysyla,
yeniden retilmi durumdaki exoriare'de var olan vurgunun bu trden bir unutulann yerine geme
oluumu deeri tadn rahata kabul edebilirim Yerine geen szce, "cin kovma" arm
araclyla, azizlerin adlarndan ulalm olacakt. Ancak bunlar, kiinin pek nem vermeyecei
inceliklerdir. [Bundan sonraki iki tmce 1924'de eklenmitir:] (te yanda Wilson 1922, cin kovmann
istenmeyen ocuktan, aldrma ya da dk, yapma yoluyla kurtulma ynndeki bastrlm dncelerin
yerini alabilecek en iyi simge olmas nedeniyle, exoriare'tm vurgulanmasnn, olgunun anlalmasnda
byk nem tadnn altn izmektedir. zmlemenin geerliliini zayflatmayan bu dzeltmeyi,
kranla kabul ediyorum.) Ancak, unutulan szcn yerine akla baka adn gelmesiyle oluan her
trden simgenin, bastrmayla harekete geirilmi bir unutkanlk eiliminin sreklilik gsteren bir
belirtisi belki de yalnzca belirleyici zellik ieren aklayc bir belirtisi olduunu kabul etmek
mmkn grnyor. Simge szck oluumunun, yanl adlarn simge olarak ortaya kyla kendini
belli etmedii durumlarda bile var olduunu, ve unutulan adla ok yakndan ilikili bir enin
vurgulanmas nedeninin bu olduu dnlebilir, rnein Signorelli deneyiminde, sanatnn adnn
anmsanmamas durumu srd srece, bir dizi freskle, tablolarndan birinin kesinde bulunan kendiportresinin grsel ans son derece netti
ya da en azndan gzmn nne gelen olaan grsel an izlerinden ok daha youndu. Gene
1898'deki yazmda anlattm, yabanc bir kentteki bir adreste, ziyaret etmek durumunda olduum,
ancak bu konuda ok isteksiz bulunduum birinin evini ararken sokan adn unuttuum ve de hibir
ekilde aklma getiremediim olayda, normalde saylan anmsamada byk glk ekmeme karn,
evin numaras benimle alay edercesine ok net bir ekilde aklmda kalmt. [Bkz. bu kitapta, s. 76 ve
296.]
ignore ili rneinde, iki dnce kmesi arasnda bir isel balantnn bulunmad konusunda tam
anlamyla ikna olmu deilim. Ne de olsa, lm ve cinsel yaam
lamaya yetmiti. te yanda aliquis rneinde, hemen nceki bilinli

dnceye dahil olup sonra da bir engelleme eklinde yank brakan bu trden
bir bamsz bastrlm konu izine rastlanmamaktadr. Koullar yle gelimi
olsa gerektir: Konumac, kendi kuandaki insanlarn, haklarndan yoksun
brakld olgusunu dnmekteyken Dido gibi, yeni bir kuan, bu
baskclardan alaca kehanetinde bulunuyor. Bylece, kendisinden sonra
gelenlere vrislerin doaca haberine ilikin dileini dile getirmi oluyor.
Tam o anda, kart bir dnce ie karyor. "Gerekten senden sonra
geleceklerden bunu mu istiyorsun? Hayr istemiyorsun. u anda, kim
olduunu bildiin kiiden vrislerin olaca haberini alsaydn amma utanrdn.
Hayr: Vris yok almalar iin onlara gereksinimimiz olsa da vris yok."
Bu eliki tpk Signorelli rneinde olduu gibi, dnsel elerinden biriyle,
geri evrilen dilekteki bir e arasnda bir d arm kurarak ortaya kyor;
bu kez her trden yapaylk grnmne sahip armsal bir dolambal
yoldan yararlanarak, son derece keyfi bir ekilde ortaya kyor. Sz konusu
olgunun Signorelli rneine uyduunu gsteren ikinci bir eyse, elikinin
kklerini bastrlm kaynaklardan ald ve dikkatin dalmasna yol aacak
dncelerden domu olduudur.
Szcklerin unutulmasyla ilgili bu iki tipik rnek arasndaki benzersizlik
ve i benzerlikler konusunda syleyeceklerimiz bu kadar. kinci bir unutma
ileyiinin bastrlm dnceden doan bir i elikinin bir dnceyi
bozmas olgusunun varln saptam olduk. Sanrm, iki sreten anlalmas
daha kolay olan bu ve bu tartma sresince, tekrar tekrar bu srele
karlaacaz.
Konusundaki bastrlm dnceler dikkatle izlendiinde, Orvitodaki fresklerin konusundan
hi de uzak olmayan bir fikirle kar karya gelinecektir. [Dr. Richard Karpe burada, Dlerin
Yorumunda (1900a), P.F.K., 4, VI. Blm (G), rnek VII
Sz edilen Orvieto yaknndaki Etrsk mabedine yaplan ziyaretle bir balantnn
bulunabilecei grn dile getirmiti.]
III. BLM
ADLARIN VE SZCK KMELERNN

UNUTULMASI1
Bir yabanc dildeki szckler dizisinin bir blmnn unutulmas
halinde nelerin olduuna ilikin yukarda (II. Blmde) anlatlan trden
gzlemler, kendi ana dilimizden szckler dizisini unutmann, temel farkllk
gsteren bir aklama gerektirip gerektirmedii konusunda meraklnz
uyandrabilir. Aslnda, ezberlenmi bir forml ya da iirin, bir sre sonra yanl
sylenmesi, deiik ve eksik dizelerle okunmas karsnda armayz
genellikle. Ancak bu unutmann bir btn olarak ezberlenmi ey zerinde
deimez bir etkisi olmamas, tersine soyutlanm bir parasnn atlanmas
eklinde ortaya kmas nedeniyle, bu trden bir yanl szckler dizisi
sylemeyle ilgili birka rnei zmlemeye deer bulabiliriz.
Gen bir meslektam bir konumamzda, kiinin kendi dilindeki bir iiri
unutmada, belki de yabanc dilde bir szckler dizisinden tek bir eyi
unutmadakine benzer itici glerin pekl bulunabilecei grnde olduunu
sylemiti. Ayn zamanda kendisi zerinde deney yapabileceimi belirtti.
Hangi iirle deney yapmamz istediini sorduumda, ok sevdii ve en
azndan birka drtln ezbere bildiini sand "Die Braut von Korinth"i2
seti. Daha iin banda neredeyse
[Bu blm kitaba 1907de eklenmiti. Aada belirtilecei zere pek ok yeni malzeme eklendi
buna. 53. sayfaya kadarki ilk blm, 1907 ylma dek gider.]
2
["Korintli Gelin", Goethenin balad.]
artc bir kararszla kapld. "Acaba, Korintden Atina'ya giderken

miydi? diye sordu. Ben de bir an tereddt ettim, sonra glerek, iirin,
"Korintli Gelin" eklindeki balnn gen adamn ne yne gittii konusunda
kukuya yer brakmadn syledim. Bunun zerine ilk drtln tekrar,
dzgn bir ekilde ya da hi deilse arpc armalar olmakszn gerekleti.
Meslektam ikinci drtln ilk dizesini bir sre dnr gibi oldu, sonra
devam etti ve u ekilde okudu:
Aber wird er auch willkommen scheinen,
Jetzt, wo jeder Tag was Neues bringt?
Denn er st noch Heide mit den Seinen
Und sie sind Christen und getauft3
O, drtln sonunu getirmeden, ben arm bir halde kulaklarm

dikmitim; son dize okunduktan sonra, ikimiz de burada bir arptmann sz
konusu olduu konusunda birletik. Ancak dzeltmede baarl
olamadmzdan hemen Goethenin iirlerini almak zere kitapla kotuk ve
aknlk iinde, ktann ikinci dizesinin tmyle farkl olduunu, ve bunun
meslektamn belleinden km ve yerini oraya ait olmad belli bir baka
eye brakm olduunu grdk. Dorusu yleydi:
Aber wird er auch willkommen scheinen;
Wenn er teuer nicht die Gunst erkauft?4
[Szck anlam: "Ama aslnda erkek ho karlanacak m,

Byle her yeni gn yeni bir ey getirirken?
nk o ve sllesi hl dinsiz,
Onlarsa Hristiyan ve d vaftizli."
Bir sonraki paragrafta tartlan ve tmyle yanl olan ikinci dizeden baka, nc ve drdnc
dizelerde biraz yanl alntlanm. yle olacaklard:
"Er ist noch ein Heide mit den Seinen Und sie
sind schon Christen und getauft."
("O ve slalesi hl dinsiz
Onlarsa halen Hristiyan ve de vaftizli.")
4
["Ama aslnda erkek ho karlanacak m, Ltf pahalya satn almazsa?"]
"Getauft" ["vaftizli", aadaki iki dize] "erkauft"la kafiyeliydi, bir de,

karmdakinin "dinsiz, "Hristiyan" ve "vaftizli" szckleri grubunu bir araya
getirmesinin metnin devamn anmsamasnda ona pek yardmc olmamas
dikkatimi ekti.
"ok iyi bildiinizi sylediiniz bir iirdeki bir dizeyi nasl olup da
bylesine tmyle karp atabildiinizi aklayabilir misiniz?" dedim
arkadama "ve yerine koyduunuz dizeyi nereden kardnz konuunda bir
fikriniz var m?"
Pek istemeyerek de olsa, bana bir aklama yapacak konumdayd. "Jetzt,
wo jeder Tag was Neues bringt dizesi bana bildik geliyor; ksa bir sre nce
kendi uramdan sz ederken kullanm olmalym bu szckleri bildiiniz
gibi iimde u anda grlen gelimeden ok memnunum. Ama tmce buraya
nasl girmi? Bir balant aklma geliyor. Uygun bulmadm dize, Wenn er
teuer nicht die Gunst erkauft dizesi anlalan. Bu, birincisinde geri evrilen ve
maddi durumumdaki byk gelimeden dolay, imdi tekrarlamay
dndm bir evlenme teklifiyle ilintili. Size baka bir ey syleyemem,
ama teklifim kabul edilirse, hem o zaman hem de imdi, bir eit hesaplar
peinde koulmu olduunu dnmek hi de ho olmayacak benim iin."
Daha fazla ayrnt renme gereksinimi duymakszn bu aklamann akla
uygun olduunu dndm. Ama sorularm srdrdm: "yle ya da byle,
nasl oluyor da, sizin zel sorunlarnz, Korintli Gelin' metniyle ilgili
olabiliyor? Acaba sizde de, iirde nemli rol oynayan trden dinsel inan
farkllklar da sz konusu' olabilir mi?"
Keimt ein Glaube neu,
Wird oft Lieb und Treu
Wie ein bses Unkraut ausgerauft.5
Tahminim yanlt; ama iyi hedeflenmi tek bir sorunun ona ani bir
kavray veriini grmek artc oldu, meslektam kukusuz o ana dek
farknda olmad baz aklamalarda bulundu. Bana skntl, hatta honutsuz
bir bak bakt ve iirden bir baka blm mrldand:
["Bir inan henz doduunda, zararl bir ot gibi sklr sevgi ve sadakat."]
Sieh sie an genau!

Morgen ist sie grau.6
ve ksaca dedi ki:7,Kz benden biraz yal. Onu daha fazla skmamak iin
soruturmay kestim. Bu aklama bana yeterli gelmiti. Ancak zararsz bir
unutmann, ona neden olan kaynan arama giriiminin, unutan kiinin zel
yaamndaki bylesine uzak ve kiisel sorunlara dayanmas ve bylesine sknt
verici bir etki yaratmas artcyd kukusuz.
ite, nl bir iirdeki bir dizi szc unutmakla ilgili olarak, Jung'un vermi
olduu bir rnek (1907, 64). Yazarn kendi szlerini buraya alyorum.
"Bir adam, 'Ein Fichtenbaum steh einsam.J diye balayan nl bir iiri
sylemeye alyordu. 7hn schlafert'8 diye balayan dizede takld; 'mii weisser
Decke' (beyaz arafla) szcklerini unutmutu. Bylesine bilinen bir iirden
szcklerin unutulmasna ardm ve1mit we-
["O kadna (ngilizce eviride "Look on her carefully." ev.) dikkatli bakn. Yarn krlam
olacak.] Meslektam, hem szck sralamasn hem de szcklerin gnderme yapt eyleri bir
anlamda deitirmekle iirin bu gzel blntnde deiiklikler yapmt. Hayali gelin damada derki:
"Meine Kette hab1 ich dir gegeben;
Deine Locke nehm' ich mit mir fort.
Sieh sie an gnau!
Morgen bist du grau,
Und nr braun erscheinst du wieder dort."
7
["Sana kolyemi veriyorum; senin bir tutam sam beraberimde gtryorum. Ona dikkatli bak.
Salarn yarn krlam olacak, ve sen, yalnzca orada tekrar kahverengi (sal ev.) olarak ortaya
kacaksn." (Dizelerin ierii, nc dizedeki "sie1 ("o" ya da "o kadn") szcyle sa tutamndan
sz edildiini gsteriyor* Baka bir balamda, dize, "O kadna dikkatle bak" anlamna gelebilirdi.)]
["Bir kknar aac tek bana dikilmi." Heine, Lyrisches intermezzo, XXXIII.]
[Sz konusu dizeler yle:
Ihn schlafert; mit weisser Decke

Umhllen ihn Eis und Schnee.
Pinekliyor, beyaz bir arafla Buz
ve kar onu rtyor.]
isser Decke' ile ilgili olarak aklna gelenleri sylemesini istedim. u armlar
zinciri ortaya kt: 'Beyaz bir araf insana kefeni dndryor

l bedeni rten bir keten araf' (biraz durdu) 'imdi, yakn bir
arkadam geldi aklma aabeyi yaknlarda anszn lmt kalp krizinden
lm olduu sylendi oda iri yaryd. arkadam da iri yar az nce bu
olayn onun da bana gelebileceini dndm; nk bizim ailede naslsa
imanlama eilimi var, benim dedem de kalp krizinden ld; kendimin de fazla iri
yar olduumu fark ettim ve bu yzden yaknlarda perhize girdim.'
"Demek ki," diyor Jung, "adam bilindnda, kendisini hemen beyaz kefene
sarlm kknar aacyla zdeletirdi."
Budapeteli dostum Sndor Ferenczi den aldm aadaki bir dizi szc
unutma rnei9 bir yazardan alnm deil de, unutan kiinin kendisi tarafndan
ortaya atlm bir tmceyle ilgili olmas asndan nceki rneklerden
ayrlmaktadr. Bir de ayrca, birincisi anlk bir arzuya yenik derken, bu ikinci
unutma, saduyumuzun safnda yer alma zellii gstermesi asndan, bir
anlamda sra d bir olgu olarak kabul edilebilir. Bu durumda ruhsal savrukluk,
yararl bir ileve hizmet eder hale gelmektedir. Tekrar kendimize geldiimizde, az
nce kendisini sadece bir ilevin baarszla uramasnda || unutma eklindeki
ruhsal yetersizlikte da vurabilmi olan bu i aklnn gereklemesini kranla
karlayoruz.
"Bir dost toplantsnda birisi, 'Tout comprendre c'est tout pardonner diye
alnt yapt. B 'tmcenin ilk blmnn yeterli olduunu syledim. 'Balama'
bir kstahlkt: bu i Tanryla papazlara braklmalyd. Aramzdan biri bu gzlemin
ok yerinde olduunu syleyince, cesaretlendim ve belki de nl eletirmenin
olumlu grn garantiye almak amacylageenlerde daha iyi bir ey dndm syledim. Ama i tmceyi sylemeye gelince, unuttuumu grdm.
Hemen toplantdan ayrldm ve perde armlar [yani unuttuum fikrin yerini
alan imge fikirleri] yazdm, ilk aklma gelenler aradm fikrin douuna tanklk
eden iki eyin arkadamn ve
[Bu
ve bunu izleyen drt paragraf 1910da eklenmitir.]
Budapetedeki caddenin ad oldu; sonra genellikle Maxi dediimiz bir baka

dostun, Maxin ad geldi aklma. Bu beni 'maxim' szcne ve aradmz
eyin, balangtaki gzlemimde yaptm gibi, nl bir maximin (vecizenin)
bir eitlemesi olduunu anmsamaya gtrd. Gariptir, hemen sonra bir zl
sz, bir vecize deil de u tmce aklma. Geldi: 'Tanr insan kendi imgesinde
yaratt. Hemen ardndan ayn fikir tersinden belirdi belleimde: nsan Tanry
kendi imgesinde yaratt. Bunun zerine, aradm eyin ans hemen ortaya
kt. O gn, arkadam Andrassy Sokanda bana, insani olan hibir ey
bana yabanc deildir demiti, ve ben, ruh zmlemedeki bulular ima
ederek, Hatta biraz daha ileri gidip hayvani olan hibir eyin sana yabanc olmadn syleyebilirsin, demitim.
"Ama sonunda istediimi anmsadktan sonra, bu szleri o topluluk iinde
syleyemedim, Bir arkadamn, bilinaltnn hayvan doasnn bulunduunu
sylemi olduum gen ei de oradayd, bylesine ho olmayan hakikatleri
kabullenmeye hazr olmadn kabul etmek zorundaydm. Unutmam, ondan
gelecek birok tatsz sorudan ve anlamsz bir tartmadan kurtarmt beni.
Bendeki geici 'amnezi'yi (bellek kaybn) hazrlayan g bundan baka hibir
ey olamazd.
"Unutulan tmcede insandaki hayvan ima ediliyordu ve perde arm,
Tanrlar insanlar tarafndan uydurulmu konuma aalayan bir tmceden
douyordu. Dolaysyla, her ikisinde de ortak e Capitis diminutio [yani
insann konumundan yoksun braklmas] oluyordu. Burada konunun,
konumann kkrtt anlayl olma ve balama ile ilgili dnce zincirinin
devam olduu apak ortadayd.
"O an aklma getirmeye altm eyin bylesine abuk ortaya
kmasnn nedeni belki de dncenin sansre urad topluluktan hemen
ayrlp bo bir odaya ekilmemdi."
O gnden bu yana10 bir dizi szcn yanl anmsanmas ya da
unutulmasyla ilgili pek ok zmleme yaptm; bu aratrmalarmda elde
ettiim sonu, beni hep yukarda "aliquis" [s. 43] ve "Korintli Ge-
57-8'de ve 58-9'daki iki blm dnda buradan s. 60'a kadarki yazlar 1907'de
yazlmtr.]
lin" [s. 50] rneklerinde ortaya kan ileyiin hemen hemen evrensel bir
geerlilii olduunu kabul etmeye eilimli kld. Her seferinde, kiiye zel
konulara uzanmalar ve zmlenen kii iin rahatsz edici bir durum
yaratmalar asndan, yukarda anlatlanlar trnden zmlemeleri aktarmak
genellikle biraz ters dyor. Bu nedenle baka rnek vermeyeceim.
Malzemeleri ne olursa olsun, bu olgularda ortak olan ey, unutulan ya da
arptlan konunun herhangi bir armsal yolla, bilind bir dnce
ieriiyle etkisinin kayna unutma biiminde kendini gsteren bir dnce
ieriiyle balanddr.
imdi adlarn unutulmasna dnyorum. Buraya kadar, olgu malzemesini
de, ardndaki itici gleri de ayrntl bir ekilde ele almadk. Bunun zaman
zaman kendimde fazlasyla gzlemlediim trden bir parapraksi olmas
nedeniyle, rnekleme konusunda zorluk ekmeyeceim. Hl ektiim hafif
migren arlar11 genellikle saatler ncesinden adlar unutmamla geleceklerini
haber verirler, beni almam kesmek zorunda brakmayan bu arlarn en
fazla olduu durumlarda btn zel adlar aklmdan kar gider sanki, ite bu
benimki gibi olgularda, ilkesel olarak ruh zmsel abalarmza kar durmak
yerinde olabilir. Peki, bu gzlemden, unutkanln, zellikle de ad unutmann
nedenlerinin dolam sisteminde ve beyni genel ilevsel bozukluklarnda
aranmas, ve dolaysyla bu gibilerinki ruhbilimsel aklamalarnn
aratrlmas iinin bir kenara atlmas gerektii sonucu kmaz m? Benim
grme gre, kmaz; buna evet demek, btn olgularda ayn zellii
gsteren ileyii destekleyen, deiken, ancak temel etmen konumunda
bulunmas ille de gerekli olmayan etmenlerin harekete geirdii bir srecin
ileyiini karmaklatrmak anlamna gelir. Burada tartmay srdrmek
yerine, bir karlatrmayla bu kar k yantlayacam.
nlemsiz davranarak kentin tenha bir blgesinde gece yrye ktm
ve saatimle czdanm aldrdm varsayalm. Durumu en yakn karakola u
szcklerle bildiriyorum: "yle yle bir sokaktayken, yalnzlk ve karanlk
saatimle czdanm ald." Bu ifadede, doru
11
[Freud btn yaam boyunca migren arlarndan yaknd. Bkz. Jones, 1953, 339.]
olmayan hibir ey sylememem gerekirken, bu durumda azmdan kan

szckler beni aklmn pek yerinde Olmad izlenimini uyandrma
tehlikesiyle kar karya brakm oluyordu. Durum, yalnzca bulunduum
yerdeki sszlk sayesinde ve karanln perdesi altnda mehul kt kiilerin
deerli eyalarm soyduunu sylemekle doru olarak betimlenmi olurdu.
Adlarn unutulmas, olaynda durum farkl olmasa gerektir; yorgunluk, dolam
bozukluklar ve sarholuk sayesinde, mehul bir fiziksel g baka
durumlarda, saln yerinde, yetkinliin dorukta olduu bir anda ayn bellek
baarszln getirebilecek olan bu g belleime ait olan zel adlara
ulamaktan yoksun klyor beni.
Kendimde gzlemlediim ad unutma olgularn zmlediimde, hemen
hemen her seferinde, aklma gelmeyen adn, benim iin kiisel nem tayan
ve belde gl ve ou kez rahatsz edici etkiler uyandrabilecek bir konuyla
ilgili olduunu gryorum. Zrih ekolnn (Bleuler, Jung, Riklin) o elverili
ve akla uygun uygulamasna gre, bu olguyu u ekilde de aklayabilirim:
Yitik ad, bendeki bir "kiisel komplekse" dokunmutur. Adla aramdaki iliki,
benim beklemeyeceim bir ilikidir ve genellikle (szel benzerlik ya da
seslerdeki aynlk gibi) yzeysel armlarla ortaya kabilecek niteliktedir.
Bu durumu baz basit rneklerle aklamak yerinde olacak.
(1) Bir hasta, kendisine Rivierada bir tedavi ve dinlenme merkezi
nermemi istedi. Cenevreye ok yakn bir yerde byle bir kurulu biliyordum* hatta orada doktorluk yapan bir Alman meslektamn adn da
anmsyordum; ama kuruluun ok iyi bildiimi sandm ad, aklmdan
kmt. Ben, apar topar ailemdeki hanmlara danrken, hastaya beklemesini
sylemekten baka yapacak ey yoktu. "Doktor N.'nin Cenevre yaknlarndaki
bir yeride ilettii ve u u kiinin uzun sre tedavi grd kk
sanatoryumunun ad neydi kuzum?" "Eh, sen unutmayacaksn da kim
unutacak! Yerin ad Nervi." Sinirlerle12 pek ili dl olduumu itiraf
etmeliyim elbet.
(2) Bir baka hasta, yaknlardaki bir tatil yresinden sz ediyordu, iki nl
otelinden baka kendisi iin zel anlam tayan bir nc
12
Nervi" Latince (ve talyanca) "sinirler" anlamna gelir.]
otelin bulunduunu syledi; adn birazdan syleyecekti. Bu nc otelin

varlndan kuku duyduumu syledim, bu yrede yedi yaz geirdiimi, ve
otelleri kendisinden iyi bilmem gerektiini belirttim. Ancak benim savmn
basksyla ad anmsayverdi. Otelin ad "Hochrtner"di. yle deyince ben de
durumu kabullendim, hatta varln yadsdm otele yakn bir yerde yedi yaz
boyunca yaadm bile syledim. Byle bir durumda nasl oluyordu da otelin
hem varln hem de adn unutabiliyordum? Sanrm bunun nedeni, sz
konusu otel adnn, Viyana'da uzman doktor olan bir meslektamn adnn syleniiyle byk bir benzerlik tamas ve iimdeki "mesleksel kompleksin bir
kez daha eelenmi olmasyd.
(3)
Bir
baka seferinde, tam Reichenhall tren istasyonunda bilet
ayrrken, bir sonraki byk istasyonun ad aklma gelmedi. ok iyi bildiim
bir add, ok sk oradan geiyordum. Tarifeye bakmak zorum da kaldm.
stasyonun ad " Rosenheim" . Ad okuduum anda hangi arm
nedeniyle unuttuumu anladm. Bir saat nce, Reichenhall yaknlarnda bir
evde oturan kz kardeimi ziyaret etmitim; kardeimin ad Rosa'yd,
dolaysyla buras ayn zamanda "Rosenheim,13 ["Gl-evi"] oluyordu.
Bendeki "aile kompleksi" istasyonun adn belleimden karmt.
(4)
"Aile kompleksi nin pekl avclk olarak nitelenebilecek etkinliklerini gsterecek pek ok rnek var bende.|
Bir gn muayenehaneme bir kadn hastann erkek kardei olan gen bir
adam geldi.13 Onu saysz kez grmtm ve kendisine adyla seslenirdim.
Onun ziyaretinden sz etmek istediimde, (hi de sra d olmadm ok iyi
bildiim) adn unuttuumu grdm, ne yapsam anmsayamyordum. Bunun
zerine dkknlarn tabelalarn okumak zere sokaa ktm ve ad, ilk
okuyuta anmsadm. Bu olayn zmlenmesi, ziyaretiyle kendi kardeim
arasnda bir paralellik, bastrlm bir soruyla aklma gelmeye alan bir
paralellik kurduumu gsterdi. Soru uydu: "Benim erkek kardeim ayn
durumda olsayd, benzer ekilde mi davranrd, yoksa tam tersini mi yapard?"
Kendi ai
13
[1901 ve 1904'te bu rnek II. Blmdeki ilk tmcenin dipnotu olarak yer almt. Bkz. s.
42, n.2.1907de kitaba III. blm eklendiinde imdiki yerine aktarld:]
lemle dier aileyi ilgilendiren dnceler arasndaki bir d ban kurulmas,

her iki durumda da annelerin adlarnn Amalia olmas raslants sayesinde
olanakl olmutu. Daha sonra konuyu dndmde, unutulan adlarn yerine
konulan ve srekli aklma gelip duran Daniel ve Franz adlarn da anladm.
Bunlar da tpk Amalia gibi, Schillerin [Oyunu] Die Ruber'den alnm ve
"Viyana yrys"14 Daniel Spitzerin fkrasnda anlmlard,
(5) Bir baka seferinde bir hastann adn anmsayamadm; delikanllmdaki baz anlan artryordu. Yaptm zmleme, bana aradm
adi vermeden nce ok karmak yollara gtrd beni. Hasta, grme yetisini
yitirme korkusu tadn dile getirmiti; bu, bir silah kurunuyla kr olan bir
gencin ansn uyandrd; bu da, kendisini silahla yaralayan bir baka genci
artrd. Bu ikinci gencin soyad hastann adyla aynyd ama aralarnda
hibir akrabalk yoktu. Gene de, bu iki kurunlanm genle ilgili kaygl bir
bekleyii kendi ailemin bir yesine aktardmn bilincine varncaya dek ad
aklma gelmedi.
Demek ki, genelde farknda olmadm, ancak adlar unutmak gibi
durumlarda kendini ele veren srekli bir "kendime mal etme" akln dolayor
dncelerimde. Bakalaryla ilgili olarak duyduum her eyi kendimle
kyaslamak zorundaydm sanki; sanki kiisel komplekslerim, bir baka kiiye
dikkatim ekildiinde kabaryordu. Bu bana zg bir bireysel zellik
olamazd; bu olsa olsa, "kendimizden baka eyleri" genelde anlama
biimimizin bir belirtisini ele veren bir durumdu. Baka insanlarn da bu
noktada bana ok benzediklerini varsaymak iin hakl nedenlerim var.
Bu trden en yakn rnek,15 olay kendisi de yaayan, Herr Lederer diye birisi
tarafndan aktarld bana. Bu kii Venedik'te balayndayken, yle bir tand
bir bayla karlayor ve gen eini onunla tantrmaya davranyor. Ancak
adamn adn unuttuundan, bu ilk karla
14
[Daniel Spitzer ( 835-1893) gazetelere, "Viyana'da Yryler" balyla dzenli olarak

yazlar yazan nl bir gazeteciydi. Burada, Spitzer'in, Schiller'in oyunlarndaki eitli
karakterlerin adlarnn, kendi ailesinden kiilerin adlarndan alndn sanan ve bundan mutluluk
duyan romantik bir dulla yapt konumay aktaran yazsna gnderme yaplyor. Bkz. Spitzer,
1912,134 dipnot.]
15
[1901 ve 1904'de bu rnek II. Blmn ilk tmcesinin dipnotuydu. Bkz. s. 42, n. 2 1907'de
imdiki durumuna getirildi.]
mada anlalmaz bir gevelemeyle ii geitiriyor. Venedikte sk karlamamak olanakl olmadndan adamla ikinci kez karlatklarnda, onu bir
kenara ekiyor ve ne yazk ki unuttuu adn syleyerek kendisini mahcup
olmaktan kurtarmasn rica ediyor. Yabancnn yant insan doasyla ilgili
olaand bir bilginin kantn oluturmakta: "Adm anmsayamaymza
amadm. Adm, sizinkiyle ayn heder er!" nsan kendi adna bir
yabancda rastlaynca ister istemez bir honutsuzluk duyuyor. Geenlerde
muayenehaneme gelen biri kendisini Herr S. Freud diye tanttnda bunu ok
iyi fark etmitim. (Bu arada, eletirmenlerimden birinin bu konuda onun
duygularnn benimkinin kesinlikle tersi olduunu sylediini belirtmeliyim.)16
(6) Kendine mal etmenin yarataca etkiler Jung'un aktard (1907, 52)
aadaki rnekte de grlebilir:
"Herr Y. diye biri, bir bayana k oluyor; ancak karlk gremiyor ve ksa
bir sre sonra hanm Herr X. ile evleniyor. Daha sonra, Herr Y., Herr X.le
uzun zamandr tanyor olmasna hatta onunla i ilikilerinde bulunmasna
karn, adamn adn unutup duruyor, yle ki Herr X. ile yazmas sz konusu
olduunda ad hep bakalarna sormak durumunda kalyor."
Elbet burada unutmay oluturan itici g, kendine mal etme grubuna giren
daha nceki rneklere gre daha saydam. Burada unutma, Herr Y.nin,
kendisinden daha ansl rakibine kar duyduu tepkinin dolaysz sonucuymu
gibi grnyor; onun adn bile anmak istemiyor: "ondan bunu
beklemezdim."17
(7) Ad unutma olgusunun itici gc daha ince, daha saf olabilir; adn
sahibine kar "yceltilmi" denebilecek bir kskanma, bir kin ierebilir.
Budapeteden Frulein I. von K. diye biri unlar yazyor:
"Kendime gre kk bir kuram gelitirdim. Resim yapma yetenei
olanlarn, mzikten fazla holanmadklarn, mzik yetenei olanlarn da
resimden holanmadklarn fark ettim. Bir sre nce biriyle bu konuyu
konuuyordum, dedim ki: 'Bugne dek bir kii dnda hi yanl-
[Bu not
16
1907de eklenmiti.]
17
["Nicht gedacht soli seiner werden Heinenin Nachlese, "Aus der Matratzengruft,"
No. IV'ndeki bir iirinin ilk dizesiyle nakarat. Tmce ayn zamanda geleneksel bir Yahudi aile
svgsdr. Bundan sonraki rnek, 1920de eklenmitir.]
madm.' O kiinin adn sylemek istediimde, ok yakn arkadalarmdan

birine ait olduunu bilmeme karn, kesinlikle unuttuumu grdm. Birka
gn sonra bir rastlant sonucu adn sylendiini duyduumda, hemen bu adn
konumamzn konusu olan kuramm rten ad olduu bilincine vardm. Ona
kar bilindnda duyduum tepki, baka durumlarda ok iyi bildiim adn
unutmam eklinde kendini gstermiti.
.
18
(8)
Ferenczinin aktard aadaki olgu, kendine mal
etmenin ad unutmaya yol amasnn biraz farkl bir eklini rnekliyor.
(Botticelli ve Boltraffio adlarnn Signorelli'nin yerine getii rnekler gibi)[s.
36] unutulan adlarn yerine geen armlar vermesi asndan zmlemesi
zellikle retici.
"Ruhzmleme konusunda bir eyler duyan bir hanm, ruh zmlemeci
Jung'un19 adn anmsayamyor.
"Aklna Jung yerine u szckler geliyor: ki (bir ad), Wilde, Nietzsche,
Hauptmann.
!
Ona unuttuu ad sylemedim ve aklna gelen adlarla ilgili serbest
armlarda bulunmasn istedim.
"K ile balaynca hemen Frau Kinin, ne denli resmi ve yapmackl biri
olduunu, ancak yana gre ne kadar iyi grndn syledi. 'Hi
yalanmyor.' Wilde ve Nietzschenin ortak zellii olarak da 'lgn'
szcn kulland. Sonra birden, aka yollu, 'Siz Freudcular kendiniz iyice
ldrncaya dek lgnln nedenlerini arayacaksnz korkarm; deyiverdi.
'Wildea da Nietzscheye de dayanamyorum. Onlar anlamyorum.
Duyduuma gre ikisi de ecinselmi; Wilde genlerle dp kalkyormu.'
(Unuttuu ad bu tmcedeMacarca da olsa azndan kmt ama gene de
anmsayamad.)
"Hauptmann'dan balaynca, nce iHalbe20 sonra d'Jugend dedi; ve ite
ancak, dikkatini jugend' szcne ektikten sonradr ki, aklna gelmeyen
adn Jung olduunu anmsad.
[Bu rnek 1910'da eklenmitir.]

19
["Jungs Almancada ayn zamanda "gen anlamna gelir.} on,
20
[Hauptmann ve Halbe nl Alman oyun yazarlaryd. Halbenin en nl oyunlarndan

biri Jigend (Genlik') adn tayordu.]
"Bu hanm otuz dokuz yandayken kocasn yitirmiti ve yeniden

evlenmeyi dnmyordu. Dolaysyla kendisinde genlik ya da ya artran
herhangi bir eyi anmsamaktan kanmas iin yeterli nedenleri vard. Yitik
ad perdeleyen fikirlerin tmyle szcn ieriiyle ilgili armlarla
balantl bulunmas ve sessel bir armn bulunmay son derece
arpcyd."
(9) 21 ite size konusunun kendi kendisini aklad ve ok ince ve
somut bir itici gcn etkisiyle ortaya km bir baka ad unutma rnei:
"Ek ders olarak aldm felsefe snavnda, Epikurosun retilerini ve daha
sonra da ileriki yzyllarda kuramlarn kimin gelitirdiini sordular. Daha
birka gn nce bir kafede otururken Epikurosun izleyicisi olduunu
duyduum Pierre Gassendinin adn verdim. Bu soruyu yantlaymn tatl
aknl iinde Gassendinin uzun sredir ilgimi eken biri olduunu ekleme
yrekliliini de gsterdim. Bunun sonucu bir magna etim laude [stn baar]
belgesi oldu,, ama ayn zamanda ne yazk ki, bundan byle Gassendi adn
srarla unutma eilimini de birlikte getirdi. Btn abalanma karn sz konusu
ad anmsamamamn nedeni, sanrm bendeki sululuk duygusuydu; nk o
snavda aslnda ad bilmemem gerekiyordu."
Bu olguyu aktaran kiinin sz konusu snav anmsamaya kar duyduu
isteksizliin younluunu anlayabilmek iin, okura, doktora derecesinin bu kii
iin ok byk nem tadn ve daha pek ok eyin simgesi olduunu
sylemek gerek.
(10) 22
Bu noktada, bir kentin adnn unutulmasyla ilgili bir baka
rnei buraya ekleyeceim. Yukarda [s. 56 ve 57de] verilenler kadar yaln bir
rnek deil belki ama gene de bu trden aratrmalar gvenilir ve deerli
olduuna tanklk etmi kiilere ilgin gelecektir. talya'da bir kentin ad,
burada kukusuz tmyle aktarlmayacak olan son derece itici anlarn kayna
olan bir kadnn ilk adnn syleniine ok benzemesi nedeniyle, sz konusu
edeceimiz kiinin belleinden kyor. Bu unutma olgusunu kendisinde
gzlemleyen Budapeteli
21
[Bu rnek ilk kez 1907'de
22
[BU rnek 1910 ylnda eklendi.]
hekim Sndor Ferenczi, ok yerinde bir davranla durumu bir d ya da bir

nevrotik fikri zmler gibi ele alyor.
"Bugn, tandk bir aileyle birlikteydim, konuurken sz Kuzey talya'daki
kentlerden ald. Biri bu kentlerin hl Avusturya etkisinin izlerini tadn
syledi. Bu kentlerden birkann adlar anld, derken ben de bir kentten sz
etmek istedim, ancak Freudun unutma kuramna pek de uymayacak
ekilde orada olaanst iki gn geirmi olmama karn, adn
anmsayamyordum. Aradm ad yerine u armlar belleime hcum
ediyordu: Capua, Brescia, Brescia Aslan.
"Bu Aslan tpk elle tutulur bir nesneymiesine, bir mermer heykel
eklinde gzlerimin nnde duruyordu; ne var ki, (yalnzca resimlerini
grdm) Brescia zgrlk Antndaki aslana benzediinden ok, kitaplmda kk bir minyatr bulunan o dier nl mermer aslana, Lucerne
ehitler antndaki Tuileries'de len svireli nbetiler adna dikilen
anttaki aslana benziyordu. Nihayet unuttuum ad aklma gelmiti: Bu,
Verona'yd.
"O anda bende hafza kaybna (amneziye) neden olan suluyu bulmutum.
O zamanlar evinde kaldm ailenin eski hizmetisinden bakas deildi bu.
Ad Veronikayd (Macarcada Verona), ve itici baklarndan, tiz, crlak
sesinden ve ailede uzun sredir hizmet ediyor olmas nedeniyle hakkettiini
sand dayanlmaz burun byklnden nefret etmitim. Bir de, ailenin
ocuklarna kar bir tiran gibi davran bana dayanlmaz geliyordu. imdi
artk unuttuum szcklerin yerine geen imge armlarn anlamn da
kavram bulunuyordum.
"Aklma hemen Capua szcnn gelmesinin nedeni caput mortuum
[lmn kafas (kuru kafaev.)] szckleriydi. Veronikann ban ou kez
bir kuru kafaya benzetirdim. Macar dilindeki Kapzs (hrsl) szc imge
szcn olumasnda fazladan belirleyici grevi grmt kukusuz. Elbet
ben de, Capua ve Verona'y corafik fikirler ve ayn ritmi tayan talyanca
szckler olarak birbirine balayan ok daha dolaysz arm yollarn
bulmutum.
"Ayn ey Brescia iin de geerliydi; ama burada da fikirleri balayan
halkalarda dolambal yan yollar bulunuyordu. .
"Veronika ya duyduum sevgisizlik bir zamanlar yle iddetliydi ki, onu
dpedz mide bulandrc gryordum, btn bu zelliklerine
karn bir ak yaamasnn ve biri tarafndan sevilmesinin olanakl oluu

karsnda duyduum aknl birka kez dile getirmitim. 'Nasl olur,'
diyordum, 'onu pmek insann midesini bulandrr!23 Ama gene de, dm
svireli Nbetiler fikriyle bu kadn arasnda bir balant kurulmu olsa gerek.
"Brescia en azndan burada, Macaristan'da aslanla deil de baka bir vahi
hayvanla balantl olarak sk sk anlr. Bu lkede, ayrca da talya'nn
kuzeyinde, en nefret edilen ad, General Haynau'nun, halk arasnda 'Brescia'l
Hyaeria! Diye bilinen addr. Demek ki, dncelerimin bir dal, nefret edilen
tiran Haynaudan Brescia yoluyla (via) Verona kentine, dier dalysa, (aklmda
bir ller ant belirmesine neden olan) llerin mezarlarna giren crtlak sesli
hayvan fikri yoluyla kuru kafaya ve zamannda bu evde Macaristan ve talya
zgrlk mcadelelerinden. Sonra grevde bulunan Avusturyal general kadar
tiranca davranan Veronika'nn itici sesine uzanmt.
"Lucene Veronika'nn, hizmetinde bulunduu aileyle birlikte, ayn adl
gln kysndaki Lucerne kasabas yaknlarnda bir yaz tatili geirme
dncesiyle balantlyd. te yanda svire Nbetisi bu kadnn yalnzca
ocuklara deil ailenin yetikin yelerine kar da tiranca davrandn ve
kendisini bir 'Garde-Dame' [dad, (gen kza elik eden yal kadnev.),
szck anlam 'hanmlarn koruyucusu'] olarak grdn artryordu.
"Hemen unu sylemeliyim ki, Veronikaya kar bilinli olarak
duyduum sevgisizlik, uzun zamandr alm durumda. O gnlerden bu yana
grn de davranlar da byk lde olumlu ynde deiti, pek sk
olmasa da, zaman zaman iten scak duygularla grrm kendisiyle. Her
zamanki gibi, bilindm [eski] izlenimlerime daha da sk tutunuyor: Artk
'mazi olmu. gcendiren bir an bu.24
"Tuileries de bir baka kiiye, pek ok durumda gerekten de evin
kadnlarn 'korumu olan' yal bir Fransz hanma yaplm bir gnderme
oluyor; bu kadna gen yal herkes sayg gsterir ve her-
23
[Almancada "mide bulanmas" szcnn 'Brechreiz") karlnn ilk sesleri,

"Brescia"
szcnn ilk hecesine benzer.]
24
[Almanca: "nachtrgalich und nachtregend. ] (ngilizce eviride: 'retrospective' and
resentful. ev.)
halde biraz da ondan korkarlard. Bir sre iin ondan Franszca konuma
dersleri alm, lve'i [rencisi] olmutum. Elve szc ayrca, evinde
konuk olduum kiinin kuzey Bohemyada oturan kaynbiraderini ziyaret
ettiimde, yerel kyllerin, orman blgesindeki okulun rencilerine
Lwen'25 [aslan] demelerinin beni hayli gldrmesi ansn da artryordu.
Bu elendirici an da hyaena'nn aslan imgesine dnmesinde rol oynam
olabilir.
(l)26 imdi vereceimiz rnek de, bir sre iinde kiiyi etkisi altnda
bulunduran bir kiisel kompleksin ok uzak bir balant yardmyla bir adn
unutulmasna neden oluunu gstermekte.
Alt ay nce birlikte Sicilyaya bir gezi yapm olan biri yal, biri gen
iki adam, o gzel ve unutulmaz gnlerin anlarn anlatyorlard birbirlerine.
ey, dedi gen olan, 'Selinunte gezisine kmadan nceki geceyi
geirdiimiz yerin ad neydi? Calatafimi deil miydi? Yal olan kar koydu:
'Hayr, hayr, deildi, ama gecenin btn ayrntlarn ok iyi anmsamama
karn yerin adn ben de unuttum. Birisi bir ad unutmaya grsn, hemen ben
de unutuveririm. [S. 74 ve devam ile kr.] Gel u ad bulalm. Ama aklma
gelen tek ey Caltanisetta, ve doru olmad kesin. Gen olan, Yok,' dedi,
ad ya bir w ile balyor ya da iinde w.var/ Dieri, 'Ama talyancada w yok
ki,* diye itiraz etti bu kez. Aslnda v" demek istemitim, anadilimde w
harfine alk olduum iin yle syledim. Yal olan 'vyi kabul etmedi.
Aslna bakarsan, dedi, ben daha imdiden Sicilyadaki adlarn pek ounu
unuttum; baz snamalar yapmann tam zaman imdi. rnein antik ada
Enna denilen bir tepedeki yerin ad neydi? Tamam, bildim Castrogiovanniydi. Gen adamn bundan sonra syledikleri, unutulan ad da bellee
getirdi. Castelvetrano! dedi ve varl konusunda srar ettii V harfinin bu
szckte var olduuna sevindi. Ksa bir sre iin yal olannda bir onaylama
belirtisi grlmedi; ama adn doru ldn kabul ettikten sonra unutuunun
nedenini aklamak ona dt. Durum ak,1
25
[Bu szcn ilk hecesinin belli bir yre lehesine uygun sylenii, "lves" in ikinci
hecesinin syleniine benzemektedir.]
26
[Balangta (1911de) ayr bir yaz olarak yaymlanan bu rnek, 1912de eklenmitir.
Anlat otobiyografiktir ve Freud'un Ferenczi ile birlikte 1910 gznde Sicilyaya yapt gezide
yaanmtr. ]
dedi, szcn ikinci blm vetrano", "veteran"a (emekli asker)

benziyor. Yalanma konusunu aklma getirmekten pek holanmadm ve
anmsatldnda garip tepkiler gsterdiimi biliyorum. rnein geenlerde
ok deerli bir arkadam, hakkmda byk vgler dzerken, "artk bir
delikanl olmadm" syledii iin "genliini hayli geride brakm" olmakla
suladm.27 Castelvetrano adnn ikinci yarsna kar direndiimin bir baka
belirtisi de, szcn birinci blmnn, belleimde doru adn yerini alan
Caltanisetta da ortaya km olmas.' Bu kez gen adam, 'Caltanisetta iin ne
syleyebilirsin? diye sordu. Bu/ diye itiraf etti yal olan, 'bana hep gen bir
kadnn adnn sevgiyle Sylenii gibi gelir.27
"Bir sre sonra ekledi: Elbet Enna da unutulan adn yerine geen bir simge
add. imdi dnyorum Biuslamlama yardmyla ne kan
Castrogiovanni ad, tpk unutulan ad Castelvetrano'nun '[yeterari' (yal)
iermesi gibi 'giovane'yi (gen) ieriyor.
"Yal adam, bu ekilde ad unutuunun nedenlerini akladn sanyordu.
Gen adamn belleindeki ayn baarszln itici gleri konusunda bir
aratrma yaplmad."
Adlarn unutulmasnda yalnzca durumu yaratan itici gleri deil,
ileyileri de ele almamz gerekir.28 ok sayda olguda, bir ad, adn kendisinin
bu trden itici gleri harekete geirmesi nedeniyle deil, ses ve vurgudaki
benzerlikten dolay bu itici glerin harekete geirdii bir baka ada
dokunduundan unutulmaktadr. Belirleyici ya da etkileyiciler bu ekilde
aka ortaya konulursa, grngnn ortaya kmas elbet aadaki rneklerde
grlecei zere ok daha kolay olacaktr.
(12) Dr. Eduard Hitschmann tarafndan bildirilmitir (1913): "Herr N.,
birine [Viyana'da] bir kitap irketi olan Gilhofer ve Ranschburg un adn
vermek istedi. Ama ne kadar dnrse dnsn, irketi ok iyi tanmasna
karn, yalnzca Ranschburg ad akla geliyordu. Skkn bir durumda eve dnd
ve konuya verdii nem erevesinde (uykuya yatt anlalan) erkek
kardeine irketin adnn birinci ya-
27 [Sz
konusu dost, J. J. Putnam'd. Bu Jones, 1955, 82-3'de de tartlyor. ]
28. [Bu
paragrafla 12-7 sayl rnekler (yani s. 69'a kadarkiler) 1917de eklenmitir.]
nsnn ne olduunu sordu. Kardei annda yantlad onu. Bunun zerine

Gallhof ad, hemen Herr N.'nin aklna Gilhoferi getirdi. Gallhof, birka ay
nce, gzel bir gen kadnla unutulmaz bir yry yapt yerin adyd.
Hanm o gnn ans olarak, zerinde Gallhoftaki mutlu saatlerin ans olarak
["Gallhofer Stunden" szck anlam "Gallhof saatleri"]' yazs bulunan bir
armaan vermiti. Sz konusu adn unutulmasndan birka gn nce, bu
armaan, N.nin bir ekmeceyi fazla hzl ve acele kapatmas sonucu, kazaya
uram, zarar grmt. Semptomatik (araz bildiren) hareketlerin anlam
[Bkz. IX. Blm] konusuna yabanc olmadndan, bu olay belli bir sululuk
duygusuyla karlamt. Bu arada, hanma kar duygulan da biraz karkt:
onu seviyordu kukusuz, ama kadnn evlenme istei karsnda ne yapacan
bilmiyordu."
(13) Dr. Hanns Sachs tarafndan bildirilmitir: "Cenova ve yakn
evresiyle ilgili bir konuma srasnda gen bir adam, Pegli diye bilinen bir
yerin adn sylemek istedi, ancak atlayasya dnmesine karn ad
anmsayamad. Bylesine iyi bildii bir adn aklndan km olmasndan
duyduu rahatszl dne dne evine giderken, sylenii unutulana ok
benzeyen bir szck aklna geldi: Peli. Gney Denizlerinde, insanlar eski
geleneklerinden birkan hl koruyan bir adann bu ad tadn biliyordu.
Yaknlarda, bu halk anlatan bir budun bilimsel (etnolojik) yaz okumu ve bu
bilgileri ortaya att bir varsaym desteklemede kullanmaya karar vermiti.
Derken aklna, Peli' nin ilgi ve zevkle okuduu, Laurids Bruun tarafndan
yazlm Van Zantens glcklichste Zeit [Man Zanten'in En Mutlu Gnleri]
adl romann getii yer olduu aklna geldi. Gn boyunca aklndan nerdeyse
hi kmayan dnceler, o sabah ok holand bir hanmdan ald mektup
etrafnda dnyordu. Bu mektup, kararlatrlm bir bulumadan
vazgeilecei korkusunu duymasna neden olmutu. Btn gn kt bir ruh
hali iinde geirdikten sonra, artk bu yorucu dnceyle kendisine eziyet
etmemeye, aslnda hayli nem verdii bu davete gidip mmkn olduunca
neeli bir akam geirmeye karar vermiti, Bu kararn Peli ile ses benzerlii
ok fazla olan Pegli szcn byk lde tehlikeye att aka ortada; te
yanda Peli, budun bilimsel ni-
telifinden dolay bu kiiyle kiisel bir ba kurmu olduundan, yalnzca Va

Zantenin deil kendisinin de en mutlu gnlerini, dolaysyla da btn gn
aklndan kmayan korku ve kayglar kendisinde toplamaktayd. Bu yaln
aklamann, ancak adamn arkadandan gelen ikinci bir mektubun,
kukularn kadn yaknda tekrar greceinden emin olmann verdii
mutlulua dntrmesinden sonra ortaya kmas, bu tr durumlarda tipik
saylmaktadr.
Bu rnek, kendisinin corafik komusu olarak tanmlanabilecek, ve Nervi
kasabas adnn anmsanamamasnn anlatld rnee (rnek 1, [s. 56] )
benziyor. Burada, sylenileri benzer olan iki szcn iki anlam bulunan tek
bir szcn yaratt etkiyi yaratmasn grm olacaz.
(14) talyada 1915de sava patladnda, normalde hep aklmda bulunan
pek ok adn imdi anszn belleimden ktn gzlemledim. Dier birok
Alman gibi ben de tatilimin bir blmn talya topraklarnda geirmeyi det
edinmitim ve bu geni apl ad unutmann, talyaya kar nceden beslediim
taraflln yerini alan hakl dmanln bir anlatm olduuna kuku
duyamazdm. te yanda bu dolaysz bir gle harekete geirilen ad unutmadan
baka, dolayl bir bellek yitiminin, nedeni ayn etkiye balanabilecek izlerini
gryordum. talyanca olmayan yer adlarn unutma eilimi de gsteriyordum;
unutma olaylarn aratrdmda bu adlarla, yasaklanm dman adlar
arasnda ses benzerlii bulunduunu ve bu nedenle uzak benzerliklerle bir
ekilde aralarnda balant bulunduunu grdm. Bu erevede, bir keresinde
Bisenz adl Moravya kentini anmsamak iin kendime btn gn ikence
ettim; Sonunda aklma getirdiimde, hemen bu unutma ediminin Orvietodaki
Palazzo Bisenzi sayesinde gerekletiini grdm. Orvietoya her gidiimde
kaldm Hotel Belle Arti, bu palazzoda (sarayda) bulunuyordu. Duygusal
yaklammdaki deiiklik, doal olarak en deerli anlan en ar ekilde
yaralamt.
Baz rnekler ad unutma parapraksilerinin eitli amalara hizmet edepei
konusunda bizi uyarmaya da yardmc olabilir.
(15) A. J. Storfer bildirmitir (1914): "Bir sabah Basleda oturan bir
hanm, gen kzlk arkadalarndan balaym geirmekte olan birinin, Berlinde
oturan Selma X. in Basle'a urad ancak yalnzca bir gn
kalaca haberini ald. Baslel hanm apar topar arkadann oteline gitti.
Dostlar ayrldnda, iki dost, Berlinli hanmn hareket saatine dek birlikte
olmak zere leden sonra tekrar bulumaya karar verdiler.
"leden sonra Baslel Hanm, randevuyu unuttu. Hangi nedenle unuttu,
bilmiyorum, ama gene de bu zel durumda (yeni evlenmi bir okul
arkadayla buluma durumunda) bulumann tekrarna kar bir ketvurma
oluturabilecek eitli tipik duyguyla kark dnce dizgeleri sz konusu
olabilir. Bu olguda ilgi ekici nokta, birinciyi bilinsizce koruma eklinde
kendini gsteren ikinci bir ani tkanklnn grlmesi. Baslel hanm,
Berlin'den gelen arkadayla buluaca saatte, bir baka yerde bakasyla bir
araya geliyor. Viyanal operac Kurzun29 yaknlarda yapt evlilikten sz
alyor; Baslel hanm bu evlilikle ilgili baz eletirel(!) grlere yer veriyor,
ancak opera sanatsnn adn sylemeye gelince, mthi bir mahcubiyet
iinde hanmn birinci adn anmsayamadn gryor. (Bilindii zere,
zellikle soyadnn tek heceli olduu durumlarda, birinci ad da syleme
eilimi ve gerei vard.) Baslel hanm, Kurzu dinlemeye sk sk gitmi
olmas ve aslnda sanatnn adn (ve soyadn) ok iyi bilmesi nedeniyle bu
bellek duraksamas karsnda bsbtn utanmt. Sanatnn birinci ad
sylenmeksizin konuma konusu baka yne evrildi.
"Ayn gnn akam, bizim Baslel hanm, aralarnda leden sonra
birlikte olduu kiilerin de bulunduu baka bir arkada grubuyla birlikteydi.
Rastlantyla konuma gene Viyanal opera sanatsnn evliliine geldi ve hi
glk ekmeden 'Selma Kurz' adn azndan karverdi. 'Aman tanrm!'
diye haykrd hemen, 'arkadam Selma ile bu leden sonra randevum
olduunu tmyle unuttum.' Saate gz attnda, arkadann kentten ayrlm
olduunu anlad."
Bu gzel rnei btn ynleriyle deerlendirmeye henz hazr deiliz
belki. Aada, bir durumun yaratt itici gle kendini gsteren, ancak bir
adn deil de, bir yabanc szcn unutulmasyla ilgili daha yaln bir rnek
vereceiz, (ister zel adlar, ilk adlar, ya da ister yabanc szck ya da szck
gruplan sz konusu olsun, srecin deimediini kolayca greceiz.) Burada
bir gencin, Almancayla ayn olan n-
29
[nl koloratur
]soprano.]
gilizce "Altn" szcn, arzulad bir edimi gerekletirme frsat bulmak

amacyla unutuu sz konusu.
(16) Dr. Hanns Sachs aktaryor: "Gen bir adam, bir pansiyonda, bir
ngiliz bayanla tanyor ve ondan holanyor. Tanmalarnn ilk akam,
erkein biraz iyi bildii kadnn ana dilinde konuuyorlar; konuma srasnda
Altn szcnn ngilizcesini kullanmak istiyor. Ne kadar abalarsa
abalasn, szck aklna gelmiyor. Onun yerine, Franszca r, Latince aurum
ve yunanca chrysos imge adlar olarak srarla aklna geliyor, arad szckle
ilikili olmadklarn kesinlikle bilmesine karn, bu adlar belleinden kovmak
iin byk bir aba harcamas gerekiyor. Sonunda derdini anlatmann tek yolu
olarak hanmn elindeki altn yze dokunuyor; bir trl anmsayamad
altnn ngilizcesinin, Almancadaki szckle yani gold'la tpatp ayn
olduunu hanmdan duyunca mthi aryor. Unutmann yaratt frsat sayesinde gerekleen bu dokunmann byk nemi, yalnzca* eli elin zerine
koyma ya da dokunma gdsnn kar durulmaz doyumunda yatyor deildi
nk klarn seve seve kollad ve yararland baka frsatlar vardr bu
i iin. Burada asl nemli olan sz konusu davrann flrt beklentisini
akla kavuturmaya yardm etmi olmasdr. Hanmn bilind, zellikle de
konumakta olduu adama kar bilindnda bir ekim duyuyorsa,
unutmadaki masumluk maskesi ile gizlenmi erotik amac sezecektir. Erkein
dokunmasna kar gsterdii tutum ve davran yaratan itici gc kabullenii,
bylece her iki taraf iin de bilinsiz, ama gene de tmyle apak olarak
flrtn o anda balad konusunda bir uzlamann arac olmutur."
(17) J. Strckeden (1916) bir zel adn unutulmas ve ardndan
anmsanmasyla ilgili ilgin bir gzlemi aktaracam. Bu olgu, "Korintli Gelin"
[s. 50] rneinde olduu gibi bir iirdeki szckler dizisini yanl aktarmakla
ilgili bir ad unutmay sz konusu etmekle dier rneklerden ayrlyor.
"Yal bir hukuku ve dilbilimci olan Z., arkadalarna, Almanyada
rencilik gnlerinde tand, grlmedik lde ahmak bir renciden sz
ediyor ve bu kiinin ahmakln gsteren olaylar anlatyordu. Ancak,
rencinin adn anmsayamad; pnee 'W ile balyor dedi, sonra bu fikrinden
de vazgeti. Ahmak rencinin sonradan arap tc
car olduunu anmsad. Sonra rencinin ahmaklna ilikin bir. baka an

anlatt ve bir kez daha adn anmsayamayna at. yle salakt ki,1 dedi,
'onun kafasna Latinceyi sokmay nasl baardm hl anlam deilim.'
Biraz sonra, arad adn '...man'la bittiini anmsad. Bu noktada, kendisine
'manla biten baka bir adn aklna gelip gelmediini sorduk, 'Erdmann '
[Earthman (toprak-adam) ]. '0 kim?' 'Gene o gnlerde tandm bir baka
renci.' Bu arada Z.'nin kz, Profesr Erdmann diye birinin daha
bulunduunu syledi. Sk bir sorgulama, bir dergi editr olan bu Profesr
Erdmann'n, yaknlarda, Z.nin verdii bir yazy geri evirdiini, bir blmn
beenmediini ve ksaltlm ekilde kabul edebileceini sylediini; Z.'ninse
bu durum karsnda hayli bozulduunu ortaya kard. (Ayrca, daha sonra
yllar nce Z.nin Profesr Erdmann'n u anda ders verdii blmde profesr
olmay umduunu kefettim. Bu da, adn yaraya parmak basmasnn bir baka
nedeni olabilirdi. )
"Bu noktada ahmak rencinin ad anszn aklna geldi: 'Lindeman'. Adn
'man'la gittiini daha nce anmsadna gre, 'Linde' [hlamur hlamur
aac daha uzun sre bask altnda kalmt. 1'Linde' dendiinde ne
dnd sorulduunda, nce, 'Kesinlikle hibir ey,' dedi. Bu szckle ilgili
bir eyin mutlaka aklna gelebileceini steleyince, gzlerini yle yukar
kaldrp elini havada sallayarak, Ihlamur eh, hlamr gzel bir aatr,' dedi.
Baka hibir ey gelmiyordu aklna. Kimse konumuyor, okumalarn ya da
baka etkinliklerini srdryorlard, sonra, birka saniye geince, Z. dalgn
dalgn bir iirin u blmn sylemeye balad:
Steht er mit festen
Gefgigen Knochen Auf
der Erde,
So reicht er nicht auf,
Nur mit der Linde Oder
der Rebe
Sieh zu vergleichen.
30
30
[Szck anlam: "Eer toprak zerinde eilip bklebilir salam kemiklerle ayakta
dursa, hlamura ya da asmaya eriecek kadar bile uzanamaz." (eriecei nokta ne asmayla
kyaslanr ne hlamurla." ev.]
"Birden bir zafer l attm. te bizim Erdmann [toprak-adam],' dedim.1

'Toprak zerinde duran adam', yani toprak adam (Earthman) ya da Erdmann,
hlamurla (linden Lindeman) ya da asmayla (arap tccaryla (wine
merchant) (vine=asma, wine=arap) kyaslanmaya dayanamyor. Akas,
bizim Lindeman, daha sonra arap tccar olan ahmak renci, kukusuz bir
salakt, ama bizim Erdmann ylesine daha byk bir salak ki, bu Lindeman'la
kyaslanamaz bile, Bilinaltnda bylesine aalayc ya da svgl dile
pek rastlanmaz; bu nedenle adn unutulmasnn en nemli nedeni belki de
imdi ortaya kt gibime geldi.
"Bu kez, bu dizelerin hangi iirden alndn sordum. Z, bunun Goethe'nin
bir iiri olduunu syledi; yle baladn sanyordu:
Edel sei der Mensch,
Hilfreich und gut!31
sonra da yle devam ediyordu:

Und hebt er sieh aufwrts,
So spielen mit ihm die Wmde.
"Ertesi gn Goethenin bu iirini buldum ve (daha karmak olsa da)

balangta sanldndan daha da gzel olduunu grdm.
(a) "Bize syledii ilk (bkz. yukardaki dizeler) dizeler yleydi:
S teht er mit festen
Markigen Knochen...33
" Gefgige Knochen [bklebilir kemikler] garip bir deyiti; ama bu

noktada daha ileri gideceim.
(ib) "iirin sonraki dizeleri (bkz, yukardaki dizeler) yleydi:
31
['nsanolu soylu olsun, yararl ve iyi." ]
32
["Ve eer kendisini yukar doru ykseltirse rzgarlar oynar onunla.]
33
["Eer salam, bklmez kemiklerle ayakta durursa..."]
... Auf der wohlgegriindeten

Dauernden Erde,
Reicht er nicht auf,
Nur mit der Eiche Oder der
Rebe Sich zu vergleichen.34
Yani iirin hibir yerinde hlamurdan sz edilmiyordu. (Z.'nin bilindnda)

'Meenin hlamur eklini almas, yalnzca 'toprakhlamur
Asma' szckleriyle oynamay olas klmak iin gerekletirilmiti.
(c) "Bu iirin ad 'Grenzen der Menschheit [insanolunun Snrlan] idi ve
tanrlarn her eye yeten gcyle insanolunun minik gc kyaslanyordu.
Ama
Edel sei der Mensch,
Hilfreich und gut!
Dizeleriyle balayan iir, birka sayfa ilerde bulunan baka bir iirdi. Bunun
ad 'Das Gttliche [lahi Doa]' idi ve onda da tanrlar ve insanlar hakknda
dnceler
bulunuyordu.
Konu
zerinde
daha
derinlemesine
konuulmadndan, burada ancak yaam ve lm hakkndaki, geici olanla
sonsuz olan hakkndaki dncelerin ve ayrca Z.nin kendi zayflklarla dolu
yaamyla gelecekteki lmnn bu olayn yaanmasnda rol olduunu
syleyebilirim."
Bu rneklerin bazlarnda, bir adn unutulmasn aklayabilmek iin ruh
zmlemeyle ilgili tekniklerin btn inceliklerinden yararlanld. Bu konuyla
ilgili daha fazla bilgi edinmek isteyenler, Londral Emest Jones'un (1911a) bir
yazsna bavurabilirler. Yaz Almancaya da evrilmi bulunuyor.35
(18) Ferenczi, ad unutmann bir histerik belirti olarak da ortaya kabileceini gzlemlemitir. Byle bir durumda, unutma, parapraksi
34
["...salam temelli, dayankl toprakta, meeyle ya da asmayla kyaslanacak kadar bile

yksee kamaz."]
35
[Bu paragraf 1912'de eklenmitir. Bundan sonraki rnek (18) 1920de eklenmitin]
ileyiinden farkl bir ileyi gstermektedir. Bunun ne trden bir farkllk

olduu, doktorun anlattklarndan da anlalacaktr.
"u sralarda evde kalm bir kz tedavi ediyorum, bellei baka konularda
gayet iyi olmasna karn, en bilinen ve en nl zel adlar unutuyor, yllardr
idare edip gidiyoruz. zmleme srasnda, bu belirtiyi, bilgisizliinin kant
olarak ne srd anlald. Aslnda bu bilgisizlik gsterisi, yksek tahsil
yapmasna izin vermeyen ana babasna kar taknlm bir tavrd. Temizleme
konusundaki dayanlmaz tutkusu (ev kadn psikozu') da ksmen ayn
kaynaktan geliyordu. Burada yle demek istiyordu sanki: 'Beni bir hizmetiye
evirdiniz.'"
lerideki konularda tartmamz36 kapsamna girebilecek noktalarn hemen
hemen hepsini ilk aamadan balayarak dikkate alma kaygm olmasayd,
adlarn unutulmasyla ilgili birok baka rnek verebilir ve konuyu ok daha
derinlemesine irdeleyebilirdim. Ama gene de, burada aktarlan
zmlemelerden karlacak sonulan birka tmceyle zetlemeye
alacam.
Adlarn unutulmas mekanizmas (ya da daha dorusu, adlarn bellekten
kamas, geici bir sre iin unutulmas mekanizmas) unutma srasnda
bilinte bulunmayan yabanc bir dnceler zincirinin sz konusu ad yeniden
oluturmas eklinde bir bozucu etki anlamna gelir. Bozulan adla bozan
kompleks. Arasnda ya daha batan var olan bir balant sz konusudur, ya da
ou kez yapay grnen yollarla, yzeysel (d) armlar araclyla byle
bir balant kurulur.
Bozucu etkide bulunan kompleksler arasnda kiisel olanlarn (rnein
kiinin kendine ynelik komplekslerin, ailesiyle ya da mesleiyle ilgili
komplekslerin) daha etkileyici olduu grlmektedir.
Birden fazla anlam olan ve dolaysyla birden fazla dnceler grubuna
(komplekslere) ait olan bir ada ou kez, adn daha gl bir baka kompleksin
bir paras olmas nedeniyle bir dnce zincirine olan balants erevesinde
bozucu etkide bulunulur.
Bu bozucu etkilerin itici gleri arasnda, anmsamakla yaanacak bir
honutsuzluktan kanma amac, dikkati ekmektedir.
36
'
[Buradan 37 no.lu dipnot iaretine kadar olan blm 1907den kalmadr.]
: Genelde iki ayr ad-unutma tipi vardr denebilin adn kendisinin ho

olmayan bir eye dokunduu olgular ve adla, bu etkiyi gsterecek baka bir ad
arasnda balantnn kurulduu olgular. Demek ki, adlar, ya kendi kendilerine
bozucu etki yaparak ya da yakn ya da uzak armsal ilikileri nedeniyle
yeniden oluabilir, imge adlara dnebilir.
Bu genel nermelerin incelenmesi, geici ad unutmann en sk
parapraksilerimizde grlmesinin nedenlerini gstermektedir.
(19) Ancak bu fenomenin btn zelliklerini aklam olmaktan hayli
uzaz. Belirtmek istediim bir nokta daha var. Ad unutma son derece
bulacdr. ki kii konuurken, ou kez birinin u u ad unuttuunu
sylemesi, dierinin de aklndan kmas sonucunu dourur. Ancak unutmann
kiiden kiiye getii bylesi durumlarda, unutulan ad ok daha kolay geri
gelir.37 Aslnda bir grup psikolojisi fenomeni olan bu kolektif unutma,
ruhzmleme alma ve incelemelerinde henz ele alnmamtr. Tek (ama
zellikle apak) bir rnekte, Reik (1920), bu garip fenomenle ilgili iyi bir
aklama yapabildi.
Aralarnda iki felsefe rencisi bayann da bulunduu bir niversiteliler
grubunda, ilahiyat alanyla, Hristiyanln balangcyla uygarlk tarihi
arasndaki iliki konularnda ortaya atlan birka soruyla ilgili bir tartma
vard. Konumaya katlan gen bayanlardan biri, yaknlarda okuduu bir
ngiliz romannda, o ada byk alkantlar yaratan birok dinsel akmlar
gsteren ilgin bir tablonun ortaya ktn syledi. Romann, sann
yaamn doumundan lmne dek anlattn da ekledi; ama kitabn ad bir
trl aklna gelmiyordu. (Kitabn kapa, baln harfleri grsel belleinde
son derece net bir ekilde durmaktayd [bkz. s. 46 n. 7.] Orada bulunan
erkeklerden de roman bildiklerini sylediler ve gariptir onlar da
adn anmsa- yamadlar.
Bu adn niin unutulduunun ortaya karlmasna ynelik bir zmlemeye yalnzca gen bayanlardan biri raz oldu. Kitabn ad Ben Hur,
yazarysa Lewis Wallacedi. Aklna gelen imge adlar unlard:
37
[Bkz. s. 64 ve 94. Son paragraf dnda, blmn bundan sonraki ksm,1920'de

eklenmitir.)
"Ecco homo" "Homo sum" "Quo vadis?" Kz, ad,38 (her kz gibi)
zellikle de gen erkeklerin bulunduu bir toplulukta kullanmaktan
holanmad nedeniyle unuttuunu syledi. ok ilgin bir zmlemenin
altnda, bu aklama daha da byk nem kazand. Daha nce sz edilen
balamda, "homo" (insan) szcnn Almanca ya evirisi de ayp bir anlam
tamaktadr. Reik'n vard sonu u: Gen bayan sz konusu kitap adn bir
gen erkein nnde sylemekle kiiliine uymayan ve kendisini rahatsz edici
arzular olarak grd arzular olaan kabul etmi olacakt. Ksacas, Ben
Hur39 szcklerini sylemek, bilindnda ona gre cinsel bir teklifle aynyd,
bu szckleri unutmasysa ayn ekilde bu trden bir bilinsiz eilimi kovmak
anlamna geliyordu. Gen erkeklerin unutmasnda da, benzer bir bilind
srecin belirleyici rol oynadn varsaymak iin geerli nedenlerimiz var.
Onlarn bilind, kzn unutmasndaki gerek nedeni anlam, ya da daha
dorusu yorumlamt. Erkeklerin unutmas bu alakgnll davrana sayg
duyulduunu gstermekte... Kendileriyle konuan kz ani bir bellek durmasyla
ak bir iaret vermiti de erkekler de bunu bilimdndaki ok iyi anlamlard
sanki.
Btn bir adlar zincirinin bellekten ekildii bir devaml ad unutma eidi
de vardr.40 Eer yitik bir adn bulunmas giriiminde onunla yakndan ilikili
baka adlar izlenirse, ou kez dierine bir basamak grevi grecek bu yeni
adlar, ayn ekilde kaybolur. Bylece unutma, kolayca alamayacak bir
engelin varln kantlarcasna bir addan dierine srar.
38
["Hure" szcnn Almanca karl fahiedir.]

[Almancadaki "binHure"("Benfahieyim") szcklerinin sylenii, "Ben Hur'un
syleniinden farkl deildir.]
40
[Bu paragraf 1907den kalmadr.]
39
OCUKLUK ANILARI VE PERDE ANILARA
JONATSSCHRIFT fr Psychiatrie utid Neurologie't (1899a) yaymlanm ikinci bir yazda, beklenmedik bir noktada belleimizin almalarnn tarafl olma zellii gsterdiini kantlamak frsat bulmutum.
Bir kiinin en erken ocukluk anlarndan ou kez umursamad ve nemsiz
sayd eyleri saklad, te yanda (elbet her zaman deil ama ou kez) bir
yetikinin belleinde o dnemden kalma nemli, etkileyici ve zengin
izlenimlerin izine rastlanmad olgusundan hareket ettim. Bellein,
kendisine sunulan izlenimler arasnda bir seme ya da ayklama yapt
bilindiine grebu olgudan, bellein ocuklukta yapt semenin,
entelektel olgunluk dneminde geerli olanlardan tmyle farkl ilkelerle
yrtld varsaym karlabilir. Ama gene de, dikkatli bir aratrma, byle
bir varsaymann gerekli olmadn gstermektedir. ocukluktaki sradan
anlar, varlklarn bir yer deitirme srecine borludurlar: bunlar, gerekten
de nemli olan dier izlenimlerin [mnemic] yeniden retilmi birer kopyalan,
birer imgeleridir. Bu nemli izlenimlerin anlar ruhsal zmleme yardmyla
sradan anlardan ortaya karlabilir, ancak bir direnme sz konusu
olduunda bunlarn dolaysz olarak ortaya karlmas engellenir. Sradan
anlar, korunmuluklarn ieriklerine deil de, kendi ierikleriyle, bastrlm
bir ierik arasndaki armsal ilikiye borlu olduklarndan, bunlara "perde
anlar1 denilebilir; ben bunlar bu adla tanmlyorum.
1
[1901 ve 1904'de bu blmn bal yalnzca "Perde Anlard ve ilk drt paragraftan
oluuyordu. 1920de yazlan (s, 81 ve devamndaki) bir paragraf ve sonuncu dipnot dnda geri
kalan blmn tamam 1907'de eklenmitir.]
Szn ettiim yazda, perde anlara yle bir deindim, anlamlarn ve

aralarndaki ilikilerin eitliliini anlatmadm. Burada alntlanan ve ayrntl
bir zmlemesini verdiim rnekte2 perde anyla kendisini perdeleyen ierik
arasndaki kronolojik ilikinin dikkat ekiciliini zellikle vurguladm. Bu
rnekte, perde anlar ierii, ocukluun en erken yalarndan birine aitken,
perde anlar yerini ald ve hemen hemen bilinaltnda kalan zihinsel
deneyim zmlenen kiinin yaantsnn daha sonraki yllarnda
gerekleiyordu. Bu trden kaydrmay, retro-active (ncesini kapsayan) ya da
retro-gressive (gerileyici) yer deitirme olarak tanmladm. Bunun kart olan
ilikiye, bellekte yer alma ayrcaln yalnzca direnlerin dolaysz olarak yeniden retilmesini engelledii daha eski deneyimlerle olan balantsna borlu
olmasna karn, yakn tarihlerde bellekte perde an olarak yer alan nemsiz
izlenimlere belki de daha sk rastlanyor. Bunlar, ne kan ya da ne
kaydrlan3 perde anlardr. Burada, bellekte bulunan temel ey, zamansal
olarak perde annn nnde yrr. Nihayet, perde annn perdeledii izlenimle
yalnzca ieriiyle deil, zamansal devamllyla da bal olduu eklinde
nc bir olaslkla karlayoruz: bunlar ezamanl ya da bitiik perde
anlardr.
Bellek hazinemizin ne kadar byk bir blmn perde anlar kategorisinde bulunduu ve eitli nevrotik dnce srelerinde hangi rolleri
oynadklar, nemlerini daha nceki yazmda tartmadm, burada da ele
almayacam sorunlar oluturmaktadr. Burada tek kaygm, zel adlarn
paramnezi eliinde unutulmasyla perde anlarn olumas arasndaki
benzerlii vurgulamaktr.
lk bakta bu iki fenomen arasndaki farklar, bulunabilecek her
benzerlikten daha arpc grnmektedir. Birinci fenomen, zel adlarla,
kincisiyse, btn izlenimlerle, gereklikte ya da dncede yaanm eylerle
ilgilidir. Birincisinde, bellein ileyiinde aka kendini ortaya koyan bir
baarszlkla kar karyayz; kincisinde, bellein bir edimi bize garip
gelmekte. Birincisinde, anlk bir karklk sz konusu nk o anda
unutulan ad, daha nce yzlerce kez doru ola-
[Bu blmn sonundaki rnek gibi bu rnek de, aslnda Freud'un kendi deneyimlerinden
alnmtr.]
3
[Yani bunlarn durumunda kaydrma, ileri ynde, ne dora olacaktr.]
rak sylenmitir, ve yarn gene sylenecektir; ikinci durumda, nemsiz

ocukluk anlarnn yaammzn byk bir blm boyunca bizimle birlikte
yaama gc gstermesi nedeniyle, srekli ve kesintisiz bir anmsama sz
konusudur. Bu iki olgudaki sorun, iki ayr noktada toplanm olmalarndan
kaynaklanmaktadr. Birincisinde, odak noktas unutmak, kincisindeyse bizde
bilimsel merak uyandran bir bellekte tutma yeteneidir. Yakn bir inceleme,
iki fenomen arasnda ruhsal malzemeleri ve sreleri asndan benzersizlik
olmasna karn, uyutuklar noktalarn bu benzersizliklerden kat kat fazla
olduunu gstermektedir. Her ikisi de anmsamadaki yanllarla ilgilidir:
bellein yeniden rettii ey, doru olarak retmesi gereken deil, bir simge
olarak ortaya kan bir baka eydir. Adlarn unutulmasnda, bellek hareketi,
simge adlar biiminde olsa da gereklemektedir; perde anlarn olumas
olgusunun temeli, daha nemli izlenimlerin unutulmasna dayanmaktadr. Her
iki durumda da belleksel duygu, bir baka rahatsz edici etmenin bozucu
etkisinin bulunduu bilgisini vermektedir; ancak bu duygu iki fakl biimde
ortaya kmaktadr. Adlarn unutulmasnda, oluan simge adlarn sahte
olduunu biliyoruz: perde anlarda, bu anlarn bizde bulunmas karsnda
aryoruz. imdi, ruhbilimsel zmleme, imge adn olumasnn her iki
durumda da ayn ekilde, yzeysel armlarla yer deitirme araclyla
gerekletiini ortaya koyduuna gre, iki grng arasnda, malzemeleri,
sreleri ve odak noktalar asndan grdmz benzersizlikler, nemli ve
genel geerlilii olan bir ey kefettiimiz umudunu destekliyor demektir. Bu
genel ilkeye gre, yeniden oluturma ya da retme ilevinin baarszla
uramas ya da boa kmas durumunda, unutma olay, sandmzdan ok
daha sk, tarafl bir etmenin, yani, bir bakasn unutturmaya abalarken bir
dierini yeleyen bir amacn bozucu etkisine iaret etmektedir.4
ocukluk anlar konusu bana yle nemli ve ilgin geliyor ki, u ana dek
dile getirdiim grlerin tesinde, birka gzleme de yer vermeliyim diye
dnyorum.
[ 1901 ve 1904 basmlarnda blm bu noktada sona eriyordu. Bkz. s. 76daki dipnot.]
ocukluk anlarmz ne kadar gerilere uzanr? Bu soruyla ilgili, rnein V.

ve C. Henri (1897) gibi, Potwin (1901) gibi kiilerin yapt birka incelemeyi
biliyorum. Bunlar, incelenen kiiler arasnda byk bireysel farkllklar
olduunu gsteriyor: birka en erken anlarnn yaamlarnn altnc ayma ait
olduunu sylyor, dierleriyse, altnc ya da hatta yedinci yalarnn sonuna
dek sren yaantlarndan hibir ey anmsamyorlar. Ama ocukluk anlarn
korumadaki bu farkllklar neye bal ve bunlarn nemli zellikleri neler? Bu
noktalar, bir soru kadyla yantlamak iin gerekli malzemeyi bir araya getirmenin yeterli olmad ak; yeterlilie ulamak iin bunlarn zerinde
almak ve bu alma srecine bilgiyi veren kiinin de katlmas
gerekiyor.
Kanmca bebeklikteki amneziyi yani yaammzn ilk yllarndaki
anlarn yitirilmesi olgusunu ok hafife alyoruz; ve ona garip bir bilmece
gibi
bakmay
baaramyoruz.
Drt
yalarndaki
bir
ocuun
gerekletirebilecei belleksel baarlarn, ne kadar byk olduunu,
yaayabilecei coku sal drtlerin ne kadar karmak olduunu unutuyoruz,
hele hele daha sonraki yllarn anlarnn kural olarak bu zihinsel srelerin ok
azn korumasna, zellikle de bu ayn unutulmu ocukluk baarlarnn
sandmz gibi kiinin gelimesinde iz brakmakszn kayp gitmemesi, ama
daha sonraki yaantsnn btnnde belirleyici etkiler yarattn varsaymamz
iin geerli nedenlerimiz bulunmas nedeniyle ayoruz. Hem. de bu esiz
yetenee karn unutuluyorlar! Bu, imdiye dek varln saptamadmz (bilinli yeniden oluturma, simge yaratma anlamnda) ok zel bir tr anmsama
koullarnn bulunduunu gsteriyor. Belki de ocukluu unutma, yaknlarda
btn nevrotik belirtilerin oluumunun temelinde yattn bulguladmz
unutkanlklarn anlalmas iin gerekli anahtar verebilir.5
korunan ocukluk anlarndan birka, bize son derece anlalabilir
gelirken, dierleri garip ya da Aklalmaz grnmektedir. Her iki eitle ilgili
baz yanllar dzeltmek g deildir. Birinin koruduu anlar,
[Freud bebeklik dnemi unutkanlyla psikonevrozlarn arasndaki ilikiyi, Deneme

(1905i/) adl almasnn kincisinin balangcna yakn bir blmde daha etrafl olarak
tartmaktadr.]
bir zmlemeye konu edildiinde, doruluklarm garanti etmenin yolu

yoktur. Bellekteki baz anmsatc ipular kukusuz yanl, eksik kmakta,
yer ve zaman asndan yer deitirmi bulunmaktadr. zmlenen kiinin ilk
anlarnn neler olduu sorularna verdii yantlar; iki yandaki anlan
kapsadnda* pek gvenilir deildir. stelik, arpkl ve deneyimin
kaydrlmasn anlalr klan itici gler ksa srede ortaya kmakta ancak
bunlar
anmsamadaki yanllarn nedenlerinin yalnzca
bellein
gvenilmezliinden kaynaklanmadn da gstermektedir. Daha sonraki
yaamda etkili olan kuvvetli gler belki de ocukluk yllarmz
anlamaktan bizi bylesine uzaklatran gler ocukluktaki deneyimlerin
anmsanmas yetisini zayflatmaktadr.
Bilindii zere, yetikinlerde anmsama, eitli ruhsal malzemeden
yararlanr. Baz kiiler grsel imgelerle anmsarlar; bunlarn anlan grsel
kiilik tan Bazlarysa yaadklarnn en kaba [grsel] izgilerini bile
anlarnda canlandramazlar. Charcot'nun nermesine gre, bu tr insanlara
gr sellerim kart olarak iitseller ve deyimseler (moteurs) deniyor. Dlerde
bu ayrmlar ortadan kalkyor: hepimiz de daha ok grsel imgeler halinde d
gryoruz. Ancak bu gelime6 ayn ekilde ocukluk anlarnda tersine
dnyor: belleklerinin sonraki ilevleri herhangi bir grsel e olmakszn
gerekleenlerde bile ocukluk anlar esnek bir grsellik nitelii gsteriyor.
Grsel bellek bu durumda bebeklik dnemi ans tipini koruyor. Benim
durumumda, en erken ocukluk anlan, yalnzca grsel nitelikli olanlar; bunlar,
yalnzca ahnedeki temsillerle kyaslanabilecek esnek biimlerde ortaya kan
sahneler. Bu ocukluk sahnelerinin ister doru olduu ortaya ksn ister yanl
olduklar grlsn, kii, gznde canlanan resimde mutlaka kendisini bir
ocuk olarak, ocuk eklinde ve ocuk giysileri iinde gryor. Burada
artc bir durum ortaya kyor: daha sonraki deneyimlerini
anmsadklarnda, yetikin grseller artk kendilerini grmyorlar.7 stelik bu
durum, bir ocuun deneyimleri srasnda dikkatinin dardan gelen
izlenimlere deil de, kendisine ynelik oldu
[Yani Charcot'nun nerdii farkllklarn gelimesi.]
Bu szler, yaptm birka soruturmaya dayanmaktadr.
u ynndeki bilgimizle eliiyor. Dolaysyla, insan eitli ynleri dikkate

alarak, en erken ocukluk anlar diye andmz anlarda, asl an-izini deil,
onun daha sonraki deimi halini, daha sonraki eitli ruhsal glerin etkisine
hedef olmu bir deimi halini koruduumuzu dnmek zorunda kalyor.
Nitekim bireylerin "ocukluk anlan", genelde "perde anlar n zelliklerine
brnyor ve bunu yaparken de, bir ulusun sylenceler ve mitler daarcnda
koruduu ocukluk anlaryla inanlmaz bir benzerlik oluturuyor.8
Birka kiiyi ruhbilimsel olarak ruhzmleme yntemiyle incelemi olan
herhangi biri, almalar srasnda her trden perde ansnn saysz rneklerini
grmtr. Ancak bu rnekleri aktarmak, az nce szn ettiim, ocukluk
anlaryla daha sonraki yaamn anlan arasndaki ilikinin doas gerei, son
derece glemi bulunmaktadr. Bir ocukluk ansnn bir perde an olarak ele
alnmas gerektiini gstermek iin ou kez sz konusu kiinin btn yaam
yksn ortaya koymak gereklidir. Ancak nadiren, aadaki gzel rnekte
olduu gibi, tek bir perde any kendi balamndan ayklayp ortaya karmak
mmkn olmaktadr.
Yirmi drt yanda bir erkek, be yandan kalma u grnty belleinde
korumu: Bir yazlk villann bahesinde, kendisine alfabeyi retmeye alan
teyzesinin yannda kk bir sandalyede oturuyor. M ile n harfleri arasndaki
fark kavramakta glk ekiyor. Teyzesi ona mnin, zden koca bir para
nc bir kalem darbesi daha fazla olduunu gsteriyor. Bu ocukluk
ansnn 'inanlrln sorgulama nedeni yoktu ortada: ne var ki an, sadece
ileriki bir tarihte, ocuun bir baka merakn simgesel olarak temsil ederek
kendini gsterdiinde anlam kazand. nk tpk o zamanlar m ile n
arasndaki fark bilmek istedii gibi, daha sonra kzlarla erkekler arasndaki
fark renme kaygsna dtnde, zellikle bu teyzesinin kendisine bunu
retmesini mthi arzulad. ocuk ayrca, farkn, benzer bir fark olduunu
bir erkein de kzdan koca bir para daha fazlasnn bu-
[Bir bireyin ocukluk anlaryla bir ulusun tarihncesi gemiiyle ilgili mitleri ve
sylenceleri arasndaki bu benzetme, Freud tarafndan, Leonardo da Vinci (1910c) zerine
yazd bir incelemenin II. Blmnde gelitirilmiti. Ayrca bkz. s. 179-80.]
lunduunu kefetmi ve bu bilgiyi edindiinde, ocukluundaki kout merakn

ansn aklna getirmiti.
imdi, ocukluun daha sonraki yllarndan bir baka rnek.9 Cinsel
yaamnda iddetli bir ket vurmayla kar karya olan ve imdi artk krkn
gemi olan bu adam, dokuz ocuun en by. Kardelerinin, en k
doduunda on be yandaym, ama gene de, annesinin gebeliklerinden
hibirini asla fark etmediini kesinlikle ve inatla sylemekte. Bendeki
kukuculuun basksyla belleinde bir an canland: on bir on iki
yalarndayken, annesini aynann karsnda acele acele etekliini zerken
grm. imdi kendi isteiyle ek bilgi veriyor ve annesinin sokaktan geldiini
ve doum sanclar ekmekte olduunu ekliyor. Etekliin zlmesi
["Aufbinden"] kapanmann ["Entbindung"] perde anisiydi. leriki olgularda,
bu trden "szel kprler in kullanmyla karlaacaz.10
imdi size, daha nceden anlam tamyormu gibi grnen bir ocukluk
ansnn zmleme srecinde zerinde durulmas sonucu anlam kazanmasn
gsteren tek bir rnek vereceim. Krk yamda kendi ocukluumdan
belleimde nelerin kaldn sorgulamaya baladmda, aklma ok uzun bir
sreden beri (bana ok uzak gemiten beri gibi geliyordu) zaman zaman
bilin dzeyine kan ve yamn bitmesinden nceki dneme ait olduu
konusunda elimde yeterli kantlarn bulunduu bir sahne geldi.11 Kendimi
benden yirmi ya byk
[Bu paragraf 1920'de eklenmitir.]

[Bkz. s. 140 ve 301-02. Freud'un 1904 ylnda yaymlanan aralarna sayfalar
eklenmi kopyasnda (Bkz. Editrn Girii, s4 33) perde anlarla ilgili u notlar bulunmakta.
"Dr. B... bir aramba gn [yani, Viyana Ruh-zmleme Dernei'nin bir toplantsnda
(bkz. Jones, 1955,9)] tpk bir yenge trnn bo deniz kabuklarn yuva olarak kullanmas
gibi, geri masallarndan perde anlar olarak yararlanlabileceini bize ok ak bir ekilde
gsterdi. Bu masallar daha sonra nedenleri anlalmakszn sevilen masallar haline geliyor.
"P.nin bir dnden, buzun aslnda bir kartlk eklinde ereksiyonun simgesi olduu
anlalyor: yani bir penis gibi scakta (heyecanlanma durumunda) deil de soukta
sertleen bir ey, ki kart kavram olan cinsellik ve lm ou kez lmn eyleri
katlatrd fikriyle birbirine balanyor. Henriler'in zmledii kiilerden biri,
anneannesinin lm konusunda bir buz parasn perde am olarak gstermiti. [V. ve C.
Henri tarafndan yazlm (1897) makalelerin daha ayrntl olarak tartld] 'Perde Anlar
[1899a] konulu yazma baknz."]
10
11
[Bu perde annn Freudun kendini zmlemesinde oynad nemli rol ve

aydnlatlmasndaki aamalar, Fliesse 3-4 Ekim ve 15 Ekim 1897 tarihlerinde yazd iki
mektupta (Freud, 1950a, 70 ve 71 sayl Mektuplar) izlenebilir. Aslnda o tarihte Freud krk
iki yandayd.]
olan vey aabeyimin ak tuttuu bir dolabn ["Kasten"] nnde oturmu bir
ey ister ve lk la barr gryorum. Derken anszn gzel grnml
ince uzun annem sokaktan gelmi gibi odaya giriyor. te belleimde esnek bir
resmi bulunan ancak bir anlam veremediim sahneyi bu szlerle
betimliyordum. Aabeyim dolab ayor muydu, yoksa kapatyor muydu
resmi ilk aktarmda buna "gardrob" ["Schrank"] demitim neden
alyordum, annemin odaya girmesinin bununla ne ilgisi vard t- btn
bunlar bana karanlkt. Kendi kendime yle bir aklama yapmak
eilimindeydim: sz konusu olan aabeyimin bana satamas ve annemin bunu
durdurmasyd. Bellekte korunan bir ocukluk sahnesinin byle yanl
anlalmas hi seyrek deildir: bir durum anmsanr, ama asl noktann ne
olduu ak deildir, ve kii, ruhsal vurgunun anlar hangi eleri zerine
konmas gerektiini bilemez. zmleme abalan beni resmin hi
beklenmedik ynne srkledi. Annemi zlemitim, ve onun bu gardrob ya da
dolaba kapatldndan kuku duymutum; bu nedenle aabeyimin dolab
amasn istiyordum. Aabeyim isteimi yerine getirip de, ben annemin
dolapta olmadndan emin olunca barmaya, alamaya baladm. Belleime
iyice yerleen an bu and; ardndan hemen annemin ortaya k ve bunun
kayg ve zlemimi yattrmas geliyordu. Ama ocuk yqk olan annesini
dolapta arama fikrini nasl edinmiti. [Bu annn zmlemesi olarak] ayn
zamanda grdm dler, belleimde rnein armaan olarak aldm ufak
paralan uslu uslu kendisine vermemde srar edii gibi daha sonraki
deneyimler iin bir perde an deerinde olabilecek bir ayrnt bu aslnda12
baka anlar brakan bir dadya belli belirsiz imlemeler ieriyordu. Bunlar
dikkate alarak attk yalanm olan anneme dady sormakla yorumlama
sorununu kolaylatracama karar verdim. eitli ayrntlar arasnda bu zeki
ama drstlkten uzak kiinin, annemin lohusal srasnda evde hatr saylr
hrszlklar yaptn vey aabeyimin giriimiyle mahkemeye bile verildiini
rendim. Bu bilgi sz konusu ocukluk sahnesini mthi aydnlatt ve benim
onu anlamam salad. Dadnn anszn ortadan kayboluunu umursamam
deildim: zellikle bu aabeye bavurarak
12
[Bununla ilgili daha fazla ayrnt, 2. dipnotta sz edilen Riess'e iki mektupta bulunuyor.]
annemin nerede olduunu sormamn nedeni belki de dadnn kayboluunda

aabeyimin rolnn olduunu fark etmi olmamd; aabeyim, her zaman yapt
gibi gizemli ve haval bir tavrla "Kutuland (ieri tkld) | ["eingekastelt] diye
yantlamt beni. O zamanlar bu yant ocuka [yani szck anlamyla]
anlamtm, ama artk renilecek bir ey olmadndan baka soru sormamtm.
Ksa bir sre sonra annem benden ayrldnda, yaramaz kardeimin ona da dadya
yapt eyi yaptndan kuku duymu ve dolab \"Kasten"] amasn istemitim.
imdi ayrca, bu grsel ocukluk sahnesinin yorumlanmasnda, annemin
zayflnn neden vurgulandn da anlyorum: kendimi ona geri verilmi sanm
olsam gerek. O srada doan kz kardeimden iki buuk ya bym, ve
yama geldiimde vey aabeyimle ayn evde oturmuyorduk artk.13
13
[1924'de eklenen dipnot;] ocukluun bu yllarndaki zihinsel yaama ilgi duyan herkes,
aabeye yneltilmi taleplerin belirleyici rollerinin nemini tahmin etmekte glk ekmeyecektir.
Daha yanda bile olmayan bir ocuk, henz dnyaya gelmi kzkardeinin annesinin iinde
bym olduunu anlamt. Ailedeki bu yeni katlm onaylayacak durumda deildi, ayrca da
annesinin iinin daha ok sayda ocuk barndrd ynnde bir kayg ve gvensizlik duyuyordu.
Gardrob ya da dolap, ona gre annesinin iinin simgesiydi. Bu nedenle bu dolabn iine bakma
isteinde srar etti, bunun iin de, (dier malzemeden aka anlalaca zere) ocuun rakibi olarak
babasnn yerini alan aabeyine bavurdu. Ayrca, bu aabeyin ortadan kaybolan dady kutulad
(ieri tkt) ynnde salam temellere oturmu bir kuku vard, aabeye kar ayrca baka
kukularyani ayn ekilde, yeni doan bebei annesinin iine tkt kukusu vard. Dolaysyla
dolabn bo olduunun grlmesiyle duyulan d krklnn etkisi, ocuun talebinin yzeysel itici
gcnden kaynaklanyordu. Daha derin dnceye gelince, etki yanl yerdeydi. te yanda, annesinin
dnnde zayf olmasndan duyduu honutluk, ancak ve ancak bu daha derin tabakann altnda
tam olarak anlalabilir. [Freud ocukluk anlan konusuna tekrar tekrar deinmitir. Leonardo da
Vinci (1910c) zerine yapt incelemeyle Goethenin bir ansyla ilgili yazsnda (19176) klinik
gzlemlerini tarihsel kiiliklere uygulamt. "Normal" unutma sreleriyle ilgili baz tartmalar s.
166-67 ile s. 302'deki 61. dipnotta bulunabilir.]
V. BLM
DL SRMELER1
A.NA dilimizde konumada kullandmz sradan [dilsel] malzeme, unutulmaya
kar korunmu gibi grnr; ama gene de sk sk, "dil srmesi" diye bilinen bir
baka karkla yenik der. Normal insanlarda gzlemlediimiz dil srmeleri,
patolojik koullarda ortaya kan "paraphasia" (dnceleri gereken szcklerle
ifade etme yetersizliiyle kendini belli eden bir eit aphasia sz yitimi ev.)
dediimiz durumun ilk evreleri olduu izlenimini verir.2
Bu, daha nceki almalarn deerini kabul etmi olmam nedeniyle kendimi
olaand bir konumda grdm bir konu. 1895 ylnda Meringer ve C. Mayer,
"Konumada ve Okumada Dil Srmeleri" zerine bir inceleme yaymladlar.
Onlarn yaklam benimkinden ok farkl, iki yazardan metinde szc grevi
stlenmi olan aslnda bir dilbilimci ve onun dil srmelerinin oluumunu
ynlendiren kurallar bulmaya girimesine yol aan da bu alandaki ilgisi. Kendisi
bu kurallardan, "bir szckteki, ya da tmcedeki seslerin ve ayrca [birer
[S. 87de balayan paragrafla ondan sonraki paragraf ve 96. sayfa ve devamndaki 8
no.lu rnek dnda bu blmn ilk ksmnn tamam (s. 99'a kadar) 1901'de yazlmtr.]
2
Freud, "paraphasia"y, organik beyin rahatszlklarnn bir belirtisi olarak aphasia zerine
yazd bir kitapta ele ald (18916, ngilizce evirisi, 1953, 13 ve devam.); ama bu kitapta
ayrca bu tr rahatszlklarda paraphasia belirtisinin "salkl bir insann yorgun olduunda,
dikkatinin blnmesi halinde ya da rahatsz edici etkiler altnda kendisinde gzlemledii
szcklerin yanl kullanlmas ve arptlmasndan farkl olmadna" da iaret itmiti.] .
btn olarak] szcklerin garip bir ekilde birbirine baland ve ayn ekilde
zincirlendii belli bir zihinsel ileyiin" bulunduu sonucunu karmay
umuyordu (10).3
Y azarlarn derledii dil srmesi rnekleri, nce bu yazarlar tarafndan
tmyle betimleyici kategorilere ayrlm. Transposition (takdim-tehir)
kategorisi var rnein (yani, "Milo Vens" yerine "Vens Milosu" gibi); presonances ya da anticipations (sezinle-meler) kategorisi (rnein "es war mir
auf der Schwest... auf der Brust so schwer");4 post sonances ya da
perseverations (saplantlar) kategorisi (rnein "anzustossen" yerine "ich
fordere Sie auf, auf das Wohl unseres Chefs aujzustossen");5 contaminations
(bulatrmalar) (rnein "er zetz sieh einen Kopf auf ve "er Stellt sieh auf die
Hinterbeine"nin kartrlp birletirilmesiyle oluan "er setzt sieh auf den
Hinterkopf");6 ve ("...Brtkasten" yerine "ich gebe die Prparate in den
Briefkasten")? rneinde olduu gibi szckleri bir dierinin yerine koyma
kategorileri gibi temel kategorilerden baka daha az nemli (ya da bizim
amzdan daha az anlam tayan) birka baka kategori de var. Yukardaki
gruplandrmalarda, transposizyon (takdim-tehir), arptma/ kartrma vb.nin
bir szckteki tek bir sesle, hecelerle ya da sylenmek istenen tmcenin bir
blmn oluturan szcklerin btnyle ilgili olmas sonucu d0itirmez.
Yazar eitli dil srmesi trlerini aklamak iin Meringerin farkl
seslerin farkl ruhsal deerleri olduu nermesinden yola km. Bir
szckteki ilk sesi ya da bir tmcenin ilk szcndeki sesi canlandrdmzda harekete geirme sreci hemen daha sonraki seslere ve
[Bu blmde, nnde "s." harfi olmakszn verilen sayfa numaralan, baka bir durumun
belirtilmemesi halinde, Meringer ve Mayer (1895) kitabndaki sayfa numaralandr.]
4
[Sylenmek istenen tmce yleydi: gsmde (Brust) ylesine ar bir ykt ki. Gs
szc yerine konan "Schwest" olmayan bir szcktr. Bu rnek s. 113'te gene tartlmakta ve
aklanmaktadr.]
5
['...imeye... yerine "Sizi Mdrmzn salna hi krmaya davet ediyorum". Bu rnee

de s. 114-15de yeniden deinilmekte.]
6
["Dik kafal (szck anlam "bir kafa takyor") ve "Arica ayaklan zerine dikildi" szlerinin
birletirilmesiyle "Kafasnn arkasnda dikiliyor" (anlamsz bir tmce).]
7
["Kuluka makinasna" ya da szck evirisi olarak "kuluka-kutusuna" yerine,

"Preparasyonu mektup-kutusuna koydum."]
szc izleyen szcklere uzanmaya balamtr bile, ve bu canlandrmalar

birbirleriyle egdm iinde olduu srece, ayn anda cereyan ettikleri srece
birbirleri zerinde ynlendirici bir etki yaratrlar. Ruhsal olarak daha youn
olan sesin kkrtlmas dier kkrtmalar ngrr ya da onlara saplanp kalr;
bylece daha az deerli olan canlanma srecine mdahale eder. Bu durumda
sorun, bir szckteki hangi seslerin en yksek deere sahip olduuna karar
vermektir. Meringerin gr yle: "Bir szckteki hangi sesin en yksek
younlua sahip olduunu anlamak iin, unutulmu bir szc, yani rnein
bir ad ararken gzlemlemeliyiz kendimizi. Ne olursa olsun, bilince ilk dnen
ses hangisiyse, szcn unutulmasndan nceki en byk younlua sahip
ses odur" (160). "Deeri byk olan sesler, kk hecedeki balang sesi,
szckteki balang sesi ve vurgulanm sesli harf ya da harflerden oluur
(162).
Burada ona kar olmamak elimde deil. Adn ilk sesi, szckteki en
byk deere sahip elerden biri olabilir ya da olmayabilir, ama unutulan
szckte, bilince ilk dnen sesin bu olduu doru deildir kukusuz.
Dolaysyla yukardaki kural, geerli deildir. Unutulmu bir ad ararken
kendimizi gzlemlersek, ou kez, szcn belli bir harfle balad ynnde
bir kany dile getirmek durumundayzdr. Bu kan, temelli olduu kadar
temelsiz de olabilir. Aslnda, olgularn byk bir ounluunda, sylediimiz
ilk sesin yanl olduunu belirtmek isterim. "Signorelli" rneimizde [s. 37],
aslnda simge adlarda balang sesleri ve balang heceleri yitirilmiti:
Botticelli simge adnda, bellee dnen heceler elli heceleri daha az nemli
olan bir ift heceydi.
Simge8 adlarn, yitik adn balang sesini ne denli az dikkate ald,
rnein u olgudan anlalabilir:
Bir gn, en byk kenti Monte Carlo olan kk lkenin adn
anmsamann olanaksz olduunu grdm. Bunun yerini alan simge adlar yle
sralanyordu: Peedmont, Albania, Montevideo, Colico. Belleimde Albania
nn yerini az sonra Montenegro ald; derken ("Mon" eklinde sylenen)
"Mont" hecesinin, sonuncusu dndaki btn simge adlarda bulunduumu fark
ettim. Bu durumda, [lkenin prensi] Prens
[Bu paragrafla bundan sonraki 1907de eklenmiti.]
Albert adndan balayarak Monaco adn bulmam g olmad. Colico heceler

sralamasnn ve unutulan adn ritminin hayli benzer bir taklidini oluturuyor,9
Adlarn unutulmasnda ilediini gsterdiimize benzer bir mekanizmann
dil srmeleri fenomeninde de rol oynayabileceini varsa-| yarsak, bu ikinci
fenomenin rnekleriyle ilgili, kk daha derinlerde bulunan sonular
oluturabiliriz. Dil srmesiyle kendini gsteren konuma bozukluu, her
eyden nce ayn konumann bir baka esinin etkisiyle yani var olduu
tahmin edilen bir ses ya da bir srar, bir taknt sonucu ya da kiinin
sylemeyi tasarlad tmce ya da kavramda bulunan fikirlerin baka bir
formlasyonu sonucu ortaya km olabilir. Bu, Meringer ve Mayerden
yukarda alman btn rneklere uyan bozukluktur. Ancak bozukluk, Signorelli
olgusundaki srece benzer bir ekilde gereklemi, ikinci bir bozukluk tipi de
olabilir; bu szck, Trke ya da balamn dndaki etkiler sonucu ortaya
km, sylenmesi tasarlanmayan elerden domu, kkrtlmasn yalnz ve
yalnz, asl rahatszln yaanmasyla renebileceimiz etkilerden
kaynaklanm olabilir. Dil srmelerinin ortaya kt bu iki yolda ortak olan
ey, araya giren kkrtmann ezamanlldr, bunlar ayransa, tmce ya da
kavramn iinde ya da dndaki kkrtmann konumu olacaktr. Ayrlk, dil
srmelerinin belirtilerinden anlalacak baz eksiltmelerle ilgili olduu srece
balangta bykm gibi grnmez. Ancak, yalnzca birinci olguda dil
srmeleri fenomeninden, sesleri ve szckleri, sylenmelerini ayn ekilde
etkilemek zere birbirine balayan seslerin ve szcklerin ileyii hakknda
sonular yani dilbilimcinin dil srmelerini incelemekle varmay umduu
trden sonular karabilme umudu vardr. Ayn tmcenin ya da
sylenmekte olann ieriinin dndan gelen etkilerin ie karmas sz
konusuysa, her eyden nce, ie karan elerin neler olduunun anlalmas
ze-
rnek daha sonra Freud tarafndan, Giri Konferanslar (1916-17) nn altncsnda

kullanld. Freud burada, (olayn biraz deiik ve belki de biraz daha ak anlatmyla)
Albania'nn yerine Montenegro'nun gemesi, belki de siyahla beyaz arasndaki Ztlktan
kaynaklandn sylyor, talyancada Monaco olan Munich ile balantl dncelerinin,
ad unutmasna yol atn ekliyor. (bkz.PF.L, 1,141.)]
9
[Bu
rinde durulmaldr ite bundan sonra bu rahatszln ileyiinin de

varsaylan konuma formasyonu yasalarn ortaya karp karamayaca
sorusu sorulur.
Meringer ile Mayerin konuma bozukluklarnn karmaklam ruhsal
etkilerin, ayn szck, tmce ya da konuulan szckler sralamasnn
dndaki elerin sonucu olabilecei olasln gz ard ettikleri sylenemez.
Seslerin eit olmayan ruhsal deerlere sahip olduunu ne sren kuramn,
yalnzca ses-tahminleri ve takntlarnn yan sra ses-bozukluklarn
aklamaya yeterli olduunu mutlaka gzlemlemilerdir. Szckbozukluklarnn (rnein szcklerin yerine geen simgeler ya da yaylmalar
(contaminationsbulamalar)
eklindeki)
ses
bozukluklarna
indirgenemeyecei durumlarda, srmenin nedenini, ngrdkleri balamn
dnda aramaktan ekinmemiler, bunu yapmakla da, aada blmlerini
aktardm baz iyi rneklerle hakl kardklar bir ilemi uygulamlardr.
"Ru. bana gelen, ancak 'Schweinereien' [iren, szck anlam
domuzcul] olduunu syledii baz olaylardan sz ediyordu. m biraz daha
yumuak bir dille konumaya abalyordu ve Derken gerekler Vorschwein'a
kt...10 diye sze balad. Mayer ve ben oradaydk ve Ru. aklndan
'Schweinereien'in getiini dorulad. Dncelerine giren bu szcn
'Vorschweinda kendini ele vermesi ve anszn ilerlik kazanmas, szckler
arasndaki benzerlii yeterince aklyordu. (62)
"Tpk yaylmalarda olduu gibi belki de daha byk lde yerine
koymalarda da yzen ya da dolaan konuma imgeleri byk rol oynar.
Bunlar, bilincin eiinin altnda bile olsalar, ilerlik gstermeye yetecek kadar
yakndrlar ve konuulacak konuya olan herhangi bir benzerlikleri sayesinde
kolaylkla sze kartrlabilirler. Byle olunca da szckler zincirinde bir
sapmaya neden olurlar ya da onu keserler. Yzen ya da dolaan* konuma
imgeleri, daha nce de sylediimiz gibi ou kez, henz bitirilmi olan
konuma srelerini izleyen takntlardr (saplantlardr)". (73)
10
[Ru. "aydnla" kt, demek istiyordu ve bunun iin "Voxschein szcn kullanmalyd.
Bunun yerine anlamsz bir szck olan "Voxschwein" szcn kulland.] i .
"Benzeme, bir baka benzer szcn bilincin eiinin yaknnda bir

yerde bulunmas durumunda, bu szc syleme kararma ulalmakszn da
sapmaya neden olabilir. Simgelerde durum budur. Dolaysyla kurallarmn,
geerliliinin test edilmesi durumunda zorunlu olarak onaylanacan
umuyorum. Ama bunun iin (konumacnn bir baka kii olmas durumunda)
konumacnn dncelerinde bulman her ey hakknda berrak bir fikir
sahibi olmamz gereklidir.11 te retici bir olgu: Bir okul mdr olan Li.,
bizim yanmzda, Die Frau wrde mir Furcht ein agen,12 dedi. ardm,
nk sn szckteki 'nin anlamn kavrayamadm. 'Ein agen1 yerine
ein/agen dediine dikkatini ekmeye kalktm, hemen u yant verdi: Evet,
nk yle dnmtm: 'in der Lage [bir durumda] olmamalydm."
"imdi bir baka olgu: R. von Schid'e hasta atnn nasl olduunu sordum,
'Ja, das draut... dauert vielleicht noch einen Monat,'13 yantn verdi. R harfinin
yanl yere konduu 'dr aut' szcn anlamamtm, nk 'dauert'dki r
bu syleyii yaratamazd. Konuya dikkatini ektim, bunun zerine
dncesinin yle olmu olduunu syledi: "das ist eine traurge Geschichte
[bu zc bir yk]. Demek ki konumacnn aklnda iki yant vard ve bunlar
birbirine karmt.' (97)
Bilincin eiinin aasnda bulunan ve sylenmesi dnlmeyen
"dolaan" konuma imgelerini dikkate almann ve konumacnn aklnda
bulunan her ey hakknda bilgi istemenin, bizim "zmleme" durumuna ok
yaklaan ilemler olduu ak. Biz de bilindndaki malzemeyi aryoruz;
hatta bunu biz de ayn yolda aryoruz, ancak sorgulanan kiinin aklna giren
fikirlerden yola karak bozucu eyi kefederken, karmak bir armlar
dizisiyle ok daha uzun bir yol izlemek durumundayz.
Bir an iin Meringer'in rneklerinin sergiledii bir baka ilgin ilemi
irdeleyeceim. Yazara gre, sylenmesi dnlen tmcedeki bir
12
["Hanm bana korku verdi jjeinjagen)" demek istedi. Ama "einjagen " yerine "Lage"
nin "durum anlamna gelen bildik bir ad olmasna karn olmayan bir szc, "Einlagen"i
kulland.]
13
[Sylemek istedii uydu: "Eh, belki bir ay daha srecek (dauert). "Dauert" yerine
anlamsz bir szck olan "draut"u kulland.]
szckle, sylenmesi pek dnlmeyen bir baka szck arasnda bu szc,

bir arptmayla, bir bileik figr ya da bir dn oluumu (bulama) eklinde
bilinte hissettiren ayn trden bir benzerlik var:
jagen,
lagen,
dauert,
traurig,
Vorschein
...schwein.
imdi, Dlerin Yorumu (1900a) kitabmda belirti gstermeyen d

dncelerinden, aikr d-ierii dediimiz eyin olumasnda ksaltma ya
da younlama iinin oynad rol gstermitim. Bilind malzemenin iki
esi arasndaki herhangi bir benzerlik eylerin kendileri ya da szel
sunulular arasndaki benzerlik birleik ya da dnl bir nc fikrin
yaratlmas frsat olarak ele alnr. D- ieriinde, bu nc e kendisini
oluturan her iki eyi de temsil eder; ite bu ekilde ortaya kmasnn sonucu
olarak ou kez eitli eliik zellikler gsterir. Dil srmelerinde grlen
simgelerin ve yaylmalarn oluumu da buna gre, dlerin yaplanmasnda en
byk pay olduunu grdmz ksaltma iinin bir balangcdr.14
Daha geni bir okur kitlesi iin hazrlanm ksa bir denemede Meringer
(1900) bir szcn baka birinin yerine konduu baz durumlarda yani bir
szcn yerine kart anlam ieren bir baka szcn konulduu
durumlarda zel bir pratik zelliin bulunduunu ne srmt. "Avusturya
Parlamentosunun Halk Meclisi Bakannn," diye yazyor, "ksa bir sre nce
oturumu nasl atn belki anmsayacaksnz: 'Baylar: yeter sayda yenin
mevcut olduunu gryorum, ve imdi oturumu kapatyorum!' Bu szler
zerine herkesin glmesiyle dikkati ekilmi oldu ve yanln dzeltti. Bu
olguda, aklama kukusuz, Bakann pek de verimli olmayacak bir oturumu o
anda kapatyor durumda olmay gizlice arzulamasyd. Ne var ki, bu elik eden
fikir, ou kez olduu gibi, en azndan ksmen patlak verdi ve sonu, amak'
yerine 'kapamak' eklinde yani dile getirilmeye amalanalm kart
eklinde ortaya kt. Geni apl gzlemler, bana kart anlamlan olan
szcklerin genellikle birbirlerinin yerine konduunu
14
[Dlerin Yorumu (1900), VI. Blm (A) ile kar.]
retti; bunlar, bizim dilbilimsel bilincimizde zaten birbirlerini

artrdklarndan, birbirlerine ok yakn durmaktalar, b yzden de yanl
szcn harekete geirilmesi kolay."15
Szcklerin kartlaryla yer deitirdii btn durumlarda, dil srmesinin
konumacnn aklnda, dile getirilen tmceye kar oluan bir elikinin
sonucunda gerekleecei olaslnn Bakan rneinde olduu kadar kolay
gsterilebilecei sylenemez. Aliquis rneimizin [s. 43] zmlenmesinde,
benzer bir ileyile karlatk. Bu rnekte i eliki bir szcn kartna yer
vermek yerine, szc unutmak eklinde kendini aa vuruyordu. Ama
aradaki fark yumuatmak iin aliquis szcnn aslnda "amak" ve
"kapamak" gibi bir kartnn bulunmadn ve "amak"n szck haznemizin
unutulmayacak kadar bilinen bir blmn oluturmas nedeniyle
unutulmayacan belirtelim.
Meringer ve Mayerin son rnekleri konuma bozukluklarnn bir yanda
sylenmesi amalanan ayn tmcenin ngrlm olan ya da izlettirici
seslerinin etkisiyle, te yanda sylenmesi dnlen ve uyarlmalar ancak bu
ama ile mmkn olan tmcenin dndaki szcklerin etkisiyle ortaya
kabileceini gsteriyorsa, bilmek isteyeceimiz ilk nokta iki dil srmesi
snfnn kesin izgilerle ayrlp ayrlmad ve bir snfa ait rnein dier
snfn olgusundan nasl ayrlacadr. Tartmamzn bu noktasnda,
konumann gelime yasalarn btn ynleriyle irdelerken dil srmeleri
fenomenini ele alan Wundt' un dile getirdii grleri aklmzdan
karmamalyz.
Ona gre bu ya da bununla ilgili dier fenomenlerde mutlaka belli ruhsal
etkinliklerin varl sz konusu. "Her eyden nce, hepsinde, konuulan
szcklerin akla getirdii ketvurulmam ses-armlar ve szckarmlar biiminde kendini gsteren bir olumlu belirleyici var. Ayrca bu
aklndaki iradenin ve burada iradenin bir ilevi olarak etkin olan dikkatin
ketleyici etkilerinin bastrlmas ya da serbest braklmas biiminde ortaya
kan bir olumsuz etmen var. Bu arm
15
[Freud, Giri Konferanslar nn on birincisinde bu gr desteklemek zere dilbilimsel

kantlar sunuyor. (1916-17), P.FL., 1, 213-14.]
oyunun kendisini ngrlen sesin bir geliiyle mi yoksa nce gelen sesin
yeniden retilmesiyle, simgeletirilmesiyle mi, alkanlkla sylenegelen bir
sesin dierleri arasna eklenmesiyle mi, yoksa konuulan szcklerle
armsal bir iliki iinde bulunan ok farkl szcklerin bunlar zerinde
etkili olmasyla m da vurduu btn bunlar yaplmakta olan armlarn
genel yaplarndaki farkllklar deil, ynn ve olsa olsa kapsamn belirtirler.
Ayrca baz olgularda, belli bir bozukluun hangi biim erevesinde
deerlendirilebilecei, ya da nedenlerin engelleyicilii ilkesine uygun olarak16
bozukluu birka itici gcn varln ortaya karacak ekilde gerilerde
aramann daha hakl saylp saylmayaca kukusu duyulabilir." (Wundt,
1900, 380-81.) [Bkz. ilerde, s. 113.]
Wundtun bu gzlemlerini ok hakl ve son derece retici buluyorum. Dil
srmesindeki (ketvurulmam armlar akndaki) olumlu etmenle
olumsuz etmenin (ketvurucu dikkatin gevemesinin) btn olgularda iki
etmenin, yalnzca ayn srecin iki ayr yolunu oluturacak ekilde- birlikte
etki gsterdiini Wundttan daha kesin bir ekilde vurgulamak mmkn
olabilir. Burada olan ey, ketvurma dikkatinin gevetilmesiyle
daha da basit bir anlatmla bu geveme-nin sonucu olarak ket vurulmam
armlar ak harekete geer.
Benim topladm dil srme rnekleri arasnda, konuma bozukluunu
dpedz ve yalnzca Wundtun [1900, 392] "seslerin temas etkisi" diye
adlandrd eyde aramak durumunda olduum birini pek bulamyorum.
Hemen hemen hepsinde, sylenmek istenen sylemin dnda bir yerlerden
gelen ikinci bir bozucu etki ortaya karyorum; ve bozucu e, ya
bilindnda kalm ve kendini dil srmesi eklinde ortaya karan ve ou
kez yalnzca ince bir zmlemeyle bilince getirirken tek bir dnce, ya da
sylemin tamamna yneltilmi daha genel bir ruhsal itici g oluyor.
(1) Kzm elmadan bir para srdnda yzn buruturdu ve ben ona u
alnty yapmak istedim:
talikler benim. 16[Freud, bunu kukusuz 'lendisinin ,,overdetermination,l(an belirleme)

kavramnn karl olarak gryordu. Bkz. Histeri zerine almalar (1895d, PFL. 3.,289-90 .]
Der Affe gar possierlich ist,

Zutnal wenn er vom Apfel frisst.17
Ama yle baladm: "Der Apfe..." [olmayan bir szck]. Bu "Affe

[maymun]" ve "Apfel [elma]" szcklerinin bileimi olsa gerek (bir dnloluum), ya da hazrlanmakta olan "Apfel szcnn ngrlmesi olarak
kabul edilebilir. Ancak durum, daha doru olarak yleydi. Ben, alntya daha
nce de bir kez balam ve ilkinde dil, srmesi yapmamtm. Yalnzca
yinelediimde srme oldu. Yinelemem gerekliydi nk konumam
ynelttiim kiinin dikkati baka bir ynden ekilmiti ve beni dinlememiti!
Ortaya kan rn bir ksaltma grnmne sokan itici gler arasnda
tmcemi bir an nce syleme sabrszlmn yan sra yineleme olgusunu da
saymalym.
(2) Kzm dedi ki: "Frau Schresingere mektup yazyorum..." Hanmn ad
Schresingerdi. Bu dil srmesi belki de telffuzu kolaylatrma eilimiyle
ilgiliydi, nk tekrarlanm bir r'den sonra l sesi vermek gtr. Ancak unu
da eklemeliyim ki, kzm bu srmeyi, benim Affe" yerine "Apfe" dememden
birka dakika sonra yapt. Demek ki, dil srmeleri de tpk adlarn unutulmas
gibi [s. 74 ve devam] byk lde bulac Meringer ve Mayerin yalnzca
adlarn unutulmasnda kabul ettikleri garip bir olgu. Bu ruhsal bulacln
nedenleri konusunda bir ey syleyemeyeceim.
(3) Bir saat srecek tedavinin balangcnda bir kadn hasta, "enemi bir
Tassenmescher [Olmayan bir szck] gibi yani demek istiyorum ki,
Taschenmesser [ak] gibi kapadm", dedi. Burada gene telffuz gl
("Wiener Weiber Wscherinnen waschen weisse Wsche" [Viyanal
amarc-kadnlar beyaz amar ykarlar], "Fisch- flosse [balk yzgeci ] ve
benzeri tekerleme ya da ses oyunlaryla kyaslaynz) seslerin yerini
deitirmesinin bir bahanesi olabilirdi. Dil srmesine dikkati ekildiinde,
hemen, "Evet, nk bugn siz "Ernscht" dediniz, yantn verdi. Gerekten
de onu karlarken, "Bugn olduka ak yrekli [Ernst' ] konuacaz,
demitim (nk
Noelden nceki son seansmzd bu), ve aka yollu "Ernst szcn

"Ernscht"18 eklinde yaymtm. Bir saatlik seansmz boyunca daha birok dil
srmeleri yapt, sonunda yalnzca bana yknmediini, bilindnda "Ernst"
szcnn bir ad olarak ["Emest]19 yerlemesinin zel bir nedeni olduunu
gzlemledim.
(4)
yle bir tmm ki, leh kein nicht durch die Ase natmen
yani Nase atmen",20 dedi ayl hasta bir baka seferinde. Ve hemen bu
yanl nasl yaptn anlad. Her gn Hasenauer Caddesinden tramvaya
binerim, bu sabah tramvay beklerken Fransz olsaydm, "Asenauer" Caddesi
diyecektim, diye dndm, nk Franszlar szcn bandaki H harfini
hibir zaman sylemezler. Sonra tand Franszlarla ilgili bir dizi ansn
anlatt ve dolambal yollardan, on drt yandayken Kurmarker und Picarde21
adl ksa oyunda rol aldna, rol gerei bozuk Almanca konutuuna getirdi
sz. Kald pansiyona bir rastlant sonucu Paristen bir konuun gelmesi,
onda bu anlan uyandrmt. Dolaysyla, iki szckteki seslerin yerini deitirmesi, tamamen farkl bir balamdaki bilinalt dncenin bozucu
etkisinin sonucuydu.
(5) ok uzun bir gemite kalm bir ocukluk ansn anlatrken, szn
ortasnda bellei kendisini yanltan bir baka kadn hastann yapt dil
srmesinde de benzer bir ileyi vard. Bellei, merakl ve ehvetli bir elin
bedeninin hangi blmn kavradn kendisine sylemiyordu. Hemen sonra
bir arkadan ziyaret etti ve onunla yazlk evler konusunu konutu. M. deki
yazlk evinin nerede olduu sorulduunda, Berglehne [tepe-yamac] diyecei
yerde," "Berglende [tepe-kalas]" yantn verdi.
18
[Szcn mahalle azyla sylenii.]

19
Aslnda, hanmn gebelik ve gebelikten korunmayla ilgili bilinalt dncelerin etkisi
altnda olduu aa kt. Bir yaknma olarak syledii enesini ak gibi kapatmak" szleriyle
bir bebein rahimdeki konumunu betimlemek istemiti. Benim karlama szlerimdeki "Ernst"
ona Kmtnerstrassede bulunan ve gebelikten korunma aralar reklam yapan tannm bir Viyana
irketinin adn (S. Emst) anmsamt.
20
[Burnumdan soluk alamyorum," demek istemiti. Syledii son iki szck "Ase natmen"
anlam olmayan szckler.]
21
[Berlinli oyun yazan Louis Schneider (180578) tarafndan yazlm bir Sing- spiel
(mzikal komedi).]
(6) Bir baka hanm hastaya seansmzn sonunda amcasnn nasl

olduunu sorduumda, "Bilmiyorum," diye yantlad, "bugnlerde onu
yalnzca sust (in flagranti) gryorum." Ertesi gn szlerine yle balad:
"Size ylesine aptalca bir yant verdiim iin Utanyorum. Yabanc szckleri
hep birbirine kartran ok bilgisiz biri olduumu dnmsnzdr elbet.
Ben, ayakst (en passant) demek istemitim." Yanl kulland yabanc
szcklerin kaynan henz bilmiyorduk. Ayn seansta, bir nceki gnn
konusunu srdrrken, sust yakalanmann nemli rol oynad bir ansn
anlatt. Demek ki bir nceki gn gerekleen dil srmesi, o anda bilince
ulamam olan bir any ngrmt.
(7) Bir baka kadn hastann zmlenmesi srasnda belli bir noktada, biz
tam, babasna ne olduunu bilmediimiz bir sulamay yklemeye
almaktayken, hastaya ailesinden utandndan kukulandm sylemek
zorunda kaldm. Bu konuda hibir ey anmsamyordu, dahas* bu kukumun
yersiz olduunu syledi. Ama gene de, ailesiyle ilgili baz grlerini
sralayarak konumay srdrd: "Yalnz bir eyi kabul etmek gerekiyor: hepsi
de kukusuz sra d insanlar, hepsi de Geiz [obur] yani 'Geist [akll]'
diyecektim." te, anlarnda bastrd yaklam buydu aslnda; Dil srmesi
biiminde kendini zorla ortaya koyan fikir, ou kez kiinin bastrmak istedii
fikirdir. Bu rnei Meringerin "zum Vorschwein gekommen" olgusuyla
karlatrabiliriz [s. 89]. Atadaki tek fark, Meringerin konumacsnn bilincinde olan bir eyi saklamas, benim hastamnsa, saklanan eyin ne oluunu
bilmek istememesi ya da bir baka ekilde sylemek gerekirse, bir eyi
sakladn ve o eyin ne olduunu bilmemesidir.
22
(8)
imdi vereceim dil srmesi rneinin altnda da, kastl bir
bastrma yatmaktadr. Bir gn Tirolde, Dolomitlerde dolarken, yry
giysileri giymi iki bayanla karlatm. Bir sre birlikte yrdk | ve tatili bu
ekilde geirmenin iyi ve kt ynlerinden sz ettik. Hanmlardan biri, gn
bu ekilde geirmenin ok rahatsz edici olduunu syledi. "Hi ho deil
kukusuz," dedi, "btn gn gne altnda dola, bluzundan gmleine dek
srlsklam terle..." Tmcesini sylerken bir ara azck duraksad. Sonra, "Ama
insan nach Hose1 varp da
22
[Bu rnek 1917'de eklenmiti.]
stn deitirince... Bu dil srmesini aklamak iin uzun bir soruturmaya

gerek yok elbet. Hanmn amac, giysilerinin daha eksiksiz bir listesini
sunmakt anlalan: bluz, gmlek ve Hose [klot]. Yersiz kaaca dncesiyle
nc amar aza alma olasln bastrd. Ama bir sonraki tmcede,
balam deitiinden, bastrlan szck istemine karn, benzer bir szcn
"nach Hause [ev'e]" szcnn arptlm ekliyle ortaya kt.
(9) "Hal almak isterseniz," dedi bana bir hanm, "Matthausgasse
deki [Matthew Caddesindeki] Kaufmann'a [ayn zamanda "tccar" anlamna
gelen bir zel ad] gitmelisiniz. Size oray neririm." Bunun zerine ben,
"Matthusda...," diye yineledim, "Yani Kaufmann demek istiyorum," dedi.
Benim, bir ad dierinin yerine koymam, dncelerimin baka bir yne
ekilmesi sonucu olabilirdi. Aslnda kadnn syledii aklma taklmt, nk
dikkatimi, hallardan ok daha nemli bir eye ekmiti. Aslnda, karmn biz
nianlyken oturduu ev, Matthausgasse'deydi. Evin giri kaps bir baka
sokaktayd; imdi ben, onun adn unuttuumu fark etmitim ve dolambal bir
yoldan bilinli hale getirmitim. Anmsamaya altm Matthus ad, bylece
unutulmu sokak adnn yerini alyordu. Matthus bir kii adyd, Kaufmann
ise deildi, ve unutulan sokan ad da bir kii ad, yani Radetzky olduundan,
Matthus unutulan sokak adnn yerine gemeye daha uygundu.
,
(10) imdi anlatacam olgu, biraz ilerdeki blmde [X. Blm]
"Yanllar" bal altnda da aktarlabilirdi, ama bir szcn dierinin yerine
konulmasnda temellik eden fonetik ilikilerin beklenmedik lde ak olmas
nedeniyle buraya alyorum. Bir kadn hasta bana bir dn anlatt: Bir ocuk
kendisini ylana sokturarak canna kymaya karar veriyor. Bu karar,
gerekletiriyor. Kadn onu kvranrken izliyor falan. imdi* bir nceki gnn
de balama noktas oluturan izlenimlerini ortaya karmak durumundayd.
Hemen bir nceki gece ylan sokmalarnda ilk yardm konulu bir konuma dinlediini anmsad. Eer bir yetikinle bir ocuk ayn anda sokulmusa, nce
ocua ilk yardm uygulanmalyd. Ayrca konferans verenin tedavi iin
nerdiklerini de anmsad. Bunun her eyden nce, sokan ylann trne bal
olduunu sylemiti. Bu noktada hastann szn
kestim ve sordum: Kukusuz bu yrelerde ok zehirli ylan tr bulunduunu

ve hangilerinin tehlikeli olduunu da sylemitir. "Evet, zellikle d t
(Klapperschlange [ngrakl ylan] dan sz etti. Ben glnce yanl bir ey
sylediini anlad. Ad dzeltmedi de tmcesini deitirdi: "Elbet burada
onlardan bulunmuyor, engerek ylanndan sz etmiti. ngrakl ylal da
nereden kt?" Bu durumun dnn ardnda gizli dncelerin ie karmas
sonucu olduunu dndm. Ylan sokmasyla intihar, gzel Cleopatray
[Almanca "Kleopatra"] ima etmekten baka bir ey olamazd. ki szckteki
sesler arasnda byk benzerlik vard, "Kl..p...r" harflerinin her ikisinde de
ayn srada bulunmas ve "a" sesinin her ikisinde de uzatlmas, bu benzerlii
ortaya koyuyordu. "Klapperschfonge" ile "Kleopatra" adlan arasndaki yakn
iliki, onun yarglama gcn bir an iin kstlam, konferansnn Viyanada
izleyicilerine ngrakl ylan sokmalarna kar neler yaplacan sylediini
aktarmakta saknca grmemiti. Normalde, o da tpk benim gibi, bu ylan
trnn bizim lkemiz faunasnda bulunmadn ok iyi biliyordu. ngrakl
ylan Msar'a yerletirmekten ekinmese bile onu ho grmeliyiz, nk
Avrupal olmayan, doulu olan her eyi birbirine kartrmamz hi de
olaand bir davran deildir, zaten ben de, ngrakl ylanlarn yalnzca
Yeni Dnyada yaadn aklamadan nce bir an dnmek zorunda kaldm.
zmlemenin devam, baka bilgiler de verdi bize. D gren kii, bir
nceki gn, Strasser'in yapt ve evine yakn bir yerde bulunan Mark Anthony
heykelini incelemiti.23 Demek ki bu da, d harekete geiren ikinci neden
oluyordu (birincisi ylan sokmalar konulu konferanst). Dn devamnda.
Kadn, bir ocuu kollarnda sallyordu. Bu grnt ona Gretehen'i24 anmsatt.
Daha sonra aklna gelen dnceler Arria und Messalina25 anlarn getirdi.
D dncelerinde bunca oyun adnn ortaya kt olgusundan, d grenin
genlik yllarnda gizli bir oyunculuk meslei tutkusu besledii kukusunu
duyabiliriz.
23
[Viya'nada bulunan ve Avustuyal yontucu Artur Strasser (18541927) tarafndan

yaplan ve Mark Antony'nin Zaferini temsil eden bir bronz heykel.]
24
[Geothe'nin Faustundaki.]
25
[Viyanal oyun yazan Adolf Wilbrandt'in (1837-1911) yazd bir trajedi.]
Dn Bir ocuk kendini ylana sokturarak canna kymaya karar vermiti"

eklindeki balangc aslnda ocukken, bir gn nl bir oyuncu olmaya
karar vermi olduundan baka bir anlam tamyordu, Nihayet, dnceler
yolu, "Messalina" adndan, bizi dn asl ieriine gtren yola sapyordu.
Yaknlardaki baz olaylar, hanmda, tek erkek kardeinin, Aryan-olmayan
biriyle toplumsal adan uygun dmeyen bir evlilik, bir mesalliance
yapabilecei kansn uyandrmt.
(l)26 imdi size effaf bir ileyi gstermesi nedeniyle tmyle masum
itici gc yetersizce aydnlatlm bir rnek sunacam.
talyada seyahat eden bir Alman dalm olan bavulunu balamak iin
bir kay aryordu. Szlkte, "kay" ["Riemen"] szcnn talyanca
karl "correggia olarak veriliyordu. Szc anmsamak iin ressam
Correggio 'yu dnmem gerek dedi kendi kendine. Bundan sonra bir dkkna
girdi ve "una ribera" istedi.
Belleinde, Almanca szcn yerine talyancay koymakta baarl
olamamt yani, ama abalar gene de tmyle baarsz saylmazd. Bir
ressamn adn aklnda tutmas gerektiini biliyordu, ve bu ekilde, talyanca
szckle aa yukar ayn sylenen ressamn adn deil de. Almanca
"Riemen"27 szcne benzeyen bir baka szc syleyivermiti. Bu
olguyu bir dil srmesi rnei olarak deil de, ad unutma rnei olarak
verseydim ayn lde uygun olacakt kukusuz.
Bu kitabn ilk basm iin dil srmesi rnekleri toplarken, gzlemlediim
her olguyu zmlemeye tabi tutmakla ie baladm ve dolaysyla daha az
etkileyici olanlar da listeme aldm. O zamandan bu yana, birok kii, dil
srmelerini toplama zmleme iini, bu elenceli ii yklendi ve bylece
bana daha zengin bir malzeme ynndan seme yapma olana verdi.
(12) Gen bir adam kz kardeine dedi ki: "Artk D. lerle iyice bozutuk.
Konumuyoruz| Kardei, "Haklsn!" yantn verdi, "Onlar da amma
Lippschaft"28 Aslnda, [hepsi bir lem anlamnda] "Sippschaft"
26
[Bu rnekle bundan sonraki (No. 12) 1907'de eklenmitir.]

[nl bir on yedinci yzyl spanyol ressam, Ribera.]
28
[Olmayan bir szck.]
27
diyecekti, ama dil srmesi iki fikri bir araya getirmiti- kardei, bu ailenin
kzyla flrt ediyordu bir zamanlar ve yaknlarda bu kzn, ciddi ve dzensiz
bir Liebschaft [ak serveni] yaad syleniyordu.
(13) 29
Gen bir adam yolda rastlad bir hanma, zin verirseniz
madam, dedi, size 'begleit-digeri isterim. Aslnda hanma begleiten [elik
etmek] istiyordu herhalde, ama teklifinin ona "beleidigen [hakaret] gelecei
korkusunu duyuyordu. Bu iki eliik cokusal itkinin, tek bir szckte
aslnda dil srmesinde dile gelmesi, gen adamn gerek niyetinin pek de
saf olmadn, ve kendisine bile, hanma hakaret olacakm gibi geldiini
gsterir. Ama bunu ondan gizlemeye giriirken, bilinalt ona bir oyun
oynam ve gerek niyetini ele vermitir. te yanda bu arada hanmdan
geleneksel bir yant beklediini de ngrd anlalyor: yle mi! Siz beni
ne sanyorsunuz? Bana hakaret etmeye nasl cesaret ediyorsunuz! (O. Rank
tarafndan aktarlmtr.)
imdi Stekel'in 4 Ocak 1904 gnl Berliner Tageblatt dergisinde
yaymlanan "Bilind tiraflar" balkl yazsndan birka rnek30 aktaracam.
(14) "Aadaki rnek, bilind dncelerimin ho olmayan bir
blmn ortaya koymakta. nce, bir doktor olarak asla paray deil, hastann
karn dndm belirtmeliyim bunu sylemeye gerek bile yok
aslnda. Ciddi bir hastalktan sonra iyileme dnemini geiren, bir hastay
tedavi ediyordum. Birlikte k zor gnler ve geceler geirmitik. iyilemekte
olmasna seviniyordum; Abbaziada kalmasnn yararlarn ve ho yanlarn
betimleyen bir tablo izdim ona ve szlerimi yle tamamladm: Umduum
gibi olursa, ksa zamanda yataktan kmayacaksnz...' Elbet bunun kkeni,
bilindndaki bencil bir itici gte, yani bu hali-vakti yerinde hastaya daha
uzun sre bakabilme isteimde uyank bilincime tmyle yabanc, bilinli
durumda knayarak reddedeceim bir dilekte yatyordu."
Stekelden bir rnek daha: "Karm, leden sonralar iin bir hizmetiyi ie
almak istiyordu, koullarda anlatktan sonra, bonvermek. istemedi, Fransz bayan yle bir gerekeyle
29
[1912de eklenmiti.] '

( 14-20 sayllar) 1907de eklenmiti.]
30
onlar elinde bulundurmak istediini belirtti: Je cherche encore pour les

aprs-midis, pardon, pour les avant-midis [Hl leden sonralar iin, pardon
leden nceleri iin i aryorum]. Anlalan baka yerleri de dolap daha iyi
koullarda i bulmak niyetindeydi bu niyeti gerekletirdi de."
(16) Gene Stekel'den: "Bir hanma sk tler vermek durumundaydm;
bunu benden isteyen eiyse, kapnn dnda dikilmi dinliyordu. Gzle
grnr bir etki yapan vaazmn sonunda, 'Hoakaln beyefendi,' dedim. Olay
bilen herkes, szlerimin kocaya ynelik olduunu ve onlar, kocann yarar iin
sylemi bulunduum gereini ele vermekte olduumu anlayacaktr."
(17) Stekel bir zamanlar Triesteden iki hastaya baktn ve Her seferinde, adlarn kartrdn anlatr. Askoli'yi, "Gnaydn Herr Peloni,"
Peloni'yi ise, "Gnaydn Herr Askoli," diye selmlyordu. Balangta bu
karkln altnda daha derin bir itici g (motif) arama eiliminde deildi, bu
olgunun iki bayn birok noktada birbirine benzemesinden kaynaklandn
dnyordu. Ancak bu iki kiinin adn kartrmann, bir tr bbrlenmeden
kaynaklandn anlamak hi de g olmad: byle yapmakla her iki talyan
hastaya da tedavi olmak zere Triesteden Viyanaya gelen tek hastann
kendisi olmadn bildirmi oluyordu.
(18) Stekel, hararetli ve toplantda, "imdi gndemimizdeki drdnc
maddeyi ('Schreiten [tartalm] yerine) streiteu [kavgalaalm];" dediini
aktaryor.
(19) Greve yeni atanan bir profesr, al konumasnda, "Yerini
aldm ok deerli kiinin hizmetlerini anlatma konusunda ('geegnet
[yeterli]' yerine) geneigt [istekli] deilim," demiti.
(20) Egzoftalmik guatr hastal bulunduunu sand bir kadna Stekel,
"Kardeinizden bir (Xop [ba] diyeceine) Kropf [guatr] daha uzunsunuz,"
demiti Stekel
(21) 31Stekel aktaryor: Birisi, iki arkada arasndaki ilikiyi betimlemek ve ilerinden birisinin Yahudi olduunu ortaya karmak istedi, dedi
ki: 'Kastorla Pollak gibi birlikte yayorlard.'32 Bu bir aka
31
[Bu ve bunu izleyen rnek (no.22) 1910da eklenmiti.]

[Kastor ve Polluks Yunan mitolojisinde "tanrsal ikizleredir. Pollak Viyanada sk
rastlanan bir Yahudi addr.]
32
olarak sylenmemiti kukusuz; ben dikkatini ekmeseydim, konumac dil

srmesinin farkna varmayacakt.
(22) Zaman zaman bir dil srmesi, ayrntl bir belirlemenin yerini alr.
Evinde yalnzca kendisinin sz geen gen bir hanm, hasta einin, sal
iin nasl bir perhiz uygulayacan anlamak zere doktora gittiini anlatyordu
bana. Ancak doktor, zel bir perhizin nemli olmadn sylemiti. Hanm,
"Ben m istersem yiyip iebilirmi, diye bitirdi szlerini.
Reik33 (1915) tarafndan verilen aadaki iki rnein kkeni, dil
srmelerinin zellikle kolay olduu durumlarda sylenenden daha ok
eyin saklanmas gerektii durumlarda bulunmaktadr.
(23) Bir beyefendi, ei yaknlarda len bir gen hanma ba sal
dilemek, onu avutmak istiyor, u, szleri eklemeye niyetleniyor: "Kendinizi
tmyle ocuklarnza adamakla [widmen] avunacaksnz artk." Ancak
adamak szc yerine "widwen"34 szcn kulland. Bastrlm dnce
baka trden bir avutmayla ilgiliydi: gen ve gzel dulun [Witwe] ok
gemeden yeni cinsel ilikilerin tadn karacan umuyordu.
(24) Bir akam toplantsnda, ayn bay, Berlin'de Paskalya iin yaplmakta
olan byk hazrlklar konusunda ayn hanmla konuuyordu, yle sordu: "
Wertheim'm35 bugnk sergilemesini [Auslage] grdnz m? Batan sona
dekolte edilmi" Gzel bayann dekolte giysisi karsndaki hayranln dile
getirmeye cesaret edememiti, te yanda "Auslage" ["sergileme" (ya da
vitrin)] szc bilind olarak iki anlamda kullanlmt.
Ayn durum, Dr. Hanns Sachs'n gzlemledii ve olabildiince ayrntl
vermeye alt bir baka olgu iin de geerli:
(25) "Bir hanm ortak bir tanmzdan sz ediyordu. Onu son grdnde, her zamanki gibi k giyindiini syledi: zellikle son derece gzel
kahverengi Halbschuhe'leri [topuksuz (alak) ayakkab] ok houna gitmiti.
Nerde karlatn sorduumda, Evimin kapsn ald,1
33
[Bu paragrafla 23-6 sayl rnekler 1917de eklenmitir.]
34[
Olmayan bir szck. (Ancak Witwe gen gzel dul hanm anlamna geliyor. ev.)}
35
[nl bir maaza.]
dedi, 'ekili olan perdelerin arasndan grdm onu. Ama ne kapy atm ne de
evde olduumu belli ettim, kente dndm bilmesini istemiyordum nk.
Hanm dinlerken, benden bir eyler gizlediini hissettim, byk bir olaslkla
kapy amamasnn nedeni, yalnz olmamas ve konuk arlamaya uygun
giysiler iinde bulunmamasyd; alayl saylacak bir havayla, Demek onun
Haussehuhelerine [ev ayakkablarna (terliklerine)] yani Halbschuhelerine
[topuksuz (alak) ayakkab] hayran kalabildiniz kapal perdeler arasndan
grebildiniz demek istiyorum? Hausschuhe derken, sylemekten ekindiim
Hauskleidyldi [szck anlam ev giysisi, yani nglige (gecelik)] ilgili
dncemi dile getiriyordum. te yanda 'Halb [yarm] szcnden de
kurtulma istei duyuyordum, nk yasaklanm yantn ekirdei bu
szckteydi: Siz bana dorunun yalnzca yarsn sylyorsunuz ve yar
giyinik olduunuz gereini saklyorsunuz. Dil srmesini tevik eden bir
baka koul da, az nce bu bayn evlilik, yaantsndan, onun hauslich [ev
yaantsndaki] mutluluundan sz ediyor olmamzd; kukusuz bu durum
['Haus'un] erkein yerine geirilmesinde yardmc olmutu. Nihayet, bu k
bay sokakta terliklerle durdurmama katkda bulunan bir kskanlmn da
olduunu itiraf etmeliyim; daha yaknlarda ben de bir ift kahverengi topuksuz
ayakkab almtm ve bunlar kukusuz artk ok gzel deildi.
imdi iinde bulunduumuz dnem gibi Sava durumlar, anlalmas pek
g olmayan birok dil srmesine neden olur.
(26) Olunuz hangi blkte? diye soruldu bir hanma. 42. Katiller
['Mrser', topu yerine 'Mrder, katil] Blnde, diye yantlad hanm.
(27) 36Temen Henrik Haiman cepheden yazyor (1917): Tam srkleyici bir kitap okurken, geici olarak telefoncunun yerini almak
durumunda kaldm. Cephane grevlileri hatt kontrol etmek zere sinyal
verdiinde, yantm yle bir tepki eklinde kendini gsterdi: Kontrol
edilmitir ve almaktadr; Ruhe.37 Kurala gre yle demeliydi: Kontrol
edilmitir ve almaktadr; Schluss [mesajn sonu (ta
36
[Bu rnek 1919da eklenmitir.]
37
[ou kez "Susunuz!" nlemi olarak kullanlan "Sessiz olun" anlamna gelen szck.]
mam)].Yaptm yanl, okumamn yanda kesilmesinden duyduum

rahatszlkla aklanabilir."
(28) 38 Bir baavu adamlarna, "Gespeckstcke'nin boa gitmemesi
iin evdekilere doru adres vermelerini tlyor.39
(29) ok mutsuz bir gemii bulunmas asndan da nem tayan
aadaki gzel rnei, olay sava srasnda svirede yaarken gzlemleyen
ve aynntl biimde zmleyen Dr. L. Czeszer'den aldm; Baz nemsiz
kartmalar yaparak mektubunu aynen aktaryorum:
"Yeni sona eren yaz dneminde duygularn psikolojisi konusunda verdii
derslerden birinde O. niversitesi Profesr M.N.nin yapt bir dil
srmesini size gnderiyorum. Bu derslerin, niversitenin Aulasnda
(salonunda) ou Entente'dn (ittifaktan) yana olan Fransz - svireli
renciler ve Fransz sava esirlerinden oluan byk bir kalabala verildiini
ncelikle belirtmek isterim. O. kentinde, Almanlara Fransa'da olduu gibi
"boche (argoda aalama yollu Alman) deniyor. Ancak resmi aklamalarda,
konferans ve benzeri toplantlarda, st dzey grevliler, profesrler ve sorumlu
kiiler, tarafszlk kaygsyla bu uursuz szckten kanmaya abalyorlar.
"Profesr N., duygularn davranlar etkilemedeki nemini anlatyordu ve
bir duygunun kendi iinde ilgin olmayan bir bedensel et? Kinlii, zevkli bir
alma haline getirmek ve bylece daha verimli klmak amacyla bilerek
smrlebileceini gsteren bir rnek aktarmak istedi. Bu amala bir
Almandan dinledii ve o sralarda yerel gazetelerde yaymlanm bir yky
anlatt kendisi Franszca konuuyordu elbet. Bu, rencilerini bahede
altrmakta olan bir Alman erkek retmenle ilgiliydi; retmen,
rencilerin alma isteklerini kamlamak amacyla, paraladktan her toprak
topan bir Fransz kafatas olarak dnmelerini istiyordu. Elbet N. yky
anlatrken "Alman" szcn kullanmak durumunda kaldnda dorusunu
yapyor, "boche" deil de "allemand" szcn kullanyordu. Ama an-
38
[Bu rnek ile 30 ve 31 sayl rnekler 1920'de eklenmiti; 29 sayl rnek, 1919'da
eklenmiti.]
'
39
["Gepackstcke" ("paketler) demek, istiyordu. "Gespeckstcke" olmayan bir szcktr,

ancak "Speckstke" "pastrma paralan" anlamna gelir. "p"den sonraki sesli harf, ("e" de yazlsa,
"" da yazlsa) her iki durumda da ayn sesi verir.]
latmn sonunda sz, retmenin buyruunu aktarmaya gelince, yle dedi:

imaginez-vous gen chaque moche vous crasez le crne d'un Franais. Yani
burada motte [topak n Franszcas] yerine moche demi oluyordu!
"Bu titiz bilim adamnn kendini bir alkanla hatta belki bir eilimin
drtsne kaptrmamak iin yksnn balarnda kendisini tuttuu, yasalarn
niversite Aulasndan uzak tutulmasn aka buyurduu bir szckten
saknd aka grlyor. "instituteur allemand (Alman retmen)
szcklerini sonuncu kez baaryla ve de dosdoru syledikten ve yknn
bitmi olmas, dolaysyla artk tehlikenin kalmamas nedeniyle bir an nce
rahat bir soluk almaya hazr hale geldikten sonra, bylesine byk bir abayla
bastrlm olan szck, benzer sesli 'motte' szcnde kendini gsteriverdi ve
olan oldu. Bir siyasal su ileme kaygs, her eye karn allagelmi szc
herkesin bekledii szc kullanma ynndeki bastrlm istek ve bir
cumhuriyeti ve demokrat olarak domu bir kiinin fikir ifade etme
zgrlnn kstlanmas karsndaki tepkisi... Btn bunlar, rnei
gerektii ekilde verme amacn etkilemi oluyordu. Konumac, etkileyici, ya
da mdahale edici eilimi biliyordu ve sadece varsayacamz zere, dil
srmesini yapmazdan hemen nce bunu dnmt.
"Profesr N. yapt dil srmesini fark etmedi; eti azndan genellikle
otomatik olarak yaplageldii zere dzeltmedi. te yanda srmeyi* zellikle
Fransz izleyiciler byk bir honutlukla karlad ve konumac bu szck
oyununu bilerek yapmasna etkilendi. Ben kendi adma bu mastm olay iin
iin duyduum bir heyecanla izledim. Geri, uygun dmeyecei nedeniyle
profesre ruhzmleme ynteminin gerektirdii sorulan sormadm ama, gene
de bu dil srmesini, parapraksinin saptanmasyla ilgili kuramnzn ve dil
srmeleriyle akalar arasnda benzerlik ve balant bulunduu savnzn doruluunu gsteren bir kesin kant olarak aldm."
(30) Bir Avusturya subay olan Temen Tnin evine dndnde anlatt
aadaki dil srmesi rneinin kkeni de sava-dneminin acl
izlenimlerinde yatmakta:
"talyada sava tutsa olarak kaldm birka ay boyunca, kk bir

villada iki yz subayla birlikte yaadm. Bu sre iinde aramzdan biri gripten
ld. Elbet bu olay zerimizde derin etkiler brakt, nk iinde
bulunduumuz koullar, tbbi yardmdan yoksun oluumuz ve aresizliimiz,
bir bulac hastala tutulabileceimiz olasln arttryordu. len adam
mahzende bir odaya uzattk. Akam, evin etrafnda arkadamla yry
yaparken, ikimiz de cesedi grme isteimizi dile getirdik. Mahzene girdiimde
(ben ndeydim) karma kan grnm beni dehete drd/nk tabutun
kapnn bu kadar yaknnda olmasn ve mum altnda hareketli bir eye
dnen bir suratla anszn bylesine yakn olacam beklemiyordum. Bu grntnn etkilerini de tayarak evin evresindeki yrymz srdrdk.
Yusyuvarlak ayr klaryla ykanan bir park, prl prl aydnlanm bir ayr
ve ardnda ince bir sis duvann grnd bir noktaya geldiimizde, bu
grntnn zihnimde uyandrd resmi betimledim; bitiikteki am
aalarnn dallar altnda halka olmu danseden bir periler topluluu
gryordum.
"Ertesi gn leden sonra lm yoldamz gmdk. Tutukevimizden
kk komu kyn mezarlna yaptmz yry bizim iin hem ac hem
de aalatc oldu; nk bar ar yeniyetme delikanllarla kaba
grltc kyllerden oluan alayc bir kalabalk, merak ve nefretten oluan
duygularn aka dile getirmek iin bu frsattan yararlanmay ihmal
etmemilerdi. Bu savunmasz durumda bile, hakaretlerden kaamaymzn
yaratt duygularm ve bu kaba gsteri karsnda duyduum tiksinti, akama
kadar bir ac olarak kt yreime. Bir nceki gn olduu gibi ayn saatte,
ayn arkadala evi evreleyen tal yolda tpk daha nce yaptmz gibi
yrmeye baladk; mahzenin, ardnda l bedenin uzanm bulunduu demir
parmaklkl penceresinin nnden geerken, cesedi ilk grdm an yaadm duygular sard beni. Apaydnlk parkn bir kez daha, ayn ayn
nda nmde uzand noktada durdum ve arkadama dedim ki: 'Burada
mezarn ['Grab1 yani otlarn ['Gras] iinde otursak da bir serenad batsak
['sinken'] (singen ark sylesek olacakt, ev)' kinci dil srmesini
yapncaya dek durum dikkatimi ekmedi; ilkini ierdii anlamn bilincine
varmakszn dzeltmitim. imdi dnyor
ve ikisini bir ataya getiriyorum: 'mezarn iinde batmak (gmlmek)!

im(ek hzyla u resimler canlanyor gzmn nnde: ay nda danseden
ve uarcasna dnen periler; tabutunda uzanm yoldamz, kmldand
izlenimi; cenaze treninden baz sahneler, duyduum nefret ve yasl havamzn
bozulmas; ortaya kan bulac hastalkla ilgili baz konumalarn ans ve
birka subay tarafndan dile getirilen nsezi ya da kehanetler... Daha sonra o
gnn babamn lm tarihi olduunu anmsadm; belleimin tarihleri
genellikle saklamadn dikkate alarak bunu arpc buldum.
"Daha sonra dndmde, her iki akamda da d koullarn ayn
olduunu grdm: gnn ayn saati, ayn klar, ayn yer ve ayn arkada.
Gribin yaylmas olasl konusunda kaygl bir tartma olduunda duyduum
rahatszl anmsadm; ayn zamanda, kendimi korkuya yenilmeye teslim
etmeye kar iimdeki ket vurmay, korkma yasan anmsadm. Ayrca
szcklerin 'Wir knnten ins Grab sinken
We could in the grave sink' sralanndaki40 nemin bilincine vardm
ve yalnzca basksz gerekleen balangtaki dzeltmenin, bastrlan
kompleksin eksiksiz ifade edilebilmesini salamak zere, 'mezar n 'otlar'
eklinde dzeltilmesinin ikinci dil srmesine ('singen' yerine 'sinken') yol
atnn bilincine vardm.
"unu da eklemeliyim ki o sralar ok yakn bir akrabamla ilgili byk
kayg verici dler gryordum. Tekrar tekrar hasta grdm onu, bir keresinde
de lm grdm. Tutsak edilmeden hemen nce onun bulunduu yerde
iddetli bir grip salgn ba gsterdii haberini almtm ve akrabam olan
hanma hayatndan endie ettiimi yazmtm. O gnden beri ondan haber
alamadm. Aylar sonra, size anlattm olayn olmasndan iki hafta nce
salgna kurban gittiini duydum!"
(31) imdi vereceim dil srmesi rnei, bir doktorun payna den o
zc anlamazlklardan birine k tutuyor. Tannn henz onaylanmam
olmasna karn, sonuta lmll kesin bir hastala yakalanm bir adam,
sorununa zm aramak amacyla Viyana'ya
40
["Wir knnten ins Grab sinken - "we could sink in the grave mezara batsaydk ya da
gmlseydik)". Szcklerin sralanmas ngilizcede ve Almancada birbirinden faizlidir.]
gelmiti, genliinden beri tand ve imdi nl bir doktor olan arkadandan,

tedavisini stlenmesini rica etti. Arkada sonunda bu istei istemeye istemeye
kabul etti. Hasta adamn bir bakmevinde kalmas dnlyordu ve doktor
"Hera" sanatoryumunu nerdi. Ama, diye kar koydu hasta, "oras yalnzca
belli bir hastalk iin (doumevi)." "Hayr canm!" diye yantlad doktor
abucak, "Hera da her trden hastay (hastann) umbringen [iini bitirirler]
ey yani, unterbringen [iini kabul ederler] demek istedim." Bunun zerine
yapt dil srmesinin yorumlann iddetle savunmak durumunda kald.
"Sana kar dmanca itkilerim olduunu sanmyorsun elbet, deil mi?"
eyrek saat sonra, doktor, hastabakcyla birlikte dar karken, "Hibir tan
koyamadm, ama gene de sylenen hastala yakalandn sanmyorum. Eer
yleyse, byk dozda morfin verip huzurlu bir sona ulamasndan yanaym,"
dedi. Hastann, arkadandan (doktordan) hastalnn aresiz olduunun
onaylanmas halinde kendisine bir ila verip aclarn dindirmesini istedii
ortaya kt. Dolaysyla, doktor aslnda arkadann sonunu getirme iini
stlenmiti.
(32) 41 te, bildiim kadaryla yirmi yl ncesine ait olmakla birlikte,
zellikle retici niteliklerinden tr anlatmadan geemeyeim bir baka dil
srmesi. "Hanmn biri bir keresinde bir arkada toplantsnda u gr dile
getirdi szckler hanmn fkeli, ve birok gizli etkinin basks altnda
olduunu gsteriyor: "Evet, erkeklerin houna gitmek iin bir kadn gzel
olmak zorundadr. Erkek ok daha rahattr; yeter ki be dz [fnfgerade]
uzants olsun, baka bir eye gereksinimi yoktur!" Bu rnek ksaltmadan
younlatrmadan ya da bulamadn (s. 86 ile karlatrnz) kaynaklanan bir
dil srmesinin gizli ileyiini iyice grmemize olanak vermektedir. Burada
benzer anlaml iki tmceciin kaynatm varsayabiliriz:
yeter ki drt dz uzants olsun yeter ki

be melekesi (duyusu) olsun.
Ya da dz ['gerade'] esi, sylenmesi dnlen u iki deyiin ortak esi

olabilir:
41
[Bu rnek 1910da eklenmitir.]
yeter ki uzantlar dz olsun

btn bei (beleri) tek say olarak kabul etmek42
"Gerekten de tmcenin her iki eklinin de, be duyuyla ilgili olann da,
tek say olan be ile ilgili olann da, nce bir say, sonra da dpedz drt
yerine gizemli be saysnn dz uzantlarla ilgili bir tmceye sokulmasnda
ayr ayr rol oynadn varsaymamz engelleyecek hibir ey yok. Ancak bu
kaynama, kendi bana iyi bir anlam tamasayd yani bir kadnn azndan
aka sylenemeyecek sinik bir hakikati dile getiren bir anlam iermeseydi
dil srmesinde grnd ekliyle ortaya kmayacakt kukusuz. Son olarak,
hanmn szlerinin, dile geldii ekliyle elenceli bir dil srmesi olduu
kadar, iyi bir aka olarak deerlendirilebileceini dikkat ekememezlik
etmeyelim. Bizim durumumuzda, konumacnn davran ekli, herhangi bir
bilinli ama fikri uyandrmad gibi aka olduu grne de yer vermedi.
Bir dil srmesinin bir akaya ne kadar yakn43 olabilecei, Rankn (1913)
aktard ve srmeyi yapan kadnn, szlerini bir aka olarak kabul edip
glmesiyle son bulan aadaki olguda grlmektedir.
(33) Kars kzlk tavrlarn koruma kaygs tayan ve eine sk cinsel
iliki iznini bile istemeye istemeye veren yeni evli bir erkek, daha sonra
kendisinin de karsnn da son derece gln bulduu u yky anlatt bana.
Karsnn kendini geri tutma kuralna uymad bir gecenin sabahnda, adam
ortak yatak odalarnda tra oluyormu, karsysa hl yataktaym; kolaylk
olsun diye sk sk yapt* zere, karsnn komodini zerinde duran pudrasn
ve pufunu kullanm. Cildine byk zen gsteren kars, birka kez bunu
yapmamasn sylemi bulunuyormu, o anda da fkeyle yle barm: te
gene senin [deiner] pufunla beni [mich] pudralyorsun! Kocasnn kahkahas
zerine dilinin srtn anlam (yle sylemek istiyordu aslnda; 'kendini
[dich] gene benim [meiner] pufumla pudralyorsun) ve ken
42
["Alle fnf gerade sein lassen." Almancada "gerade hem "dz" hem de "tek" anlamna
gelir. Tmce, doru evrilecek olursa, "Kiinin olumsuzluktan grmezden gelmesi" anlamn
tar.]
43
[Bu paragraf ve 33 no.lu rnek, 1917de eklenmitir.]
disi de glmeye balam. Pudralamak [Puderri] iftlemek anlamna geldii

her Viyanal tarafndan bilinen bir deyitir; pudra pufunun da, bir erkeklik organ
simgesi olduu ak."
(3A)44Aadaki Storfer'in verdii rnekte de, aslnda aka yapmann
amaland dnlebilir
Ruhsal nedenlere bal olduu aka belli bir rahatszlk geiren Frau B.ye,
bir ruhzmlemeciye, Dr. Xe bavurmas tekrar tekrar neriliyor. Kadn srarla
doktorun yanl bir ekilde her eyi cinsel eylere balayaca, bu nedenle de bu
trden bir tedavinin hibir deeri olmayaca gerekesiyle doktora gitmiyor. Ama
sonunda bir gn, neriye uymaya hazr gryor kendini ve soruyor: "Nun gut,
wann ordinari also dieser Dr. X.?45
(35) 46akalarla dil srmeleri arasndaki balant, ayrca, ou durumda dil
srmelerinin bir ksaltma olmaktan te gitmedikleri olgusunda yatnda da
kendini gstermektedir:
Bir kz okuldan knca zamann modasna uyarak tp fakltesine giriyor.
Birka dnem sonra tptan kimyaya geiyor. Birka yl sonra fikir deitirmesini
u szlerle anlatyor: "Genelde bedeni incelemek pek tersime gitmiyordu, ama bir
keresinde bir kadavrann trnaklarn skmek durumunda kaldm ve kimyadan
tmyle soudum."
(36) 47Bu noktada yorumlanmas pek bir beceri istemeyen bir baka dil
srmesi rnei aktaracam. "Anatomi dersinde profesr, enterolojinin,
zorluuyla nl blm burun boluunu aklamaya alyordu. rencilere
konuyu anlayp anlamadklarn sorduunda olumlu yant ald. Bunun zerine
kendini beenmi bir kii olarak bilinen profesr, "Buna inanmak g," dedi,
"nk milyonlarca nfusu olan Viyanada bile, burun boluu konusunu
anlayanlar bir parmakla, yani bir elin parmaklaryla demek istemitim
saylacak kadar azdr."
44
[1924de eklenmitir.]
45
[Sylemek istedii uydu: 'Tamam yleyse, bu Dr. X.'in muayene saatleri neler?" "Muayene
saatleri" karl olarak "ordiniert" demeliydi. Oysa, bulunmayan bir szck olan"ordinart" i
kulland. te yanda "ordinar" "sradan", "kaba" anlamlarna da gelir.]
46
[1920'de eklenmitir.]
47
[Bu rnekle bundan sonraki (No.37) 1912de eklenmitir.]
(37) Ayn profesr, bir baka konumda yle demiti: "Dii reme organlar
sz konusu olduunda, pek ok Versuchungen [kkrtmalara] affedersiniz, Ver
sue he [deneylere] karn..."
Bu rnekleri eski bir Fransz yazar tarafndan gzlemlenen iki
(38) 48
dil srmesine dikkatimi eken Viyanal Dr. Alfred Robitseke borluyum. kisini
de Almancaya evirmeksizin aktaryorum:
Brantme (1527-1614), Vies des Dames galantes, Discours second: "Si ay-je
cogneu une trs-belle et honneste dame de par le monde, qui, devisant avec un
honneste gentilhomme de la cour des affaires de la guerre durant ces civiles, elle
luy dit: Tay ouy dire que le roy a faict rompre tous les c... de ce pays-l. Elle
vouloit dire les ponts. Pensez que, venant de coucher davec son mary, ou songeant
son amant, elle avoit encor ce nom frais en la bouche; et le gentilhomme sen
eschauffa en amours delle pour ce mot.
"Une autre dame que jai cogneue, entretenant une autre grand dame plus
quelle, et luy louant et exaltant ses beautez, elle luy dit aprs: Non, madame, ce
que je vous en dis, ce nest point pour vous adultrer'; voulant dire adulater,
comme elle le rhabilla ainsi: pensez quelle songeoit a adultrer."49
(39) 50Elbet, bir dil srmesinden kaynaklanan cinsel doubles entendres
(ift anlamllk) m yan sra daha ada rnekler de var, Frau F., bir dil kursundaki
ilk saatini anlatyordu. "ok ilgin; retmen gen bir ngiliz erkei. Daha birinci
derste durch die Blus [bluz arasndan]ey yani 'durch die Blume' [szck
anlam iekler ara-
48
[1910da eklenmitir.]
49
["Saray mensubu ok drst bir beyefendiyle, o i sava srasnda sava konularn konumakta
olan ok gzel ve erdemli bir hanm, ona Kraln o blgenin c.... sinde delikler yaptn duydum,
dedi. 'Kprler' [eksik braklan Franszca szckle kafiye oluturan 'ports'] demek istemiti. Az nce
kocasyla yatm olabilecei, ya da n dnmekte olduu, bu nedenle bu szcn dilinin ucunda
bulunduu ve beyefendinin bu szck zerine ona kar mthi bir istekle tututuu varsaylabilir.
"Tandm bir baka hanm, kendisinden daha yksek konumda bir baka hanm arlarken onu
vyor, gzelliklerini sayyordu, bunlar bittikten sonra, kabna, Hayr madam, bu sylediklerimi,
sizi(ri) kzlnz (masumiyetinizi) bozmak iin sylemiyorum, dedi; pohpohlamak iin demek
istemiti, bu syleyiten de hanmn zinay dnd varsaylabilir.]
50
[1924'te eklenmi.]
smdan, yani (deyim anlam) dolayl olarak] bana zel ders yermeyi
yelediini ima etti. (Storferden)
Nevrotik belirtileri zmleme ye ortadan kaldrmada kullandm ruhsal
tedavi srecinde51 ou kez hastann farknda olmakszn sylediklerinde ve
yapt armlarda, gizli kalmak iin byk aba harcayan ama gene de
varlklarn farknda olmakszn eitli yollarla ele vermekten saklamayan bir
dnce-ieriiyle kar karya kalyorum. Dil srmeleri, baz son derece
inandrc ve ayn zamanda ei grlmedik rneklerle gsterebileceim zere,
ou kez ok nemli bir hizmette bulunuyorlar bu konuda. Nitekim diyelim
teyzesinden sz eden bir hasta, dil srmesinin farkna varmakszn srekli
annem" diyor; ya da bir bakas, kocasndan "aabeyim" diye sz ediyor. Bu
ekilde benim dikkatimi, bu kiileri bir bakasyla "zdeletirdikleri"
olgusuna bu insanlar kendi cokusal yaamlarnda ayn tipten olaylarn
tekrar olduu bir diziye yerletirdikleri olgusuna ekiyorlar. Bir baka rnek
vermek gerekirse:52 Yirmi yalarnda bir gen erkek muayene srasnda
kendisini u szlerle takdim etti: "Size tedaviye gelen u kiinin babasym.
Afedersiniz, onun kardeiyim demek istemitim. Kendisi benden drt ya
byktr." Ben bu dil srmesini, bu kiinin de tpk kardei gibi babasnn
yznden hastaland grnn anlatm olarak kabul ettim; o da kardei gibi
iyiletirilmek istiyordu; ama asl iyiletirilmesi gereken babasyd, Baz
durumlarda da, kulaa garip gelen bir sesler toplam ya da zorla sylendii
izlenimi brakan bir deyi, bask altna alnm dncenin hastann
grlerinde yer aldn, aslnda baka trl dile getirilmesi tasarlanan
szlerine katkda bulunduunu aklamaya yeterlidir.
Dolaysyla byk konuma bozukluklarnn da, daha az nemli esnek
konuma bozukluklarnn da, "dil srmeleri" bal altnda toplanabilmesi,
"seslerin temas etkisinden [s.93] deil, dil srmesinin meydana gelmesini
belirleyen ve yanln yeterli bir aklamasn salayan konumann, yani
amalanan konumann dnda yatan dncelerden dolaydr. Seslerin
birbirini etkileme, deitirme yasalarn
51
[Tersinin belirtildii durumlar dnda s. 117'ye kadar olan blmler 1901'den kalmadr ] ';
52
[BU rnek 1907'de eklendi.]
kuku gtrr klmak amacnda deilim; ama bana yle geliyor ki, bu yasalar
tek balarna doru konuma srecini bozmada yeterli etkiyi gsteremiyor,
incelediim ve ayrntl bir ekilde aratrdm olgularda bu yasalarn, sz
konusu [fonetik] ilikilerin etki alanna girmeden de olsa, uzaktaki bir ruhsal
itici gcn kendisine uygun dmesi nedeniyle yararland bir ileyiten baka
bir eyi temsil etmediklerini grdm. Dil srmesi sonucu meydana gelen ok
sayda yerine geirme, simgeletirmede, [s. 86] bu trden fonetik yasalara hi
uyulmaz. Bu konuyla ilgili olarak, dil srmelerini ynlendiren koullarn karmak olduunu ve nedenlerinin seslerin temas etkilerinin ok telerine
uzandn kabul eden Wundt la tmyle ayn grteyim.
(Wundtun deyiiyle [s. 93 ile kyaslaynz]) bu "uzak ruhsal etkiler"!
olduu gibi kabul etsem de, konumann ivedi olduu ve dikkatin bir lde
baka yne kayd durumlarda, dil srmesini ynlendiren koullarn, kolayca
Meringer ve Mayer'in saptad snrlar iinde53 kalabileceini kabul etmemi
engelleyecek bir ey yok te yanda. Bu yazarlarn verdii rneklerden bazlar
iin daha karmak bir aklama yapmak gerekiyor. u yukarda [s. 86]
aktarlanlardan birini alalm rnein:
"Es war mir auf der Schwest...
Brust so schwer."
Burada olan yalnzca, "schwe" sesinin ayn deerdeki "bru" sesine

"ngrme yoluyla zorlanmas mdr? "Schwe" hecesini oluturan seslerin
zel bir ilikiden dolay bu ekilde izinsiz olarak ie karabilecei fikrini bir
kenara atamayz. Bu ancak bir Schwester (kz karde) Bruder [erkek
karde] arm olabilir; belki bizi bir baka dnceler gurubuna gtren
Brust der Schwester [Kzkadein gs] arm olabilir, ite, aksi halde
masum olan "schwe"ye bir konuma yanl oluturma gcn veren, bu sahne
arkasndaki grnmez yardmcdr.
Asl bozucu etmenin, ayp szlere ve anlamlara benzer seslerden
kaynaklandn varsayabileceimiz bir baka dil srmesi ekli de var. Kaba
dnceli kiilerin ok rabet ettii bir uygulama olan, szck
53
[Yani fonetik etmenlere bal.]
lerin ve deyilerin arptlmas, bozulmas, tek amaca yneliktir; istenen tek ey,
yasaklanm konulan ima etmek zere masum frsatlar smrmektir; bu
szcklerle oynama, yle sk grlr ki, bilmeden, istemeden yapldnda
dikkatimizi bile ekmez. Bu kategoriye kukusuz, Eischeissweibcheti (Eiweissscheibchen yerine),54 Apopos Fritz (apropos yerine),55 Lokuskapitcil
(Lotukapital yerine),56 vd. ayrca belki de Aziz Mary Magdalenanm57
Alabsterbachse 1Alabasterbiichse yerine),58 bu tr rneklere girmektedir. "leh
fordere Sie auf, auf das Wohl unseres Chefs awzustossen" [bkz. s. 86], bilerek
oluturulmu bir parodinin srarl tekrar olan kastsz bir parodiden baka bir ey
olmasa gerektir. Ben, konumacnn bu dil srmesini yapt
54
[" Yumurtann beyaznn kk dilimleri" yerine (szck anlam "yumurta-pislik- dii" olan)
anlamsz bir deyi.]
55
("Apopos" olmayan bir szck; ama "Popo" bebek dilinde "kabalar" iin kullanlyor.]
56
[Anlamsz bir szck, bir mimarlk terimi olan "nilfer iei ss" yerine "W.C. kapital".]
ocukluunda yapt bir aka olan "runieren [ruin-ykmak]" yerine "urinieren

[urinate- iemek]" deme oyununa ulancaya dek inadn srdren bir hanmn hastalnn belirtisi dil
srmeleri eklinde kendini gsteriyordu. [1924'de eklenen::] Yasaklanm ve uygunsuz
szcklerin rahata kullanlmasn mmkn klmak iin dil srmesi numaras yapma eilimi,
Abraham'n, an tkanklklarn "ok amaca ynelik olarak" gzlemlemesinin temelini
oluturmaktadr (Abraham, 1922). Bir kadn hasta, zel adlarn ilk hecelerini kekeleyerek
tekrarlamaya ok yatknd. "Alexander" yerine "A-alexander" dedikten ksa bir sre sonra
"Protagoras" adn "Protragoras"a evirdi. Aratrma, ocuklukta "a" ve "po" heceleri szcklerin
bana geldiinde, genelde ocuklarda kekelemeye yol aan bir elence eklinde tekrarlama oyununu
yapmaktan zellikle holandn ortaya kard. ["A-a" ve "Popo" Alman bebek dilinde, "pislik" ve
"kabalar" anlamna gelir.]" Protagoras" adn ele aldmzda, ilk hecedeki "r" harfini atlayp "Popotagoras" diyebilecei tehlikesinin bilincine vard. Tehlikeye kar bir koruma olarak "r"ye smsk
tutundu ve ikinci heceye ikinci bir "r" soktu. Baka durumlarda da "Parterre [giri kat ]" ve
Kondolen [ba sal dilei] szcklerini de armlarnda onlara sk skya bal olan "Pater
(baba)" ve "Kondom [kondom]"szcklerinden saknmak amacyla bozmutu - Abraham'n bir baka
hastas da byk bir olaslkla "angina" yerine "vagina" demek korkusuylaher seferinde "angina
yerine "Angora" deme eilimindeydi. Demek ki dil srmeleri varlklarn, bozma eilimi yerine
savunma eiliminin baskn kmas olgusunun varlna borluydu; zaten Abraham da, bu srele
saplant sinircesi (obsessional neurosis) belirlilerinin olumas arasndaki benzerlie hakl olarak
dikkat ekiyordu.
57
[(Ortadaki blm "Bste" gs anlamna gelse de) "kaymak ta kutusu" yerine kullanlm
olmayan bir szck.]
trende onurlandrlmakta olan Mdr olsaydm, herhalde zaferin tadn karan bir
generalin askerlerine, dllendirilmekte olan adama kar iten ie duyduklar
eletiriyi alayl arklar biiminde dile getirme izni veren Romallarn ok zeki
olduunu dnrdm. Meringer kendisinin bir keresinde, topluluun en yal
yesi olmas nedeniyle aslnda "Senexl"59 ya da "altes (yal) Senexl" diye
anlmas gereken birisine, "Prost [Salnza!] Senex Altesll" dediini aktaryor.
Kendisi de bu yanl karsnda mthi aryor (Meringer ve Mayer, 1895,50).
"Altesl"in svg szc olan "alter Esel"e ("ihtiyar eek") ne kadar yakn olduu
zerinde dnrsek, onun duygularn yorumlayabiliriz belki. Yaa gsterilmesi
gereken herhangi bir saygszln (yani ocukluktaki babaya saygszln) i
cezalar byktr.
Herhangi bir kant gsteremediim bu yorumlarla, kendimin derledii ve
zmleme yoluyla akladm rneklerin farkl deerler tadn okurlarm gz
ard etmez umarm. Ama yalnzca dil srmesi olduklar apak ortada olan
durumlarn bile, dile getirilmesi niyetlenen balamn dnda yatan yan-bastrlm
bir fikrin ie karmas sonucu gerekletii ynndeki beklentime gizliden gizliye
tutunmamn bir nedeni de, Meringerin dikkate deer bir gzleminin beni
desteklemesidir. Bu yazar, hi kimsenin bir dil srmesi yapm olduunu kabul
etmeye hazr bulunmayn garip bir olgu olarak deerlendiriyor. Dil srmesi
yaptnn sylenmesi halinde mthi alman baz duygulu ve iten insanlar var.
Ama ben Meringerin yerinde olsaydm, "hi kimse" diyecek kadar bir genelleme
yapmazdm. Srmenin ortaya kmasndan sonra grlen etkinin aka utanma
eklinde kendini gstermesi ok nemlidir. Bu, unutulmu bir ad
anmsayamadmda [s. 43] duyduumuz rahatszlkla ve nemsiz bir annn
unutulmas karsndaki aknlmzla (s. 78) kyaslanabilir; ve btn durumlarda
da, bozukluun olumasnda, bir motifin katksnn bulunduunu gsterir.
Adlarn bozuk sylenmesi bilerek yapldnda hakaret eklinde karlanr; ve
bilmeden yaplan bir dil srmesi eklinde ortaya kt birok durumda da ayn
nemi pekl tayabilir. Mayerin bildirdiine
59
[Bu, Latincedeki "senex", "ihtiyar" szcnn Avusturya'da kltc anlamda kullanlan

samimi eklidir.]
gre, bir keresinde, az nce Breuer'in adn sylemi olduu iin, "Freud" yerine
"Freuder" diyen (Meringer ve Mayer, 1895, 38), ve bir baka seferinde de
"Freuer-Breudian" iyiletirme ynteminden sz eden (ayn kitap, 28) bir kii,
belki de bir meslektat ve o yntemi pek desteklemeyen bir meslektat. lerde
kalem srmeleri blmnde [s. 149'dan itibaren], baka hibir ekilde
aklanamayan bir ad arptlmas rneinden sz edeceim.60
Bu olgularda, araya giren bozucu etmen, o anda konumacnn niyetiyle
akmamas nedeniyle bir kenara konulmas gereken eletiridir.
te yanda61 bir ad bir bakasnn ad varsayp o kiinin ad yerine koymak,
adla dil srmesi yaparak iki kiiyi zdeletirmek, herhangi
6
[1907'de eklenen dipnot:] zellikle aristokratlarn, gittikleri doktorlarn adlarn yanl syleme
eiliminde olduklar gzlemlenebilir aslnda. Bundan, bu insanlarn, doktorlara alkanlk gerei kibar
davranmalarna karn onlar iten ie hor grdkleri sonucunu karabiliriz. [1912'de eklenen] Dr.
Emest Jones'un, o zamanlar Toronto'da ngilizce olarak yazd (Jones, 19116 [488]) bizim
konumuzla ilgili bir yazdan adlarn unutulmasyla ilgili baz gzel gzlemleri buraya alyorum:
"zellikle anmsayacan umduklar ya da bekledikleri bir kii tarafndan adlarnn
unutulduunu grp de fkelenmeyen kiilerin says ok azdr. Bunlar, gdsel olarak unutan kiinin
belleinde kendilerini kesinliklikle anmsayacak kadar nemli bir izlenim yaptklarn kabul ederler,
ad, kiiliin ayrlmaz bir parasdr nk. Ayn ekilde ou kii, hi beklemedikleri halde nemli bir
kiinin kendilerine adyla seslendiini grnce mthi gururlanrlar. ou lider gibi Napoleon da bu
sanatn ustalarndan biriydi. 1814'de, Fransa -sava felaketinin ortasnda, belleinin bu alanda ne
kadar gl .olduunu artc bir ekilde kantlad. Craonne yaknlarnda bir kasabada, karlat
belediye bakan De Bussy'yi, yirmi yl nce La Fre blnden tandn anmsad; bundan mthi
gururlanan De Bussy, hemen olaand bir isteklilikle kendini onun hizmetine adad, ayn ekilde, bir
kiiye hakaret etmenin en kesin yolu, adn unutmu grnmektir; bu kiinin gzmzde adn
anmsama zahmetine katlanmayacamz kadar nemsiz olduu izlenimini verir. Bu yntem,
edebiyatta sk sk smrlmtr. Turgenyevin Dumannda yle bir blm var:1 Demek Baden'i
hl elenceli buluyorsunuz Msieu Litvinov.' Ratmirov Litvinov'un soyadn sanki unutmu gibi,
her seferinde ve de her zaman duraksayarak, sanki hemencecik anmsayamyormu havasnda
sylerdi. Onu selamlarken, apkasn kibirli bir tavrla kaldrmann yan sra byle yapmakla da onun
gururunu incitmeyi amalyordu. Ayn yazar> Babalar ve Oullar adl yaptnda yle yazar: 'Vali,
Kirsanov'la Bazarov'u balosuna davet etti, birka dakika sonra, onlar karde olarak kabul edip,
Kisarov adyla anarak ikinci bir kez davet etti. Burada onlarla konutuunu unutmas, adlar yanl
sylemesi ve iki kardei birbirinden ay ramamas, mthi bir aalama oluturuyor; amneziden bir
adm nceki durum bu." [Freud bunu Almanca aktarm; burada zgn ngilizcesi verildi.]
[Bunu izleyen drt paragraf 1910'da eklenmitir.]
bir nedenle imdilik arka dzlemde kalmas gereken takdirkar bir duyguyu belirlese
gerektir. Sndor Ferenczi, bu trden bir okul ansn aktaryor:
"Gymnasium [Orta retim Okulu] birinci snftayken, yaammda ilk kez,
herkes karsnda (yani btn snfn nnde) iir okuyacaktm, iyi hazrlanmtm
ve daha balangta patlayan kahkalarla szmn kesilmesine mthi zldm.
Daha sonra retmen bu garip tepkiyle karlamamn nedenini syledi. iirin Aus
der Ferne [Uzaklardan]1 olan adn doru sylemitim, ama yazarn ad yerine kendi
adm vermitim. Ozann ad Alexander ([Macarcada Sndor] Petfiydi. ilk adlarmzn ayn olmasndan kaynaklanmt adlarn birbirinin yerini almas; ama asl
neden kukusuz o dnemde kendimi gizliden gizliye bu nl ozanla zdeletirmi
olmamd. Bilinli olarak bile ona kar duyduum sevgi ve hayranlk ozan
putlatrma snrna dayanmt. Bu an tkanklnn ardnda ackl bir hrs
kompleksi de vard elbet."
Gen bir doktor bana ad dei tokuuyla gerekleen benzer bir zdeletirme
rnei aktard. Kendisini nl Virchowa62 ekinerek ve saygyla "Dr. Virchow"
olarak tantmt. Profesr, aknlkla sordu: "A! sizin adnz da m Virchow?"
Gen adamn yapt dil srmesini nasl hakl gsterdiini I bu byk adamn
karsnda kendisini ok kk hissetmesi nedeniyle kendi adnn aklndan
kmasn engelleyemedii gerekesini mi ne srdn, yoksa bir gn Virchow
kadar byk bir adam olmay umduunu itiraf edecek cesareti gsterip Profesr
den kendisini bu yanltan dolay hor grmemesini mi dilediini bilemiyorum. Bu
iki dnceden biri ya da belki de her ikisi de ayn anda kendisini takdim eden
gen adamn akln kartrm Olabilir.
Son derece kiisel nedenlerden tr, aadaki olgu iin de ayn uygulamann
geerli olup olamayaca konusunu ak brakacam. 1907de Amsterdamdaki
Uluslararas Kongrede, benim histeri kuramm hareretli hararetli tartlmaktayd.63
En hrsl muhaliflerimden biri ateli bir eletiri srasnda, srekli kendini benim
yerime koymak
62
[nl patoloji st (1821-1902).]
63
[Birinci Uluslararas Psikiyatri ye Nroloji Konferans, Amsterdam, Eyll 1907. 'Muhalif

Aschaffenburg'du, Bkz. Jones (1955,126).]
ve benim adma konumak eklinde durmadan, dil srmeleri yapyordu.

rnein,"...Breuer ve Freud..." diyecei yerde "Bilindii zere Breuer ve ben unu
kantladk...." diyordu. Bana kar olan kiinin adyla benimki arasnda en kk bir
benzerlik bile yoktu. Dil srmesinin bir adn dierinin yerini almas eklinde
ortaya kt birok olguda olduu gibi bu rnek de, bu trden srmelerin sesteki
benzerliin [s. 113 ile karlatrnz] salayabilecei yardm olmakszn da
gerekleebileceini ve yalnzca konuyla ilgili gizli etmenlerin desteiyle ortaya
kabileceini anmsatmaya yarayabilir.
ok daha anlaml olan dier baz olgularda64 kiiyi dil srmesi yapmak, hatta
sylemeye niyetlendii eyin tam tersini sylemek durumunda brakan etmen,
zeletiridir, kiinin kendi syleyeceine isel olarak kart olmasdr. Byle
durumlarda kii, azndan kan szcklerin kendi niyetlerini iptal ettiini, ve
srmenin bir isel itensizlii aa kardn byk bir aknlkla grr.65
Burada dil srmesi bir yanslama anlatm biimini almaktadr gerekten de
kiinin sylemek istemedii bir anlatmn sz konusu olmas, konumay bir
kendini ele vermeye dntrdnden ounlukla artc bir durum ortaya kar.
rnein kadnlarla ilikilerinde normal denilen trden cinsel ilikiye yanamayan
bir erkek, hafif (koketi) olduu sylenen bir kz hakknda konuurken, "Benimle
yetinseydi, ksa sre iinde kottieretiininden [olmayan bir szck] vazgemek
zorunda kalacakt," dediinde de ayn durum sz konusuydu. "koketteren" [cilve
yapmak, hafif olmak] demeye niyetlenip de sylenen bu szckteki deiiklii
yaratan etkiden sorumlu szcn bir baka szck, yani aka "koitieren"
[iftleme etkinlii] szc olduuna kuku yoktur. Ya da u olguyu ele
alalm: "Kendisini hi ziyaret etmememizden aylardr yakman bir amcamz var.
Yeni bir eve tanmasn vesile ederek kendisini ziyaret ettik. Bizi grdne ok
sevinmi gibiy64
[Bu paragrafn ' "yanslama anlatm biimini" szcklerine kadarki blm 1901'de yazlmtr.
Bunu izleyen iki buuk tmce 1907de, ve ("Ya da u olguyu ele alalm" szckleriyle balayan) son
blm 1920de eklenmitir.]
65
Bu trden dil srmeleri, rnein [Viyanal oyun yazan (1839-89)] Anzengruber tarafndan,
ikiyzl bir miras avcs kiiliini izmek zere, Der G'wissenswurm adl yaptnda kullanlmtr.
di, ayrlrken, dokunakl bir havayla, 'Umarm bundan sonra sizi eskisinden daha da
nadir grrm,' dedi."
Dilbilimsel malzemenin olumlu olduu durumlarda,66 gizli bir eyi artc bir
ekilde ortaya karma sonucunu veren, ya da bir akann gln etkisini yaratan dil
srmeleri grlmektedir, ite Dr. Reitler' in gzlemledii ve aktard rnekte
byle bir durum sz konusudur:
'"Ne gzel bir apka,' dedi bir hanm dierine, hayranlk belirten bir sesle,
'herhalde kendiniz ['aufgeputzt' (dzenlemek) yerine] 'aufgepatzt?' Amalad
vglerini srdremedi; nk iten ie hissettii eletiri, yani apkann sslerinin
[Hutaufputz'] uydurma [Patzerei"] olduu ynndeki dnceleri biimsiz dil
srmesiyle ylesine aka dile gelmiti ki, artk ne vc sz sylese yarar
olmayacakt."67
Aadaki rnekte68 bulunan eletiri daha hafif ama gene de ayn lde apak:
"Bir tann ziyaret etmekte olan bir hanm, ev sahibinin ar ayrntl ve
tkenmez konumasndan mthi rahatsz olmutu. Sonunda sznn arasna girip
gitmek durumunda olduunu sylediinde, arkada onu kapya geirmeye balam
ancak yepyeni bir konu aarak antrede bir baka tkenmez konumaya dalmt.
Sonunda hanm arkadann szn keserek, 'Antrede [Vorzimmer] evde oluyor
musunuz?' diye sordu. Karsndakinin akn yzn grmese yapt dil
srmesinin farkna varmayacakt. Antrede ayakta tutulmaktan bitkin olduundan,
'Sabahlar [Vormittag] evde oluyor musunuz?' diye sorarak konumaya son vermeyi
amalam ancak dil srmesi, sabrszln ele vermiti."
66
[Bu ve bunu izleyen paragraflar 1907'de eklenmitir.]
[Yalnzca 1910 ve 1912 basmlarnda, bu noktada aadaki paragraflar bulunuyordu:

Ayn ey Dr. Ferenczi tarafndan anlatlan bir olguda da grlmekte:
68
[Macar] kadn hastalarmdan biri, ana dili Almanca olan kaynvalidesine, ("geschmtd [abuk]
diyecei yerde) "geschminkt [boyanm olarak, yani, makyajl] gel," demiti. Bu dil srmesiyle, tam da
ondan gizlemek istedii eyi, yani yal kadnn gsterililii karsnda duyduu tiksintiyi ele vermi
oluyordu.'
"Ana dilinde konumayan birinin, kendisine yabanc olan dilde konuma beceriksizliini smrerek
ok nemli dil srmeleri yapmas, hi de seyrek rastlanan olaylardan deildir."]
67
68
Dr. Max Grafn tank olduu aadaki rnek,69 kiinin, kendini

denetlemesi konusunda bir uyan oluturuyor.
"Gazeteciler Demei Concordia'nn Genel Kural Toplantsnda, maddi
durumu her zaman kt olan gen bir ye, ar eletiriler ieren ateli bir
konuma yapt ve heyecann dizginleyemeyerek (Vor stands- mitglieder
[memurlar] ya da 'Ausschussmitglieder [kurul yeleri] yerine)
'Vorschussmitglieder [bor veren yeler]' szcklerini kulland. Kurul yeleri,
bor verme yetkisini ellerinde bulunduruyorlard ve gen konumac aslnda
onlara bir bor bavurusunda bulunmutu."
"Vorschwein" rneinde70 [s. 89] bir dil srmesinin, hakaret ieren
szcklerin bastrlmas ynnde bir aba harcanmas durumunda kolaylkla
gerekleebileceini grmtk:
Beceriksiz raklaryla ilikilerinde hayvan bilimsel sylemlerden uzak
durma karan alm bir fotoraf, ii sv dolu byk bir kab boaltrken
svnn yarsn yere dken ra u szlerle azarlyor: "Be adam, bunun nce
birazn schpsen Sie.71 Bu olaydan az sonra da, dikkatsizlii sayesinde
nerdeyse bir dzine deerli resmi berbat eden bir bayan yardmcya, "Bu kadar
da hornverbrannt msn yani?"72 diyor.
imdi vereceim rnek73 ciddi bir kendini ele verme sonucu yaratan bir dil
srmesiyle ilgili. Brillin Zentralblatt fr Psychoanalyse, Cilt Hde74
aktard olaydaki baz ayrntlar, onu burada tekrar etmemizi hakl gsterecek
nitelikte.
69
[Bu rnek 1907'de eklenmitir.]

[Bu ve bundan sonraki paragraf, 1920'de eklenmitir.]
70
[Aslnda "schpfen Sie" eklinde sylenebilecek "iinden almak" dncesini

dile getirecekti. Bunun yerine anlam olmayan "schpsen Sie" szcklerini kulland. Ama "Schps"
szc "koyun" ya da ahmak" anlamna gelir.]
71
72
[Burada "aptalca" diye evrilebilecek, szck anlam "beynin (Him) yand tkendi mi"
olan "lirnverbrannt" szcn syleyecekti. Bunun yerine kulland szck, var olmayan bir
terimdir ve "boynuzun (Horn) yand tkendi" anlamna gelebilir. "Hornvieh" szc "ahmak"
anlamna kullanlr ve szck anlam "boynuzlu byk ba hayvandr.]
73
74
Zentralblatf da, yaz yanllkla Ernest Jones imzasyla kmt. [Burada aktanlan ekli,
biraz deitirilmi olarak Brill (1912)de bulunabilir.]
"Bir akam Dr. Frink'le yrye ktk, New York Ruhzmleme

Derneinin baz etkinliklerinden konumaya baladk. Yllardr grmediim ve
zel yaants hakknda hibir ey bilmediim bir meslektala, Dr. R. ile
karlatk. Tekrar grtmze sevinmitik, benim davetim zerine, hep
birlikte bir kafeye gittik ve iki saat boyunca gzel gzel konutuk. Bana ilikin
baz ayrntlar biliyor gibiydi, nk olaan hal hatr somlarndan sonra benim
kk ocuumu sordu ve ortak bir dostumuzdan zaman zaman haberlerimi
aldn, almalarm tp basnnda okuduundan beri yaptklarma ilgi
duyduunu syledi. Evli olup olmad yolundaki soruma olumsuz: yant verdi
ve ekledi: Benim gibi biri neden evlensin ki?
"Kafeden karken anszn bana dnd ve 'yle bir durumda ne yapardnz
acaba, dedi. 'Bir boanma davasnda zina suunun orta olan bir hemire tany
r um. Kadn kocasn dava etti ve bu hemireyi su orta olarak gsterdi,
sonunda adam boanma davasn kazand.'75 Szn kestim, Yani kadn
davay kazand demek istiyorsunuz,' dedim. Annda dzeltti, 'Tabii canm,
kadn davay kazand', ve hemirenin boanma ilemlerinden nasl
etkilendiini, kendisini ikiye vurduunu, ok sinirlendiini falan anlatt; ona
nasl davranlmas gerektiini sylememi istedi.
"Yanln dzeltir dzeltmez kendisinden aklama istemi, ancak olaan
arm kii yantlarn almtm: Canm herkesin dili srebilirdi, bu yalnzca
bir dil kaymasyd, ardnda bir ey yoktu... Falan. Konumada yaplan her
yanln bir nedeninin olmas gerektiini syledim, daha nce evli olmadn
bana sylememi, olsayd, yknn kahramannn kendisi olduunu
dnebileceimi akladm; nk bu durumda dil srmesinden, davay
karsnn deil de kendisinin kazanmas, bylece (bizim evlilik yasalar
uyarnca) kendisinin nafaka demek durumunda kalmamas ve New York
Eyaletinde yeniden evlenebilme hakkn korumas istei ortaya km olacakt.
Tahminlerimi inatla yalanlad, ama bunu yaparken gsterdii abartlm
cokusal tepki, kzgnlk belirtileri ve bunlar izleyen kahkaha yalnzca ku-
75
[Briltin yazsnn Almancasnda burada u dipnot var:] "Bizim yasalarmza gre taraflardan
birinin zina suu iledii kabul edilmedike boanma gereklemez; bu aslnda, masum tarafa
verilmi bir boanma hakkdr.
kulanm desteklemeye yarad. Bilim uruna gerekleri anlatmas gerektiini

sylediimde u yant verdi: Yalan sylememi istemiyorsanz, hayatmda
evlenmediime inanmalsnz, dolaysyla sizin u ruh zmsel yorumunuz
tmyle yanl.* Ayrca her ufak tefek olaya ilgi gsterenlerin son derece
tehlikeli olduklarn da ekledi. Sonra anszn bir baka randevusu olduunu
anmsad ve bizden ayrld.
Dr. Frink de ben de, dil srmesiyle ilgili yorumumun doru olduuna
inanyorduk; bunun zerine yorumu dorulamak ya da yalanlamak amacyla
soruturma yapmaya karar verdim. Birka gn sonra Dr. R.nin eski bir
arkadan ziyaret ettim, aklamalarm en ince noktasna dek onaylad.
Boanma ilemleri birka hafta nce yaplmt, hemire su orta olarak
gsterilmiti. Dr. R., bugn, Freudcu ileyilerin doruluuna yrekten
inanmaktadr.
Kendini ele verme, Otto Rankn aktard aadaki olguda76 da ayn
ekilde apak grlyor:
Yurtseverlik duygularndan yoksun olan ve ocuklarn da yzeysellik
olarak grd bu duygudan uzak tutmaya alan bir baba, oullarn bir
yurtseverlik gsterisine katldklar iin eletiriyordu; amcalarnn da gsteriye
katldn syleyerek kendisine kar koyan oullarna u yant verdi:
yknmeyeceiniz bir kii varsa odur; nk o bir idiot (aptal). ocuklarnn
bu allmadk ses tonu karsnda akn bakmalar zerine bir dil srmesi
yaptn fark etti ve zr diler havasnda, 'Patriot (yurtsever) demek
istemitim yani, dedi.
imdi size, sohbet etmekte olan iki kiiden dinleyenin kendini ele verme
olarak yorumlad bir dil srmesi77 aktaracam. Bu rnei; dil srmesini
yorumlama iini aan aklamalar eklemi bulunan Strcke den alyorum.
"Bir bayan di hekimi, kz kardeine, iki byk az dii arasnda Kontakt
[temas] olup olmadna (yani, az dilerinin arka yzeyleri, aralarnda yiyecek
paralar kalmayacak ekilde birbirine dokunuyor mu, yoksa boluk, oyuk var
m diye) bakacana sz vermiti. Sonunda
76
77
[Bu rnek ve bunu izleyen ikisi (yani 124. sayfann ortalarna dek olan blm)
kardei bu muayene iin bekleyip durduunu dile getirdi ve aka yollu, Belki
de u anda bir meslektan tedavi ediyordur, ama kardei beklesin, ii ne, dedi.
Di hekimi sonunda onu muayene etti ve gerekten de az dilerinden birinde
kk bir rk olduunu grd. Bu kadar kt olacan dnmemitim,
dedi, sadece Kontant'n [nakit para] pardon Kontakt demek istiyorum yok
sanyordum. Kardei gld, Grdn m? dedi; Beni sana parayla gelen
hastalarndan daha uzun sre bekletmenin nedeni agzllnm demek!
"(Elbet burada hanmdaki armlara kendiminkileri eklemem, ya da
bunlara dayanarak sonular karmam doru olmaz, ama bu dil srmesini
duyduumda, hemen aklma bu iki ho ve yetenekli gen bayann bekar
olduklar ve hatta, gen erkeklere pek yz vermedikleri geldi; acaba dedim,
daha fazla nakit paralan olsayd, genlerle daha fazla temaslar olur muydu?)"
[Kr. Starcke, 1916.]
Reik (1915) tarafndan aktarlan aadaki rnekte de, dil srmesi kendini
ele verme anlam tayor:
"Bir kz, pek sevmedii bir delikanlyla nianlanacakt. iki genci birbirine
yaklatrmak amacyla aileleri ikisini grtrecek bir buluma ayarladlar.
Gen kz kendisine kar ok istekli davranan talibinin, ondaki honutsuzluu
sezmemesi iin gerekli zeni gsterebiliyordu. Ama annesi gen adam beenip
beenmediini sorduunda, nezaketle, 'Fena deil, dedi. Son derece
liebenswidrig!'78
Rankin (1913) "akll bir dil srmesi" diye tanmlad aadaki rnek de
ayn ekilde kendini ele veren biriyle ilgili:
"Fkra dinlemekten holanan, uygun armaanlarla desteklenmi evlilik d
ilikilere kar kapal olmad sylenen evli bir kadna, ilgisini ekmek isteyen
gen bir adam, kendisini beendirmek amacyla u eski yky anlatyor: iki i
arkadandan biri, ortann pek namuslu grnen karsnn ilgisini ekmeye
abalamaktadr. Sonunda, kadn bin gulden79 armaan karlnda ilgisini
sunacan syler. Kadnn kocas bir seyahate kmak zereyken, orta, ertesi
gn karsna
78
[Aslnda "liebenswrdigyani "sevimli" (szck anlam "sevgiye lyk") demek istemiti.

Kulland "liebenswidrig" szcnn anlamysa,, "sevilmeye demez" eklinde karlanabilir.]
79
[O dnemde 80 Sterlin ya da 400 Dolar deerinde.]
geri vereceini syleyerek kendisinden bin gulden bor ister. Sonra, paray
ilgisinin dlym gibi ortann karsna der; kocas dndnde bin
guldeni sorunca da sonunda yakalandn sanr, hem utanr, hem de maddi
zarara urar. Gen adam bu yky anlatrken, apkn adamn Paray yarn
karnza geri deyeceini tmcesine geldiinde, dinleyicisi olan kadn, son
derece anlaml bir tmceyle szn keser: 'Bunu bana daha nce geri
dememi zr dilerim sylememi80 miydiniz? Kadn, kendisini
karsndakine ayn koullarla sunma ynndeki istekliliini gerek szcklere
dkmeden daha ak bir ekilde dile getiremezdi."
Bu trden bir kendini ele vermenin ciddi sonular dourmayan iyi bir
rnei de81 Tausk (1917) tarafndan, Atalarmzn iman" bal altnda
aktarlyor. "Nianlm Hristiyan olduundan," diye anlatyordu Herr A., ve de
Yahudi dinini benimsemeye istekli bulunmadndan, evlenebilmemiz iin ben
Yahudilikten Hristiyanla gemek zorundaydm. ten ie tepki duymakszn
deitirmi deildim dinimi, ama ardnda yatan ama hele (hibir zaman
tamadm) bir dinsel inanc deil de yalnzca grnte bal olduum
Yahudilii terk etmek szkonusu olduundan bu davranma deerdi.
Nitekim sonradan da bu olay hi dikkate almakszn bir Yahudi olduum
olgusunu her zaman kabul ettim; zaten vaftiz edildiimi de tanlarmdan pek
az bilir. Bu evlilikten iki olum var, ikisi de Hristiyan geleneklerine gre
vaftiz edildi. ocuklar anlayacak yaa geldiklerinde, okuldaki Yahudi kart
grlerden etkilenmelerini ve bylesi yzeysel nedenlerle babalarna kart bir
konuma gemelerini engellemek amacyla kkenlerinin Yahudi olduu
kendilerine anlatld. Birka yl nce, o zamanlar ilkokula giden ocuklarmla
birlikte, D.'de bir tatil kynde bir. retmen ailesiyle birlikte kalyorduk. Bir
gn, dosta ilikiler iinde bulunduumuz ev sahiplerimizle ay ierken,
yazlklarnn atalarnn Yahudi olduundan haberi bile olmayan evin hanm,
Yahudilere ar bir dille saldrmaya koyuldu. Oullarma inanlarn savunma
yreklilii1 konusunda rnek olmak iin gzpek bir aklama yapmam
gerekiyordu, ancak bu trden bir aklamay izleyecek naho konumalara tank
ol-
81
[Almancadaki "geri demi" ve "sylemi" szckleri arasnda benzerlik yoktur.]
maktan korkuyordum. Ayrca, ev sahibimizin Yahudi olduumuzu renince

bize kar dosta davranmamas olasl, bunun sonucu olarak da bulduumuz
bu gzel evi terk etmek durumunda kalmamz ve bylece hem ocuklarmn
hem de kendimin sayl gnlerimizin berbat olmas olasl da vard. Ancak,
ocuklarmn, konumalar daha fazla dinlemeleri halinde saf ve nyargsz
davranlaryla, hakikati ele verebilecekleri kaygsyla, onlar baheye
gndererek oradan uzaklatrmak istedim ve dedim ki: "Haydi baheye gidin
Juden [Yahudiler]", hemen "Jungen [genler]" diye dzelttim szlerimi elbet.
Bu ekilde, "inanlarm savunma yrekliliimin" bir an tkanklnda yaama
gemesini salam bulunuyordum. tekiler yanln stnde pek durmadklarndan, yaptm dil srmesinden bir sonu karmadlar; ama dersimi
aldm: bir oulsan ve oullarn varsa, "atalarnn inancn ceza ekmeden
inkr edemezsin."
Yargcn bir durumada bizzat fark etmesi nedeniyle buraya almaya deer
grdm aadaki dil srmesinin yaratt etki, masum olmaktan dalar
kadar uzak:82
Hrszlkla sulanan bir asker, susuzluunun kant olarak u szleri
sylyor: "imdiye dek askeri Diebsstellung'dan83 atlmadm; bu yzden hl
ordudaym."
Ruhzmleme yaplrken doktor hastayla bir tartmaya girmise ona
doktorun dndklerini onaylama frsat veren bir dil srmesi84 daha da
elenceli bir etki yaratr. Bir keresinde bir hastann, iinde "Jauner" ad geen
bir dn yorumluyordum. D gren bu adda birini tanyordu ama bu kiinin
dn balamnda yer almasnn nedenini bulmak olanakszd; bu durumda adn
bir svg szc olan "Gauner"e [dolandrc] benzemesinden
kaynaklanabileceini ortaya attm. Hastam annda ve de iddetle kar koydu;
ama bunu yaparken tahminimi onaylayan bir dil srmesi gerekleti, nk
ayn harfleri bir kez daha kartrd. Yant yleydi: "Bu bana an [gewagt
(zorlama)'
82
["Die nststel lung", "hizmet" diyecekti; szck olarak "hizmet [Dienst], konum
[Stellung]"anlamna gelir. Ama o, szck anlam "hrsz konumu" olan "Diebsstellung" kulland.]
83
diyeceine] jewagt geliyor."85 Bu dil srmesine dikkat ektiimde yorumumu

kabul etti.
Ciddi bir tartmaya dalm taraflardan biri, sylemeye niyetlendii eyin
anlamnn tersini dile getiren bir srme yaparsa, bunu kendi yararna
kullanmaktan aa kalmayan rakibi karsnda g duruma der.
Buradan da anlalyor ki,86 insanlar her ne kadar ne srdm grleri
kuramsal olarak kabul etmiyor, ve kendileri sz konusu olduunda,
parapraksiyi ho grmenin getirdii rahatlktan feragat etmeye eilimli
grnmyorlarsa da, dil srmelerini ve dier parapraksileri bu kitapta
savunduum ekilde yorumluyorlar. Bu trden szel srmelerin en can alc
noktada yaratt gln ve alayl etki, konuma srasnda yaplan bir yanln
bir lapsus linguae (dil yanl ev.) olduu ve ruhbilimsel nem tamad
ynndeki genel kannn doru olmadnn kant olarak alnabilir. (1907
Kasmnda) imparatorunu savunmak amacyla yapt konuma srasnda bir dil
srmesiyle sylemek istediinin tam tersi anlam dile getirdiinde, durumu
kurtarmak iin bu satrlara kar koyan kii, Alman mparatorluu anslyesi
(Babakan) Prens Bulow gibi nemli bir ahsiyetti, "imparator II. Wilhelmin
imdi balatt yeni ala ilgili olarak, ancak bir yl nce Sylediklerimi
yineleyebilirim, yani imparatorumuzun evresinde sorumlu danmanlardan
oluan bir halkann varlndan sz etmek yanl ve haksz olacaktr..,"
(Sorumsuz* diye barmalar) "... "... sorumsuz danmanlardan oluan..
Lapsus linguayi balayn." (Glmeler.)
Bu olguda, Prens Bulow*un tmcesi, olumsuzlarn ylmas sonucu
fazlaca ne kmamt; konumacya yneltilmi tarafllk ve iinde bulunduu
g durumun dikkate alnmas, bu dil srmesinin daha fazla Prens aleyhine
kullanlmasn engellemiti. Bir yl sonra ayn yerde bir baka konumac, ayn
lde ansl olamad, imparatoru desteklemek amacyla, ekinmeden
[riickhaltlos] bir gsteri dzenlen-
85
[zellikle Kuzey Almanya'da kaba konumada bir szcn bandaki "g" harfi, ngilizcedeki
sert "g" gibi sylenecei yerde Almancadaki "J" (ngilizcedeki "y") gibi sylenir.]
meini arzu ediyordu; ancak, bu isteini dile getirirken sadk yreinde baka
duygularn da bulunabileceini ele veren bir dil srmesi onu uyard.
"Lattmann (Alman Ulusal Partisi): Verilecek sylev konusunda, Reichstagn
buyruklar dna kmamak durumundayz. Onlara gre Reichstag, byle bir
sylevi mparatora sunma hakkna sahip. nancmz odur ki, Alman halknn
tmnn dnce ve arzulan, bu konuda ayrca bir toplu gsteri gerekletirme
ynndedir, biz bunu mparatorun duygularm tam anlamyla hesaba katacak
ekilde yapabiliyorsak, ayn zamanda korka korka ['rckgratlos'] yapmalyz;
(Birka dakika sren kahkahalar.) Baylar, 'rckgratlos deil, ruckhaltlos
[ekinmeden] diyecektim (glmeler), "ve bu zor zamanda mparatorumuzun
bile halkn yapt $ve ekinmeden yapt bir gsteriyi kabul edeceini
umarz."
12 Kasm 1908 gnl [Sosyal-Demokrat gazete] Vorwrts bu dil
srmesindeki psikolojik neme dikkat ekme frsatn karmad: "Belki de
daha nce hibir parlamentoda hibir ye, meclis grmelerinin ikinci
gnnde heyecanl bir konuma srasnda, elinde olmayarak kendini ele veren
ve kendisinin ve arkadalarnn grlerini imparatora korka korka sunma
arzularn dile getiren Yahudi kart Lattmann kadar ak bir ekilde kendisinin
ve parlamento ounluunun mparatora kar tutumunu dile getirmemitir.
Aslnda 'ekinmeden' demek istediini aklama gerei duyan bu mutsuz
adamn daha sonra sylediklerineyse, drt bir yandan yaylan kahkaha sesleri
bomutur."
Dil srmesinin tmyle* masum bir ngr zellikleri ierdii bir rnek
daha sunacam.87 1923 balarnda, dnyann ekonomik yaantsnda byk
alkantlarn olduu dnemde, X adnda ok gen bir bankerbelki de,
"nouveaux richeslerin (sonradan grmelerin; yeni zenginlerin. ev.) en
yenilerinden biri, ama kesinlikle en zengin ve en genci ksa bir mcadeleden
sonra ... Bankas hisselerinin byk ounluunu ele geiriyor; bunun sonucu
olarak da, bir genel kurul toplants yaplyor. Bankann eski mdrleri, eski tip
maliyeciler yeniden seilmiyor ve gen X. bankann ynetim kurulu bakan
oluyor. Yeniden seilmeyen eski bakan onurlandrmak amacyla mdr Dr.
Y. bir veda konumas yaparken, dinleyicilerden birka, kt bir dil

srmesinin tekrar tekrar yinelendiini fark ediyorlar* Mdr srekli olarak
ayrlmakta olan [ausscheidend] bakan diyeceine tkenmekte olan
[dahinscheidend] bakandan sz ediyor. Yeniden seilmeyen eski bakan, bu
toplantdan birka gn sonra lyor. Ama neyse, seksen yan gemimi!
(Storferdan.)
Amac konumacy ele vermekten ok tiyatro izleyicisini kendine getirmek
olan gzel bir dil srmesi rnei de [Schillerin] Wallenstein (Piccolomini, I.
Perde, 5. Sahne) adl yaptnda yer alr; bu bize, bilgisini bu vesileyle ortaya
koyan oyun yazarnn, dil srmelerinin ileyiine ve anlamna yabanc
olmadn gsterir. Bir nceki sahnede Max Piccolomini Dkn
[Wallenstein'in] davasn ateli bir ekilde savunmu ve Wallenstein'in kzn
kampa gtrmek zere yapt yolculuk srasnda bilincine vard barn
gzelliklerini hararetle betimlemitir. Sahneden ekilirken babas [Octavio] ve
sarayn casusu Questenberg, arm ve rkm bir halde kalakalmlardr. 5.
Sahne yle devam eder:
QUESTENBERG: Heyhat, Heyhat! Byle mi yapacaz?
O bizim dostumuz! Nasl brakacaz
Gitsin yitik dyle yapayalnz?
Hemen geri arp amalyz Gzn,
grsn diye gerei!
OCTAVO (derin dncelerinden uyanarak):
imdi at kendisi benimkileri,
Sevindirmiyor grdklerim hi beni.
QUEST: Ne oluyor?
OCT: Lanet olsun bu yolculua!
QUEST: Ama neden? Ne oldu?
OCT: Gel, gel buraya dostum. Bu uursuz Yola annda koyulmalym.
Benim gzlerim ak imdi,
Onlar kullanmalym. Gel!
(Q. i ekerek gtrmeye alr)
QUEST: imdi ne var? Nereye gidiyorsun?
OCT:
O kadna. (To her herself)
QUEST:
Nereye? (To...?)
OCT: (szlerini dzelterek): Dke, dke. Haydi, gelin gidelim.
[Coleridge'nin evirisi.]
Saray elisi sylenenlerden hibir ey anlamamaktan yaknrken Octavio

nun "To him" diyeceine "to her" demekle yapt dil srmesinden, baba,
olunun Dkn davasn benimseme eiliminde olduunu anlamtr, ve burada
yazarn amac, bu olguyu bize aklamaktr,89 Bir oyun yazarnn dil
srmesinden yararlandn gsteren bir baka rnei90 de, Otto Rank (1910)
Shakespearede grmtr. Rank* m konuyla ilgili satrlarn aktaryorum, f
"Shakespeare'in Venedik Taciri (III, Perde, 2. Sahne) adl yaptnda,
dramatik adan byk bir ustalkla kullanlm ve teknik deeri harikulade
yksek bir dil srmesi vardr. Freudun dikkat ektii Wallenstein'fak &\
srmesi gibi bu da oyun yazarnn bu trden parapraksilerin ileyiini ve
anlamn ok iyi bildiini ve izleyicilerin de ayn bilgiye sahip olduunu
varsaydn gstermektedir. Babasnn arzusu zerine kocasn kurayla semek
durumunda kalan Portia, ans eseri holanmad btn taliplerinden kurtulmay
baarmt. Sonunda taliplerden Bassanioyu beenmiti, ancak onun da yanl
kutuyu seeceinden korkuyordu. Kendisine, yanl kutuyu sese bile sevgisinden emin olmasn sylemek istiyordu; ancak itii ant, buna engeldi. Bu isel
atk iinde ozan, kza beendii talibe unu syletir:
Yalvarrm biraz oyalan; bekle bir iki gn Kura ekmeden
nce; nk yanl seersen eer Yanmda olmayacaksn;
dolaysyla dayan biraz imde bir eyler (ama sevgi deil
bu) diyor ki bana,
Seni yitirmek yok ufukta...
....Sana retebilirdim Doru kutuyu semeyi,
ama ant imiim
[Octavio, olunun eiliminin Dkn kzna olan sevgisinden kaynaklandn
89
anlar.]
Yapamam bunu; beni yitirebilirsin bylece;

Ama yitirirsen, gnah ilemeyi isteteceksin bana
nceden yemin etmiim nk. Byledi beni
Gzlerin, bakt ve ikiye bld;
Bir yarm sana ait, dieri yarm sana,
Bana, diyecektim yani; ama benimse, enindir,
Yani hepsi senin.
"Aslnda ondan kesinlikle saklamas gereken bir konuda, yani, aday kuray
ekmese de kendisinin btnyle onun olduu ve onu sevdii konusunda
byk bir ustalkla erkee ipucu vermi oluyordu ite ozan, harikulade bir
psikolojik duyarlkla, bu aklamay kzn yapt bir dil srmesiyle aka dile
getiriyor; ve bu sanat rneiyle, hem n dayanlmaz kukusunu, hem de bu
kurann sonucunu kendisinden yana duygularla bekleyen izleyicilerin kaygsn
gideriyor."91
Dil srmeleri kurammz byk yazarlarn yaptlaryla desteklerken, bu
desteklerin kurammza katt ilgiyi dikkate alarak, Ernest Jones92 (191 lb,
496) tarafndan aktarlm nc bir rnei buraya almay yerinde buluyorum:
"Yaknlarda yaymlanm bir makalede Otto Rank, Shakespearein,
karakterlerinden biri olan Portiaya gizli dncelerini izleyiciler arasnda
dikkat kesilmi zel birine nasl aklattn anlatan gzel bir rnee dikkat
ekiyor. En byk ngiliz romancs George Meredith'in bayapt olan The
Egoist'ten benzer bir rnek sunmak isterim. Romann konusu ksaca yle:
evresinin byk hayranlk duyduu bir soylu olan Sir Willoughby Patteme,
Miss Constantia Durhamla nianlanr. Canstantia, nianlsnda, dnyadan
byk bir ustalkla gizledii youn bir bencillik olduunu kefeder, evlilikten
kurtulmak iin Yzba Oxfordla kaar. Birka yl sonra Patteme Miss Clara
Middletonla nianlanr, kitabn byk bir blm bu gen kzn da nianlsnn
bencilliini kefetmesi zerine kafasnn nasl kartnn ayrntlaryla
betimlenmesine ayrlmtr. D koullar ve kzdaki onur anlay, sus-
91
[Freud bu rnei Giri Konferanslarnn (1916-17) kincisinde sunmu ve rnee kendi

grlerini de eklemitir. Kar. PF.L., I, 64-5.]
92
[Gene 1912de eklenen bu rnek, Freudun kitabnn Almanca evirisinde bulunmaktadr.
Bura.la zgn ngilizce metni veriyoruz.]
masm gerektirmekte, te yandan erkek, onun gznde giderek daha sevimsiz

hale gelmektedir. Nianlsnn kuzeni ve sekreteri olan Vernon Whitford'a
ksmen alr. Sonunda bu kiiyle evlenir. Ancak kuzen, Pattemea olan
ball ve dier nedenlerle nlemli davranmaktadr.
"Clara, kederini szlere dkmek zere kendi kendine konuur ve yle der:
Soylu bir beyefendi, durumumu grse ve beni kk grmeyip yardm etse!
Ah! Dikenler ve allarla kapl bu hapishaneden karlsam. Kendim ekip
gidemiyorum. Bir korkam ben. Bir parmak93 iareti beni deitirebilirdi,
eminim. Yuha sesleri arasnda kanaya kanaya uabilirim bir yoldaa Constantia
bir askere rastlad. Belki dua etmiti ve duas kabul oldu. 1y etmedi. Ama ah,
bunu yapt iin seviyorum onu! Ad Harry Oxforddu... Duraksamad,
balarn kopard, kendini teslim etti. Ey yrekli kz,' benim iin ne dnyorsun? Ama benim Harry Whitfordum yok ki; ben yapayalnzm..;
Anszn Oxford yerine baka bir ad koyduunu fark ettiinde tokat yemi gibi
oldu, yz kzard."
"Her iki erkein adlarnn da 'Fordla bitmesi iki adn birbirine kartrlmasn kolaylatrmaktadr; bu ou kii iin yeterli neden olarak
grlebilir, ancak altta yatan gerek itici g, yazar tarafndan aka
belirtilmektedir. Baka bir blmde, ayn lapsus meydana gelir ve bunu
kendiliinden bir duraksamayla ruh zmlemeden ve Jung'un yapt arm
deneylerinden bildiimiz yan-bilinli bir komplekse deinildiinde kendini
gsteren an konu deimesi izler. Willoughby, Whitforddan sz ederken,
buyruklu bir havada yle diyor: Bouna tela. Zavall, Vemon, allmadk bir
ey yapma yreklilii gsteremez. Clara yantlar: Ama eer Mr. Oxford
Whitford... Sizin kuularnz, u glde yzenler, fkeli olduklarnda ne kadar
gzel grnyorlar! Size bir ey soracaktm, bakalarna byk hayranlk duyulduunu grdklerinde erkeklerin cesaretleri krlr m sizce? Sir
Willoughby ani bir kavrayla doruldu."
[Alman] evirmenin [J. Theodor von Kalmar] notu: Balangta "bir parmak iareti"
szcklerini "leiser Wink" ["hafif ima"] eklinde evirmeyi dnmtm ama "parmak"
szcn karmann, tmceyi psikolojik znden koparacan grdm.
93
"Bir baka blmde de Clara bir baka lapsus' la Vemoh Whitfordla

ilikilerinin daha yakn olduunu ele verir. Bir erkek arkadayla konuurken,
Mr. Vernona syleyin Mr. Whitforda syleyin, der.94
Burada dil srmelerinden95 kardmz ve savunduumuz grlerin, en
basit rneklerde bile doru olduu aktr. En ak ve en nemli konuma
yanllarnn birer anlam tadn ve ok daha arpc rneklerin akland
ekilde aklanabileceini tekrar tekrar gsterdim. Benim kar olmama
bakmakszn Budapeteye ksa bir gezi yapma konusunda srar eden kendi
bildiini okumaya kararl bir kadn hastas, yalnzca gnlne gideceini
syleyerek kendini hakl karmaya alyordu; ama bir dil srmesi yapt ve
yalnzca haftalna dedi. Benim kar durmama karn, orada, kendisine
uygun grmediim bir kiiyle birlikte gn deil de hafta kalmak istedii
gereini ele vermiti bylece. Bir akam karm tiyatrodan alp eve
getiremediim iin zr diliyordum ve Saat onu on gee tiyatrodaydm,
dedim. Yani ona on kala demek istiyorsun, diye dzeltti beni. Elbette ona on
kala demek istemitim. Saat ondan sonra bir zr olamazd. Tiyatro
biletlerinde gsterinin ondan nce biteceinin belirtildii sylenmiti bana.
Tiyatroya vardmda, muayyenin kapkaranlk ve tiyatronun bombo olduunu
grdm. Gsteri, aslnda daha nce bitmiti ve karm beni beklememiti. Saate
baktmda henz ona be vard. Ama eve geldiimde, durumu daha da lehime
evirmek iin ona on kala demeye karar vermitim. Ne yazk ki yaptm dil
srmesi plnm bozdu ve beni yeterinden fazlasn itiraf etmek durumunda
brakarak kurnazlm aa kard.
Bundan sonra, tek bir szc deil, konumann btnn ritmini ve
gereklemesini etkilemeleri nedeniyle artk dil srmesi olarak
tanmlanamayacak konuma bozukluklarna geeceiz. Bunlar, rnein
mahcubiyet sonucu ortaya kan kekeleme ve duraksama gibi bozukluklardr.
Burada da, nceki olgularda olduu gibi konuma bozuk
94
[1920de eklenen dipnot:] Yazarn, anlam tayan ve ou kez kendini ele veren dil
srmeleri olarak grd dier rnekler, Shakespeare'in II. Richard (II.Sahne, 2.Perde) ve
Schiller'in Don Carlos (II Perde, 8.Sahne, Prenses Eboli'nin yapt bir srme) adl yaptlarnda
grlebilir. Bu listeyi uzatmak kukusuz ok kolaydr.
95
[Bu paragraf 1907de eklenmitir; bundan sonrakiyse, 1901'den kalmadr.]
luuyla bize aklanan bir i atk sz konusudur. Aslnda ben bir yetkili
karsnda, ciddi bir ak iln srasnda ya da bir jri karsnda onur ve ad
savunulurken, ksacas, kiinin btn benliiyle kendini konuya verdii
durumlarda-dil srmesi yaplacan sanmyorum. Bir yazarn biemini
deerlendirirken bile, konumadaki bireysel yanllarn kkenlerini aramada
mutlaka uyduumuz ilkeye bal kalmamz gerekir ve byle yaparz da. Ak ve
iki anlamllktan uzak bir yazma ekli, bize, yazarn burada kendisiyle babaa
olduunu gsterir; zorlamal ve (yerinde bir deyile) birden fazla hedefe
yneltilmi bir syleyile karlatmzda, zerinde yeterince dnlmemi,
ilenmemi karmak bir dncenin sz konusu olduunu sezeriz, ya da yazarn zeletirisinin bouk sesini duyanz.96
Bu kitabn ilk yaymlanndan bu yana97 baka dillerde konuan dostlar ve
meslektalar, kendi dillerinin konuulduu lkelerde gzlemledikleri dil
srmelerine dikkat etmeye baladlar. Beklenecei zere, parapraksileri
yaratan yasalarn dilbilimsel malzemeye baml olmadn grdler; ve
burada, Almanca konuanlardan gelen rneklerde aklanan yorumlarn aynsn
yaptlar. Saysz rnekten yalnzca birini alyorum:
Brill (1909) kendisiyle ilgili bir olay anlatyor: "Bir arkada, bana sinirli bir
hastay anlatt ve ona bir yararmn dokunup dokunamaya-
96
[1910'da eklenen dipnot:]

Ce qu'on conoit bien
Sannonce clairement Et
les mots pour le dire
Arrivent aisment
[yi dnlm olan Aklkla
koyar kendini ortaya Ve bunu dile
getirecek szckler Kolay dklr
azdan.]
Boileau: Art Poetique
[Fliesse yazlm 21 eyll 1899 gnl bir mektupta (Freud, 1950, Mektup 119), Freud
Dlerin Yorumunda, kendi yetersiz biemi olarak grd stile bu trden bir eletiri ynetilmitir.
Blm, Editr n Giriinin (P.FJC.,4) sonunda verilmitir.]
.
'
[Bu paragrafla bundan sonraki 1912de eklenmitir.]
can sordu. u yant verdim: 'Sanrm zaman iinde ruh zmlemeyle btn
belirtileri yok edebiliriz, nk bu, durable (dayankl uzun sreli) bir olgu'
aslnda 'curablei (iyiletirilmesi Olanakl) demek istemitim!1,98
Son olarak," belli bir aba gstermeye hazrlkl olan ve ruh zmlemeye
yabanc olmayan okurlarn yararlanmas amacyla, onlarn, bir dil srmesinin
kaynann aranmasnn bile bizi gtrebilecei aklsal derinliklerin bir
grnmn oluturmalarn olas klacak bir rnek ekleyeceim. Bu, Jekels
(1913) tarafndan bildirilmiti.
"11 Aralk gn, tandm bir hanm, (Polonya dilinde) biraz sorgular ve
kafa tutar havasnda, 'Neden ben bugn on iki parmam olduunu syledim?
diye sordu. steim zerine, bu grn dile getirildii ortam anlatmaya
balad. Bir ziyaret iin kzyla birlikte dar kmak zere hazrlanmt,
erken bunama hastalna tutulmu, ancak o dnemde hastal gerilemi
kzma bluzunu deitirmesini syledi. Kz bitiikteki odada giyinip annesinin
yanma dndnde, onun trnaklarn temizlemekte olduunu grd ve
aralarnda u konuma geti:
"Kz: 'ite! Ben hazrm ama imdi sen hazr deilsin!'
"Anne: 'Evet, ama senin yalnzca bir bluzun, oysa benim oni iki trnam
var.'
"Kz: Efendim?
"Anne (sabrszca): Eh, tabii ki on iki trnam var; ne de olsa benim on iki
parmam var.
"Bu yky benimle ayn zamanda iiten bir meslekta, on iki ile ilgili
olarak kadnn aklna neyin geldiini sordu. Kadn ayn ekilde
98
[Bu rnek zgn basmda ngilizce olarak verilmitir. Yalnzca 1912 basmnda, bu
noktada, u metin bulunmaktayd: "Stekel (1910), Basit bir dil srmesinden, ruh zmlemede
nasl yararlanlacam gsteren son derece retici bir olay aktarmtr:
"Ak yerler ylgs (agoraphobia) eken bir hasta, zmleme srasnda dedi ki: Bir konuyu
ele aldmda, ona inatla taklp kalyorum. [Burada 'dabe! yerine 'dablei' szcn kulland.]
Yapt dil srmesine dikkat ekildiinde, yle dedi: "ocuklarn yaptn yaptm ve Y yerine T
kullanarak brei' yerine blei dedim";, bylece ikinci bir dil srmesi yapt.
"Bu dil srmesi kukusuz ok nemli, bei-brei-blei' heceleri [Almancada ...nda, et suyu,
kurun, arlk, skc ey] nemli armlar iermekte."
abucak ve kesin olarak: On iki benim iin hibir anlam tamyor,' dedi,
(nemli bir eyin) tarihi falan deil.
"Biraz duraksadktan sonra parmak szcnn u arm yaptn
syledi: Eimin baz akrabalar ayaklarnda altar parmakla domular
(Polonya dilinde ayak parma iin ayr bir szck yoktur). ocuklarmz
doduunda hemen alt parmakl olup olmadklarna baklmt. Dmzda
gelien nedenlerden zmleme o akam sr- drlemedi.
"Ertesi sabah, 12 Aralkta, hanm bana geldi ve heyecanl heyecanl, Ne
oldu biliyor musunuz? dedi, Kocamn yal amcasna yirmi yldr her doum
gnnde yani bugniin kutlama kart gnderirdim, her yl ayn on birinde
mektup yazmmdr. Bu sefer tmyle unuttum ve imdi bir telgraf ektim.
"Meslektamn hanma doum gnn anmsatmaya ok elverili olan
on iki saysyla ilgili dn akamki sorusunu olumsuz yantlarken nasl da bu
saynn kendisi iin hibir nem tamadndan emin olduunu anmsattm.
"Kadn bunun zerine, kocasnn amcasnn ok zengin olduunu, zellikle
parasal sknt iinde bulunduu u dnemde, ondan miras kalmasn umduunu
syledi. Nitekim birka gn nce tanlarndan biri iskambil falna bakp,* eline
byk bir para geeceini sylediinde, ilk aklna gelen bu amca, ya da daha
dorusu onun lm olmutu. Birden aklna, kendisine ya da ocuklarna para
kayna olabilecek tek kiinin bu amca olduu geldi; bu olay, ayn zamanda bu
amcann karsnn bir keresinde vasiyetnamesinde bu hanmn ocuklarna bir
eyler brakmaya sz verdiini de anmsatt ona. Ama bu arada kadn vasiyetname brakmadan lmt; kocasna gerekli talimat vermi olabilirdi
pekl?
"Amcaya ynelik lm arzusu, ak bir ekilde ve byk bir younlukla
ortaya km olsa gerekti, nk fala bakan dostuna yle demiti: Siz
insanlara bakalarn ortadan kaldrma cesareti veriyorsunuz. Bu kehanetle
amcann doum gn arasnda geen drt-be gn iinde, adamn oturduu
yerde kan yerel gazetelerin lm ilnlarna bakp durmutu. Dolaysyla
adamn lmnn ok fazla istendii, kutlayaca doum gn tarihinin
kuvvetle bastrld dikkate alnrsa
yalnz yllarca srdrlen bir etkinliin unutulmasna deil, meslektamn

sorusunun bile olay anmsatamamasna amamak gerekir.
"Hanm, 'n iki parmak1 srmesinde bastrlm olan 'on iki', ortaya
karlm ve bu, parapraksinin saptanmasna yardmc olmutu.
'Saptanmasna yardmc olmutu' diyorum; nk arpc 'parmak'
arm, daha baka itici glerin varlndan da kuku duymamza yol
ayor. Bu ayn zamanda, 'on iki nin neden bu masum on parmak' szcklerinin yerini aldn da aklyor. arm yleydi: 'Kocamn
ailesinin baz yeleri, ayaklarnda altar parmakla domulardr.1 Alt ayak
parma, belli bir anormalliin iaretidir. Dolaysyla alt parmak, bir
anormal ocuk, on iki parmak, iki anormal ocuk anlamna gelir. Ve durum
gerekten de byledir. Hanm, ok gen yata evlenmitir; evliliklerinden
ksa bir sre sonra kendi canna kyan son derece garip ve anormal bir kii
olan kocasnn brakt tek miras, doktorlarn srekli olarak anormal
olduklarn ve babalarndan kaltm yoluyla geen bir kusurun kurban
bulunduklarn syledikleri iki ocuktu. Byk kz ar bir katatoni kriziyle
yatt hastaneden yeni kmt; ksa bir sre sonra da, o srada ergenlik
anda olan kk kz ciddi bir sinir hastalna tutulmutu.
"ocuklardaki anormalliin burada amcaya kar duyulan lm arzusuyla ilikili olmas ok daha byk bir kuvvetle bastrlm ve ruhsal
adan ok daha kuvvetli bir eyle sktrlm olmas, dil srmesinin
meydana gelmesinde ikinci bir belirleyicinin, yani anormal ocuklarn
lmesi isteinin varln grmemize yaryor.
"Ama on ikinin, bir lm arzusu olarak zel bir nem tamas, amcann doum gnnn, hanmn zihninde, bu kiinin lm fikriyle ok
yakndan ilikili olduu olgusuyla zaten ortaya kmtr. nk kocas
ayn 13 nde yani amcann doum gnnden bir gn sonrakendini
ldrmt; ve amcann kars gen dula, 'Daha dn kutlamalarn gndermiti, ylesine scak ve sevecen yazmt bugnse...! demiti.1
"unu da eklemeliyim ki, hanmn ocuklarnn lmesini istemesi iin
de gerekten yeterli nedenleri vard; nk bunlar ona zevk deil yalnzca
ac veriyordu ve bamszlna da ar kstlamalar getiriyorlard, gen dul,
onlar uruna sevginin kendisine getirebilecei btn mutluluklar geri
evirmiti. Bu olayda da, aslnda kzyla yapmak du-
rumunda olduu bu ziyaret ncesi, kznn kt bir ruh hali iine gmlmesini nlemek iin olaanst abalar harcamt; byle bir abann
herkesin sabrn zorlayaca, erken bunama hastal nedeniyle kendini
tutmak durumunda kalaca ve bu srete ok sayda fke itkilerinin
bastrlmasnn gerektii de aka ortadadr.
Buna gre sz konusu parapraksinin anlam yle dile getirilebilir:
Amca lecek, bu anormal ocuklar (ksacas bu anormal ailenin tm)
lecek ve ben onlarn parasn alacam.1
Benim grme gre bu parapraksisin olaand bir yapsnn
bulunduunu belirten birka nokta var:
"() Tek bir ede birlemi (sktrlm) iki belirleyici var.
"(b) iki belirleyicinin varl, dil srmesinin iki kez tekrarlanmyla
(on iki trnak, on iki parmak) yanstlyor.
"() On iki nin, yani ocuklarn anormalliinde dile getirilen on iki
parman anlamlarnn dolayl olarak ortaya konmas yerine gemektedir.
Ruhsal anormallik burada bedensel anormallikle, bedenin en yu- I kardaki
blm, en aadaki blm ile temsil edilmitir.
VI. BLM
YANLI OKUMALAR VE
KALEM SRMELER1
OKUMA ve yazmadaki yanllara geldiimizde, konuma yanllaryla ilgili
genel yaklammzn ve gzlemlerimizin burada da bu ilevler arasndaki
yakn akrabal dikkate alrsak, hi de artc olmayacak ekilde geerli
olduunu gryoruz. Burada, birka dikkatle zmlenmi rnek vermekle
yetinecek ve grngnn btn ynlerini ele alma giriiminde
bulunmayacam.
(A) YANLI OKUMALAR
(1) Bir kafede oturmu [bir resimli haftalk dergi olan] (elimde eik olarak
tuttuum) Leipziger llustriertnin nin sayfalarn evirirken, btn sayfay
kaplam bir resmin altnda u yazy okudum: "Odyssee [Odisseia]de bir
Dn." Dikkatimi ekti; dergiyi dz tuttum ve sonra yanlm dzelttim:
"Ostede [Baltk] bir Dn." Nasl olmutu da bu sama okuma yanln
yapmtm? Dncelerim hemen, Ruths'un (1898), uratm ruhbilimsel
sorunlar irdelemesi nedeniyle yaknlarda beni hayli megul eden
Experimentaluntersuchungen ber Mu - skphantme2 adl kitabna kayd.
Yazar yaknda, "D Grngsnn
1
[Bu blmn s.l42ye kadarki ilk ksm 1901de yazlmtr.]
["Mzik Fantomlar zerine deneysel aratrmalar." Ruths'a gre, bu "mzik fantomlar", "pek
k insann beyninde mzik dinlerken [istemeden] grnen bir ruhsal grngler grubundur.]
zmlenmesi ve lkeleri" adl bir kitap karacan vaat ediyordu. Dlerin

Yorumu'nu henz yaymladmdan, bu kitab byk bir ilgiyle bekliyordum.
Ruthsun mzik fantomlar zerine yapt almada, kitabn iindekiler
blmnn banda, eski Yunan mitlerinin ve sylencelerinin ana kaynaklarn,
uyku ve mzik fantomlarndan, d grngsnden ve ayrca lgnca
dncelerden ya da sayklamalardan aldklarnn tmevarm yntemiyle
kantland ayrntl bir aklama grmtm. Bunun zerine Odyseusun
Nausikaa karsna kt sahnenin de sradan bir plaklk dnden alndn
anlayp anlamadna bakmak zere metni kartrmaya baladm. Bir arkada
Gottfried Keller'in Der Grne Heinrich (Yeil Heinrich) adl yaptnda,
Odisseiadaki anlaty, yurdundan ok uzaklarda gezen bir denizcinin dlerinin
nesnel bir temsili olarak aklayan gzel bir blme dikkatimi ekti; ben de
plaklk gstermekten haz alma dleri ile olan ilikisine iaret ettim.3 Ruths'un
kitabnda bu konuda hibir eye rastlamamtm. Anlalan o srada kafam
ncelik sorunlaryla meguld.
(2) Nasl oldu da bir gn gazetede, "Avrupa'y Zu Fuss [yayan]
dolamak" yerine "Zm F as s [fyla]' dolamak" szlerini okumutum? Bu
sorunu zmek ok uzun sre glklerle kar karya brakt beni. Geri, ilk
armlar, aklmdan Diogenes'in teknesinin gemekte olduunu gsteriyordu;
ve yaknlarda, bir sanat tarihi kitabnda skender ann sanatyla ilgili bilgiler
okumutum. Buradan skender'in nl sz "skender olmasaydm Diogenes
olmak isterdim," kavramn anmsamak kolayd. Bir de, sandk iinde
kapatlm olarak gezilere kan Hermann Zeitung4 diye birinin silik ans vard
kafamda. Ama armlar zinciri daha fazla gitmiyordu ve ben, yaznn
gzme arpt sanat tarihi kitab sayfasn ortaya karmay baaramadm. Bu
arada bir kenara braktm sorun, ta aylar sonra anszn bir kez daha aklma
geliverdi; ye bu kez, zmn de birlikte getirdi. nsanlarn Uluslararas Fuar
[1900] iin Parise gitmede o zamanlar garip bir tama [Befrderung] arac
setiklerini anlatan bir gazete yazsn anmsadm; hatta sanrm yazda aka
yollu, bir bayn, Paris'e bir f iinde
',
'
Dlerin Yorumu (1900a), P.F.K., 4 [V. Blm (D), a Blmnn sonuna doru.]
[Burada zel ad olan "Zeitung" ayn zamanda Almancada "gazete" anlamna gelin]
bir baka bay tarafndan yuvarlanarak gitmeyi dnd belirtiliyordu. Elbet

bu insanlarn tek amac, byle bir lgnlkla dikkatleri zerlerine ekmekti.
Hermann Zeitung, aslnda bu trden olaand tama yntemlerinden ilkini
aklayan adamn adyd. Derken bir keresinde, gazete okuma konusundaki
hastalkl (patolojik) kaygs, kendi adnn gazetede baslmas ve nn
gazetelerde okumas eklindeki patolojik hrsna kar bir tepki olarak
aklanabilecek bir hastay tedavi ettiim aklma geldi. Makedonyal skender
de kukusuz gelmi gemi en hrsl insanlardan biriydi. Hatta, savalarn dile
getirecek bir Homeros bulamamaktan yaknrd. Ama nasl olmutu da, bana
daha yakn bir baka skender'in (Alexander) bulunduunu, kardeimin adnn
da Alexander olduunu anmsayamamtm imdi hemen, bastrlmak
durumunda kalm olan bu ikinci Alexander'la ilgili kabul edilmesi g
dnceyi ve o zamanlar bunu yaratann ne olduunu buldum. Kardeim,
tama ve ithalat-ihracat vergileri konusunda uzmandr ve belli bir tarihte, bir
yksek ticaret okulundaki retmenlik grevinde profesrlk almak zereydi.
Birka yl nce, niversitede ayn promotion [Befrderung] (terfi) (yani
profesrlk) iin benim adm nerilmiti, ancak bu, san alamamtm.5 O
zamanlar annemi? Kk olunun aabeyinden nce profesr olacana
ardn belirtmiti. te, okuma yanlm zemediimde durum bu
merkezdeydi. Daha sonra kardeim de glklerle karlat; profesr olma
umutlar, benimkinden de daha azd artk. Ama o noktada, yanl okumann anlam, birden akla kavutu; kardeimin umutlarnn zayflamas, bir engeli
kaldrl gibiydi. Gazetede kardeimin atamasn okuyordum da, kendi
kendime, "Bylesi aptalca eyler iin (onun meslei baka bir ey deildi
nk) bir insann adnn gazeteye kmas (yani profesrle atanmas) ne
kadar garip!" diyordum sanki. Daha sonra, skender andaki Yunan sanatyla
ilgili blm bulmakta glk ekmedim ve daha nceki aramalarmda, ayn
sayfay tekrar tekrar okuduumu ve her seferinde de, olumsuz bir sanrnn
egemenlii altnday-
[Bu sorun Dlerin Yorumu'nda (1900a) Freudun dleriyle ilgili olarak tekrar tekrar
tartlmaktadr, rnein, IV. Blm, P.F.K., 4'de verilen rnee baknz. Sonunda, 1902'de, bu
paragrafn ilk yaymlanm izleyen yl, grevi ald.]
5
masma ilgili tmceyi atladm aknlkla kavradm. Ne var ki, bu tmce,

beni aydnlatacak hibir ey unutulmaya deer bir ey iermemekteydi.
Sanrm tmceyi kitapta bulamamam, yalnzca beni yanl yola yneltmek
amacyla ortaya kan bir belirtiydi. Dnce zincirimin devamn,
aratrmalarmn bir engelle karlat yerde yani Makedonyal skender'le
ilgili herhangi bir fikirde aramaya yneltilmitim; bylece, ayn adl
kardeimden daha etkin bir ekilde saptrlm olacaktm. Aslnda bu ara
tmyle baarlyd; btn abalarm sanat tarihindeki yitik tmceyi bulmaya
doru ynlendirilmiti.
Bu olguda, "Befrderung" ["tama ve "promotion terfi"] szcnn
iki anlaml oluu, iki kompleks6 arasnda bir arm kprs oluturuyor:
gazetedeki yazyla uyanan nemsiz kompleks ve daha ilgin ancak kabul
edilemezlik nitelii ieren ve burada kendisini okunacak eyin arptlmas
eklinde ortaya karan ikinci kompleks. rnekten de grlebilecei zere, bu
trden okuma yanllarn aklamak her zaman kolay deildir. Bazen insan
sorunun zlmesini daha uygun bir zamana ertelemek zorunda bile kalabilir.
Ama zmlemede daha g olan ey, sonunda aa kan rahatsz edici
dncenin bilinli dnmemiz tarafndan yabanc bir ey eklinde deerlendirilmesi ve kabul edilmemesidir.
(3) Bir gn, Viyana yaknlarnda bir yerden, ierdii haberle beni mthi
sarsan bir mektup aldm. Hemen karm ardm ve ona "die arme [zavall]7
Wilhelm M." nin ar hasta olduu ve doktorlarn kendisinden umut kestii
haberini verdini. Ancak zntm dile getirmek zere setiim szcklerde bir
yanllk olsa gerekti nk karm merakland ye mektubu grmek istedi;
mektupta okuduum gibi yazmadndan emindi, nk bir kadn kocasnn ilk
adyla anlmazd, hem, mektubu yazan hanm* o bayann adn ok iyi
biliyordu. Bu akla-
[ 1901 ve 1904'de, "iki dnce halkas". 1907 basmnda bu szcklerin yerine yazlan "iki
kompleks Freud'un Jung'dan etkilenmeye baladnn belirtisidir. Dlerin, akalarn ve nevrotik
belirtilerin yaplanmasndaki szel kprlerin benzer ekilde kullanldn, Dlerin Yorumu'nda,
VI. Blm (D), PFK., 4'n balangcnda grebilirsiniz. Ayrca ilerde, s. 302'deki n. 60'a baknz.]
7
[Belirtme taks "die"nin kullanlmas sz konusu kiinin kadn olduunu gsteriyordu.]
malar zerine mektubu tekrar elime aldm ve okuduum eyin aslnda "der*
arme W.M." ya da daha dorusu, daha da ak bir ifade, tmyle gzmden
kaan "der arme Dr W. M." olduunu grdm. Dolaysyla yaptm okuma
yanl, akl haberi kocadan eine aktarma ynnde gereklemi bir tr kar
durulmaz istekten kaynaklanyordu. Belirtme taks, sfat ve ad arasnda
bulunan unvansa, sz edilen kiinin zevce olmas isteime uygun
dmyordu. Bu nedenle okuma srecinde dpedz bir kenara atlmt. Ama
haberi yanl ekle sokmadaki itici gcm zevceye kar duygularmn,
kocasna kar duygularmdan daha az scak olmasndan deil, zavall adamn
yazgsnn, benimle ilikili olan bir baka insanla ilgili korkularm harekete
geirmi olmasndan kaynaklanyordu. Bu kii, sz konusu hastaln
belirtilerinden birini tadn bildiim bir kiiydi.
(4) 9 Tatillerimde yabanc bir kentin sokaklarnda yrdmde hep
yapma eiliminde olduum ve ok rahatsz edici ve gln bulduum bir yanl
okuma var. Byle durumlarda, "Antikalar" szcyle herhangi bir benzerlii
olan btn dkkn tabelalarn bu ekilde okuyorum. Bu, bir antika
koleksiyoncusunun aray iinde olduunu ele veriyor.
(5) 10Bleler, nemli kitab Affektivitat Suggestibility, Paranoia (1906,
121) adl kitabnda u olay anlatyor: "Bir keresinde okurken, iki satr aada
adm grdm eklinde bir entelektel duyguya kaplmtm. Yalnzca
"Blutkrperhen [alyuvarlar]" szcnn yazl olduunu aknlkla
grdm. Merkezi grsel alanda olduu gibi, evresel alanda da binlerce yanl
okuma zmlemitim ama bu ok byk bir yanlt. Adm grdm
sandm durumlarda, bu sanya yol aan szck, ou kez benim adma ok
daha fazla benzerdi ve ou durumda, byle bir yanl yapmam iin admdaki
her bir harfin, birbirine yakn bir ekilde yanyana gelmi olmas gerekirdi. Ama
bu olguda, kuruntu ve ima ok kolay aklanabilirdi az nce okuduum,
bilimsel szcklere zg kt bir biemle yazlm ve pek rahat okumadm
bir yaznn sonuydu."
[Belirtme taksnn erkek

belirteci.]
9
(6) 11 Hanns Sachs da yle bir yanl okumada bulunduunu aktaryor:

"Kendisine arpc gelen eyler onun tarafndn baka insanlara kendi
'Steifleinenheit [bilgiliiyle]' aktarlyor." Sachs yle devam ediyor: "Bu son
szck beni artt ve daha yakndan baktmda, bunun Stilfeinheit [slup
gzelliiyle]' olduunu grdm. Blm hayran olduum bir yazarn grlerini
anlatan, 'Alman profesr tavrn' an belirgin lde sergilemesi nedeniyle
yaknlk duymadm tarihinin ballandrlarak vld bir yazda karma
kmt."
(7) 12 Dr. Marcell Eibenschtz (1911) dilbilimsel almalar srasnda
yapt bir yanl okuma rneini anlatyor. "Prussian Akademie der
Wissenschaften tarafndan, 'Alman Ortaa Metinleri' dizisinde yaymlanan bir
Orta Yksek Alman sylencesi olan ehitler Kitabnn dzeltilmesi iini
yklenmitim ve bu kitaptaki yaznsal gelenei incelemekteydim. Daha nce
kitap halinde grmediim yapt hakknda pek az ey biliniyordu. inde, Joseph
Haupt (1872, 101, ve devam) tarafndan yazlm tek bir inceleme vard. Haupt
almasn eski bir elyazmasna deil de, temel kaynan, Elyazmas C
(Klosterneuburg)nin bir kopyasna dayandrmt. Bu kopya grece olarak
yakn bir tarihte (on dokuzuncu yzylda) yaplmt. Hofbibliothekte
[mparatorluk Kitapl] korunmaktayd. Kopyann sonunda u not13
grlyordu:
'"Anno Domini MDCCCL in vigilia exaltacionis sancte crucis ceptus est
iste liber et in vigilia pasce anni subsequentis finitus cum adi- utorio
omnipotentis per me Hartmanum de Krasna tunc temporis ecc- lesie
niwenburgensis custodem.'14
"ite Haupt, incelemesinde, C'nin yazarnn szleri olduu sansyla bu notu
aktaryor ve alnty incelemede son derece doru olarak kopyalam olmasna
ve (Latince) metnin sz konusu blmde son derece
11
[ 1919'da eklenmitir.]
12
13
[Yani, bir belgenin sonunda bulunan imza ya da aklayc paragraf.]

["Bu kitabn yazlmasna. Tanrmz sann 1850. Ylnn Kutsal Ha Gn Arifesinde
balanm ve ertesi yln Paskalya gn bitirilmitir, Tanrnn yardmyla, o dnemde
Klostemeuburg kilisesinde grevli ben Krasna'lt Hartman tarafndan yazlmtr."]
14
doru (yani MDCCCL eklinde) baslm olmasna karn Cnin 1350 ylnda
yazldn varsayyordu Roma rakamlarnda 1850 yazlnn srekli yanl
okunmasyla ilgili bir yanlt bu,
"Haupt'un verdii bilgiler beni mthi utandrd. Her eyden nce bilim
dnyasna daha yeni adm atm biri olarak, tmyle Haupt'un etkisi
altndaydm ve uzun sredir, nmdeki notta verilen ve son derece doru
olarak yazlm bulunan tarihi tpk Hauptun yapt gibi 1850 yerine 1350
olarak okuyordum. Kullandm C elyazmasnn zgn basmnda herhangi bir
notun izine rastlanmamasna ve sonradan, on drdnc yzyln o dneminde
Klostemeuburgda, Hartman adnda bir keiin yaamadnn anlalmasna
karn yapyordum bunu stelik. Sonunda gzlerimi rten perde dtnde
olanlar tahmin ettim; konuyu irdelediimde kukularm dorulanmt. Sk sk
gndermelere konu olan not, aslnda yalnzca Hauptun kulland kopyada
bulunmaktayd ve bu, Moraviadaki Krasna'da domu, Klosterneuburg'da
Augustinian korosunun efi ve manastr grevlisi olan C Elyazmasnn bir
kopyasn yapan ve kendi kopyasnn sonuna, eski usulde kendi adn ekleyen
kopyac P. Hartman Zeibig'in iiydi. Okurlarna tartmakta olduu yapt
hakknda elden geldiince fazla ey syleyebilme ve dolaysyla C Elyazmasn
tarihlendirebilmek arzusu nun parapraksinin itici gc buydu) yan sra
ortaaa zg tmce kurulularyla elyazmasn oluturan eski el yazs da
kukusuz Hauptn 1850'yi 1350 olarak okumasna katkda bulunmutu.
(8) 15 Lichtenbergin Witzig und satirische Einfalle ["Parlak ve Satirik
Dnceler", 1853] adl yaptnda, bir gzlemden karldna kuku olmayan
ve yanl okuma kuramn btnyle ve de tam anlamyla ieren bir gr var:
"Homeros'u yle ok okumutu ki, nerede 'angenommen [varsaylm]
szc grse, *Agamemnon' diye okurdu."16
15
[.1910'da eklenmitir.]
[Lichtnberg, Freud'un sevdii bir yazard. Freud buradaki rnei espriler zerine yazd
kitapta (1905c) ve Giri Konferanslarn (1916-17) kinci Konferansnn sonunda gene aktarmtr.]
16
nk olgularn17 byk bir ounluunda metni deitiren ve metne

beklenen ya da akl megul etmekte olan bir eyi katan, okuyann buna
hazrlkl olmas durumudur. Bir yanl okumaya metnin yapabilecei tek katk,
szel imgede okuyucunun istedii anlamda deitirebilecei bir tr benzerlik
sunmaktr. Metne yle bir gz atmak, zellikle de yanl adan bakmak, byle
bir yanlsama olasln kukusuz artrmakla birlikte, yanln gereklemesi
iin bir nkoul deildir.
(9) Hepimizin zihnini srekli olarak megul etmi olan sava koullarnn,
hibir an tkankln bu yanl okuma rneinde olduu kadar etkilemediini
sanyorum. Bunun pek ok rneini gzlemleme olana bulmutum ama ne
yazk ki yalnzca birkan kaydettim. Bir gn bir gndz ya da akam
gazetesini elime aldm ve iri harflerle u yazy okudum: "Der Fiece von Grz
[Gorizia Bar]. Ama hayr, burada yalnzca "Die Feinde vor Grz [Dman
Gorizia nlerinde] yazyordu. O saldrma tiyatrosunda savamakta olan iki
olu bulunan biri iin byle bir okuma yanl yapmak kolayd. Belli
balamda, birinin bir "eski Broikarte [Ekmek karnesi]" bulduu bildiriliyordu;
daha dikkatli bakldnda, bu szckler yerine "eski Brokate [brokar]"
szcklerini koymak-gerekti. Belki de bu adamn sk sk konuk olduu evin
hanmna yk olmamak iin kendi ekmek karnelerini verme adetinde olduunu
eklemek gerek. Aletleri, ina edilmekte olan bir tneldeki rutubete uzun sre
dayanmayan bir mhendis, 'Schundleder [yapay deri]" den yaplm mallan
ven bir reklam okuyunca ok ard. nk ticaret adamlar genellikle bu
kadar drst olmazd; aslnda reklam yaplan "Seehundleder [fok derisi]" idi.
Okuyann ura ya da iinde bulunduu durum da, yanl okumasnn
eriini belirler. Yeni km son derece baarl bir almas kendisini
meslektalaryla kar karya getiren bir dilbilimci, "Sprachstrategie [dil
stratejisi]" szcklerini yanllkla "Schachs- trategie [satran stratejisi]
eklinde okumutu. Ald ilalarn etkisiyle barsaklarnn hareket etme an
geldiinde bilmedii bir kentte yry yapmakta olan bir adam, yksek bir
al-veri binasnn birinci katndaki byk tabelay "Closet-House [tuvalet]
olarak okuyor. Se-
vinci, byle bir mekann bylesine grlmedik bir yerde bulunmas karsnda
duyduu aknlkla glgeleniyor. Ancak hemen sonra sevinci ortadan
kalkacaktr; tabeladaki yazy doru okuduunda "Corset-House" [Korseci]
szcklerini alglayacaktr nk.
(10) Metnin yanl okumaya katkda bulunduu ikinci grup olgular, daha
fazladr. Bu grupta, okuyanda savunma duygulan uyandran kendisine ters
gelen bir bilgi ya da sulama ieren dolaysyla da bir reddetmeyi kaldrmas
ya da bir arzunun yerine getirilmesi lsnde yanl okumayla dzeltilen bir
eyler vardr. Byle durumlarda, metnin dzeltilmeden nce okur tarafndan
balangta bu ilk okunuta bilinci hibir ey renmese de doru
anlaldn ve deerlendirildiini kabul etmek zorundayz elbet. Yukardaki [s.
141] (3) numaral rnek bu trdendir; imdi, olay srasnda Igloda askeri hastanede bulunan Eitingon (1915) tarafndan verilmi son derece gncel bir rnek
daha sunuyorum.
Sava sarsntlarnn dourduu sinirsel rahatszl nedeniyle hastanemizde yatmakta olan temen X., bir gn gen yanda savata ehit olan
ozan Walter Heymann'n bir iirini okuyordu. Gzle grlr bir coku iinde,
son ktann son dizelerini yle okudu:
Wo aber stehts geschreben, fragich dass von ailen leh brig bleiben soil,
ein andrer fr-mich fallen?
Wer immer von euch fllt, der stirbt gewiss fr mich;
Und ich soil brig bleiben? warum denn nicht?18
[Ama soruyorum nerde hkmedilmi herkes iinden
Yalnz benim geride kalmama, yoldamn urumda lmesine? {
inizden kim lse, benim iin lyor;
Ve ben yalnz ben mi yaamaya mahkmum? Neden
yaamayacakmm?]
armam dikkatini ekti, biraz kafas kart ve dizenin dorusunu

okudu:
18
Walter Heymannin Kriegsgedichte und Feldpostbriefe [Cepheden Sava iirleri ve

Mektuplar] adl yaptndaki "Den Ausziehenden" ["leriye Gidenler in"] adl iirden.
Und ich soli brig bleiben? warum denn ich?

[Ve ben yalnz ben mi yaamaya mahkmum? Neden yaamml (Neden ben?)]
"Bu sava sarsnts nevrozlarnn ruhsal jnalzemelerinin zmlenmesiyle

ilgili baz kavraylar X.in olgusuna borluyum; o dnemde bir sava
hastanesinde ok sayda hasta ve yalnzca birka doktor bulunmasnn yaratt
koullara bizim alma eklimiz iin son derece elverisiz olan koullara
karn hastaln nedeni olarak ok fazla zerinde durulan bomba
patlamalarnn tesinde bir eyler grmeme olanak vermiti.
"Bu olguda da belirgin nevroz olgularnn ortak zellikleri olan, titreme,
kayg, sulu gzllk, ocuksu hareketler eliinde fke nbetlerine eilim, ve
(kck bir heyecanlanmada) kusma gibi ilk bakta ok arpc olan ar
sarsntlar grlyordu.
zellikle bu son belirtinin ruhsal kaynakl oluu her eyden nce
hastaln farkl bir boyutta kendini gstermesine katkda bulunmas
asndan herkesi etkilemi olsa gerekti. Ar olgular zaman zaman
denetleyen hastane komutannn kouta grnmesi ya da sokakta bir tann
syledikleri ok iyi grnyorsunuz, tam anlamyla iyilemisiniz
kukusuz" hemen bir kusma krizine yol amaya yetiyordu.
yiymiim... tfek bana dn... Neden dnecekmiim?^
(l)19 Dr. Hanns Sachs (1917, baka sava la ilgili okuma yanllarn da
aktaryor:
"Yakn bir tanm bana tekrar tekrar askere arlma sras geldiinde,
diplomayla belgelenmi uzmanlndan hi yararlanmayacan sylemiti;
nitelikleri sayesinde cephe gerisinde grevlendirilebilecei ynndeki uyanlar
duymak bile istemiyor, cepheye gideceini belirtiyordu. arlaca gnden
ksa bir sre nce bir gn bana ok
(19)
ngilizcede olduu gibi Almancada da, "warum denn icht?" tmcecii bir nceki tmcenin
eylemini yklenmitir. Yani dizeler sz konusu olduunda "Neden yaayacakmm?" buradaysa,
"neden dnecekmiim?" gibi...ev
ksa ve z olarak, ve hibir neden gstermeksizin uzman eitimi grdnn

kantlarn ilgili yetkililere sunduunu, ve bunun sonucu olarak ksa bir sre
iinde sanayide bir greve atanacan syledi. Ertesi gn bir postanede
karlatk. Bir masa banda dikilmi yaz yazyordum; ieri girdi, bir sre
omuzumdan bakt, ve 'Haa,' dedi 'u en stteki szck Druckbogetmi [bask
provalar], bense onu Drctefeerger [hileci, grevden kaan]'diye okumutum."
(12) "Bir gn bir tramvayda oturmu, her zaman narin ve zayf bildiim
bir yn genlik arkadamn, imdi benim kukusuz kaldramayacam ok
ar glklerin iinde bulunduklarn dnyordum. Bu ho olmayan
dnceler zincirinin ortasnda, yar dikkatli, yan dikkatsiz, nnden gemekte
olduumuz bir tabelada, byk siyah harflerle yazlm 'Demir Bnye' (Iron
Constitution) szcklerini okudum. Bir an sonra bu szcklerin bir irketin
tabelasna uygun dmedii aklma geldi; aceleyle kafam dndrdm ve
yazya bir kez daha baktmda, bunun 'Demir naat' (Iron Construction)
szleri olduunu grdm." (Sachs, ayn yerde)
(13) "Akam gazetelerinde Reuter'in sonradan yanl olduu anlalan ve
Hughes'un Birleik Devletler bakanlna seildiini bildiren bir haberi vard.
Altnda, szde Bakann mesleki zellikleri ksaca anlatlyordu, buray
okurken Hughes'un Bnn niversitesini bitirdii bilgisine rastladm. Bu
olgunun seim gnnden nceki haftalar boyunca gazetelerde hi yer almamas
bana garip geldi. Bir daha baktm, aslnda sz edilen okulun Brown
niversitesi [Providence, Rhode Island, A.B.D.] olduunu grdm. Yanl
okumann baya iddetli bir bklme gerektirdii bu olgunun aklamas,
gazeteyi acele okumam dnda yeni Bakann Merkezi Avrupa
Kuvvetlerinden yana olmas, bylece gelecekte iyi ilikiler iinde bulunmamz
ve bunlarn siyasal olduu kadar kiisel itici glerde dayanabilecei ynndeki arzularmdan kaynaklanyordu. 1 (Sachs, ayn yerde.)
(B) KALEM SRMELER
(1) 20 Daha ok ile ilgili kk gnlk notlarn yazld bir ktta,

doru olarak "Eyll" tarihiyle yazlm baka yazlarn yansra, "21 Ekim
Perembe" eklinde bir yanl tarih grdm. Bu ileriye almay aklamak
stelik bir arzunun dile gelmesi eklinde aklamak zor deil. Birka gn nce,
tatil gezimden yeni dndmde, bol bol mesleki almaya hazr hissettim
kendimi; ama hasta says henz fazla deildi. Dndmde, bir hastadan 20
Ekimde geleceini belirten bir mektup bulmutum. Eyll aynn bir gn iin
bir not aldmda, yle dnm olabilirdim: "X. bugne dek gelmi
olmalyd; btn bir ay boa geecek!" Ve aklmda bu dnceyle, tarihi bir ay
ileri almtm. Bu olguda, mdahalede bulunan dnceye "kar durulabilir bir
dnce" denemez pek; ite bu yzden kalem srmesinin zmn grr
grmez anlamtm. Bir sonraki yln gznde, tmyle ayn nedenle tpatp
ayn kalem srmesini yaptm. Ernest Jnes (191 Ib) tarih yazmada yaplan
bu trden kalem srmelerini incelemiti; olgularn ounda, [ruhbilimsel]
nedenler aka grlyordu.
(2) Jahresbericht fiir Neurologie und Psychiatrie21 iin yazdm
yaznn provalar gnderilmiti; elbet yazar adlarn, deiik uluslardan olmalar
ve dolaysyla ou kez dizgiciye byk glk karmalar nedeniyle zel bir
zenle okuyordum. Gerekten de dzeltilmesi gereken birka yabanc ad vard;
ama gariptir, dizgicinin benim el- yazmamda yanl yazlm bir ad dzeltmi
olduunu grdm. Bunu yapmakta da son derece haklyd. Ben, "Buckrhard"
yazmtm, dizgici bunun "Burckhard" olmas gerektiini dnmt. Aslnda
yazmda, bu addaki doum uzmannn, doumun ocuk felci zerindeki etkisi
konusunda yapt almalar vyordum, ona kart duygular beslediimin
farknda da deildim; ama bu kiinin soyad; Dlerin Yorumu adl kitabm
anlamakszn tantan bir yazs nedeniyle beni zen
20
[(Srasyla 1907 ve 1912'de eklenen) sondan bir nceki tmceyle son tmce dnda I
rnekle 2. rnek 1901'de yazlmtr.]
21 [Nroloji ve Psikiyatri Yll. Freud bu ylln ilk cildinde, "ocuklarda Beyin
Felci" blm iin zetler ve incelemeler yazmt; burada sz edilen yaz, nc ciltte
(1899) yaymlanmt (Freud, 19006).]
Viyanal yazarnkinin aynyd. Sanki doum uzmann kastederek

Burckhard'n adn yazmakla dier Burckhard'a, yazar olana22 kar
dmans bir dnce yeertmitim, nk adlar arptmak ou kez,
yukarda [s. 115 vd.] dil srmelerini tartrken belirttiim gibi, sahiplerine
hakaret anlam ierir.
(3) 23 Bu grler, Storfer'in (1914) kendi zerinde yapt bir gzlemle gzelce dorulanyor. Yazar, rakibi olarak grlen kiinin adn
yanl anmsamasna ve sonra da arptlm biimde yazmasna neden olan
itici gleri vgye deer bir itenlikle aklyor:
"1910 Aralk aynda, Zrih'te bir kitap vitrininde Dr. Eduard
Hitschmann tarafndan yazlm bir kitap grdm. Konusu, Freudun
nevrozlar kuramyd ve yeni kmt. O sralarda, yaknda bir niversite
derneinde yapacam, Freudun ruhbiliminin temel ilkeleri konulu
konumay hazrlamaktaydm. Yazmay bitirdiim giri blmnde,
uygulamal alandaki aratrmalarndan balayp, temel ilkeleri kapsaml bir
ekilde aklamada ektii baz glkleri ve ayrca bunlarn genel bir
anlatmnn henz ortaya kmadn da belirterek Freud'un ruhbiliminin
tarihsel gelimesini anlatmtm. (O zamanlar yazarn hl tanmadm)
kitab vitrinde grnce, ilkin almay dnememitim. Ancak birka gn
sonra almaya karar verdim. Kitap vitrinden kalkmt. Kitapya kitab
sordum, ve yazarn adn "Dr. Eduard Hartmann olarak verdim. Kitap,
'Sanrm Hitschmann demek istiyorsunuz' diyerek beni dzeltti ve kitab
getirdi.
"An tkanklnn bilinalt itici gc akt. Ruhzmleme kuramnn temel ilkeleri zerine geni kapsaml bir yaz yazm olmakla
vnyordum, ve yle grnyor ki, vnme nedenlerimi azalttn
dndm Hitschmann'n kitabn kskanyor, bundan rahatszlk duJulius Caesar, III, 3'teki sahneyle karlatrnz:
CNNA:
Aslnda, benim adm Cinna.
BR YURTTA:
Paralayn onu, kendisi fesatdr.
CNNA :
Ben ozan Cinnaym...
Fesat Cinna deilim.
SADE BR YURTTA: Fark etmez, ad Cinna ya; adndan gayr her eyi yolun
yreinden, ve brakn gitsin. '
Dzgn netinde bu dipnot yanl olarak tmcenin sonuna konmu.]
yuyordum. Gnlk Yaamn Psikopatolojisi'nd satrlara dayanarak, bir

adn deimesinin bir bilinalt dmanlk edimi olduunu syledim kendi
kendime. O srada bu aklama bana yeterli grnd,
"Birka hafta sonra bu parapraksisi yazdm. Bunu yaparken, Eduard
Hitschmann'm neden Eduard Hartmann eklinde deitirildii sorusunu
sordum. Acaba, bu tannm felsefecinin24 adn, yalnzca dierine
benzerlii yznden mi ortaya atmtm? lk armm, bir keresinde
Schopenhauer'in byk hayran olan Profesr Hugo von Meltzl'den
duyduum ve aa yukar u ekildeki szlerini anmsamak oldu: Eduard
von Hartmann bozulmu bir Schopenhauerdir, Schopenhauer'in tersipe
evrilmii. Dolaysyla, unutulmu adn yerine geecek imgenin olumas,
yle belirlenmiti: 'Hayr, belki de bu Hitschmann'da ve kapsaml
almasnda pek bir ey yok; belki de bu yazarla Freud arasnda,
Hartmannla Schopenhauer arasndaki ilikinin ayns var.'
"Sylediim gibi bu [psikolojik olarak] belirlenmi unutma olgusunu,
unutulmu adn yerine geen bir imgeyle not ettim.
"Alt ay sonra, zerine not dtm kt paras elime geti. O zaman
batan sona, Hitschmann yerine Hintschmann yazdm grdm."25
(4) 26 ite daha ciddi bir kalem srmesi saylabilecek bir olgu; bunu
belki de "yanlmal edimler" [VIII. Blm] arasnda saymak da ayn lde
doru olurdu:
Uzak bir akrabaya, tbbi tedavisinde kullanlmak zere para gndermek
amacyla Posta eki Hesabndan 300 kron27 ekecektim. Baktm hesabmda
4.380 kron var, yakn bir gelecekte dokunmamak zere yuvarlak hesap
4.000 kron kalsn istedim. ekimi yazdm ve miktara karlk gelen
rakamlardan kopardm28 ve birden tasarladm gibi 380 kron deil
[Eduard von Hartmann (1842-1906), Philosophie des Unbewiissten (Bilinaltnn

Felsefesi) adl yaptn yazan.]
24
25
[Hintsch" bir diyalektte "astm ya da daha genel olarak "veba karl bir szck.]
[Bu rnek 1901de verilmitir.]

[O zamanlar aa yukar 12.10s ya da $62.]
26
27
[O zamanlar Avusturya'da, Posta eki Hesabndan para ekme ilemlerinde, zerinde

hanelerin stun stun ayrld bir kadn baz blmlerini kopartmak sz konusuydu:
Koparlan nokta, ekilecek kron miktarn belirtiyordu.]
de, 438 kron istediimi faik ettim ve davranmn gvenilmezlii karsnda

telaa kapldm. Hemen ardndan, telaa gerek olmadn dndm;
eskisinden daha yoksul deildim. Ama ilk niyetimi bilin dzeyine
kmakszn bozan etkiyi ortaya karmak iin uzun uzun dnmek zorunda
kaldm. Her eyden nce yanl haneden balamtm; 438den 380'i karmaya
almtm, ama aradaki farkla ne yapacam konusunda hibir fikrim yoktu.
Sonunda anszn bana doru balanty gsteren bir fikir aklma geldi. Evet,
438 toplam hesabn, 4.380 kronun yzde onuydu! Kitaplar o srada yzde on
indirim yapyorlard. Birka gn nce artk beni ilgilendirmeyen birka tp kitabn tam 300 kron karlnda kitapya satmak zere ayrdm anmsadm.
stediim fiyatn ok fazla olduunu sylemi ve birka gn iinde kesin
yantn vereceini bildirmiti. Teklifimi kabul etseydi, hastaya harcayacam
miktar tam tamna karlam olacakt. Bu masraftan rahatsz olduuma kuku
yok. Yanl yaptm grnce kapldm kayg, bu trden masraflar sonucu
yoksullama korkuu olarak anlalabilir. Ama bu duygularn ikisi de, yani
harcama yapmak karan karsndaki pimanlmla buna bal yoksullama
kaygm bilincime tmyle yabancyd; paray gndereceime sz verdiimde
pimanlk duymamtm, duymam iin neden yoktu, olsayd, gln bulurdum.
Hastalarma uyguladm ruh zmlemesi sayesinde yakndan tandm,
zihinsel yaamda bask altna alnan eyin oynad rol bana yabanc olsayd,
ve birka gn nce ayn zmlemeyi dorulayan bir d29 grmemi
olsaydm, byle bir itkinin bende olabileceine belki de inanmazdm.
(5) 30 Wilhelm Stekel'den doru olduunu k iyi bildiim u olguyu
aktaryorum:
I "ok okunan bir haftalk derginin dzeltmelerini yaparken inanlmaz bir
kalem srmesi ve yanl okuma gerekleti. Derginin sahipleri iin aka
'satlm' deniyordu; tersini savunan ve kukulan giderecek bir yaznn
yaymlanmas bekleniyordu. Bir yaz hazrlanmt: son derece duygulu ve
scak bir yazyd. Yazan, yazy birka kez el
29
Bu, Dler zerine (1901a) adl ksa bir almada rnek olarak gsterdiim dtr. {Ayn
dle ilgili bir baka konu da aada s. 168-69'da ele alnmtr.]
30
yazmas halinde, bir kez de dizildikten sonra okumu olmalyd, bayazar da

yazy okudu, herkes memnundu. Anszn dzeltmen geldi ve herkesin
dikkatinden kam olan kk bir yanl gsterdi. Evet, yanl apakt:
Okurlarmz, her zaman iin lkenin yaran iin kiisel karlarmz
gzettiimize tanktr. Elbet, bu tmce, gzetmediimize tanktr1
szckleriyle bitecekti. Ancak gerek dnceler, duygusal szler arasndan
safiyane bir gle ortaya kmt."
(6) 31 Pester Lloyd'uv?1 bir okuru olan Budapeteli Frau Kata Levy,
yaknlarda Viyana'dan gelen ve 11 Ekim 1918 gn gazetede yaymlanan bir
telgrafta, buna benzer istenmeden aklanm bir iten dnceye rastlyor:
"Sava boyunca Alman mttefiklerimizle aramzda var olan eksiksiz
karlkl gveni dikkate alarak, iki gcn, her ne koul altnda olursa olsun,
oybirliiyle bir karara varacana kesin gzyle baklabilir. Ayrca bu aamada,
mttefik diplomatlar arasnda etkin ve tesintili ibirliinin srdn
sylemeye gerek bile yoktur."
Bu "karlkl gven" konusunda daha apak grleri dile getirmek ancak
birka hafta sonra mmkn olmutu, ve artk bir kalem srmesine (ya da
dzeltme yanlna) snmaya gerek kalmamt.
(7) 33 Karsyla arasnda geen bir tatszlktan sonra Avrupa*ya gelen bir
Amerikal, eiyle barabileceim dnerek Atlantik'i ap belli bir tarihte
yanma gelmesini istediini bildirmek zere bir mektup yazyor. "Sen de benim
gibi Mauretania ile gelirsen iyi olur," diyor. Ancak bu tmceyi yazd kd
gndermeye cesaret edemiyor. Yeniden yazmay yeliyor. nk karrm,
geminin adn nce yanl yazp dzelttiini fark etmesini istemiyor. lkinde
"Lusitania yazmt.
Bu kalem srmesi bir aklama gerektirmiyor: yorumu ok basit. Ama
mutlu rastlant, bir noktay daha eklememizi zorunlu klyor. Savatan nce
kars tek kzkardeinin lmnden sonra Avrupaya gelmiti. Yanlmyorsam
Mauretania, savata batrlan Lusitania'nn yara almadan kurtulan ei olan
geminin adyd.
31
[i919da eklenmitir.]
33
[Budapete'de Almanca yaymlanan tannm bir gnlk gazete.]
33
nA
34
() Bir doktor bir ocuu muayene etmiti ve iinde "alcohol (alkol)"

szc bulunan bir reete yazyordu. Bu ile urarken, ocuun annesi onu
gereksiz ve aptalca bir soruyla rahatsz etti. Doktor, kendi kendine b sorunun
kendisini fkelendirmesine izin vermeyeceini syledi, gerekten de kendini
tutmay baard, ancak yazmasnn kesintilere uramas sreci iinde bir kalem
srmesi yapt. Reetede alcohol yerine, achol35 szc okunuyordu.
(9) 36 Emest Jonesun (191 Ib, 501] A.A. Brill ile ilgili olarak aktard
aadaki rnein konusu da ayn, bu yzden buraya ekliyorum. Hi ime
alkanl olmamasna karn, bir arkada onu biraz arap imeye raz ediyor.
Ertesi sabah ba mthi ardndan, dostuna hayr demediine piman
oluyor. O srada Ethel diye bir hastann adn yazmas gerekiyor; Ethyl37
yazyor. Kukusuz, sz konusu hanmn, kendisi iin yararl olabilecek
miktardan ok daha fazlasn ime alkanlnda olmasyla ilgili bu srme.
(10) 38Reete yazmakta olan bir doktorun yapt kalem srmesi,
sradan bir parapraksisin tad nemden ok daha byk neme sahip
olduundan [kar. s. 207 ve devam], bir doktor tarafndan yaplm olup,
bugne dek yaymlanm tek zmleme olma nitelii tayan bu trden bir
srmeyi tmyle buraya alyorum:
Dr. Eduard Hitschmannda (19136): "Bir meslektam, ileri yataki kadn
hastalar iin kullanlan belli bir ilac yazarken birka yllk bir srete tekrar
tekrar yanl yaptn syledi. ki seferinde doru dozun on kat fazlasn
yazd; daha sonra bunu anszn fark edip hastaya zarar vermi olabilecei ve
dolaysyla ok kt bir duruma dm olabilecei kaygsyla reeteyi
dzeltmek zere hastaya tekrar gitme telana dt. Bir kez yaanan bu yanl
edimi, tek tek rneklerin daha ak betimlenmesi ve bir zmleme yardmyla
akla kavuturmak gerekiyor.
35
[191Oda eklenmitir.]
[Klasik Yunancada] Yaklak olarak "fkesiz".
36
37
Yani etil alkol [sradan alkoln kimya dilindeki ad.]
38
"Birinci rnek: ok ileri yalarn snrna dayanm, spastik kabzlk

ekmekte olan zavall bir kadna doktor vermesi gerekenden n kat daha
kuvvetli gzelavratotu fitilleri yazyor. Hastanedeki hasta bakm odasndan
kyor ve bir saat kadar sonra evinde gazetesini okur yemeini yerken anszn
yanl aklna geliveriyor; mthi bir telala, hastann adresini almak zere
hastaneye, oradan da hastann hayli uzakta bulunan evine kouyor. Kadnn
reeteyi henz yaptrmadn sevinle gryor ve rahatlam olarak evine
dnyor. Bu olayda yapt yanln gerekesi, reeteyi yazd srada konukan
biri olan klinik bakannn omuzundan bakmakta ve konumakta olduu, ve
dikkatini datt eklindeydi.
"ikinci rnek: Doktor, yalca bir evde kalm kz muayeneye gitmek iin
iveli, ve kkrtc lde ekici bir hastasndan bir an nce kurtulmak
zorundayd k olduu kzla, belirlenmi bir saatte kzn evinin yaknlarnda
gizli bir randevuya gideceinden, hastaya fazla zaman ayramayaca iin
taksiye bindi. Burada da birinci rnektekine benzer rahatszlklar sz konusu
olduundan gzelavratotu nermesi gerekti. Bir kez daha dozu on kat fazla
yazma yanln yapt. Hasta kendisini ilgilendiren, ancak o andaki sorunla ilgili
olmayan bir soru sormutu; ama doktor konumasyla byle bir izlenim
brakmamakla birlikte sabrszlanyordu, hastadan ayrld ve randevusuna
tam zamannda yetiti. On iki saat kadar sonra, sabah saat yedi civarnda doktor
uyand; yapt kalem srmesiyle ilgili dnceyle derin bir kayg duygusu
hemen hemen ayn anda bilincine ulat; bunun zerine, ilacn eczaneden henz
alnmam olaca umuduyla birini alelacele hastaya gndermi, dzeltilmesi
iin reeteyi geri vermesini istemiti. Ancak reeteyi aldnda, ilacn yaplm
olduunu grd; belki biraz kaytsz bir uysallk ve deneyimden kaynaklanan
bir iyimserlikle eczacya gitti; orada bulunan kii, elbette ki (ya da belki da
yanllkla?) ilac daha kk dozda hazrladn syledi doktora.
"nc rnek: Doktor annesinin kardei olan yal teyzesine zararsz
dozda Tinct. belladonnae (gzelavratotu tentr) ve Tinct. opii (afyon tentr)
karm neriyor. Hizmeti reeteyi hemen eczaneye gtryor. Ksa bir sre
sonra doktorun aklna tincture' (tentr) yazacana 'extract' (ekstre) yazd
geliyor, ve bundan hemen sonra ec-
za yapt yanlla ilgili olarak kendisine telefon ediyor. Doktor, gereke

olarak yalan yere reetenin yarm kalm olduunu, nk beklenmedik bir
ar nedeniyle masasndan ayrlmak durumunda kaldn, dolaysyla yanln
kendi suu olmadm sylyor.
"Bu reete yazma yanlnda da u arpc benzerlikler var: imdiye
kadar doktor yalnzca bu ilata yanl yapyor; her seferinde, ileri yata bir
kadn hasta sz konusu ve her seferinde ila ar dozda. Ksa bir zmleme
sonucu, doktorun annesiyle olan ilikisinin belirleyici bir nem tad ortaya
kt. nk bir keresinde, hatta byk bir olaslkla bu semptomatik
edimlerden nce gene yal bir kadn olan annesine de ayn reeteyi
yazdn anmsad; Olaan 0.02 dozunu yazmaya daha alk olmasna karn,
0.03 dozda ila yazd. Bu, kendisinin de syledii gibi ona kkten bir iyileme
salamak amacyla yaplmt. Zayf bnyeli bir kadn olan annesi ilaca ba
ars ve grtlakta kt bir kurulukla tepki gstermiti. Bundan yaknm ve yar
aka yar ciddi, oula muayene olmann tehlikeler dourabileceini sylemiti.
Aslnda kendisi de bir doktor kz olan annesinin, doktor olunun nerdii
ilalara benzer ekilde eletirili ve aka yollu itirazlarda bulunduu ve
zehirlenmekten sz ettii baka durumlar yaanmt.
"Bu satrlarn yazarnn bu oulun annesiyle olan ilikilerinden anlayabildii kadaryla, evladn annesine kar gdsel bir sevgi duyduuna
kuku yok; ancak, gerek annesine verdii deer, gerek ona kar duyduu
kiisel sayg hi de fazla deil. Kendisinden bir ya kk olan erkek kardei ve
annesiyle ayn evi paylayor ve yllardr bu dzenin onun cinsel zgrlne
engel olduunu dnyor. Elbet ruh zmsel deneylerimizden, bu tr
nedenlerin bir i [kandalararas cinsel iliki] balln bahanesi olarak yanl
kullanldn biliyoruz. Doktor aklamadan az ok memnun olarak
zmlenmeyi kabul etti ve glerek 'belladonna (gzelavratotu)' (yani gzel
kadn) szcnn de bir cinsel ima ierebileceini syledi. Gemite bu ilac
kendisi de ara sra kullanmt."
Bana gre u anlattmz trden ciddi an tkanklklar (parapraksiler) tpk
normalde aratrdmz masum tkanklklar gibi ortaya kyor.
(l)39 imdi sunacamz Sndor Ferenczi tarafndan bildirilen kalem

srmesinin son derece masum olduu sanlacak. Sabrszlktan kaynaklanan
(yukarda s. 94teki "Der Apfe" dil srmesiyle karlatrnz) bir younlatrma
edimi olarak grlebilir; ancak, olayn derinlemesine zmlenmesi, daha gl
bir rahatsz edici etmeni aa karmam olsayd, bu gr korumak
olanaklyd:
"Bir keresinde defterime, 'Aklma u Anektde geldi.40 diye yazmtm.
Elbet 'Anekdote [Anekdot] demek istemitim; gerekten de bu anekdot, lm
[Tode] cezasna arptrlan ve aslaca aac semesine izin verilmesini rica
eden bir ingeneyle ilgiliydi. (Derin aratrmalara karn uygun aac
bulamamt.)"
(12) te yanda, yazmada yaplan en nemsiz yanln ok tehlikeli
bir gizli anlam dile getirmeye yarad durumlar da vardr. Adn belirtmemi
bir ilgili bildiriyor:
"Bir mektubu 'Herzlichste Grsse an Ihre Frau Gemahlin und ihren Sohn41
szleriyle bitirdim. Tam kd zarfa koyacakken 'ihren'in ilk harfindeki yanl
farkettim ve dzelttim. Bu evli ifte yaptm son ziyaretten eve dnerken
yanmdaki hanm, oulun bir aile dostuna inanlmaz lde benzediini ve hatta
kukusuz ocuun o adamdan olduunu sylemiti/'
(13) 42Bir hanm, yeni ve byk bir eve tanmas nedeniyle kz
kardeine iyi dileklerini ieren bir mektup gnderecekti. Orada bulunan bir
dostu, yazlan adresin yanl olduunu fark etti. Hanm kardeinin bundan nce
oturduu evin adresini bile deil de, evlendiinde ilk tand ve yllar nce
terk ettii evin adresini yazmt. Bu dost, yanlla ilgili olarak hanmn
dikkatini ekti. "Haklsn," demek durumunda kald o da; "ama nasl oldu da
byle bir ey geldi aklma? Neden yaptm ben bunu?" Arkada, Kanmca,"
dedi, sen bu kck eve skmken kardeinin u anda satn ald byk
gzel evi ks
39
[BU rnekle 12 No.lu rnek 1919da eklenmitir.] ,
40
[Olmayan bir szck; ancak son blm "Tode" ''olam" anlamna geliyor.]
41
["Einize ve onun oluna iten selamlarm sunarm." Almancadaki kk "i" ile yazlan iyelik
sfat "ihr" onun (dii iin ev.) anlamna gelir; byk "I ile ya
zldndaysa "sizin" anlamna gelmektedir.]
kanyorsun; bu yzden de senin u evinden daha iyi olmayan o eski eve

yerletirdin onu. Hanm, itenlikle dorulad bu kany ve "Ne yazk ki," diye
ekledi, "insan byle konularda oldum olas kk adamdr! "
(14) 43
Ernest Jones [19116, 499] kendisine A.A. Brill tarafndan
verilen aadaki kalem srmesini aktaryor:
"Bir hasta ona [Dr. Brille] pamuk krizi nedeniyle mali durumunda
bagsteren skntlara balamaya alt rahatszlktan ile ilgili bir mektup
yazyor: "My trouble is all due to that dd (damnedlanet olasev.) frigid
wave; there isnt even any seed." (Derdim tmyle o ... souk dalgalanmadan
kaynaklanyor; hi tohum bile yok.) ("dalgalanma" szcyle elbet para
piyasasndaki bir eilimi anlatmak istiyordu.) Ama aslnda, "wave" (dalga)
yerine "wife" (zevce) yazmt. Yreinin derinliklerinde, cinsel donukluu ve
ocuksuzluu nedeniyle karsna kar tam anlamyla da vurmad bir fke
besliyor, ve belli belirsiz de olsa, hakl olarak bu zorunlu cinsel perhizle geen
yaantsnn, rahatszlk belirtilerinin ortaya kmasnda byk rol oynadn
anlam bulunuyordu."
(15)
Dr.R.
Wagner (1911) kendisinin yaad bir olay
anlatyor:
"Eski bir okul defterimi kartryordum, retmenin anlattklarn
not alrken bir kalem srmesi yapm olduumu grdm. "Epithel
(epithelium, mukozann d tabakas)" yerine, "Edithel" yazm olduumu
grdm. Birinci heceyi vurgulayarak okursak, bir kz adnn (Edithciim
eklinde) kltmeli biimini elde ediyoruz.44 Gemie ynelik zmleme ok
basit. Bu srmeyi yaptm dnemde, bu ad tayan bir hanm yle byle
tanyordum; ilikimizin derinlemesi ok daha sonraki bir dneme rastlyordu.
Dolaysyla kalem srmesi, o sralarda bu kiiye kar duyduum, aslnda
aklmdan gemeyen bilind bir ekimin ortaya kmasnn ak belirtisiydi,
ve kltme biimini semi olmam, bu ekime elik eden duygulann niteliini
de ortaya koymu oluyordu.
(16)
Frau Dr. von Hug-Hellmuthdan (1912):
43
[14-16 NO.1U rnekler 1912de eklenmitir.]
44
[Avusturya'da, " kltme ekidir.]
"Bir doktor, bir kadn hastasna, 'Levicowasser'45 yerine Levitico- wasser'

[Levitik su] yazd. Eczacya gzel bir eletiri frsat veren bu yan sz
konusu itici gler, doktoru yakndan tanmayan birinin znel varsaymlar
olmaktan te gitmese bile bilindndan kaynaklanmas olas itici gler
arandnda ve bunlar belli bir hakllkla deerlendirmeye hazr olunduunda,
pekl daha anlayl bir k altnda grlebilir. Aklc olmaktan uzak
beslenmeleri nedeniyle hastalarn azarlamada diyelim onlara nutuk ekmede
['die Leviten lesen1 biraz kaba bir dil kullanma alkanlnda olmasna
karn, doktor herkes tarafndan sevilmekteydi, bu yzden bekleme odas,
muayene saatinden nce ve bu saatler sresince tklm tklm dolu olurdu; bu da
muayene ettii hastalarn olabildiince abuk giyinmesini istemesi iin hakl bir
neden oluturuyordu vite, vite' [Franszca: 'abuk, abuk'] diyordu. Yanl
anmsamyorsam, kars Franszd: bu olgu, hastalarndan daha hzl
davranmalarn, istemesinde Franszca konutuu ynndeki yrekli
varsaymm biraz desteklemektedir. Kald ki bu trden arzular dile getirmede
pek ok kii yabanc szckleri kullanma alkanl gstermektedir: kendi
babam rnein, ocukken yaptmz yrylerde, hep 'avanti govent! yada
'marchez au pas' [Franszca 'ileri mar'] diye seslenirdi; te yanda kkken
boaz ikayetlerim nedeniyle beni tedavi eden ok yal bir doktor, kendisine
aceleci grnen hareketlerimi engelleme abas iinde, 'piano, piano' [talyanca
'yava yava'] diye tatl tatl mrldanrd. Dolaysyla, dier doktorun da ayn
alkanla sahip olduunu ve 'Levicowasser' yerine 'Leviticowasser' yazdn
kolayca tahmin edebilirim.*
Ayn yazda, yazarn genliinden anmsad baka rnekler
("franzsiscl" yerine "frazsisch" ve "Kar" adnn yazlmasnda gerekleen
bir kalem srmesi) bulunuyor.
(17) 46Yukarda verdiim bir rnei47 de salayan Herr J.G. ye, aadaki
kalem srmesini anlatt iin teekkr ederim, ierik a-
45
[Gney Tirolde bir termal kuruluunda arsenik ve demir tuzlan ieren Levico kaynandan
kan bir maden suyu.]
46
[1920,de eklenmitir.]
47
[Sz konusu dier rnek, aslnda aada, s. 253'te verilmi.]
smdan nl bir kt akayla ayn olan ancak bu durumda aka yapma amacnn
kesinlikle sz konusu edilmeyebilecei bir rnek bu:
"Bir (akcier-) sanatoryumunda yattm srada, yakn bir akrabamn beni
hastahanede tedavi olmak durumunda brakan hastala yakalandn zlerek
rendim. Akrabama yazdm bir mektupta, bana bakmakta olan* tbbi
yeterliliinden ok yarar grdm, te yanda ksa bir sre nce benim iin ok
nemli olan bir rapor yazmay reddetmesi nedeniyle pek de nazik olduunu
syleyemeyeceim nl uzman profesre gitmesini nerdim. Mektubuma
verdii yantta akrabam, mektubumda bulunan ve hemen nedenini anladm
iin beni gldren bir kalem srmesine dikkatimi ekti. Mektubumda yle bir
tmce kullanmtm: '... so I advise you to iwult Professor X without delay
'...dolaysyla Profesr Xe gecikmeden hakaret etmeni neririm. Elbet,
ensuit bavur yazmak istemitim. Bu arada, bu srmenin, bilgisizlikten
kaynaklanan bir yanl olma olaslnn sz konusu edilmeyecei lde
Latince ve Franszca bildiimi de eklemeliyim belki.
48
(18)
Yazarken baz szckleri eksik brakma olgusu da, kalem
srmelerinin ele alnd k altnda deerlendirilebilir. Dattner (1911) garip
bir tarihsel parapraksis rnei bildirmiti. Avusturya ve Macaristan arasnda
imzalanan 1876 Uzlama erevesindeki mali ykmllklerle ilgili yasa
maddelerinden birinde, Macarca eviride, gerek" szc atlanmt;
Dattner, yerinde bir deerlendirmeyle Macaristan parlamento evirmeninin
Avusturya'ya olas en az stnl tanma ynndeki bilind arzusunun bu
atlamann gereklemesinde rol oynadn sanyor.49
Yazma ya da kopyalamada50 ayni szcn ok sk tekrarlanmasnn
'"perseveration" nem tadn dnmemiz iin bizim
de yeterli nedenlerimiz var. Yazar, yazm olduu bir szc tekrarlyorsa,
bunun yazarn bu szckten kendini kurtarmasnn kolay olmadnn belirtisi
olarak deerlendirilmesi olanakldr. Yani o noktada
. 48[ 1912'de eklenmitir.]

49
[Dattner yazsnda, bu szcn atlanmasnn Avusturyaya getirecei mali zaran

ayrntlaryla aklyor.]
daha baka syleyecekleri de vard ama sylemedi, ya da buna benzer bir

durum sz konusu oldu demektir. Kopyalamada szc tekrarlamak, "ben de"
demek yerine geen bir simge olarak deerlendirilmektedir. zellikle nemli
blmlerde, kopyacnn sorumlusu olduu tekrarlamalar ieren uzun bir adli tp
"grleri" listesi okumutum. Bu yanllara getirebileceim yorum yle
olabilirdi: Yazy kopyalayan, kendi kiisellikten uzak rolnden sklm olarak
"Tam da bana gre" ya da "Bizim durumumuz da byle," gibi szcklerle ie
kendi ustaln kattryordu.
(19) Ayrca, dzelti yanllarn, operatrn "yazma yanl" olarak ele
almamza ve bunlarn byk lde [psikolojik olarak] motive edilmi
olduunu kabul etmemize engel olacak bir durum sz konusu deildir. ok
elendirici ve retici olacan bilmekle birlikte bu trden parapraksileri
sistemli bir ekilde toplam deilim. Jones [19116, 503-4], daha nce birka
kez andm yaptnda dzelti yanllarna zel bir blm ayrm.
Telgraf metinlerinde51 grlen yanllar da bazen telgrafnn yazma
yanllar olarak deerlendirilebilir. Yaz tatilinde, yaymcmdan metnini
anlayamadm bir telgraf almtm. yle yazyordu: " Vorrate erhalten,
Einladung X. dringend." [Erzak alnd, X.(in) daveti acil.] Bilmecenin zm
metindeki X. adnda gizliydi. X., benim bir "Einleitung [giri]" yazacam
kitabn yazaryd, ite, "Einladung (davet]a dnen szck bu
"Einleitung"du. Derken birka gn nce yaymcma bir baka kitap iin bir
"Vorrede [nsz]" gnderdiimi anmsadm. Anlalan doru metin byk bir
olaslkla yle olacakt: "Vorrede erhalten, Einleitung X. dringend." ["nsz
alnd, X. (in) girii acil."] Bu deiikliin, telgrafnn alk kompleksinin
rn olduunu, ayrca da srete tmcenin iki parasnn gndericinin
niyetlendiinden ok daha yakn bir ekilde birbirine balandn dnebiliriz.
Bu arada bu olay, ou dte etkin olan "ikincil dzeltme" rneini
oluturuyor.52
51
[Bu paragraf 1920de, Silberer'in yazsna gnderme ise 1924de eklenmitir.]
52
Dlerin Yorumu [1900a, P.FK., 4] adl kitabmda, d-ilemi konulu blmmle [blmn
birinci ksmyla] karlatrnz.
"Taraf tutma sonucu yanl dizgi" olaslklar Herbert Silberer (1922)

tarafndan incelenmitir.
(20) 53 Zaman zaman dier yazarlar da, tarafll kolay kolay reddedilmeyecek dzelti yanllarna dikkat ekmilerdir. rnein Storfer'm
"Dizgi Yanllar eklinde Ortaya kan Siyasal iblis" balkl yazsyla (1914),
buraya aynen aldm ksa notuna (1915) bakalm:
"Marim bu yln 25 Nisan saysnda siyasal nitelikli bir dizgi yanl var.
Argyrokastron'dan gnderilen bir mektup, Arnavutluk'ta ayaklanan Epirotelerin
lideri (ya da isterseniz Bamsz Epirus Hkmeti Bakan deyin) Zografos'un
grlerini ieren bir mektup gelmi, iinde u tmce var: nan bana: zerk bir
Epirus, Prens Wied'in karlarna son derece uygun. Bundan debilir ['sicl
sttzei , ? Destek almak' yerine, 'sich strzen' 'dmek']". Arnavutluk Prensi,
bu kt dizgi yanl olmakszn da Epiroteler tarafndan kendisine nerilen
destein [Sttze'] kendisinin d ['Sturz'] olduunu biliyordu kukusuz.
(21) Viyana gazetelerinden birinde yaknlarda bir makale okudum,
"Romanya Ynetimi altndaki Bukovina" eklindeki bal, o dnemde
Romanya'nn kendisini henz dman ilan etmemi olmas nedeniyle en
azndan vakitsiz saylrd. Yaznn ieriinden, szcn "Romanya" deil de
"Rusya" olmas gerektii aka anlalyordu; bununla birlikte, sorumlu kii de
tmceyi artc bulmam olacak ki, bu dizgi yanln grmemiti.
Teschen'de54 nl bir (daha nce imparatorluk ve Kraliyet) basmevi olan
Kari Prochaskadan gelen bir sirklerde aadaki "szck" yanln grp de
"siyasal" olduundan kukulanmamak g:
"itilaf Glerinin, cepheyi Olsa Irmanda konulandrmas ynndeki
karar uyarnca, Yalnzca Silesia deil, Teschen de, bir blm zuviel 55
Polonya'nn, dieriyse ekoslovakya'nn olmak zere ikiye blnd."
53
[20 ve 21 No.lu rnekler 1917de eklenmitir.]
[BU rnekle bundan sonraki 1924 ylnda
54
eklenmitir.]
55
["Yeterinden fazlas". Szck, ayn ekilde sylenen "zufel" "payna dt" olacakt.
Alman-AvusturyalI dizgici, Habsburg imparatorluunun bir parasnn paylatrlmasna kar
dumutu.]
Theodor Fontane, bir keresinde yeterinden fazla anlam ykl bir dizgi
yanlna kar ok elendirici bir sava vermek durumunda kalmt. 29 Mart
1860 gn, yaymc Julius Springere unlar yazd:
Sayn Bay,
Mtevaz arzularmn gerekletiini grmek ksmet olmayacak sanrm. Ekte sunduum dizgi
provalarna56 bir gz atmak ne demek istediimi aklayacaktr. stelik daha nce belirttiim
nedenlerden tr, iki provaya gereksinmem olmasna karn, bana yalnzca bir prova gnderilmi,
ilk kopyann ngilizce szck ve tmcelere zellikle dikkat edilerek dzeltilmesi amacyla bana
geri gnderilmesi dileim de yerine getirilmedi. Buna ok nem veriyorum, rnein, elimdeki
provann 27. sayfasnda, John Knox'la Kralie arasnda geen bir sahnede, "worauf Maria aasrief57
szckleri bulunuyor. Bylesine mthi bir yanln giderildiini renmek rahat bir soluk almam
salayacaktr. "Aus" yerine "aas" yazm olmakla, kralienin aslnda ona iinden byle seslendii
kuku gtrmez klmyor.
Sayglarmla,
Theodor Fontane
Wundt (1900, 374) (kolaylkla dorulanaca zere) kalem srmesi

yapmaya, dil srmesi yapmaktan daha eilimli olduumuzu gstermesi
nedeniyle dikkate deer bir aklamada58 bulunuyor. "Normal konuma sreci
iinde, iradenin ketleyici ilevi srekli olarak fikirlerin yolunu amaya ve
dzenli bir ekilde birbirine bal hareketlerin birbirleriyle uyum iinde
bulundurulmasna ynlendirilmitir. Eer fikirleri izleyen davuruma hareketi
yazmadaki srmelerde olduu gibi mekanik nedenlerle geciktirilirse...., bu
trden ngrler, byk bir kolaylkla kendini gsterir.59
56
Szkonusu kitap, Julius Springerin 1860da yaymlad Beyond the Tweed: Sketches and
Letters from Scotlanddi (Tweedin tesinde: skoyadan izgiler ve Mektuplar).
57
["Bunun zerine May aasrief", yani "Aas" (szck anlam "le, kokmu"; gnlk
konumada, "pis alak") diye haykrd. Szck, dpedz "haykrd" anlamna, "awsrief olacakt.]
58
[Bu paragrafla bundan sonraki 1901'de yazlmtr.]

[Wundtun bir "ngrme" ile ne demek istediine (Meringer ve Mayer'den 1895) bir rnek
iin s. 86'ya baknz.]
59
Yanl okumalarn gerekletii koullarn gzlemlenmesini, baarl bir

aratrmann balang noktas olarak grdmden, sylemeden gemek
istemediim bir kukunun domasna neden olur. Sesli okuma'ya, okurun
dikkatinin sk sk metinden uzaklatn ve kendi dncelerine dndn
herkes bilir. Bu dikkat sapmasnn sonucu olarak, araya girildiinde ve
sorgulandnda, okur ou kez, ne okuduunu anlatamayabilir. Demek ki,
otomatik olarak ancak hemen hemen hep doru okumutur. Bu koullar altnda
okuma yanllarnn fark edilir bir art gsterdiini sanmyorum. Aslnda,
otomatik olarak yani pek de bilinli bir dikkat gstermeksizin
yapldnda, en doru ekilde gerekleeceini varsaymaya alk olduumuz
birok ilev vardr.60 Bundan da u sonu karlabilir gibi grnyor: konuma, okuma ve yazma yanllarnda, dikkat etmeni, Wundtun betimlediinden (dikkatin sapmas ya da azalmas) farkl bir yolla belirleniyor.
zmlediimiz rnekler, dikkatte niceliksel bir azalma olduu varsaymmz
hakl karmad aslnda; belki pek ayn nitelikte olmayan baka bir ey bulduk:
dikkate alnmay isteyen yabanc bir dncenin dikkati rahatsz etmesi.
"Kalem srmeleri ve "unutma61 arasna, imza atmay unutan birinin
olgusunu da ekleyebiliriz. mzalanmam bir ek, unutulmu bir ekle ayn
kapya kar. Byle bir unutmann nemli olduu gryle, bir romandan Dr.
Hanns Sachs'n dikkatini eken bir blm buraya alyorum:
D gc zengin yazarlarn, parapraksilerle semptomatik (araz bildiren)
edimlerin ileyiinin ruh zmsel anlamda nasl uygulanabileceini iyi
bildiklerini gsteren son derece retici ve anlalmas kolay bir rnek, John
Galsworthynin The Island Pharisees adl romannda bulunmaktadr. yk,
hali vakti yerinde bir orta snf yesi bir gen adamn gl toplumsal
dayanma duygularyla kendi snfnn allagelmi tutumlar arasndaki
kararszl etrafnda dnmekte. XXVI. Blmde bu kiinin yaam
karsndaki asl tutumu ne
60
[Freud espriler zerine yazd kitapta (1905c), dikkatin, esprilerin espri olarak alglanmasnda sz konusu olan otomatik sreci bozacana iaret etmektedir. Ayrca aada, s. 301
ve devamyla karlatrnz,]
61
[Blmn bundan sonraki ksm, 1919da eklenmitir.)
deniyle iki ya da kez yardm ettii gen bir yoksuldan ald mektuba nasl
tepki gsterdii anlatlyor. Mektupta, dorudan dile getirilmi bir para talebi
yok, ama baka bir anlama gelmesi olanaksz bir zntler tablosu iziliyor.
Mektubu alan balangta hayr kurumlarna destek olmak yerine umutsuz birine
para gnderme fikrini kabul etmiyor. steyip istemediine bakmakszn, kt
durumda olmas nedeniyle herhangi birine el uzatmak, kendinden bir eyler vermek, onu kollamak, duygusal samalktan baka bir ey deildi! Bir snr
izmek gerekirdi! Ama kararm mrldanrken, bir itenlik an yaayverdi.
Yalanc! Paracklarndan ayrlmak istemiyorsun, hepsi bu!
Bunun zerine u szlerle sona eren dosta bir mektup yazd: Bir ek
gnderiyorum, itenlikle, Richard Shelton.'
"eki yazmasndan hemen nce, mumun etrafnda dnenen bir pervane,
dikkatini datt, onu yakalayp da ldrrken, eki mektuba eklemediini
unuttu. Sonuta mektup olduu gibi postalanmt.
"Ancak burada parapraksinin daha da nemli itici gc, baskn gibi grlen
bencil amacn aa kmasndan ok, paray vermeyi nlemek oluyor.
"Gelecekteki kaynpederinin yazlk evinde nianls, ailesi ve konuklaryla
evrilmi olan Shelton, kendini yalnz hissediyordu; parapraksisi, gemii ve
yaama bak nedeniyle kendisine yabanc olan, tek bir kalptan km, ayn
kurallarla yorulmu bu insanlarn tam kartn oluturan korumasndaki
yoksulu zlediini ele veriyordu. Gerekten de destek grmeksizin artk
yaayamayacak olan bu kii, birka gn sonra vaat edilen ekin neden zarftan
kmadn renmek zere gen adamn karsna kacakt. "
VII. BLM
ZLENMLERN VE TASARILARIN
UNUTULMASI1
Biri kalkp da zihinsel yaamla ilgili imdiki bilgilerimizin durumunu abartma
eilimi gsterirse, onu daha alakgnll davranmaya zorlamak iin yaplacak
tek ey, bellein ilevini kendisine anmsatmak olacaktr. Hibir ruhbilim
kuram, anmsama ve unutma temel grngsnn birbirine balantl bir
aklamasn yapmay henz baaramad; hatta olgusal olarak gzlemlenebilen
eyin tam bir zmlemesi de bugne dek balatlm deildir. Bugn, dlerin
ve patolojik grnglerin incelenmesinden, uzun sre nce unuttuumuzu sandmz bir eyin bile anszn bilincimizde yeniden ortaya ktm rendiimizden beri, unutma, anmsamaktan daha g bir bilmece haline geldi
denebilir.2
Geri, elimizde, genelde kabul edilmesini umduumuz birka belirti var.
Unutmann, belli bir zaman isteyen kendiliinden bir sre olduunu
varsayyoruz. Unutmann, bize sunulan izlenimler arasndan,
[Bu blmn s. 172ye kadarki birinci ksm 1901'de yazlmtr.]
2[
Freudun 1904 basmnn aralarnda bo sayfa bulunan kopyasnda (bkz. Editrn Girii, s.
3*3) bu noktada u not vard: "Normal unutma younlatrmayla gerekleir. Bu ekilde unutma,
kavram oluumlarnn temeli haline gelir. Soyutlanan, aka alglanr. Bastrma younlatrma
ileyiinden yararlanr ve dier benzer olgularla bir karklk yaratr. Ayrca, baka eilimler,
nemsiz malzemeyi ele geirir ve onun arptlp yalanlanmasna neden olur." lerde, bu fikirlerin
ele alnd s. 302'de yer alan 1907de eklenmi 61 numaral dipnota da baknz.]
gene ayn ekilde, her izlenim ya da deneyimin ayrntlar arasndan belli bir
seme yaplmasn gerektirdiini vurguluyoruz. Aksi halde unutulacak olan
eylerin bellekte tutulmasn ve yeniden uyandrlmasn olanakl klan
koullardan bazlarn biliyoruz. Gene de, gnlk yaantda, saysz durumda bu
koullar anlaymzn ne kadar kusurlu ve yetersiz olduunu
gzlemleyebiliriz. Nitekim ayn d izlenimleri alm rnein birlikte
yolculua km [bkz. s. 64 ve devam] olup daha sonraki bir tarihte
birbirlerine anlarn aktaran iki kiiyi dinleyebiliriz. Birinin belleinde olduu
gibi kalm olanlar, ou kez, dieri tarafndan sanki hi yaanmamasna
unutulabiliyor; izlenimin biri ya da dieri iin ruhsal olarak daha byk nem
tadn varsaymamz iin hakl nedenlerimizin bulunmad durumlarda bile
bu geerli. Anlalan, anmsanacak eylerin seilmesini belirleyen bir yn
etmen, hl bilgimizin dnda.
Unutmann belirleyicileriyle ilgili bilgilerimize kk bir katkda bulunmak
amacyla, kendi yaadm unutma olgularnn ruhbilimsel zmlemelerini
sunmay i edindim. Kural olarak bu olgular arasndan yalnzca belli bir grubu,
akas, sz konusu eyi bilmemin beklenmesi nedeniyle unutmann beni
artt olgular ele aldm. Genelde eyleri (yani rendiklerimi deil de
yaadklarm!) unutma eiliminde olmadm ve genliimde ksa bir dnem
iin belleimin olaand gl olduunu da eklemeliyim. renciliimde,
okumakta olduum sayfay ezbere tekrarlamay sradan bir olay sayardm; niversiteye girmeden ksa sre nce de, bilimsel konulardaki popler
konferanslar dinledikten hemen sonra nerdeyse aynen yazabiliyordum. Tbbiye
bitirme snavlarmdan nceki gergin dnemde, bu zellikten arta kalanlardan
yararlanm olsam gerektir, nk baz derslerde, snav hocalarna, sanki
otomatikmi gibi, byk bir aceleyle yalnzca bir kez kartrdm ders
kitabndaki szckleri aynen tekrarlayan yantlar vermitim.
O dnemden bu yana, anlar daarcn ynetme gcm dzenli olarak
azald; ama gene de ok yaknlara dek, aksi halde bana inanlmaz gelecek kadar
ok eyi, belli bir aracn yardmyla anmsaya- bileceimi kendime tekrar tekrar
kantlam bulunuyordum. Diyelim muayeneye gelen bir hastam, kendisini daha
nce grdm ne s
ryor ve ben ne olaylar ne de zaman, ortam anmsyorum; hemen tahminler

yrtmeye balyorum: yani, abucak iinde bulunduum andan geriye birka
yl dnyorum. Aklma gelenleri kontrol edebilmem iin hastann bana
kantlar gstermesi ya da daha kesin bilgiler vermesi halinde, on yllk bir sre
iinde en fazla yarm yllk bir yanlmayla iin iinden kabiliyorum.3 Uzaktan
tandm biriyle karlap da incelik gerei kk ocuklarnn nasl olduunu
sorduumda da benzer deneyimi yayorum. Gelimelerini anlatrsa, ocuun o
an ka yanda olduunu rastgele dnmeye alyorum. Sonradan yaptm
tahmini, babann bana sylediiyle karlatryorum; tahminimi neye
dayandrdm bilemiyorum geri ama gene de en fazla bir aylk, ya da
ocuklar daha bykse aylk bir yanlmayla yalarn syleyebiliyorum.
Daha sonralar, ylesine yrekli bir yaklam benimsedim ki, ocuklaryla
ilgili bilgisizliimi ortaya atarak babay incitme tehlikesine girmeksizin
tahminimi annda sylemeye baladm. Bylece naslsa ok daha kapsaml olan
bilind belleime bavurarak bilinli belleimi geniletiyorum.
Bu szlerime uygun olarak, ounu kendimde gzlemlediim birka
arpc unutma rnei sunacam. zlenimlerin ve deneyimlerin yani
bilginin unutulmasn, taanlarn (amalarn) unutulmasndan yani
yaplacak eyleri yapmamadan ayryorum. Btn gzlemlerimin deimez
sonularn nceden syleyebilirim: btn olgularda, unutmann bir
honutsuzluk itici gcnden kaynakland ortaya kar.
(A) ZLENMLERN VE BLGLERN UNUTULMASI
(1) Bir yaz tatilinde karm gerekten de kt niyetli olmayan bir nedenle
beni mthi fkelendirdi. nceden tandm ve beni de kukusuz anmsayan
bir Viyanal bayn masasnn karsndaki bir masada oturuyorduk. Ancak,
tanklmz tazelememek konusunda kendime gre nedenlerim vard. Bu
kiinin yalnzca sekin adm bilen eim,
Hastalarla bir sonraki grme srecinde, bir nceki grmenin ayrntlar genellikle
bilincimde ortaya kar.
adamn masasnda oturanlarla yapt konumay dinlemekte olduunu

gereinden fazla ak bir ekilde belli ediyordu, nk arada bir bana dnp
onlarn tartmasna deinen sorular soruyordu. Sabrm tat sonunda
fkelendim.4 Birka hafta sonra bir akrabamza, karmn bu davranndan
yaknyordum, ama baylarn konumasnn tek szcn bile anmsayamadm.
Genelde beni zen durumlar kolay unutan, rahatsz edici bir olayn ayrntlarn
unutabilen biri olmadma gre, bu olgudaki unutkanlmn nedeni belki de
karma ynelik kayglarmn daha baskn kmasyd. Ksa bir sre nce benzer
bir deneyim yaadm. Karmn daha birka saat nce syledii bir sze, yakn
bir arkadamla birlikte doyasya glmek istemitim, ama sylediklerinin tek bir
szcn bile anmsayamadmdan, bu zevkten mahrum kalmtm. nce
Karma ne dediini sormam gerekti. Burada benim unutkanlmn, bize ok
yakn kiilerin sz konusu olduu durumlarda grlen tipik yarg arptmasyla
ayn nedenden kaynakland kolayca anlalr.
(2)
Viyanann yabancs bir hanma, belgeleriyle parasn
koyaca kk bir kasa alma iini yklenmitim. Kendisine bu teklifi yaparken,
gzmn nnde, Kentte5 bulunan ve iinde bu trden kasalar grdmden
emin olduum bir maaza vitrininin olaand canllkta bir grnts
canlanmt. Caddenin adn anmsayamamtm geri ama kentte dolarken
dkkn bulacama kukum yoktu, nk belleim, sz konusu yerin nnden
saysz kereler getiimi sylyordu, i Kentin btn sokaklarn dolamama
karn vitrininde kasalar bulunan dkkn bulmay baaramamann znts
iindeydim. Sonunda kenti ikinci bir kez yrrken dkkn tanyabilmek
amacyla, ticaret rehberinde kasa imalatlarn gzden geirmenin tek kar yol
olduuna karar verdim. Ancak buna gerek kalmad; rehberde verilen adresler
arasnda unutmu olduum ad hemen tandm. nnden saysz defalar
getiim doruydu hatta her seferinde, yllarca ayn binada oturan M. ailesini
ziyaret ettiim de doruydu. Yakn dostluumuz
[Bu yk ayrca Dler zerine (1901a) kitabnda anlatlan bir dn armlar arasnda
da yer alyor. Bu de yukarda, baka bir epizodla ilgili olarak deiniliyor. S. 152'deki 29 numaral
dipnota baknz.]
5
[Viyana kentinin merkezi.]
daha sonra tmyle kesildi; bundan sonra, nedeni zerinde hi durmakszn o yreden de evin nnden de gememeyi alkanlk haline
getirdim. Kasalar sergileyen vitrini olan dkkn ararken kentte yaptm
yry srasnda da yasak blgeymi gibi girmekten sakndm bu sokak
dnda, blgedeki btn sokaklardan getim. Yolumu bulmadaki
baarszlmdan sorumlu itici gcn honutsuzluk olduunu saptamak
kolayd. Ancak unutma mekanizmas bir nceki rnekte olduu kadar yaln
deildi. steksizliim doal olarak kasa reticisine deil, dnmek
istemediim bir baka kiiye ynelmiti; sonra bu ikinci kiiden bu kasa
alma olayna tanm ve unutmay ortaya karmt. "Burckhard" olgusu [s.
149 ve devam] da buna ok benziyordu; bu ad tayan bir kiiye kar
duyduum honutsuzluk baka bir kiiye ait ayn ad yazarken srme
yapmama neden olmutu. Orada adn aynlnn temelde farkl iki dnce
grubu arasnda balant kurmada oynad roln yerini* vitrin rneinde
ayrlmaz yaknlk, uzamsal devamllk alyordu. Bir de, bu ikinci olgu, daha
da sk dokunmutu; burada konuyla ilgili ikinci bir balant da vard; o
binada oturan aileyle bozumamn nedenleri arasnda para da rol
oynamaktayd.
(3) B. ve R. irketi, elemanlarndan birini muayene etmek zere iyerlerine gitmemi istemiti. Oraya giderken irketin bulunduu binaya
defalarca gitmi olsam gerek diye dnyordum. Bir st kattaki birini
muayeneye giderken bu irketin tabelasn daha aa bir katta grm
gibiydim. Ancak ne hangi bina olduunu, ne de orada kimi ziyaret ettiimi
anmsyordum. Aslnda bu o kadar nemli delildi, ama gene de aklm
taktm ve sonunda her zamanki dolambal yolumdan giderek konuyla
balantl dncelerimi bir araya getirdim ve B. ve R. irketinin
brolarnn, hasta ziyareti iin sk sk gittiim Fischer Pansiyonunun
altndaki katta olduunu sonunda ortaya kardm. Ayn zamanda hem
pansiyonun hem brolarn bulunduu binay da anmsamtm. Ne irketle,
ne Fischer Pansiyonuyla nede orada oturan hastalarla ilgili olumsuz bir ey
bulamadm belleimde. stelik ok zc bir eyin bulunamayacan da
dnyordum; aksi halde unuttuumu, daha nceki rnekte yaptm gibi
d yardma bavurmakszn dolambal yollardan bulmay pek
baaramazdm. Sonunda bu yeni hastaya giderken, tanmakta glk
ektiim bir bayn sokakta beni se-
lamlad aklma geldi. Bu adam birka ay nce, ok kt bir durumda

grm ve ilerleyen fel tansn dile getirmek zere kendisine bir tmce
sylemitim; ama daha sonra iyiletiini, dolaysyla tanmn yanl
olduunu duydum. Yani tanm, dementia paralitikada da grlen trden bir
hafiflemenin ortaya kmamas durumunda yanlt byle bir gelime
varsa koyduum tan yanl deildi sonuta! B. ve R. brolarnn nerede
olduunu bana unutturan etki bu kiiyle karlamamdan gelmiti, ve
unuttuum eyin sorununu zmeye ynelik ilgim, bu tartmal tam
olgusundan bu etkiye aktarlmt. Ama arm balants (nk yalnzca
kk bir i balant yani beklenenin tersine iyileen adamn eskiden
bana hasta gnderen byk bir irketin bir memuru olduu balants
vard) adlarn ayn olmas nedeniyle kurulmutu. Fel sanlan olguyu
birlikte muayene ettiimiz doktorun ad da, tpk yerini unuttuum binadaki
pansiyonun ad gibi Fischer di.
(4) Bir eyi bulamama aslnda nereye konduunu unutmakla ayn
eydir. Yazma iiyle ve kitaplarla uraan ou kii gibi ben de alma
masamda neyin nerde olduunu bilirim ve istediim eyi hi dnmeden
alrm. Bakalarna dzensizlik gibi grnen, benim iin ardnda bir gemi
bulunan bir dzendir. yleyse nasl oldu da yaknlarda bana gnderilmi bir
kitap katalounu koyduum yeri bilemedim ve dolaysyla bulamadm?
Aslnda katalogda bulunan ber die Sprache [Dil zerine] adl bir kitab
zeki ve canl biemini beendiim iin ve ruhbilime bakyla uygarlk tarihi
bilgisini deerli bulduum bir yazar tarafndan yazlm olmas nedeniyle
smarlamay dnyordum. Sanrm tam da bu nedenle katalou koyduum
yeri bulamyordum. nk bu yazarn kitaplarn aydnlanmalar iin
tanlarma dn vermek detindeydim ve birka gn nce bu kiilerden
biri kitab geri verirken yle bir gr dile getirdi: "Bu yazarn slbu bana
sizinkini anmsatyor, dnme biimi de sizinkinin ayn." Bunu syleyen,
bu gryle bir yaraya parmak bastn bilmiyordu. Yllar nce ben daha
genken, d temaslara daha fazla gereksinme duyduum dnemlerde,
benden byk bir meslektam, kendisine nl bir tp yazarnn yazlarn
vdnde hemen hemen ayn gr dile getirmiti: "Tam tamna sizin
slubunuz ve yaklamnz var bu kitapta." Bu szlerden cesaret alarak
yazara bir mektup yazm, kendisiyle daha yakn ilikiye
girme arzumu dile getirmi, ancak souk bir yantla azmn payn almtm.
Belki daha nceleri de bunun ardnda gizlenmi cesaret krc deneyimlerim de
vard, nk aradm katalou asla bulamadm; geri, yazarn da kitabn da
adlarn anmsadmdan kataloun ortadan yitmesi byk bir engel
oluturmuyordu ama gene de bu kehanetle reklam yaplan kitab smarlama
olanandan yoksun kaldm.6
(5) 7Bir baka aradn bulamama olgusu, bulunamayan nesnenin
bulunmas koullan asndan bizim byk ilgimizi ekmektedir. Gene bir
adam bana u yky anlatt: "Birka yl nce karmla aramda baz
anlamazlklar vard. Onu gereinden souk buluyordum, onun mkemmel
niteliklerini kabul ediyordum geri ama, aramzda hibir sevecen duygu
olmakszn birlikte yayorduk. Bir gn, yryten dndnde, ilgimi
ekeceini sanmas nedeniyle satn ald bir kitab verdi bana. Bu ilgi'
belirtisinden tr kendisine teekkr ettim ve kitab okumay vaat ederek bir
kenara koydum. Olaydan sonra kitab bir daha bulamadm. Aylar geti; bu
arada zaman zaman yitik kitab anmsyor ve sonusuz kalan arama abalan
gsteriyordum. Alt ay kadar sonra bizden ayr yaayan sevgili annem
hastaland. Karm, kaynvalidesine bakmak zere evden ayrld. Hastann
durumu arlat ve Karma iyi yrekliliini gsterme frsat verdi. Bir akam
byk bir isteklilikle ve karmn baardklar karsnda kran duygulan iinde
eve dndm. alma masama doru yrdm, pek belirli bir amacm
olmakszn, deta uyurgezer kesinliiyle8 ekmecelerden birini ektim. En
stte, uzun zamandr bulamadm kitap duruyordu."
(6) 9Yukardaki rnein sonuncu zelliini, yani yitirilmesine neden olan
itici gcn geerliliini yitirmesi zerine, nesneyi tekrar bulmada gsterilen
inanlmaz gvenlilii ieren bir unutma olgusu da Starcke (1916) tarafndan
bildirilmitir:
"Bir kz, yaka yapmak zere kestii bir kuma bozmutu; bu durumda ii
dzeltmek zere bir terzi arld. Terzi gelip de, kz, yanl
Theodor Vischerin [bkz. s. 201, dipnot 12] daha sonra "eylerin sapknl" olarak saptad
eitli rastlantsal oluumlar da kanmca ayn ekilde aklanabilir.
7
[Bkz. s. 199daki 7 numaral dipnot.]
8
9
kesilmi yakay getirmek isteyince, kuma koyduunu sand ekmeceye

yneldi; ancak aradn bulamad. ekmeceyi bir bir boaltt, ama kestii
kuma bulamad. aresizlik iinde otururken, kuman anszn neden ortadan
kaybolduunu ve bulmak istemeyiinin bir nedeni olup olmadn kendine
soruyordu. Sonunda, bir yaka gibi son derece basit bir eyi kesmeyi
beceremedii iin terzi karsnda utan duyduunu dnd. Bunu
dndkten sonra kalkt, bir baka dolaba gitti ve kt kesilmi yakay eliyle
koymuasna buldu."
(7) 10 Aadaki "bulamama" rnei, her ruhzmcnn karlat
trden bir olguyu ieriyor. unu da belirtmeliyim ki, burada hasta, zm
kendi bana buldu:
"Bir direnme dnemi yaad ve kendisini iyi hissetmedii bir anda, yaz
tatili nedeniyle ruhzmleme tedavisi yanda kesilen bir hasta, gece
soyunduunda, anahtarlarn her zamanki yerine koydu ya da koyduunu
sand. Sonra, son doktor randevusuna gidecei ve de deme yapaca ertesi
gnk yolculuk iin daha birka eye gereksinimi olduunu anmsad, bunlar
almak zere parasn da koyduu alma masasna gitti. Ama anahtarlar ortada
yoktu. Sistemli olarak ama giderek artan bir telala kk dairesini altst etti
bouna. Anahtarn bulunamamasn semptomatik bir edim olarak yani gizli
nedeni bulunan bir ey olarak grdnden, aramay 'nyargsz* bir kiinin
yardmyla srdrmek zere uan uyandrd. Bir saat kadar sonra aramay
brakt ve anahtarlar yitirdii kaygsna kapld. Ertesi sabah, alma masasn
yapanlardan yeni anahtar istedi, acele yaptlar. Kendisiyle ayn takside eve
giden iki arkada, arabadan inerken, yere bir eyin dtn duyduklarn
sanyorlard. Adam, anahtarlarnn cebinden dtne kesin gzyle
bakyordu. O akam, uak utkuyla anahtarlar sundu ona. Kaim bir kitapla, tatile
giderken yanma almay tasarlad (benim rencilerimden birinin yazd) ince
bir kitapn arasnda kalmlard. ylesine zekice yerletirilmilerdi ki, hi
kimse anahtarlarn orda olduundan kuku duymamt. Sonradan, anahtarlar
ayn ekilde yerletirmeye altysa da baaramad. Bir nesnenin gizli ancak
kuvvetli itici gler sayesinde yanl yere konmasn salayan
bilind beceriklilik, "uyurgezer kesinliinin kalntsnn ta kendisidir.11

tici g, olsa olsa, tedavinin yanda kesilmesinden duyulan fke ve
kendisini bylesine kt hissetmesine karn, byk bir cret demek
zorunluluu karsnda duyulan gizli hiddettir."
(8) 12 "Kars," diye anlatyor Brill [1912] "bir adam aslnda pek te
gvenmedii bir davete katlmaya zorlamt. Karsnn srarna boyun
eerek resmi giysilerini karmak zere sand at, tam giysileri
karrken, tra olmas gerektiini anmsad. Bu ii bitirdikten sonra sandn bana geldiinde kilitli olduunu grd. Uzun sren iten gayretli
abalara karn anahtarlar bulunamad. Pazar akam ilingir
bulunamayacandan, ift, davete zr dileklerini gnderdi. Ertesi sabah
sand atrdnda, yitik anahtarlarn sandn iinde kald grld.
Adam, hi farknda olmakszn anahtarlar sanda atm ve kapa
indirerek kilitlemiti. Bunun tmyle istemeden, bilinsizce yapldm
sylyordu, ama bu toplantya gitmeyi arzu etmediini biliyoruz.
Dolaysyla, anahtarn yitirilmesi itici gten yoksun deildi."
Ernest Jones [1911 b] yeterinden fazla ttn itii ve bunun sonucu
olarak kendisini iyi hissetmedii zamanlarda, piposunu koyduu yeri
bulamama alkanlnda olduunu gzlemlemi. Pipo daha sonra ait
olmad ve normalde konulmad eitli yerlerde ortaya kveriyormu.
(9) 13 Dora Mller (1915) itici gc ilgili kii tarafndan kabul edilen
masumane bir olgu aktaryor:
"Fraulein Ema A. Noelden iki gn nce bana, Dnebiliyor musun?1
dedi, 'Dn akam zencefilli kek paketimi atm, bir para kek kopardm ve
yedim; ayn zamanda, bana iyi geceler dilemeye geldiinde; biraz da
Fraulein S.e1 (annesinin bakcs) Vermem gerekeceini dnyordum.
Bunu zellikle istemiyordum, ama gene de yanma geldiinde keki ikram
edecektim. Az sonra geldiinde, paketi almak zere masaya uzandm; ancak
paket orada yoktu. Aradm ve dolabmn iin
11
[Bkz. s. 199'daki 7 numaral dipnot.]

[1912de eklenmitir. Bu, Brillin zgn yaptndan alnm, Freud, ok az deitirerek Almanca ya evirmitir.]
12
13
[Bu rnekle 10 No.lu rnek 1917de eklenmitir.]
de buldum. Hi farknda olmakszn paketi kaldrmtm. zmleme

gerekmiyordu; anlatc olaylarn sralann ok iyi kavramtr. Az nce
bastrlm olan kekin hepsini kendine ayrma drts bu olguda bir
sonraki bilinli edimle bir kez daha geersiz klnm olsa da sonuta
otomatik edimle amacna ulamt. "
(10) Sachs aada, benzer bir bulamama edimiyle, bir keresinde nasl
alma ykmllnden kandn anlatyor "Geen Pazar leden
sonra, alsam m, yry yapp bir arkadam ziyaret etsem mi diye
dnyordum; ancak biraz mcadele ettikten sonra, birincisini yapmaya
karar verdim. Bir saat kadar sonra, ktlarmn tkendiini fark ettim.
ekmecelerimden birinde, yllardr duran bir deste kt bulunduunu
biliyordum, ama alma masamda olsun, bulabileceimi sandm baka
yerlerde olsun ktlar bouna aradm; olas her yerin altn stne
getirmeme, eski kitaplar, brorleri, mektuplar falan ortaya dkmeme
karn, desteyi bulamadm. Sonu olarak iimi brakp, dar kmak
zorunda kalmtm. Akam eve dndmde, kanepeye oturup ylesine,
farknda olmakszn dncelere daldmda, karmdaki kitapla gzm
iliti. Bir kutu gzme arpt, iindekileri uzun sredir kartrmadm
anmsadm. Kalktm, kutuyu atm. En stte, iinde kullanlmam ktlarn
bulunduu bir deri dosya duruyordu. Tam ktlar masamn ekmecesine
koyarken, btn gn bouna aradm ktlarn bunlar olduu aklma geldi.
Burada unu da belirtmem gerekir ki, aslnda tutumluyumdur, zellikle
kt konusunda hi savrukluk etmem ve kullanlabilecek en kk bir kt
parasn bile saklarm. Bir gdyle beslenmi olan ve unutmam salayan
bu edimin, itici gcn ortadan kalkmasyla dzeltildii apak ortada."
Bulamama olgular zerine bir inceleme yaplsa,14 herhangi bir eyin
bilind bir niyet sz konusu olmad halde yitirildiine inanmak gleir.
14
[BU paragraf 1907de eklenmitir.]
(l)15 1901 yaznda bir gn o dnemde ok canl bilimsel fikir alveriinde

buluna geldiim bir arkadaa16 u grm dile getirdim: "Bu nevroz sorunlar
ancak ve ancak bireyin kkeninde iki cinsiyetlilik bulunduunu btnyle ve
eksiksiz olarak varsaymamz halinde zmlenebilir." Bu szlerime u yant verdi:
"ki buuk yl nce Br. de [Breslau] akam yryne ktmzda sana
sylediim de buydu. Ama o gnlerde bu gr duymak bile istememitin," Bir
insandan bu ekilde zgnlnden vazgemesinin istenmesi ok acdr. Ne yle bir
konuma anmsyordum, ne de arkadamn byle bir gr dile getirdiini.
kimizden biri yanlyordu mutlaka, "cui prodesf!" ilkesine17 gre de bu kiinin ben
olmas gerekiyordu. Gerekten de bir sonraki hafta iinde tam da arkadamn bana
anmsatmaya alt ekliyle olay btnyle anmsadm; kendisine o zaman
verdiim yant bile anmsadm: "Bunu henz kabul etmi deilim; sorunu
irdelemeyi de dnmyorum." Ama o gnden sonra tbbi yazlan okurken, benim
adma gnderme yaplmasn gerektirecek birka grten birine rastlayp da,
admdan sz edilmediini grdmde, biraz daha hogrl olmay rendim.
nsann karsn hatal bulmas, kartna dnen bir dostluk, bir doktorun tan
yanl, ilgi alanlar ayn olan biri tarafndan reddedilmek, bir bakasnn fikirlerini
kendine meletmek gibi rastgele bir araya getirilmi unutma rneklerini aklamann
bylesi sknt verici konulara girmemi gerektirmeleri rastlant olamaz. Tersine,
kendi bellek tkanklklarnn ardnda yatan itici gleri aratrmaya girien herkesin, ayn ekilde, kabul edilmesi g konulardan oluan benzer bir liste elde
edebileceini sanyorum. Ho olmayan, istenmeyen eylerin unutulmas eilimi
bana hayli evrensel grnyor; elbet bu eilimi yaama geirme yetisi, farkl
insanlarda farkl llerdedir. Tbbi almalarmzda karlatmz pek ok
yadsma rneinin kaynana
15
[Farkl bilgi verilmedii srece, buradan s. 18le kadar ici blm 190lde yazlmtr.
16
[Buradaki arkada Wilhelm Fliess'di. Konuma 1901'de deil 1900'de yaplmt. Aslnda bu,
ikisinin son karlamas oldu. Bu olayn ayrntlar, Jonesda (1953, s.344 ve devam) bulunabilir.]
17
["Kim yararlanr?" yant suu ileyeni gsteren geleneksel soru.]
inildiinde, belki de unutma ya ulalacaktr.18 Geri, bizim bu trden bir unutmaya

bakmz, iki davran biimi [yadsma ve unutma] arasndaki aynn, tmyle
psikolojik etmenlerle snrlayacak ve her iki tepki biiminde de ayn itici gcn dile
geldiini grmemize izin verecektir. Hastalarn akrabalarnda gzlemlediim, ho
olmayan anlarn yadsnmas olgusunu ieren saysz rnek arasnda birisi
belleimde benzersiz bir yer tutar. Bir anne, o sralarda ergenlik anda olan nevrotik olunun ocukluu hakknda bilgi veriyordu* bu arada, ocuun tpk
aabeyleri ve ablalar gibi ileri yalara kadar yatam slattn syledi nevrotik
bir hastann gemiinde yaanm olmas nem tayan bir olguydu bu elbet. Birka
hafta sonra, tedavideki gelimeleri renmek istediinde, delikanlnn yapsal olarak
hastala eilimli olduunu gsteren belirtilere dikkatini ekme frsat bulmu ve
bunu ya
18
[1907de eklenen dipnot:] Birine on ya da on be yl nce frengi geirip geirmediini sorduumuzda,

ruhsal adan bu hastal diyelim ar bir romatizma krizinden ok farkl grm olduu olgusunu dikkate
almamzdr. Kzlarnn nevrotik hastalyla ilgili olarak annelerin hastann gemiini anlatmalar
srasnda, kzn gelecekteki evliliine engel oluturabilecek her ey, ana-baba tarafndan sistematik olarak
bir kenara ayrldndan, yani bastrldndan nelerin unutulduunu, nelerin gizlendiini kesin olarak
birbirinden ayrmak neredeyse olanakszdr. [1910'da eklenen:] Bir akcier yangs sonucu ok sevdii
eini yaknlarda yitiren bir adam, doktorun sorularna verilen yanl yantlarn ancak bu trden bir unutma
eklinde deerlendirilebileceini gsteren bir olay aktard. "Zavall karmn gs zan yangsnda haftalardr bir iyileme olmadndan, Dr. P. konsltasyona arlmt. Hastann gemiini alrken, bilinen
sorular, bu arada, karmn ailesinde herhangi bir akcier hastal olup olmadn sordu. Karm
olmadn syledi, ben de byle bir ey anmsamadm. Dr. P. ayrlrken, konuma deta rastlantsal olarak
geziler konusuna geldi ve karm: "Zavall kartelimin gml olduu Langersdorfa gitmek iin de yol fazla
uzun." Bu karde, on be yl kadar nce, yllarca tberkloz ektikten sonra lmt. Karm onu ok sever
ve sk sk ondan sz ederdi. Hatta u anda, karmn, kendisine akcier yangs tans konulduunda, hayli
kayglandn ve dalgn dalgn, "Aabeyim de akcier hastalndan lmt," dediini anmsyorum.
Ancak o anda bellek ylesine gl bir ekilde bastrlmt ki, Langersdorf gezisiyle ilgili grn dile
getirdikten sonra bile, ailesindeki hastalklar konusunda verdii bilgiyi dzeltme ynne gitmedi. Bense
Lan gersdorf la ilgili szleri zerine hemen bellek yitiminin farkna vardm. [1912de ek
lenen:] Jones, daha nce birika kez szn ettiim kitabnda [Jones, 19116, 484} buna
tam tamna benzeyen bir deneyimi aktaryor. Kars tans belli olmayan bir karn boluu rahatszl
eken bir doktor, onu avutmak umuduyla "Neyse ki ailende hi tberkloz yok, diyor. "Nasl unutursun?"
diye soruyor kars byk bir aknlk iinde,
"Annem tberklozdan ld, ablam da doktorlar kendisinden umut kestikten sonra iyileti."
parken de hastann gemiini anlatrken sylemi olduu bu yatak slatma

olgusuna deinmitim. Hanm beni mthi artan bir davran sergiledi ve
gerek bu delikanlnn, gerek dier ocuklarn gemiinde byle bir durumun
bulunmadm syledi ve benim bunu nereden bildiimi sordu. Sonunda ksa
bir sre nce kendisinin bana bu bilgiyi verdiini syledim. Demek ki
unutmutu.19
Grlyor ki, salkl, nevrotik olmayan kiilerin sz konusu olmas
durumunda da, rahatsz edici izlenimlerin anmsanmasna ve rahatsz edici
dncelerin olumasna bir direnle kar konulduunu gsteren pek ok belirti
vardr.20 Ancak bu olgunun btn nemi ve zellikleri, yalnz ve yalnz nevrotik
kiilerin ruhsal yapsnn incelenmesiyle deerlendirilebilir. Histerik belirtileri
destekleyen ileyiin temel direklerinden biri olan bu trden bir doal abay,
honutsuzluk
B U sayfalan yazmakla uratm gnlerde, u nerdeyse inanlmaz unutma olay bama
geldi. Ocak aynn birinde, faturalarn gndermek zere hasta kabul defterimi inceliyordum.
Haziran sayfasnda, "MT diye bir ada rastladm, ama bunun kime ait olduunu anmsayamadm.
Sayfalan evirip de, bu hastay bir sanatoryumda tedavi ettiimi ve haftalar boyunca bu kiiyi her
gn ziyaret ettiimi grnce aknlm artt. Bir doktor bu koullar altnda tedavi ettii bir
hastay, daha alt ay gemeden unutamazd. Bir erkek miydi, diye sordum kendi kendime, bir total
fel olay myd, ilgin olmayan bir olgu mu sz konusuydu? Sonunda aldm cretlerin yazl
olduu blm, belleimden kamaya abalayan btn olgular geri getirdi. M1 on drt yanda
bir kzd, son yllarda uratm en dikkate deer bir hastalk sz konusuydu, belki de hi unutamayacam bir eyler renmeme neden olan ve sonucu bana mthi skntl anlara mal olan bir
olguydu. ocuk, kesinlikle histeri hastalna tutulmutu ve tedavim altnda abucak ve tamamen
iyilemiti. Bu gelimeden sonra ana-babas ocuu benden ald. Kz, hl histerisinin klinik
grnmnde belli bal rol stlenmi bulunan karn arlarndan yakmyordu. ki ay sonra,
abdomen (karn boluu) bezlerindeki bir ur nedeniyle ld. Ayn zamanda ektii histen, tmr
kkrtc bir neden olarak kullanmt ve ben, dikkatimi histerinin grltl ama zararsz belirtileri
zerinde younlatrdmdan, bu sinsi ve iyilemesi olanaksz hastaln ilk belirtilerini
atlamtm.
19
20
[191Oda eklenen dipnot:] A. Pick (1905) yaknlarda duygusal etmenlerin bellek zerinde
etkili olduunu gsteren ve bir honutsuzluu kovma abasnn unutma olgularna katkda
bulunduunu az ok aka kabul eden yazarlardan birka alnty bir araya getirdi. Ancak
hibirimiz, grngy ve onun ruhbilimsel temellerini Nietzsche'nin aforizmalarndan birinde
(Jenseits von Gut und Bse, IV, 68) olduu kadar ayrntl ve ayn zamanda etkileyici bir ekilde
betimleyemedik: "Ben bunu yaptm, diyor belleim. Bunu yapm olamam, diyor gururum, ve
bu ekime sryor. Sonunda Bellek boyun eiyor." [Freudun dikkati, olgu yks bu dipnottan
ok ka bir sre nce yaymlanan (1909i/), Blm I (D) "San Adam"la bu szlere ekilmiti.]
yaratabilecek fikirleri uzaklatrma abas ancak ac veren uyarcnn

belirmesi karsndaki kama refleksiyle karlatrlabilecek bir aba olarak
grmek zorundayz. Bu trden bir savunma eiliminin var olduunu
varsaymamza, bunun ou kez olanaksz olduu, tersine, insann peini
brakmayan rahatsz edici anlardan kurtulmann ve pimanlk ve vicdan azab
gibi sknt veren duygusal gdleri yok etmenin mmkn olmad
gerekesiyle kar durulmamaldr. nk bu savunma eiliminin her seferinde
kendisini etkili klacan, ruhsal glerin arpmas srasnda baka nedenlerle
tam tersi etkiyi yaratabilecek ve savunma eilimini aabilecek etmenlerle
karlamayacan ne sryor deiliz. Zihinsel ileyiin yaplanma kurallar
ilke- 1 sinin bir tabakalamast ste bindirilmi elerin bir araya gelmesi
olduu kabul edilebilir; ayrca bu savunma abasnn daha aa bir ruhsal
eye ait olmas ve daha yksek eler tarafndan engellenmesi de olanakldr.
Ne olursa olsun, unutma rneklerimizde grlen trden ileyilerin
kaynaklarn bu savunma eilimine dek izleyebilmemiz, byle bir eilimin
varln ve gcn gstermektedir. rneklerde grdmz gibi, birok ey,
kendi balarna unutulmaktadr; bunun olanakl olmad durumlarda, savunma
eilimi hedef deitirmekte ve baka bir eyin unutulmasna, daha az nemli
olan ve gerekten tepki duyulacak eyle armsal balant kurmu bir eyin
unutulmasna neden olmaktadr.
Burada gelitirilen, rahatsz edici anlarn, byk bir kolaylkla harekete
geirilmi unutma ediminin znesi olduu ynndeki gr, dikkate alnmad,
ya da yeterince dikkate alnmad birok alanda uygulanabilir. rnein, bana
yle geliyor ki, bir tana yemin ettirmenin, onun ruhsal gleri zerinde
olmayacak lde byk bir arndrc etki yaratmasnn aka beklendii
mahkemelerdeki21 tanklklarda buna hl gereken nem verilmi deildir.
Halklarn geleneklerinin ve tarihsel sylencelerin kkenleriyle ilgili olarak da,
amac bellekten ulusal duygulan inciten ne varsa silmek olan bu trden bir itici
gcn dikkate alnmasnn gerektii herkese bilinmektedir,22
Kar. Gross (1898. [Bkz. aada, s. 2'83deki 26 numaral

dipnot.]
21
22
[Yukarda s. 80 ile karlatrnz.]
Daha derinlemesine bir aratrma yaplsa, belki de halklarn gelenekleriyle bireyin

ocukluk anlarnn oluma biimleri arasnda kesin bir benzerlik bulunduu ortaya
kacaktr. Honutsuzluun, unutmann itici gcn oluturmada oynad rol iyi
gren byk Darwin23 bu grne dayanarak bilim iisinin "altn kuraln ortaya
atmt.24
Tpk adlarn unutulmasnda olduu gibi [s. 35], izlenimlerin unutulmasna da
yanl anmsama elik edebilir ve bu, gerein ifadesi olarak alglandnda,
paramnezi (an karkl) olarak betimlenir. Patolojik olgulardaki aslnda
paranoyada sabuklamarnn (delusion) olumasnda yapsal bir etmen rol
oynayan paramnezi ile ilgili pek ok kaynak vardr, ancak ben, bu yazlarda, sz
konusu itici gle ilgili tek satra rastlamadm. Bu ayrca nevroz ruhbilimine ait bir
konu olduundan, u anda ele aldmz balamda irdelenmesi uygun dmez.
Bunu yapmak yerine, bilind tarafndan salanm olan itici gcn, bastrlm
malzemenin ve bu malzemeyle ilgili balantnn biimini ve yapsn aka ortaya
koyan kendi yaadm bir paramneziyi anlatacam.
D yorumuyla ilgili kitabmn son blmlerini yazarken ktphanelere ve
bavuru kitaplarna ulaamayacam bir yerde, bir yazlkta bulunuyordum;
blmlere, sonradan dzeltmek zere bir yn alnt ve gnderme katmak
durumundaydm. Gndz-dleriyle25 ilgili blm yazarken, Alphonse Daudet'nin,
kahramann kiiliinde belki de kendi hayallerini anlatt Le Napa adl kitabndaki
yoksul muhasebeciyi harika bir rnek olarak gstermek istedim. Bu adamn ona
Monsieur Jocelyn diyordum Paris sokaklarnda yapt yrylerde kurduu
[Bu tmce 1912de eklenmitir.]

[1912de eklenen dipnot:] Emest Jones [1911 , 480] Darwinin zyaamyksnden [1958,
123] bilimsel drstln ve ruhbilimsel kavrayn ok iyi yanstan u blme dikkat ekmitir:
Yllar boyunca bir altn kurala, yani, benim genel sonulanma ters den yaymlanm bir olguyla,
yeni bir gzlem ya da dnceyle karlatmda, hemen ve hi amakszn bir kenara not alma
kuralna bal kaldm; nk bu trden olgu ve dncelerin, bellekten kamaya, olumlu olanlardan
ok daha yatkn olduunu deneyerek renmi bulunuyordum. 23
24
25[
Dlerin Yorumu (1900), VI (I) ve VII (B) Blmleri ]
hayallerden birini ok iyi anmsadm sanyordum; ve belleimden yazmaya

baladm. Bu Monsieur Jocelyn in sokakta denetlenemeyen bir atn zerine kendini
korkusuzca att ve bylece at durdurduu hayaliydi; arabann kaps alyor,
nemli bir kii iniyor, Monsieur Jocelyn in elini skyor ve : "Canm kurlardnz.
Yaamm size borluyum. Sizin iin ne yapabilirim?" diyordu.
Bu fanteziyi anlatrken yaptm herhangi bir yanl, evde kitab nme
koyunca kolayca dzeltirim diyordum. Ama baskya vermek zere olduum
elyazmamdaki bu blm kontrol etmek zere sonunda Le Nabab'a baktmda
utan ve aknlk iinde Monsieur Jocelynin byle bir hayalinden tek sz
edilmediini grdm; hatta yoksul muhasebecinin ad bile byle deildi, Monsieur
Joyeused. kinci yanl hemen birincisinin paramnezinin zmnn anahtarn
verdi. Kendi adm, yani Freudu Franszcaya ancak Joyeux" diye
evirebiliyordum ve "Joyeuse" bu Szcn diili oluyordu. yleyse yanl
anmsadm ve Daudetye mal ettiim fantezi nereden gelebilirdi? Bu olsa olsa
benim rettiim bir ey, kendi bama oluturduum ve henz bilincine varmam
bulunduum, ya da bir zamanlar bilinli olup da daha sonra tmyle unutulmu bir
hayal olabilirdi. Belki de, sonunda byk Charcot beni kendi evresine alncaya
dek, Paris sokaklarnda yapayalnz, zlemlerle dolu, bir yardmc ve koruyucu
gereksinimi iinde dolap dururken uydurmutum bu gndz dn. Daha sonra
Charcotnun evinde, Le Nabab'n yazaryla birka kez karlaacaktm.26
26
[1924ten nceki btn basmlarda bu paragraf yle devam ediyordu: "Bu olayn en can
skc yn, baka birinin korumas altnda olmaktan daha fazla tepki duyduum hibir fikrin
olmayyd. Bizim lkemizde yaanan bu trden ilikiler, insan byle bir istekten uzaklatrmaya
yeterlidir, stelik en sevilen ocuk rol, benim kiiliime hi de uygun deildi. Her zaman iin kendi
bama gl bir ericek olmak iin olaand byk bir istek duymuumdur. Gelin grn ki, byle
ve de hibir Zaman gereklememi olan- bir hayalin bana anmsatlmas gerekmiti. stne stlk,
bu olay, kiinin kendisiyle olan, normalde bastrd, ancak bir paranoya durumunda utkuyla ortaya
kan, kiiyi rahatsz eden ve nesnel bakn karmaklatran bir ilikiyi de ok iyi bir ekilde ortaya
koyuyordu.*]
*[1924'de eklenen dipnot:] Bir sre nce okurlarmdan biri, Franz Hoffmannn, iinde benim
Paristeki fantezime benzer bir kurtarma sahnesinin ayrntl bir ekilde anlatld Jugendbibliothek
[Genler Ktphanesi] adl kk bir kitabn gnderdi. Kurtaranla kurtarlan arasndaki honutluk yle
boyutlara ulayor ki, birbirlerine sra d davranlarda bulunuyorlar. Kkken bu ocuk kitabn
okumu olduumdan kuku
Doyurucu biimde27 aklamann mmkn olduu bir baka paramnezi de, daha
sonra [aada, s. 293 ve devamnda] tartlacak bir konu olan fausse
reconnaissance (yanl tanma) anisiydi. Hastalarmdan* hrsl ve yetenekli bir
adam olan birine, gen bir rencinin yapt "Der Knstler, Versuch einer
Sexualpsychologie" [Sanat, Cinsel Psikoloji Konusunda Bir Giriim]28 balkl
ilgin bir almas sayesinde benim izleyicilerim arasna katlma olana
bulduunu syledim. Bu kitap 15 ay kadar sonra basldnda, hastam, ben
kendisine kitapla ilgili bilgiyi vermeden nce hatta bir ya da alt ay kadar
nce bir yerlerde (belki de bir kitap brornde) bu kitabn kt haberini
grdn kesinlikle anmsadn ne srd. Bu ilann o zaman aklna
geldiini sylyordu; stelik, yazarn kitabn adm deitirdiini, artk
"Versuch" deil de "Anstsa zu einer Sexualpsychologie" [Cinsel Psikolojiye
Yaklam] diye anldn syledi. Yazarla ilgili dikkatli bir aratrma ve btn
tarihlerin karlatrlmas, gene de hastamn olanaksz bir eyi anmsadn
ne srdn gsteriyordu. Bu yapt yaymlanmadan nce hibir yerde hibir
reklam kmad, hele hele yaymlanmazdan on be ay nce kesinlikle herhangi
bir aklama yaplmad. Benim bu paramneziyi yorumlamaktan kanmam
zerine hastam ayn trden baka paramneziler retti. Yaknlarda bir kitap
vitrininde ak yerler korkusu zerine bir kitap grdn sanyor ve imdi bu
kitaptan sipari etmek zere btn yaymclarn kataloglarn taryordu. Bunun
zerine kendisine bu abalarndan bir sonu kmamasnn nedenlerini ak
duymadan edemiyorum. Ortaokuldaki ktphanemizde Hoffmann'n
masallarnn tamam vard ve ben, rencilere herhangi baka zihinsel gda
yerine bu. Kitaplar neriyordum. 43 yamda, baka birisi tarafndan retilmi
bir hayal olarak deerlendirdiim ve daha sonra, 28 yamdayken kurduum bir
hayal olarak kabul etmeye zorlandm fantezi, 11 ile 13 yalan arasnda bir
yerde alm olduum bir izlenimin eksiksiz yeniden retimi olabilirdi pekl.
Ne de olsa, isiz muhasebeci Le Nabab'a mal ettiim kurtarma fantezisinin,
kendi kurtarma fantezime yol amaktan, bir patron ve koruyucu araym gururuma yedirilebilir klmaktan baka ne amac olabilirdi? Bu byle olunca, akl
banda olan hi kimse, bilinli yaammda bir koruyucunun ltfuna baml
olmaya mthi tepki duyduumu ve bu trden eylerin bama geldii birka
durumda ltfu kabul etmeyi ok g bulduumu hi de artc bulmayacaktr.
Abraham (19226) bu ierikteki fantezilerin [kurtarma fantezilerinin] daha
derinlerde yatan anlamna k tutmu ve bunlarn zgl
zelliklerine nerdeyse sonsuz aklamalar getirmitir.
27
[Bu blmn geri kalan ksm 1907'de eklenmitir.]
layabildim. Ak yerler korkusuyla ilgili kitap, yalnzca fantezilerinde,

bilind bir niyet olarak vard: byle bir kitab kendisi yazmak istiyordu.
Gen yazara yknmek ve ayn ekilde bilimsel bir alma sayesinde benim
izleyicilerimden biri olmak tutkusu, birinci paramneziden ve sonra da onun
tekrarlanmasndan sorumluydu. Bu aklama zerine, bu yanl tanma
olgusuna yol aan kitap reklamnn, Genesis, das Gesetz der Zeugung"
[Yaratl, reme Yasalar] balkl bir kitapla ilgili olduunu anmsad. te
yanda, hastamn syledii kitap balndaki deiikliin sorumlusu bendim,
nk bal tekrarlarken yaplan o yanlln "Anstze" yerine
"Versuch" suu bana aitti.
(B) TASARIMLARIN UNUTULMASI29

Dikkat eksikliinin, parapraksileri aklamada tek bana yeterli olmad
savn tasarlarn unutulmas kadar yeterli bir ekilde kantlayan baka hibir
grng grubu bulunmamaktadr. Tasarm, bir edimi gerekletirmek iin
duyulan bir drt, onay alm, ancak gerekletirilmesi uygun bir durumun
olumasna ertelenmi bir drtdr. imdi, bylece yaratlm bulunan arada,
tasarm ortaya karan itici glerde yle bir deiiklik meydana gelir ki,
tasarm gerekletirilmez; ancak bu durumda, tasarm, unutulmu deildir:
yeniden incelenmi ve iptal edilmitir. Her gn ve olanakl her durumda
karlatmz bir olgu olan tasarmlarn unutulmas itici glerin dengesinde
meydana gelen bu trden bir deiiklikle aklama alkanlnda olduumuz
bir ey deildir. Genelde bunlar aklamasz brakrz; ya da tasarmn gerekletirilecei zamanda harekete gemek iin gerekli dikkatin tasarmn
ortaya kmas iin ne de olsa kanlmaz bir nkoul olan ve dolaysyla o
dnemde harekete gemek iin elde bulunan dikkatin artk kalmadn
varsayarak ruhbilimsel bir aklama bulmaya alrz. Dikkatle ilgili olarak
normal davranlarmzn gzlemlenmesi, bu aklama giriimi keyf,
dolaysyla da kabul edilmez bulmaya g
trr bizi. Eer sabahleyin, akamzeri gerekletirilecek bir dikkat

oluturursam, gn boyunca iki ya da kez aklma gelir bu. Ancak gn
boyunca bilinli halde kalmas gerekmez. Bu tasarmn gerekleecei zaman
yaklatnda, anszn aklma gelir, ve nerilen edim iin gerekli hazrlklar
yapmama neden olur. Eer bir yrye kacaksam ve giderken de
postalanacak bir mektubu yanma alacaksam, nevrozu olmayan normal bir
birey olarak, btn yolu elimde mektupla yrmem ve srekli olarak mektubu
atacak bir posta kutusu aramam gerekli deildir kukusuz; tersine ben
alkanlm gerei mektuplar cebime koyar, yrym srdrr ve
dncelerimin serbeste akmasna izin veririm, ilk mektup kutularndan
birinin dikkatimi ekmesini ve elimi cebime sokup mektubu karmama neden
olmasn gvenle beklerim. Bir tasarmn oluturulmasndan sonraki normal
davran, hipnoz altnda "uzun vadeli hipnotik nerme" diye tanmlanan
telkinin verildii insanlarn gsterdii davranla tam tamna akmaktadr.30
Bu grng genellikle yle betimlenir. nerilen tasarm, ilgili kiide,
gerekleecei zaman yaklancaya kadar uyku halinde kalr. Sonra uyanr, ve
kiiyi edimi gerekletirmeye iter.
Yaamda, konuyla ilgili olmayan kiilerin bile farknda olduu iki durum
vardr: unutma tasarmlar asndan daha aza indirgeneme- yen bir temel
grng olarak ele alnmay hibir ekilde beklemez, ancak kiinin harekete
geirilmemi itici gler diye bir eyin var olduunu kabul etmesini salar.
Burada sevgi ilikilerinden ve askeri disiplinden sz etmek istiyorum. Bir
randevusuna gidemeyen bir k, hanma ne yazk ki bunu tmden unuttuunu
syleyerek kendine bahane bulmann yararsz olduunu grecektir. nk
hanm, mutlaka, "Bir yl nce olsayd unutmazdn. Anlalan beni artk
umursamyorsun," yantn verir buna. Yukarda sz edilen ruhbilimsel aklamaya tutunsa ve unutkanln i yaantsnn basksyla aklamaya kalksa
bile, sonuta ruh zmlemesi yapmakta olan bir doktor kadar keskin grl
hale geliveren hanm, "Bu trden i engellerinin gemite hi ortaya kmamas
ne kadar garip!" yantm verecektir. Elbet hanm, unutma olasln yok
saymak istiyor deildir; ancak hakl olarak, istemeden unutma olayndan da,
bilinli kanmada sz konusu olacak
30
Kr. [Freud'un evirdii (1892a)] Bemheim (1891, [130 ve devam]).
engelin biraz umursamazln bulunduu sonucunun kacana

inanmaktadr.
Ayn ekilde, askerlik hizmeti koullan altnda, unutma nedeniyle
buyruklar yerine getirmeme ile buyruklara bilerek isteyerek uymama arasnda
ilke Ve de hakl olarak ayrm gzetilmez. Bir asker, askeri hizmetin kendisine
buyurduklarn uymaldr. Buyruu bilmesine karn unutursa, kendisini askeri
buyruu yerine getirmesini salayacak itici glere, baka, kart itici gler
engel oldu demektir. Tefti srasnda dmelerini parlatmay unuttuu
mazeretini syleyen bir ksa dnem31 gnlls, kukusuz cezalandrlr. Ancak
bu ceza, askerin, kendisini ele vermesi ve stlerine, buyruklar yerine getirme
baarszlndaki itici gcn "Btn bu an dzen rezaletinden bkp usandm,"
eklinde dile gelecek bir nedenden kaynaklandn sylemesi halinde alaca
cezaya kyasla ok hafiftir. Bu cezadan kurtulmak iin diyelim kestirme yolu
izleyerek unutmadan bir bahane olarak yararlanmakta, ya da bunu bir dn
olarak ortaya koymaktadr.
Askeri hizmet de, kadnlara hizmet de, kendileriyle ilgili her eyin
unutulmaya kar bak olmasn isterler. Bunu yapmakla, unutmann nemsiz
konularda ho grlebileceini, nemli konulardaysa, kiinin kendilerine
nemsizmi gibi davranmasnn, yani onlarn nemini yadsmann bir iareti
olarak algland fikrini ne srm oluyorlar.32 Ruhsal kayglan hesaba katan
bu gr, aslnda burada reddedilemez. Hi kimse, kendisine nemli gelen
etkinliklerde bulunmay, zihinsel bir dzensizlik kukusu yaratmakszn
unutmaz. Dolaysyla soruturmamz ancak az ok nemsiz nitelikteki
tasarmlarn unutulmasyla snrl kalabilir; hibir tasarm, tmyle nemsiz
sayamayz, nk nemsiz olsayd, kukusuz hi olumayacakt.
Daha nceki sayfalarda anlatlan ilevsel bozukluklarda olduu gibi, burada
da, bir eyin unutma sonucu yaplmadm kendimde
31
[Avusturyada yksek toplumsal konumda bulunan yksek tahsilli genler, isterlerse

askerlik grev sreleri bir yla indirilir.]
32
1912de eklenen dipnot:] Bernard Shawun Caesar ve Cleopatra adl oyununda, Caesar,
Msr'dan ayrlrken yapmas gereken bir ey olduu, ancak unuttuu dncesiyle belli bir sre
zlr. Sonunda anmsar: Cleopatraya veda etmeyi unutmutur! Bu kk ayrnt tarihsel
doruya hi de uygun olmayarak--- Caesar n gen Msr prensesini ne kadar az umursadm
gstermek amac tamaktadr. (Jonesdan, 19116,488 n.)
gzlemlediim olgular bir araya getirdim ve aklamaya abaladm.

Hepsinin de, bilinmeyen ve itiraf edilmemi itici gler ya da denebilir
ki, bir kart isten tarafndan engellendiini grdm. Bu olgularn
birkanda, kendimi askerlik koullan altndakine benzer konumlarda
buldum; yenme mcadelesini tmyle brakmadm bir sknt iindeydim,
bu nedenle unutmakla bu skntya kar bir tepki gstermi oluyordum. Bu
da, doum gnleri, yldnmleri, dn ve terfi gibi kutlamalarda tebrik
gndermeyi unutmaya zellikle eilimli olduum olgusunu aklamakta.
Konuyla ilgili yeni kararlar alp dururum ve her seferinde,
baaramayacama biraz daha inanrm. imdi artk aba harcamaktan
vazgeip, bu ie kar duran itici glere bilinli olarak boyun eme
noktasndaym. Bir gei dnemkindeyken, bir arkadam, belli bir gnde,
kendiminkiyle birlikte onun adna da bir kutlama telgraf gndermemi
istedi, ancak ben, her ikisini de unutabileceim konusunda kendisini
uyarmtm; bu ngrnn gereklemesi hi de artc olmad. Yaamm
boyunca bama gelen acl deneyimler sonucu, bendeki duygunun olduu
gibi ve olduu kadar dile getirilmesinin uygun dmeyecei nedeniyle
aclarnn anlatmnn abartlmasn gerekli klan durumlarda duygulanm
hi gsteremez oldum. Bakalarnn yapmack acma gsterilerini gerek
duygulanm anlatm sandm anladmdan beri, bunlarn toplumsal
yararlarn kabul etmekle birlikte, allagelmi acma davurumlarna kar
isyan etmeye baladm. lmlerde dile getirilen basal dilekleri bunlara
dahil deil: basal dileini gndermeye karar verdim mi, mutlaka
gnderirim. Cokusal etkinliimin, toplumsal grevle ilgisinin bulunmad
durumlarda, bu duygularn dile getirilmesi, hibir zaman unutma ile
engellenmiyor.
Savata tutsak kampndan33 yazan Temen T., balangta bastrlan
tasarmn, bir "kart-isten" eklinde ortaya ktn ve ho olmayan bir
duruma yol atn gsteren bu trden bir unutma rnei bildiriyor:
"Subaylara ayrlan bir sava tutsaklar kampndaki tutsaklardan biri en
kdemli subaya hakaret etmiti. kabilecek bir karklktan ka-
nmak amacyla, elindeki tek yetkiyi kullanmak ve subay baka bir kampa
sevk ettirmek istedi. Birka arkadan nerisi zerine, gizli arzusunun
tersine bu tasandan vazgemeye ve eitli istenmeyen sonular
dourabilecek bir baka zm olmasna karn, gururunun hemen
onarlmasnn yolunu aramaya karar verdi. Ayn sabah, en yksek rtbeli
subay olarak kamp nbetisinin gzetiminde yoklama yapmas
gerekiyordu. Subaylarn uzun zamandr ok iyi tanyordu ve yoklamada
daha nce yanl yapt grlmemiti. Ancak bu kez, kendisine hakaret
eden adamn adn atlad, bunun sonucu olarak da herkes ktktan sonra
yalnzca bu adam yanln dzeltilmesini beklemek zere orada kald.
Grmezden gelinen ad, kdn ortasnda ak seik yazlm
bulunmaktayd. Bu olay bazlar kastl bir hakaret olarak, bazlar da yanl
yorumlanabilecek talihsiz bir kaza olarak deerlendirdi. Ancak daha *
sonra, Freudun Gnlk Yaamn Psikopatolojisi adl yaptyla tantktan
sonra olayn kahraman, olanlar doru olarak deerlendirdi."
Ayn ekilde geleneksel bir grevle kendi kendimize farkna vardmz,
ancak dile getirmediimiz bir gr arasndaki atma, birisine ltuf olarak
yapmaya sz verdiimiz ancak yapmay unuttuumuz durumlarn da
aklamasn salamaktadr. Burada, olaan sonu, unutmann bir zr
grevi grme yetisi olduuna inanan tek kiinin ltuftan yararlanmas
beklenen kii olmasdr; ltfu isteyen kii, doruluundan kuku
duyulmayan yant verir: "Onu ilgilendirmiyordu, yoksa unutmazd."
Genelde unutkanlklaryla tannan ve bu nedenle unutkanlktan, bize
sokakta selam vermeyen uza grme zrl insanlarn davran gibi ho
grlen baz insanlar vardr.34 Bunlar, btn kk vaatlerini unuturlar,
stlendikleri grevlerin hibirini yerine getirmezler. Bylece ufak tefek
ilerde gvenilmez olduklarn gsterirler, ye bizden bu nemsiz
aksaklklar yanl anlamamamz yani bunun kiiliklerinden deil,
yapsal zelliklerinden kaynaklandn
34
Bilind zihinsel sreci anlamada daha esnek olan kadnlar, kural olarak birinin
kendilerini sokakta tanmamalar, dolaysyla da selam vermemeleri karsnda darlp
ksmeye, apak aklamalar -yani tanmayann astigmat olduunu ya da kendilerini fark
etmeyecek kadar derin dncelere dalm bulunduunu akllarna getirmekten daha
yatkndrlar. Kendilerine "deer verseydi, grrd" diye dnrler.
dnmemizi isterler.35 Ben ahsen bu tip insanlardan deilim, eitli unutma

olgularn inceleyip itici glerini ortaya karmak zere bu trden bir kiinin
davranlarn zmleme frsat bulmu da deilim. te yanda, benzerlikten yola
karak, bu olgularda, itici gcn yapsal etmenini kendi amalan iin smren,
baka insanlara duyulan dile getirilmemi bir kmseme olduu ynndeki
kukularm dile getirmeden edemeyeceim.36
Dier olgularda, unutmay yaratan itici gleri ortaya karmak daha zordur,
bulunduklarnda da, daha artc olduklar grlr. Nitekim rnein daha nceki
yllarda, hastalara yaplan ok sayda ziyaretten yalnzca para vermeyen hastalan ya
da ziyaret ettiim meslektalar unuttuumu fark ettim. Bunu bulduumda
duyduum utan, o gn yapmay tasarladm ziyaretleri, sabahtan bir yere yazma
alkanln edinmeme yol at. Baka doktorlar da ayn uygulamaya ayn yoldan
m ulat bilmiyorum. Ama bylece nevrastenik denilen hastalarn doktora
sylemek istedii eitli eyleri nl "notlarna yazmasna neyin neden olduu
konusunda da biraz fikir sahibi oluyoruz. Grnrdeki neden, kendi belleinin
yeniden retme yetisine gven duymamasdr. Bu son derece dorudur, ama iler
yle geliir: Hasta eidi ikyetlerini ve sorularn uzun ve dolambal yollardan
anlatr. Bitirdikten sonra, bir an iin durur, sonra dt notlar karr ve zr
diler havasnda: "Anmsama gl ektiim iin baz notlar dtm,"
35
[1910 da eklenen dipnot:] Ferenczi, kendisinin de bir zamanlar "dalgn biri" [e in "Zerstreuter"]
olduunu, ve parapraksilerinin skl ve garipliiyle dikkat ektiini belirtiyor. Ama diyor, bu
dalgnln belirtileri hastalarna ruh zmlemesi uygulamaya baladndan ve dikkatini kendisinin
zmlenmesine evirmek zorunda kaldndan beri hemen hemen tmyle yok oldu. Kii kendi
sorumluluunu geniletmeyi rendii lde bu parapraksilerden vazgeiyor, diye dnyor. Bu
nedenle de, hakl olarak dalgnln, bilind komplekslere bal ve ruh zmlemesiyle
giderilebilecek bir durum olduunu savunuyor. Ancak bir gn, bir hastaya ruh zmlemesi uygularken
bir teknik yanl yapmakla suluyor kendisini. O gn, btn o eski dalgnlk alkanlklar tekrar ortaya
kyor. Sokakta yrrken (tedavideki faux pas 'snn [yanl admnn, gafnn] bir simgesi olarak)
birka kez tkezliyor, defterini evde unutuyor, tramvay bileti iin bir kreutzer eksik para Veriyor,
giysilerinin dzgn iliklenmediini gryor vb.eklenen dipnot'] Bu konuda Emest Jones [19116,483]
diyor ki: "Diren, ou kez genel bir nitelik tar. Dolaysyla megul bir adam karsnn verdii
mektuplar postalamay bundan azck rahatszlk duysa da tpk onun alveri siparilerini yerine
getirmeyi unutabilecei" gibi unutur.
der. Kural olarak notlarda sylemedii hibir eyin bulunmadm grr. Her
maddeyi tekrar eder ve ekler: "Evet, bunu daha nce sormutum." Bu notlarla belki
de hastalk belirtilerinden yalnzca birini, tasarmlarnn, bulank itici glerin ie
karmasyla sk sk bozulduunu gstermektedir.
Beni olduu gibi birok salkl tanm da zen bir hastala geiyorum imdi.
tiraf etmeliyim kizellikle gemi yllardadn aldm, uzun sre tuttuum
kitaplar geri vermeyi unuturdum; bir de zellikle, faturalar demeyi unutur
bylece ertelemi olurdum. Ksa bir sre nce bir sabah gnlk puro al veriimi
yaptm ttnc dkknndan paray vermeden ayrldm. Bu, son derece zararsz
bir davrant, nk oralarda iyi tannrm, dolaysyla ertesi gn borcum bana
hatrlatlabilirdi. Ama bu nemsiz ihmalim, bir borcu hesaba yazdrma giriimim,
bir gn nce aklm megul etmi olan bte sorunlaryla, balantsz deildi
kukusuz. "Saygdeer" denilen insanlarn bile byk ounluunda, para ve mlk
sz konusu olduunda, blnm davran izleri kolayca gzlemlenebilir. Belki de
(azna koymak zere) her eyi eline almak isteyen bebeklerin o ilkel oburluunun,
uygarlk ve yetitirme sayesinde ancak ksmen ald genelde dorudur.37
Korkarm imdiye dek verdiim btn rnekler, her zaman her yerde rastlanan
olgular iermekten te gitmedi. Ama te yandan, her
37
Konunun [para konusunun] btnln korumak amacyla gelitirdiim genel dzenlemeye

ara verip yukarda sylediklerime ek olarak insanlarn belleklerinin para konularnda zellikle tarafl
davrandna iaret etmem yerinde olacak. Bir eyin parasn daha nce demi olduunu sanma
paramnezisi kendi deneyimlerimden bildiim zere sk sk ok utandrc olabilir. Yaamdaki ciddi
ilgilerden ayr olarak iskambil oyununda olduu gibi aslnda elenmek iintamahkr amalarmzn
dizginini braktmzda, en saygn kiiler bile anmsamada, saymada yanllar yapma eilimi gsteriyor
ve nasl olduunu pek anlayamadan kendilerini basit hilelerin sulusu durumunda buluveriyorlar. Bu
oyunlarn ruhsal adan rahatlatc nitelii, ksmen bu trden zgrlklerden kaynaklanmaktadr. Bir
insann kiiliinin kumarda belli olaca yani eer onun da vuran kiiliini kastetmiyorsak
deyiinin doru olduunu itiraf etmeliyiz. Garsonlar hesapta hl kastsz yanllar yapyorlarsa, ayn
aklama onlar iin de geerlidir elbet. Ticaret evrelerinde (hesaplan keserken falan) bakiyelerin
denmesinde belli bir gecikmeye sk sk rastlanr; bu borluya bir kazan getirmez aslnda ama
ruhbilimsel erevede anlalr nedenleri vardr para demeye kar var olan bir kart-istencin anlatmdr bu. [Bundan sonraki tmce 1912'de eklenmitir.] Brl [1912] konuyu ksa ve
kesin bildii ve herkesin ayn ekilde anlad eyleri aktarmak benim amacma
pekl uygun der, nk tek hedefim, gnlk malzemeyi bir araya getirmek
ve onu bilimsel malzemeye dntrmektir. nsan yaamndaki olaan
deneyimlerin tortulan olan akl, bilimin kazanmlar arasna katmaya neden
kar olunacan anlayamyorum. Bilimsel almann temel nitelii, nesnelerin
zel yapsyla deil, olgularn saptanmas ve bunlar arasndaki karlkl
ilikinin ayrntl bir ekilde aratrlmas yntemiyle llr ve belirlenir.
Biraz nemli taanlarn sz konusu olduu durumlarda, bunlarn, genelde
aprak, belirsiz itici glerin engellemesiyle karlatklarnda unutulduklarn
saptadk. Daha az nemli taanlardaysa, ikinci bir unutma ileyii
grebiliyoruz: bir baka konuyla tasarnn ierii arasnda bir d armn
olumasndan sonra, bir kart-isten, dier konudan tasarya aktarlyor. te bir
rnek. yi cins kurutma kdna ["lschpapier"] meraklymdr. Bir gn
leden sonra Kentte38 yapacam yry srasnda kendime yeni kurutma
kd almaya karar verdim. Ancak art arda drt gn unutunca, kendime
nedenini sordum. Normalde bu szc Lschpapier" eklinde yazarm ama
sylerken "Fliesspapier" ["mrekkep kurutma kd" iin eanlaml bir baka
szck] derim; bunu anmsaynca sorunu zm oldum. "Fliess", sz konusu
gnlerde, zc ve kaygl dncelere kaplmama neden olan Berlinli bir
arkadamn addr. Kendimi bu dncelerden kurtaramamtm ama savunma
eilimi (bkz. s. 179 ve devam) szel bir benzerlik araclyla nemsizlii
nedeniyle az bir diren gsteren baka nemsiz bir tasarya dnerek kendini
ortaya koymutu.
Aadaki geciktirme ya da srncemede brakma rneinde, hem dolaysz
kart-isten hem de daha uzak bir itici gcn varl sz-
z, nkteli bir anlatmla dile getiriyor: "Daha ok iinde ek bulunan zarflan deil de, fatura
bulunan zarflan koyduumuz yeri bulamama eilimindeyizdir.,, Kadnlarn, doktorlarna deme
yaparken zellikle isteksiz grnmeleri, aydnlanm olmaktan hayli uzak ok gizli drtlerle
balantldr. Kadn hastalar ou kez czdanlann unutmulardr ve muayene sonrasnda deme
yapamazlar, sonra, eve vardklarnda paray gndemeyi dzenli olarak unuturlar bylece doktor
onlara bedava "gzel gzleri hatrna bakm olur. Yani bu dumrnda demeyi, gzel yzleriyle
yapm olurlar.
38
[S.169daki 5 no.lu dipnota baknz.]
konusudur. Grenzfragen des Nerven und Seelenlebens [Sinirsel ve Zihinsel

Yaamn nde gelen Sorunlar] dizisi iin, Dlerin Yorumu [1900a] adl
kitabmn konusunu zetleyen Dler zerine (1901a) balkl bir kitapk
yazmtm. Bergmann [yaymc] Wiesbaden'den bana provalar gndermi ve
kitap Noelden nce baslacandan, ayn posta arabasyla geri gndermemi
istemiti. Ayn gece provalar dzelttim ve ertesi sabah yanma almak zere
masamn zerine koydum. Sabahleyin onlar unuttum, ta leden sonra, paketi
masamn zerinde grnce anmsadm. Provalar ayn ekilde o gn leden
sonra, o akam ve ertesi sabah da unuttum; sonunda ikinci gn kendimi toparladm ve ikinci gnn leden sonrasnda bir posta kutusuna braktm; bir
yandan da bu ertelememin nedenlerini dnyordum. Onlar gndermek
istemediim akt, ama nedenini bulamyordum. Bununla birlikte yrym
srasnda Viyanadaki Dlerin Yorumu'n yaymlayan yaymcma39 uradm.
Bir sipari verdim ve anszn aklma gelmiesine: "Yeniden bir d kitab
yazdm biliyorsunuz herhalde?" dedim. -"A, olamaz!" dedi. "Panie
kaplmayn," diye yantladm onu; "Lowenfeld-Kurella dizisi iin yazlm ksa
bir deneme bu yalnzca." Yaymcm gene de rahatlamad; denemenin kitabn
satn engelleyeceinden kayglanyordu. Onunla ayn grte deildim,
sonunda, "nceden size gelseydim, yaymlamam yasaklar mydnz?" dedim.
"Hayr, elbette yasaklamazdm." Ben ahsen hakkm olmayan bir davranta
bulunduumu sanmyordum, eilimlere aykr bir i yapm da deildim; ama
gene de yaymcnn dile getirdiine benzer bir kukunun provalar geri
gndermemdeki gecikmenin itici gcn oluturduu nerdeyse keindi. Bu
kukunun kayna daha da ncelere gidiyor aslnda; ocuk felci konusunda,
baka bir yaynevi tarafndan baslm bir kitabmdan birka sayfay olduu
gibi, hi deitirmeksizin, ayn konuda Nothnagel'in Handbuck'u40 iin
hazrladm yazya almay kanlmaz bulduumda da bir baka yaymc ayn
trden zorluklar karmt. Ama bu olguda da zorluklarn yersiz olduu
grld; imdiki olayda da tasarmdan ilk
39
[Franz Deuticke.]
[Viyanadaki Holder tarafndan yaymland (Freud, 1897a).]
40
yaymcm (Dlerin Yorumu'nu yaymlayan yani) bilgilendirmitim. Ancak,

bu anlar zinciri daha gerilere doru izlendiinde, eskiden bama gelmi bir
olay, Franszcadan evirdiim bir kitapla ilgili olarak, yaynlarn sahiplik
haklarn gerekten de inediim bir durum gn na kyordu. evirdiim
metne yazarn iznini almakszn notlar eklemitim ve yllar sonra, yazarn
benim bu keyfi edimimden holanmadndan hakl bir kayg duyuyordum.41
Taanlar unutmann rastlant olmadn ortaya koyan popler bir atasz
vardr: "insan bir ii yapmay bir kez unutursa, daha birok kez unutacak
demektir."
Gerekten de42 bazen elimizde olmakszn, unutma ve parapraksiler
hakknda sylenebilecek her eyin bilindii ve bunlarn, herkes tarafndan
kolayca kendiliinden anlalan olgular olduu izlenimini ediniriz. Bylesine
iyi bilinen eyleri bile bilince sunmann gerekli olmas hayli artc. nsanlann,
"Bu ii bana verme, unutacamdan eminim!" dediini ok duymuumdur. Bu
ngrnn daha sonra gereklemesinde gizemli bir durum yok demek ki.
Byle konuan bir kii, ricay yerine getirmemeyi tasarlyor; yapt tek ey,
bunu kendine itiraf etmeyi kabul etmemek.
"Yapay tasanlar oluturmak" szleriyle ifade edilebilecek bir olgu da,
tasarlarn unutulmasn byk lde aydnlatmtr. Bir keresinde gen bir
yazara, ksa yapt iin bir tantma yazs kaleme alma sz vermitim; ama
varlndan haberdar olduum i direnler nedeniyle, ii erteledim; sonunda bir
gn srarn yinelemesi zerine o gece yazacama sz verdim. Gerekten de
ciddi olarak yazmay tasarlyordum, ama o akam ertelenmesi olanaksz bir
uzman raporu hazrlamaya ayrdm unutmutum. Bylece gen yazarla ilgili
tasarmn yapay olduunu grdkten sonra, direncime kar mcadele etmekten
vazgetim ve yazarn ricasn geri evirdim.
[Burada Freud'un evirdii (Freud, 1892-94) ve ok sayda dipnot ekledii, Charcotnun

derslerini ieren bir kitap sz konusu.]
41
42
[Bu paragraf 1910da, sonuncusuysa 1907de eklenmiti.]
VIII. BLM
YANILMALI EDMLER1
MERNGER ve Meyer'in (1895, 98) daha nce szn ettiim [s. 85] yaptndan
bir baka blm aktaracam:
"Dil srmeleri, koutlar bulunmayan olgular deildir. Dier insan
etkinliklerinde sklkla grlen ve biraz sama bir adlandrmayla 'atlamalar
(gzden kamalar)' diye anlan srmelerin karldrlar."
Demek ki, salkl insanlarn gnlk yaamlarndaki ufak tefek ilevsel
bozukluklarn ardnda bir anlam ve ama bulunduunu dnen ilk kii ben
deilim.2
Devimsel bir ilev olduu apak ortada bulunan dil srmeleri iin bu
deerlendirme yaplabiliyorsa, kk bir adm daha atarak ayn beklentileri,
dier devimsel etkinliklerimizdeki yanllar iin de dnebiliriz. Burada iki
olgu grubu oluturdum. Yanl bir sonucun yani tasarlanandan sapmann
temel e eklinde ortaya kt btn olgular tanmlamada "yanlmal edimler
(bungled actions) ["Vergreifen"] terimini kullanyorum. Ediminin tamamnn
yerinde (ya da uygun) olmad dier olgularysa, "araz belirten (semptomatik)
ve elde olmayan edimler" (chance actions) ["Symptom und
Zufallshandlungen"] diyorum. Ancak bu ikisi arasnda kesin bir izgi
ekilemez; bu nedenle bu incelemede yaplan btn gruplandrmalarn,
tanmlama ko-
[Farkl bilgi verilmedii srece bu blmn ilk ksmlar (s, 201'e kadar) 1901'de yazlmtr]
,
[1910da eklenen dipnot:] Meringer'in ikinci kitab [1908] daha sonra bu yazan byle bir
kavraytan dolay vmekle ne byk bir hakszlk ettiimi gsterdi.
laylmdan baka bir nem tamadn kabul etmek ve bu grng alanndaki

i birlie ters dtkleri sonucuna varmak zorundayz.
"Yanlmal edimleri" "ataksi devim yitimi" ya da zellikle "beyinsel
ataksi"
bal
altnda
snflandrdmzda,
bunlarn ruhbilimsel
deerlendirilmesine gzle grlr bir katkda bulunmayacamz ak. yleyse
gelin, tek tek rnekleri ele alalm ve bunlarn olumasnda barol oynayan
belirleyicileri bulmaya alalm. Bu amala bir kez daha benim durumumda
bu olgularn pek bol olmamasna karn kendi zerimde yaptm
gzlemlerden yararlanacam.
(a) Eskiden hastalan kendi evlerinde imdikine gre daha sk ziyaret
ederdim; ve saysz durumda, n kapya ulatmda, kapya vurmak ya da zili
almak yerine, yaptma arp tekrar yerine koymak zere cebimden kendi
anahtarlarm karrdm. Bu olayn hangi hastalarn evinde bama geldiini
dndmde, parapraksinin zili almak yerine anahtarlarm kartma
ediminin yanl yaptm eve sevgi ve sayg duygular niteliini tadm
grdm. Bu yalnzca kendimi hastaya yakn hissettiim yerlerde bama
geldiinden, "Burada kendimi evimde hissedebilirim," dncesinin
karlyd yaptm. (Kendi kapmn zilini asla almam elbet.)
Demek ki parapraksi, aslnda ciddi ve bilinli olarak kabul edilmesi
tasarlanmam bir dncenin simgesel temsiliydi; nk bir sinir hastalklar
uzman, hastasnn yalnzca kendisinden yarar salamay bekledii srece ona
bal kalacan, kendisininse, yalnzca hastaya ruhsal yarar salayaca
gryle an scak bir ilgi duyacan bilir.
Bakalarnn kendilerinde gzlemledii saysz olay,3 anahtar byle yanl
kullanmann yalnzca bana zg olmadn gsteriyor.
Maeder (1906) benim deneyimlerimin neredeyse aynen tekrar olan bir olay
anlatyor: "Il est arriv chacun de sortir son trousseau, en arrivant la porte
dun ami particulirement cher, de, se surprendre pour ainsi dire, en train
douvrir avec sa cl comme chez soi. Cest un retard, puisqu'il faut sonner
malgr tout, mais cest une preuve qu'on se sent
ou quon voudrait se sentir comme chez soi, auprs de cet ami."4
[Bu ve izleyen drt paragraf, 1912de eklenmitir.]

["Herkes, ok sevdii bir dostunun kapsna vardnda, kendi anahtar demetini karp, buras
kendi eviymiesine, kapy kendi anahtanyla amaya alma deneyimini
Jones (19116,509): "Anahtarlarn kullanld bu trden olaylar, iki rneini

daha vereceim verimli bir kaynaktr. Evde, beni ok uratran bir almann
ortasnda olaan bir ii yapmak zere hastaneye arldmda, oraya gidip
laboratuvarmn kapsn iki anahtarn birbirine hi benzememesine karn
evdeki alma masamn anahtarlaryla amaya altm ok olmutur. Yanl,
bilind olarak nerede bulunmak istediimi gstermekte.
"Yllar nce, n kaps her zaman kilitli olan ve dolaysyla ieri alnmak
iin zilin alnmasn gerektiren belli bir kurumda bir alt dzey grevde
alyordum. Bir ka sefer, ciddi ciddi kapy ev anahtarmla amaya
abaladm fark ettim, ilerinden biri olmaya can attm daimi elemanlarn
hepsine de kapda bekleme zahmetine katlanmamalar iin birer anahtar
verilmiti. Demek ki yaptm yanllar, onlarla ayn konumda olmak ve bu i
yerinde kendimi "evimde" hissetmek arzumu dile getiriyordu."
Dr. Hanns Sachs da benzer bir deneyim aktaryor: "zerimde her zaman iki
anahtar tarm, biri bromun kapsn, dieriyse dairemin kapsn aar. Bro
anahtar, dairenin anahtarnn en az kat byklnde olduundan, bunlar
birbirine kartrmak hi kolay deildir. stelik, bro anahtarn pantolonumun
cebinde, daire anahtarnysa ceket cebimde tarm. Btn bunlara karn,
kapnn nne geldiimde, merdivenlerden karken yanl anahtar karm
olduumu fark ettiim ok olmutur. Bu konuda bir saysal deney yapmaya
karar verdim. Her iki kapnn nnde de her gn aa yukar ayn duygusal
durumda dikildiime gre, iki anahtar birbirine kartrmam, herhangi bir
ruhsal belirleyicinin sz konusu olduu gerekten doruysa dzenli bir
eilimi gsteriyor demekti. Bu saysal gzlemlerim, bronun kapsnda dzenli
olarak evimin anahtarn kardm, evimin kapsndaysa yalnzca bir kez
bromun anahtarn kardm gsterdi. Eve, ierde konuklarn beni
beklediini de bilerek yorgun geliyordum. Kapya vardmda, o koskocaman
bro anahtaryla ama giriiminde bulunmak zere kapya uzanyordum."
Sonuta zili almak zorunda olduundan, gecikme yaratan bir edimdir bu, ama kiinin bu
arkadan yannda kendini ok rahat hissettiinin ya da hissetmek istediinin bir iaretidir/*]
(b) Alt yldr, gnde iki kez dzenli saatlerde, ikinci kattaki kapsnda
ieri alnmak zere beklediim bir ev var.5 Bu uzun dnem iinde, ksa
aralklarla iki kez, bir kat fazla ktm yani "ar yksee trmandm"6
fark ettim. Birincisinde mthi cokulu bir halde "daha yksee, en yksee
trmandm" hayal ediyordum. Ayam nc katn ilk basamana
koyduum an sz konusu kapnn alm olduunu bile duyamamtm.
Dierinde de gene derin dncelere dalm olduum iin fazla kat ktm;
bunu fark ettim, geri dndm ve kaplm olduum hayali anmsamaya
altm. Her zaman "fazla (ar) ileri gitmek"le sulandm yazlarmn
(hayali) eletirisinin sknts iinde bulunduumu grdm. imdi bunun yerine
pek de saygn olmayan "an yksee trmanmak" anlatmn koyuyordum.
(c) Bir refleks ekiciyle bir diyapazon masamn zerinde yllardr yanyana
durmaktadr. Bir banliy trenine yetimek istediimden, muayene saatimin
sonunda aceleyle dar ktm bir gn ve de gpegndz, cebime eki
yerine diyapazonu koydum. Cebimi aa sarktan nesnenin arl yaptm
yanla dikkatimi ekti. Bu trden nemsiz olaylar zerinde dnme
alkanl olmayan biri, yanl o andaki ivedilie verecek ve zerinde
durmayacaktr kukusuz. Gene de ben kendime neden eki yerine diyapazonu
aldm sorusunu sormay yeledim. vedilik, yanlm dzeltmek iin bouna
zaman harcamak zorunda kalmamam iin doru nesneyi alma ynnde bir itici
g de oluturabilirdi pekl.
Bu noktada, "Diyapazonu en son eline alan kimdi?" sorusu aklma geldi.
Birka gn nce duyusal izlenimlere olan ilgisini ltm bir budala ocuktu
bu; stelik aygt onu ylesine bylemiti ki, elinden glkle geri almtm.
yleyse, bu benim bir budala olduum anlamna m geliyordu? Kesinlikle
byle grnyordu, nk "eki" (hammer) szcnn artrd ilk
szck, "Chamer" (branicede "budala") idi.
Ama bu svgl dilin anlam ne? Bu noktada soruna eilmemiz g-
[Kr. aada s. 208.]
[ Almanca daki "versteigen", tpk "verlesen", "verschreiben" v.d. tremi szckleri gibi
"yanl-trmanma" anlamna gelir, ancak normal karl "an yksee trmanmakV ya da
mecazi olarak "kendini gemek, amak"tr.]
rekiyor. Bana mektupla iletilen hasta gemiine gre birka ay nce balkondan
dm olan ve o gnden bu yana yryemeyen bir hastaya bakmak zere Bat
demiryolu hattnda bir yerde gerekleecek konsltasyona yetimek iin acele
ediyordum. Beni aran doktorun, bunun bir omurilik zedelenmesi olgusu mu
yoksa bir travmatik nevroz yani histeri olgusu mu olduu konusunda kukulan
vard. Bu konuda karar vermek zere gidiyordum. Dolaysyla aradaki fark
belirten bir tan koyma gibi ince bir ykmllk sz konusu olduundan,
zellikle nlemli olmam gerekiyordu. Zaten, meslektalarm, daha ciddi eylerin
sz konusu olduu durumlarda histeri tansn koyarken yeterince zenli
davranmadm kansndaydlar. Ama bunlar, svgl dilin gndeme gelmesini
hakl karmyordu. Hayr, tamam, karyordu! O kk tren istasyonunun,
yllar nce cokusal bir olay yaamas zerine doru drst yryemeyen bir
genci grdm istasyon olduu o anda aklma geldi. O olayda histeri tans
koymu ve hastay ruhsal tedavi altna almtm. O zaman tanmn yanl
olmamakla birlikte, doru da olmad ortaya kmt. Hastann gsterdii
belirtilerin pek ou histerikti ve saaltm sreci iinde bunlar hzla ortadan
kalknt. Ama bunlarn ardnda benim tedavi edemeyeceim bir kalnt ortaya
kt; bu olsa olsa ok ynl doku sertlemesinin kalntsyd. Hastay benden
sonra muayene edenler iin organik etkileri grmek kolayd, Baka trl
davranamaz, farkl bir yarg oluturamazdm, ama gene de byk bir yanln
yapld izlenimi brakld; hastaya verdiim iyiletirme sz doal olarak
tutulamad.
Dolaysyla eki yerine diyapazonu alma yanl u ekilde szcklere
evrilebilirdi: "Aptal! Salak! Bu sefer kendine gel, yllar nce ayn yerdeki
zavall adama yaptn gibi iyiletirilmesi olanaksz bir hastaln sz konusu
olduu bir durumda histeri tans koymamaya bak!" Ve benim ruh halim
asndan deilse de bu kk zmlemeyi olanakl klma asndan olumlu
bir ey olmu, ayn kii, ar spastik fel hastalna tutulmu bir halde birka
gn nce ve ahmak ocuktan bir gn sonra muayene saatimde beni ziyaret
etmiti.
Bu seferki yanlmal edimde, kendini duyuran eyin zeletirinin sesi
olduu grlecektir. Yanlmal edim bylece bir kendini knama arac olarak i
grmektedir: bu yanl, baka bir yerde ilenmi yanl simgelemektedir,
(d) Yanlmal edimler elbette saysz dier anlalmas g amalara da

hizmet edebilir. te ilk rnek. Bir ey krdm ok enderdir. zellikle hnerli
olduumdan deil, sinir-kas aygtmn anatomik btnl sonucu, ho
olmayan sonular douracak bu trden sakar hareketler yapmam iin gerekli
ortam yok. Dolaysyla evimde benim krdm hibir nesne anmsamyorum.
alma odamdaki yerin darl (kk bir koleksiyonunu yaptm) birka
toprak ve ta antikay akla gelebilecek en rahatsz konumlarda ve grenlerde bir
eye arpp kracam kaygsn uyandracak ekilde koyup kaldrmak zorunda
brakmtr. Ancak bu hibir zaman bama gelmemitir. yleyse neden bir keresinde mrekkep hokkamn mermer kapan yere drp krdm?
Mrekkep hokkam, Untersberg mermerinden oyulmu alt dz bir
muhafazann iinde durur; hokkann kapanda, ayn tatan yaplm bir tuta
bulunmaktadr. Bu hokkann ardnda bronz heykelcikler ve toprak figrler
halka eklinde dizilmitir. Yazmak zere masama oturdum, kalem tutan elimi
inanlmaz bir beceriksizlikle ileri doru uzattm ve hokkann o anda masann
zerinde durmakta olan kapan yere drdm.
Aklamay bulmak zor deildi. Birka saat nce kz kardeim yeni aldm
birka eye bakmak zere odama gelmiti. Hepsini ok beendi ve dedi ki:
"Yaz masan imdi gerekten ok gzel grnyor; yalnz hokka bunlara
uymuyor. Daha gzel bir hokka almalsn." Kardeimle km birka saat
odama girmemitim. Ama girdiimde, mahkm edilen hokkann cezasn
yerine getirmitim anlalan. Acaba kardeimin szlerinden nmzdeki
herhangi ilk kutlamada bana daha gzel bir hokka armaan etmeyi dnd
sonucunu karmtm da ipucunu verdii tasarsn gerekletirmeye zorlamak
amacyla m sevimsiz eski hokkay paralamtm? Eer bu doruysa, kolumun
hareketi yalnzca grnte sakarlkt; gereklikte son derece yerinde, iyi
ynlendirilmi ye evresindeki daha deerli nesnelere zarar vermemeyi
baarm bir hareketti.
Gerekten de, grnte kazara gerekleen beceriksiz bir dizi hareket iin
bu yargy kabul etmemiz gerektii inancndaym. Geri, bir
dzensiz-spastik hareket gibi iddetli ve frtnal bir gsteri oluturuyorlar ama

bir tasar tarafndan ynlendirildikleri ortaya kyor, ve amalarna, genelde
bilinli istenli hareketlerimizin baars saylamayacak bir kesinlikle
ulayorlar. Dahas, histerik nevrozun devimsel davurumunda ve ayrca
ksmen uyurgezerliin7 devimsel edimlerindeki iki zellii de bunlardaki
iddeti ve hedefe ulamadaki amazl ieriyorlar. Bu gerek, gerek bu
olgularda, gerek sz konusu edilen hareketlerde ayn bilinmeyen canlandrc
deitirme srecinin var olduunu gsteriyor.
Frau Lou Andreas-Salomenin kendi zerinde yapt bir gzlemi8 ieren bir
baka olay, bir "beceriksizlik" ediminde inat srarn aklanmam amalara
nasl hi de beceriksiz olmayan bir ekilde hizmet ettiinin inandrc bir rnei
olabilir:
"Stn pek bulunmad ve pahal olduu bir dnemde, durmadan st
taryor, her seferinde de mthi bir tela ve fkeye kaplyordum. Dier
zamanlarda hi de dalgn ya da dikkatsiz olmamama karn st tarmadan
kaynatabilme abalarm sonusuz kalyordu. (Druzhok 'Dostun Rusas
adna en azndan bir insan kadar lyk olan) sevgili beyaz teriyerimin
lmnden sonra zellikle dalgn ve dikkatsiz olmam beklenebilirken, st artk
tarmadm fark ettim! Aklma gelen ilk dnce u oldu: Neyse tamad,
ocaa ya da yere dklen st ziyan olacakt!1 Ve ayn anda Dost'um,
gzlerimin nne geldi, orackta oturmu, itahl gzlerle stn kaynamasn
izliyordu, ba azck yana eilmiti, kuyruunu umutla sallyor, byk bir
gvenle, gerekleecek olan o harikulade kazay bekliyordu. Artk her eyi anlamtm, ayrca, kpei, farknda olduumdan da fazla sevmi olduum ortaya
kmt."
Bu trden gzlemleri derlediim9 son birka yl iinde az ok deeri olan
baz nesneleri drme ya da krma gibi birka deneyim daha yaadm, ama bu
olgularn incelenmesi sonunda, olaylarn istend bir rastlantnn ya da
istemeden yaptm bir beceriksizliin sonucu ol-
[Freud "uyurgezer kesinlii kavramna bu kitabn sonlarnda, s. 279'da yeniden dnyor.

Daha sonraki basklarda yazar tarafndan alntlanm (yukarda, s. 173 ve 174'de) iki rnekte
tekrar kullanld.]
8
[BU rnek 1919'da eklenmitir.]
9
[Bu paragrafla onu izleyen drt paragraf, 1907'de eklenmitir.]
madii kansna vardm. rnein bir sabah, ayamda hasr terlikler, srtmda
sabahlkla bir odadan geerken ani bir itkiye boyun edim ve terliklerimden
birini ayamdan duvara frlatarak gzel, kk bir mermer Vens
heykelciinin yere dmesine neden oldum. Heykel parampara olurken, klm
kprdatmadan Buschtan u dizeleri aktardm:
"Ach! die Vertus ist perd
Klckeradoms! vo n Medici!"10
Benim bu yabanl hareketim ve zarar sessiz sakin kabulleniim, o

dnemdeki durum dikkate alnarak aklanmaldr. Ailemden biri11 ar hastayd
ve ben, iyileecei umudunu gizliden gizliye yitirmi bulunuyordum. O sabah,
ok iyi bir gelime olduunu renmi, ve kendi kendime, "Demek yaayacak!"
diye dnmtm. Dolaysyla ykc fke nbetim, yazgya kran
duygularm dile getirmeme hizmet etmi sanki iyilemesi iin bir adak
adamm gibi bir "kurban sunma edimi gerekletirmemi mmkn klmt!
Bu ite kurban olarak Medici Vensnn seilme nedeni iyileme halindeki
kiiye duyulan sonsuz sayg ve sevgiden baka bir ey deildi; ama imdi bile,
nasl anszn kararm verdiimi, ylesine amaz bir ekilde nian aldm ve
krlarn ok yaknndaki nesnelerden herhangi bir bakasna arp- mamay nasl
baardm bilemiyorum.
Gene bir kurban sunmann sz konusu olduu bir baka krma olaynda, bir
kez daha elimden kayan bir kalemden yararlanmtm; ancak bu olayda krma,
ktl kovmak ve tvbe etmek zere sunulan bir kurban etme eklini almt.
Bir keresinde sadk ve deerli bir dostumu, bilindndan gelen baz iaretleri
yorumlayarak edindiim bilgilere dayanarak eletirmitim. O bundan alnm ve
bana dostlarm ruh zmsel yaklamlarla deerlendirmememi isteyen bir
mektup gn-
["Ahh! Vens de yok oldu gitti!

yle de deerliydi ki! Medici den kalma! |
Wilhelm Busch, Diefromme Helene (Dindar Helen), VIII. Blm.]
10
[Burada sz konusu olan, Freudun en byk kznn 1905'teki hastaldr.(Jones,
1957,409.) Ayrca kar.aada s. 210.]
dermiti. Hakl olduunu kabul etmek zorundaydm, onu yattrmak zere bir
yant yazdm. Bu mektubu yazarken nmde daha yeni aldm ok gzel bir
srlanm Msr heykelcii duruyordu. Bunu, anlattm ekilde krdm ve
hemen daha byk bir ktl uzaklatrmak amacyla bu kazaya neden
olduumu dndm. Neyse ki, her ikisini dedostluu da heykelcii de
krlan yeri hi gstermeyecek ekilde yaptrmak mmkn oldu.
nc krma daha az ciddi konularla ilgiliydi; artk houma gitmeyen bir
nesnenin Visclier'in Auch Einer'inden12 bir deyile sylersek sadece bir
klk deitirmi "idam"yd. Bir sre gm sapl bir baston kullanmtm. Bir
keresinde ince maden kaplama benim dmda bir nedenle bozulmu ve ok
kt bir ekilde onarlmt. Baston onarmdan geldikten ksa bir sre sonra,
ocuklarmdan birini ayandan yakalamak iin haylaz bir giriimde bulundum,
doal olarak baston krld ve ondan kurtuldum.
Btn bu olgularda ortaya kan zararn soukkanllkla karlanmas,
kukusuz bu edimlerin gerekletirilmesinin ardnda bilind bir amacn
bulunduunun kant olarak kabul edilebilir.
Bir nesnenin krlmas13 gibi basit bir parapraksinin bile nedenlerini
aratrrken, kiinin andaki durumuyla ilgili olmann tesinde, olay kiinin
ok uzak gemiine balayan ilikilerle karlamas olasdr. Jekelsin (1913)
aadaki zmlemesi, buna iyi bir rnek olabilir:
"Doktorun, deerli olmamakla birlikte ok gzel bir toprak vazosu vard.
Bu, gemite bir (evli) kadn hastann kendisine gnderdii deerli eylerin
de aralarnda bulunduu birok armaandan biriydi. Kadnda bir ruhsal
hastalk kendini gsterdiinde, doktor ok gzel olduu iin vermeye
kyamad bu ok daha az pahal vazo dnda btn armaanlar hanmn
akrabalarna gnderdi. Bu davrannn uygun olmadn ok iyi biliyordu,
ancak bu vazonun aslnda hi deerli olmadn, onu paketlemenin gii
olduunu falan ne srerek vicdann rahatlatmt. Birka ay sonra, bu
hastann tedavisi kar
romann yazan Theodor Vischer (1807-87), Freud'un esprileri konu alan kitabnda
(1905c) yaptlarndan tekrar tekrar alnt yapt bir Estetik Profesrdr. Ayrca bkz. yukarda, s.
172, n. 6.]
12
[Bu
lnda kendisine borlu olduu (tartmal) paralan tahsil etmek zere bir
avukat tutma noktasna geldi. Bir kez daha kendini sulamalar ortaya kt;
doktor, bir an iin akrabalarn, u zimmetine geirme denebilecek olay
kefedebilecekleri ve mahkeme srasnda bunu kar kant olarak
kullanabilecekleri kaygsna dt. Gerekten de bir sre iin bu ilk etmen
(kendini sulamas) ylesine glyd ki, bir anlamda kendine mal ettii
nesneye karlk olarak, vazonun deerinin belki de yz kat olan alacandan
vaz gemeyi bile dnd. Ancak sonra bu fikri kafasndan kovdu ve sama
diye bir kenara brakt.
"Bu dncelerle doluyken, vazoya su koyaca tuttu; kaslann iyi
denetleyebilen, pek nadir olarak bir ey kran biri olmasna karn, olaanst
beceriksiz' yapmakta olduu ile en kk bir organik ilikisi
bulunmayan bir hareket yapt, vazo masadan dt, be, alt byk paraya
ayrld. stelik bu olay, bir nceki gnn akam, hayli kararszlk geirmekle
birlikte, bu vazoya iek koyup konuklarn arlayaca yemek masasnn
zerine yerletirmeye karar verdikten sonra oluyordu. lk aknlk ve znt
anlarndan sonra paralar toplad, evirip evirerek, yerleip yerletirerek
vazoyu tmyle onarmann hl mmkn olduunu dnmeye balad,
balad anda byk paralardan iki tanesi elinden kayd; tuzla buz oldular,
bylece vazo umutlan tmden yok oldu.
"Kukusuz bu parapraksi, doktorun saklad ve bir lde kendisine
tannmayan hakk iddia etmesini engelleyen bir eyden kurtulmasn
salayarak, grlecek mahkemede kendisine yardm etme amac gtmektedir.
"Ama bu dolaysz belirleyiciden ayr olarak, paraprakside, her ruhzmlemeci bir baka, ok daha derin ve daha nemli simgesel belirleyici
grecektir; nk vazo, kuku gtrmez bir kadn simgesidir.
"Bu kk yknn kahraman, gen, gzel ve ok sevgili Kars m ok
trajik bir ekilde yitirmiti. znde, bu talihsizlikten kendisini sorumlu tutmas
('gzel bir vazoyu krmt1) nedeniyle bir nevroz geirdi. Dahas, artk
kadnlarla ilikiye girmedi, evlilikten ve uzatmal ak ilikilerinden holanmaz
oldu; bilindnda bunlarn l Karsna ihanet olacan dnyor, ancak
bilinli olarak kadnlara talihsizlik getirdii, bir kadnn onun yznden kendini
ldrebilecei falan fi
kirleriyle bir manta oturtuyordu. (Vazonun temelli kendisinde kalmasna karar

vermedeki doal isteksizliin nedeni buydu!)
"Libidosunun gcn dikkate alrsak, bu doktor iin en uygun ilikilerin oalan gerei geici olan evli kadnlarla kuraca iliki (baka birisinin
vazosunu bu yzden vermezlik ediyordu) olmasna amamak gerekir.
"u iki etmen, bu simgeletirmeyi przsz bir ekilde dorulamaktadr.
Doktor, nevrozundan dolay ruh zmsel tedaviye girmitir. Toprak
earthenware' vazonun krln anlatt seansta, bir sre sonra gene kadnlarla
olan ilikisinden sz etmeye balad ve kendisini ar zor beenen biri olarak
grdn syledi; rnein kadnlarda dnyasal-olmayan gzellik unearthly
beauty') aryordu. Bu elbet, (l, yani unearthly) karsna bal olduunun ve
"dnyasal gzellikle
earthly beauty" hibir alveriinin olmasn istemediinin ok ak bir
belirtisiydi; toprak earthenware ("earthly") vazo bu yzden krlmt.
"Duygularn aktarrken, tam doktorunun kzyla evlenme fantezisini
oluturduunda, karlnda nasl bir armaan istediinin ipucunu verircesine,
doktora bir vazo armaan etti.
"Belki de parapraksinin simgesel anlam birka baka eitlemeyi de ele
veriyor rnein vazoyu doldurmak istememesi vb. Ama bana en ilgin
gelen, (byk bir olaslkla nbilinte ve. bilindnda olmak zere ayr ayr
ileyen) birka, en azndan iki itici gcn parapraksinin tekrarlanmasnda
vazoyu krmas sonra da paralarn elinden drmesinde yansmas.14
zmlemenin zaman zaman ortaya koyduu, ama daha ok da popler
olarak bu eylemlerle ilgili boinanlann ya da nktelerin yorumlarnn ele
verdii zere drme, devirme ve nesneleri krma, ou kez bilind
dnceler zincirini dile getirmeye yarayan edimlerdir. Tuzun dklmesi, arap
bardann devrilmesi, drlen bir ban yere saplanmas. ile ilgili
yorumlar, ok iyi bilinmektedir. Bu trden bo inanlarn sunduu yorumlarn ne
derece ciddiye al-
14
[Kr. s 137 (b).]

[BU blmdeki birinci ve nc paragraflar 1901den kalmadr, ikinci paragraf 1910'da
eklenmitir.]
15
naca sorusunu daha sonra [s. 283 ve devamnda] ele alacam. Ancak
burada, tek tek beceriksiz edimlerin her zaman iin ayn anlama gelmediini, ama koullara bal olarak u ya da bu amac simgeleme yntemi
olarak i grdn sylemekle yetineceim.
Yaknlarda evimde, allmn dnda ok sayda bardak ve taban
krld bir dnemi yaadk; zararn bir ksmndan ben sorumluydum. Ama
kk ruhsal salgn aklamak g deildi; o gnlerde en byk kzmn
dn yaplacakt. Bu tr kutlamalarda baz aralar bilerek krmak ve
ayn zamanda ans getirecek bir eyler sylemek gelenek^ tendi. Bu
gelenek bir eit kurban sunma da olabilir, baka bir simgesel anlam da
olabilir.
Hizmetiler nazik eyalar drp krdklarnda, ilk aklmza gelen
bunun ruhbilimsel aklamasn yapmak olmuyor elbet, ama gene de burada
da bilinmeyen itici glerin rol oynamas olasl yok deildir. Eitim
grmemi kiiler sanatn ve sanat yaptnn deerini takdir etmekten ok
uzaktr. Hizmetilerimiz, zellikle de (deerini anlamadklar) bu nesneler
onlar iin bir i kayna haline geldiinde sanat rnlerine kar asla dile
getirmedikleri bir dmanlk beslerler. te yanda ayn eitimi grm, ayn
kkenden gelmi kiiler kendilerini efleriyle zdeletirmeye ve personelin
nemli bir paras olarak grmeye baladktan sonra, altklar bilimsel
kuramlardaki ara gereleri kullanrken ou kez byk ustalkla,
gvenilirlik gsterirler.
Burada,16 gen bir teknisyenin aktard ve bir maddi zarar olgusundaki
ileyii anlamamza yardmc olan bir rnek vereceim:
"Bir sre nce bir teknik okulun laboratuvarnda birka renciyle
birlikte bir dizi karmak esneklik deneyleri zerinde alyorduk, tmyle
gnll olarak stlenmitik bu ii ama artk beklediimizden fazla
zamanmz almaya balamt. Bir gn arkadam F. ile laboratuvara
dndmde, o gn evde yapacak k ii olduundan kendisi iin burada
bunca zaman yitirmenin ok rahatsz edici olduunu syledi. Ona hak
vermemek elimde deildi, geen haftaki bir olaya gnderme yaparak yar
aka yar ciddi, Umalm makine gene bozulsun da ii brakp eve erken
gidelim,1 dedim. blm gerei, F.ye presin musluunu ayarlamak
dyordu; yani, musluu dikkatle aacak, basn
altndaki svnn yava yava biriktireten hidrolik presin silindirine

akmasn salayacakt. Deneyi yneten kii, manometrenin banda
durmutu, yeterli basnca ulaldnda yksek sesle stop!1 diye bard. Bu
buyruk zerine F. muslua yapt ve btn gcyle dndrd
ama sola dndrd! (Btn musluklar saa dndrlerek kapanr.) Bu,
biriktireteki btn basncn anszn prese yklenmesine neden oldu,
balant borular, bu basnc kaldracak ekilde yaplm deildi, dolaysyla
biri hemen patlad makineye pek zarar olmayan, ancak bizi o gn ii
askya alp eve gitmek zorunda brakacak bir kazayd bu. Bu arada unu da
belirteyim, bir sre sonra F. ile bu olay kokuurken, arkadamn, benim
kesinlikle anmsadm o dileimi hibir ekilde anmsamamas tipiktir i
Gene ayn ekilde,17 dme, tkezleme ve kaymann, her zaman
devimsel edimimizin tmyle kaza sonucu gereklemi baarszlklar
olarak yorumlanmalar gerekmez. Bu deyilere dilimizin verdii ifte
anlam, bedenin dengesinin yitirilmesi eklinde temsil edilen ne trden
fantezilerin sz konusu olduunu belirtmeye yeterlidir. Hibir hasara yol
amayan bir dmeden sonra dmenin okundan kaynaklanan travmatik
histeri olarak deerlendirilen hafif sinir hastalklarna yakalanm ok
sayda kadn ve kz hastam oldu. O dnemde bile, bu olaylarn (dme ile
nevrozun) arasndaki balantnn farkl olduunu, dmenin zaten bir
nevrozun rn olduunu ve belirtilerin altnda yatan gler olduu
varsaylacak cinsel ierikli bilind fantezileri da vuran olaylar olduu
izlenimi vard bende. u atasz de ayn eyi anlatmyor mu: "Bir kz
derse srt st der."
Bir dilenciye18 bakr ya da kk bir gm para yerine altn para verme
olgusunu da yanlmal edimlerden sayabiliriz. Bu tr yanllarn aklanmas
kolay. Bunlar, yazgy iyiletirmek, ktl uzaklatrmak falan amacyla
yaplan kurban sunma edimleridir. Eer fedakr bir anne ya da teyze,
yapt yry srasnda bu trden isteksiz bir cmertlik sergilemeden
hemen nce evden karken bir ocuun salyla ilgili kayglan dile
getiren bir eyler duymusa* bu uygun bulunmayan yanl para verme
kazasnn anlamyla ilgili kuku duy
mak yersiz olur. Bylece, imdi artk kr krne inanmayan mantmzn

tepkileri karsnda bilincimizin ndan saknmas gereken btn o dindar
ve batl detlere uymamz, parapraksilerimiz sayesinde mmkn oluyor.
(f) stemeden19 ya da rastlant sonucu yaplan edimlerin, aslnda bilerek
isteyerek yapld gr, baka hibir alanda, iki olaslk arasndaki snrn
gerekten de ok belli belirsiz grnd cinsel etkinlik alannda olduu
kadar kolayca kabul edilemez. Birka yd nce yaadm bir deneyim,
grnte beceriksiz bir hareketin byk bir kurnazlkla cinsel amalar iin
kullanlabileceinin iyi bir rneini oluturmaktadr. Dostlarmn evinde,
orada konuk olarak kalan ve bende, uzun sredir sndn sandm ho
duygular uyandran bir gen kzla tantm. Duygularmdan dolay neeli,
konukan ve saygl bir hava iindeydim. Ayn zamanda bu duygularmn
nasl olup da uyandm bulmaya alyordum; bir yl nce ayn kz beni
hi etkilememiti. Kzn amcas olan ok yal bir beyefendinin odaya
girmesiyle ikimiz de kede duran sandalyeyi getirmek zere yerimizden
frladk. Kz benden daha atikti ve sanyorum sandalyeye daha yaknd; dolaysyla sandalyeyi nce o ald ve arkaln gsne dayayp iki eliyle
oturma yerinden tutarak tamaya balad. Ben, oraya daha sonra varmtm
ama gene de sandalyeyi tamak amacndaydm, derken anszn kendimi
kzn arkasnda kollarm ardndan dolam halde buldum; bir an iin
ellerim kzn nnde ve belinde birleti. Doal olarak bu durumun ortaya
kmasyla ortadan kalkmas bir oldu. Sanrm bu beceriksizlikten ne byk
bir ustalkla yararlandm kimsenin de dikkatini ekmedi.
Bir de, arada srada, sokakta yrrken arpmamak iin bir o yana bir
bu yana ekilmek eklindeki sinir bozucu ve beceriksiz hareket vardr. Biri
birka saniye iin bir o yana bir bu yana ekilir ama her seferinde
karsndaki kiiyle ayn tarafa ekiliyordur, sonunda ikisinden biri
karsndaki adamla (ya da hanmla) yz yze gelecek ekilde dimdik durur;
bu "birine engel olmann" gene eski zamanlardan kalma yakksz ve
kkrtc bir davran olduunu ve bir beceriksizlik maskesi
ardnda cinsel amalar bulunduunu dnmmdr. Nevrotiklere

uyguladm ruh zmlemesinden, gen insanlarn ve ocuklarn naiflii
diye betimlenen eyin ou kez, uygun olmayan bir eyi utanma duymadan
syleyebilmek ve ya da hareketi yapabilmek iin kullanlan bu trden bir
maske olduunu biliyorum.
Wilhelm Stekel de kendisinde gzlemledii ok benzer olgular
aktarmt.20 "Bir eve girdim ve sa elimi beni karlayan hanma uzattm.
Bunu yaparken anlalmas nerdeyse olanaksz bir ekilde, sabahlnn
geveke balanm fiyongunu zmenin yolunu bulmutum. Onur krc
herhangi bir davranta bulunmak aklmdan gemiyordu; ama gene de bu
beceriksizlii bir sihirbaz ustalyla gerekletirmitim."
21
Yaratc yazarlarn, parapraksileri, tp benim burada ne srdm
zere, anlam tayan ve itici gleri bulunan olgular olarak ele aldklarn
gstereli kantlar daha nce tekrar tekrar [kr. s. 128 ve 165] sunmutum.
Dolaysyla bir yazarn nasl nemli bir beceriksiz hareket ortaya atp bunu
daha sonraki olaylarn hazrlaycs olarak kullandn yepyeni bir rnekle
grmek bizi artmayacaktr.
ite Theodor Fontanenin L'Adultera [Zina Yapan Kadn, 1882] adl
romanndan bir blm: "...Melanie srad ve byk toplardan birini onu
selamlyormu havasnda kocasna att. Ama iyi nian almamt, top bir
yana utu ve onu Rubehn yakalad." Bu kk episoda yol aan geziden
dnldnde Melanie ile Rubehn arasnda filiz vermekte olan bir sevginin
ilk iaretlerini ortaya koyan bir konuma geer. Bu sevgi tutkuya dnr,
sonunda Melanie kocasn terk ederek kendisini tmyle sevdii adama
verir. (H. Sachs bildirdi.)
(g) 22 Normal insanlarn gerekletirdii parapraksilerin etkileri kural
olarak ok zararsz trdendir. Tam da bu nedenle, ciddi sonular douran
rnein bir doktor ya da kimya uzmannn yapt yanllar gibi ok
nemli
yanllarn burada sunulan yaklamla
deerlendirilip
deerlendirilemeyecei zellikle ilgin bir sorudur. [Ayrca kr. Yukarda s.
154-57.]
21
[de eklenmitir.]
22
[Bu paragrafla bundan sonraki, 1917'de

eklenmitir.]
la tedavisi yaptm durumlar ok seyrek olduundan, yalnzca bir tek

kiisel tbbi yanlma rnei verebiliyorum. Yllardr gnde iki kez ok yal bir
hanm ziyaret ederim.23 Sabah ziyaretlerimde, tbbi hizmetim iki edimle
snrldr. Gzne birka damla ila damlatrm ve ona morfin inesi yaparm.
Her zaman benim iin iki ie hazrlanm olur: Gz damlasnn bulunduu
mavi ie ve morfin solsyonunun bulunduu beyaz ie. ki ilem srasnda,
aklm kukusuz genellikle baka eylerle meguldr; bu ileri artk yle sk
yapmmdr ki, dikkatim serbestmi gibi davranr. Bir sabah alkn
devinimimin yanl ilediini fark ettim. Damlal mavi ieye deil de beyaz
ieye sokmu ve gze gz damlas yerine morfin damlatmtm. Mthi korktum, sonra da birka damla yzde ikilik morfin zeltisinin gz kapa zarna
bile zarar vermeyeceini dnerek rahatladm. Korku duygusu bir baka
kaynaktan gelmi olsa gerekti.
Bu kk yanl zmlemeye giritiimde ilk nce zme bir kestirme
yol salayan "sich an der Alten vergreifen"24 tmcesini dndm. Bir gece
nce gen bir adamn bana anlatt ve ierii ancak ve ancak kendi annesiyle
cinsel ilikiyi gsterebilecek bir dn25 etkisi altndaydm. Sylencedeki
[Oedipus] Kralie okaste'nin yanda kar durulacak hibir eyin grlmeyii,
kendi annesine k olan biri iin asla annenin o andaki ya deil, kiinin
ocukluundan aktarlm gen mnemik imgesinin nemli olmas nedeniyle
bana uygun grnyordu. ki dnem arasnda gidip gelen bir fantezi bilinli
hale gelip de, iki dnemden birine kesinlikle balandnda bu trden uyumsuzluklar her zaman ortaya kar. te doksann gemi hastama bu dncelere
dalm bir halde gelmitim ve herhalde, khinlerin ngrlerinde ortaya kan
Yazgyla arasnda bir iliki bulunan Oedipus sy-
[S. 196 ve 285de de anlan bu yal hanm, Dlerin Yorumu'nda (I90a),P.F.K.t 4, II.
Blmn sonuna yakn bir yerde ve V. Blmde C Blmnn sonuna yakn bir yerde <je
grnmektedir.]
24
[Yal kadna zor kullanmak. Almancadaki vergreifen'" szc hem pot krmak" hem
de "bir saldrda bulunmak" anlamlarna gelin]
23
25
Kral Oedipus sylencesinin anlalmas iin gerekli anahtar iermesi nedeniyle "Oedipus
d" diye adlandrdm d. Sofoklesin metninde byle bir d, okate'nin azndan anlatlr
[982. dize ve devam.]. Bkz. Dlerim Yorumu (1900 a\ PF.K., 4, V. Bolm (D) (b). .
lericesinin evrensel insansa! ynn kavramaya ok yakndm; nk o noktada

"yal kadna" zor kullanm ya da saldrda bulunmutum. Burada gene
yanlmal edim zararsz; morfin zeltisini gze uygulamak ya da gz
losyonunu enjekte etmek eklindeki olas iki yanltan ok daha zararsz olan
semitim. Bu durumda, ciddi hasarlara neden olabilecek yanllarda,
tarttm olgularda olduu gibibilind bir amacn varl olasln kabul
edip edemeyeceimiz sorusu yantsz kalyor.
Demek ki elimdeki malzeme, beklenecei zere beni g durumda
brakyor, gene tahminlere ve karsamalara kalyorum. Bilindii gibi ' ar
psikonevroz olgularnda belirtilerden biri de, zaman zaman hastann kendini
sakatlamas eklinde ortaya kar ve bu trden hastalarda, ruhsal atknn olas
sonularndan birinin kendini ldrme olaca asla gz ard edilemez. Bu trden
hastalarn bana istemeden gelen kazalardan ounun aslnda kendine zarar verme
olgular olduunu artk rendim26 ve inandrc rneklerle de kantlayabilirim.
Burada olan, srekli tetikte duran ve normalde kendine kzma eklinde da
vurulan ya da bir belirtinin olumasna katkda bulunan bir kendini cezalandrma
itkisinin, frsatlarn nne koyduu bir d durumdan yararlanmas, ya da arzulanan
zarar verici etki gerekleinceye kadar o duruma yardmc olmasdr. Bu trden
gelimeler, fazla ar olmayan olgularda bile nadir deildir ve bunlar, bilind
amacn roln, birka zellikle yani rnein hastalarn kaza olarak
deerlendirdii olay karsndaki dinginlikleriyleele verirler.27
Birka olguyu aktarmak yerine,28 kendi tbbi deneyimlerimden tek bir rnek
vereceim. Gen bir evli kadn bir araba kazasnda ayan diz altndan krm ve
haftalarca yataa balanmt; olayn ilgin yan, kadnn ac duyduunu belli eden
hibir iaretin bulunmay ve bu ta-
26
[1924'ten nceki basmlarda tmce yleydi: "...ve bir gn... Kantlayacam.]
27
Amac tmden kendim yok etme olmayan kendini sakatlamann, bir kazann ardna
gizlenmek ya da kendiliinden gelen bir hastala yakalanmaya yknmek yoluyla kendini
da 'varmaktan baka seenei yoktur. Eskiden, kendini sakatlama geleneksel bir yas
iaretiydi; baka dnemlerde dindarlk ya da dnyadan el etek ekme eilimlerini dile
getirebiliyordu.
lihsizlii byk bir soukkanllkla karlamasyd. Bu kaza, uzun ve ar bir

sinir hastal getirdi ve kadn sonunda ruh zmlemeyle tedavi edildi. Onu
iyiletirme sreci iinde, kazay evreleyen koullan ve kazadan nceki baz
olaylar rendim. Gen kadn evli bir kz- kardein evinde, kadnn ok
saydaki kz ve erkek kardeleri, onlarn karlar ve kocalaryla birlikte ok
kskan olan kocasyla yayordu. Bu ili-dl evrede, bir akam
ustalklarndan birini sergilemeye kalkt: akrabalarnn yrekten alklad,
ancak kocasnn pek holanmad kusursuz bir kan-kan dans yapt; danstan
sonra kocas kulana "Gene bir sokak kadn gibi davranyorsun!" diye
fsldad. Yaraya parmak baslmt bu szn yalnzca dans gsterisi
nedeniyle sylenip sylenmediini aratrmayacaz. Kadn, rahatsz bir gece
geirdi. Ertesi sabah bir araba gezisine kma istei duydu. Atlar kendi seti,
bu ifti geri gnderip, u ifti istedi. Kz kardei bebeiyle dadsn da onunla
birlikte gndermek istedi; hastam buna iddetle kar kt. Gezi srasnda
sinirlilik iaretleri gsterdi; arabacy atlarn rkt konusunda uyard,
huzursuz hayvanlarn bir an iin gerekten de glk yaratmas zerine
korkuyla arabadan, atlad ve ayan krd; arabada kalanlara hibir ey olmad.
Bu ayrntlar rendikten sonra, kazann gerekten de nceden dnld
kukusunu pek duyamasak da, sua bylesine uyan bir cezay gerekletirmeye
zorlayan ansn yakalanmasndaki baarya hayranlk duymadan edemeyiz.
nk imdi artk kadn iin kan-kan yapmak uzun sre olanaksz hale
gelmiti.
Bana ait kendini-incitme ya da sakatlamalara gelince, yaamn olaan ak
iinde aktarabileceim bir ey bama gelmedi; ama olaand koullarda, bu
konuda hi de yetersiz olmadm gryorum. Ailemden biri bana dilini
srdndan, parman kstrdndan falan yakndnda, bekledii acma
yerine "Bunu neden yaptn?" sorusuyla karlar. Bir keresinde gen bir
hastam, seans saatinde (elbet ciddiye alnmamak zere) byk kzmla evlenme
niyetinden sz ettiinde baparmam sktrm mthi ac duymutum o
sralarda kzm bir sanatoryumda ar hasta yatyordu nk.29
Oullarmdan, hareketli mizac nedeniyle hastalandnda kendisine
baklmas k g olan, bir gn kendisine yataktan kmama cezas verildii
iin fke nbetine kapld ve gazetelerden aina olduu
29
[Sf 200deki 11 numaral dipnota baknz.]
bir olasl benimseyip kendini ldrecei gzdam verdi. Akam gsnde

kap koluna arpmas nedeniyle ien bir yeri gsterdi Bunu neden yat ve ne
demde istedii yolundaki ironik soruma on bir yandaki ocuk hemen aklna
gelmiesine, Sabahleyin sylemitim ya, kendimi ldrmeye giritim,
yantn verdi Bu arada unu belirtmeliyim, o dnemde, kendini incitme zerine
gelitirdiim grlerden ocuklarmn bilgisi olduunu sanmyorum.
Kaba bir deyile yan-tasarlanm kendini-indme olgusunun varlna
inanan herkes30 bilinli olarak tasarlanm, yaama kar bir tehditten ustalkla
yararlanma ve olay, elde olmadan baa gelen bir talihsizlik maskesi ardnda
gizleyebilme yetisine sahip kendini-yok etme (bilinsiz bir amala kendini
yok etme) diye bir eyin var olduunu varsaymaya da hazr demektir. Bylesi
kendini-yok etmenin seyrek olduu dnlmemelidir. nk kendini-yok
etme eilimi, belli lde, bu ii gerekletiren insan saysndan ok daha
fazlasnda vardr, kendini-incitme olaylar kural olarak bu gdyle hal bu
gdye kar duran gler arasnda bir uzlamadr ve kendini ldrmenin
eyleme dnt ve sonuland durumlarda, kendini ldrme eilimi ok
uzun bir sre ncesinden beri daha az gl bir ekilde ya da bilind ve
bastrlm bir eilim biiminde var olmu demektir.
Bilinli bir kendini ldrme niyeti bile zamann, aracm ve frsatn seer,
buna uygun olarak, bilind bir niyet ya da tasarnn, nedenlerin bir blmn
devralabilecek ve znenin savunma glerinin ynn deitirerek tasary bu
glerin basksndan kurtaracak ani bir frsat beklemesi gerekir.31 Burada ne
srdm grler, asl olmayan gereklemesine bilind olarak izin verildii
kukusunu haldi kard, grnte elde olmayan (at srtnda ya da arabada
yaanan) birden ok fazla
30
[Bu paragrafla bundan sonraki 1901de yazlmtr.]
Bilind gdlerinin bir ksmnn saldry desteklemesi nedeniyle erkein saldrsn geri
pskrtmede olanca kas gcn kullanamayan kadna ynelik bir cinsel saldrda da durum hi
farkl deildir sonu olarak. Bildiimiz zere, bu trden bir durumun kadnn gcn felce uratt
sylenir, yapmamz gereken tek ey, bu felcin nedenlerini eklemektir. Bu balamda Sancho
Panza'nn, adasnn valisi olarak verdii dhiyane yarg, ruhbilimsel adan hakl deildir (Don
Quixote, 2. Ksm, 45. Blm). Bir kadn bir adam iddet kullanarak onurunu ald savyla
yarg nne srkler. Sancho, za-
aksilik biliyorum. rnein subay arkadalaryla at yar yapan bir subay

atndan dt, yle ar yaralyd ki birka gn sonra ld. Kendine geldikten
sonraki davran baz bakmlardan artcyd; nceki davrannn daha da
artc olduu anlald. Sevgili annesinin lm onu ok zmt ve
arkadalarnn yannda hkra hkra alama nbetlerine tutuluyor, yakn
arkadalarna yaamdan bktn sylyordu. nceleri ilgisini hi ekmeyen
Afrikadaki bir savaa katlmak zere iini brakmak istiyordu.32 Eskiden
imek gibi bir binici olan gen adam her frsatta yan izmeye balamt.
Sonunda, ekilmeyi baaramad bu yartan nce kt bir eylerin olacan
sezdiini sylemiti; bu konulardaki grmz dikkate alndnda, sz
konusu sezgilerin doru kmas bizi artmayacaktr. imdi denilecek ki,
byle bir sinirsel depresyona girmi birinin bir at normal gnlerindeki gibi
denetleyememesine amamak gerekir. Haklsnz; ama "sinirlerin" bu
durumunun neden olduu devimsel ket vurmann olumasnn nedeni, bence
srarla zerinde durduum bu kendini-yok etme tasarsnda aranmaldr..
Budapeteden S. Ferenczi bilind bir kendini ldrme giriimi olarak
aklad,33 kaza grnmndeki bir silahla yaralama olgusunun
zmlemesini yaymlamam iin bana verdi. Buna ancak kendisiyle ayn
grte olduumu ekleyebilirim:
"Yirmi iki yanda bir gezici marangoz olan J. Ad., 16 ubat 1908de bana
bavurdu. 20 Mart 1907de sol akana giren kurunun operasyonla alnp
alnamayacan, yada bunun gerekli olup olmadn renmek istiyordu.
Arada bir ektii pek de iddetli olmayan ba aalan dnda kendini iyi
hissediyordu ve d muayene, sol akakta barut nedeniyle oluan kararma
dnda hibir aksaklk ortaya koy
31
karl olarak kadana adamdan ald bir kese altn verir, ama kadn gittikten sonra erecei
kadn izlemesini ye kesesini almasn syler. Kadnla erkek itie kaka dnerler, kadn adama
keseyi kaptrmad iin bbrlenmektedir. Bunun zerine Sancho yle der: "Eer onurunu da bu
keseyi savunduunun yans kadar. Bir kararllkla savunsaydn, adam onu senden alamazd."
32
Sava alanndaki koullarn, sonuta gene de dolaysz yoldan kamay bilinli bir kendini
ldrme giriimine yardmc olacak nitelik tad bellidir. Olguyu, Wallensteins Tod'daki
ISchillerin] [IV Perde, II. Sahne] Max Piccolomini'nin lmyle ilgili olarak sveli subayn
syledikleriyle karlatrn: "lmek istedii syleniyordu."
33
[Bu rnek 1910fda eklenmitir.]
mamt, bu durumda ameliyata gerek olmadn syledim. Olayn nasl

olduunu sorduumda, kazayla kendisini vurduunu aklad. Aabeyinin
silahyla oynuyordu, onu bo sanmt silah sol eliyle sol akana dayam
(solak deildi) ve parman tetie koymutu ve silah patlamt. Alt fiekli
silahta kurun vard. Silah eline alma fikri nereden geldi diye sordum:
Askere alnmak zere doktor muayenesine gitme zamanyd; bir nceki akam
klaya giderken kavga olaca kaygsyla silah yanma almt. Muayenede
varislerinden tr askerlik yapmas sakncal bulundu; bundan mthi utan
duydu. Eve gitti ve silahla oynamaya balad, kendini incitmek istiyor deildi
derken kaza oluverdi. Bunun dnda yaamndan memnun olup olmad sorulduunda, gs geirdi ve kendisini seven ama gene de terk eden bir kza
duyduu sevgiden sz etti. Amerikaya dpedz para kazanmaya gelmiti. Kz
izlemek istemi, ama anne-babas ona engel olmutu. Sevgilisi 20 ubat
1907'de, yani kazadan iki ay nce gitmiti. Btn bu kuku yaratc etmenlere
karn, hasta yaralanmann bir "kaza" olduu grnde srar ediyordu. Ama
ben, oynamaya balamadan nce silahn dolu olup olmadna bakmaymn
da, silah kendi akana da- yaynn da, ruhsal olarak karar altna alnm
(belirlenmi) edimler olduundan kesinlikle eminim. Hl mutsuz ak
serveninin zc etkileri altndayd ve anlalan orduda btn bunlar
unutmak" istemiti. Bu umudu da boa knca silahla oynamaya yani
bilind bir kendini ldrme giriiminde bulunmaya kalkt. Silah sa eliyle
deil de sol eliyle tutmas, gerekten de sadece oynadnn1 yani bilinli
olarak kendini ldrmeyi arzulamadnn kuvvetli bir kantyd.
Gzlemleyenin (Van Emden, 1912) bana ilettii34 bir baka grnte kazayla
ilenmi bir kendini-incitme zmlemesi, u ataszn anmsatyor:
Bakalar iin ukur kazan, iine kendi der!35
"iyi bir orta snf' aileden gelen Frau X., evli, ocuklu bir hanmdr. Bir
sinir rahatszl ektii dorudur, ama yaamnda yeterli bir uyum iinde
yaadndan, herhangi bir ciddi tedaviye hibir zaman
34
[Kr. Ecclesiastes, x, 8: "He that diggeth a pit shall fall into it."]
35
gereksinme duymamtr. Bir gn, yznde geici olmakla birlikte o zaman bir
anlamda arpc grnen bir ekil bozukluu oluuyor. Olay yle geliiyor:
Onarlmakta olan bir caddede yrrken bir ta ynnda tkezliyor ve yzn
evin duvarna arpyor. Btn yz izik iinde kalyor; gz kapaklan morarp
iiyor, gzlerine bir ey olacandan korktuu iin de doktor aryor. Bir ey
olmayaca konusunda rahatlattktan sonra sordum: 'Ama neden bu ekilde
dtnz?* Bu olaydan nce birka aydr mafsal enfeksiyonundan rahatsz olan
ve dolaysyla yrme gl eken kocasn o caddede dikkatli olmas iin
kendisini uyardn syledi; ve bu ekilde bir bakasn uyard eylerin
inanlmaz biimde kendi bana geldiini ve bunun da sk sk olduunu syledi.
"Geirdii kazay belirleyen eyin bu olduu konusunda tatmin olmu
deildim, bu nedenle bana anlatacak baka eyleri olabileceini syledim. Evet,
vard, kazadan hemen nce, caddenin kar tarafndaki bir dkkanda ekici bir
resim grmt; birden bu resmin ocuk odasna ok yakacan dnd ve
hemen almak istedi. Sama soluna baknmadan dosdoru dkkana doru
yrd, bir ta yn zerine dt ve derken de yzn elleriyle korumak
ynnde hibir giriimde bulunmakszn evin duvarna arpt. Resmi alma
niyeti annda unutuldu ve kadn en ksa yoldan evine dnd. Ama neden
sanza solunuza iyice bakmadnz?' diye sordum. eyy, dedi, belki de size
bir giz olarak anlattm olaydan dolay bir cezalandrmayd bu.' 'Demek sizi
bu kadar zmt?' Evet sonradan ok piman oldum; kendimi sefil,
sulu, ahlksz biri olarak gryordum, ama o zamanlar sinirlerim mthi
bozuktu.'
"Szn ettii giz, iftin, maddi koullan nedeniyle baka ocuk sahibi
olmak istememesi nedeniyle, kadnn kocasnn onayyla ocuk aldrm
olduuydu. Bu olay bir ebe tarafndan balatlm ancak bir uzman tarafndan
tamamlanmak zorunluluu kmt.
"'Srekli olarak, 'Sen aslnda ocuunu ldrttn,' diye kzyorum kendime,
byle bir eyin cezasz kalmayacandan korkuyordum ayrca. Gzlerime bir
ey olmayacana beni inandrdnza gre imdi iim rahat: Zaten artk
yeterince cezalandrldm saylr.'
Dolaysyla bu kaza, birinci olarak suunu hafifletmek iin, ikinci
olarak da aylardr srekli olarak bana geleceinden korktuu belki de ok

daha ar, ancak bilinmeyen bir cezadan kamak iin gerekletirilmi bir
kendini cezalandrmayd. Resmi almak zere dkkana doru kotuu anda
kocasn uyardnda bilindnda hayli etkin olan korkularyla birlikte btn
olay belleinde ste kt ve belki de una benzer szlerle dile getirildi: 'Neyine
gerek senin ocuk odasn sslemek?
ocuunu yok etmi birisin sen! Sen bir katilsin. imdi cezan bulacaksn
ite!
"Bu dnce bilinli hale gelmedi; ama onun yerine bu psikolojik
diyebileceimiz anda amaca uygun grnen ta ynnn yardmyla kendisini
hibir engelle karlamakszn cezalandrmak zere durumdan yararland.
Derken ellerini bile uzatmamasnn ve ayrca ciddi olarak korkmamasnn
nedeni buydu. Kazann ikinci ve belki de daha az nemli belirleyicisiyse
kukusuz ilenen sua ortak olduu anlalan kocasndan kurtulmak ynndeki
bilind arzusundan dolay kendini cezalandrmakt. Bu dilek, kadnn
caddedeki ta ynyla ilgili olarak, bacaklarndaki rahatszlk nedeniyle zaten
byk bir dikkatle yryen kocasna ynelttii tmyle gereksiz uy ansyla
kendini ele veriyordu."36
Olayn ayrntlar dikkate alndnda,37 insan Starcke'nin (1916) grnte
kaza sonucu gerekleen u yakarak kendini incitme olgusunu "kurban sunma
edimi" olarak deerlendirmesine hak verme eilimi gsteriyor:
"Damad askerlik hizmeti iin Almanyaya gitmek zorunda olan bir hanm
u koullar altnda ayan yakyor: Kz akama sabaha doum yapmay
bekliyordu ve savan tehlikeleri doal olarak ailede neeli bir hava
estirmiyordu. Hareketten bir gn nce, kzyla damadn yemee armt.
Yry iin rahat olan, genellikle ev iinde de giydii ayak kemeri ortopedik
destekli, backl botlarn nedense karp ko-
36
[1920'deeklenen dipnot:] Bir okurum, "parapraksi yardmyla kendini-cezalandrma"

konusunda unlar yazyor: "nsanlarn sokakta nasl davrandklar gzlense olaand bir
davran olmayan geen kadnlara bakmak zere dnen erkeklerin sk sk kk bir kazayla
karlatklarn grecektir. Bazen ykseltisiz kaldrmda bileklerini burkarlar; bazen elektrik
direine arparlar ya da baka bir ekilde kendilerini incitirler."
37 [1917de eklenmitir.]
asnn kendisine ok byk gelen ve zeri ak terliklerini giydikten sonra

mutfakta yemek piirmeye balad. Byk bir orba tenceresini ateten
indirirken drd ve bylece bir ayan zellikle de ak terliin
korumad ksm baya kt bir ekilde yakt. Elbet herkes bu kazay
"sinirlerin1' gerginliine balad. Bu yakma sunusundan sonraki ilk birka gn
scak eylerle urarken zellikle dikkatli davrand ancak bu, birka gn sonra,
scak et sosuyla bileini yakmasna engel olmad."38
Kiinin kendi btnselliine ve yaamna ynelik mthi bir fke,39 bu
ekilde kaza gibi grnen sakarln ve devimsel yetersizliin ardna
gizlenebiliyorsa, ayn gr baka insanlarn yaamlarn ve sa
38
[1924'de eklenen dipnot:\ Kazayla sakatlanma ya da lm gibi bu trden olgularn byk

bir ounluunda, aklama bir kuku konusu olarak kalr. Dardan bakan kiinin, kazann
istenmeden gerekleen bir olay olduunu dnmekten baka seenei yoktur, te yanda kaza
geirenle yakn ilikisi olan ve zel ayrntlar bilen birisi, elde olmayan olayn ardnda bir
bilind neden olduundan kuku duyabilir. Nianls sokakta inenen gen bir adamn anlatt
aadaki olay, burada szn ettiim "yakn ilikinin salad bilgi"nin ve szkonusu yardmc
ayrntlarn trn aklayan iyi bir rnek oluturmaktadr:
39
"Geen Eyllde, 34 yanda Fraulein Z. diye biriyle tantm. Hali vakti yerindeydi, ve
savatan nce nianlyd, ancak nianls 1916'da harekat srasnda subay olarak grev yaparken
ehit, olmutu. Birbirimizi tanmaya, karlkl holanmaya baladk, iki tarafn iinde bulunduu
koullar, zellikle de aramzdaki ya faik (ben 27 yandaydm) engel oluturduundan,
balangta evlenme dncemiz yoktu. Ayn sokakta karlkl evlerde oturduumuzdan ve her
gn bulutuumuzdan, zaman iinde ilikimizde bir yaknlama oldu. Dolaysyla evlenme fikri
ortaya kt ve sonunda ben bu ie raz oldum. Nian bu Paskalyada yaplacakt; ne var ki Fraulein
Z., nce M.de oturan akrabalarm ziyaret etmeyi tasarlyordu, ama Kapp Putsch darbesi diye anlan
[Berlin'de 1920 Martnda, bir kar devrimci coup d'etat giri imi] bir demiryollar grevi geziyi
anszn engellemi oldu, iilerin zaferinin ve onun sonularnn gelecekte yarataca kasvetli
manzara, ksa bir sre iin bizim masal durumumuzu da ama zellikle deiken mizal bir kii
olan ve bizim geleceimizde de yeni engeller grdn sanan Fraulein Z.nin ruhsal durumunu
etkiledi. Ancak 20 Mart Cumartesi gn, olaand sevinliydi beni ok artan ve giderek
iine alan bir havayd bu, yle ki ikimiz de her eyi pespembe grmeye baladk. Birka gn nce
bir ara birlikte kiliseye gitmekten sz etmi, ancak kesin bir tarih belirlememitik. Ertesi sabah, 21
Mart Pazar gn, 9.15'de kendisini hemen kiliseye gtrmem iin telefon etti; ama ben vaktinde
hazrlanamayacan iin, ayrca da yapmam gereken ilerim olduundan kabul etmedim. Fraulein
Z.de farkedilir bir d krkl sezmedim; kendisi yalnz gitmeye karar verdi, evinin
merdivenlerinde bir tanyla karlat, Tauentzienstrasse'yi geip Rankestrasseye giden ksa yolu
ok neeli bir havada ve aramzdaki konumaya deinmeksizin yrdler. Komusu olan bey, ona
esprili bir ekilde veda etti. [Kiliseye varmak iin] Fraulein Z.ye, [Bat Berlinin ana caddesi] Kur-
lklarn ciddi olarak tehlikeye sokan yanllara aktarabilmeyi olas klacak

adm, ok byk olmasa gerektir. Bu grn geerli olduunu gsterecek
kant, nevrotiklerle olan deneyimlerimden szlmtr, dolaysyla durumun
gereklerine btnyle uymamaktadr. Kat ya da kesin bir yanl hareket
olmayan ancak araz bildiren (semptomatik) ya da elde olmayan edim tanmn
hak eden ve daha sonra hastann atksn zmlememi olas klan ipucunu
oluturan bir e ieren bir olguyu aktaracam. Bir keresinde sevgiyle bal
olduu gen karsyla anlamazlklar kukusuz gerek bir temele dayanan,
ancak kendisinin deyiiyle, temelden yoksun olan ok zeki bir adamn evliliini
dzeltme grevini yklenmitim. Erkein kafasnda srekli olarak boanma
dncesi vard ve o sralarda iki kk ocuuna duyduu sevgi nedeniyle bir
kez daha bu iten vazgemiti. Buna karn srekli olarak boanma tasarsna
taklyor, durumu dayanlr klmann yolunu aramak ynnde hibir giriimde
bulunmuyordu. Bir atky dzeltme konusundaki bu trden bir yetersizlii,
ben bilind ve bastfrstendammda caddenin tamam grlecek ekilde geniledii noktada karya gemek kalmt;
ama kaldrma yakn bir yerde atlarn ektii bir taksi onu inedi. (Birka saat sonra lmesine
neden olan karacier ezilmesi.) Daha nce yzlerce kez o noktadan karya gemitik; Fraulein
Z., ar lde dikkatliydi ve aceleci davranmama sk sk engel olmutu; o sabah trafik de youn
deildi, tramvaylar, otobsler falan grev nedeniyle almyordu. Aa yukar o saatlerde,
nerdeyse kesin bir skunet vard; taksiyi grmese bile duymu olmas gerekirdi! Herkes bunun bir
"kaza olduunu varsayd. Benim aklma gelen ilk dnce uydu: Olanaksz ama te yanda
bunun kastl olduu tartma gtrmez.1 Bir ruhbilimsel aklama bulmaya altm. Hayli zaman
sonra, aklamay sizin Gnlk Yaamn Psikopatolojisi adl kitabnzda bulduumu sandm.
zellikle Frulein Z., eitli zamanlarda kendini ldrme ynnde belli bir eilim gsteriyordu,
hatta benim bile ayn ekilde dnmemi salamaya abalad ok kereler onu vazgeirdiim
dncelerdi bunlar, rnein daha iki gn nce bir yryten dndkten sonra, herhangi bir d
neden falan olmakszn lmnden ve mallarnn paylalmasndan sz etmeye balad. (Bu konuda bir ey yapm deildi ama! Bu grlerinin ardnda herhangi bir tasarnn olmadnn bir
belirtisi.) Bir grm dile getirmeme izin verilirse, bu felaketi ne bir kaza olarak, ne de bir
baylmann sonucu olarak deil, bilind bir amala yerine getirilmi ve elde olmayan bir
talihsizlik klana brnm kastl bir kendini yok etme olarak gryorum. Benim bu grm
Frulein Z.nin gerek daha nce, gerek beni tanmadan evvel, ayrca da daha yaknlarda
akrabalarna syledii szlerle ve son birka gn iinde bana syledikleriyle de dorulanmakta;
dolaysyla ben bu olay, onun gznde yerini baka hibir eyin dolduramayaca eski nianlsn
yitirmenin bir etkisi olarak kabul etme eilimindeyim."
[Bu paragraf 1900lerden kalmadr.]
rlm itici glerin birbirlerine kar mcadele etmekte olan bilinli itici gleri
glendirmede yardmc olduunun kant olarak grrm ve byle olgularda
atkya ruhsal zmlemeyle son vermeyi stlenirim. Bir gn adam bana
kendisini mthi korkutan kk bir olaydan sz etti. Knden ok daha
fazla sevdii byk ocuuyla srayp oynuyordu ["hetzer]; onu havada bir
aa bir yukar sallyordu ve bir keresinde belli bir noktada ayakta dururken
ylesine yksee kaldrd ki ocuun kafas neredeyse orada asl duran ar
gaz lambasna arpyordu. Neredeyse, arpyordu, ama pek arpmad ya da
belki de dedi! ocua bir ey olmad ama korkudan sersemledi. Baba,
kollarnda ocuk, korkudan donmu bir halde kalakald, anne ise bir histeri
krizi geirdi. Bu tedbirsiz hareketteki garip ustalk ve ana- babann tepkisindeki
iddet, bu kazada araz bildiren (semptomatik) bir edim sevgili ocua kar
yneltilmi bir kt niyeti dile getirmeyi hedefleyen bir edim aramaya itti beni.
ocua zarar verme itkisini bu ocuun tek ocuk olduu ve ok kk olmas
nedeniyle babasnn onu sevmesi ya da ilgi duymas iin henz bir nedeni
bulunmad dneme aktarnca, bu kt niyetle babasnn ocuuna kar
duyduu geleneksel sevgi arasndaki atky ortadan kaldrmay baardm.
imdi artk, karsndan pek memnun olmadndan, o zamanlar u trden bir
dncesinin ya da kararnn bulunabileceini varsaymak kolayd: "Eer benim
iin hibir anlam tamayan bu kk yaratk lrse, zgr olacam ve
boanabileceim." imdi bylesine sevdii yaratn lmesi arzusu,
bilindnda varln srdrmt. Bu noktadan hareketle, bu arzunun hangi
yolla bilindnda sabitletiini bulmak kolayd. Dorusu hastann bir
ocukluk ans ok gl bir belirleyici sundu: Annesine gre babasnn ihmali
sonucunda kk kardeinin lmesi, ana-baba arasnda iddetli kavgalara ve
boanma tehditlerine yol amt. Hastamn evliliinin bundan sonraki gidii,
ve benim tedavideki baarm, tahminlerimi doruluyordu,
Starcke (1916)40 yaratc yazarlarn kastl bir edim yerine bir yanlmak
edim koymaktan saknmadklarn ve bylece yanlmal edimi son derece
nemli sonularn kayna haline getirdiklerini gsteren bir rnek veriyor.
"Heijermann (1914) denemelerinden birinde bir yazarn bir dra
matik motif olarak kulland bir yanlmal edim, ya da daha dorusu yanl
edim var.
"Denemenin ad, Tom ve Teddie'. Bunlar bir varyete tiyatrosunda oynayan
bir dalg ift; duvarlar camdan bir havuz iinde bir hayli zaman suda kalp
birtakm numaralar yapyorlar. Kadn, son zamanlarda bir baka erkekle, bir
hayvan terbiyecisiyle ilikiye girmi. Dalg kocas bunlar oyundan nce
soyunma odasnda birlikte yakalam. lm sessizlii, gzda veren baklar
ve dalgcn Sonra grrz! sznden sonra oyun balyor. Dalg en zor
numarasn yapacak: Hava geirmeyecek ekilde kapatlm su dolu bir fda
'iki buuk dakika kalacak. Bu numaray birok kez yapmlard; f
kilitlenirdi ve Teddie kendi saatlerine bakarak saat tutmalar beklenen
izleyicilere anahtar gsterirdi. Bir de, anahtar bir iki kez numaradan havuza
drr, fnn alma saatinde hazr bulunmak zere aceleyle dalp karrd.
" gnk 31 Ocak akam, Tom, her zamanki gibi, capcanl ve evik
karsnn dzgn parmaklarnn tuttuu anahtarla kilitlendi. Gzetleme deliinin
ardnda glmsedi kadn anahtarla oynad ve adamn uyan iaretini bekledi.
Hayvan terbiyecisi, kusursuz akam kostm zerinde, beyaz papyonu
boynunda ve kams elinde olduu halde sahne gerisinde dikilmi duruyordu.
te "teki adam! Kadnn dikkatini ekmek iin azck slk ald. Kadn ona
bakt, gld ve dikkati baka yne ekilmi birinin beceriksiz hareketleriyle
anahtar ylesine lgnca havaya frlatt ki, doru bir tahminle, tam tamna iki
dakika yirminci saniyede, havuzun yanndaki stunu rten kumalarn ortasna
dt. Anahtar kimse grmedi. Gremezdi. Sahne yle bir dzenlenmiti ki,
izleyiciler, anahtarn suya dtn gzleriyle grdklerini sandlar sahne
yardmclarndan hibiri de kuman sesi bomas nedeniyle bir ey
duymamt.
"Teddie glerek hi gecikmeden havuzun kenarna atlad. Glerek Tom
iyi durumdayd merdivenden indi. Glerek, anahtar aramak zere
kumalarn arasna dald ve hemen bulamaynca, harikulade bir hareketle gzel
bir selam verdi, ancak yznde Tanrm! olacak ey mi bu! diyen bir anlatm
vard.
"Bu arada gzetleme deliinin epey uzanda, artk o da telala-
myormu gibisinden tuhaf tuhaf srtyordu. Seyirciler, takma dilerinin

beyazlm grdler, san byklan altnda dudaklarn srdn grdler, daha
nce elma yerken de izledikleri komik komik hava kabarcklar fleyiine
baktlar. iddetle kendi bedenine sarlp trmalanrken bsbtn ortaya kan
solgun kemiklerine baktlar ve gldler, o akam sk sk yaptklar gibi
gldler,
iki dakika ve elli sekiz saniye.,.
" dakika ve yedi saniye... on iki saniye...
"Bravo! Bravo! Bravo!
"'Sonra salonda bir dehet ve aknlk patlak verdi, sahne yardmclaryla
hayvan terbiyecisinin de anahtar aramaya balamasyla ayak sesleri duyuldu ve
kapak kaldrlmadan perde indi.
"Alt ngiliz dans kz kt sonra taylar, kpekleri ve maymunlaryla
gsteri yapan adam geldi. Bu byle devam etti.
"Halk, bir kazann olduunu ve Teddie'nin dul kaldn ertesi sabaha dek
renmedi...
"Bu alnt, ldrc beceriksizliin derinde yatan nedenini bylesine
arpc bir ekilde gzler nne seren yazarn, semptomatik edimler konusunda
kusursuz bir bilgi ve kavraya sahip olduunu aka gsteriyor."
IX. BLM
ARAZ BLDREN EDMLER VE ELDE OLMAYAN

EDMLER1
MDYE dek betimlediimiz [VIIL Blmde] ve sreleri iinde bilind
bir tasarnn gerekletiini kabul ettiimiz edimler, tasarlanm baka
edimlerin bozulmas eklinde kendilerini ortaya koymular ve kendilerini,
beceriksizlik bahanesi ardnda gizlemilerdi; imdi tartacamz "elde
olmayan " edimler (chance actions), bilinli bir tasarnn desteini
istememeleri ve dolaysyla bir bahaneye gerek duymaylaryla yanlmal
edimler "den (bungled actions) ayrlmaktadr. Bunlar kendi balarna ortaya
karlar ve herhangi bir ama ya da tasan tadklarndan kuku duyulmamas
nedeniyle gereklemelerine izin verilir. Bunlar "ilerinde bir ey olduunu
dnmeksizin", "tmyle rastlantsal olarak", "salt yapacak bir ey olsun
diye" yaparz; verdiimiz bu bilginin, sz konusu edimin nemi konusunda
herhangi bir aratrmay balamadan bitirmesi beklenecektir. Bu ayrcalkl
durumun tadn karmak iin, artk bir beceriksizlik bahanesi ne sremeyen
bu edimlerin, belli koullara uymas zorunluluu vardr; silik olmaldrlar ve
etkileri hafif olmaldr.
Kendimden ve bakalarndan bu trden ok sayda elde olmayan edimi bir
araya getirdim, ve farkl rnekleri yakndan inceledikten sonra, bunlara araz
bildiren edimler (symptomatic acts) adn verme-
[Bu blmn . 225'e kadar olan ksm 1900lerde yazlmtr.]
nin daha iyi olduu sonucuna vardm. Bu edimler edimi gerekle- tirenin hi
aklna gelmeyen ve kural olarak baka insanlara bildirmeyi dnmedii,
kendine saklayaca bir eyi dile getiriyorlar. Dolaysyla, tpk u ana dek
incelediimiz dier grng gibi, bunlar da araz bildiren edim rol oynuyorlar.
Bu trden elde olmayan (rastlantsal - chance) ya da araz bildiren edimlerin
en zengin kayna aslnda nevrotiklerin ruhzmleme tedavisinde bulunuyor.
Bu kaynaktan, bu nemsiz olaylarn geni lde ve en ince ayrntsna dek
bilind dnceler tarafndan belirlendiini gsteren iki rnei buraya
almadan edemeyeceim.
(1) Bir grme srasnda gen bir evli kadn, armlarn aktaryordu,
nceki gn trnaklarn keserken trnak dibindeki yumuak deriyi temizledii
srada etini kestiini syledi. Bu ylesine ilgi duyulmayacak bir olay ki,
aryoruz ve kendi kendimize, neden anm- sandn ve aktarlmaya deer
grldn soruyoruz; ve araz bildiren bir edimle kar karya
bulunduumuzdan kuku duymaya balyoruz. Gerekten d, kadnn kk
beceriksizlik ediminin kurban olan parman, nikh yzmn takl
bulunduu yzk parma olduu ortaya kt. stne stlk, o gn evlenme
yldnmleriydi; bunun altnda, trnak etindeki kesik, kolayca tahmin
edilebilecek kesin bir anlam kazanyor. Kadn, bir de kocasnn beceriksizliine
ve bir e olarak kendi duyarszlna verdii bir d aktard. Ama nikah yz
[onun memleketinde] sa el parmana taklrken, neden sol elinin yzk
parman kesmiti? Kocas bir avukatt, bir "hukuk doktoruydu ["Doktor der
Redite", szck anlam "hak(lar) doktoru1]^ ve kendisi kzken, iten ie bir
(aka yollu "Doktor der Linke [Solun doktoru]" diye anlan) tp doktoruyla
evlenmek isterdi, "Sol elli bir evlilik" de kesin bir anlam tayordu. (Dzmece,
ikiyzl evlilik.ev)
(2) Gen bir bekar hanm bana dedi ki: "Dn farknda olmadan yz
florinlik2 bir kt paray ikiye yrtp yansm beni ziyaret etmekte olan hanma
verdim. imdi bunu da bir araz bildiren edim olarak m kabul edeceim?"
Derinlemesine aratrma u zellikleri ortaya kard: Yz
"Doctor of right(s)" eklinde ngilizceye evrilmi. Right, ayn zamanda sa anlamna

geliyor. ev.
_ 2[O zamanlar aa yukar 8 Sterim ya da 40 Dolar.]
florinlik kt para: Zamann ve kaynaklarnn bir ksmn hayr ilerine

ayrmt. Bir baka hanmla birlikte bir kszn bakmn stlenmiti. Yz
florini dier hanm bu ocua iletilmek zere kendisine gndermiti. Paray bir
zarfa koymu, imdilik yaz masasnn zerine brakmt.
Kendisini ziyaret eden hanm, bu kiinin baka bir yardm iinde kendisine
yardm ettii hali vakti yerinde biriydi. Bu hanm, destei alnabilecek birka
kiinin adlarn ieren bir liste yapmak istiyordu. Yaknda kt yoktu, bu
durumda hastam masann zerinde duran zarfa uzand, iinde ne olduunu
dnmeksizin zarf ikiye yrtt: bir para ayn adlarn kendisinde de bulunmas
iin kendisinde kald, dierini de konuuna verdi. Bu edimin kukusuz
uygunsuz, ama pekl zararsz olduunu gzden rak tutmamak gerekir.
Bilindii zere, yz florinlik kt para yrtlrsa paralar tmyle bir araya
getirilebildii srece deerinden bir ey yitirmez. Kttaki adlarn nemli
oluu, hanmn kd atmayacann garantisiydi, ayrca zarfn iindekinin
deerli bir ey olduunu grr grmez saklayaca da kesindi.
Peki, ama unutkanlk sayesinde olanakl klman bu elde olmayan hareket,
hangi bilind dnceyi dile getirmek istiyordu? Konuk, arkadan benim
tedavi ettiimi biliyordu. Beni kendisine o nermiti ve eer yanlmyorsam,
hastam, bu nerisi nedeniyle kendini ona borlu hissediyordu. Acaba yz
florinin yars,_ bu araclk hizmetleri karlnda denecek bir bedeli mi
simgeliyordu? Bu da ok garipti.
Ancak baka ayrntlar ortaya kacakt. Az bir zaman nce, ok baka
trden bir arac kadn, hastann bir akrabasna, kendisinin falan bayla tanmak
isteyip istemediini sormutu ve o sabah, hanmn ziyaretinden birka saat
nce, adayn teklif mektubu gelmi ve onlar ok elendirmiti. Dolaysyla
konuk hanm, hastamn saln sormakla konumaya balaynca, o, "Kukusuz
bana tam istediim doktoru buldun, ama tam istediim kocay bulmama (ve
ilerde bir ocuk sahibi olmama) yardmc olursan sana daha fazla minnet
duyarm," diye dnm olsa gerekti. Bask altnda tutulan bu dnce, iki
aracy birletiren balang noktasn oluturmu ve konua, imgeleminin dier
kadna vermeye hazr olduu bedeli uzatmt. Hastaya daha bir nceki akam
bu trden elde olmayan ya da araz bildiren (semptoma-
tik) edimleri anlattm eklersem bu zm daha da inandrc olacaktr.

Son derece sk grlen bu elde olmayan ve araz bildiren edimler,
alkanlkla, belli koullarda dzenli olarak, ya da seyrek, dank olgular3
halinde gereklemelerine gre kmeye ayrlabilir. Birinci gruptaki (saat
zinciriyle oynamak, parmaklan sakalda gezdirmek vs) gibi, nerdeyse ilgili
kiinin zellikleri olarak grlebilecek hareketler, diye bilinen ve kukusuz
ancak byle deerlendirilebilecek ok eitli hareketlerdir. kinci grubun iine
bastonla oynamak ya da eldeki bir kalemle karalama yapmak, cebindeki
paralar ngrdatmak, ekmek krntlarn ve dier yumuak maddeleri
yourmak, stndeki giysiyle eitli ekillerde oynamak ve benzeri dier
davranlar alyorum. Ruhsal tedavi srasnda bu trden bo oyunlar dzenli
olarak baka hibir anlatm biiminde ortaya kmayan bir anlam gizlerler.
Genel olarak sz konusu kii bu trden bir ey yaptnn, ya da her zamanki
oyununu belli bir biimde deitirdiinin hi farknda deildir; bu hareketlerin
yaratt sesleri de duymaz. Paralarla oynamasndan kan sesi duymaz rnein
ve eer dikkati bu sese ekilirse, arm ve inanmam gibi davranr. Bir
insann ou kez farknda olmadan giysisini kullanarak yapt eitli
hareketlerin hibiri nemsiz deildir ve bir doktorun ilgisini hak ederler.
Genellikle giyilen giysideki her deiiklik bir* dmenin iliklenmeyii
gibi her bir kk dikkatsizlik rnei, her sergileme izi, giysiyi giyenin
aka sylemek istemedii ve byk bir* blmnn farknda olmad bir
eyi dile getirmek amac tar. Elde olmayan bu kk hareketlerin yorumlar
ve bu yorumlarn kantlar, ruhzmleme grmeleri srasnda, hareketlere
elik eden malzemenin yardmyla, tartlmakta olan konudan, elde olmayan
hareket olarak grlen eye dikkat ekildiinde akla gelen armlardan, her
seferinde yeterli bir inandrclkla ortaya karlar. Bu nedenle savlarm
zmleme ieren rneklerle desteklemeyi gerekli grmyorum; ama bu
hareketlerin, normal insanlarda da hastalarmda ta-
*Bu gruptan ilk ikisi bu paragrafta ele alnyor. ncs eklenip asl metni deitiren
rneklerden ou aslnda nc "seyrek olgular" kategorisine girmekle birlikte s. 239'a dek,
kitabn daha sonraki basmlannda ilgili malzemenin ou ekleninceye dek aklk kazanim
grnmyor.]
dklan anlam ierdiklerine inandm iin szn etmeyi uygun buldum.

Alkanlk gcyle yaplan bir simgesel edimle4 salkl bir insann
yaamndaki5 en gizli ve en nemli ynler arasnda ne denli yakn bir balant
kurulabileceini hi deilse bir rnekle gstermeden edemeyeceim.
"Profesr Freud'un bize rettii zere, simgecilik, normal insanlarn
ocukluunda, daha nceki dnemlerle ilgili ruh zmsel deneyimlere
dayanarak tahmin ettiimizden ok daha byk bir rol oynuyor. Bu balamda,
aadaki ksa zmleme, zellikle de tbbi bir konuda olmas nedeniyle ilgi
ekebilir.
"Yeni bir evde eyalarnn yerini deitirmekte olan bir doktor, eskiden
kalma, tahtadan yaplma dz bir stetoskop buldu; nereye koyaca konusunda
bir an duraladktan sonra, alma masasnn kenarna, tam, kendi oturduu
koltukla hastalarna ayrd koltuk arasnda duracak ekilde yerletirmekten
baka are bulamad. Bu edim, iki nedenden garip kayordu. Her eyden nce
(bir nrolog olduundan) sk sk stetoskop kullanmamaktayd ve kullanmas
gerektiindeyse iki kulaklkl daha yeni bir model kullanyordu, kincisi, yalnz
ve yalnz bunun dndaki btn tbbi ara ve gerelerini ekmecelerinde tutuyordu. Gn gelip de, daha nce dz stetoskop grmemi bir hasta bunun ne
olduunu soruncaya dek de konuyla ilgili hibir ey dnmedi. Hastaya yant
verilince, kadn bu kez neden buraya koyduunu sordu; batan savma bir
yantla, neden olmasn trnden bir eyler syledi. Ama konu aklna takld ve
bu edimde herhangi bir bilind itici gcn bulunup bulunmadn merak etti,
ruhzmleme yntemini de bildiinden, konuyu aratrmaya karar verdi.
"Aklna gelen ilk an, tp rencisiyken, hastanede staj yapan bir doktorun,
hastalara bakmak zere koular dolarken, hi kullanmamasna karn elinde
hep bir dz stetoskop tamas oldu. Bu doktora
1912de eklenmitir.]
Ernest Jones (1910) . [Almanca metin, yaymlanm ngilizce versiyondan ok daha uzun
ve biraz farkl. Elinizdeki metinde, Almancasna bal kalnm, ancak olanaklar lsnde
ngilizce metin de dikkate alnmtr.]
byk hayranlk duyard, ona ok balyd. Daha sonra kendisi de bir stajyer
doktor olduunda, ayn alkanl edindi, elinde sallamak zere yanllkla bu
aygt almadan odasndan kmsa, ok rahatsz olurdu. Ancak bu alkanln
amaszl, yalnzca seyrek de olsa yalnz ve yalnz cebinde tad iki
kulaklkt bir stetoskopu kullanmasyla deil, stetoskopa hi gerek duymad
ameliyat blmne getiinde de devam etmesiyle kendini gstermiti. Bu
simgesel edimin fallik doas gz nne alndnda, bu gzlemlerin nemi
hemen aklk kazanr.
"kinci olarak erken ocukluunda, aile doktorlarnn bir dz stetoskopu
apkasnn altnda tama alkanlnn kendisini ok arttn anmsad;
doktorun, hastalarn grmeye gittiinde bu nemli aygt el altnda
bulundurmas gereini ve apkasn (yani giysilerinin bir ksmn) karverip
onu 'dar ekmesini ilgin bulmutu. Kk bir ocuk olarak bu doktora ok
balyd; ksa bir kendini-zmleme, buuk yandayken, bir kzkardeinin
dnyaya gelmesiyle ilgili iki ynl bir fantezisinin olduunu ortaya kard;
ifte fanteziye gre bu bebek, nce kendisiyle annesinden, ikinci olarak da
doktorla kendisinden olma bir kz ocuktu. Demek ki kendisi bu fantezide, hem
dii hem de erkek roln stlenmiti. Bir de, alt yandayken bu doktorun
kendisini muayene ettiini, zellikle de stetoskopu gsne bastran doktorun
bann kendisine yakn durmasnn yaratt ksnl duyguyu ve ritmik soluk
alp vermeyi anmsad. Aslnda hl anmsyor olmamasna karn,
yandayken tekrar tekrar muayene edilmesini gerektiren kronik bir gs
hastal geirmiti.
"Sekiz yandayken, kendisinden byk bir ocuun, bu doktorun kadn
hastalaryla yatma alkanlnda olduunu sylemesi onu ok etkilemiti. Bu
sylentinin baz gerek temelleri vard elbette; en azndan kendi annesi de
aralarnda olmak zere evredeki btn kadnlar bu gen ve yakkl doktora
ok balydlar. Kendisinin de birka sefer kadn hastalarna kar cinsel
hevesler besledii olmutu; birine iki kez k olmu, sonunda biriyle
evlenmiti. Tp mesleini semesinde bilindnda kendisini bu doktorla
zdeletirmesinin en byk itici gc oluturduuna nerdeyse kuku yoktur.
Baka zmlemeler, bunun (hangi sklkta olduunu belirlemek g olsa da)
kesinlikle en sk grlen itici g olduunu varsaymaya gtrmekte.
Elimizdeki ol
guda, bu ifte bir belirleyiciydi; ilk olarak doktorun, birka olayda oulun ok
kskand babasndan daha stn olduunun grlmesi, ikinci olarak da,
doktorun yasaklanm konulan bilmesi ve cinsel doyum iin elinde frsatlarn
bulunmasyd.
"Derken, daha nce baka bir yerde de (Jones 1910b) yaymladm bir
dn anmsad; dpedz ecinsel-mazoist yapda bir dt bu. Dte,
doktorun yerine geen simgeyi oluturan bir adam, ona bir klla saldrmt.
Kl ona Vlsung Nibelungen Saga'daki bir blmde, Sigurdun knsz bir
klc kendisiyle uyuyan Brnhilde arasna koymasn anmsatmt. Ayn yk,
doktorumuzun ok iyi bildii Arthur sylencesinde de geiyordu.
"Araz bildiren (semptomatik) edimin anlatt imdi aka ortaya kmt.
Doktorumuz, dz stetoskopunu tpk Sigurd'un klcn kendisiyle,
dokunmamas gereken kadn arasna koymas gibi, kendisiyle kadn hastalan
arasna yerletirmiti. Edim, bir uzlama oluturuyordu: iki itkiyi doyuruyordu.
mgeleminde, bastrlm olan, her ekici kadn hastayla cinsel ilikiye girme
arzusunu doyurmaya hizmet ediyordu, ama ayn zamanda bu arzunun bir
gereklik haline gelemeyecei konusunda kendisini uyarmaya hizmet ediyordu.
Deyi yerindeyse, stetoskop burada arzularna boyun emesine engel olan bir
tlsm grevi gryordu.
"Lord Lyttonun Richelieu'snden alman u dizelerin ocuu ok
etkilediini de ekleyebilirim:
Tam anlamyla byk insanlarn ynetimi altnda Kalem
kltan gldr....6
Ayrca kendisi verimli bir yazar oldu ve olaanst byk bir dolmakalem
kullanyor. Buna neden gerek duyduunu sorduumda verdii yant ok tipik:
'Anlatacak ok eyim var.'
"Bu zmleme bir kez daha masum ve anlamsz' edimlerin zihinsel
yaam derinlemesine grmemizi salyor ve simgeletirme eiliminin yaamn
ne kadar erken dneminde gelitiini gsteriyor."
Oldham'n, 'Bakalarnn kllarn tamas gibi tarm kalemimi dizesiyle karlatrn

[John Oldhamn (1653-83) "Bir Yayncya Talamacndan.]
6
Kendi ruhzmleme deneyimlerimden7 bir ekmek ii topayla oynayan

elin, ok gzel bir tankl ortaya koyduunu gsteren bir rnek daha
verebilirim. Hastam henz on n doldurmam bir ocuktu: hemen hemen
iki yldr, ar bir histeri geirmekteydi, sonunda onu su kr olanaktan bulunan
bir kurumda uzun sre yatrdktan sonra ruhzmleme tedavisine aldm.
Yandan beklenecei zere cinsel deneyimler yaad ve cinsel sorularn
rahatszln tad varsaymndan hareket edecektim; ancak her zamanki gibi
varsaymmn doru olup olmadn anlamak iin kendisine aklamalar
yaparak yardmc olmaktan sakndm. Bu nedenle, aradm ne ekilde ortaya
koyacan doal olarak merak ediyordum. Bir gn, sa elinin parmaklar
arasnda bir eyi yuvarlad dikkatimi ekti; bir, elini cebine sokup orada
oynuyor, bir dar karp srdryordu. Elinde ne olduunu sormadm; ama
anszn elini at ve bana gsterdi. Topak haline getirilmi ekmek iiydi bu. Bir
sonraki grmemizde gene benzer bir topak getirdi ve bu kez, biz konuurken
hamurla mthi ilgimi eken ekiller oluturdu; bu ii inanlmaz bir abuklukla,
gzleri kapal yapyordu. Bunlar ba, iki kolu ve bacaklar olan, kaba
tarihncesi tapm lan andran kk adamlard ve bacaklar arasnda ocuun
ucunu sivrilttii uzantlar bulunuyordu. Bu figr tamamlar tamamlamaz hamuru gene top haline getiriyordu; daha sonra figr bozmad; ama birinci
uzantnn anlamn gizlemek zere, benzer kntlar, bedenin arka yzeyinden
ve dier ksmlarndan da uzatmaya balad. Kendisini anladm gstermek
istiyordum, ama ayn zamanda bu ekilleri yaparken hibir ey dnmyormu
gibi davranmasna engel olmak istiyordum. Bu dnceyle anszn olunun
elisine bahesinde szsz yant veren Roma kralnn yksn anmsayp
anmsamadn sordum. ocuk yky okulda benden ok daha sonra
renmi olmasna karn anmsamad. Yantn klenin kaznm kafasnda
yazl olduu yk8 m bu, diye sordu, Hayr dedim, o Yunan tarihinden, ve
yky anlattm. Kral Tarquinius Superbus9 olu Sextusa, bir dman Latin
kentine gizlice girmesini sylyor. Bu, arada kendine kentte taraftarlar
[Bu rnek 1901de yazlmtr.]

[yk iin bkz. Herodotos, V. Kitap 35. Blm.]
(1901 ve 1904 basmlarnda: "Tarquinius Priscus. Aralarna sayfa eklenen 1904 basmna
(bkz. Editrn girii, s. 33) Freud bu srmeyle ilgili olarak el yazsyla kolay
toplayan oul, krala bir haberci gndererek bundan sonra ne yapacan

soruyor. Kral yant vermiyor ama bahesine gidiyor, haberciden soruyu
tekrarlamasn istiyor, sonra azn amakszn en gzel ve en uzun
gelinciklerin kafalarn koparyor. Habercinin elinden gelen tek ey, bunu
Sextus'a bildirmektir; oul, babasn anlayacak ve kentteki en sekin yurttatan
ldrerek ortadan kaldracaktr.
Ben konuurken ocuk yourmay brakt ve kraln bahesinde yaptklarn
anlatrken, tam "azn amakszn..... Kafalarn koparyor" szlerine
geldiimde, ocuk ani bir hareketle kendi kk adamnn ban kokard.
Demek beni anlam, benim de kendisini anladm kavramt. imdi artk
dorudan doruya sorguya ekebilirdim onu, gereken bilgiyi verdim, ksa bir
sre iinde nevrozu geirdik.
Salkl insanlarda da,10 hasta insanlardakinden daha az grlmeyen ve
neredeyse tkenmez bir bollukla gzlemlenebilen araz bildiren edimler, birok
ynden ilgimizi ekerler. Doktor iin, yeni ya da rastlamad durumlarda ne
ekilde davranaca konusunda deerli ipular vermeye hizmet ederler; insan
doasn gzlemleyen birineyse ou kez her eyi zaman zaman da bilmek
istediinden fazlasn ele verirler. Bunlarn nemini bilen biri zaman zaman
dou sylencesine gre hayvanlarn dilinden anlayan Hazreti Sleyman gibi
hissedebilir kendini. Bir gn, tanmadm bir gen adam annesinin evinde
ziyaret etmem gerekiyordu. Adam bana doru yrrken, pantolonunda, garip
sertlemi evresinden yumurta lekesi olduu anlalan byk bir leke
dikkatimi ekti. Gen adam bir an iin utand, zr diledi ve sesinin kslmas
nedeniyle i yumurta yuttuunu syledi; yumurtann kaygan beyaz giysilerine
damlam olabilirdi. Odada kk bir tabakta duran yumurta kabuunu
gstererek de bunu dorulamaya kalkt. Bu ekilde kuku uyandrc lekenin
masum bir aklamas sunulmu oldu; ama annesi bizi yalnz braktnda,
gence tan koymam kolaylatrd iin teekkr ettim ve hemen, baka hibir
ey sylemeksizin,
10
okunmayan bir not dmtr. Babann adinin yerine oulun adn koymasn, bu kitabn ileriki
sayfalarnda (s. 247) szn ettii, Dlerin Yorumu'nda Kronos yerine Zeus demekle yapt
benzer bir yer deitirmeyle ilgili grlerini dnyor olmasna baladn belirten bir nottur
bu. ki rnek arasndaki ba, hadm edilme konusuyla ortaya kmtr.]
kendini doyurmasndan kaynaklanan sorunlardan rahatsz olduunu itiraf

etmiesine, konumam bu temele dayandrarak srdrdm. Bir baka sefer,
zengin olduu kadar pinti ve ahmak olan ve durumun yaln nedenine
ulancaya kadar doktoru bir yn ikyetini dinlemek durumunda brakmay
alkanlk haline getirmi bir hanm ziyaret ediyordum. eri girdiimde, kadn
kk bir masann bana oturmu, gm florinleri kk ynlar halinde
dzenlemekteydi. Ayaa kalkarken paralarn bir ksmn yere drd.
Toplamasna yardm ettim ve ektii aclar uzun uzun anlatmasn nlemek
zere, kestirmeden, Soylu damadnz ok paranz dolandrd demek? diye
sordum. Bunu fkeyle yadsd, ama az sonra damadnn savurganlnn bana
at dertleri, ackl yksn bir bir anlatt. Ne var ki, beni bir daha armad. Eh, insan, semptomatik edimlerinin anlamn aklad kiilerle her
zaman dost olacak deil ya!
Dr. J. E. G. Van Emden (La Haye) bir baka "parapraksi yoluyla iti- iaf
olgusu aktaryor.11 "Berlin'de kk bir restoranda, garson hesab yazarken bir
yemein fiyatnn sava nedeniyle on fenik artrldn syledi. Bunun mende
neden belirtilmediini sorduumda, gzden kam olabileceini, fiyatn
kesinlikle arttn syledi. Paray beceriksiz hareketlerle cebine koyarken,
masann zerine, tam benim nme on fenik drd. te imdi benden fazla
para aldndan eminim. Kasaya sormam ister misin? diye sordum.
'"Afedersiniz... bir dakika ltfen, dedi ve gitti.
"Gitmesine gz yumduumu sylememe gerek yok; birka dakika sonra
dnp geldiinde, bilinmeyen bir nedenle benim yediimle bir baka yemei
kartrd iin birka kez zr diledi, bense, gnlk yaamn psikopatolojisine
yapt katknn dl olarak on fenii ona verdim."
Bir masada birlikte oturduu arkadalarn inceleyen herkes, en kusursuz ve
en retici araz bildiren edimleri gzlemleyebilir.
Nitekim Dr. Hanns Sachs, u olguyu anlatyor: "Akrabalardan yal bir iftin
arls olarak evlerine akam yemeine gitmitim. Hanm,
11
[1919'da eklenmitir.]
midesinden rahatszd, bu yzden ok sk bir perhiz uygulamas gerekiyordu.

Erkein nne bir para et rostosu konuldu; ei, bunu yemesi yasak olan
karsndan kendisine hardal uzatmasn istedi. Kars dolab at, elini iine
soktu ve kocasnn nne, kendi kk mide damlas iesini koyuverdi. Elbet
f eklindeki hardal anayla kk ila iesi arasnda, kartrmaya yeterli
olabilecek bir benzerlik yoktu;- ama gene de kocas glerek olaya dikkatini
ekinceye dek yapt yanln farkna varmad. Araz bildiren edimin anlam,
aklama gerektirmiyor."
Viyanadan Dr. B. Dattner, gzlemcinin ustaca yararland bu trden bir
olguya ok gzel rnek oluturacak u yky aktard:
"Bir lokantada, meslektam felsefe doktoru H. ile yemek yiyordum.
Deneme sresini doldurmam rencilerin glklerinden sz ediyordu, bu
arada okulu bitirmeden nce, ili orta eliliine, ya da daha dorusu tam yetkili
elilik grevine atandn syledi. Ama sonra bakan baka ie atand ve yerine
gelene gidip atandm sylemedim. 'Bu son tmceyi sylerken azna
gtrmek zere bir para kek ald ama gzle grlr bir beceriksizlikle paray
drd. Bu araz bildiren edimin gizli anlamn hemen kavradm ve ruh
zmlemeye aina olmayan meslektama: 'Nefis bir lokmay elinizden
kardnz, dedim. Ne var ki arkadam bu szlerin ondaki azar bildiren edim
iin de geerli olduunu fark etmedi ve sanki ben daha nce davranp onun
syleyeceklerini azndan almm gibi, artc bir canllk ve garip bir
ekicilikle, Evet, gerekten de nefis bir paray bile bile kardm, dedi ve bu
yksek maal ii yitirmesine neden olan beceriksizlii ayrntlaryla anlatarak
bana iini dkt.
"Meslektamn, benim gibi pek yakndan tanmad birine maddi
durumunun iyi olmadn sylemekten saknd ve bu nedenle kendisine
sknt veren dncenin, gizlenmek isteneni simgesel olarak dile getiren bir
semptomatik edim klna soktuu ve bylece kendisinin bilind
kaynaklarndan doan bir rahatlama getirdii dnlrse, bu simgesel
semptomatik edimin anlam daha ak anlalacaktr."
Aadaki rnekler, grnte istenmeden yaplan bir edim olan bir yerden
bir eyi alma ya da gtrmenin, aslnda ne ok anlamlar tayabileceini
gstermekte.
Dr. B. Dattner anlatyor: "Bir meslekta, bir arkadan, genliinde hayran

olduu bir hanm ziyaret ediyordu; evlendiinden bu yana yapt ilk ziyaretti
bu. Bana bu ziyaretten sz etti ve hanmla yalnzca ksa bir sre kalma kararn
uygulamay baaramadna atn syledi. Sonra, ziyaret srasnda yaad
benzersiz bir parapraksiyi anlatt. Hanmn, sohbete katlan kocas, arkadamn
oraya vardnda masann zerinde durduunu kesinlikle grd bir kutu
kibriti aramt. Meslektam da yanllkla 'onu kapp aldm m13 diye
ceplerine bakm, ama bir ey bulamamt. Bir sre sonra onu1 gerekten de
cebinde buldu, stelik kutuda yalnzca tek bir kibrit pnn kaldn hayretle
grd. Birka gn sonra grd, kibrit kutusu simgeciliini aka ortaya
koyan ve bu genlik arkadayla ilgili olan bir d, meslektamn semptomatik
ediminin nceliin kendisinde olduunun aklanmas ve yalnz ve yalnz kendi
sahipliinin sz konusu olabilecei (kutuda yalnzca bir kibrit vard) iddiasnn
ortaya konulmas eklindeki aklamam doruluyordu."
Dr. Hanns Sachs anlatyor: "Hizmetimizin zellikle sevdii bir kek var.
Haksz deil, nk her zaman iin iyi yapt tek kek budur. Bir pazar gn,
bu keki getirdi, servis masasna koydu, bir nceki yemein atal baklaryla
tabaklarn ald, bunlar, zerinde keki getirdii tepsiye istifledi; sonra keki,
masann zerine deil de bu kirli tabak ynnn zerine koydu ve gerisin
geriye mutfaa gtrd. lk aklmza gelen kekte dzeltilmesi gereken bir ey
grd yolundayd, ama zaman geip de mutfaktan dnmeyince, annem zili
ald ve 'Betty, kek ne oldu? diye sordu* 'Nasl yani? diye yantlad onu
hizmeti, hibir ey anlamamt. nce keki geri gtrdn akladk,
tabaklarn zerine koymu, farknda olmadan alp gtrmt.Ertesi gn bu
kekten kalan yemek zere oturduumuzda, karm kekin tam tamna dn
braktmz kadar olduunu fark etti. Yani hizmeti kendi payna deni
yememiti. Neden yemedii sorulduunda, biraz utanm bir havayla cannn
istemediini syledi. Her iki durumda da bebeksi tutum aka grlyor:
ilki, arzusunun nesnesini hi kimseyle
13
[Almancada "kutu" (Schachtet) szc diidir, dolaysyla bu tmcedeki "onu" diil

olarak "o kadm " anlamna da gelebilir.]
paylamak istemeyen ocuksu oburluu, sonra da ayn derecede ocuksu bir

gcenme tepkisi: Bana bunu ok gryorsanz, kendinize saklayn; hi yemem
daha iyi."
Evlilik konularnda meydana gelen elde olmayan hareketlerle semptomatik
edimler14 ou kez ok ciddi nem tar ve bilind ruhbilimini dikkate
almayan insanlarn uursuzluklara inanmasna neden olabilir. [Kr. s. 286 ve
devamndaki dipnot.] Bir gelinin baladnda yzn yitirmesi mutlu bir
balang deildir; ama nasl olsa konulan yer bilinmiyordur ve ksa sre iinde
bulunur. - imdi kocasndan boanm olan, parasal konularla ilgili belgeleri
ou kez kzlk soyadyla imzalayan ve yllar nce bu yzk yksnn kahraman olan bir hanm tanyorum. Bir keresinde gen bir evli iftin konuu
olmutum, gen kadnn bandan geen ve glerek anlatt bir olay dinledim.
Balayndan dndklerinin ertesi gn ei iine gidince, nceden yaptklar gibi
kendisiyle birlikte alverie kmak zere bekr kz kardeine urad. Anszn
kar kaldrmda bir bey gzne iliti, kardeine bayla iaret ederek seslendi:
Bak, Herr L. geiyor. Bu bayn birka haftadr kendisinin kocas olduunu
unutmutu. yky duyduumda tylerim rperdi, ama bundan bir sonu
karmaya cesaret edemedim. Bu kk olay birka yl sonra, evlilik ok
mutsuz bir sonla bitince aklma geldi.
Aadaki gzlem,15 Alphonse Maeder'in Franszca yaymlanm (Maeder,
1906) deerli kitabndan alnmtr. Unutma rneklerinin arasna bunu da
katmamz iyi olur:
"Une dame nous racontait rcemment quelle avait oubli dessayer sa robe
de noce et sen souvint la veille du mariage huit heures du soir; la couturire
dssperait de voir sa cliente. Ce dtail suffit montrer que la fiance ne se
sentait pas trs heureuse de porter une robe dpouse, elle cherchait oublier
cette reprsentation pnible. Elle est aujourdhui... divorce."16
14

16
[ "Bir hanm yaknlarda bize, gelinliinin provasna gitmeyi unuttuunu ve dn arefesi
akam sekizde anmsadn anlatyordu. Terzi mterisini grme umudunu yitirmi. Bu ayrnt,
gelinin evlilik giysisi giymek konusunda pek istekli olmadn, bu zc simgeyi unutmaya
altn gstermeye yeten Kendisi bugn... boanm bulunuyor.]
15
aretleri yorumlamay renmi bir arkada,17 nl oyuncu Eleonora

Dusenn rollerinden birinde sanat yeteneinin hangi kaynaklardan geldiini
aka gsteren bir semptomatik edimde bulunduunu syledi. Oyun bir zina
olayn anlatyordu; kadn, kocasyla tarttktan sonra ondan uzakta
dncelere dalm durmaktadr, az sonra yaklaacaktr. Bu ksa arada
nikh yzyle oynar, karr, gene takar, sonra bir kez daha karr. imdi
artk dier acmaria hazrdr.
Buraya bir de Theodor Reikn (1915)18 aktard, yzklerle ilgili bir baka
semptomatik edimi ekleyeceim.
"Evli iftlerin yzklerini takp karmas eklinde kendini gsteren
semptomatik edimleri hepimiz biliriz. Meslektam M.nin bir dizi benzer
semptomatik edimine tank oldum. k olduu kz kendisine, bu armaan
yitirmemesini, yitirirse kendisini artk sevmediini anlayacan belirten bir
notla birlikte bir yzk gnderiyor. Bunun zerine dostum, yz yitireceim
diye giderek artan bir kaygya kaplyor. Yz (diyelim elini ykarken) geici
olarak parmandan kard her seferinde koyduu yeri anmsamyor, bu
yzden ou kez uzun aramalar sonunda buluyor. Mektup postalarken, yzk
posta kutusunun kenarlarna taklp da kacak diye korkuyor, bu korkusunu
bastramyor. Bir keresinde ylesine beceriksiz davranyor ki, yzk gerekten
de posta kutusuna dyor. Gndermekte olduu mektup, daha nceki
sevgilisine yazd bir ayrlma notunu ieriyordu ve ona kar kendini sulu
hissediyordu. Ayn anda, bu dier hanma kar, imdiki sevgi-nesnesine kar
duyduu duygularla atan bir zlemle doluydu."
Yzk konusu insanda,19 daha nce bir baka yaratc yazar tarafndan
dnlmemi yeni bir ey ortaya atmann bir ruhbilimci iin ne denli zor
olduu izlenimini brakyor. Fontane'nin Vor dem Sturm (Frtnadan Sonra) adl
romannda Justizrat Turgany bir icra davasnda unlar syler: "Doann en
derin gizlerinin bir eyin rehine verilmesi srasnda ortaya ktndan emin
olabilirsiniz hanmlar." Bu savn
17
[Bu paragraf 1907'de eklenmitir.]
18
19
[Bu paragrafla bundan sonraki ikisi 1919'da eklenmitir.]
desteklemek iin kulland rneklerden biri bizim iin ok ilgin: Dolgunluk

yana ulam bir profesr hanm anmsyorum, iki de bir rehine yatrmak
zere nikh yzn karr dururdu. Evlilik yaamndaki mutluluu Hi
sormasanz daha iyi olur. Sonra yle srdrr konumasn: "Ayn grupta, on
ayr ba, arap iesi aaca, akmak ta ve elii bulunan ngiliz aksn
durmadan hanmlarn kucana atan bir bey vard; bu bakl canavar, birka
ipek giysiyi yrttktan sonra herkesin fkeli barlar arasnda ortadan yitti."
Yzk gibi ok zengin bir simgesel anlam tayan bir nesnenin, bir nikh ya
da nian yz olarak erotik bir ba gstermedii durumlarda bile, baz
nemli parapraksilerde rol oynadn grmek bizi artmayacaktr. Aadaki
bu trden bir olay Dr. M. Kardos tarafndan bana ulatrlmtr:
"Birka yl nce ya betiden ok daha kk bir adam benimle yakn dost oldu;
dncelerimi paylayor, beni retmeni kabul etmi bir renci gibi
davranyordu. Bir zel gnde ona yzk armaan ettim; bu yzk, aramzdaki
ilikide onun onaylamad bir durumun ortaya kt her seferinde,
parapraksilere ya da araz bildiren edimlere yol at. Ksa bir sre nce, son
derece yaln ve anlam apak bir olay anlatt bana. Haftada bir kez buluurduk,
o dzenli olarak konumak zere bana gelirdi; ama bir seferinde, gen bir
bayanla olan randevusu' nun kendisine ok daha ekici geldii zryle
gelmedi. Ertesi sabah ama evinden ktktan uzun sre sonra yzn
parmanda olmadn fark etti. Yz her akam koyduu yatak ba
masasnn zerinde braktn ve eve dndnde onu orada bulacan dnerek kayglanmad. Eve gelir gelmez yz arad ama bulamad, sonra
oday sistemli bir ekilde arad, gene sonu yok. Sonunda, yzn hep -hem
de tam bir yl akn sredir yatak ba maasnn zerinde, normalde ceket
cebinde tad kk bir aknn yannda durduu aklna geldi; sonra yz
farknda olmakszn akyla birlikte cebine atm olabileceini dnd.
Cebini yoklad, kayp yzk gerekten de oradayd. Bir erkein yz
kendisine veren karsn aldatmay aklna koyduunu anlatmak iin sylenen
Adamn nikh yz ceket cebinde* diye bir deyi vardr. Dostumun sululuk
duygusu nce kendisini cezalandrmasna (artk bu yz takmaya lyk deilsin), ikinci olarak da tanksz bir parapraksi eklinde de olsa, sadk
olmadm itiraf etmesine yol amt. Bu parapraksiyi anlatrken olaca

belli bir olayd b zaten dolambal yoldan kendi kk ihanetini1 itiraf
etmi oluyordu.
Bir de,20 ok gen bir kzla evlendikten sonra dn gecesini, balay
yolculuunda deil de kentteki bir otelde geirmeye karar veren yalca bir
adam tanyorum. Adam, daha otele ayak basar basmaz iinde btn balay
paras bulunan czdannn yannda olmadn telala faik etmiti; ya yitirmiti
czdan ya da koyduu yeri unutmutu. Uana telefon etti, uak czdan
karp atlm damatlk giysisinin cebinde buldu ve bu sayede evlilie
kaynaksz (arasz) [ohne Vermgen] giren damada getirdi. Damat bylece
ertesi sabah gen karsyla yolculua kabildi. Ne var ki, geceleyin,
ngrsne uygun olarak 'yetersiz [unvermgend)' olduu grld."21
nsanda bir "eyleri yitirme" alkanlnn hi akla gelmeyecek bir
uzantsnn yani semptomatik edimlerin var olduunu ve bu alkanln olay
sonrasnda hi deilse yitirenin gizli niyetlerini ortaya kardn bilmek
iimizi rahatlatr. Bu ou kez yitirilen nesneye deer verilmediini, nesneye,
ya da nesneyi veren kiiye kar gizli bir sevgisizlik duyulduunun anlatmdr;
ya da o nesneyi yitirme eilimi simgesel bir dnceler armyla daha
nemli nesnelerden bu nesneye aktarlmtr. Deerli nesneleri yitirme, eitli
itkileri dile getirmeye yarar; ya bastrlm bir dncesinin simgesel temsilidir
yani birinin aklna getirmemeyi yeledii bir uyary yineliyordur ya da
(daha ok) aramzda bugn hl inanld zere, yazgnn bilinmeyen glerine
kurban sunuyordun22
te, nesneleri yitirmeyle ilgili grlerimizi dorulayan birka rnek daha:23
20
[Bu paragraf ve onu izleyen 1907de eklenmitir.]

21
["Unvermgend "kaynaksz, arasz", "gsz", dolaysyla "iktidarsz..]
22
[1907 basmnda burada bulunan ve sonraki basmlarda geniletilen bir dipnotta, ksa ksa
birka semptomatik edim rnei vard. Bunlar, 1924 basmnda metne alnd, az ilerde s. 243-44
arasnda yer ald.] '
23
[Bu son tmce, onu izleyen Dattner'den alnma rnek ve ilerde s. 237de Rankn
makalesine gnderme yapan tmce, 1912'de eklenmiti. Bu sayfayla arkasnda araya sokulan iki
paragraf 1917 ve 1920'de eklenmiti.]
Dr. B. Dattnerden: "Bir meslektam, iki yl akn sredir kulland ve

ok stn kaliteli olmas nedeniyle ok deer verdii Penkala24 kalemini durup
dururken yitirdiini syledi. zmleme u olgular ortaya kard:
Meslektam nceki gn, enitesinden u tmceyle sona eren batan sona
olumsuzluklarla dolu bir mektup almt: u anda samalklarn ve
tembelliini ho grmeye ne eilimim ne de vaktim var. Bu mektubun etkisi
ylesine bykt ki, arkadam hemen ertesi gn, kendisine bu enitenin
armaan olan kurunkalemi ona kar kendini borlu hissetmemek iin kurban
etti."
Tandm bir hanm, yal annesinin yasn tutarken, hakl olarak tiyatroya
gitmekten saknyordu. Bir yl sren yas dneminin bitmesine yalnzca birka
gn kalmt, arkadalar onu, ilgin bir oyuna bilet almaya raz etti. Tiyatroya
vardnda, bileti yitirmi olduunu grd. Daha sonra, tramvaydan inerken
tramvay biletiyle birlikte attn dnd. Bu hanm, asla dikkatsizlik edip bir
eyi yitirmemekle vnrd.
Bu nedenle yaad bir baka yitirme olaynn da nedensiz olmadn
dnmek yerinde olacaktr. Bir kaplca yresine vardnda, daha nceki bir
seferde kald bir pansiyonu ziyaret etmek istemiti. Eski bir dost olarak iyi
karland, arland ve para vermek istediinde, kendisinin mteri deil konuk
olduu sylendi; ama hanm bunun uygun olmadn dnyordu. Sonunda
kendisine hizmet eden hizmetiye bir eyler brakabilecei konusunda
uzlamaya varld, antasn at, masann zerine bir marklk kt paray
koydu. Akamleyin, pansiyonun ua kendisine masann altnda bulduu ve
pansiyon sahibinin kendisine ait olacan dnd be marklk bir kt para
getirdi. Demek ki, hizmetiye bahi karrken antasndan drmt. Her
eye karn, belki de gerekten parasn demek istemiti.
Otta Rankn (1911 [45Q]) uzunca bir makalesi, bu edimin [bir ey
yitirmenin] temelini oluturan kurban sunma ruh halini aa karmak ve daha
derin itici glerini aydnlatmak amacyla bir d-zmlemesinden
yararlanyor.25 ou kez nesneleri yalnzca yitirmenin deil bulmann da
[ruhbilimsel olarak] belirlendii konusundaki szleri il
24
[Kendine zg bir formu olan bir kurunkalem markas.]
25
[1917'de eklenen dipnot:] Ayn konuda baka yazarn Zentralblattfr Psychoanalyse, 2 [1912], ve Internationale Zeitschrift fiir Psychoanalyse, 1 (1913)' de bulunabilir.
Paragrafn bundan sonraki blmyle onu izleyen rnek de 1917'de eklenmitir.]
gin. Bu szlerin ne anlamda alnaca, buraya aktaracam yksnden

karlabilir (Rank, 1915a). Elbet yitirme olgularnda, nesne bilinmektedir;
bulma olgularndaysa, nce aranmas gerekir.
"Maddi adan ana-babasna baml olan bir kz, ucuz bir tak almak istedi.
Maazada, houna giden taknn fiyatn sordu, ama biriktirdii miktardan ok
daha pahal olduunu renince d krklna urad. Ama gene de, bu kk
mutlulukla arasnda yalnzca iki kron bulunmaktayd. zntl bir havayla
evine gitmek zere akam kalabalyla hareketli olan caddelerde yrmeye
balad. Kendi anlatmyla derin dncelere dalm durumda olmasna karn,
en kalabalk meydanlardan birinde, anszn az nce yerde kk bir kt
paras grdn fark etti. Dnd, kd yerden ald ve bunun katlanm bir
iki kronluk kt para olduunu hayretle grd. 'Taky alabilmem iin bunu
bana yazg gnderdi, diye dnd, sevine sevine maazaya doru yrmeye
balad. Ama ayn anda kendisine bunun yanl olduunu syledi, bulunan para
uurluydu nk ve harcanmamalyd.
"Bu elde olmayan hareketi anlalr klabilecek zmleme, kzdan
gelmi bir kiisel bilgi olmasa da, anlatlan durumdan karlabilir belki. Eve
doru yrrken kafasn megul eden dnceler arasnda, yoksulluu ve maddi
durumunun kstl oluu byk yer tutuyor olsa gerekti; dahas, bu dncenin,
kzn bu muhta durumunun giderilmesi dilei eklini aldn tahmin
edebiliriz. Gerekli miktarn en kolay nasl salanaca fikri, kukusuz onun
alakgnll arzusunu doyurma isteinden domutur ve bu en basit zm
yani para bulmay akla getirmitir. Bu ekilde onun bilind (ya da bilin
eii) dncenin kendisinin tam anlamyla bilinli hale gelmemesine karn
baka eylerin kzn dikkatine sahip kmas (derin dncelere dalm) nedeniyle bulmaya doru eilim gstermitir. zmlenmi olan benzer
olgulara dayanarak, bir adm daha ileri gidebilir ve bilind 'bir ey aramaya
hazr olmann* bilinli olarak ynlendirilmi dikkatten daha fazla baarya yol
aabileceini ne srebiliriz. Aksi halde, sokaktaki yzlerce insan arasndan
ve de kalabaln ve zayf sokak klandrmasnn neden olduu btn
glkler ortasnda tam da bu kiinin hi beklemedii bir eyi bulmasn
aklamak nerdeyse ola-
nakz olurdu. Bu bilind ya da bilin eiindeki hazrln asl gc, u

inanlmaz olgudan da anlalyor: kz paray bulduktan sonra yan tutum
gereksiz hale geldikten ve kukusuz bilinli dikkatten karldktan sonra
evine giderken bir yan sokan karanlk ve ssz bir yerinde bir mendil buldu."
Bir kiinin26 gizli zihinsel yaamnn anlalmasnda, en iyi yaklamn,
ou kez bu trden semptomatik edimler olduunu belirtmek gerekir.
imdi gene zaman zaman27 gerekleen elde olmayan edimlere dnerek,
zmleme olmakszn bile grece olarak derin bir yorum ieren bir rnei
aktaracam. rnek, bu trden semptomlarn son derece silik bir ekilde ortaya
kt koullan aka ortaya koymakta ve pratik nemi olan bir grm de
eklememi mmkn klmaktadr. Yaz tatili srasnda belli bir yerde, yol
arkadamn geliini beklemem gerekli oldu. Bu arada yalnz grnen ve bana
katlmaya istekli olan gen bir adamla tantm. Ayn otelde kaldmzdan,
doal olarak birlikte yemek yiyor, birlikte yry yapyorduk. nc gnn
le sonrasnda, bana anszn o akam trenle karsnn geleceini syledi.
Bunun zerine ruhbilimsel ilgilerim kabard, nk o sabah uzunca bir yry
teklifimi geri evirmesine ve ksa yrymz srasnda ok dik ve tehlikeli
olduunu syledii bir yoldan gitmemize kar kmasna armtm. leden
sonra yaptmz yryte, birden, kukusuz benim ackmam gerektiini
syledi; onun yznden akam yemeimi geciktirmemeliydim gidip
karsnn trenini bekleyecek ve yemeini onunla yiyecekti. Ne demek istediini
anladm ve o istasyona gidince yemeimi yedim. Ertesi sabah otelin salonunda
karlatk. Beni karsyla tantrd ve dedi ki: "Bizimle kahvalt edeceksiniz,
deil mi?" nce dar kp kk bir iimi grecektim, hemen dneceime
sz verdim. Kahvalt salonuna girdiimde, iftin pencere kenarndaki kk
masann ayn tarafnda yanyana oturduklarn grdm. Kar tarafta yalnzca bir
sandalye vard; kocann byk, ar, su geirmez pelerini sandalyenin arkasna
aslm, oturma yerini kaplamt. Ya
26
[Bu paragraf 1912de eklenmitir.]
27
[S. 224 deki 3 numaral dipnota baknz. Bu paragrafla bundan sonraki 1901'de
yazlmtr.]
murluun bu ekilde konuluunun anlamn ok iyi kavramtr^; kukusuz

kastl bir dzenleme deildi bu ve dolaysyla ok daha anlamlyd. unu
demek istiyordu: "Sizin iin burada yer yok, artk gereksizsiniz." Koca,
masann karsnda ayakta durduumu fark etmedi; ama Kars grd, ve
abucak kocasn drterek, "Bak, beyefendinin yerini kaplamsn," diye
fsldad.
Bu ve dier benzer deneyimler beni, kastsz yaplan hareketlerin, insan
ilikilerinde kanlmaz olarak yanl anlamalara yol at sonucuna gtrd.
Burada, bu etkinliklere bal bir amacn varl hakknda hibir ey bilmeyen
etken, bunlarn kendisine mal edilebileceini dnmez ve kendisini bunlardan
sorumlu tutmaz. te yanda kar taraf, vard sonular hep etkenin, baka
etkinliklerin yan sra bu tr etkinliklerle ilgili amalarna ve duygularna
dayandrd iin, dierinin ruhsal srelerini, o kiinin itiraf edeceinden ya da
sylediini sandndan ok daha iyi bilir. Etken, kendi semptomatik
edimlerinden karlan bu sonularn kendisine kar kullanlmasna fkelenir;
bu edimlerin gereklemesi srasnda byle bir amacnn bulunduunun
bilincinde olmadndan bunlarn temelsiz olduunu Syler, ve karsndakinin
kendisini anlamadndan yaknr. Yalnzca bu yanl anlama olgusunu ele
alacak olursak, bu trden yanl anlamalar, an gizli (kiisel) ve ar ayrntl
kavraylardan kaynaklanr, iki kii ne kadar "sinirli" olurlarsa, birbirlerine o
kadar tartma nedeni vereceklerdir; bunlarn sorumluluunu da ne biri
alacaktr, ne dieri, nk her biri bunun karsndakine ait olduunu
dnmektedir. Buysa kukusuz insanlarn, yalnzca unutma, yanlma ve artk
denetlenememeleri halinde kendilerine ve bakalarna itiraf edilmesi gereken
itkilerinin gereini farknda olmadan ya da kastsz olarak gerekletirdii
bahanesi altnda dile gelen i samimiyetsizliin cezasdr. Hatta genel olarak
herkesin kendi komularna srekli olarak ruhsal zmleme uygulad ve
bunun sonucu olarak onlar kendilerinden daha iyi tanmay rendii
sylenebilir. Amac 28 deyiine bal kalmak olan birinin
izleyecei yol, grnte kazara gerekleen edimleriyle yapmadklarnn incelenmesinden geer.
'
28
["Kendini tan" Delphoi'deki Apollon Tapnanda bulunan nl yaz.]
Ufak tefek29 semptomatik edimlerimiz ve parapraksilerimizle ilgili gr

bildiren ya da onlardan yararlanan btn yazarlar arasnda, hibiri, bunlarn
gizli niteliklerini ar zihinsel anormallii,30 bu konular anlamadaki dehasna
katkda bulunan Strindberg kadar aka anlam ya da bylesine
kurnazlktan uzak, capcanl bir ekilde sergilememitir. Viyanadan Dr. Karl
Weiss (1913), yaptlarndan birinden ald u blme dikkat ekmektedir:
"Bir sre sonra Kont gerekten de geldi, sanki onunla bir randevusu varm
gibi sessizce Esther'e yaklat.
"'oktan beri mi bekliyorsun?' diye sordu alak sesiyle,
"'Bildiin gibi, alt ay, diye yantlad Esther; 'ama beni bugn gr-r dn
m?'
"Evet, az nce, tramvayda: ve seninle konumakta olduumu duyumsayarak gzlerinin iine baktm.'
"Son grmemizden bu yana ok ey "oldu"'
"Evet, aramzda her ey bitti sanmtm.'
. "'Nasl yani?'
"Senin verdiin btn armaanlar parampara oldu stelik gizemli bir
ekilde. Ama bu ok ok nce fark edilen bir eydi.
"Aman tanrm! imdi kaza olarak deerlendirdiim bir yn olay
anmsyorum. Bir keresinde, bykannem, aramz iyiyken bana kelebek gzlk
vermiti. Camlar kristaldi ve otopsilerde31 ok iime yaryordu gzm gibi
koruduum bir hazineydi o. Bir gn ihtiyar kadnla aram bozuldu, bana
fkelendi. Bu olay izleyen otopside gzlkler durup dururken dt. Yalnzca
krldlar sandm ve onanma gnderdim. Ama nerde, bana yardmc olmadlar;
gzlkler bir ekmeceye kondu ve kayboldu.
"Aman tanrm! Gzle ilgili eyler ok hassas olsa gerektir. Bir keresinde
bir arkada bana opera drbn vermiti, gzlerime yle iyi oturuyordu ki,
zevkle kullanyordum. Bu arkadala aramz ald. Bilirsin, grnr bir neden
olmakszn bozuulur genellikle; sanki insan istese de uyumlu olamaz. Bu
olaydan sonra drbn kullanmak iste
29
[Bu paragrafla Strindberg'den alman para 1917'de eklenmitir.]
30
[Paranoyaklarn baka insanlardaki semptomatik edimleri kolaylkla doru yorumlamalar aada s. 283-84de tartlmaktadr.]
31
[Strindberg'in romanndaki Esther Borg, doktordu.]
diimde net gremedim, iki cam arasndaki balant ok ksayd, ift

gsteriyordu. Balantnn ksalmadn ve gzlerimin arasndaki uzakln
artmadn sylememe gerek yok elbet! Her gn olan kt gzlemcilerin
farkna yarmad mucizelerden biriydi bu. Bunu nasl aklayabiliriz? Nefretin
ruhsal gc sandmzdan da byk olsa gerek. Bir ey daha var, senin
bana verdiin yzn ta dt, onarlmas da olanaksz; gerekten olanaksz.
Bu durumda benden ayrlmak istiyor musun? (Gotik Odalar, Almanca evirisi,
s. 258 ve sonras.)
Semptomatik davranlar alannda da,32 ruh zmsel gzlemler srasnda
d gc geni yazarlara ncelik verilmelidir. Gzlemlerimiz, bunlarn uzun
zaman nce sylediklerini yinelemekten baka bir ey deil. Wilhelm Strss,
Laurence Stemenin nl gldr roman Tristram Shandy1 deki (VI. Cilt, V.
Blm) u blme dikkatimi ekti: "...Ayrca, Nazianzum'lu Gregory'nin
Julian'n aceleci ve ani hareketlerini grnce onun bir gn inancn
deitireceini ngrmesine; ya da Aziz Ambrose'nin kafasn farknda
olmadan harman-dven gibi bir ne bir arkaya sallayan Amanuensis'ini bu
hareketinden dolay kap dar etmesine; ya da Demokritos' un Protagoras' m
bir al rp demeti yaparken ince dallan demetin iine yerletirdiini grnce
onun bir bilgin olduu sonucuna varmasna hi armyorum. Gren bir
gz, diye srdrd konumasn babam, insann ruhunun, derinliklerine
gtrecek binlerce gze arpmayan kap vardr; ve ben diyorum ki, diye ekledi,
saduyulu bir adam* odaya girince apkasn karmaz ya da odadan
karken bana takmaz, kendisini ele verecek bir ey karr nk."
Buraya salkl ve nevrotik insanlarda grlen ksa ve eitli semptomatik
edimler ekleyeceim:33
Kt oyunlarnda yenilgiyi kaldramayan yal bir meslekta, bir akam
kabark bir miktar ortaya koyup kaybetmiti. Yaknmyordu, ama skntsn
gstermemek iin garip bir aba harcad belliydi. O
32
[Bu paragrafla Stemeden alnt* 1920'de eklenmitir.]

33[Buradan blmn sonuna kadarki yazlar, ilk kez 1907 basmnda dipnot olarak yer ald
(bkz. s. 236), ve daha sonraki basmlarda bunlara ekler yapld. 1924te metne aktarld ve imdiki
durumunu ald. Farkl bilgi verilmedii srece rnekler 1907'de yaymlanmtr.]
gittikten sonra oturduu koltukta hemen hemen zerindeki her eyi brakt
grld: gzlkler, puro kutusu ve mendil. Bu kukusuz u eviriyi
gerektiriyor: "Haydutlar! Beni tam anlamyla soydunuz!"
Zaman zaman ocukluunda annesiyle yakn ilikilerinden kaynaklanan bir
cinsel gszlkten yakman bir adam, brorleri ve notlar annesinin adnn ba
harfi olan S harfiyle ssleme alkanlnda olduunu syledi. Annesinden
gelen mektuplarn masasnn zerindeki dier mektuplara demesine
dayanamyor, bu nedenle onlar hemen ortadan kaldryordu.
Gen bir hanim, kendisinden nceki kadnn henz odadan kmam
olmasna karn, muayene odasnn kapsn anszn ardna kadar at.
"Dncesizlik" ettiini syleyerek zr diledi; sonradan, gemite, merakln
yenemeyerek anne-babasnn yatak odasna byle dald ve bu hareketi ayn
nedenle yapt ortaya kt.
Salarnn gzel olmasndan gurur duyan kzlar, taraklarn ve takalarn, bir
konumann ortasnda derek salarn serbest brakacak ekilde takarlar.
Baz erkekler, tedavi srasnda uzanrken pantolon ceplerinden bozuk
paralar saarlar, bunu yapmakla o grme iin uygun grdkleri creti
dyorlardr.
Doktorun evine getirdikleri gzlk, eldiven, anta gibi eyalar unutanlar,
doktorun yanndan ayrlamadklarn ve ksa zamanda gene gelmek istediklerini
gsteriyorlardr. Ernest Jones [1911b, 508] yle yazyor: "Ruh zmlemesi
yapan bir doktorun baars, ayda elde ettii rnein emsiye, mendil, anta v.b.
eyalarn okluuyla llebilir."34
nsann, yatmadan saatini kurmas, odadan karken kapatmas gibi
ok az bir dikkatle gerekletirilen alkanlk niteliindeki etkinlikler, zaman
zaman en sabit grnen alkanlklara bilind komplekslerin etkisini gsteren
bozulmalara urarlar. Coenobium [1909] dergisinde yazan Maeder, bir akam
nbette olmas nedeniyle hastaneden kmamas gerekmesine karn, nemli bir
i iin kente inmeye karar veren bir doktordan sz ediyor. Doktor dndnde,
odasnda yank grnce arm. Daha nce hi yapmad halde, karken
sndrmeyi unutmu. Ama unutkanlnn itici gcn hemen kavram.

Hastanedeki ynetici, grnce doktorun odasnda olduu sonucuna
varacakt doal olarak.
Dertlerinin ar yk altnda bulunan ve zaman zaman depresyona den
bir adam bana, yaamn kendisine ok acmasz ve dmanca geldii
akamlarn sabahnda saatinin dzenli olarak durduunu sylyordu. Saatini
kurmamakla sabaha kmay umursamadn simgesel olarak dile getiriyordu.
ahsen tanmadm bir baka adam35 unlar yazyor: "Kader bana ar bir
darbe indirdikten sonra yaam yle acmasz ve zor gelmeye balad ki, ertesi
gn yaamaya yetecek gcm yok sanyordum. Derken nerdeyse her gn
saatimi kurmay unuttuumu fark ettim. Daha nce bu ii hi ihmal etmezdim;
yatmadan nce dzenli olarak, nerdeyse mekanik ve bilind bir edim olarak
yapardm bu ii, o zamanlar nmde nemle ya da zellikle ilgin bir ey beni
bekliyor olurdu. Bu da bir semptomatik edim saylr m? Bunu kendime hi
aklayamadm."
nsan, Jungun (1907) ve Maederin (1909)36 yaptklar gibi ou kez
ylesine, farkna varmadan mrldand arkya dikkat etme zahmetine katiansa
arknn szleriyle akln megul eden konu arasnda hemen hemen her
seferinde bir ba olduunu grecektir.
insann dncelerini szlerle ya da yazyla dile getirmesini belirleyen
eler de37 dikkatli bir incelemeyi gerektirir. Genelde, dncelerimizi ortaya
koymak iin kullandmz szckleri ya da onlar gizlemek iiri yarattmz
imgeleri semede zgr olduumuzu sanrz. Dikkatli bir inceleme, bu semeyi
baka kayglarn belirlediini ve dncenin dile getirildii biimin ardnda
daha derin anlam tayan ou kez amalanmam bir kk noktann
bulunduunu ortaya koyar. Bir kii hakknda bir yargya varlrken,
konumalarnda genellikle yeledii imgelerin ve sk sk yineledii tmcelerin
deerlendirme d brakld ok nadirdir; o srada ortaya konulmayan imge
ve
35
[Bu paragraf 1912de eklenmitir.]
36
[Bu gnderme, 1910da eklenmitir.]
szcklerinse, konumacy ok etkileyen bir konuyu ima ettikleri anlalacaktr. Bir kuramsal tartma srasnda, belli bir anda birinin tekrar tekrar
u deyimi kullandn fark ettim: "Anszn insann kafasnda silah patlarsa..."38
Bu kiinin yaknlarda, bir Rus mermisinin olunun bandaki apkay delip
getii haberini aldm biliyordum.
38
''
[Yani, "insann aklna birden bir fikir gelirse..."]
X. BLM
YANLILAR1
BELLEK yanllar, paramnezinin elik ettii unutmadan, birincisinde yanln
(paramnezinin) yanl olarak grlmemesi, tersine doru kabul edilmesi
zelliiyle ayrlrlar. Bununla birlikte "yanl" szcnn kullanlmas bir
baka koula daha bal gibi grnmektedir. Yeniden retmeye altmz
ruhsal malzemedeki nesnel gerekliin zelliklerini vurgulamak istediimizde
yani anmsamaya altmz eyin kendi ruhsal yaammzn olgusundan
farkl olduu, daha dorusu baka insanlarn belleinin onayna ya da reddine
ak olduu durumlarda, "yanl anmsamaksan deil de "yanl yapmak"tan sz
ederiz. Bu anlamda bir bellek yanlnn antitezi bilgisizliktir.
Dlerin Yorumu'nda (1900) kitap yaymlandktan sonra grdmde ok
ardm baz yanllar yapmtm. Bunlar tarihsel bilgilerle, genelde de
olgularla ilgiliydi. Yakndan inceleyince, yanllarn benim bilgisizliimden
kaynaklanmadn, zmlemeyle aklanabilecek bellek yanllar olduunu
grdm. ,
(1) (Birinci basmn) 266. sayfasnda [Blm VI (G)], Schillerin doum
yeri olarak -Styriada da bulunan bir ad olan- [Hesse'deki] Marburg kentini
gsteriyorum. Yanl, bir gece yolculuunda grdm ve nbetinin Marburg
adn seslenmesiyle uyandm bir dn zmlenmesi srasnda gerekleiyor.
Dte biri Schillerin bir kitabyla ilgili bir soru soruyor. Aslnda Schiller
[Hesse'deki] niversite
[Bu blmn ilk ksmlar s.249a kadar, 1901den kalmadr.]
kenti Marburgda deil, Swabiadaki Marbach'Adi domutur. Dahas, bunu

eskiden beri bildiimi syleyebilirim.
(1) 135. sayfada [Blm V (B)] Hannibal'in babasnn ad Hasdrubal
olarak geer. Bu yanl beni fazlasyla rahatsz etti, ama bu tr yanllar
konusundaki grm kuvvetle destekledi. prova baskda bu yanln
stnden geenler arasnda, Barca'nn evinin tarihini, kitabn yazarndan daha
iyi bilen birka kii olsa gerektir. Hannibalin babasnn ad Hamilcar
Barca'ydHasdrubal, Hannibal'in hem ordu komutasnda yerini alan
kaynbiraderinin, hem de erkek kardeinin adyd.
(2) 177 ve 370. sayfalarda [Blm V (D) ve VII (F)] Zeusun babas
Kronosu idi ettiini ve tahttan indirdiini belirtiyorum. Ancak bunu
yazmakla, bu gaddarl bir kuak ileriye alm oluyordum; Yunan mitolojisine
gre bu acmaszl Kronos, babas Uranusa uygulamtr.2
Kitab okuyanlarn kendi gzleriyle grecekleri zere, ulalmas ok g
olan, grlmedik malzemeyi nme seren belleimin, bu noktalarda bana
yanl olan sunmas nasl aklanacakt? Ve ayrca, nasl olmutu da, ayr
provay dikkatle okurken birden kr olmuasna bu yanllar atlamtm?
Goethe, Lichtenberg'le ilgili olarak yle der.3 "aka yapmsa ardnda
gizlenmi bir sorun vardr. Ayn ekilde, kitabmdan buraya aldm blmler
iin de yle denebilir: bir yanl yaplmsa ardnda bastrlm bir ey vardr
yada daha doru olarak, kkleri bastrlm malzemede bulunan bir
samimiyetsizlik, bir arptma vardr. O kitapta bildirilen dleri zmlerken,
d dncelerinin ilgili olduu konularn doas gerei, bir yanda
toparlamadan nce zmlemeyi kesmek, dier yandaysa hafif arptmayla
baz gereksiz ayrntlar yontmak zorundaydm. Baka trl davranamazdm,
hatta ortaya rnekler ve kantlar koyabilmek iin baka seeneim yoktu, iinde
bulunduum g durum, bastrlm malzemenin baka bir deyile, bilince
Bv tam bir yanl deildi. Sylencenin Orpheus versiyonu, Zeusun babas Kronos'u idi
ettiini anlatr. (Bkz. Roschern Lexicon of Mythology.) [Kr. dipnot 2, s. 255.]
[Geothenin grp, Freudun, Giri Konferanslarnn (1916-17) 2. Konferansnn yan sra,
Lichtenberg'in pek ok nktesinin tartld bir yapt olan esprilerle ilgili kitabnda da
aktarlmaktadr. Ayrca bkz. S; 145 ve 16 no.lu dipnot.).
3
ulamasna izin verilmeyen malzemenin anlatmndan baka bir ey olmayan

dlerin garip niteliinin kanlmaz sonucuydu. (Buna karn baz duyarl
kiileri incitmeye yetecek sreler yaand.) Ancak, devamnn nasl
gelieceini bildiim dnceleri arptma ya da gizleme ilemini bu
dncelerden iz kalmakszn gerekletirmek mmkn olmuyordu. ou kez
atlayp gemek istediim bir ey, istencim dnda, kullanmak zere setiim
malzeme yannda yer alyor ve onlarn arasnda, gzmden kam bir yanl
biiminde ortaya kyordu. stelik, verdiim her rnekte de, altta yatan
konu aynyd: yanllar, lm babamla ilgili bastrlm dncelerin eitli
ekilleriydi.4
(1) 266. sayfada [Bl.VI (G), VIII] zmlenmi d okuyan herkes,
babama ynelik dosta olmayan bir eletiri ierebilecek dnceleri kestiimi,
ksmen apak bir ekilde, ksmen de ipularndan tahmin etmek eklinde
anlayacaktr. Bu dnceler ve anlar zincirinin devamnda aslnda kitaplarn ve
babamn Marburg adndaki Sd- bahnia Marburg istasyonunda anons
edildiinde beni uyandran szckle ayn ad tayan bir i arkadann rol
oynad rahatsz edici bir yk bulunmaktayd. zmleme srasnda bu Herr
Marburg'u kendimden ve okurlarmdan gizlemeye altm; ait olmad bir
yerde iime burnunu sokmakla ve Schillerin doduu yerin adn Marback tan
Marburg'a deitirerek benden cn ald.
(2) Hamilcar yerine Hasdrubal, yani babann adnn yerine kardein adn
koyma yanl, renciliim srasndaki Hannibal fantezilerimin ieriiyle ve
babamn, "halkmzn dmanlarna* kar tutumundan honut olmamamla
ilgiliydi.5 O noktada, babamn ilk evliliinden olan ocuu, ngiltere'de yaayan
vey aabeyimi tanmamla sonulanan ngiltere gezisinin babamla olan
ilikimizi nasl deitirdiini anlatarak srdrebilirdim anlarm aktarmay.
Aabeyimin en byk olu benim yamdadr. Dolaysyla yalarmz
arasndaki balant, babamn deil de aabeyimin olu olarak dnyaya gelmi
olmam halinde her eyin ne
[Freud, Dlerin Yorumu'nn ikinci basmna 1908?de yazd nszde, kitab bitirdikten
sonra, onun "kendi z zmlememin, babamn lmne duyduum tepkinin bir blm"
olduunu grdn syler. (PF.K.y 4.)]
5[Bkz. Dlerin Yorumu, P F.K., 4, Blm V (B).]
4
denli farkl olaca ynnde fanteziler yaratmama engel deildi. Bastrlm

fanteziler, beni babann ad yerine erkek kardein adn koymaya zorlayarak
zmlemeyi kestiim yerde kitabmdaki metni yanl hale getirdiler.
(3)
Yunan panteonunun mitolojik gaddarlklarn bir kuak ileri
alma yanlm bu ayn aabeyin ansnn etkisine balyorum. Aabeyimin
tlerinden biri uzun sre belleimde kald. "Yaamnn gidiiyle ilgili olarak"
demiti bana, "unutmaman gereken bir ey var; sen, babamn kuandan
sonraki ikinci deil, nc kuaa aitsin aslnda:" Babamz ileri yanda ikinci
kez evlenmiti ve dolaysyla ikinci evliliinden olan ocuklarna gre fazla
yalyd. Yukarda anlatlan yanl, kitapta, evlat saygsndan sz ettiim
noktada yapmtm.
Zaman zaman, dlerini aktardm ya da d zmlemelerim srasnda
szn ettiim dostlarmn ve hastalarmn, birlikte yaadmz olaylarn
ayrntlarn, yanl aktardma dikkatimi ektikleri olmutur. Bunlar da gene
tarihsel yanllar olarak nitelendirilebilir. Dzeltildikten sonra eitli yanllar
inceledim ve burada da olgular yalnzca zmlemede bir eyi bilerek
saptrdm ya da gizlediim durumlarda yanl anmsadm grdm. Burada
bir kez daha, gzlemlenmemi bir yanln, bilerek gerekletirilen bir gizleme
ya da basknn yerini aldn gryoruz.6
Bask sonucu oluan bu yanllarn, gerek bilgisizlikten kaynaklanan
yanllardan kesin bir izgiyle ayrlmas gerekir. Nitekim Wachauya yaptm
bir gezi srasnda devrimci lider Fischhof un yurduna geldiimi sanmam
bilgisizlikten kaynaklanyordu rnein. ki yer arasndaki tek benzerlik ayn
adla anlmalaryd. Fischhof un Emmersdorfu Carinthia'dadr. Ancak ben bunu
bilmiyordum. [1900a, Blm V(B).]
7
te beni utandran bir retici yanl daha; geici bilgisizlik denebilecek
bir rnek: Bir gn, hastalardan biri, Paskalyada yapaca bir geziye
hazrlanmak zere gereksinim duyduu ve kendisine vereceime sz
verdiim Venedik konusundaki iki kitab anmsatt. "Ha
[Ayn ileyiin bir rnei, Bir On yedinci-Yzyl Demonolojik Nevrozu (1923d),

Blm IV'de grlr.]
zrladm, diye yantladm onu ve kitaplan almak zere kitapla ynelim.;

Aslnda, geziyi tedavinin gereksiz yere kesilmesi ve doktora bir maddi kayp
olarak grdmden, hastamn yolculuunu tmyle onaylamyordum, bu
nedenle de kitaplan aramay unutmutum. Dolaysyla raflarda gzme ilien
kitaplan acele acele aramaya baladm. Birinin bal "Venedik, Sanat
Kentiydi; ama bundan baka ayn dizide bir de tarih kitabm var diye
dnyordum. Haklydm, ite, "The Medici"yi de buldum. Bunu aldm,
bekleyen hastama getirdim ve hemen yanlm kavrayp utandm. Elbet
gereklikte Medici nin Venedik'le hibir ilikisinin bulunmadn
biliyordum, ama ksa bir sre iin, bunun yanl olduunu dnememitim.
imdi drst davranmam gerekiyordu; hastamn semptomatik edimlerini sk
sk yzne vurduuma gre yolculuunu onaylamaymn (o ana dek gizli
tutmu olduum) itici glerini ona itenlikle aklamalydm; onun gzlerindeki yetkemi de ancak byle koruyabilirdim.
Genelde, hakikati anlatma isteinin sanlandan da daha gl olduu
artc gelebilir. Ama belki de, benim artk pek yalan syleyememem, ruh
zmlemesiyle uramamn sonucudur. Bir eyi arptmaya altm her
durumda, bu son rnekte ve ncekilerde grlebilecei zere
samimiyetsizliimi ele veren bir yanl ya da baka parapraksi ortaya kyor.
Btn parapraksiler iinde ileyileri en az kat olan, yanllardr. Yani bir
yanln meydana gelmesi, genelde sz konusu zihinsel etkinliin u ya da bu
trden bir rahatsz edici etkiyle mcadele etmek durumunda kaldnn
belirtisidir; ama yanln ald o belli biimi belirleyen, gizlenmi olan rahatsz
edici (bozucu) fikrin nitelii deildir. Burada gemi deneyimleri dikkate
alarak, ou basit kalem ya da dil srmeleri iin de ayn eyin geerli
olduunu ekleyebiliriz. Konuurken ya da yazarken yaptmz her srmede,
amaladklarmzn dnda yatan bir zihinsel srecin ibanda olmas
nedeniyle bir rahatszln (bozucu enin) ie kartn syleyebiliriz; ancak,
dil ve kalem srmelerinin, ou kez, benzerlik yasalarna, tembellik, ya da
acelecilik eilimi yasalarna uyduunu bunu yaparken de bozucu enin kendi
zelliklerinden hibirini yazmada ya da konumada ortaya kan yanla
yklemeyi baarmadm da kabul etmek gerekir. Yan-
llann saptanmasn mmkn klan ve ayn zamanda saptamann (ya da

belirlemenin) lsnn snrlarn koyan dilsel malzemedeki8 esnekliktir.
Kendimi yalnzca kendi yanllarmla snrlam olmamak iin aslnda dil
srmelerine ve yanlmal edimlere de dahil edilebilecek birka rnek
vereceim; ancak btn bu parapraksi biimleri birbiriyle edeerde
olduundan, bu o kadar nemli deildir.
(4) Bir hastamn aralarndaki her konumann yalnzca kz brakma
mcadelesine batan balamasna yarad gerekesiyle k olduu, ancak
ilikisine son vermek istedii kza telefon etmesini yasakladm. Kza mektup
ulatrma konusunda glkler vard geri ama, ona son kararn bildiren bir
mektup yazacakt. Saat birde, bu glkleri amann bir yolunu bulduunu
sylemek zere bana geldi, bu arada kza, doktor byle gerekli gryor demek
iin benden izin ald. Saat ikide, ilikiyi sona erdirecek mektubu yazmakla
urayordu, derken anszn yazmay kesti ve yannda bulunan annesine: "Aa!
Mektupta adn yazabilir miyim diye sormay unuttum profesre," dedi.
Telefona kotu, telefon baland ve aygta unlar syledi: "Yemeini bitirdiyse
profesrle konuabilir miyim ltfen?" Yant olarak u akn szleri duydu:
"Adolf, akln m kardn?" Buyruum uyarnca duymamas gereken sesin ta
kendisiydi bu. Dpedz "bir yanl yapm" ve santrala doktorun numaras
yerine kznkine vermiti.
(5) 9 Bir gen hanm, Habsburgergasse'de ["Hapsburg Caddesi"]
yaknlarda evlenmi bulunan bir hanm arkadan ziyaret edecekti; Masada
aileye bundan sz etti, ama yanllkla, Babenbergergasse'yz , ["Babenberg
Caddesi"ne] gideceini syledi. Masadakilerden bazlar glerek kendisinin
farketmedii yanlna(ya da isterseniz) dil srmesine dikkatini ektiler.
Aslnda bu olaydan iki gn nce Viyana'da cumhuriyet ilan edilmiti; siyah ve
san ortadan kalkm, yerini eski
[Ayrca bkz. aada s. 301 vd. Freud dilin bu zelliiyle ilgili grlerini birka yerde
dile getiriyor. rnein, Dlerin Yorumu'nda (1900a), ksaltmalardan sz ederken: Szckler,
anlam belirsizliine yazgl saylabilir," (Blm VI, (D) P.F.K. 5, s.72) demektedir. "Gradiva"da
(1907a) da Freud, III Blmn sonunda, belirsizliin, "konuma malzemesinin esneklii
sayesinde" olanakl olduunu yazar.]
9[1919da eklenmitir.]
Ostmarkn renkleri krmz, beyaz ve krmz alm Hapsburglar da

devrilmiti. Konumacmz, arkadann adresinde, hanedan deimesini
uygulam bulunuyordu. Viyana'da gerekten de nl bir Babenbergzrstarasse
vardr ama hibir Viyanal ondan "Gasse"10 diye sz etmez.
(6) 11Hayli yoksul ama yakkl bir gen olan yerel okul retmeni,
bakentten gelen bir villa sahibinin kzyla kmak istiyordu, sonunda kz da
ona tutkuyla k oldu hatta, toplumsal konumlarndaki ve oklarndaki farklla
karn, ailesini evlenmelerine izin vermeye raz etti. Bir gn, retmen erkek
kardeine mektup yazd, yle diyordu: "Kz aslnda gzel deil, ama ok tatl;
bu adan iler yolunda. Ama bir Yahudiyle evlenmeye karar verebilecek
miyim, bilemiyorum." Bu mektubu nianls ald ve nian atld, te yanda
erkek karde, kendisine gnderilen ak szcklerinin srrn zmeye
alyordu. Bana bunu aktaran, olayn kesinlikle bir yanl olduunu, herhangi
bir kurnazln sz konusu olmadm syledi. Eski doktorundan memnun olmayan ancak ondan kurtulmak istediini ak ak syleyemeyen, amacn iki
mektubu birbirine kartrarak gerekletiren bir hanm konu alan bir baka
olgu daha biliyorum. Burada hi deilse, komedilerden iyi tandmz bu
olayn, itici gten yararlanm bilinli bir hile deil de bir yanl olduunu
garanti edebilirim.
(7) 12Brill [1912 191] kendisine ortak bir tanndan haber soran ve bunu
yaparken de hanm yanllkla kzlk soyadyla anan bir hanmdan sz eder.
Dikkati yanla ekildiinde, hanmn kocasndan holanmadn,
evlendiklerine ok zldn itiraf eder.
[Viyana'da "cadde karl, nemli caddeler iin "Strass e" nemsizler iinse Gasse
olmak zere iki terim kullanlr.,Charlemagne, daha sonra Avusturya olan blgeye "Ostmark"
(Dou Eyaleti) adn verdi. Balangta Babenberg hanedan zamannda nemli bir blgeydi. Bu
on nc yzylda sona erdi ve Birinci Dnya Savama dek hkm sren Hapsburglar (ya da
Habsburglar)a geti. (mparatorluun siyah ve san renkleri yerine) yeni Cumhuriyetin benimsedii
krmz, beyaz ve krmz, Babenberglerin renkleriydi.]
10
11
[1907de eklenmiin]
12
(8) 13 ite gene dil srmesi diye betimlenebilecek bir baka yanl. Gen
bir baba ikinci kznn doumunu bildirmek zere nfus memuruna gidiyor.
ocuun ad sorulduunda, "Hanna" yantn veriyor, ve memur kendisine,
zaten bu ad tayan bir kz olduunu sylyor. kinci kzn doumunun
birincisininki kadar ho karlanmad sonucunu karabiliriz.
14
(9)
Birka ad kartrma gzlemi daha ekleyeceim; bunlar da elbet
ayn ekilde bu kitabn dier blmlerine eklense olurdu.
Bir hanm, ikisi uzun zamandr evli bulunan kzn annesidir; en kk
kz, hl ksmetini beklemektedir. Ailenin dostu bir hanm, her iki dnde de
ayn armaan, pahal bir gm ay takm vermitir. Ne zaman bu ay
takmndan sz edilse, annesi bunun nc kzna ait olduu yanln
yapmaktadr. Yanln, annenin ayn dn armaann alaca
varsaymyla son kznn da evlendiini grme arzusunu dile getirdii aktr.
.
,
Bir annenin kzlarnn, oullarnn ya da damatlarnn adlarn kartrmas
eklinde sk grlen olaylarn yorumlanmas da ayn lde kolaydr.
(10) ite iki adn inatla bir dierinin yerine kullanld gzel bir rnek;
bunu, olay bir sanatoryumda kald srada kendi zerinde gzlemleyen Herr
J.G. den alyorum:
"Bir gn (sanatoryumda) yemekte, masada yanmda oturan hanmla beni
pek de ilgilendirmeyen ve batan sona allagelmi havada, konuurken,
zellikle pohpohlayc bir tmce kullandm. Genliini gerilerde brakm olan
bu evde kalm kz, kendisine genelde bu trden incelikli ve vc szler
syleme alkanlnda olmadm sylemeden edemedi bu szlerde yalnzca
belli bir hayflanma deil, ikimizin de tand, ve kendisine kar duyarl
olduum bir gen hanma kar davranma ta atma havas da vard. Elbet
bunu hemen anladm. Konumamzn bundan sonraki blmnde, komum her
seferinde beni mthi mahcup ederek, tekrar tekrar kendisine, biraz da hakl
olarak ansl rakibi olarak grd o gen hanmn adyla seslendiim uyarsn
yapt."
(11) 15 Ciddi bir gemii olan, bana olayn tan ayn zamanda kahramanlarndan biri tarafndan anlatlan bir olay da bir "yanl" olarak
aktaracam. Bir hanm ei ve iki yabancyla birlikte bir akam darda
eleniyorlar. ki "yabancdan biri hanmn yakn arkada; ancak dier iki kii
bunu bilmiyor, ve de bilmemeleri gerekiyor. Arkadalar, evli ifti evlerinin
kapsna kadar geiriyorlar, kapnn almasn beklerken de birbirlerine veda
ediyorlar. Hanm yabancya bayla selm veriyor, elini uzatyor ve birka
nazik szck sylyor. Sonra gizli sevgilisinin koluna giriyor, kocasna
dnyor ve ayn ekilde ona da veda etmeye balyor. Kocas da olaya katlyor,
apkasn karyor ve abartlm bir nezaketle, "Gle gle sayn bayan!" diyor.
Dehete kaplan hanm, nn kolunu brakyor, kapc kapda grnmeden,
"Tanrm! Bu ne aptallk!" diye nlemeye vakit buluyor. Erkek, hanmnn
ballna, olaslklarn snrlarn aacak lde gvenen erkeklerdendi. Byle
bir durumda birden fazla yaamn tehlikede olacan tekrar tekrar syler
dururdu. Dolaysyla bu yanln ierdii meydan okumay fark etmesini
engelleyecek ok gl bir i engelle donanmt.
(12) 16te hastalarmdan birinin yanl: bir kart anlam dile getirmek
amacyla tekrarlanm olmas, bu yanl zellikle retici klyor. An nlemli
bir gen olan hastam, uzun sren i mcadelelerden sonra uzun sredir k
olduu, ve de ayn ekilde kendisine k olan kza evlenme teklif etme
noktasna gelmiti. Nianlsn evine brakt, ona veda etti, ve byk bir
mutluluk iinde tramvaya bindi, bileti kzdan iki bilet ald. Alt ay kadar sonra
evlendi, ancak bu ikili yaantya henz uyarlanmamt. Evlenmekle doru
olan m yapp yapmadn dnyordu, arkadalanyla olan eski ilikilerini
zlyordu ve kzn ailesinde eit eit yanllar buluyordu. Bir akam gen
karsn kaynpederinin evinden almaya gitmiti, onunla birlikte tramvaya bindi
ve yalnzca bir bilet istemekle yetindi.
(13) 17stenmeden bastrlan bir arzunun, bir "yanl" araclyla
doyuruluu, Maeder'in (1908) gzel bir rneinde betimleniyor. Bir meslekta,
izin gnn, hi rahatsz edilmeksizin kesintisiz yaamak
15[
1917'de eklenmitir.]
16
1919da eklenmitir.]
17
1919da eklenmitir.]
istiyordu; ancak Lucemee hi de sabrszlkla beklemedii bir ziyaret yapmas

gerekiyordu; Uzun bir tereddtten sonra, gene de oraya gitmeye karar verdi.
Zrih ile Arth-Goldau arasndaki yolculuunda gnlk gazeteleri okuyarak
vakit geirdi. Daha sonraki istasyonda tren deitirdi ve okumasn srdrd.
Sonunda bilet kontrolr kendisine yanl trende olduunu elinde Lucerne
bileti bulunduunu ancak trenin Goldaudan Zrihe gitmekte olduunu
bildirinceye dek bu byle gitti.
(14) 18Tanr bir baarya ulamasa da, gene ayn yanl ileyi araclyla
bastrlm bir arzuya yardmc olma giriimi, Dr. V. Tausk (1917) tarafndan
Yanl Yne Seyahat" bal altnda aktarlyor:
"Cepheden izinle Viyana'ya gelmitim. Eski hastalarmdan biri kentte
olduumu duymu, hasta olduundan beni evine ard. Ricasna uydum ve
onunla iki saat geirdim. Ayrlrken hasta adam bana ne kadar deyeceini
sordu. 'Ben burada izindeyim, doktorluk yapmyorum imdi, diye yant
verdim. Bunu bir dost ziyareti olarak kabul edin ltfen. Hasta kukusuz hak
edilmemi bir dostluk karlnda benden profesyonel hizmet isteyemeyeceini
dndnden tereddt etti. Ama sonunda, para vermemesinin honutluuna
yenildi ve bir ruh hekimi olarak kukusuz doru olan yaptm grn dile
getirerek yantm kabul ettik Birka saniye sonra, cmertliimin itenlii konusunda kuku duymaya baladm, aklm yalnzca tek bir aklamas olan
kuruntularla dolu olarak X hattnda bir tramvaya bindim. Ksa bir yolculuktan
sonra Y hattna gemem gerekiyordu. Tramvay deitireceim noktada
beklerken, cret meselesini unuttum ve hastamn hastalnn belirtilerini
dnmeye baladm. Bu arada beklediim tramvay geldi, bindim. Ama ilk
durakta gene inmek zorunda kaldm. Aslnda hi farkna varmakszn Y
tramvay yerine bir X tramvayna binmitim ve geldiim yne cret kabul
etmeyi arzulamadm hastamn bulunduu yne dnmekteydim. Bilin dm
creti almay arzulamt^
19
(15)
14 numaral rnektekine ok benzer bir olay da bir keresinde
benim bama geldi. Byk aabeyime, o yaz kendisine uzun sredir
yapmam gereken ziyareti, bir ngiliz tatil kynde gerekletireceime sz

vermitim; zamann kstl olmas nedeniyle yolculuumu hibir yerde
kesintiye uratmakszn en ksa yoldan gitmeyi istiyordum. Hollandada bir
gn kalabilir miyim diye sordum, bunu dn yolculuuma ertelememi istedi.
Buna gre Cologne yoluyla Mnih1 ten. Rotterdama ve Harwiche gidecek
geminin gece yars kalkaca yer olan Hoek van Hollanda ulaacaktm.
Cologne da tren deitirmem gerekiyordu; Rotterdam ekspresine binmek
zere trenimden indim, ama ekspresi bulamadm. Birka demiryolu memuruna
sordum, o platformdan tekine gnderildim, mthi bir umutsuzlua kapldm
ve bu sonusuz aray srasnda trenimi karm olabileceimi dnmeye
baladm. Dncem dorulandktan sonra geceyi Cologne da m geirsem
diye dndm. Bu seenei yelememi gerektiren nedenler arasnda dinsel bir
evlatlk grevi de vard eski bir aile geleneine gre, atalarm bir keresinde
Yahudilere ynelik basklar nedeniyle bu kentten kamlard. Ama gene de
vazgetim, bir sonraki trenle Rotterdama gittim; oraya ge saatlerde
vardmdan, Hollandada bir gn geirmek zorundaydm.
O gn, uzun sredir dlediim bir arzumun gereklemesine yarad;
Hague'da, ve Amsterdam'daki Rijksmuseumda Rembrandtn grkemli
resimlerini grebildim. Ertesi sabah, trenle ngiltere topraklarnda giderken,
izlenimlerimi toparladmda, Cologne istasyonunda, hem de trenden
indiim platformda, birka adm temde, zerinde "Rotterdam-Hoek van
Holland" yazl byk bir tabela grdm ok iyi anmsadm. Yolculuumu
srdrmek iin binmem gereken tren orackta beni bekliyordu. Bu apak
belirlenmi yne karn oradan alel acele uzaklamam ve treni bir baka yerde
aramam aabeyimin talimatnn tersine bu yolculukta Rembrandtlar
izlemeye karar vermemisem elbet, ancak ve ancak anlalmaz bir "krlk"
olarak tanmlanabilirdi. Bunun dndaki her ey iyi oynanm aknlm,
geceyi Cologneda geirme ynndeki "dindar" niyetimin ortaya k
yalnzca tam anlamyla gerekleinceye dek kendimden gizlediim kararm
yerine getirmek iin yrtlm bir gizli plndan baka bir ey deildi.
(16) 20 J. Strcke (1916) kendi kiisel deneyimlerinden grnrde

yadsnan bir arzunun gerekletirilmesi iin "unutkanln" yaratt
benzer bir arac anlatyor.
"Bir keresinde bir kyde slayt da gstereceim bir konferans verecektim,
ancak konferans bir hafta ileriye alnd. Bu erteleme mektubunu yantladm ve
defterime yeni tarihi yazdm. Bu kye leden sonra gitmeyi istiyordum, nk
byle olursa, orada oturduunu bildiim bir yazar da ziyaret edebilecektim.
Ancak ne yazk ki, o sralarda hibir le sonrasndaki saatlerim bo deildi.
Ziyaret fibrinden t, istemeye istemeye vazgetim.
. "Konferans akam geldiinde, slayt antam aldm, alel acele istasyona
yollandm. Treni karmamak iin taksiye binmem gerekiyordu. (Nedense ileri
hep byle son dakikaya brakr, sonunda trenleri ; : karmamak iin taksiye
binmek zorunda kalrm.) Gideceim yere vardmda, (kk yerlerdeki
konferanslarda det olduu zere) istasyonda beni karlayan kimsenin
bulunmadn grnce biraz ardm. Anszn konferansn bir hafta ertelendii
ve balangta saptanan tarihte bouna bir yolculuk yaptm aklma geldi.
Unutkanlma lnet okuduktan soma bir* sonraki trenle eve dnp dnmeme
konusunda kararszlk geirdim. Ancak iyice dndkten sonra, o istediim
ziyareti yapmak iin bunun iyi bir frsat olduuna karar verdim ve kararm
yrrle koydum. Yolda, ziyaret iin yeterli zamanmn olmas ynndeki
doyurulmam. steimin bu tuza kurduu aklma geldi. Elimdeki ar slayt
antasnn ykyle trene yetimek iin koturuum, bilind amac ok daha
etkili bir ekilde gizlemeye yaramt."
Burada aklamasn verdiim21 yanllar snfnn pek kalabalk olmad
ve zellikle nemli bulunmad dnlebilir belki. Ancak ben buna karlk,
ayn yaklam izgisini, insanlarn yaantlarnda ve bilimsel almalarnda
yaptklar ok daha nemli yarg yanllarna dek uzatp uzatamayacamz
sorusunu soruyorum. D gerekliin
resmini, resmi alglayann ruhsal bireysellii boyunca yaplan yolculuk

srasnda normalde maruz kald arptlmaya kar algland ekliyle
korumann ancak ok nadir ve en iyi ekilde dengelenmi zihinler iin olanakl
olduunu dnyorum.
XI. BLM
BRLEK PARAPRAKSLER1
SON verilen rneklerden ikisi Mediciyi Venedike aktaran kendi yanlmla
[s. 250], koyduum yasaa karn telefonda nianlsyla konumay baaran
gen adamla ilgili yanl [s. 251 ve sonras] aslnda tam doru olarak
betimlenmedi. Dikkatlice bir inceleme, bunlarn bir unutma ve bir yanln
birlemesinden olutuunu ortaya koyacaktr. Bu birleimi baz baka
rneklerle daha da ak ekilde gsterebilirim.2
(1) Bir arkada bana u deneyimini anlatt: "Birka yl nce, bir gn
oyunumun sahneye konmasnda bana yardmc olabilecei dncesiyle belli
bir yazn derneinin kuruluna seilmeme izin verdim; ok ilgimi ekmemesine
karn, her Cuma yaplan toplantlara dzenli olarak katldm. Derken birka ay
nce, F. tiyatrosunda oyunumun oynanaca sz verildi; o gnden beri,
dzenli olarak dernein toplantlarna gitmeyi unutuyorum. Sizin konuyla ilgili
kitabnz okuyunca unutkanlmdan utandm. Artk bu insanlara ihtiyacm
kalmad iin onlardan uzak durmann kt bir davran olduunu dnerek
kendime kzdm ve gelecek Cuma gn hibir ekilde toplanty unutmamaya
karar verdim. Bu kararm ta uygulayncaya ve toplantnn
[Bu blm ilk kez 1907 basm iin yazlmt. O zaman yalnzca ilk drt paragrafla sonuncu
paragraftan oluuyordu. Kitabn daha sonraki basmlarna yeni rnekler eklendi.]
2
Giri Konferanslar nn (1916-17) Birinci Blmnde tekrarlanan ok sayda rnekten biri olan
bu rnein, o kitapta R. Reitler tarafndan saland belirtilmektedir.]
yaplaca salonun kapsna gelinceye dek kendime anmsatp durdum.

aknlk iinde kapnn kilitlenmi olduunu grdm; toplant bitmiti. Aslnda
gn konusunda bir yanl yapmtm; o gn Cumartesiydi"
(1) Bu rnek de, bir semptomatik edimle koyduu yeri unutma olayn
birletiriyor. Biraz dolambal yollardan bana ulat ama gvenilir bir
kaynaktan geliyor.
Bir hanm, nl bir sanat olan enitesiyle Romaya gidiyor. Konuk,
Roma'daki Alman topluluu tarafndan byk saygyla karlayor, ve birok
armaan arasnda kendisine bir de antika altn madalya veriliyor. Hanm,
enitesinin bu sevimli nesnenin deerini yeterince takdir etmediine
hayflanyor. (Romada yerini kz kardei aldndan) evine dndnde
bavullar aarken, madalyay nasl olduysa alp getirdiini gryor.
Hemen enitesine bir mektup gndererek durumu anlatyor ve alp getirdii
eyi ertesi gn Roma'ya gndereceini bildiriyor. Ama ertesi gn madalyann
bilinmeyen bir yere bulunamayacak kadar iyi bir ekilde konulduu anlalyor,
madalya bulunamyor ve gnderilemiyor; "dalgnlnn" anlam, ite bu
noktada hanmn aklna geliveriyor: nesneyi kendine saklamak istiyordu.
(2) 3Parapraksinin uygulad yntemi de srekli deitirerek, inatla
kendini tekrar ettii baz olgular var:
Emest Jones (19116, 483) bir keresinde bilmedii nedenlerle bir mektubu
postalamakszn birka gn masasnn zerinde brakmt. Sonunda
gndermeye karar verdi, ancak adresi yazmay unuttuundan, "l Mektuplar
Servisi" zarf gnderene iade etti. Adresi yazp gtrd, ama bu kez pul
yaptrmamt. Artk mektubu gndermeye gnll olmadn gzard
edemezdi.
(3) Bir etkinlii, i dirence kar yerine getirme ynndeki bo giriimler,
Viyanal Dr. Karl Weiss'in gnderdii ksa mektupta ok etkileyici bir ekilde
betimlenmi:
"Aadaki kk yk, bilindnn, bir amacn gereklemesini
nleyecek bir itici gcnn bulunmas durumunda kendisini nasl ts-
rarla hissettirdiini ve bu dirence kar koymann ie denli g olduunu

gsteriyor. Bir tandk kendisine dn olarak bir kitap vermemi ve ertesi gn
getirmemi istedi. Hemen getireceime sz verdimi ama hemen, balangta
aklayamadm canl bir honutsuzluk duygusunun farkna yardm. Daha
sonra anladm: sz konusu kiinin bana yllardr belli bir miktar borcu vard ve
anlalan demeyi de dnmyordu. Konu zerinde daha fazla dnmedim,
ama ertesi sabah ayn honutsuzluk duygusuyla olay anmsadm ve hemen
kendi kendime dedim ki: 'Bilindn kitab unutman iin gerekeni yapacak; ama
sorumsuz davranm olmak istemediine gre, unutmamak iin ne gerekiyorsa
yap.' Eve geldim, kitab paketledim ve zerinde mektuplarm yazdm masann
zerine, yanbana koydum. Biraz sonra dar ktm; birka adm attm ve
postalayacam mektuplar masamn zerinde unuttuumu anmsadm. (Bu
arada, bunlardan biri, belli bir konuda desteini almay bouna umduum birine
ho olmayan szler: yazmak durumunda kaldm bir mektuptu.) Dndm,
mektuplar aldm, gene yola koyuldum. Tramvayda, karma bir ey almaya sz
verdiim aklma geldi, bunun kk bir paket olaca dncesiyle sehvindim.
O noktada, 'Paket' - 'kitap' arm olutu kafamda, bir baktm kitap elimde
deil. Yani yalnzca birinci kmda deil, yanbanda duran mektuplar
aldmda da grmezden gelmede srar etmitim."
(4) Ayn durum, Otto Rank'n (1912) ayrntl bir ekilde zmledii bir
olayda da grlyor:
"Ar lde dzenli, bilgi ve dakik bir adam, kendisi iin hayli
olaand saylacak aadaki olay anlatt. Bir le sonras sokaktayd ye saati
renmek istedi; saatini evde braktn grd daha nce hi byle bir ey
yaptn anmsamyordu. Akam iin, tam saatinde gitmesi gereken bir
randevusu olduundan ve bu vakitten nce de gidip saatini almaya yetecek
zaman olmadndan, arkada olan bir hanma yapt ziyaretten yararlanarak
o akam iin onun saatini dn almak istedi. Hanm ertesi sabah ziyaret
etmesi beklendiinden, saati de o zaman iade edebileceinden, akla uygun bir
giriimdi bu. Ancak ertesi gn, dn ald saati sahibine geri vermek
istediinde, byk bir aknlk iinde bu kez bu saati evde unuttuunu grd.
zerinde kendi saati vard. Hemen hanmn saatini ayn gn leden sonra iade
etmeye karar verdi ve bu kararn uygulad. Ancak hanmdan ayrlrken saatine

bakmak istediinde, inanlmaz bir fke ve aknlk iinde kendi saatini evde
unuttuunu grd.
M
Bu parapraksinin tekrar, dzenli ve kuralc oluuyla vnen bu adama
ylesine patolojik grnyor ki, olgunun ruhbilimsel itici glerini renmek
istiyor; bunlar, ilk unutkanlnn olduu gn bandan ho olmayan bir olayn
geip gemedii, getiyse hangi balamda yaand ynndeki ruh zmsel
aratrmayla hemen ortaya kyor. Adam hemen saatini unutup da dar
kmasndan ksa bir sre nce yemekten sonra, kendisine, onu hayli zen ve
masrafa sokan sorumsuz bir akrabalarnn, kendi [akrabann] saatini rehine
braktn, ancak evde saat gerektii iin ondan [anlatcdan] saati rehinden
kurtarmak iin para istediini syleyen annesiyle yapt konumay anmsad.
Bu az ok zorla alnm olan para onu ok rahatsz etmi ve akrabann yllardr
bana at dertleri anmsamt. Dolaysyla semptomatik ediminin birden
fazla belirleyicisi olduu grlyor. Her eyden nce aa yukar yle
ilerleyen bir dnceler zincirinin olumasn salamt: 'Benden byle para
alnmasna izin vermeyeceim ve eer bir saate gerek varsa, kendiminkini evde
brakacam.1 Ama akamki randevusu iin saate gereksinimi olduundan, bu
ama ancak bilind bir yoldan, bir semptomatik edim eklinde
gerekleebildi. kinci olarak unutma ediminin simgeledii u anlama
geliyordu: 'Bu be para etmez [akraba] iin srekli para fedakrlnda
bulunmak beni mahvedecek, sonunda her eyimi yitireceim.' Annesinin
verdii bu haber karsnda duyduu fkenin anlk bir fke olduunu sylemi
olmasna karn, ayn semptomatik edimin tekrar, (fkenin) bir anlamda sanki
bilinli olarak 'Bu olay aklmdan karamyorum,'4 diyormu gibi, bilindnda
youn bir ekilce srdn gsteriyor. Bilin- dnn bu tutumunu dikkate
alarak ayn eyin hanmn dn alnm saatinin bana gelmesine amamak
gerekir. Ama bu "masum" hanmn saatine aktarlmay destekleyen zel itici
gler de vard belki. Belki de en ortada grnen itici g, hanmn saatini, feda
etmek zo-
"Bir fikrin ileyiini bilindnda srekli srdrmesi bazen parapraksiyi izleyen bir d
biiminde, bazen de parapraksinin tekrar ya da dzeltmenin baarlamamas eklinde kendini
gsterir."
runda olduu kendi saatinin yerine koymak isteyebileceiydi ve bu yzden onu

ertesi gn geri vermeyi unuttu. Belki de saati, hanmdan bir an olarak
saklamaktan mutluluk duyacakt. stelik hanimin saatini unutmak ona, hayran
olduu hanma ikinci bir ziyaret yapma frsat veriyordu. Naslsa sabahleyin bir
baka konuyla ilgili olarak onun evine gitmek zorundayd, saati unutmakla,
nceden saptanm bu ziyareti, saati geri vermek gibi rastlantsal bir ama iin
kullanmann yakk almadn da belirtiyor olsa gerekti. Dahas, kendi saatini
iki kez unutmas ve teki saati bu ekilde geri verebilmesi, bilindnda, her iki
saati de ayn anda tamaktan saknmaya abaladn da gstermektedir.
Anlalan, akrabasnn isteiyle arpc bir ztlk oluturabilecek bu ar bolluk
iinde olma grnmnden saknmaya abalyordu. Ama te yanda, bu aralar
yardmyla ailesine (annesine) kar vazgeilmez ykmllkleri olduu
konusunda da kendini uyarm oluyor, hanma kar besledii anlalan evlenme
arzularn dizginlemeye alyordu, Son olarak, bir hanmn saatini unutmann
bir baka nedeni de, bir nceki akam, bekr bir erkek olarak arkadalarnn
yannda bir bayan saatine bakmaktan utand ve bunu kimseye belli etmeden
yapt olgusunda aranabilir; bu tersliin tekrarlanmasn engellemek iin onu
artk yannda tamak istememi olabilir. Ama te yanda onu geri vermek
zorunda olduundan, burada da sonu atan Cokusal itkilerle bilind
etkenin pahalya mal olan zaferi arasndaki. Uzlama-oluumu olarak ortaya
kan bilindnda gereklemi bir semptomatik edim eklinde kendini
gsteriyordu."
imdi, J. Starckenin (1916,108-9) gzlemledii olguyu aktaryorum:5
(5) Geriye itilmi bir kar-istencin anlatm olarak koyduunu bulamama, krma ve unutma. "Bir bilimsel alma iin birka resim toplamtm; bir gn, erkek kardeim bir konferansta slayt olarak kullanmak zere
birkan dn almak istedi. Bir an iin byk zorluklarla derlediim
resimlerin benden nce bir bakasna gsterilmesini ya da yaymlanmasn
dndmn farknda olmama karn, is
tedii resimlerin negatiflerini arayacam ve bunlardan slayt yaptracam

syledim. Ancak bu negatifleri bulamadm, ilgili negatiflerin bulunduu bir
yn kutuyu alt st ettim, tek tek en azndan iki yz negatifi elden geirdim;
ama aradm negatifler orada yoktu. Hatta erkek kardeimin resimleri
almasn istemediim kukusuna da kapldm. Dosta olmayan bu dnceyi
bilinli hale getirip de onunla savatktan sonra kutular ynnn en stndeki
kutuyu bir kenara koyduumu ve ona hi bakmadm fark ettim; aradm
negatifler, bu kutudayd. Kutunun kapanda iindekilerin listesi yazlyd,
belki de kutuyu kenara koymadan nce alel acele bu yazya gz atmtm. Ne
var ki, dosta olmayan dnce henz tmyle sindirilmi grnmyordu,
nk slaytlar verilinceye dek eitli baka olaylar oldu. Slaytlardan birinin
camn temizlemeye alrken fazla bastrdm ve krdm. (Normalde bir slayt
asla bu ekilde krdm olmad.) Bu slayttan yeni bir kopya aldrdmda,
elimden dt, ayam anszn uzatp yere dmesini engellemeseydim o da
paralanacakt. Slaytlar ereveleyip st ste dizdiimde, koca deste bir kez
daha yere dt, neyse ki krlan olmad. Son olarak, bunlar paketleyip
gndermem iin birka gnn gemesi gerekti; nk her sabah bu ii
yapmaya niyetlenmeme karn, tekrar tekrar unutuyordum."
(6) Tekrarlanan unutkanlk ardndan yanl uygulama: "Bir gn, bir
tanma kartpostal gnderecektim; ama bu ii birka gn erteledim. Bu
ertelemenin u nedenlerden kaynakland konusunda ciddi kukularm vard:
tanm, bana yazd mektupta, beni ziyaret etmesini pek istemediim birinin
bir hafta iinde beni grmeye geleceini' bildiriyordu, Hafta ge ip de
istenmeyen ziyaret olasl zayflaynca, ona ne zaman serbest olduumu
bildiren bir kart yazdm. Kart yazarken balangta, druk werk ([Hollanda
dilinde] "zor, titiz ya da yorucu i") nedeniyle daha nce yazamadm
eklemeyi dnmtm; ama sonunda akl banda hibir insann bu
basmakalp bahaneye artk inanmayacan dnerek vazgetim. Bu kk
yalan gene de kendini ortaya koymak durumunda myd, bilemiyorum, ama
kart posta kutusuna atarken yanllkla bir alttaki delie zerinde Druherk
([Hollandaca] 'basl ktlar') yazan kutuya ittim."
(7) Unutma ye yanl Bir sabah, gzel bir havada, bir kz, al bst
taslaklar izmek zere Rijksmuseuma gitmiti. Hava ok gzel olduundan
yry yapmay yelemesine karn, bugn olsun alkanlk edip izim
yapmaya karar verdi. nce biraz resim kd almas gerekiyordu. (Mzeden
yryerek on dakika uzaktaki) dkkna gitti ve kalem ald, baka izim
malzemeleri ald, ancak kat almay unuttu. Sonra mzeye gitti ve almaya
hazr bir ekilde taburesine otururken, kdnn olmadn grd, dkkna geri
dnd. Biraz kt aldktan sonra hevesle izmeye balad, iyi gidiyordu, ancak
bir sre sonra mze kulesindeki saatin uzun uzun aldn duydu. 'Demek saat
on iki,1 diye dnd ve kuledeki saat eyrei vuruncaya dek (bu', diye
dnd on ikiyi eyrek getiini haber veriyor) almasn srdrd, izim
malzemelerini toplad ve Voidelparktan6 geerek kzkardeinin evine
yrmeye, orada da bir kahve imeye (bu Hollandada le yemei demektir)
karar verdi. Suasso Mzesinde saatin yarm deil de on iki olduunu grnce
ard! Gzel hava, alkanln bastrm bunun sonucu olarak da, saat on bir
buukta on iki kez aldnda, an kulesi saatlerinin buuklarda da saat
baym gibi aldn anmsamamt."
(8) 7
Yukardaki rneklerden bazlarnn gsterdii zere, bilind
bozucu bir eilim ayn trden parapraksiyi inatla tekrar ederek de amacna
ulaabilir. Mnihte Drei Masken Verlag tarafndan yaymlanm Frank
Wedekind und das Theater balkl kk bir kitaptan bunun elendirici bir
rneini aktarabilirim burada; ama Mark Twain biemiyle anlatlm
ykcn sorumluluunu kitabn yazarna brakacam.
"Wedekindin Die Zensur [Sansr] adl tek perdelik oyununun en ciddi ve
arbal yerinde yle bir aklama yer alyor: lm korkusu bir zihinsel
yanltr ["Denkfehler"]' Bu tmceye pek nem veren yazar, provalarda
aktrden, Denkfehler szcnden nce biraz durmasn istedi. Oyun gecesi*
rolne kendini iyice kaptrm olan aktr, dura uygulamaya zen gsterdi;
ama elinde olmakszn, en ciddi tonla
6[
AmsterdanVn "Bois de Boulogne"u. Suasso Mzesi, Belediye Mzesinin bir b

lmdr*]
7
masyla, lm korkusu bir Druckfehler [dzelti yanladr,*, dedi. Oyundan

sonra yazar, aktrn sorusuna yant olarak, en kk bir eletirisinin bile
bulunmadn syledi; yalnz, sz konusu tmcede, lm korkusunun bir
dzelti yanl deil, zihin yanl olduunun belirtildii uyarsn yapt. Die
Zensur ertesi gece tekrar oynanrken, aktr, ayn blme geldiinde, gene ayn
derecede ciddi bir ses tonuyla, lm korkusu bir Denkzettel'dk [uyandr]
aklamasn yapt. Wedekind aktr gene cmert vglere bodu, yalnz bu
arada, metinde lm korkusunun bir uyan deil, zihinsel yanl olduunun
belirtildiini syledi. Ertesi gece Die Zensur gene sahnelendi, ve yazarn bu
arada kendisiyle bir dostluk kurduu ve sanatsal sorunlar zerine gr al
veriinde bulunduu aktr, o blme geldiinde, dnyann en ciddi yzyle:
lm korkusu bir Druckzettel'dix [bir baskl etikettir] dedi. Aktr yazarn
hak edilmemi takdirlerini ald, oyun ok kereler oynand; ancak yazar zihinsel
yanl dncesinin sonsuza dek yitirilmi olduuna karar vermi
bulunuyordu."
Rank da (1912 ve 1915)8 "Parapraksiler ve Dler" arasndaki ok ilgin
ilikiye dikkatini vermiti ancak bunlar, parapraksiye balanan dn ayrntl
bir zmlemesi olmakszn izlenemiyor. Bir keresinde, uzunca bir dn, bir
paras olarak czdanm yitirdiimi grdm. Sabahleyin giyinirken, gerekten
de kayp olduunu grdm. D grdm gece soyunurken czdan pantolon
cebinden karp her zamanki yerine koymay unutmutum. Demek
unuttuumu tmyle bilmiyor deildim ve belki de bir d ieriinde ortaya
kmaya hazrlanan bir bilind dncenin dile getirilmesi amalanyordu.9
[Bu paragraf 1912'de eklenmitir, Rank'in ikinci yazsna yaplan gnderme, 1917de metne
katlmtr.]
9
[1924'de eklenen dipnot:] Bir eyi yitirme ya da koyduu yeri bulamama gibi bir parapraksinin, bir dle zlmesi kiinin dte yitik nesnenin nerede bulunabileceini grmesi
nadir olaylardan deildir; ancak yitirenle d gren ayn kii olduu srece bunun gizemli,
doast niteliklerle hi ilgisi yoktur. [Bkz. s. 290,] Gen bir hanm yle yazyor: "Drt ay kadar
nce, bankada ok gzel bir yzk yitirdim [yitilmi olduumu faik ettim]. Odam ke bucak
aradm, bulamadm. Bir hafta nce dmde yzn radyatrn yanndaki dolapta durduunu
grdm. Doallkla d beni rahatsz etti, ertesi sabah yz gerekten de tam orada buldum"
Hanm bu olaya ardn sylyor ve dnce ve arzularn sk sk bu ekilde doyurulduunu ne
sryor, ancak kendisine, yzn yitirilmesiyle bulunmas arasnda yaamnda hangi
deiikliklerin bulunduunu sormay aklna getirmiyor.
Bunlar gibi birleik parapraksi olgularnn yaln olgularda daha nce

gzlemlenememi yeni bir eyler reteceini ne sryor deilim. Ama gene
de, sonu ayn kalrken parapraksinin biimsel bir deiiklik gsterdii bu
durum, kesin bir amaca ulamaya abalayan bir istencin varln canl bir
ekilde dile getirmekte ve parapraksinin istenmeden yaplan bir edim olduu ve
yoruma gerek gstermedii fikriyle ok daha enerjik bir ekilde elimektedir,
Bir de, bu rneklerdeki bilinli bir niyetin parapraksinin baarya ulamasn
nleyecek ekilde tamamen baarszla urad olgusu bize arpc gelebilir.
Arkadam, her eye karn dernek toplantsna katlamad ve hanm madalyondan ayrlmann olanaksz olduunu grd. Bu niyetlere kar duran
bilinmeyen etmen, engellenen birinci yoldan sonra ikinci bir k yolu buldu.
Bilind itici gc amak iin gerekli olan ey, bilinli bir kar-niyetten baka
bir eydi; bunun iin bilin iin bilinmeyeni, bilinen haline getirebilecek ruhsal
bir alma yapmak gerekiyordu.
XII. BLM
GEREKRCLK, ANSA NANMA BONANLAR

VE BAZI GRLER1
BUNDAN nceki bireysel tartmalardan karlacak genel sonu, u szlerle

dile getirilebilir: Ruhsal ileyiimizdeki ortak zellikleri biraz sonra daha
aka anlatlacak olan- belli eksikliklerle grnte kastsz gerekletirilen
belli edimlere ruh zmsel aratrma yntemlerinin uygulanmas, bunlarn
geerli itici glerinin bulunduunu ve bilincin bilmedii itici gler
tarafndan belirlendiini ortaya karm bulunmaktadr.
Bir ruhsal parapraksinin bu ekilde aklanabilecek grngler snfna dahil
edilebilmesi iin u koullara uygun olmas gereklidir:
(a) Belirleyici zelliini "normalin snrlar iinde" deyiiyle anlattmz
yargmzn saptad belirli boyutlar amamaldr.
(b) Anlk ve geici bir bozukluk nitelii tamaldr. Ayn ilev, tarafmzdan daha nce daha doru bir ekilde gerekletirilmi olmaldr; ya da
bu ii daha doru bir ekilde yapma yetisine sahip olduumuza her zaman
inanyor olmamz gereklidir. Eer biri tarafndan dzeltilmisek, dzeltmenin
doruluunu ve kendi ruhsal srecimizin yanlln hemen kabul etmemiz
gerekir.
[Baka bilgi verilmemise, bu blmn ilk ksnlan (s. 272'ye kadar) 1901'de yazlmtr.]
(a) Eer parapraksiyi alglamsak, bunun kendi iimizdeki itici gcnn
farknda olmamamz gerekir. Bu durumda ya dikkatsizlik aklama eiliminde

olmamz, ya da onu "elde olmayan edim olarak grmemiz gereklidir.
Demek ki bu grupta unutma ["Vergessen"], iyi bilmeye karn yanl
syleme, dil srmesi yapma ['Versprecheri'], yanl okuma ["Verleseri'],
kalem srmesi (yanl yazma) [''Verschreiberi'], eli ayana dolanmak
[''Vergreiferi'] ve "elde olmayan davranlar" dediimiz olgular bulunuyor. Dil,
bu grnglerin ou arasndaki i benzerlii gstermektedir: hepsi de ayn
ekilde [Almanca da] "ve/*-"2 nekiyle olumu szcklerdir.
Bu ekilde tanmlanm ruhsal srelerin aklanmas, ksmen daha byk bir
ilgi uyandrabilecek bir dizi gzlemlere yol amaktadr.
(A) Ruhsal
ileyiimizin
bir
blmnn
maksatl
fikirlerle
aklanamayaca grn bir kenara brakrsak, zihinsel yaamdaki
(determination) belirleme ileyiinin3 kapsamn takdir edemeyiz. Gerek burada,
gerek baka alanlarda, bu tahmin ettiimizden ok daha geni kapsamldr.
Edebiyat tarihisi R. M. Meyer'in [Viyana'da kan gnlk gazete] "Die Zeit"da
1900'de gzme ilien bir yazsnda, maksatl ve keyfi olarak samalamann
olanaksz olduu ne srlyor ve rneklerle gsteriliyordu, insann bir ad
istedii anda aklna getiremedii gibi bir sayy da zgr tercihiyle aklna
getiremediini uzun zamandr biliyorum. Keyfi olarak uydurulmu bir sayy
diyelim birinin aka olarak ya da ok neeli bir annda syledii birka
basamakl sayy aratrdmzda olanakl olduu asla sanlmayan bir yolla
belirlendiini grrz. imdi rasgele seilen bir ilk ad rneini ksaca
tartmakla balayacak, sonra da "dnmeden atlm" birka benzer rnei
ayrntlaryla zmleyeceim.
[Almancadaki 'W-" neki, ngilizcedeki "mis-har yanl duymak", "mis-lay

yanl yere koymak" ve "misread yanl okumak" vb. szcklerindeki "mis-' nekinin
karldr.]
3
[Yani determinizm ilkesinin ilerlik gsterecei lde.]
(1) Kadn hastalarmdan birinin olgu yksn4 yayna hazrlamak

amacyla anlatmda ona hangi ad vereceimi dnyordum. ok sa- . yda
seenek varm gibi grnyordu; geri, baz adlar her eyden nce gerek
ad, sonra ailemin yelerinden olanlarn adlan belki de zellikle garip sylenile
baz kadn adlar daha batan seme-d braklmt. Ama bunun dnda bir ad
bulmada glk ekmem iin neden yoktu. nmde seebileceim bir yn
kadn ad olmas gerekirdi en azndan ben byle dnyordum. Ne var ki
aklma yalnz ve yalnz bir tek ad "Dora" ad geliyordu.
Bunun nasl belirlendiini sordum kendime. Ad Dora olan baka kim
vard? Hemen aklma gelen dnceyi bunun kzkardeinin ocuklarnn
bakcsnn ad olduu fikrini kukuyla karlayp kovmak istedim; ama yle
byk bir z disiplinini, ya da yle ok zmleme deneyimim var ki, fikri
skca tuttum ve dncelerimi kendi akna braktm. Bunun zerine aklma
hemen bir nceki akam, aradm belirleyiciyi salayan kk bir olay geldi.
Kz kardeimin yemek masasnn zerinde, "Frulein Rosa W." adna yazlm
bir zarf grmtm. aknlk iinde bu adda kimi tandm sordum, Dora diye
bildiim kzn adnn aslnda Rosa olduunu, kz kardeim "Rosa" adnn ayn
zamanda kendi ad olmas nedeniyle ie alnrken adn deitirttiini syledi.
"Zavallcklar, dedim ben de, "kendi adlarna bile sahip olamyorlar!" Bundan
sonra, bir an iin sessizlie gmldm ve o anda belli belirsiz olan ancak
imdi kolaylkla bilincimde canlandrdm eitli ciddi konular dnmeye
baladm anmsadm. Ertesi gn kendi adna sahip olamayacak biri iin ad
aradmda, aklma gelen tek ad, "Dora" oldu. Burada, baka hibir seenein
aklma gelmeyiinin nedeni, zerinde altm konuyla ilgili somut arma
dayanyordu: nk hastamn yksnde ve ayn zamanda tedavi sresince,
belirleyici etkilerde bulunan biri vard ve bu, bir bakasnn evinde dad olarak
alyordu.
Yllar sonra,5 beklenmedik bir ekilde, bu kk olayn devam kendini
gsterdi. Bir keresinde, bir konferans srasnda, imdi artk
[BU, "Bir Histeri Olgusunun zmlemesinin Bir Parasyd (1905e). Bunun byk blm
1901 Ocandan (yani elinizdeki kitabn yaymlanmasndan) nce ya- zilmi olmakla birlikte
Freud yazy 1905 gzne dek yaymlamad.]
5 [Bu paragraf '1907de eklenmitir.]
Dora diye adlandrdm kzn yaymlanal ok olmu olgu yksn anlatrken

dinleyicilerimden bir hanmn adnn, anlatmda sk sk anacam Dora olduu
aklma geldi. Yanmda oturan, ayrca ahsen tandm meslektama dndm,
onun adnn da ayn olduunu unuttuunu syledim ve konferansmda bu adn
yerine bir bakasn kullanmaya hazr olduumu ekledim. imdi hzla bir baka
ad semek ykmllyle kar karyaydm ve ne olursa olsun, izleyiciler arasnda bulunan dier hanmn adn semekten ve bylece ruh zmlemesi
konusunda bilgili olan dier meslektalarma kt rnek olmaktan saknmam
gerektiini dnyordum. Bu yzden, Dorann yerine geirilecek ad olarak
"Ema* ad aklma geldiinde ok sevindim ve konumam boyunca bu ad
kullandm. Konferanstan sonra Ema adnn nerden gelmi olabileceini sordum
kendime, ve Dora'nn yerine geecek ad seerken korktuumun her eye karn,
hi deilse bir lde bama geldiini grnce glmeden edemedim. Dier
hanmn soyad Lucemayd ve Ema bunun bir blmn oluturuyordu.
(2) Bir arkadaa yazdm mektupta Dlerin Yorumu'nun provalarn
dzeltme iini bitirdiimi ve "iinde 2467^ yanl bile olsa" baka deiiklik
yapmayacam yazdm.6 Hemen bu sayy kendime aklamaya altm ve
mektubuma not olarak da kk bir zmleme ekledim. En iyisi, kendimi i
zerinde yakaladktan hemen sonra yazdm bu notu size aktarmak olacak:
"urada abucak gnlk yaamn psikopatolojisine bir katk yapaym.
Mektupta d kitabnda bulunabilecek yanl saysyla ilgili olarak hemencecik
keyfi bir tahmin yapp 2467 saysn yazdm greceksin. ok byk bir say
belirtmek istemitim; ama bu say ortaya kt. Ancak zihindeki hibir ey keyfi
ya da belirlenmemi (undetermined) deildir. Dolaysyla hakl olarak
bilinaltnn bilin tarafndan ak braklm bir sayy abucak saptadn
dneceksin. Bunu yazmazdan hemen nce, gazetede, General E. M. diye
birinin Mareal
[Freudun bu zmlemeyi 27 Austos 1899 gnl mektubunun notu olarak kendisine

gnderdii arkada, Wilhelm Fliess di (Freud, 1950, Mektup 116),]
6
ngilizce'de olduu gibi Almanca da da drt ya da daha fazla basamakl saylar ikier ikier
ayrlarak sylenir. ev.
rtbesiyle emekli olduunu okudum. Bu adamn beni ilgilendirdiini

aklamalym. Yardmc doktor olarak askerliimi yaparken bir gn revire
gelmi (o srada albayd) ve doktora yle demiti: Beni bir haftada
iyiletirmelisiniz, nk mparatora yetitirmem gereken bir i zerinde
alyorum.' Bu olaydan sonra onun alma yaantsn izlemeye karar verdim
ve u ie bak! Adam yolun sonuna geldi, Mareal oldu ve daha imdiden
(1899) emekliler listesine girdi. Bu noktaya gelmesinin ka yl olduunu
hesaplamak istedim. Onu hastanede 1882'de grm olsam, on yedi yl eder.
Karma bunu syledim, o da bana: yleyse sen de emekli olmalsn, deil mi?
yantn verdi. 'Tanr Korusun!' diye nledim. Bu konumadan sonra sana
mektup yazmaya oturdum. Ama daha nceki dnce katar zihnimde yoluna
devam ediyordu ve etmekte haklyd. Yanl hesap yapmtm; belleimde bunu
kantlayacak sabit bir nokta var. Reitlik yama, yani 24me bastmda
(izinsiz ayrlmak nedeniyle) askeri tutukevine girdim. Bu 1880 ylnda ya da
on dokuz yl nce oluyor. te sana 2467'deki 24. imdiki yam 43 al,
buna 24 ekle, 67 eder. Baka bir deyile, benim de emekli olmam gerekip
gerekmedii sorusuna yant olarak arzularm yirmi drt yl daha almam
gerektiini sylemiti. Albay M.'in meslek yaantsn izlediim dnem
sresinde pek fazla yol kat edememi olmamdan rahatszlk duyuyordum
anlalan; te yanda benim nmde hl yapacak birok ey varken onun
meslek yaamnn sona ermesi karsnda bir tr zafer duygusu besliyor ve bunu
kutluyordum. Demek ki, hi dnmeden attm 2467 saysnn bile
bilindndan gelen belirleyicilerden yoksun olmadn rahat rahat syleyebiliriz.
(3) 7 Rastgele sylenmi gibi grnen bir sayyla ilgili bu ilk rnein
aklanmasndan sonra, sk sk ayn deneyi tekrarladm ve ayn sonucu aldm;
ancak olgularn byk bir ounluunun ierii, aktarlamayacak kadar zel.
Ancak tam da bu nedenle, Viyanal Dr. Adler'in (1905) son derece salkl"
birinden salad ok ilgin bir "saysal arm" zmlemesini buraya
ekleyeceim. Dn akam, diyor bilgiyi veren kii,
[3 no.lu rnein 1901 tarihini tayan bu birinci tmce dnda kalan blm 1907de
eklenmitir.]
"Gnlk Yaamn Psikopatolojisini elime aldm, ve eer inanlmaz bir olay

bana engel olmasayd, batan sona okuyacaktm. Grnte rastgele
bilincimize gelen her saynn kesin bir anlam olduunu okuduumda, bir*
deney yapmak istedim. Aklma hemen 1734 says geldi., Sonra hzla u
fikirler ortaya kt: 1734:17=102; 102:17=6.;Sonra sayy 17'ye ve 34'e
bldm. Ben, otuz drt yandaym. Sanrm size bir keresinde sylemitim, 34
genliin son yldr. Bu nedenle, geen doum gnmde kendimi ok kt
hissetmitim. 17 yam bitirirken gelimemde ok ho ve ok ilgin bir
dnemin balangcn grdm. Yaamm on yedier yllk iki blme
ayryorum. Blmler ne anlama geliyor? 102 saysn dndmde de,
Reclam Evrensel Kitaplnda8 Kotzebue'nin Menschenhass utd Rene
[nsanlardan Kama ve Pimanlk] adl kitabn numarasnn 102 olduu aklma
geldi.
"u andaki ruhsal durumum, insanlardan kama ve pimanlk duygularyla
betimlenebilir. Evrensel Kitaplk dizisinin altncs (hepsinin numarasn ezbere
biliyorum) Mllner'in Die Schuld [Swf]9 adl yapt. Bendeki yeteneklerle iyi bir
konumda olabilecekken bunu baaramaynn benim suum olduu dncesi
hep aklm kurcalyor. Ayrca E.K. dizisindeki 34 no.lu kitapta Mllner'in Der
Kaliber [ap, Yetenek] adl bir yksnn olduu aklma geldi. Szc 'Ka'
ve 'Libver' eklinde ikiye bldm; daha sonra bunun Ali' ve 'Kali' ['potasyum']
szcklerini de ierdiini dndm. Bunlarsa bana (alt yandaki) olum Ali
ile uyaklar uydurduumu anmsatt. Ali'ye kafiye olacak bir szck bulmasn
istedim. Aklna bir ey gelmedi, benim sylememi isteyince de, 'Ali reinigt den
Mnd mit hypermangansaurem Kali,' ['Ali azn potasyum permanganatla
temizler'] dedim.. ok gldk, Ali ok lieb [tatl] idi. Son birka gndr, onun
'Ka (kein) ' l i e b e r Ali' ['tatl olmayan yaramaz: Ali' ('ka lieber', 'kaliber'
gibi sylenir)] olduunu zlerek fark etmek durumunda kaldm.
[The Relam Universal Library, ciltli kitaplarn karton kapakl basklarm yapan,
"Sonra kendime sordum: E.K. da 17 sayl kitap hangisiydi? Ancak

anmsayamadm. Ama daha nce kesinlikle biliyordum, bu nedenle o sayy
unutmak istediimi kabul ettim. Ne kadar dnsem bounayd. Okumay
srdrmek, istiyordum, ama 17 bana ikence ettiinden, tek bir szck
anlamakszn, ancak mekanik olarak okuyordum. I sndrdm ve
aratrmam srdrdm. Sonunda 17 numarann, Shakespeare'in oyunu olduu
sonucuna vardm. Ama hangi oyundu. Aklma Hero and Leander geldi
irademin beni bouna uratrd aptalca bir giriimdi bu aka. Sonunda
kalktm, E.K katalouna baktm. 17 numaral kitap Macbeth'ti. Byk bir
aknlk iinde beni, Shakespeare'in tm dier oyunlar kadar ilgilendiren bu
oyun hakknda hibir ey bilmediimi anladm. Yalnzca katil, Lady Macbeth,
cadlar, fair is foul (az iyi, ktdr)' ve bir zamanlar Schillerin yazd
Macbeth'i ok iyi bulduum aklma geliyordu. Oyunu unutmak istemi olduuma kuku yoktu. Bundan sonra 11 ve 34 saylarnn 17'ye blnmesiyle 1
ve 2 sonularnn elde edildiini dndm. E.Kda 1 ve 34 no.lu kitaplar
Goethe'nin Faust'uydu. Daha nce Faust'la aramda ok benzerlik bulurdum."
Ne yazk ki, doktor, bu armlar dizisinin nemini kavramamza izin
vermemeyi semi. Adler, bu adamn grlerinden bir bileim
oluturamadm sylyor. Sylediklerinin devam, 1734 saysn ve btn bu
armlar dizisini anlamamz iin gerekli anahtar veren bir eyleri ortaya
koymasayd, aktarmamza bile demeyeceini dnebilirdik.
"Bu sabah gerekten de Freudcu grn doruluunu kuvvetle
destekleyen bir deneyim yaadm. nceki gece yataktan kalktmda kendisini
uyandrdm karm, E.K. katalounu neden istediimi sordu. Olanlar anlattm.
Batan sona psteki saydm syledi, ancak -ok ilgin bir noktay
kuvvetle kar durduum Macbeth kabul etti. Bir sayy dndnde aklna
hi, ama hibir ey gelmediini syledi. 'Gel deneyelim, dedim. 117 saysn
syledi. Ben hemen, .'17 benim sana sylediimle ilgili,' dedim. 'stelik, dn
sana bir kadn 82'sinde, kocasysa 35'indeyse burda byk bir uyumsuzluk var
demektir, demitim.' Son birka gndr, karma 82 yanda kk bir ihtiyar olduunu syleyerek taklyordum. 82+35=117."
Nitekim, kendi saysnn belirleyici nedenlerini bulamayan adam, zm

karsnn rasgele seilmi olduunu syledii bir sayy vermesiyle annda
zm buluverdi. Gereklikte kadn, kocasnn saysnn hangi kompleksten
ktn ok iyi anlam ve kendi saysn da kukusuz erkein durumunda
grece yalaryla ilgili ve ikisinin de ortak kompleksi olan ayn dnceden
semiti. Bu nedenle erkein aklna gelen saynn evirisi bizim iin kolay oldu.
Adler'in belirttii zere, bu, tam gelimi haliyle "Benim gibi 34 yandaki bir
adam iin olsa olsa 17 yanda bir e uygundur, eklinde dile gelebilecek bir
bastrlm arzuyu anlatyordu.
Bu trden "ufak tefek olaylard pek nemsemeyenler varsa, yaknlarda, Dr.
Adlerden, bu zmlemenin yaymlanmasndan bir yl sonra adamn karsndan
ayrldn rendiimi ekleyebilirim.10
Adler, akla taklan saylarla ilgili olarak da benzer aklamalar yapyor.
(4) Dahas, "uurlu saym" diye anlan say tercihleri de o kiinin
yaamyla ilgisi olmayan, belli ruhbilimsel anlam bulunmayan saylar deil. 17
ve 19 saylarnn en sevdii saylar olduunu syleyen bir adam, biraz
dndkten sonra 17 yandayken niversiteye baladn ve uzun zamandr
arzulad akademik zgrln elde ettiini, 18 yandayken de ilk uzun
yolculuuna ktn ve bundan ksa bir sre sonra ilk bilimsel buluunu
gerekletirdiini belirtti. Ne var ki bu tercihin sabitlemesi on yl sonra, ayn
saylarn adamn cinsel yaamnda bir anlam tamasndan sonra gerekleti.
Gerekten de, zmleme, bir insann belli bir balantda zellikle sk ve
grnte rastgele kulland saylarn bile, beklenmedik bir anlam olduunu
ortaya karyor. Nitekim hastalarmdan biri bir gn, fkelendiinde, zellikle,
"Sana bunu daha nce ya 17 ya da 36 kez syledim," diye nlediini ve bunun
bir itici gcnn bulunup bulunmadm kendisine
.K. dizisindeki 17. numaral kitap olan Macbeth ilgili olarak, Adler, bu adamn on yedi
yandayken amac kral ldrmek olan bir anaristler rgtne ye olduunu bildirdi bana.
Macbeth ieriinin unutulmasnn nedeni buydu kukusuz; O dnemde,
10
saylarn harflerin yerine getii bir kod da icat etmiti.
sorduunu belirtti. Dnnce, aklna hemen ayn 27sinde doduu, erkek

kardeininse 26smda doduu ve yazgnn, yaamdaki iyi eyleri kardeine
sunmak iin kendisini bunlardan mahrum braktndan yaknmas iin
geerli nedenlerinin bulunduu geldi. Dolaysyla yazgdaki bu tarafll,
kendi doum gnnden on karp, erkek kardeininkine on eklemekle dile
getiriyordu. "Ben daha bym, ama bana den kk. v
(5) 12 Bilince henz tam anlamyla ulamam byk lde birleik
dnce srelerinin varln saysal armlar zmlemesinde olduu
kadar gl bir ekilde kantlayacak baka bamsz gzlemler
bilmediimden, bunlardan biraz daha sz edeceim. Ayn zamanda, ou
kez sorumlu tutulan doktorun katklarnn (telkinin) bu kadar kesinlikle
sz konusu olmad daha iyi zmleme rnei de bilmiyorum. Bu nedenle
buraya, (onayn aldm) bir hastamn aklna gelen bir saynn
zmlemesini alacam. Kalabalk bir ailenin en kk ocuu olduunu
ve mthi hayran olduu babasn erken yata yitirdiini eklemem gerekir
yalnzca. ok neeli bir annda 426718 says aklna geliyor ve kendisine,
"Bu balantda hangi fikirler gelir aklma?" diye soruyor. "nce duyduum
bir fkra: Souk algnln doktor tedavi ederse 42 gnde geer, etmezse 6
haftada. Bu, akla gelen saydaki ilk rakamlar veriyor (42=6x7). Bu ilk
zm izleyen duraksamada, dikkatini, setii alt basamakl bir saynn 3
ve 5 dndaki btn tek basamakl saylar ierdii olgusuna ektim. Bunun
zerine yorumun devamn hemen buldu. "Biz 7 kardeiz, en kkleri
benim. Ya sralamasnda, 3 kz kardeim Ann, 5 ise, erkek kardeim
Lnin ya; bunlar benim iki dmanmd. ocukken her gece Tanrya dua
eder bu iki felaket ruhu bu dnyadan almasn, isterdim. imdi bana yle
geliyor ki, bu saylar semekle, bu arzuyu kendim yerine getirmi
oluyorum; 3 ve 5 yani kt aabeyimle nefret ettiim ablam atlanmt."
Eer say abla ve aabeylerinin srasn temsil ediyorsa, sondaki 18 ne
anlama geliyor? Ne de olsa topu topu yedi kardesiniz. "Sk sk, babam
daha ok yaasayd, ben en kk ocuk olmayacaktm belki, diye
dnmmdr. Bir ocuk daha olsayd, 8 karde olacaktk ve benim,
kendisine aabeylik edeceim bir kk kardeim olacakt.
Bu szler, sayy aklyordu, ama yorumun birinci blmyle ikinci

blm arasndaki balanty henz kurmu deildik. Bu, son saylarn
varl iin gerekli nkouldan kolayca ortaya kyordu: "Babam daha ok
yaasayd". "42=6x7" babasn kurtaramayan doktorlara kar bir
kmsemeyi simgeliyor ve babasnn daha uzun Sre yaamas arzusunu
bu biimde dile getiriyordu. Aslnda saynn tamam [426718] aile
evresiyle ilgili iki bebeklik arzusunun kt abla ve aabeyinin lmesi ve
kendisinden sonra bir bebein domas,' ya da en ksa ekilde dile
getirilecek olursa, "Keke sevgili babam yerine o ikisi lseydi!" arzusunun
doyurulmasna karlk geliyordu.13
(6) 14 Mektupla bildirilen ksa bir rnek sunuyorum bu kez. L.den bir
telgrafhane mdr, tp eitimi grmek isteyen on sekiz buuk yandaki
olunun gnlk yaamn psikopatolojisini okumaya imdiden baladn ve
ana-babasn benim savlarmn doruluuna inandrmaya abaladm
yazyor. Yapt deneylerden birini* ekindeki tartmayla ilgili gr
belirtmeksizin buraya alyorum.
"Olum, eime rastlant dediimiz eyle ilgili bir eyler anlatyor ve
aklna geliveren bir ark ya da saynn, dpedz rastlant sonucu
gelmediini gsteriyordu. Aralarnda yle bir konuma geti: Oul:
Bana istediin bir sayy syle. Anne: 79 Oul: Bununla ilgili , olarak
aklna ne geliyor? Anne: Dn grdm gzel apka. Oul: Ka
parayd? Anne: '158 mark.' Oul: te aklamas: 158:2=79. apka
sana ok pahal geldi ve kukusuz, 'Yan fiyatna olsayd alrdm,' diye
dndn."
Olumun bu savlarna nce ben kar koydum ve kadnlarn genelde
saylar konusunda pek usta olmadklarm ve kukusuz o anda annesinin
79'un, 158'in yars olduunu hesaplamadn syledim. Dolaysyla
kuram, bilindnn, normal bilinten daha iyi hesap yapt olanak d
olguya dayanyordu. "Hi de deil", diye yantlad beni; annemin 158:2=79
hesabm yapmam olmas mmkn, ama bu eitlii ok iyi bir ekilde
grd hatta belki de dlerken apkay d13
Yalnl salamak iin hastann zme ayn lde yardmc olan aradaki armlarn buraya almadm.
14
nd ve bunun zerine fiyatnn bunun yars olmas halinde ne olacan

anlad.*
(7) 15 Jones'dan (1911&, 478) bir baka say zmlemesi alyorum.
Tand bir bay, 986 saysnn aklna geldiini sylemi, sonra da Jonesa
meydan okuyarak, bunu istedii herhangi bir eye balamasn istemiti.
"Serbest arm yntemini kullanarak nce daha nce aklnda olmayan bir
any anmsad, an uydu: Alt yl nce anmsayabildii en scak bir yaz
gnnde, bir akam gazetesinde, termometrenin 986 Fahrenhayt derecesini
gsterdiini belirten bir nkte okumutu, aslnda bu 98.6Fm abartlm haliydi.
O srada alev alev yanan bir minenin nnde oturuyorduk, kendisi geri ekildi
ve belki de ok hakl olarak, bu uyuyan any scakln uyandrdn syledi.,
Ancak ben, bu annn hemencecik anmsanacak canllkla bellekte kalmasnn
nedenini merak ediyordum, nk, daha nemli bir baka zihinsel deneyimle
ilgili hale gelmemise, ou kii bunu anmsamamak zere unuturdu. Nkteyi
okuduunda kahkahalarla gldn ve daha sonra da onu her anmsaynda
mthi elendiini syledi. Bunun pek de ince bir espri olmay, ardnda baka
eylerin yatt yolundaki beklentimi glendiriyordu. Bir sonraki dncesi,
scaklk kavramnn kendisini her zaman iin ok etkiledii yolundaki genel
yansmayd; scakln evrendeki en nemli ey, btn yaamn kayna falan
olduunu dnyordu. Hayli s bir gen adamn bu artc yaklam
kukusuz biraz aklama gerektiriyordu, bu nedenle serbest armlarm srdrmesini istedim. Bir sonraki dnce, yatak odas penceresinden grnen bir
fabrika bacasyla ilgiliydi. Akamlar sk sk orada durur, bacadan kan alevleri
ve duman izler, boa harcanan enerjiye acdn dnrd. Is, ate, yaamn
kayna, dimdik, delik bir tpten kan yaamsal enerjinin ziyan edilmesi bu
tr armlardan s ve ate fikirlerinin aklnda simgesel dncede sklkla
grld zere bilinsiz olarak sevgi fikriyle balantl olduunu, ve gl bir
kendini doyurma kompleksinin var olduunu anlamak g deil; nitekim kendisi de karlan bu sonucu dorulad.
[1912de eklenmitir. Burada, Jonesun, Freudun versiyonundan ok kk noktalarda

farkllk gsteren zgn metni verilmitir.]
Say malzemesinin16 bilind dncede nasl bir sreten getiiyle ilgili

iyi bir izlenim edinmek isteyenlere, Jung'un (1911) ve Jonesun (1912) yazlalm
okumalar nerilebilir.
Kendi zerimde yaptm bu trden zmlemelerde, iki noktay zellikle
arpc buluyorum: birincisi, beni bilinmeyen hedefime doru yola karan, ve
birdenbire istenen sayya varan bir aritmetiksel dnce katarna frlatan tam
anlamyla uyurgezer bir kesinlik,17 ve istenen saynn bulunmasyla sonuca var
arasndaki hz; kincisiyse, anmsama konusunda pek iyi olmamama, tarihleri,
kap numaralarn ve benzeri eyleri bilinli olarak aklmda tutmada byk
glklerle karlamama karn, saylarn bilinli dnceme serbeste geldii
olgusu. stelik saylarn sz konusu olduu bu bilind dnce-ileyiinde,
kkenini uzun sre bilemediim18 bir boinana kaplma eilimim olduunu
gryorum. [Bkz. s. 289, n. 38.]
16
[Bu paragaraf da 1912'de eklenmitir; bundan sonraki 1901'de yazlmtr.]
[Bkz. s. 199daki 7 numaral dipnot.]
17
18
[1901 ve 1904de tmcenin bu blm, "...kkenini hl bilemediim..." eklindeydi.

Paragraf yle sryordu: "Genel olarak kendi yaam sremle ve ok sevdiklerimin yaam sresiyle
ilgili speklasyonlarla sk sk karlarm; B[erlin]deki arkadamn insan mrn biyolojik
birimlere dayanarak hesaplamas, bu bilind aldatmacann bir belirleyicisi olmu olsa gerek.
Onun bu almasn gelitirdii zeminlerden birini onaylamyorum imdi; son derece bencil itici
glerle, ona kar kendi grm ne srmekten mutlu olmam gerekir, ama gene de onun
hesaplarm kendime gre tekrarlyorum sanrm." Bu blmn tamam karld ve rice gelen
tmce 1907'den sonra bu ekli ald. karlan blmde sz edilen Freud'un dostu ve kendisine
Berlin'den yazan kii, Wilhelm Fliess'tir, zmlemeyse, (1901 ve 1904 basmlarnda) tmceden
hemen nce gelen (yukarda s. 271'deki) 2467 saysyla ilgili zmlemedir. Fliess'in, Freud'un
onaylamamak iin bencil itici glerinin bulunduu hipotezi, kukusuz onun 1907 ylnda
blmn karld yl 51 yanda leceini ngryordu. Dlerin Yorumu ( 1900a), Blm VI
(G), rnek IV'e ve VII (A)nn balangcna, ayrca Jones (1953, 341)e baknz.]
[1920'de eklenen dipnot:] Mnih'ten Herr Rudolf Schneidr (1920) saylarn bu ekilde
zmlenmesinin inandrclk tamad ynnde ilgin bir gr belirtti. Karsna kan saylarla,
rnein bir tarih kitabn atnda gzne ilk arpan sayyla ya da setii bir sayy bir bakasna
syleyerek deneyler yapt; sonra sz konusu saynn yapt armlarn, o sayy belirlemi
olduu izlenimini verip vermediini inceledi. Evet, veriyordu. Anlatt, kendisiyle ilgili bir rnekte
armlar, bizim zmlememizdeki kendiliinden ortaya kan saylarda olduu kadar ok sayda
ve anlaml belirleyiciler sunuyordu; oysa, Schneider'in deneylerindeki saylar, dardan verilen
saylar olduundan, belirleyiciyi gerektirmiyordu. Bir bakas zerinde yapt
Yalnzca saylarn deil,19 baka trden szel armlarn da zmleme yntemiyle incelenmelerinin bunlarn tamamen belirlenmi
olduunu ortaya koymasna amamak gerekir.
(8) Jung'da (1906) akla taklan bir szn kurtulunamayan bir.
szcn kaynayla ilgili iyi bir rnek var. MBir hanm bana, birka
gndr Taganrog'20 diye bir szcn bir an olsun dudaklarndan dmediini, bu fikrin kendisine nerden geldiini bilmediini syledi. Hanmdan ok yakn gemiindeki duygusal younluu fazla olaylarla
bastrlm arzular hakknda bilgi istedim. Biraz tereddtten sonra bir
ikinci bir deneyde, sorunu aka yeterinden fazla kolay hale getirmiti, nk karsndakine
verdii say 2'ydi ve herkes, bu say iin bir belirleyici bulmasn olas klacak birka
malzemeye sahipti. Schneider, kendi deneylerinden iki sonu karyor: birincisi, "zihinde
saylara arm bulma potansiyeli, kavramlara arm bulma potansiyelinin ayndr";
kincisi, akla kendiliinden gelen saylarla ilgili belirleyici armlarn ortaya kmas, bu
saylarn, onlarn "zmlenmesi" srasnda ortaya km dncelerden doduunu hibir
ekilde kantlamaz. Birinci sonu kukusuz dorudur. Verilen bir sayya uygun bir arm
bulmak, sylenen bir szce arm bulmak kadar kolaydr hatta belki de ondan daha
kolaydr, nk birka haneli bir saynn balantlar oluturmas yetisi zellikle fazladr.
Demek ki burada insan kendini, Bleuler ve Jung okullarnn eit eit adan incelemi olduu
"arm deneyleri dediimiz konumda buluyor. Bu konumda, arm (tepki) verilen
szck (uyarc-szck) tarafndan belirleniyor. Ancak bu tepki, gene de ok eitli
grnmlerde ortaya kabilir, ve Jung'un deneyleri, bu ince farkllklarn da "rastlant sonucu
ortaya kmadn, bilind "komplekslerin" uyaran szcn kendilerine dokunmu
olmas halinde belirleme iine katldn gstermitir. Schneider in ikinci sonucu fazla ileri
gitmektedir. Verilen saylara (ya da szcklere) uygun armlarn ortaya kmas olgusu,
kendiliinden beliren saylarn (ya da szcklerin) kkeni hakknda bize olgunun bilinmesinden nce dikkate alnabileceklerden daha fazla bir ey vermemektedir. Bu kendiliinden ortaya kan fikirler (szckler ya da saylar) zmlemede ortaya kan dnceler
tarafndan, ya zmlemesine srasnda dile gelmeyen baka dnceler tarafndan ki bu
durumda zmleme bizi hibir yere gtrmeyecektir belirlenmi olabilir ya da olmayabilir
nemli olan ey, bu sorunun szel armlar iin farkl, saylar iin farkl olduu
izleniminden kurtulmaktr. Sorunun eletirel gzle incelenmesi ve bunun yan sra ruh
zmsel arm tekniini hakl karmak, bu kitabn kapsam dnda kalr. zmleme
uygulamasnda, yukarda sz edilen olaslklardan kincisinin olgular karlad ve
rneklerin byk ounluunda bundan yararlanlabilecei varsaymndan hareket ederiz. Bir
deneysel ruhbilimcinin (Poppelreuter [1914]) aratrmalar, bunun hepsinden, ok olanakl
Olduunu gstermitir. Bu konuyla ilgili olarak ayrca, Bleuler in hayale dalmaktan
kurtulamama konulu kitabnn (1919) 9. Blmndeki deerli bulgulara baknz.
19
[BU tmce ile 8 ve 9 no.lu rnekler 1912'de eklenmitir.]
20
[Rusya'nn gneyinde bir limann ad.]
sabahlk [Morgenrock] almak istediini, kocasnnsa isteine umduu ilgiyi

gstermediini syledi. MorgenrockTag-an-rock' [szck anlam gngiysisi] bunlarn birer blmnn ses ve anlam asndan ayn olduu
ortada. Rusa biim, hanmn Taganroglu biriyle tanm olduu olgusu
tarafndan belirlenmiti.
(9) Belli bir yere gelindiinde, kkeni ve balantlar belli olmayan bir
dizenin tekrar tekrar bir arm olarak ortaya kt bir olgunun
aydnlatlmasn, Dr. E. Hitschmanna borluyum.
"Bir hukuk doktoru olan E. anlatyor: Alt yl nce Biarritz'den San
Sebastian'a gittim. Demiryolu hatt, Bidassoa Nehrinin Fransa ile spanya
arasndaki snr oluturduu noktada kesiir. Kprden bir tarafta geni
bir vadi ve Pireneler, dier yanda uzaktan grnen deniz olmak zere gzel
bir manzara grnr. Gneli, gzel bir yaz gnyd; her ey gne ve kla
ykanyordu, tatil gezime kmtm ve spanyaya geldiime seviniyordum.
O noktada, u dizeler aklma geldi:
Aber frei ist schon die Seele;
Schwebet in dem Meer von Licht.21
"Bu dizelerin nereden alndm dndm, ancak aklma getiremediimi anmsyorum. Szcklerin ritmine baklrsa, aklmdan tmyle
km bir iirden alnm olmas gerek. Dizeler tekrar tekrar aklma gelince,
birka kiiye sorduumu, ancak hibir ey renemediimi sanyorum.
"Geen yl, spanyadan dnerken ayn demiryolundan getim. Zifiri
karanlk bir geceydi ve yamur yayordu; Snr istasyonuna geliyor muyuz
diye pencereden baktm, Bidassoa kprs zerinde olduumuzu grdm.
Annda yukardaki dizeler belleime dnd, ve gene kkenlerini
anmsayamadm.
"Birka ay sonra evdeyken, Uhlandn iirlerini ieren bir kitap elime
geti. Kitab atm, ve gzme 'Der Waller22 adl iirin son dizeleri olan u
dizeler arpt: Aber frei ist schon die Seele, schwebet in
21
["Ama ruh, zaten zgrdr, k denizinde

yzer.]
22
["Hac.]
dem Meer von Licht. iiri okudum ve yllar nce bu iiri bildiimi hayal meyal
anmsadm. Olay spanyada geiyordu ve bu aklma gelen dizelerle o
anlattm demiryolu hattnn bulunduu yer arasndaki tek balant gibi
grnd bana. Bu bulu, iimi tam anlamyla rahatlatmamt, sayfalar ylesine
evirmeye baladm. 'Aber frei ist schon... vs. szckleri bir sayfann bitimine
rastlyordu. Sayfay evirdiimde, Bidassoa Kprs balkl bir iirle
karlatm.
"Bu iirin ierii de hemen hemen bir nceki iirinki kadar bana yabancyd
ve ilk dizeler yleydi:
Auf der Bidassoabrcke steht ein Heiliger altersgrau,
Segnet rechts die spanschen Berge, segnet links den frank'schen Gau"23
(B) 24 Apak bir keyfilikle setiimiz adlarn ve saylarn belirlenmesi

konusunda elde ettiimiz bilgiler bir baka sorunun zmlenmesinde de
yardmc olabilir belki. Bilindii zere birok kii, bir zgr iradenin var olduu
ynndeki bir kanaat duygusunu ne srerek, eksiksiz ruhsal gerekirciliin var
olduu varsaymama kar karlar. Bu kanaat duygusu vardr ve bir gerekircilik
(determinism) inanc karsnda boyun eemez. Her normal duygu gibi,
kendisini var edecek bir eyinin olmas gerekir. Ancak gzlemleyebildiim
kadaryla, kendisini istencin byk ve nemli kararlarnda da vurmaz; byle
durumlarda duyduumuz duygu, daha ok bir ruhsal zorlama trnden bir
duygudur ve kendi admza bu duyguyu uyandrdmza seviniriz. (Burada
duruyorum: Baka bir ey yapamam.)25 te yanda, zellikle nemsiz, fark
etmez dediimiz kararlarda baka trl davranabileceimizi ne srmek
isteriz: zgr ve ynlendirilmemi irademizle hareket ettiimizi sylemek
isteriz. Bizim zmlememize gre, zgr bir irademizin var olduu ynnde
bir kanaat duygusuna hakkmz olup olmadn tartmak gereksizdir. Bilinli
ve bilinsiz ynlendirme arasn
23
["Bidassoa kprsnde salar aarm bir aziz durmakta: sada spanyol dalarm kutsar,
solda Frenkler lkesini kutsar."]
24
[Baka bilginin verildii yerler dnda B ve C blmlerinin tamam 190lde yazlmtr.]
25
[Martin Luthern Diet of Wormsdaki szleri.]
daki ayrm dikkate alnmazsa, kanaat duygumuz bize bilinli ynlendirmenin

(motivation) btn devimsel kararlarmz kapsamadn syleyecektir. De
minimis non curat lex (yasa, nemsiz eylerle uramaz). Ama bir tarafn zgr
brakt, itici gcn dier taraftan, bilindndan alr; ve bylece ruhsal
alandaki gerekircilik, gene de hi boluk brakmakszn gerekletirilmi olur.26
(G) nceki blmlerde anlatlan parapraksilerin itici glerini aklarken,
olgunun doas gerei bilinli dncenin bilgiden yoksun olmas gerektii
belirtilmise de, bu itici gcn varlnn ruhbilimsel bir kantn ortaya
karmak isterdik; gerekten de, bilindnn daha yakndan tannmasnn aa
kard nedenlerden dolay, belki de bu trden kantlarn bir yerlerden ortaya
karlmas olanakldr. Hatta, bir bilindnn karl gibi grnen ve bylece
o itici gcn bilgisini ortadan kaldran grngy kantlamaya olanak veren iki
alan bulunmaktadr.
(a) Paranoyaklarn davranlarnda genellikle gzlemlenen arpc bir
zellik de, dier insanlarn davranlarndaki bizim olaan durumlarda farkna
varmadmz nemsiz ayrntlara byk nem vermeleri, onlar yorumlamalar,
ve bu yorumlar vardklar nemli sonularn temeli olarak almalardr. rnein
benim grdm son paranoyak, treni istasyondan kalkarken insanlar bir
elleriyle belli bir hareket yaptklarndan, evresinde genel bir anlay olduu
sonucunu karyordu. Bir bakas, insanlarn sokakta nasl yrdklerine,
bastonlarn nasl kullandklarna falan dikkat ediyordu.27
26
[1907'de eklenen dipnot:] Keyfi grnl ruhsal edimlerin kesinlikle belirlendii

ynndeki bu kavramlar ruhbilimde, ve belki de ayrca hukuk alannda daha imdiden ok verimli
olmutur. Bleuler ve Jung, bunlar uygulayarak "arm deneyi" diye bilinen almalardaki
tepkileri anlalr hale getirmilerdir; bu deneylerde, deneklere bir szck (uyaran-szck)
sylenmekte, o da bu szckle balantl olarak aklna gelen bir baka szc sylemektedir
(tepki); arada geen sre (tepki-sresi) llmektedir: Jung, Szck arm zerine
ncelemeler'inde, bu ekilde yorumlanan arm deneyinde, ruhsal durumlarmzn ne denli esnek
belirteleri olduunu gstermitir. kisi de Prag'da Ceza Hukuku Profesr Hans Gross'un
rencileri olan Wertheimer ve Klein [1904], bu deneylerden, ceza davalarnda olgularn
saptanmasna yarayacak bir deney teknii gelitirdiler; sz konusu teknik, u sralarda
ruhbilimciler ve hukukular tarafndan ncelenmektedir. [Freud yaknlardabu konuda bir yaz
yazmt ( 1906c). Hans Gross (1847-1915), genelde ada bilimsel ceza davalar
soruturmasnn kurucularndan biri olarak anlr.]
27
Baka gr alarna gre, bakalar tarafndan ortaya konan nemsiz ve rastlantsal belirtilerin
bu yorumu, bir "stne alma kuruntusu" olarak deerlendirilmitir.
Baka insanlarn ruhsal davurumlaryla ilgili olarak, paranoyak, normal

kiinin kendi ruhsal davranlaryla parapraksilerinin bir blmn dahil ettii
itici g gerektirmeyen rastlantsal edimler kategorisini kabul etmez.
Bakalarnda gzlemledii her ey nemlidir* her ey yorumlanabilir. Bu
duruma nasl gelir paranoyak? Belki de burada, ou durumda olduu gibi kendi
zihinsel yaamnda bilindnda var olan eyleri bakalarnn zihinsel
yaantsna yanstmaktadr. Paranoyada, normal ve nevrotik insanlarn
bilindnda var olduunu yalnzca ruh zmlemeyle gsterebileceimiz ok
eitli eyler, bilince giden yolu. Zorlayarak oraya varrlar.28 Dolaysyla bir
anlamda, paranoyak, normal kiinin gznden kaan bir eyi grd iin bunu
yapmakta hakldr: normal zihinsel yetisi olan bir kiiden daha ak bir ekilde
grr, ama grd durumlar baka insanlara mal etmesi, bilgisini deersiz
klar. imdi benden eitli paranoyak yorumlan hakl karmam
beklenmeyecekti!* umarm. Ama rastlantsal edimlerle ilgili bu grmz
paranoya iin geerli bulmamz ksmen hakl karmamz, paranoyaklarn btn
bu yorumlarnda gsterdii kanaat duygusunun ruhbilimsel anlalmasnda bize
yardmc olacaktr. Aslnda bunlarda hakikat pay vardr,29 patolojik
saylmayacak yarg yanllarmz da kendi kanaat duyumlarn tpatp ayn yolla
edinirler. Bu duygu, yanl dnceler zincirinin belli bir blm, ya da kkeni
iin dorudur; ve daha sonra tarafmzdan, btnn kapsayacak ekilde
geniletilmitir.
28
rnein histeriklerin cinsel ve acmasz taciz-fantezileri, zaman zaman en ince ayrntlarna

kadar, bask altnda braklm paranoyaklarn yaknmalaryla uyuur. Benzer ierie, sapknlarn,
arzularn doyurmak iin bavurduklar yollarda gereklik biiminde karlamamz, garip, ancak
anlalmaz deildir. [Bu kitabn yaymlanmasndan nce yazlm ancak drt yl sonrasna (1905e)
dek yaymlanmam olan "Dora" olgu yksnn birinci blmnde bu konu tartlmaktadr.]
29
[Paranoyak kuruntularda bir hakikat ekirdeinin bulunduu kavram, Freud'un yazlarnda

uzun bir gelime sreci geirmitir. Son tartmalar arasnda, Gradiva (1907) denemesinin III.
Blmndeki satrlar ve u andaki tartmay ok yakndan izler gibi grnen, "Baz Nevrotik
leyiler" (1922) belirtilebilir. Freud'un en son yazlarnda, fikir geniletilmitir. imdi tarihsel
hakikat ekirdei kavramn nce, atein kkeni konulu yazsnda ( 1932a) mitlere, sonra da Musa ve
Tektanrclkla (1939), (III Deneme, I. Ksm, D Blm ve II. Ksm G Blm) dine
uygulamtr. Bu daha sonraki tartmalarda, Freud "maddesel" ve "tarihsel" hakikat arasnda bir
ayrm ortaya atmaktadr.]
Rastlantsal davranlarda ve parapraksilerde bilind ve bakasna mal

edilmi itici gler bilgisine sahip olduumuzun bir baka gstergesi de boinan
grngsnde grlebilir. Bende bu dnceleri balatan kk bir deneyimi
tartarak ne demek istediimi aklayacam.
Tatilden dndmde hemen yeni balamakta olan yl iinde benden ilgi
bekleyen hastalarm dnmeye baladm, tik olarak yllardr gnde iki kez
grmeye gittiim (s. 196 [ve 208]) ok yal bir hastay ziyaret edecektim.
Koullarn hep ayn olmas nedeniyle hastaya giderken de, onu tedavi ederken de
bilind dnceler sk sk davurumdu. Doksann gemiti; dolaysyla her
yl tedaviye balarken insann kendine acaba bu kadnn daha ne kadar
yaayacan. Sormas doald. Size imdi szn ettiim gn, acelem vard ve
beni bu hanmn evine gtrmek zere bir taksi ardm. Evimin nnde sra
olmu taksi srclerinin hepsi de yal kadnn adresini bilirdi, nk hepsi de
beni sk sk oraya gtrmt. Ama o gn, src, hanmn evinin nnde deil
de; gideceimiz sokaa paralel bir baka sokakta, kap numaras, hatta
grnm de ayn olan bir baka evin nnde durdu. Yanl fark ettim ve
srcy azarladm, o da zr diledi. imdi, yal hanmn bulunmad evin
nne gtrlmemin- bir nemi var myd? Bana gre yoktu kukusuz, ama
boinanlann olsayd, olayda bir uursuzluk grecektim, yazgnn, bu yln
ihtiyarn son yl olduunu bildiren parma olduunu dnecektim. Tarihin
kaydettii pek ok uursuzluk, bundan daha iyi bir simgecilik zerine kurulmu
deildir. Elbet ben, olay bir baka anlam olmayan rastlantsal bir durum olarak
deerlendiriyorum.
Eer yayan gidiyor olsaydm ve derin dncelere dalmken, ya da
"dalgnlkla" gideceim eve deil de, bir alt sokaktaki eve gelmi olsaydm,
durum ok farkl olacakt. Bunu, bir rastlant, bir kaza olarak deil, bilind bir
amac bulunan ve yorum gerektiren bir edim olarak aklayacaktm. Bu 'bouna
gitmeyi" belki de yal hanm artk grmeyi ummadm eklinde
yorumlayacaktm.
Dolaysyla, boinanlar olan birinden u baklnlardan farklym:
Oluunda benim zihinsel yaammn katks bulunmayan bir olayn
gerekliin gelecekte alaca ekille ilgili herhangi bir gizli eyi bana
retebilecegine inanmyorum; ama kendi zihinsel etkinliimin kastsz bir

davurumunun, gene, [d gereklie deil] yalnzca benim zihinsel yaamma
ait gizli bir eyi aa karacana inanyorum. Geri, d (gerek) rastlantya
inanyorum, ama i (ruhsal) rastlantsal olaylara inanmyorum. Boinanl insan
iin bu durumun tam tersi geerlidir. Elde olmayan (rastlantsal) edimlerinin ve
parapraksilerinin itici gleri hakknda hibir ey bilmez, ruhsal rastlantsal
olaylara inanr; te yanda, d rastlantsal olaylara, gerek olaylarda kendini
gsterecek anlamlar ykleme ve bu rastlantsal olaylara, d dnyada kendisinden gizlenen bir eyin davurulma arac olarak bakma eilimi gsterir.
Benimle boinanlar olan kii arasnda iki fark vardr:, birincisi, benim iimde
aradm itici gc o da yanstr; ikinci olarak, o, rastlantnn bir olaydan
kaynakland yorumunu yapar, bense, kkenini bir dncede ararm. Ama
ondan gizlenen eyler, benim iin bilind olan eye karlk gelir, te yanda
ikimiz de, rastlanty rastlant olarak kabul etmek yerine onu yorumlamaya
kalkarz.30
Rastlantsal ruhsal olaylarn itici gleriyle ilgili bu bilinli bilgisizliin ve
bilind bilgililiin boinann ruhsal kklerinden birini oluturduunu
dnyorum. Boinanl kiinin kendi rastlantsal davranlarnn itici gleri
hakknda hibir ey bilmemesi nedeniyle, ve bu itici gcn varlnn. Kendi
tannma alannda bir yer edinmek iin bask yapmas nedeniyle, kii onu d
dnyaya aktararak bu yeri vermeye
30
[ 1924te eklenen dipnot:] Bu noktada, Ossipov'un (1922) boinana, ruh zmsel ve

mistik grler arasndaki fark tartmada kulland gzel bir rnei buraya alabilirim. Kk bir
Rus kasabasnda evlenmi ve hemen gen karsyla birlikte Moskova'ya gitmek zere yola kmt.
Varaca yere iki saat uzaklktaki bir istasyonda dar kp kasabaya bir gz atma istei duydu.
Tren orada yeterince uzun sre kalacak, diye dnyordu, ama birka dakika sonra dndnde,
tren gen karsyla birlikte kalkm gitmiti. Eve dnnce yal dadsna bu olay anlattnda, kadn
ban sallad ve "Bu evlilikten hayr gelmeyecek," dedi. O zaman Ossipov bu kehanete gld. Ama
be ay sonra karsndan ayrldnda olay dnp trenden inme edimini evliliine kar "bilind
bir protesto" olarak grmekten kanamad. Yllar sonra parapraksisinin bana geldii kasaba,
yazgnn kendisini daha sonra yakndan balad bir kiinin burada yaamas nedeniyle onun iin
ok byk nem kazand. O zamanlar, bu kiiyi tanmad gibi varlndan da haberdar deildi.
Ama bu davrann mistik aklamas, Moskova trenini v karsn o kasabada terk etmesinin
nedeninin, gelecekte bu dier kiiyle tanaca olgusunun kendini ortaya koyma yolu arad
eklindeydi.
zorlanr. Eer byle bir balant varsa, geerlilii, yalnzca bu tek uygulamayla
snrl kalamaz. Hatta bana kalrsa, en ada dinlere dek uzanan mitolojik
grn byk bir blm, d dnyaya yanstlm psikolojiden baka bir ey
deildir. Ruhsal etmenlerin ve ilikilerin bilindnda belli belirsiz tannmas31
(yani endopsiik alglanmas)32 bilimin nnde sonunda tekrar bilindnn
psikolojisi haline getirecei bir doast gereklik oluumunda aynadaki gibi
yansr bunu baka szcklerle aklamak g, ayrca burada paranoyayla
benzerlikten yararlanmak durumundayz. hsan cennet mitini, ilk gnah mitini,
Tanr, iyi ve kt, lmszlk mitlerini falan bu yolla aklamaya ve metafizik1
metapsikoloji'ye33 dntrmeye giriebilir. Paranoyan kaydrmayla bo inanl
kiinin kaydrmas arasndaki boluk, ilk bakta grndnden daha azdr.
Bilindii zere insanolu dnmeye baladnda, d dnyay, kendi imgelerini
saysz kiilikler halinde oaltarak antropomorfik (insan biimsel) aklamak
zorunda kalmt; dolaysyla, boinan snrlar iinde yorumladklar rastlantsal
olaylar, kiilerin etkinlikleri ve kendilerini ortaya koymalar eklinde alglanyordu. Bu nedenle, tpk baka insanlar tarafndan kendilerine verilen nemsiz
iaretlerden sonular karan paranoyaklar gibi, ve gene tpk komularnn
kiiliklerini rastlantsal ve kastsz davranlaryla len btn normal insanlar
gibi davranyorlard. Boinan, yalnz ve yalnz bizim ada, bilimsel, ama henz
hi de kusursuz olmayan Weltansc- hauung'umuzda (dnya grmzde) son
derece yersiz grnmektedir; bilim-ncesi dnemlerin ve halklarn
Weltanschauung'xmdaysa. yerine oturtulmutu, tutarlyd.34
31
buradaki tanma, [doru ya da gerek] bir tanma nitelii tamaktan uzaktr elbet. ,
32
[Parantez iindeki szckler 1907'de eklenmitir. Freud "San Adam" olgu yksnn
(1909*0 II (B) blmndeki kuramsal grlere gnderme yapyor.]
33
[Bu szcn ilk kez yaymlanyd. Freud bunu tam on drt yl sonra "Bi- lind"nda
(1915e) kullanncaya dek bir daha ele almad.]
34 [Yanstmann, boinanlarda, paranoyada ve dinlerin kkenlerinde oynad rolle ilgili
grleri, "San Adam" (1909*0, Blm II (B), ve Schreber (1911c) olgu ykleri ile, Totem ve
Tabu (1912-13), Denemeler II (3c) ve HI (4)de gelitirilmitir.]
1er, bama habersiz geldiler. Yabanc bir kentte tek bama yaadm gnlerde
o zamanlar gentim40 sk sk tandk ve ho bir sesin anszn adm
ardn duyardm; o zamanlar sanrnn olutuu kesin an bir kenara yazar ve
evdekilere o ralarda neler olduunu soran merakl mektuplar yazardm. te
yanda, ocuklarmdan biri kanamadan lme tehlikesiyle kar karyayken,
hibir rahatszlk duymakszn, ya da herhangi bir nseziyle kt bir olayn
olmakta olduunu aklma getirmeksizin hastalarmla almay srdrdm
durumlar olmutur. Hastalarmn bana aktard nsezi ya da n-duygulardan
hibirine de geree uygun gzyle bakmammdr. Ancak itiraf etmeliyim
ki, son birka yldr, telepatik dnce-aktarm hipoteziyle aklanmas ok
kolay olabilecek dikkate deer birka deneyim yaadm.41
Gelecei haber veren dlere inanan birok kii vardr, nk birok nokta,
gereklikte, daha nce arzunun onlar dlerde dzenledii ekilleriyle ortaya
kar.42 Ama burada artc bir durum pek yoktur ve ayrca kural olarak dle
dn gereklemesi arasnda d grenin safdillii nedeniyle bir kenara
atmay yeledii ok byk farklar vardr. Hakl olarak gelecei haber verdii
kabul edilebilecek iyi bir d rnei, bir keresinde akll ve doru szl bir
kadn hastam tarafndan ayrntl bir ekilde zmlenmek zere bana
anlatlmt. Bir gece dnde, eski bir dostu ve aile doktoru olan biriyle belli bir
caddede belli bir dkknn nnde karlatn grmt; ertesi sabah Kente
[s. 169] indiinde, gerekten de dte ad geen noktada onunla karlamt.
Daha sonra bu mucizevi rastlantnn43 nemli olduunu gs-
40
[Freud'un Paris'te kald 1885-86 yllarndan sz ediliyor. Kr. yukarda s. 13-4.]
41
Son tmce 1924'de eklenmitir. Freud aa yukar bu sralarda, telepati konusunda hayli
yaz yazmt. Kendisinin bir sonraki dipnotta belirttii yazdan baka, lmnden sonra
yaymlanan "Ruhzmleme ve Telepati (1941 d [1921]), "Dlerin Gizemsel nemi"
konusundaki not (1925/) ve Yeni Giri Konferanslar'nda (1933a [1932])"Dler ve Gizli Glere
nanma balkl 30 no.lu Konferansta da bu konu ileniyordu.]
42
[1924de eklenen dipnot:] "Dler ve Telepati" konulu yazma (1922a) baknz.]

["Zusammentreffen" Almancada hem "rastlant, hem de "buluma" anlamna
43
teren bir olayn yaanmadn dolaysyla gelecekten haber veren bir d

saylamayacan da eklemeliyim.
Dikkatli bir sorgulama, d grd gecenin sabahnda yani kente inip
bulumay gerekletirinceye dek d anmsadnn hibir kantnn
bulunmadn ortaya koydu. Kendisi, olay herhangi bir mucize niteliinden
koparan ve ilgin bir ruhbilimsel sorun olarak brakan aklamaya kar
syleyecek bir ey bulamad. Bir sabah sz konusu sokakta yryordu ve belli
bir dkknn nnde eski aile doktoruyla karlat, bunun zerine, onu grnce,
bir gece nce dnde, bu noktada bu bulumay gerekletirdiini sand. Bu
durumda zmleme, kendisine, genel kurallar uyarnca gerek olarak kabul
edilme hakkna sahip olan bu kanya varmasnn byk bir olaslk olduunu
gsterebildi. Daha nceden beklenen bir yerde buluma, aslnda bir randevudan
baka bir ey deildir. Eski aile doktoru, hastamda gene doktorun bir arkada
olan bir nc kiiyle bulumasnn kendi yaamnda ok nemli bir rol
oynad gemiteki gnlerin ansn uyandrd. Hanm, o gnden beri, o bayla
olan ilikisini srdryordu ve d glcn sand geceden nceki gn,
bay bouna beklemiti. Olgunun koullarn size daha ince ayrntlaryla
aktarabilseydim, hanmn, eski gnlerden kalma bir dostu grdnde, gelecei
haber veren bir d grd yanlsamasna kaplmasnn una benzer szlerle
ayn deerde olduunu kolayca kantlayabilirdim: "Aa! Doktor imdi siz
bana, bulumaya karar verdiimiz halde N.'yi bouna beklemek zorunda
kalmadm gemi gnleri anmsatyorsunuz."44
Tam da o anda, aklmzdan geirdiimiz kiiyle "inanlmaz bir rastlant
sonucu" karlamak ok bilinen bir olaydr. Bunun ok yaln ve kolayca
aklanan ve belki de benzer olaylar iin iyi bir model oluturabilecek bir
rneini kendimde gzlemledim. Krallkla ynetilen lkelerde byk bir
yetkeyle donanm olan profesrlk payesiyle dllendirildikten45 birka gn
sonra, Kentte yrrken d
44
[Bu olay Freud'un lmnden sonra yaymlanan, elyazmas 10 kasm 1899 tarihini tayan
"nsezi Niteliindeki Bir Dn Gereklemesi" (1941c),, (Standard Basm 5, 623) balkl yazda
daha ayrntl bir ekilde anlatlmaktadr.]
45
[1902 Mart ay.]
V
ncelerim anszn ocuka bir fanteziye yneldi: tandm bir evli iftten
almay kuruyordum. Birka ay nce hastalk belirtisi olarak dlere inanp
onlara balanmak eklinde ilgin bir saplant gelitiren kk kzlarn grmem
iin beni armlard. Kaynan anladm sandm olgu mthi ilgimi ekti.
Ancak ift, hipnotizmayla tedavi yapan bir yabanc doktora danmay
dndn bildirerek tedavi nerimi geri evirdi. O anda, ana babann bu
giriimlerinde tmyle baarszla uradktan sonra bana tam anlamyla
inandklarm falan syleyerek tedaviye balamam iin yakardklarn hayal
ediyordum. Ancak ben onlara u yant veriyordum: "Evet; artk ben de profesr
olduum iin imdi bana gveniyorsunuz. Ancak bu paye benim yeteneklerimde
hibir deiiklik yapmad; bir niversite asistan olarak benden
yararlanamadnza gre, profesr olarak da bensiz yapabilirsiniz." Bu
noktada fantezim, yksek sesli bir 'yi Gnler Profesr!" selamyla yanda
kesildi, bam kaldrp baktmda, az nce nerilerini geri evirerek
kendilerinden aldm evli iftin ta kendisini grdm. Hemen
dndmde, bunun bir mucize olduu izlenimi ortadan kalkverdi. Geni,
dmdz ve neredeyse terk edilmi bir cadde boyunca ifte doru
yrmekteydim zaten; yanlarna varmama yirmi adm kadar kala bam kaldfp
yle bir bakm, etkileyici bedenlerini grm, ve onlar tanmtm, ne var ki|o
anda kendiliinden ortaya km hayallerimde etkisini gsteren duygusal
nedenlerden tr, bu alglamay olumsuz bir sanr olarak bir kenara itmitim.46
imdi de Otto Rank tan (1912) bir baka "grnte nsezi sanlan bir
olayn zm":47
"Bir sre nce, birini tam da dndm srada karmda bularak
'inanlmaz rastlant nn ender bir trn yaadm. Noelden ksa bir sre nce,
armaan olarak datmak zere on yeni gm kronluklar halinde para
bozdurmak zere Avusturya-Macaristan Bankasna gidiyordum. Kendi kk
vallmla bankada istiflenen byk para ynlar ara-
46
["San Adam" olgusundaki ( 1909^0 (Blm II (B) benzer olaylarla karlatrnz.]
47
sndaki ztlkla ilgili hevesli hayallere dalmken, bankann bulunduu dar

sokaa girdim. Kapnn nnde bir araba ve girip kan pek ok insan vard.
Kendi kendime dedim ki: Kukusuz kasiyerlerin benim birka kronuma ayracak
zaman vardr. Neyse, abucak bitiririm iimi. Kt paray nne koyup, 'Ltfen
bana altn verin,' diyeceim. Hemen yanlm fark ettim gm isteyecektim
elbet ve hayallerimden uyandm. O anda kapdan birka adm tedeydim ve
gzm sran bir gen adamn bana doru geldiini grdm, ama uza grme
bozukluum nedeniyle kendisini henz tanm deildim. Gen yaknma gelince, erkek kardeimin Gold adndaki arkada olduunu grdm. Gold'un
aabeyi yazn yaammn balangcnda kendisinden hayli yardm umduum
tannm bir yazard. Ancak bana yardm etmedi ve bunun sonucu olarak
bankaya giderken ki hayallerimin konusu olan maddi baarya ulaamadm.
Hayallerime dalmken* bilindnda, Heit Gold'un yaklatn alglam
olmalydm. Bu durum (maddi baary hayal etmekte olan) bilincimde, yle bir
biimde temsil edilmiti ki, kasiyerden daha az deerli olan gm yerine altn
istemeye karar vermitim. Ancak te yandan, bilindnn, gzlerimin ancak
daha sonra tanyabildii bir nesneyi alglayabilmesi olgusu, bu elikili durum,
Bleuler in [1910] kompleksli hazrlkllk [Complexbereitsc- haft}' diye
tanmlad eyle ksmen aklanabilir gibi grnyor. Bu, grdmz gibi
maddi konulara yneltilmiti ve batan beri, dorusunu bilmeme karn,
.admlarm, kt para karlnda yalnzca altn para veren binaya yneltmiti.
Bu mucizevi48 ve "art niyetsiz" olgular kategorisine, kendisini bu ekilde
aklayan nceki durumu aklkla anmsama abalarmz hibir zaman baaryla
sonulanmasa da, belli anlarda ve durumlarda, tam tamna ayn deneyimi daha
nce yaadmz ya da ayn yerde daha nce bulunduumuz eklindeki garip
duyguyu da eklemeliyiz. Byle anlarda insanda uyanan eye "duygu" demekle
kuku gtrr bir dil kullandmn farkndaym. Burada sz edilen aslnda bir
yarg, hatta daha da kesin bir dille sylemek gerekirse, bir alglama yargsdr;
ama
48
[Buradan 296. sayfadaki "..frsat bulmu olsa gerektir, szcklerine kadar olan- blm
1907*den kalnadr.]
bu olgularda gene de kendilerine zg bir zellik bulunmaktadr ve aranan

eyin asla anmsanmad olgusunu da hesaba katmay unutmamak gerekir.
Bu "dj vu grngsnn bir bireyin daha nceki ruhsal, var oluunun
kant olarak ciddi bir ekilde ortaya konulup konulmadn bilmiyorum;
ama ruhbilimciler, elbette dikkatlerini buna evirdiler ve eit eit kurgusal
yntemlerle sorunu zmeye giritiler. Ortaya koyduklar aklama
giriimlerinden hibiri bana doruymu gibi gelmedi, nk hibiri de bu
grngy destekleyen koullardan ve olgularn davurumlarndan baka
hibir eyi dikkate almyordu. Kendi gzlemlerime gre "dj vw"nn
yani bilind fantezilerin aklanmasndaki tek sorumlu olan ruhsal
sreler, bugn bile ruhbilimciler tarafndan genelde ihmal edilmektedir.
Benim grme gre, bir eyi nceden yaam olma duygusuna
yanlsama demek yanltr. Bu daha ok, byle anlarda, nceden yaadmz, ancak bilince ulamam olmas nedeniyle bilinli olarak
anmsayamadmz bir eye dokunulmu olmasdr. Ksaca sylemek
gerekirse, "dj vu" duygusu, bilind bir fantezinin anmsanmasna
karlk gelir. Herkesin kendi deneyiminden Bildii zere, ayn trden
bilinli yaratmlar olduu gibi bilind fanteziler (ya da gndz dleri
hayaller) de vardr.
Bu konunun ok daha ayrntl bir ekilde ele alnmas gerektiini
biliyorum; ancak burada, duygunun belirleyici zelliklerini srarn ve
younluun oluturduu tek bir "dj vu" rnei vermekle yetineceim.
imdi otuz yedi yanda olan bir hanm, kydeki baz okul arkadalarn ilk
kez on iki buuk yandayken ziyaret ettiini ok net bir ekilde
anmsadn ne sryordu. Baheye girdiinde, hemen orada daha nce
bulunduu duygusuna kaplmt. Bu duygu kabul odalarna girdiinde de
tekrarland, yle ki, bir sonra girecei odann hangisi olacan,
penceresinden hangi manzarann grneceini falan da nceden bildiini
hissediyordu. Ancak bu ainalk duygusunun eve ve baheye daha nceden,
belki ocukluunun daha erken yllarnda yaplm bir ziyaretten
kaynaklanabilecei olasl kesinlikle kabul edilmiyor ve ana babasna
sorulan sorular olumsuz yantlanyordu. Bunu aktaran hanm, herhangi bir
ruhbilimsel aklama peinde deildi ama
bu duyguyu yaamasn ayn okul arkadalarnn da sonradan yaad

cokusal yaamnda nem kazanacak bir olay nceden haber veren bir
belirti olarak gryordu. Ne var ki, grngnn olduu koullar dikkate
alndnda, meselenin bir baka yzn gsterecek yol ortaya kyordu.
Hanm ziyareti yaptnda bu kzlarn tek erkek kardelerinin ciddi bir
hastala yakalandn biliyordu. Ziyaret srasnda, hanm, ok hasta
grnen bu kardee bakarak kendi kendine bunun ksa sre iinde leceini
syledi. imdi, kendisinin tek erkek kardei birka ay nce yakaland
difteri nedeniyle tehlikeli bir durumdayd; onun hastal srasnda hanm,
birka hafta sreyle bir akrabasna gitmi, evinden uzak kalmt. Kye
yapt o ziyarette erkek kardeinin de yannda olduuna inanyordu; hatta
bunun, kardeinin hastalndan sonra yapt ilk byk gezi olduunu bile
dnyordu; ama btn dier ayrntlar, hatta o gn giydii elbiseyi bile
ok net anmsamasna karn, bellei bu noktalarda alacak lde
bulankt. [Kr. s. 47 ve devamndaki dipnot] yi bilgilenmi olan herkes, bu
ipularndan, o dnemde erkek kardeinin lecei beklentisinin kzn
dncelerinde nemli rol oynad ve ya bir beklentinin hibir zaman
bilince ulamad ya da hastaln gemesinden, olumlu sonu
alnmasndan sonra byk bir bastrmaya yenik dt sonucunu
karmakta glk ekmeyecektir. Eer iler tersi olsayd, baka bir giysi,
matem giysisi giyecekti. Tek erkek kardeleri yaknda lme tehlikesi iinde
bulunan arkadalarnn evinde benzer bir durumla karlamt nitekim,
hasta olaydan ksa sre sonra ld. Bilinli olarak, bu durumu birka ay
nce kendisinin yaadn anmsam olmas gerekirdi: basknn
engelledii anmsamak yerine, anmsama duygusunu, evresindeki bir
eylere, baheye ve eve aktard ve btn bunlar olduu gibi daha nce
grm olduu eklinde bir "fausse reconnaissance" kurban oldu.
Basknn gerekletii olgusundan, daha nceki, erkek kardeinin lmesi
beklentisinin arzu ykl bir fanteziden tmyle karlp atlmad
sonucuna varabiliriz. O durumda kendisi tek ocuk olacakt. Daha sonraki
nevrozunda, anne babasn yitirme korkusu1 ekiyordu, bunun ardnda da,
her zamanki gibi zmlemenin aa kard zere, ayn ierikteki
bilind arzu bulunuyordu.
Ender olarak yaadm '"djvu deneyimlerimi, o andaki duygusal

durumumdan ayn ekilde zmlemiimdir. "u, ya da bu zamanda, bir durumu
iyiletirme arzusu olarak oluan (bilind ve bilinmeyen) fantezi bir kez daha
uyanma frsat bulmu olsa gerektir." "Djvu"nn49 bu aklamas, u ana dek
yalnzca tek bir gzlemcinin grlerini ierdi. Bu kitabn nc basmnda
[1910] saysz deerli katks bulunan Dr. Ferenczi, bu konuda bana unlar
yazyor: "Kendi deneyimlerimin yan sra bakalarnn yaad olaylardan, anlalmas olanaksz ainalk duygusunun kaynann, imdiki zamandaki bir
durumda, kiinin bilinsizce anmsad bilind fantezilerde bulunduu
sonucuna vardm. Hastalarmdan birinin bana gelen farkl bir olaym gibi
grnyor, ama gereklikte nerdeyse ayn. Bu duygu ona sk sk geliyordu ama
her seferinde, bir gece nce grlen bir dn unutulmu (bastrlm) bir
blmnden kaynakland grlyordu. Demek ki, 'dj vu' yalnzca gndz
dlerinden deil, gece dlerinden de doabiliyor."
Daha sonra Grasset'nin (1904) grngy, benimkine ok yakn bir ekilde
akladn rendim.50
1913de,51 "dj vu"ye ok benzeyen bir baka grngy betimleyen ksa
bir yaz yazmtm [1914a]. Bu bir "dj racont", ruhzmleme srasnda konu
aldnda, bir eyi daha nce anlatm olmak yanlsamas. Byle durumlarda
hasta znel bir emin olma halinin btn belirtilerini gstererek belli bir any uzun
sre nce aktardn ne srer. Ancak doktor, bunun byle olmadndan emindir
ve kural olarak hastaya yanln. Kabul ettirmeyi baarr. Bu ilgin parapraksinin
aklamas belki de hastann bu bilgiyi iletmek iin bir itki duyduu, bunu
yapmak istedii, ancak gerekletirmeyi baaramad, imdiyse birincinin
ansn, kincinin, yani amacn gerekletirmenin yerine geen e olarak kabul
ettiidir.
49
[Bu paragrafn geri kalan blm, 1910 basmna dipnot olarak eklenmiti; bundan
sonraki paragraf da, 1917'de dipnot olarak eklenmiti. Her ikisi de -1924te metne aktarld.]
50
["djvu ye bal bir grngyle bir "iliki kesme" ile ilgili bir tartmay, Freud'un
"Akropol de Bir Bellek Sapmas" ( 1936a) balkl yazsnda bulabilirsiniz.]
Ferenczi nin (1915) "varsaylan" parapraksiler adn verdii durumda da,

benzer bir grnm, hatta belki ayn ileyi vardr. Unuttuumuz, koyduumuz
yeri bilmediimiz ya da yitirdiimiz bir ey bir nesne var sanyoruz; ama hi
byle bir ey yapmadmza, her eyin olmas gerektii gibi olduuna kendimizi
inandrabiliyoruz. rnein bir kadn hasta doktorun odasna geri gelir ve unuttuu
emsiyeyi almak istediini syler; ama doktor, kadnn bu nesneyi aslnda elinde
tuttuunu grmektedir.52 Demek ki bu parapraksiye ynelik bir itki vard ve itki,
onun olguya dnmesinin yerine gemeye yeterliydi. Bu fark dnda varsaylan
parapraksi, gereiyle edeerdedir. Ancak, deyi uygun derse, bu, daha
ucuzdur.
53
(E)
Felsefe eitimi grm, bir meslektaa, yaknlarda ad unutmayla
ilgili birka rnekle bunlarn zmlemesini aktardmda, hi duraksamadan
yle yantlad beni: "Btn bunlar iyi gzel; ama bende ad unutma baka ekilde
gerekleiyor." Konuya bu kadar kolay yoldan yaklamak olmaz elbet;
meslektamn bir adn unutulmas zmlemesi konusunda kafa yorduunu
sanmyorum, kendi durumunda nasl olduunu aklayabileceini de sanmyorum.
Ama gene de onun bu szleri, birok kiinin ne, karma eiliminde olaca bir
soruna parmak basyor. Parapraksi ve elde olmayan edimlerle ilgili olarak burada
verilen aklamalarn genel geerlilii var mdr yoksa yalnzca: baz olgular iin
mi geerlidir? Bu kincisine evet deniyorsa, bir baka yolla da olumas olanakl
olan bu grngy aklamada bavurulacak koullar nelerdir? Bu soruya yant
vermede deneyimlerim yetersiz kalyor. Ama burada gsterilen trden bir
balantnn nadir olduunun sanlmamas uyarsn yapabilirim; nk kendi
zerimde ve hastalarmda yaptm btn snamalarda, rneklerde aktarld
zere, bir ban varl kendini aka belli etmi, ya da en azndan byle bir ban
var olduunu varsaymak iin geerli nedenler bulunmutur. Bir semptomatik
edimin gizli anlamn bulmada her seferinde baarya ulamamak artc deildir,
nk, zme kar koyan i direnlerin byk ounluu, karar verici etmen
olarak dikkate alnr. Ayn e
53
[Bu rnek Ferenczi nin yazsndan alnmtr.]
kilde, insann kendisinin ya da hastalarnn grd her bir d yorumlamak

olanakl deildir, kuramn genelde geerli olduunu kantlamak iin gizlenmi
balantya biraz nfuz edebilmek yeterlidir. Bir d zme giriimi srasnda
verilerin ertesi gn geit vermedii, ancak bir hafta ya da bir ay sonra, aradaki
zaman srecinde gerek bir deiikliin meydana gelmesi ve ne srd ruhsal
deerleri azaltmas zerine gizini aa kard durumlara sk rastlanr.54 Ayn
ey parapraksilerin ve araz bildiren (semptomatik) edimlerin zlmesi iin de
geerlidir. Sayfa 139daki yanl okuma rnei ("Avrupay fyla dolamak"),
balangta zmsz olan bir semptomun, bastrlm dncelerdeki gerek
ilginin yitmesi zerine nasl zmlenmeye ak hale geldiini gsterme frsat
vermiti.55 Kardeimi, gpta edilen unvan benden nce almas olasl var
olduu srece, bu yanl okuma tekrar tekrar yaptm zmleme abalanma
direnmekteydi; kardeimin bana yelenmesi olasl ortadan kalknca, zmne
giden yol anszn ald. Dolaysyla zmlenmeye direnen btn olgularn
burada sz edilen ruhsal ileyiten baka bir ileyi nedeniyle direndiini
sylemek doru olmayacaktr. Byle bir kabullenme iin olumsuz kanttan daha
fazla eye gereksinim vardr. Belki de btn salkl insanlarn yapt gibi
parapraksilerin
ve
semptomatik
edimlerin
farkl
aklamalarna
inanma/eiliminde olmak, kant oluturacak deerlerden yoksundur; bu aka,
gizi yaratan ve dolaysyla kendilerini onu saklamaya adayan, akla
kavumasna kar duran zihinsel glerin bir davurumudur.
te yanda bastrlm dnce ve itkilerin kendi yardmsz abalaryla
semptomatik edimlerde ve parapraksilerde anlatma kavumayaca olgusunu da
gzard etmemeliyiz. Sinir itkilerinin gnderilme
54
[Freud'un Dlerin Yorumun daki (1900(2), (P.F.K., 5, Blm VII (A) baz grlerle
karlatrnz.]
55
[1924de eklenen dipnot:] Bu noktada, ekonomik nitelikli bir sorun, ruhsal srelerin honutluk
kazanmasn ve honutsuzluu gidermesini amaladm dikkate alan sorular ortaya kt.
Honutsuzluk nedenleriyle unutulmu bir adn simgesel armlarla yeniden anmsanmasnn nasl
olanakl olduu konusunda zaten bir ekonomik sorun vardr. Tausk (1913) ok gzel bir yazsnda
kiinin, unutulan adi; adn anmsanmasndan beklenebilecek honutsuzluu dengeleyebilecek
honutluk ieren bir armla balayarak anmsayabilecein! ok iyi rneklerini vermektedir. ]
sindeki bu trden yana kaymalarn teknik olanakll, bamsz olarak ortaya

konulmaldr; bu durumda itki, kendisini bilinli olarak hissettirmek iin
bastrlann amac tarafndan smrlecektir. Szel parapraksilerde, felsefecilerin
ve dilbilimcilerin ayrntl aratrmalar, byle bir amacn hizmetine giren yapsal
ilevsel ilikilerin neler olduunu saptamaya almtr. Parapraksilerin ve
semptomatik edimlerin belirleyicilerinden, bilind itici gc bir yana, bunu karlayan bedensel ve ruhsal ilikileri bir yana ayracak olursak, normallik snrlar
iinde bu ilikiler izgisinde bilind itici g gibi ve onun yerine
parapraksiler ve semptomatik edimler yaratan dier etmenlerin bulunup
bulunmad sorusu yantsz kalr. Bu soruya yant vermekse bana dmez.
Parapraksilerle56 ilgili ruh zmsel grle popler gr arasnda
yeterince fazla olan farkllklar abartmak amacnda da deilim. Bunu yapmak
yerine, bu farkllklarn byklklerini byk lde yitirdikleri olgulara dikkat
ekmem daha uygun olacaktr. Belki yalnzca adlarn ksaltld ya da. Szck ve
harflerin atland en yaln ve en az fark edilir dil ya kalem srmesi rneklerinde,
karmak yorumlardan hibir ey kmaz. Ruh zmlemesi bak asndan, bu
olgularda biraz kast bozukluunun varln ortaya koyduunu belirtmeliyiz, ama
bozulmann neden kaynaklandn ve amacnn ne olduunu bilemeyiz. Hatta
varln gstermekten baka hibir ey baarmadn grdk. Bu tr olgularda,
bir parapraksinin ses benzerlii ve yakn psikolojik armlarla
yreklendirildiini de grebiliyoruz: bu olguyu hi tartmadk. Ancak bu trden
tam gelimemi dil ya da kalem srmesi olgularnn, aratrlmalar
parapraksilerin hangi nedenle olutuu konusunda kuku gtrmez sonulara
ulatran daha ak, daha belirgin olgular temelinde deerlendirilmesi akla uygun
bir bilimsel taleptir.
57
(F)
Dil srmelerini tarttktan sonra [s. 85 ve devam] parapraksilerin
gizli itici gleri olduunu gstermek ve ruh zmlemesi yardmyla bu itici
gleri ortaya karmakla yetindik. Parapraksilerde dile gelen ruhsal etmenlerin
genel doalarn ve zelliklerini neredeyse
56
57
[300 ve 302. sayfalardaki dipnotlar dnda, blm 1901de yazlmtr.]
hi ele almadk; en azndan, bunlar daha yakndan tanmlamaya girimedik,

yasalara uygun olup olmadklarn snamadk. Bu konuyu imdi
kkten bir ekilde ele alacak da deiliz; nk, az sonra atacamz admlarn da
gsterecei zere, konuya bir baka adan yaklamak gerekiyor.58 Burada, hi
deilse ortaya atp zet olarak yantlayacam birka soru sorulabilir. (1) Yanl
edimlerle elde olmayan edimlerde ortaya kan dncelerin ve itkilerin ierii
ve kkeni nedir? (2) Bir dnce ya da itkiyi bu tr edimleri anlatm arac olarak
kullanmak zorunda brakan ve dnce ya da itkiyi aa kmak durumuna
sokan belirleyiciler nelerdir? (3) Parapraksinin tryle onun araclyla dile
gelenin nitelikleri arasnda srekli ve kuku gtrmez ilikiler kurmak olanakl
mdr?
Sonuncu soruya yant verecek malzemeyi toparlamakla balayacam. Dil
srmesi rneklerini tartrken [s. 85 ve devam] sylenmek istenenin ieriini
amay, onun tesine gemeyi gerekli grm ve konuma bozukluunun
nedenini amacn dnda bir eyde aramak zorunda kalmtk. Bunun ne olduu
birka olguda aka ortadayd ve konumac bunun bilincindeydi. En yaln ve
saydam gibi grnen rneklerde, bu [dnceyi dile getirmeye] eit lde
hakk olan ve dncenin dile gelmesini, bir anlatm eklinin yenik dmesi ve
dierinin ne geip dllendirilmesinin nedeni aklanmas olanakl olmakszn
bozan ayn dncenin bir baka ekliydi. (Bunlar, Meringer ve Mayer'in
"bulatrmalardr [s. 86]). kinci bir olgular grubunda, onu tmyle elinde
tutacak kadar gl olmayan bir baka dnce ("zum Vorschwen gekommen"
[s. 89]) yenilmenin itici gcn oluturmaktayd. Bask altna alman ekil de
tam anlamyla bilinliydi. Yalnzca nc gruptaki olgularda, bozan
dncenin, amalanandan farkl olduu rahata ne srlebilir ve yalnzca
bunlarda nemli olduu grlen bir ayrm yaplabilir. Bozan dnce, ya
dnce armlaryla bozulan dnceye balanabilir (bir i elikinin
sonucu olan bozulma), ya da yapsal olarak onunla ilikisi yoktur ve bozulan
58
[1924'de eklenen dipnot:] Bu kitap, tmyle popler niteliktedir; rnekleri bir araya getirip,
bilind olan ama gene de ilerlik gsteren zihinsel sreleri tahmin etmeye yarayacak yolu
amaktan baka amac yoktur, ayrca bu bilindnn kuramsal ynlerini ele almaktan kanlmtr.
szcn, ou kez bilind olan bozucu dnceye beklenmedik bir d

armla balanm olduu ortaya kar. Kendi ruh zmlemelerimden
verdiim rneklerde, konuma batan sona etkin hale gelen, ama ayn zamanda
batan sona bilindnda kalan dncelerin etkisi altndadr, bunlar ya bozmann
kendisi tarafndan ele verilmilerdir Klapperschlange" |Kleopatra" [s. 98])
ya da bilinli olarak amalanan konumann deiik blmlerinin birbirini
bozmasn olanakl klarak dolaysz bir etki gsterirler ( ardnda "Hasenaur
Caddesi ve bir Fransz kadnn anlarnn yatt "Ase natmen" [s. 95]).
Konuma bozukluunu yaratan bastrlm ya da bilind dnceler, ok eitli
kaynaklardan gelir. Dolaysyla bu zet, herhangi bir ynde genelleme yapmamza
olanak vermemektedir. li
Yanl okuma ve kalem srmeleri konusunda verdiim rneklerin
karlatrmal bir incelenmesi ayn sonulan verecektir. Dil srmelerine olduu
gibi, baz olgular, grnte, baka bir itici gc bulunmayan (rnein "Apfe" [s.
94]) bir ksaltma srecinden kaynaklanmaktadr. Ancak d srecinde normal
olan ancak uyank dncelerimizde bir yanl olarak deerlendirilen bu trden bir
younlatrmann gereklemesi iin zel koullarn yerine getirilmesinin gerekli
olup olmadn bilmekte yarar vardr. Bu sorunla ilgili bilgiyi, rneklerden
salamak olanakszdr. Ama gene de, bundan, rnein bilinli ilgide bir
gevemeden baka koullarn var olduu sonucunun karlmasn kabul
etmiyorum, nk baka kaynaklardan, doru ve gvenilir olan tek etkinliin
devingen etkinlikler59 olduunu biliyorum. Biyolojide de sklkla grld zere,
burada, patolojik koullarn, normal ya da normale yaklaan koullara gre
aratrlmaya daha uygun olduklarn da vurgulamak isterim. Bu ok hafif
bozulmalarn aydnlatlmasnda karanlkta kalan noktalarn, ciddi bozulmalarn
aklanmasyla akla kavuacan umuyorum.
Yanl okumada ve kalem srmelerinde, ayrca ok daha uzak ve karmak
bir itici gc aa karan birok. rnek de var. "Fyla Avrupa Gezisi [s. 139],
znde yabanc, bastrlm bir kskanlk ve hrs itkisinden kaynaklanan, ve
okunmakta olan nemsiz ve masum ko
59
[Yani bilinli dikkatin bulunmad etkinlikler, Kr. s. 163 ve devam}
nuyla bir balant kurmak iin "Befrderung" anahtar szcn"

kullanan uzak bir dncenin etkisiyle ortaya kt aklanan bir okuma
bozukluudur. "Burckhard olgusunda [s. 149 ve devam], adn kendisi bu
trden bir anahtar szc oluturmaktadr.60
Konuma ilevlerindeki bozukluklarn daha kolay meydana geldiine ve
rahatsz eden glere, dier ruhsal etkinliklerde olduundan daha az gerek
duyduklarna kuku yoktur. [S. 250 ile karlatrnz.]
Unutmay gerek anlamyla yani gemiteki deneyimleri unutmak
anlamyla incelediimizde, farkl bir konumda olduumuzu grrz. (Onlar,
anlam snrl olan bu unutmalardan ayrmak iin, I. ve II. Blmlerde
anlatlan zel adlarn ve yabanc szcklerin unutulmasn bellek kaymas,
ama ya da niyetlerin unutulmasn da "atlama diye adlandrabiliriz.)
Normal unutma srecindeki temel belirleyiciler bilinmez.61 Ayrca
unutulduunu sandmz her eyin unu60
[Bu terim, ada "Dora olgu yksnde (1905e) iki ya da yerde kullanlmaktadr.
Freud, rnein yukarda s. 82de olduu gibi "szel kpr" terimini de, kullanmaktadr. Ayn
ekilde s. 141'deki "arm kprs" ile de karlatrnz.]
61
[1907'de eklenen dipnot.] Gerek anlamda unutma ileyiiyle ilgili olarak u nerileri de
ne srebilirim belki. Mnemik malzeme genelde, younlatrma ve arptma eklinde iki etkiyle
kar karyadr. arptma, zihinsel yaamdaki egemen eilimlerin iidir ve her eyden nce,
ilerliini yeterince koruyan ve younlatrmaya hayli diren gsteren an izlerine kar
ynelmitir, nemsiz kalan izler, younlatrma ilemi karsnda hi diren gstermeden yenik
derler; gene de, buna ek olarak arptma eilimlerinin kendilerini da vurmay amaladklar
yerde davurumlardan kalmalar halinde nemsiz malzemeyle beslendikleri gzlemlenebilir. Bu
younlatrma ve arptma sreleri uzun sreler devam ettiinden, ve bu sreler iinde her yeni
deneyim mnemic ierii dntrme ynnde hareket ettiinden, genel olarak bellei kukulu ve
belirsiz yapann zaman olduu sanlmaktadr. Zamann unutmada herhangi bir dolaysz ilevinin
sz konusu olmamas olasl hayli yksektir. [Bu fikirlerin daha nceki bir tasla iin kar. s.
166, dipnot 2.] Bastrlm bellek-izleri durumunda, bunlarn en uzun zaman sreleri sresince
bile hibir deiiklie uramadklar gsterilebilir. Bilind zamanszdr. Ruhsal kklemenin
(fixation) en nemli, ayn zamanda en garip zellii, btn izlenimlerin yalnzca ilk alndklar
biimleriyle deil, daha sonraki gelimelerinde edindikleri btn biimleriyle korunuyor
olmasdr. Bu, bir baka alanla karlatrlarak kantlanabilecek bir durum deildir. Kuramsal
olarak mnemik ieriin daha nceki durumlarnn her biri, elerinin uzun sre nce btn zgn
balantlarn, yenileriyle deitirmi olmalar durumunda bile bellee yeniden yklenirler. [Bu
bilindnn "zamanszlnn" ilk kez aklanarak dile getirilmesidir. Freud, Roma kentinin
arkeolojisinden alnma bir karlatrmay rnek olarak gstermeye girimi, ancak daha sonra
yazd Uygarlk ve Honutsuzluklar (1939a) adl kitabnn bellek ve unutmann
tulmadm da grrz. Aklamalarmz, burada, yalnzca unutmann

nemsiz eylerin unutulduu ancak nemlilerin bellekte sakland kuraln
bozmas asndan unutmann bizi artt olgular iin geerlidir. zel bir
aklama gerektiriyor gibi grnen unutma rneklerinin zmlenmesi,
unutmann itici gcnn, her rnekte, rahatsz edici bir duygu uyandrabilen
bir eyi anmsama isteksizliini aa karmaktadr. Bu itici gcn, kendisini
genel olarak zihinsel yaamda da vurmay amaladndan ama dzenli
olarak ona kar ileyen dier gler tarafndan yrrle konmasnn
engellendiinden kukulanma noktasna geliyoruz. Rahatsz edici izlenimleri
anmsamadaki bu isteksizliin boyutlar ve nemi, ok dikkatli ruhbilimsel
incelemeleri hak etmektedir; dahas, bu unutmay bireysel olgularda olanakl
klan zel koullarn neler olduu sorusunu, bu geni kapsaml btnden
ayramayz.
Tasarlarn unutulmasnda bir baka etmen ne kar. Anmsanmas
rahatsz edici eyi bastrmada yalnzca sanlabilen atk, burada elle tutulur
hale gelir ve rneklerin zmlenmesinde, dzenli olarak, tasarya son
vermeksizin kar duran bir kar-irade vardr. Parapraksilerde akland
zere, burada iki tip ruhsal sre vardr. [Kr. s. 300-01.] 1 Ya (tasarnn
amac nemliyse) kar-irade dorudan doruya tasarya kar kar, ya da
(tasarlar hemen hemen nemsizse) tasaryla ilgili olacak bir yapda deildir
ve balantsn, bir d armla kurar.
Yanlmal edimler grngsn de ayn atma ynetir. Edimi bozmak
eklinde kendim ortaya koyan drt, ou kez bir kar- drtdr, ama daha
da sklkla, edimi, yerine getirilirken bozmakla dile gelme frsatndan
yararlanan tmyle ilgisiz bir drtdr. Bozulmann, bir i atma sonucu
olutuu durumlar daha nemli olanlardr; bunlar daha nemli edimlerde
ortaya karlar.
Elde olmayan edimlerde ya da semptomatik edimlerde, i atma giderek
nemsizleir. Bylece bilincin ok az deer verdii, ya da tmyle
grmezden geldii bu devingen davurumlar, ok eitli bilind ya da
bastrlm drtleri dile getirirler; ou kez de, fantezi ya da arzularn
simgesel anlatmlardr.
yapsyla ilgili uzun tartmay ieren Birinci blmnde bunu yararsz olduu gryle
brakmtr.]
Parapraksilerde dile gelen dnce ve gdlerin kkenlerinin neler

olduu ynndeki ilk soruya gelince [s. 300] birok olguda, bozucu
dncelerin zihinsel yaamdaki bastrlm drtlerden kaynaklandn
gstermenin kolay olduunu syleyebiliriz. Salkl insanlarda, ahlk
eitiminin bask altnda tuttuu bencil, kskan ve dmans duygularla
gdler, yadsnmaz ekilde var olan, ancak yksek zihinsel etmenler
tarafndan kabul edilmeyen glerini bir lde dile getirebilmek iin
parapraksilerin salad yoldan yararlanrlar. Bu parapraksilerde ve elde
olmayan edimlerdeki uysallk, byk lde ahlk- dnn uysallkla ho
grlmesine karlk gelir. Bu bastrlm gdler arasnda eitli cinsel
aklnlar da byk rol oynar. Benim rneklerimde zmleme srasnda
aklanan dnceler arasnda bu tr olgularn seyrek ortaya kmas
malzeme yetersizliinden kaynaklanmaktadr. zmlediim rnekler byk
lde kendi zihinsel yaammdan alndndan, seme iinde daha batan
tarafl davranlm ve cinsel konularn darda braklmas amalanmtr.
Baz durumlarda, bozucu dncelerin tmyle masum kar koymalardan ve
dncelerden doduu grlmektedir.
imdi sra ikinci soruya, yani bir dncenin kendi eksiksiz biimi
iinde deil de, bir tr asalak biiminde, bir baka dncenin deiik ve
bozulmu hali olarak dile gelme yolu aramak zorunda kalmasndan sorumlu
ruhbilimsel belirleyicilerin neler olduu sorusuna [s. 300] yant vermeye
geldi. En arpc parapraksi rnekleri, bu belirleyicilerin bilince kabul
edilebilirlik ilikisinde yani ierdikleri "bastrlmtk" niteliinin byk ya
da kk lde olmasnda aranmas gerektiinin olanakl olduu izlenimi
vermektedir. Ama bir dizi rnekte bu zellii aradmzda, daha da silik
belirleyicilerle karlayoruz. Bir eyi boa zaman harcama olarak
deerlendirip bir kenara atma eilimi ya da sz konusu dncenin eldeki
konuyla ilgili olmadm kabul etmek, bir dnceyi bir kenara braktran (ve
bylece baka bir dnceyi bozarak dile gelme arayna terk edilen) itici
gler olarak, bakaldran bir cokusal drtnn ahlaksal mahkmiyetinin ya
da. Tmyle bilind dnce katarlarndan sapmann oynad rol oynar
gibi grnr. Parapraksilerin ve elde olmayan edimlerin nasl ortaya
kt ya da belirlendii konusu bu izgide aydnlatlamaz. Bu aratrmalardan nemli tek bir olgu kmaktadr. Bir parapraksinin itici' gc ne
kadar ok masum ve dile getirdii dnce ne kadar az itiraz edilir nitelikte
olursave dolaysyla bilince ulamas ne kadar kolay olursa dikkatimizi
tmyle konuya ynelttiimizde, grngnn aklanmas o kadar kolay olur.
ok hafif dil srmesi olgular hemen fark edilir ve kendiliinden dzeltilir.
tici gcn gerekten de bastrlm drtlerden geldii durumlarda, olgu,
nmze zaman zaman glkler karan ya da baarszlkla sonulanan
dikkatli bir zmlemeyle aydnlatlmaldr.
Demek ki, bu son aratrmann sonucunu, parapraksilerin ve elde olmayan
edimlerin ruhbilimsel belirleyicilerinin doyurucu aklanmasnn, baka
izgilerde, baka bir yaklamla aratrlmas gerektiinin kant Olarak kabul
etmekte haklyz kukusuz. Hogrl okur, bu tartmalarda, konunun belki
biraz yapay bir ekilde daha, geni bir kapsamdan koparldnn iareti olan
krk izgileri buna gre deerlendirebilir.
(G) Bu geni kapsamn hi deilse hangi ynde bulunduunu belirtecek
birka sz sylenmelidir. zmleme uygulamalarmzdan rendiimiz
zere parapraksilerin ve elde olmayan edimlerin ileyiinin^ en temel
noktalarnda Dlerin Yorumu kitabmdaki "d-ilemi" blmnde
tarttm d-oluumu ileyiiyle akt grlebilir. Her iki durumda da,
younlatrma ve dn-oluumlar (bulamalar) bulunmaktadr. Her ikisinde
de durum ayndr: aina olunmayan yollarla ve d armlar yardmyla,
bilind dnceler, baka dncelerin deitirilmii eklinde dile geliyor.
D ieriinin dte ruhsal etkinliin rn olarak kabul edilen
uyumazlklar, samalklar ve yanllar eldeki malzemeyi gnlk
yaamdaki olaan yanllarmz olarak daha rahat kullansalar da ayn
ekilde domaktadr. Her iki olguda da? doru olmayan ilevin ortaya k,
iki ya da daha ok doru ilevin karlkl olarak garip bir ekilde birbirinin
iine karmasyla aklanmaktadr.
Bu benzerlikten nemli bir sonu karlabilir. Elimizde, uyanklk
yaammzda da ilerlik gsteren parapraksiler eklinde bol bol kant
varken, en arpc baarsn dlerin ieriinde grdmz kendine zg bir

ileyi biimini, zihinsel yaamn uyuma durumuna balayamayz. Ayn balant,
bize anormal ve garip gelen bu ruhsal srelerin, zihinsel etkinlikteki derin bir
bozuklukla ya da patolojik ileyi durumlaryla belirlendiini dnmemize
engeldir.62
Psiko-nevrotik belirtilerin, zellikle de histerinin ve saplantl nevrozun, bu
ileyi biiminin btn temel zelliklerini kendi ileyilerinde tekrarladn
reninceye dek, hem parapraksilerin hem de d imgelerinin belirmesine yol
aan bu garip ruhsal ileyiin doru bir resmini oluturamayacaz. Dolaysyla
bu, aratrmalarmzn srmesi iin bir balang noktasdr. Gene de,
parapraksileri, elde olmayan edimleri ve semptomatik (araz bildiren) edimleri, bu
son benzerliin altnda ele almak bir baka zel anlam tamaktadr. Eer
bunlar psikonevroz rnleriyle, nevrotik belirtilerle karlatracak olursak, sk
sk yinelenen iki tmcecikyani, sinirsel konularda normalle anormal arasndaki
snr izgisi esnektir, ve hepimiz biraz nevrotikiz szleri anlam ve nem
kazanr. Hibir tbb deneyimimiz olmasa da, nevrozlarn formes frustes63
biimlerindebelirtilerin (semptomlarn) ok az olduu, seyrek ya da hafif
grld durumlarda-- baka deyile, grece hafiflikleri, patolojik
davurumlarnn says, younluu ve sresinde yatan olgularda, ipularn
grmekle kaldmz bu trden birka eit sinir hastalnn yapsn ortaya
koyabiliriz. Ama belki de byk bir sklkla hastalkl durumla salkl durum
arasndaki geii oluturmu gibi grnen tipe tahminle asla varamayacaz.
nk patolojik davurumlar parapraksi ve semptomatik edimler olan bu ele
aldmz tipin belirleyici zelliini, daha yksek ruhsal deere sahip olduunu
ne srebilecek her ey bozulmaya uramazken, belirtilerin en az nemli ruhsal
ilevlerde bulunduu olgusu oluturmaktadr. Belirtilerin tersi ynde datld
durumlarda yani semptomlarn, en nemli bireysel ve toplumsal ilevlerde
ortaya kt ve beslenmeyi, cinsel birlemeyi, meslek yaamm ve toplumsal
yaam bozabildikleri
62
Dlerin Yorumu'nda Blm VII (E) nin son sayfalarna baknz.
63
["Bulanklam biimler. Franszcadaki "fruste" daha ok "srtlm" ya da "ypranm"

metal para ya da madalyalar iin kullanlr.]
durumlarda bu, ar nevroz olgusunun iareti olmakta ve bunlarn, rnein

patolojik davurumlarnn eitlilii ve iddetinden daha belirleyici zelliini
oluturmaktadr.
Ancak en ar ve en hafif olgularn hepsinde ortak olan ve. Parapraksilerde
de, elde olmayan edimlerde de ayn lde grlen bir ey var: Bu grngnn
kayna, bilin tarafndan bir kenara itilmi olmakla birlikte, kendini dile
getirme yetisini yitirmemi olan, bastrlmas eksik kalm ruhsal malzemede
bulunabilir.
KAYNAKA VE YAZARLAR DZN

KTAPLARIN ve dergilerin balklar italikle baslmtr, makale balklar trnak
iinde verilmitir. Ksaltmalar, World List of Scientific Periodicals' a [Dnya
Bilimsel Dergiler Listesi] (Londra, 1963-65) gredir. Bu kitapta kullanlan daha
baka ksaltmalar Kaynaka nn sonundaki listede bulunabilir. Siyah baslm saylar
ciltleri, dierleri sayfalar gstermektedir. Her maddenin sonunda parantez iinde
verilen saylar, szkonusu yapta bu kitapta deinilen sayfa ya da sayfalan gsterir.
Freud maddelerinde yalnzca ngilizce eviriler verilmitir. Bataki tarihler
Almanca zgn basm tarihleridir. (Yazlma tarihi basm tarihinden farklysa, keli
parantez iinde belirtilmitir.) Basm tarihlerine eklenen harfler, Freud' un Standart
Basm n 24. cildindeki yazlarnn eksiksiz kaynakasndaki maddelere uygundur.
zgn basmn ayrntlar, zgn Almanca balk da iinde olmak zere Freud
Kitapl'ndaki her ciltte, Editrn Girii blmnde verilmitir.
Teknik olmayan yazarlarla, belli kitaplarndan sz edilmemi teknik yazarlar
iin, Genel Dizine baknz.
ABRAHAM . (1922a) "ber Fehlleistungen mit berkompensierender Ten- denz",
Int. Z. Psychoanal., 8, 345. (126-7)
[ev.: "Mistakes with an Over-compensating Tendency,, Clinical Papers and
Essays on Psycho-Analysist Londra ve New York, 1955, Blm I: Clinical
Papers, XVI.]
(19226) "Vaterrettiing und Vatermord in den neurotischen Phan- tasiegebilden",
Int. Z. Psychoanal., 8,71. (202)
[ev.: "The Rescue and Murder of the Father in Neurotic PhantasyFormations", Clinical Papers and Essays on Psycho-Analysis, Londra ve
New York, 1955, Blm I: Clinical Papers, XV.]
(1965) FREUD, S. il Bkz. FREUD, S. (1965a)
ADLER, A. (1905) "Drei Psycho-Analysen von zahleneinfllen und obsedierenden

Zahlen", Psychiat.-neurol. Wschr., 7,263. (305-7) ANDREAS-SALOM, L., ve
FREUD, S. (1966) Bkz. EREUD, S. (1966a)
BERNHEIM, H. (1891) Hypnotisme, suggestion et psychothrapie: tudes nouvelles, Paris. (204)
BLEULER, E. (1906) Affektivitat, Suggestibilitat, Paranoia, Halle. (158) [ev.:
Affectivity, Suggestibility, Paranoia, New York, 1912.]
(1910) Die Psychanalyse Freuds", Jb. psychoanalyt. psychopath. Forsch.,
2,623.(328)
(1919) Das autistisch-undisziplinierte Denken in der Medizin und seine
berwindung, Berlin. (49, 314)
BREUER, J., ve FREUD, S. (1895) Bkz. FREUD, S. (895<0 BRILL, A. A. (1909)
"A Contribution to the Psychology of Everyday Life", Psychotherapy, 2,5. (148)
(1912) Psychanalysis: its Theories and Practical Application, Philadelphia ve
Londra. (2. basm, 1914; 3. basm, 1922.) (134-5,193, 211, 283)
DARWIN, C. (1958) The Autobiography of Charles Darwin1809-1882. With
Original Omissions restored (Ed. N. Barlow), Londra. (199)
DATTNER, B. (1911) "Eine historische Fehlleistung", Zentbl. Psychoanal., 1, 550.
(177-8)
EIBENSCHTZ, M. (1911) "Ein Fall von Verlesen im Betrieb der philologischen
Wissenchaft", Zentbl., Psychoanal., 1, 242. (158-60) EITINGON, M. (1915) "Ein
Fall von Verlesen", Int. Z. arzt. Psychoanal., 3, 349. (162-3)
EMDEN, J. E. G. VAN (1912) "Selbstbestrafung wegen Abortus", Zentbl.
Psychoanal., 2,467.(238-40)
FERENCZI, S. (1915) "ber vermeintliche Fehlhandlungen", Int. Z. artzl.
Psychoanal., 3,338. (332)
[ev.: "On Supposed Mistakes", Further Contributions to the Theory and
Technique of Psycho-Analysis, Londra, 1926, Blm: LXXVIIIJ FREUD, M.
(1957) Glory Reflected, Londra. (22)
FREUD, S. (18916) On Aphasia, Londra ve New York, 1953. (14, 26,94) (1892a)
Bemheimin evirisi Hypnotisme, suggestion et psychothrapie: tudes
nouvelles, Paris, 1891, Neue Studien ber Hypnotismus, Suggestion und
Psychothrapie bal altnda, Viyana. (204)
(1892-94) J.-M. Charcots'un evirisi, nsz ve Dipnotlaryla Leons du mardi

(1887-8), Paris, 1888, Poliklinische Vortrge bal altnda, 1, Viyana.
(213).
[ev.: Preface and Footnotes to Charcot's Poliklinische Vortrge, 1, Standard
Basm, 1,131.]
(1893a) BRUER, J., ile "On the Psychical Mechanism of Hysterical Phenomena: Preliminary Communication", Studies on Hysteria'da, Standard
Basm, 2,3; P.FL., 3,53. (26)
(1895d) BREUER, J., Studies on Hysteria, Londra, 1956; Standard Basm., 2;
P.F.L, 3. (26,102)
(1897) Die infantile Cerebrallahmung, II. Theil, II. Abt. of Nothnagel's
Specielle Pathologie und Therapie, 9, Viyana. (213)
(18986) "The Psychical Mechanism of Forgetfulness", Standard Basm, 3, 289.
(34,37-42,50-51)
(1899) "Screen Memories", Standard Basm, 3,301. (34, 83-4,90)
(1900) The Interpretation of Dreams, Londra ve New York, 1955; Standard
Basm, 4-5; P.FL., 4. (21,26, 32, 33,34,36,47,49,51,100,148, 154, 155, 156,
166, 179, 200, 212-13, 232, 255, 276-78, 281, 303-04, 312, 333, 342-43)
(19006) "Cerebrale Kinderlhmung [III]" (22 tantma yazs ve zet), Jbr.
Leist. Neurol., 3 (1899), 611. (165)
(1901) On Dreams, Londra ve New York, 1951; Standard Basm, 5, 633.
(34,169,187,212-13)
(19016) The Psychopathology of Everyday Life, Standard Basm, 6; P.FL.,
5.(21,26)
(1905c) Jokes and their Relation to the Unconscious, Standard Basm, 8, P.FL,
6. (33,.160,182,224,277)
(1905J) Three Essays on the Theory of Sexuality, Londra, 1962; Standard
Basm, 7,125; P.FL., 7. (26,32, 87)
(1905c [1901]) "Fragment of an Analysis of a Case of Hysteria", Standard
Basm, 7,3; P.FL., S. (34, 301,318, 338)
(1906c) "Psycho-Analysis and the Establishment of the Facts in Legal
Proceedings", Standard Basm, 9,99. (317)
(1907a) Delusions and Dreams in Jensen's "Gradiva, Standard Basm, 9,
3 ; P.F.L., 14. (281,318)
(19096) "Analysis of a Phobia in a Five-Year-Old Boy", Standard Basm, 10,
3; P.FL., 8. (27)
(1909d) "Notes upon a Case of Obsessional Neurosis", Standard Basm, 10,155;
P.FL., 9. (198,321,322,323,327)
(1910a [1909]) Five Lectures on Psycho-Analysis, Standard Basm, 11, 3; Two

Short Accounts of Psycho-Analysis'e, Penguin Books, Harmondsworth,
1962. (16, 27)
(1910c) Leonardo da Vinci and a Memory of his Childhood, Standard Basm,
11,59; PF.L., 14. (88,93)
(1911c [1910]) "Psycho-Analytic Notes on an Autobiographical Account of a
Case of Paranoia (Dementia Paranoides)", Standard Basm, 12, 3; P.FL., 9.
(27, 322)
(1911/) ["A Contribution to the Forgetting of Proper Names"], 19016 Standard
Basm'da, 6,30; P.FL., 5,70. (70-71)
(1912-13) Totem and Taboo, Londra, 1950; New York, 1952; Standard Basm,
13,1; P.FL., 13. (27, 322)
(1913/) "The Claims of Psycho-Analysis to Scientific Interest", Standard Basm,
13,165; P.FL., 15. (36)
(1914a) "Fausse Reconnaissance (dj racont') Psycho-Analytic Treatment"de,
Standard Basm, 13, 201. (332)
(1914d) "On the History of the Psycho-Analytic Movement", Standard Basm,
14, 3; P.FL., 15. (27)
(1915e) "The Unconscious"; Standard Basm, 14, 161; P.F.L., 11. (321- 22)
(1916-17 [1915-17]) Introductory Lectures on Psycho-Analysis, New York,
1966; Londra, 1971; Standard Basm, 15-16; P F.L., 1. (27, 32, 35,
97,101,143,144,160, 277,290)
(19176) "A Childhood Recollection from Dichtung und Wahrheit", Standard
Basm, 17,147; P.FL., 14. (93)
(19186 [1914]) "From the History of an Infantile Neurosis", Standard Basm, 17,
3;P.F.L., 9.(27)
(1920g) Beyond the Pleasure Principle, Londra, 1961; Standard Basm, 18, 7;
P.FL., 11. (27)
(1921c) Group Psychology and the Analysis of the Ego, Londra ve New York,
1959; Standard Basm, 18, 69; P.FL., 12. (27)
(1922a) "Dreams and Telepathy", Standard Basm, 18,197. (325)
(19226) "Some Neurotic Mechanisms in Jealousy, Paranoia and Homosexuality"., Standard Basm, 18,223; P.FL., 10. (318)
(1923a) "Two Encyclopaedia Articles", Standard Basm, 18, 235; P.FL., 15.(36)
(19236) The Ego and the Id, Londra ve New York, 1962; Standard Basm,
19,3;P.FL., 11. (27)
(1923d) "A Seventeenth-Century Demonological Neurosis", Standard Basm,
19,69; P.F.L., 14. (279)
(1925i# [1924]) An Autobiographical Study, Standard Basm, 20,3; P.FL., /5.

(12)
/
*
(1925;) "Some Additional Notes upon Dream-Interpretation as a Whole
Standard Basm, 19,125. (325)
(1926d [1925]) Inhibitions, Symptoms and Anxiety, Londra^ 1960; Standard
Basm, 20,77; P.FL., 10. (27)
(1927a) "Postscript to The Question of Lay Analysis0, Standard Basm, 20, 251;
P.FL., 15.(12)
; iB
(1927c) The Future of an Illusion, Londra, 1962; Standard Basm, 21, 3; P.FL.,
12, (27-8)
(1930a) Civilization and. its Discontents, New York, 1961; Londra, 1963;
Standard Basm, 21, 59\P.FL., 12. (28, 339)
(1932a) "The Acquisition and Control of Fire", Standard basm, 22, 185;
P.FL., 13, (318-19)
(1933 [1932]) New Introductory Lectures on Psycho-Analysis, New York,
1966; Londra, 1971; Standard Basm, 22,3; P.FL., 2. (325)
(1935a) An Autobiographical Study'ye ek (1935), yeni basm, Londra ve New
York; Standard Basm, 20,71; P.FL., 15. (12)
(1936) Letter to Romain Rolland: "A Disturbance of Memory on the Acropolis", Standard Basm, 22,239; P.FL., 11. (332)
(1939a [1934-8]) Moses and Monotheism, Standard Basm, 23, 3; P.FL.,
13.(28,318-19)
(1940a [1938]) An Outline of Psycho-Analysis, New York, 1968; Londra, 1969;
Standard Basm, 23,141; P.F.L., 15. (28)
(1941c [1899]) "A Premonitor Dream Fulfilled", Standard Basm, 5, 623. (326)
(19414 [1921]) "Psycho-Analysis and Telepathy", Standard Basm, 18,
177.(325)
(1950 [1887-1902]) The Origins of Psycho-Analysis, Londra ve New York,
1954. (Standard Basm, 1, 175'de "A Project for a Scientific Psychology"
blmn ierir.) (16,24,26,34-5,90,91,148,303) (1960) Letters 1873-1939 (ed.
E. L. Freud) (ev. T. ve J. Stern), New York, 1960; Londra, 1961. (23,24)
(1963 [1909-39]) Psycho-Analysis and Faith. The Letters of Sigmund Freud
and Oskar Pfister (ed. H. Meng ve E. L. Freud) (ev. E. Mos- bacher),
Londra ve New York, 1963. (24)
(1965a [1907-26]) A Psycho-Analytic Dialogue. The Letters of Sigmund Freud
and Karl Abraham (ed. H. C. Abraham veE. L. Freud) (ev. B. Marsh ve H.
C. Abraham), Londra ve New York, 1965. (24)
(1966a [1912-36]) Sigmund Freud and Lou Andreas-Salom: Letters (ed. E.

Pfeiffer) (ev.) W. ve E. Robson-Scott), Londra ve New York, 1972. (24)
(1968tf [1927-39]) The Letters of Sigmund Freud and Arnold Zweig (ed. E. L.
Freud) (ev. W. ve E. Robson-Scott), Londra ve New York, 1970. (24) |!
(1970 [199-35.]) Sigmund Freud as a Consultant. Recollections of a Pioneer
in Psychoanalysis (Freud'dan Edoardo Weissa mektuplar, ayrca Weissm
Anlan ve Y azlan, Martin Grotjahn'm nsz ve Girii ile), New York,
1970. (24)
(\91Aa [1906-23]) The Freud!Jung Letters (ed. W. McGuire (ev. R. Manheim ve R. F. C. Hull), Londra ve Princeton N.J., 1974. (24)
GRASSET, J. (1904) "La sensation du dj vu; sensation du dj entendu; du dj
prouv; illusion de fausse reconnaissance", J. psychol. norm, et path., 1,17
(332)
GROSS, H. (1898) Kriminalpsychologie, Graz. (199)
HAIMAN, H. (1917) "Eine Fehlhandlung im Felde", Int. Z. arztl. Psychoanal.,
4,269.(114)
HAUPT, J. (1872) "ber das mittelhochdeutsche Buch der Mrterer", Sitzb.
kais.Akad. Wiss. Wien, 70. (159-60)
HEUERMANS, H. (1914) Schetsen van Samuel Falkland, 18, Amsterdam* (245-6)
HENRI, V. ve C. (1897) "Enqute sur les premiers souvenirs de l'enfance", Lanne
psychologique, 3, 184. (86,90)
HTTSCHMANN, E. (1910) "Zur Kritik des Hellsehens", Wien. klin. Rundsch.,
24,94. (324)
(1913a) "Zwei Flle von Namenvergessen", Int. Z. arztl. Psychoanal., 1, 266.
(71-2)
(19130) "Ein wiederholter Fall von Verschreiben' bei der Rezeptierung", Int. Z.
arztl. Psychoanal., 1,265. (171-4)
(1916) "Ein Dichter und sein Vater, Beitrag zur Psychologie religiser
bekehrung und telepathischer Phnomene", Imago, 4,337. (324) HUG-HELLMUTH,
H. VON (1912) "Beitrage zum Kapitel Verschreiben und Verlesen", Zentbl.
Psychoanal., 2, 277. (176-7)
JEKELS, L. (1913) "Ein Fall von Versprechen", Int. Z. arztl. Psychoanal., 1,
258.(149-52)
JONES, E. (1910a) "Beitrag zur Symbolik im Alltagsleben", Zentbl. Psychoanal, l,

96. (251-4)
(19106) "Freuds Theory of Dreams", Aw. J. Psychol., 21,283; Papers on
Psycho-Analysis'de, Londra ve New York, 1913. (5. basm, Londra ve
Baltimore, 1948.) (253-4)
(1911) "Analyse eines Falles von Namenvergessen", Zentbl. Psychoanal.,
2,84.(79)
(19116) "The Psychopathology of Everyday Life", Am. J. Psychol., 22, 477;
Papers on Psycho-Analysis'de, Londra ve New York, 1913, (5. basm,
Lonrdra
ve
Baltimore
1948.)
(128-9,144-6,165,171,175,178,
193,196,199,206, 209,217, 273,291, 310-11)
(1912) "Unbewusste Zahlenbehandlung", Zentbl. Psychoanal2, 241. (311-12)
[English text: "Dream Manipulation of Numbers", Papers on PsychoAnalysis'de, 2. basm, Londra ve New York, 1918.]
(1953) Sigmund Freud: Life and Work, Blm 1, Londra ve New York.
(Sayfa gndermeleri ngilizce basma gredir.) (24, 59,195, 312) (1955) Sigmund
Freud: Life and Work, Blm 2, Londra ve New York.
(Sayfa gndermeleri ngilizce basma gredir.) (24, 71, 90, 130)
(1957) Sigmund Freud: Life and Work, Blm 3, Londra ve New York. (S ayfa
gndermeleri ngilizce basma gredir.) (24.223)
JUNG, C. G. (1906) (ed.) Diagnostische Assoziationsstudien (Blm I), Leipzig.
(314, 316-17)
[ev.: Studies in Word-Assocationy Londra, 1918; New York, 1919.]
(1907) ber die Psychologie der Dementia praecox, Halle. (56-7, 64,274)
[ev.: The Psychology of Dementia Praecox, New York, 1909.]
(1911) "Ein Beitrag zur Knntnis des Zahlentraumes", Zentbl. Psy choanal. y
1,567.(311-12)
(1974) FREUD il Bkz. FREUD, S. (1974a)
KLEIN, J., ve WERTHEIMER, M. (1904) Bkz. WERTHEIMER, M. (1904)
KLEINPAUL, R. [1892] Menschenopfer und Ritualmorde, Leipzig. (47)
LICHTENBRG, G, C. VON (By) (1853) Witzige und satirische Einfalle,
Leipzig. ( 160)
MAEDER, A. (1906) "Contributions la psychopathologie de la vie quotidienne",
Archives de psychologie, 6,148. (216-17, 261)
(1908) "Nouvelles contributions la psychopathologie de la vie quotidienne",
Archives de psychologie, 7,283. (285-6)
(1909) "Une voie nouvelle en psychologie Freud et son cole", Coenobium,

3,100. (274)
MAYER, C., ve MERINGER, R. (1895) Bkz. MERINGER, R. (1895) MERINGER,
R. (1895) MAYER, C. il, Versprchen und Verlesen, eine psychologischlinguistiche Studie, Viyana. (94-102, 104,106,125,126-8, 181,215,336-7)
(1900) "Wie man sich versprechen karn", Neue Freie Presse, 23 Austos. ' (100102)
(1908) Aus dem Leben der Sprahe, Berlin. (215)
MLLER, D. (1915) "Automatische Handlungen im Dienste bewusster, je- doch
nicht durchfhrbarer Strebungen", Int. Z. arztl. Psychoanal., 3, 41.
(1934)
OSSIPOW, N. (1922) "Psychoanalyse und Aberglaube", Int. Z. rztl. Psycho- anal,
8,348. (320-21)
PFISTER, O. ve FREUD, S. (1963) Bkz. FREUD, S. (1963a)
PICK, A, (1905) "Zur Psychologie des Vergessens bei Geistes-und Nervenkranken", Arch. KrimAnthrop., 18,251. (198)
POPPLREUTER, W. (1914) "Bemerkungen zu dem Aufsatz von G. Frings ber
den Einfluss der Komplexbildung auf die effektuelle und generative
Hemmung", Arch, ges. Psychol., 32,491. (314)
POTWIN, E. (1901) "Study of Early Memories", Psycholog. Rev., 8, 596. (86)
RANK, O. (1907) Der Kimsiler, Ansatze zu einer Sexualpsychologie, Leipzig ve
Viyana. (202-3)
(1910) "Ein Beispiel von poetischer Verwertung des Versprechens"j Zentbl.
Psychoanal., 1,109. (143*4)
(1911) "Das Verlieren als Symptomhandlung", Zentbl. Psychoanal., 1,450.
(266)
(1912) "Fehlleistungen aus dem Alltagsleben", Zentbl. Psychoanal., 2,265.
(292-5,298,327-7)
(1913) "Zwei witzige Beispiele von Versprechen", "Int. Z. arztl. Psycho- anal.,
1,267. (120-21,137)
(1915a) "Ein determinierter Fall von Finden", Int. Z. arztl. Psychoanal.,;3, 157.
(266-8)
(19156) "Fehlhandlung und Traum", Int. Z. arztl. Psychoanal., 3, 158. (298)
REIK, T. (1915) "Fehlleistungen im Alltagsleben", Int. Z. arztl. Psychoanal., 3,43.
(112-13,136-7,262)
(1920) "berkollektives Vergessen", Ini. Z. Psychoanal., 6,202. (81-2)
ROSCHER, W. H. (ed.) (1884-1937) Ausfhrliches Lexikon der griechischen

undrmischen Mythologie, Leipzig. (277)
RUTHS, W. (1898). Experimentaluntersuchungen iiber Musikphantome,
Darmstadt. (153-4)
SACHS, H. (19.17) "Drei Flle von Kriegs - Verlesen", Int. Z. rztl. Psychoanal.,
4,159.(163-4)
SCHNEIDER, R. (1920) "Zu Freuds Untersuchungsmethode des Zah- leneinfalls",
Int. Z. rztl. Psychoanal., 6, 75. (312-14)
SILBERER, H. (1922) "Tendenzipse Druckfehler", Int. Z. rztl. Psychoanal.,
8,350.(179)
SP.ITZER, D. (1912) Wiener Spaziergnge II, Gesammelte W erke, 2, Mnih, (i63)
STRCKE, J. (1916) "Aus dem Alltagsleben", Int. Z. rztl. Psychoanal., 4,21 ve 98.
(76-9, 136,191, 241, 245-6, 288-9, 295-7)
STEKEL, W. (1904) "Unbewusste Gestandnisse", Berliner Tageblatt, 4 Oak. (11112)
(1910) "Ein Beispiel von Versprechen", Zentbl. Psychoanal., 1, 40. (1489)
STORFER, A. J. (1914) "Zur Psychopathologie des Alltagsleben", Int. Z. rztl.
Psychoanal., 2,170. (74-5, 166-7,179)
(1915) "Ein politischer Druckfehler", Int. Z. rztl. Psychoanal., 3, 45. (179-80)
,
/
STOUT, G. F. (1938) A Manual of Psychology (5. basm), Londra. (42)
TAUK, V. (1913) "Entwertung des Verdrngungsmotivs durch Re- kompense", Int.
Z. rztl. Psychoanal., 1,230. (334)
(1917) "Zur Psychopathologie des Alltagslebens", Int. Z. rztl. Psy choanal, 4,
156. (138-9, 286-7)
WAGNER, R. (1911) "Ein kleiner Beitrag zur Psychopathologie des Alltagslebens", Zentbl. Psychoanal1,594. (175-6)
WEISS, E, ve FREUD, S. (1970) Bkz. FREUD, S. (1970a)
WEISS, K. (1912) "ber einen Fall von VergessenM, Zentbl. Psychoanal2, 532.
(291-2)
(1913) "Strindberg ber Fehlleistungen", Int. Z. rztl. Psychoanal., 1, 268 (27071)
WERTHEIMER, M. (1904) KLEIN, J. il, "Psychologische Tatbestandsdiagnostik", Arch. KrimAnthrop., 15, 72. (317)
WILSON, P. (1922) "The Imperceptible Obvious", Rev. Psiquiat., Lima, 5. (5)

WUNDT, W. (1900) Vlkerpsychologie, 1, Blm I, Leipzig. (102-3), 125, 181)
ZWEIG, A. (1968) FREUD, S. ile.Mz. FREUD, S. (1968a)
KISALTMALAR LSTES
Gesammelte Schriften = Freud, Gesammelte Schriften (12 cilt), Viyana 1924-34.
Gesammelte Werke =
Freud, Gesammelte Werke (18 cilt), Cilt 1-17 Londra,

1940-52, Cilt 18 Frankfurt am Main, 1968. 1960'dan
balayarak tm basm Frankfurt am Main'da S. Fischer
Verlag tarafndan yaplmtr.
Standard Basm =
The Standard Edition of the Complete Psychological

Works of Sigmund Freud (24 cilt), Hogarth Press ve
The Institute of Psycho-Analysis, Londra, 1953-74.
P.FL.
Pelican Freud Library (15 cilt), Penguin Books,

Harmondsworth, 1973ten balayarak.
Pay el Freud Kitapl (16 cilt)
P.F.K.
PARAPRAKSLER DZN
ILIU liste, Freudun parapraksiler gruplandrmasn, tam tamna eitli blmlerin
balklarna gre izlememektedir. Maddeler, kitapta nerelerde grndklerine
baklmakszn en uygun balklar altnda snflandrlmtr. Freud'a ait olmayan her
parapraksinin kayna parantez iinde verilmitir.
Adlarn ve Szcklerin Unutulmas
aliquis, 43-8,54, 69,92 altn
(Sachs), 69 Ben Hur (Reik), 74-5
Bisenz, 67 Castelvetrno, 64-5
"Ein Fichtenbaum steht einsam" (Jung), 52-3
Gassendi, Pierre, 61
Gilhofer ve Ranschburg (Hitschmann), 65-6
hastann ad (silah kurunuyla kr etme), 58
hastann erkek kardeinin ad, 57 Hochwartner,
57
nsann hayvan doas (Ferenczi), 54
Jung (Ferenczi), 60-1
"Korintli Gelin", 49-52, 54-5, 69
Kuramn arptlmas (I. von .), 59-60
Kurz, Selma (Storfer), 67-8
Lederer, 58-9
Lindeman (Starcke), 69-72
Monaco, 87-8
Nervi, 56-67
Pegli (Sachs), 66 -7
Rakibin ad. (Jung), 59
Rosenheim, 57
Signorelli, 36-41,42,46-7 . 7 ve 8,48, 60-4, 87-8
Verona (Ferenczi), 62
Dil Srmeleri A-alexander (Abraham), 114 n.

57 adultrer, dulater yerine (Brantme), 111
"Alabsterbachs'yAlabasterbchse (kaymak ta kutusu) yerine, 114
angora, angna yerine (Abraham), 114 . 57 apopos", 114
aprs-midisf avant-midis yerine (Stekel), 101 Ase natmen"y Nase atmen
(burundan solumak) yerine, 95,301 Askoli ve Peloni (birbirinin yerini alan adlar)
(Stekel), 101 "aufgepatzt", aufgeputzt (dzenleme) yerine (Reitler), 119
aufaustossen (hkrmak), anzustossen (imek) yerine (Meringer ve Mayer),
86,114
"batmak, mezara (Tem. T.), 106-07
"begleit-digen", begleiten (elik etmek) yerine (Rank), 100
ben ne istersem yiyip iebilir,, 102
"Berglende" (tepe-kalas), Berglehne (tepe yamac) yerine, 95 Be dz uzant,
108-09
"Bir parmakla", "bir elin parmaklaryla" yerine (Mesleki n), 110 Bluse (bluz),
Blume (iek) yerine (ngilizce retmeni) (Storfer), 111-12 Breuer ve ben, 118
Briefkasten (mektup kutusu), Brtkasten (kuluka makinas) yerine (Me ringer ve
Mayer), 86 . 1 "Dablei" (Stekel), 134 n. 98 daha da nadir, sk yerine, 119
dahinseheidend (tkeni), ausscheidend (emekliye ayrl) yerine (Storfer),
dayankl, iyiletirilebilir yerine (Brill), 134-128 "deVolte", sslenmi yerine
(Reik), 102 "der Apfe", 94,157, 301
"Diebsstcllung" (hrszn konumu), Dienststellung (hizmet) (yksek ko numda
memur) yerine, 125 .83 doktorun hastann yatandan kmayacan ummas
(Stekel), 100 "draut", dauerl (srer) yerine (Meringer ve Mayer), 90 einlagen"
(Meringer ve Mayer), 90-1 " Eischeissweibchen,"\ 14 erkein boanma hakkn
elde etmesi (Brill), 121 Ferenczi, Petfi yerine (Ferericzi), 117 "Freuer-Breudian"
(Meringer ve Mayer), 116 Geiz (obur), Geist (akll) yerine, 96 geneigt (istekli),
geeignet (yeterli) yerine, 101
geri demek, sylemek yerine (1000 gulden karl ihanet) (Rank), 123- 24
geschminkt (makyajl), geschwind (abuk) yerine (Ferenczi), 119 n. 67
"Gespeckstcke", Gepckstcke (paketler) yerine, 104 Haftalar, gnler yerine,
91 "Hinterkopf' (Meringer ve Mayer), 86 "Hornverbrannt", 120
Hose (klot); Hause (ey) yerine (yry yapan hanmlar), 96-7 Hoakalm,
beyefendi (dinleyen koca) (Stekel), 101 idiot (aptal), patriot (yurtsever) yerine
(Rank), 122 in flagranti, en passant (ayakst) yerine, 196 "jewagt", gewagt
yerine, 125,-26
Juden (Yahudiler), Jungen (genler) yerine (Tausk), 124-25 Kastor ve Poliak
(Stekel), 101 ve , 32 Katiller, 103
kimyaya ilgiyi yitirmek, tp yerine 110 Kisarov (Turgenyev), 116 n. 60
Klapperschlange (ngrakl ylan), Kleopatra yerine, 98, 301
"kottieren", kokettieren (hafif) yerine, 118
Kontant (nakit para), Kontakt (temas) yerine (Strcke), 122-23
Kropf (guatr), Kopf (ba) yerine (Stekel), 101
les ponts (Brantme), 111
Liebenswidrig (sevimsiz), liebenswiirdig (sevimli) yerine. (Reik), 123'
"Lippschaft'\ Sippschaft (bir lem) yerine, 99-100 "Lokuskapitl",
Lotuskapitl (nilfer iei ss) yerine, 114 Matthu, 97
"moche", motte (toprak topa) {boche)yerine (Dr. L. Czeszer), 104-05
nevrotik hastann, aabey yerine baba demesi, 112
"o kadna, "DkeM yerine (Schiller), 128-29
on gee, on kala yerine, 132
On iki parmak (Jekels), 134-37
"ordinrt" (Storfer), 110
Oxford, Whitford yerine (George Meredith), 131-32 Parlamento oturumu,
kapatlmas (Meringer), 91 -2 Peloni ve Askoli, ad kartrma (Stekel), 101
Portia'mn dil srmesi (Shakespeare), 129-30 "Protragoras" (Abraham), 114 n.
51 pudra pufu (Rank), 109-10 Ribera, Correggio yerine, 99
rckgratlos (korka korka), rckhaltlos (ekinmeden) yerine (Lattmann),
1.27 'i
i
ruhel (susunuz!) (topu birliinden gelen iaret) (Tem. Henrik Haiman)? 10304
"schpsen", schopfen (iz) yerine (fotorafnn ra), 120
"Schresinger", Schlesinger yerine, 94
"Schwest", Brust (gs) yerine (Meringer ve Mayer), 86, 113
Senex "Altesi", altes Senexl yerine (Meringer ve Mayer), 115

"sorumlu" danmanlar (Blow), 126
streiten (kavga etmek), schreiten (tartmak) yerine (Stekel), 101
"Tassenmenscher", Taschenmesser (ak) yerine, 94 topuksuz ayakkablar ve ev
terlikleri (Sachs), 102-03 umbringen (iini bitirmek), unterbringen (kabul
etmek) yerine (Hera Sanatoryumu), 108 urinieren (iemek), ruinieren (ykmak)
yerine, 114 n. 57 Vens Milosu (Meringer ve Mayer), 86
Versuchungn (kkrtmalar), Versuche (deneyler) yerine (niversite Profesr),
111 Virchow, 117
Vorschussmitglieder (bor veren yeler), Vorstandsmitglieder (memurlar) yerine
(Graf), 120 "Vorschwein'\ Vorschein (grnm) yerine (Meringer ve Mayer),
89,91,96, 120,300
Vorzimmer (antre), Vormittag (sabah) yerine, 119
"Widwen", Widmen (adamak) yerine (Reik), 102
yataktan kmayan hasta (Stekel), 100
zlenimleri ve Amalar Unutma (>ayrca Yitirilen ve Konulduu Yer Bulunamayan Nesneleri de baknz) ailede akcier hastal, (Freud ve Jones), 117
n. 18 Caesar ve Cleopatra (Bernard Shaw), 185 . 32 ocuklarn yatak
slatmas, 177-78
,
Fischer Pansiyonu, 170-71 Fliesspapier(kurutma kad);
190 . gnderilmeyn kitap (Weiss), 261 gzden kaan
mektup (Jones), 260 histerik kzdaki tmr, 178 n. 19 iki
cinsiyetlilik, kuramnn balatcs olarak Fliess, 176
kartpostal, tekrar tekrar postalanmayan (Strcke), 264 kasareticisinin adresi, 169-70
Kalem Srmeleri ve Dizgi Yanllar adres yanl, 157-58
alcohol (alkol) yerine achol, 154 "Anektodz", Anekdote
(anekdot) yerine (Ferenczi), 157 Arnavutluk ve Epirus
(dzelti yanl) (Storfer), 162 ar doz yazlmas
(Hitschmann), 154-56 "Buckrhard", 149-50,170,302
Bukoyina ve Romanya (dizgi yanl), 162 Edithel, Epithel yerine

(Wagner), 158 Ekim, Eyll yerine, 149 Ethyl, Ethel yerine (Brill), 154
hakaret, bavurmak yerine (Herr J. G.), 160 Hartmann, Hitschmann
yerine (Storfer), 150-51
Kiisel karn gzeten, kiisel karn gzetmeyen yerine (Stekel), 152-53
Knox, John ve sko Kraliesi Mary (Fontane), 163 "Leviticow asser",
Levicowasser yerine (Hug-Hellmuth), 159 Lusitania, Mauretania yerine, 153
, mttefikler arasnda "kesintili ibirlii (Kata Levy), 153 onun olu, senin olun
yerine, 157 Polonya ve ekoslovakya (dizgi yanl), 162 Posta eki Hesabndan
yanl miktar ekme, 151-52 souk e, dalga yerine (Brill), 158 szck atlama,
antlamada (Dattner), 160 telgraftaki yanllar, 161
Semptomatik ve Elde Olmayan Edimler (ayrca Yanlmal Edimleri de baknz )
Bozuk para, tedavi srasnda salan, 243
Bozuk para, yere den, 230
Dnceler "akla birden gelen", 244-45
Ekmek topandan figr, 228-29
Garson ve yanl para st (Van Emden), 230
Gelinlik, unutulan (Maeder), 233
Gzlk, krlan, 241-42
Hardal ile mide ilacnn kartrlmas (Sachs), 231
Iklar, ak braklan (Maeder), 273
Kartpostal, yanl kutuya atlan (Starcke), 264
Kaybetme, kat oyununda, 243
Kek, azdan drlen bir para (Dattner), 231
Kzlar, gzel sa bozan, 243
Kibrit kutusu, alman (Dattner), 232
Kitapklar sslemede kullanlan annenin adnn ba harfleri, 243
Koca, sokakta tannmayan, 233
Mektup, adressiz gnderilen (Jones), 260
Muayene odasna dalmak, 243
Opera drbn, ie yaramaz hale gelen, 241-42
Pantolondaki yumurta ak, 229-30
Para, pansiyonda braklan be marklk kat, 237

Para, sokakta bulunan iki marklk kat para (Rank), 238-39
Pelerin, sandalyedeki, 239-40
Roma altn madalyas, karlan, 260
Saat, kurulmayan, 244
stetoskop (Jones), 225-27
Yanlmak Edimler anahtarn yanl kullanlmas (Freud; Maeder; Jones; Sachs),

194-95 ocuun bann gaz lambasna arpmas, 217-18 diyapazon, refleks
ekici yerine alman, 196-97 el skma, hanmn giysisinin dmelerini amayla
bir arada (Stekel), 207 ilalar, deitilen, 208 kendini incitme araba kazas, 20910 at yarnda subayn lmcl kazas, 212 ayan yanmas (Starcke), 215-16
baparmak, sktrlp, 210 kendini ldrme giriimi, ocuun, 211 krtajdan
sonra sokakta dme (Van mden), 213-15 sokak kazas, lmcl, 216-17 n. 38
eytan trna kesme, 222
Tabanca ile marangozun kaza yapmas (Ferenczi), 212-13
krma, bastonu, 201 krma, hidrolik presi, 204-05 krma, hokka
kapan, 19& krma, Msr heykelciini, 200-01 krma, vazoyu
(Jekels), 201-03 krma, Vens heykelciini, 200 kucaklama,
sandalye kaldrmayla bir arada, 206 merdiven, yeterinden fazla
kmak, 196 Posta eki Hesabndan yanl para ekme, 151-52
slaytlarn drlmesi (Starcke), 263-64 stn tamas
(Andreas^-Salone), 199 Tom ve Teddie (Heijermans), 219-20
top, yanl yne aUlan (Fontane), 207
Yanllar
Babenbergergasse, Habsburgergasse yerine, 251-52
ocuun ad, yanl yazdrlan, 253

Gm ay takm ve evlenmemi kz evlat, 253
Hanm, ad yanl sylenen (Herr J.G.), 253
Hannibal'in babas, 24S-49
Kzlk ad, yanl kullanlan (Brill), 252
Koca ve sevgili, kartrlan, 254
Konferans tarihi, yanll (Starcke), 257
Kurul toplants, tarihi yanl verilen, 259-60
Luceme'e yolculuk, Zrich'ten (Maeder), 254-55
Medici ve Venedik, 249-50
Rijksmuseum saati, yanl yorumlanan (Starcke), 265
Schiller'in doum yeri, 246-47
Telefon etme, yanl numaraya, 251
Tramvay biletleri, yanl sayda alman, 254
Tramvaya binme* yanl numaral (Tausk), 255
tren, karlan, Hoek van Holland'a giden, 256
Zeus ve Kronos, 247, 249
Yanl Okumalar Agamemnon, angenommen (varsaylm)
(Lichtenberg), 144 antikalar, 142
Avrupa'y fyla dolamak., 139-41, 298, 301 Bleuler,
alyuvarlar yerine (Bleuler), 142 Bonn niversitesi, Brown
niversitesi yerine (Sachs), 148 Brotkarte (ekmek karnesi),
Brokate (brokar) yerine, 145 demir bnye, demir inaat yerine
(Sachs), 148
Driickeberger (hileci), Druckbogen (bask provalar) yerine (Sachs), 147-48 Frau
Wilhelm M., Dr. Wilhlm M. yerine, 141-42, 146 Gorizia Bar, Dman Gorizia
nlerinde, 145 Heymann, Walter'm, Sava iiri (Eitingon), 146-47 MCCCL,
MDCCCL yerine (Eibenschtz), 143-44 Odiseia, Ostsee yerine (Baltic), 138-39
Schundleder (yapay deri), Seehundleder (fok derisi) yerine, 145 Sprachstrategie
(dil stratejisi), Schachstrategie (satran stratejisi) yerine, 145
Steifleinenheit (bilgilik), Stilfeinheit (slp gzellii) yerine (Sachs), 143 tuvalet,
korseci yerine, 145-46
Yitirilen ve Konulduu Yer Bulunamayan Nesneler
anahtarlar, 173 balay paras, 236
czdan, d sayesinde bulunan, 266 kat stoku (Sachs), 175 katalog, 171-72
kitap, ein armaan olan, 172
"Penkala" kalem armaan (Dattner), 237

Pipo (Jones), 174
Roma altn madalyas, 260
Sandn anahtar (Brill), 174
Tiyatro bileti, 237
Yaka, yanl biilen (Strcke), 172-73 yzk,
dostluk anst (Kardos), 235-36 yzk, d
sayesinde bulunan, 266-67 n. 9 yzk, posta
kutusundaki (Reik), 234 zencefilli kek
(Mller), 174-75
GENEL DZlN
Genel dizin, teknik olmayan yazlarn adlarn iermektedir. Metinde zel bir almasna gnderme yaplmam teknik yazarlarn adlan da bu dizine alnmtr. zel
teknik almalarn kayna iin Kaynaka ve Yazarlar Dizini ne bavurulmaldr.
V
Ac ve kama refleksi, 178-79
Acmann allm anlatmlar, 186
Ak-saklk, 113-14 Adlar...
kartrma, 253-54
...m arptlmas, sahiplerine hakaret olarak, 116 ve n. 60,149-51,170
...n unutulmas, 32, 35-41, 42 n. 2, 47 n. 7, 48, 54-78, 87-8, 99-100, 116 ve n.
60, 149-51, 297-98, 298 n. 55 "rastgele" seilmi, gereklikte kesinlikle
kararlatrlm,... 269-71,282-83 simge... 32, 35-41, 42, 60-1, 64-7, 74-5, 77-8,
87-8, 99-100, 117-18, 151, 269- 70,296-97
Adler, A. (ayrca bkz. Kaynaka), 16, 25, 274-75
Aeneas, 43 Agamemnon, 144 Ahlk, 304
"Aile kompleksi"; 57-8,73
Akl baka yerde olmak, 188 ve n. 35,189,199,260,285-86
Aktarm, 24; 203
Albert, Monako Prensi, 87-8
Alkanlkla yaplan edimler, 224-28,243-45
Amerika, 16,25
Amnezi, ocuksu (Ayrca bkz. Unutma), 79-80
Amsterdam, 256,265 ...daki 1907deki
Uluslararas Kongre, 117 Anahtar szck (ayrca
bkz. Szel kprler), 302
Anahtarlarn yanl kullanm, 173-74,194-96

Andreas-Salom,L. (ayrcabkz. Kaynaka), 199
Anneye kar oulun cinsel duygulan, 208, 243
Anzergruber, L, 118 n. 65 Arria und Messalim
(Wilbrandt), 98^9 Art Poetique JiBoileau), 133
n. 96 Arthur sylencesi, 227 Arzunun
karlanmas dlerde, 291 fantezilerde, 295-96
kalem srmelerinde, 149, 153,160-61 say
semeyle, 276-77 yanl okumada, 145-46
Ashaffenburg, G., 117 n. 63 Askerlik hizmeti,
unutma ve, 184-86 Assonance (bkz. Ses
benzerlii)
Aklarn Yemini (Kotzebue), 273 n. 8 An
belirleme, 93 n. 16 Aikr d ierii, 91, 266,305
Ataksi, 194, 199 Auch Einer (T. Vise her), 201
"Aus der Matratzengrut " (Heine), 59 n. 17
Austen, Jane, 273 . 8 Aziz Ambrose, 242 Aziz
Augustine, 44-5 Aziz Benedict, 44 Aziz Januarius,
44-45
Babalar ve Oullar (Turgenev), 116 , 60
Babenberg hanedan, 252
Bask
bilinten karma olarak, 38-40, 247-48, 306-07

boinan ve, 289 ve n. 38
dler ve, 248-48, 265-66, 296-97, 305
unutma motifi olarak, 38-41, 42 n. 2, 48, 54-5, 69-70, 73-8, 115-16, 166 ri. 2, 18081,156-92, 261,267 .
Bassanio (VenedikTacirinde,), 129 Bastrlm
arzu, 48, 275-76, 280-81, 289,295-96 Bastrlm
bellek izleri, 302 n. 61 Bastrlm hrs
bo inanlarn kayna olarak, 288-89 n. 38 parapraksilerin kayna olarak, 301-02
Bastrlm malzeme' dil srmelerinde dile gelen, 93-6, 100-24,134-37, 268-69,299302 elde olmayan edimlerde dile gelen, 202-03, 206-07, 208-l, 215 n. 38, 218-21,
240,264
Kalem srmelerinde dile gelen, 150-51,152-53,157-61, 299,302

paramnezide dile gelen, 47 n. 7, 116-17,180
Parapraksilerde dile gelen (genel olarak), 266-68,283-84,285-86,297-307
ruhzmleme ile bilince getirilen, 93-94, 267
Semptomatik edimlerde dile gelen, 66, 173, 217-18, 221-24, 232-33, 238-39, 24345,261-64, 297-99,304-07 yanllarda dile gelen, 247-49, 252-57 yanl yere
koymada dile gelen, 170-75 yanl okumada dile gelen, 297-99,301-02 Bazarov
(Turgenyev'in Babalar ve Oullar'ma), 116 n. 60 Beceriksizlik (bkz. Elde olmayan
edimler)
Belirsizlik, szel, 56, 141, 205,251 n. 8
Bellek (ayrca bkz. ocukluk izlenimleri; Unutma; Paramnezi; Perde anlar), 7980,166-68,302/1.61 grsel, 47 ti. 7,302 n. 61 yanllan, 246 Bellek izleri, 47 n., 1302
.61 Ben Hur (L. Wallace), 74-5 Benays, Martha, (bkz. Freud, Martha)
Benzerlik,
sesin... i ve parapraksilerin oluumu, 56-7, 60-1, 65-7, 75 n. 39, 85-91, 92-4, 97100,112-13, 118-19, 190-91, 299 szel imgenin...i, yanl okumaya katk olarak, 14546 Benzerlikler Hazreti Sleyman ve hayvanlann dili, 229 ' yenge, 80 n. 10 ber die
Sprache, 171 Bergman, J. F. (yaymc), 191 Berlin, 216 n. 38
Bernheim, H. (ayrca bkz. Kaynaka), 14
Beyin | f ilevsel bozukluklan, 55 organik bozukluklan, 85 n.2 Bidassoa
Kprs, 281-82 Bilin
bastrlan malzemenin ruhzmlemesiyle ...e getirilmesi, 93-4,267
...e ulama, 41, 305-06
...ten karma, bask altnda, 38-40,247-48, 307
Bilind
...nda kmseme ve svme, 70-1
kavramnn gelimesi, 17, 20, 22 ve
doast, 287 Bilind fanteziler,
205, 294-96 Bilind "kar
koymaV286 n. 30
Bilind zihinsel sreler (ayrca bkz Bastrlm malzeme; Bask) ....in

varl, 17-8, 289-90,300 n. 58 kadnlarn anlad ekliyle, 187 n. 34 ve
boinan, 200-01 Bir Yayncya Talama (Oldham), 227 n. 6 Birinci Dnya
Sava, 16, 21,25,66,103-6, 153,252 n. 10, 255 srasnda yanl Okumalar,
145-48 srasnda dil srmeleri rnekleri, 103-07 Birincil sre, 18-9, 22,34
I Bleuler, E. (ayrca bkz. Kaynaka), 16,56, 279-80 n. 18,283 n. 26 Boileau,
133 n. 96 Boltraffiao, 36-9, 60
Borg, Esther (Strindbergin Gotik Odalar'mda), 241 Bosna-Hersek'teki
Trklerin gelenekleri, 37-40 Boinan
bastrlm dmans gdlerden kayaklanan, 289 ve n. 38
Freudun ...a yaklam, 279, 285-87, 288-89 ...m simgecilii, 285
Paranoyayla karlatrlmas, 287-88 parapraksilerin ... ile ilikisi,
203-04, 205,232-33,285-88 Roma dneminde, 288 Botticelli, 367,39,60, 87 Brantme, P. de, 111 Brescia, 62-3
Breuer,J. (ayrca bkz. Kaynaka), 14,17, 24, 116, 118 Brill, A. A. (ayrca
bkz. Kaynaka), 31,154,158 Bruun, L.y 66 Budapete, 53, 132 Bulamama,
koyduu yeri bir unutma biimi, 171-72 bir dn edimi olarak, 236-38
psikolojik olarak belirlenen, 171-75, 189 ti. 37,236, 263-65
semptomatik edimle bir arada, 260 ve dler, 266 n. 9 Bulacl^
unutmann, 64-5, 74, 94-5 dil srmelerinin, 94-5 "Bulama dil
srmelerinde, 86-7, 89-91,93-4, 109, 300-01 Burckhard, Max,
149-50, 170, 302 Busch, W., 200
Bussy, de, ve /. Napoleon, 116 w. 60
Buz, simge olarak, 82 . 10
Billow, Prens, 126
Brucke, E. W. von, 13,17,23
Brnhilde, 227
Byk skender, 139-41
Caesar ve Cleopatra (G.B. Shaw), 185 . 2

Capua, 62-3
Castelvetrano, 64-5
Castrogiovanni, 64-5
Cervantes, 211 . 31
Charcot, J. M., 13-14, 23, 80,181,192 . 41
Charlemagne (arlman), 252 n. 10 Cinsel
Ama, saflkla maskelenmi, 206-07 ocuklarn... aratrmalar, 18-9,
22, 24,25, 81-2,228-29,243 fanteziler, 205, 284 n. 28 gdler,
parapraksilerde dile gelen, 304 saldn, 212 n. 31 Cinsellik ve lm, kart
balantl, 37-9, 48 n. 8, 82 . 10 Coleridge, S. T., 129 Cologne, 256
Czeszer, L., 104
arm, fikirlerin (ayrca bkz. Serbest arm; Perde armlar) 36-9, 48,57- 8, 93, 236,
299 ...larla deneyler, 131, 279-80 .18,283 .261 40, 46-7 , 7; 48,55-7,61, 73-8, 88-90,27980 . 18,301-05 i, 47 n. 8,300

Saysal, 271-79, 279-80 .18
iirle, 281-82 ak, simge olarak,
94, 2354-35 arptma
Adlarn arptlmas, adn sahibine hakaret, 115-16,150-51,171
ocukluk anlarnda, 79-80
Parapraksilerin oluturulmasnda, 50-1,55,96-7,113-16,150, 161-63,247-49, 257-58
atk, i
ruh zmlemeyle giderilen, 217-18 ve konuma bozukluu, 132-33 eliki, i,
parapraksilerin kayna olarak, 48,73-4,-92,118,187, 263-64, 301, 303
plaklk sergileme dleri, 139 ifte anlam (bkz. Szel belirsizlik)
ocuun babayla ilikisi, 115
ocuklarn cinsel aratrmalar, 81-2,227-28,243
ocukluk izlenimleri (ayrca baknz Bebeklik izlenimleri), 76-84, 95-6,208 rksal gelenekle
kyaslanan, 80-1,179-80
ocuksu {ayrca bkz. ocukluk izlenimleri; ocuklar)

amnezi, 79-80
cinsellik, 19,22,24,25, 225-26
yetikinlerde... davran, 147,232-33
Daniel (Schiller'm Die Rauber'ine), 58
Darwin (Kaynakaca da baknz), 180
D as Gttlche (Goethe), 72
Dattner, B. (Kaynaka'ya da baknz), 231-32, 236-37
Daudet, A., 180-81
Dj racont (nceden anlatlm), 296 Dj vu (daha nce
grlm), 182-83,293-97 Delphoi, 240 n. 28 Demokritos,
242
"Den Ausziehenden" (W. Heymann), 146-47 Der
G'wissenswurm (Anzengruber), 118 n. 65 Der Kaliber, (A.
Mllner), 273 "Der Waller" (Uhland), 281 .
Determinizm (gerekircilik) ilkesi, 17-18, 35,79, 270-83
"rastgele" seilen adlarda, 270-72,283 "rastgele" seilen
saylarda, 270, 271-81, 282 szel armlarda, 3280-81
Deuticke, F. (yaymc), 191 n. 39 Devimsel imgeler ve
bellek, 80-1 D Dnya (bkz. Gereklik, d)
Dido, 43, 48
"Die Bidassoabrcke" (Uhland), 281-82 Die Braut von
Korinth (Goethe), 49-52,54-5, 71 Die Fromme Helene (W.
Busch), 200 . 10 Die Ruber (Schiller), 5-8 Die Schuld,
(A. Miillner), 273 DieZeit, 269
Die Zensur (F. Wedekind), 265-66 Diet of Worms, 282 n. 25
Dikkat,
...in sapmas ve parapraksiler, 48,85 n. 2, 92-3, 97, 113, 164,183, 269,301 ...in
gsterilmemesi, allagelmi edimlerde, 208, 243-44 Dilbilimsel malzemenin
toplanmas, 251 ve n. 8 Dil srmeleri
bastrlm malzemenin anlatm olarak, 93-6,100-24, 134-37. 268,299-302
edebiyatta, 129-32 nevrotik semptomlar olarak, 114. 57 kalem srmelerinden
daha az kolay gereklemesi, 163 ...nde yer deitirme, .87-100,113 ...ni kabul
etmekten kanmak, 115
...nin bulacl, 94-5 ...nin ileyii, 19, 88-94,95,250-51

paraphasiayla karlatrlmas, 85 ruhzmleme srasnda,
111-12,125-26,134 n. 98 sava srasnda,103-8 ve espriler,
105,109-10,114 ti. 57,119 Din, 53-4,284 t. 29,287-88, 288 n.
34 Diogenes, 139
Diil ve erkeksi roller, fantezide birletirilmi, 226 Dizgi
yanllan, 161-64 Doast, 287, 290-94 Freud un ...ne
yaklam, 289-90 Doktorlar
kendini ...la zdeletirme, tp mesleine geme motifi olarak, 226-27 reete
yazarken.... tarafndan yaplan kalem srmeleri, 154-57, 159-60 tarafndan yaplan
yanlmak edimler, 207-09 Don Carlos (Schiller), 132 . 94 Don Quixote, 211 n. 11
Dora (Rosa Freud un bakcs), 270 Double entendres (iki anlaml), 111 Druzhuk",
199
Duman (.Turgenyev), 116 n. 60
Durham, Constantia (Meredith'in Egoist*inde), 130-31
Duse, Eleonora, 234
D
bir yz bulma, 266 . 9 Freud un, bakcsyla ilgili, 83-4 Freud un, gece trn
yolculuuyla ilgili, 246,248 ' >
F reudun, kendi pelvisini ameliyat etmeyle ilgili, 47 n. 8 Freud un, yan
masadakilerle gik, 152 ve n. 29,169 ti. 4 Freud un, yitik czdanla ilgili, 266
"Jauner", 125
saldrya urama, 227 Oedipus, 208 n. 25
ylan sokmasyla kendini ldrme, 97-8 Dnceleri, belirti gstermeyen, 91, 989, 247 D-ilemi, 305 Dler
bastrma ve, 247-48,265-66,296-97,305
plaklk sergileme, 139
. ..de arzularn doyurulmas, 291
...de etki, 84 n. 13
...de grsel hayal, 80
...de ikincil dzeltme, 161
...de dn oluturma, 305

...de younlatrma, 91,301, 305
eyalar bulma dleri, 266 n. 9
gelecei haber veren, 290-92
...in nevrotik belirtilerle karlatrlmas, 305-06
...in samal, 305
parapraksilerin ...le ilikisi, 33, 263 n. 4, 266,297-98, 305-06
unutulan eyin ...de yeniden ortaya kmas, 166 ve dj vu, 296-97
Dler Uzerine'mn provalar, 191-92 Dlerin Yorumu
Burckhard'n tantm, 150 ...ndaki yanllar, 180-81,246-49 ...nun
yaymlanmas, 139,191
'
provalarnn dzeltilmesi, 247,27 yaznsal biemi, 133 n. 96
Dlerin Yorumu (bkz. D-yorumu)
Dmans gdler parapraksilerde de getirilen, 304 saplant
nevrozunda, 288, 289 n. 38 unutmada de getirilen, 59-60,116
n. 60,174-75,260-6.1 Dme, cinsel simge olarak, 205,213-15
D-yorumu, 20, 83-4,298 ruh zmlemedeki nemi, 20
Eboli, Prenses (Schiller'in Don Carlos' unda), 132 n. 94
Ecclesiastes, 213 n. 35
Ego
The Egoist (G. Meredith), 130-31 ve id, 20, 26 ve sper-ego, 20, 26
Eitim, 189,304 Einstein, , 16 Ejiptoloji, 22
Ekonomik yaklam, zihinsel srelere, 298 n. 55 Elde olmayan
edimler (bkz. Semptomatik edimler)
...e boinan asndan bak, 285-87 Freudun... yorumu, 286-87 ve
determinizm (gerekircilik), 268-83, 283 n. 26 Emden, J. E. G. van
(ayrca bkz. Kaynaka), 230 Emme ve gs, 189 Emmersdorf, 249
Endopsiik alglama, 287 Epiktiros, 61
Erdmann, Prof., 70 Erkeklik organ simgesi olarak

buz, 82 n. 10 olarak ak, 235 olarak fabrika bacalar,
278 olarak kalem, 227 olarak kl, 227 olarak pudra
pufu, 110 olarak stetoskop, 226-27 Erken bunama,
134,136-37 Erkek ve dii rolleri, fantezide
birletirilen, 226 Ernst, S., 94,95 n: 19 Espriler
...den abartl holanma, 278 ve
ama, 164 n. 60
ve parapraksiler, 105,109-11,114 n. 57,119, 160
Ecinsel gdler, 226 Eyalar bulma d yardmyla, 266
n. 9 psikolojik olarak belirlenen, 172-74,238-40 Eyalar
kaybetme (Bkz. Koyduu yeri bulamama)
Etki
Dil srmeleri ve, 85 n. 2
dlerde, 84 n. 13
Unutma ve, 56,61-2, 76, 302 n. 61
yer deitiren, 83-4 Etrsk mezarlar, 48 n. 8
Fabrika bacas, erkeklik organ simgesi olarak, 278 Fanteziler (<ayrca bkz.
Gndz Dleri), 203, 209,226-27,248-50 bilind, 205,293-96 cinsel,
205,284, n. 28 hrsl, 293
kurtarma ...i, 180-81,181 n. 26 mazoist, 284 n. 28 alma ...i, 291-92 Farknda
olunmadan mrldanan melodilerin dzgn szckler iermesi, 244 Fausse
reconnaissance (yanl tanma), 182 Faust (Geothe), 27,98 n. 24,274
Ferenczi, S. (ayrca bkz. Kaynaka), 53-4, 60, 61, 64 n. 26, 72, 117, 119 n. 67, 157, 188 n.
35,212,296-97 Fesat Cinna ve air Cinna (Julius Caesar'da), 150 n. 22 Filoloji, 22 Fischer,
Dr., 170-71
Fischhof, A., 249

Fliess, p| 15,18,22, 24, 32, 82 n. 11,176 n. 16,190, 271 n. 6,279 n. 18
Fluss, E., 21 ve n. 7
Fontane, , 163, 207, 234-35
Frank Wedekind und das Theater, 265-66
Franz {Schiller'in Die Rauber'inde), 57-8
Freud, Alexander, 140-41
Freud, Amalie, 57-8, 82-4,140
Freud, Anna {Freudun kzkardei), .84 ve . 13
Freud, Emanuel, 248-49,256-57
Freud, ngiltere'de, 16
Freud, Jacob, 84
13, 248-49
Mariwr, 13,14,23,141-42,168-69,176, 272 Freud,
Mathilde, 200 ve . 11,204, 210 Freud, Philipp, 82-4
Freud, Rosa, 57, 270 Freud, Sigmund ...un kiilii, 20-2
allagelmi acma anlatmlarndan holanmamas, 186
bulular, 17-20,22,23-6
doru szllk, 249-50
dleri, 83,152-53, 169 n. 4,246, 248, 266
iyi bellek, 167-68,204
kendini zmlemesi, 18-9, 24, 82 ve n. 10, 83 j' migren
(iddetli ba ans), 55 profesrle atanmas, 15,140 ve n. 5
ve Viyana niversitesi, 12-13,15, 21,23,25,140 ve n. 5 yaam
ve meslei, 11-6,25-6 Freud un nroloji zerine almas, 1214, 15 FrinkH. W., 121-22
Gallhof, 66
Galsworthy, J., 164
Garibaldi, 45
Gassendi, P.,'61
Gelecei haber veren dler, 289-91 Gereklik, d ...in arptlmas,
alglayann aklnda, 257-58 zihinsel olaylarn ...e yanstlmas, boinan ve
paranoyada, 286-88 Gilhofer ve Rnschburg (kitap satclar), 65-6 Goethe,
12, 27,49 n. 2,98 n. 24, 247,274 Gold, Herr, 293 Gorizia, 145
Gotik Odalar (Strindberg), 242
Grsel
dlerde... dleme, 80-1 bellek,
47 n. 7,74, 80-1,295 Graf, M., 120
"Grenzen der Menschheit" (Goethe), 70-3 Gretchen
(Geothe'nin Faust'unda), 98 Gross, Hans (ayrca
bkz. Kaynaka), 283 n. 26 Grne Heinrich (G.
Keller), 139
Gndz dleri (Fantezileri de baknz), 181 n. 26, 196,294-97 Gnn
artklan, 97
Hague, 256
Hakikat, tarihsel ve maddesel, 284 n. 29 Halbe, M., 60 n. 20 Hamilcar
Barca, 247-49 Hannibal, 247
HapsburgHanedan, 251, 252 n. 10 Hartmann, E. von, 150-51
Hasdrubal, 247-48 Hastalktan kazanl kmak, 147-48 Hauptmann, G., 60
hayaller (kuruntular) bask ...i, 284 n. 28 kinaye ...i, 142, 283 n. 27 paranoyak,
180, 284 n. 28 ve 29 Haynau, General /., 62 Haz ilkesi, 298 .55 P':.
Hazret i Sleyman, 229
Heine, 52 n. 7, 59 n. 17
Helmholtz, H. L. F. von, 17 Herbart, J. F., 17
Hero ve Leander (Shakespeare's atfedilen), 274 Herodotos, 228 n. 8
Hersek, 37-40 Heymann, W., 146-47 Hrsl fanteziler, 293 Hile, kat
oyununda, 189 n. 37 Hipnotik telkin," 14, 17, 25,184 Histeri, 145,17,23-4,177 n. 19,228-29, 306 travmatik, 197-9.8,205 Histerik
belirtiler (semptomlar)
...in savunmac zellii, 178-79
...olarak adlann unutulmas, 72
dlerle
ve
parapraksilerle
kyaslanan, 198-99,306
Histerik fanteziler, 284 n. 28

Hitler, Adolf', 16,26
Hitchmarm, E. (ayrca bkz. Kaynaka), 150-51,281 Hoek van Holland, 256 7 Hoffmann,
F., 181 . 26 Homeros, 138-40,144 Honutsuzluk ...a kar savunma olarak histerik
semptomlar, 178-79 ...tan saknmann motive ettii unutma, 54-5, 56-7, 73-4, 168-71,
174-80, 298 55
Hughes, C. E., 148
d
egoyla (ben'le) ilikisi, 20,26 sper-egoyla ilikisi, 20,26
drar karma, 177 lgl<5,146
di etme, 25, 228 n. 9,247-49 kincil
kazanm, hastalktan, 147-48 kincil
sre, 18-9,22,33-4 kincil deitirme
dlerde, 161-62 parapraksilerde, 161-62
ktidarszlk, 236,243 mza atmay
unutmak, 164 lokaste, Kralie, 208 ve n.
25
rade (ayrca bkz. Kar-irade; zgr irade), 38,92-3,163,267, 282-83 itseller
ve bellek, fc0-l
Jahresberichf fr Neurologie und Psychiatrie, 149
Jenseits von Gut und Bse (Nietzsche), 178 n. 20
Jugend (Halbe), 60 ve n. 20 Julian, Dnek (dinini
deitiren), 242 Julius Caesar (Shakespeare), 150 .
22
Jung\C. G. (ayrca bkz. Kaynaka), 16,25,56, 60, 131,141 . 6,279, 283 w. 4 Jones,
Ernest (ayrca bkz. Kaynaka), 120 . 74
Ka-refleksi, 179
Kadnlar
bilindnda ho karlanan cinsel saldn, 212 n. 31 ve
doktor faturalan, 189 n. 37 Kalem srmeleri
adlann arptlmas olarak, 149-01, i 7u
bastrlm malzemenin anlatm olarak, 151,152; 157-61,299,302 dil

srmelerinden daha kolay yaplmas, 163 doktorlarn reetelerindeki, 15457,159-60 kat bir ekilde belirlenmemi, 250-51 ...ne saplanp Ialma, 161
...yol aan koullar, 164-65 Kalem, erkeklik organ simgesi olarak, 227
Kalmar, J. T. von, 131 n. 93 Kandala cinsel iliki itkileri, 208-09 Kapp,
Wolfgang, 216 n. 38 Kardos, M., 235 Karpe,R., 48 n. 8
Kart fikirler, 37-8,47-48 n. 8, 82 n. 10 Kartn
yerine geen, dil srmelerinde, 91-2 Kastor ve
Polluks, 101 Katartik yntem, 14, 24 Kayma,
simge olarak, 205 Kaydrma.
ocukluk anlarnda, 76, 8,80 etkinin kaydrlmas, 84 nceden olan
kapsayan, 77 paranoyak hayallerde, 284,287-88 unutmada, 36-40,645,78 Kekelemek (<ayrca bkz.. Konuma bozukluklar), 114 n. 57, 1323 Keller, G 139
Kendine ihanet, dil srmesinin bilind motifi olarak, 121-33 Kendine kzma,
parapraksilerde dile getirilen (ayrca bkz. Sululuk duygusu), 118- 20, 196-200,201-04,20911,213-17 Kendini zmleme, Freud un, 18-9,24 Kendini doyurma, 229-30,278 Kendini
doyurma, 229-30,278 Kendini incitme
bilind kendini ldrme gds olarak, 211-13 kendini
cezalandrma olarak, 209-11, 214-15 nevrotik semptom olarak,
209-10 semptomatik. edim olarak, 222 yas iareti olarak, 209 n.
27 Kendini ldrme itkileri, 37-9, 209-13,216 H. 38, 217 Kl,
erkeklik organ simgesi olarak, 227 Kskan itkiler,
parapraksilerde dile getirilen, 301-02, 304 Kibrit kutusu, simge
olarak, 232 Kinaye kuruntusu, 284 n. 28
Kirsanov (Turgenyev'in Babalar ve Oullar'na), 116 n. 60
Kiilik, oyunda ortaya karlan, 189 tu 37
Kiisel ilikileri kesme, 296, n. 50 Kiisel kompleks, 56,589,64-5, 73-4 Kleopatra, 98,301 Shaw'm Caesar ve
Cleopatra'sma., 185 n. 32 Kk Hans'n", 25 Klosterneuburg,
143-44 Knox, John, 163 Kompleks aile... i, 57-8,73-4 Jung'un
terimi kullan, 141 n. 6 "kiisel", 56, 58-9,64,73-4 "Kompleksli
hazrlkllk", 293 "Kurt Adam'n", 25 Konuma bozukluu,
112,114 n. 57,132 Kotzebue, A., 273
Kriegsgedichte und Feldpostbriefe (W. Hey mam), 146 n. 18
Kronos, 228 n. 9, 247, 249
Kurmarker ut\d Picarde (Lois Schneider), 95
Kurtarma fantezileri, 180-81
Kusma, nevrotik semptom olarak, 147
Kurz, Selma, 67-8
LAdultera (T. Fontane tarafndan), 207 Langersdorf, 177 n. 18
Lattmann, W.\ 127 LeNabab {A. Daudet), 180-81 Lederer, Herr,
42 n. 2,58-9 Leipziger Illustrierte, 138 Leonardo da Vinci, S1 /z.
3,84 . 13 Levy, Kata, 153
Lichtenberg, G. C. von (ayrca bkz. Kaynaka), 144 n. 16, 247 ve n. 3
Libeault,A. A., 14.
Lindeman (ahmak renci), 70-1
Litvinov (Turgenyev'in Duman'), 116 n. 60
Lucerna (soyad), 271
Lucerne, 62-3,255
Lusitania, 153
Luther, Martin, 282 . 25
Lyrisches Intermezzo (Heine), 52-3
Lytton, Bulwer, 227
Macbeth (Schiller), 274 Macbeth (Shakespeare), 274, 275 .10 Marbach,
246-47, 248 Marburg, 246-47, 248
Marburg, Herr, 248 Mark Antony,

98 ve n. 23 Mary, sko Kraliesi,
163 Mary Magdalena, 114 Mrz,
162 Masallar, 82 n. 10 Mauretania,
153 Mazoizm, 227, 284 28
Medici ailesi, 250, 259 Mektuplar adreslenmemi ve
pullanmam, 260 konulduu yerin bulunmamas, 189 n. 37
postalamay unutma, 184, 188 n. 36, 191-92, 260, 264 yanl
adreslenmi, 157-58 yanl zarfa koyma, 252 Melanie
(Fontane'nin VAdultera'snda), 207 Meltzl, H. von, 151
Menschenhass undReue (Kotzebue), 273 Meredith, George,
130-32 "Mesleksel Kompleks", 56-7,73 Messalina, 98-9
Metapsikoloji teriminin kullanm, 20, 287-88 Meyer, R. M.r
269 Meynert, T., 17
Middleton, Clara (Meredith'in Egoist1inde), 130-32 Migren,
557
Mistisizm (gizemcilik), 286 n. 30 Mit, 81,139, 179, 284 n. 29,
287 Kronos, 228 n. 9, 247,249 Oedipus, 208-09 Monaco, 87-8
Monsieur Joyeuse {Daudetnin Le Nabab'mda), 180-81
Mllner, A., 273 Mnih, 88 n. 9
Mzik fantomlar, 138 n. 2, 139
Nachlese (Heine), 59 n. 17 Napolon !, 116 n. 60 Napoli, 45-6
Narsisizm, 25 Nausikaa, 139 Nazianzum'lu Gregory, 242
Nervi, 56 Nevrasteni, 188
Nevrotik semptomlar (belirtiler)

...m ruhsal kkeni, 147-48 olarak kendini incitme, 20910 olarak dil srmeleri, 111-12,114 n. 57 ve dler,
305-06 ve parapraksiler, 72-3,305-07 Nevrotikler
ile normal kiilerin karlatulmas, 33,179,301-02,306-07 ile paranoyaklarn
karlatrlmas, 283-84 Nevroz (ayrca bkz. Histeri; Saplant nevrozu; Travmatik sava
nevrozu), 209-11,
217-18 Nietzsche, F.,
60,178 . 20 Normal kiiler
ile nevrotiklerin karlatulmas, 33,178-79,301-02,306-07 ile paranoyaklarn
karlatulmas, 283-84
Ocavio (Schiller'ir Wallenstein'nd)yl28-29 Odisseia, 13839 Odisseus, 139
Oedipus Rex (ofokles), 21,208 n. 2 Oedipus d, 208 n. 25
karmaas, 19, 24, 25 miti, 208-09 Oldham,
227 n.
6
Olgu Organik
hastaln tehisi ve nevroz, 85 n. 2 rahatsz edilme ve unutma, 55-6,85 n. 2 Origen> 44
Orvieto, 36-8,48 ve n. 8,67
Otomatik edimler, 164,208, 243-44,301
Oxford, Kaptan Harry (Meredith'in Egoist1!nde), 130-31
Oynama, szcklerle, 31,72,105, 113-15
Oyun, kiilii aa karmas, 189 n. 37
alma fantezileri, 291-92 dn-oluumlan dlerde, 30506
olarak parapraksiler, 38-9, 86, 89-91,94-5, 105,217-18,263-64,305-06 dn alma ve geri
vermeyi unutma, 189,260-65 lm gds, 26
dnceleri, 72,288 n. 38
ve kart olarak cinsellik, 37-9,47 n. 8,82 n. 100
lm arzusu fantezide dile getirilen, 295-96 saylarn

seilmesinde dile getirilen, 276-77 nbilin, 203,238 nsezi,
289-90,292-93 zdeletirme dil srmesinde aa karlan,
112-13,117-19, 170 doktorla, tp mesleine girmede motif
olarak, 226-28 zel Adlar (bkz. Adlar)
zgr irade, 282-83
Para meseleleri
...nde unutma, 189 n. 37 ...nde paramnezi, 189 n. 3
Paramnezi (ayrca bkz. Perde anlar, Yerine koyma) basknn
motive ettii, 47 n, 7, 116-17, 180-81 para konularnda, 189 n.
37 paranoyada, 180-81 tanm, 40-1,180-81 ve bellek
yanllan, 246 ve perde anlar, 76-8 Paranoya, 180-81,181 n.
26, 241 n. 30, 283-84,. 287-88 ...daki hakikat ekirdei, 284
n. 29 Paranoyaklar normal kiilerle ve nevrotiklerle
kyaslama, 283-84 Paraphasia, 85
Parapraksiler (ayrca bkz. Elde olmayan edimler, Yanllar, Unutma; koyduu yeri
bulamama; Yanl okuma; Kalem Srmeleri; Dil srmeleri)
...in yolumu, 32-4,297-99
bastrlm ruhsal malzemenin anlatm olarak, 266-69,283-04,285-8&, 297-307 birleik,
259-67
deiik... biimlerinin karl, 250-51 dlerle kyaslanmas, 33-4, 262 n. 4,266, 297-98,
305-06 nevrotik belirtilerle kyaslanmas, 72-3,305-07 tanmlanan, 32 n. 3,268-69
"varsaylan", 297 parapraksilerde dile getirilen, 135-37,153,218 Paris
Freud...te, 181,290. 40 Paris Uluslararas 1900 Fuar, 139 Patterne, Sir Willoughby
(Meredith'in Egoist inde), 130-31 Pegli, 66-7 Peli, 66-7 Perde anlar, 76-84
Perde armlar, 54,60-3,76 Pester, Lloyd, 153 Petfi, S., 117

Picarde (Kurmarker und Picarde'd), 95
Piccolomini, Max (Schiller'in Wallenstein'mda), 128-29,212 n. 32
Pimanlk, 179
Portia (Venedik Taciri!nde), 129-30 Postalama, mektup (bkz. Mektuplar)
Prochaska, K., 162 Protagoras, 114 n. 57, 242 Psikonevroz (bkz. nevroz)
Psikoz (bkz. Erken bunama; Paranoya)
Pudra pufu, erkeklik organ simgesi olarak, 109-10 Putnam, J. J., 64-5,65
n. 27
Questenberg (Schiller'in Wallensein'mda), 128-29
Ragusa (Dubrovnik), 36
Rank, O. (ayrca bkz. Kaynaka), 100,122
Rastlant, 290-93
Ratmir ov (Turgenyev'in Duman' nda), 116 n. 60
Reclam Evrensel Kitapl, 273-75, 275 n. 10
Reetelerde kalem srmesi, 154,159-60
Reichenhall, 57
Reitler, R., 119,259. 2
Rembrandt, 256
^
Ribera, J., 99 ve n.21
t
Richard II (Shakespeare), 132 . 94
Richelieu (Bulwer Lytton), 227
Riklin, F., 56
Robitsek,A., Ill
Roma, 260,302 .61
,
Roosevelt, Bakan, 16 Rosenheim, 57 Rotterdam, 256
Rubehn (Fontane'in LAdultera'smda), 207 Ruhzmleme, 14-20,24
bastrlm malzemeyi bilince karr, 93-4, 267 bulgulan, 33-4, 81-2, 20607, 288-89 zmcnn unutkanln giderir, 187 n. 35 N
dj racont (daha nce anlatlm), ruhzmleme srasnda olan , 296-97
srasnda dil srmesi, 112, 125-26,134 n. 98 srasnda semptomatik edimler, 22122, 243-44 tedavi yn, 217-18
teknii, 112-13,268-69 tbbi olmayan.... uygulamalar, 20 Ruhsal sreler (ayrca bkz.

Zihinsel ileyi; birincil sre; kincil sre), 178-80 298 . 55
Sachs, Harms (ayrca bkz. Kaynaka), 66, 69, 102-03, 142-43, 164, 175, 195, 207, 231,232
Samal, dlerin, 305-06 Sadist itkiler, saplantl nevrozda, 289 .38 Saflk, cinsel
amalarn bir maskesi olarak, 207 Sancho Parza, 212 ti. 31 Sann (Halsinasyon-kuruntu),
141, 290, 292 Saplantl
nevroz, 114. 57,289 ve . 38,306
temizlik, 73 Saplants say, 274-75 szck,
244-45,280-81 Sapma, 284 n. 28
Savunma mekanizmalar, 114 . 57, 179-80, 191,211-12
Saylar ...m unutulmas, 47 n. 7
"rastgele" seilmi, gereklikte kesinlikle kararlatrlm, 269-70, 271-81, 282- 83
saplantl, 274-75
"uurlu", 275-76
Schneider'in ...la deneyleri, 279 .18 Schiller, F., 58 . 14,128-29, 132 .
94,212 . 32,246-47,248,274,288 Schneider, Louis, 95 . 21 Schopenhauer, A., 15
Semptomatik edimler alkanlkla yaplan, 224-27,243-44 araclyla itiraf, 22930
bastrlm malzemenin anlatm olarak, 66, 173, 217-18, 221-24, 232-34, 238T 40,24345,261-64, 297-99,304-07 belli koullar altnda dzenli grlen, 224-25,227-30
edebiyatta, 234-35,241-43 elde olmayan edimlerden farklar, 193,221-22 evlilik treninde,
232-36 ...in sebep olduu yanl anlamalar, 240 ...in simgecilii, 224-29,231-37,24245,303-04 ...in yorumu, 297-98 dn oluumlar olarak, 227 ruhzmleme srasnda,
221-30,244 seyrek grlen, 224,239-40
unutmayla bir arada, 259-64 Semptomlar, nevrotik

(bkz. Nevrotik semptomlar)
Ses benzerlii (bkz. Benzerlii, ses)
Ses etmeni, dil srmelerinde, 57, 60-1, 65-7, 75 n. 39, 85-91, 92^4, 97-100, 112- 13,11718,190-91, 299 Sextus Tarquinius y 228-29 Shakespeare, 129-30,132 . 94,150 . 22,274
Shaw, G. B., 185 n. 32
Shelton, Richard (Galsworthy'nin Island Phariseesine), 164-65 Signorelli, 32,36-42,47 n.
7,48,60, 87-8 Sigurd, 227 Simge olarak buz, 82 . 10 olarak ak, 94,234-35 olarak dme,
205,213-15 olarak fabrika bacalar, 278 olarak kalem, 227 olarak kayma, 205 olarak kl,
227 Olarak kibrit kutusu, 232 olarak pudra pufu, 1109-10 olarak stetoskop, 225-27 olarak
tkezleme, 187 n. 35,205,214-15,288 olarak vazo, 202-03 olarak yzk, 233-36,242, 266 n. 9
Simgecilik boinann, 285
ocukluk anlarnn, 81-2,225-27 elde
olmyan edimlerin, 194-96,202-04 kart
olarak, 82 n. 10
semptomatik edimlerin, 225-29,231-37, 242-44, 303 Sofokles, 21, 208 n.
251orfer, A. J. (ayrca bkz. Kaynaka), 110,112,128 Son derece net, 47 n. 7, 74,
295 Sosyoloji, 21,26
Sylenceler, 81 ve n. 8, 139,179-80,208-09, 227 Szel
belirsizlik, 56, 140-41, 205,251 n. 8
armlar, 279 n. 18,280-81,283 n. 26 imge ve
yanl okuma, 144-45 kprler, 82, 140-41,302
Spiritalizm, 289
Spitzer, Daniel (ayrca bkz. Kaynaka), 58 ve 14
Springer, J. (Yaymc), 163
Stekel, W. (ayrca bkz. Kaynaka), 152,207
Sterne, L., 242
Stetoskop, erkeklik organ simgesi olarak, 225-27

Storfer, A. J. (ayrca bkz. Kaynaka), 110,112,128
Strasser, A., 98 Strindberg, A., 241-42 Stross, W.f 242
Sulugzllk, nevrotik semptom olarak, 147

Srncemede brakmak, 191-92, 264-651
ehitler Kitab, 143 eylerin "sapknl", 172 n.

iir
arm balants olarak, 281-82
...in unutulmas, 49-53,69-72 ...de
yerine koyma, 50-1,70-3
Taganrog, 280-81 Tann, 53-4 Tarihsel gelenek

ocukluk anlaryla kyaslanan, 80-1,179-80
unutma ve, 179-80 Tarquinius Priscus, 228 . 8
Tarquinius Superbus, 228-29 Tasarmlar
...m gerekletirilmesi, hipnoz sonras telkinle kyaslanmas, 184
...m unutulmas, 68-9, 164-65, 183-92,240,260-65,302-04 "sahte",
192 Tekerlemeler, 94 Tekrarlama zorlamas, 26 Telepati, 289-90
Telgraflarda arptma, 248-49 Telkin, 14, 17, 276 hipnoz sonras,
184 "Trent'li Simon, 44-5 Tikler, 224
Titreme, nevrotik semptom olarak, 147 T om and
Teddie (Heijermans), 219-20 Tkezleme simge olarak,
188 n. 35, 205, 214-15,288 The Island Pharisees
(Galsworthy), 164-65 Trafoi, 37-9
Travmatik histeri, 197, 205
Travmatik sava nevrozu (Sava sarsnts nevrozu), 146-47
Trenlerle ilgili parapraksiler, 255-58,286 n. 30 Trent, 44
Tristram Shandy (Sterne), 242

Turgany, Justizrat (Fontane'in Vor dem Sturm'unda), 234-35
Tiirgenyev, /.,116 n. 60 Twain, Mark, 265
Tweed'in tesinde (T. Fontane), 163 Uhland, J. L., 281-82
Unutma (ayrca bkz. ocuksu Amnezi; Bellek) basknn motive ettii, 38-41, 42 n. 2,
47 n. 7, 48, 54, 70, 73-8, 115, 166 n. 2, 181, 186-92,261,267 bellek yanllarna
kyasla, 246 ...da zaman etmeni, 302 n. 61
dmanln anlatm olarak, 60, 116-17 n. 60,174,360-61
edebiyatta, 116 n. 60, 164-66,185 n. 32 histerik semptom
olarak, 72
honutsuzluktan saknmann motive ettii, 54, 56,73, 168-71, 174-80, 298 n. 55,
302
i elikinin anlatm olarak, 91-2
izlenimleri, 168-71,175-76,180-83
"kolektif, 74
... mn amalan, 68,164-65,183-92,240, 260-65, 302-04
...nin bulacl, 64-5, 74,94 ...mn ileyii, 65,73,166,16970, 299 ...mn ileyii, 65,73,166, 169-70,299
zel adlan, 32,35-41, 42 n. 2,47 . 7,48, 54-78,87-8, 99-100,116 n. 60,149- 51,
297-98, 298 n. 55 perde anlann olumasna kyasla, 77-8 saylan, 48 n. 8
semptomatik edimlerle bir arada, 259-6
szck kmelerini, 49-55,68-9
sululuun anlatm olarak, 61-2
iirleri, 49-53,69-73 ve etki, 56, 612,76,302 n. 61 yabanc szckleri, 429,68-70, 302 yanllarla bir arada, 259,
2654
Unutmak, faturalan, 189 Uranus, 247

Urkhard, Max, 149-50,170,302 Utan, 115-16 Verona, 61-2 Uygarlk, 189
Uyurgezerlik, 199
"Uyurgezer kesinlii", 172,173,199 n. 7, 279
st-ben, 20,26
Van Zantens gliicklichste Zeit (.L. Bran), 66
Vazo, simge olarak, 202
Venedik, 58-9, 250, 259
Venedik Taciri (Shakespeare), 129-31
Vergilim>, 43
Veronika, 61-3
Vies des Dames Galantes (Brantme), 111
Vinci, Leonardo da (Bkz. Leonardo da
Vinci)
Virchow, R., 117 Vischer,T., 172 . .6, 201
Viyana, 58,98,101 . 32,107, 110,153, 168-69,191, 251-52, 255
Viyana Ruhzmleme Dernei, 82 .10 Viyana niversitesi, Freud
ve, 11-3,15,21, 23, 25,140 ve n. 5 Vor dem Sturm (T. Fontane), 234
Vorwrts, 127
Vlsung Nibelungen Saga, 227
Wallace, L.,15
Wallensteins Tod (Schiller), 128-29, 212 . 32 Wedekind, F., 265-66
Whitford, Vernon (MeredithlnEgoist'mo), 130-31 Wied,
Arnavutluk Prensi, 162 Wilbrandt, A., 98 . 25 Wilde, O., 60
Wilhelm II, Almanya mparatoru, 126-27.
Wilhelm Tell (Schiller), 288 Wundt, W. (ayrca bkz. Kaynaka), 113
Yabanc szcklerin unutulmas, 42-9,68-9, 302 Yadsma

ho olmayan eyi unutmakla bir tutulan, 176-79 Yahudi aleyhtarl (ayrca bkz.
Yahudiler), 44, 48,124-25,252, 256 Yahudiler,'43-4,48,98-9, 101-02,125,252, 256
Yanlmal edimler
bastrlm malzemenin davurumlar olarak, 203-04, 207, 208-14, 216 L. 38*
218-21,240,264 dier parapraksi biimlerinin ayn,
152, 250-51, 268-70 doktorlarn yapt, 208-10
edebiyattaki, 207-08, 218-20 fantezileri gizleyen, 205-06
...in simgeletirilmesi, 194-96, 203-05
kendine kzmann anlatmlar olarak 196-200,201-04,209-11,214-14

kurban verme edimleri olarak 200-02,204,205,216 1Meclis Bakan
Schreber'in," 25,287 n. 34 semptomatik edimlerden farkl, 193,222 "San
Adam'm'\ 178 n. 20,287 n. 32 ve 33,288 n. 38,292 n. 46 tanmlanm, 193-94
Yanlsama esi, yanl okumada, 141-45 Yanl okumalar, 138-48,153,269
.,..a neden olan koiullar, 143-48,164-65 ...da yanlsama esi, 142-43,145
psikolojik olarak belirlenen, 141-48,297-99,301-02 sava zamannda, 14548 Yanllar adlan kattrma yanllan, 252-53 bastrlm malzemenin
davurumu olarak; 247-49,252-57 Dlerin Yorumu'nz; 246-49 kesin
kararl olmayarak yaplan, 250-51 mektuplan yanl zarflara koyma, 252
unutmayla bir arada, 259, 265 yanl numaray arama, 251,259 yanl trene
binme, 255-56 yarglama M 257,284-85 Yaratc edebiyat ...da
parapraksiler, 116 n. 60, 129-32,164-65 ...da biem, 132-34
...da semptomatik edimler, 234-35, 241-42
Yas tutma, 237 Yasal ilemler ve anm
deneyleri, 283 n. 4 ve unutma motivasyonu, 17980 Yatak slatma, 177-78
Yerine bakasn koyma (aynca bkz. Paramnzi), adlann, 32,35-43, 46-7, 60-8, 69,87,
99-100,117-18,150-51, 181-83, 270-71 dil srmelerinde, 87-100, 113 iir
dizelerinin, 50-1,70-2 Ykc gd, 26 Younlatrma dlerde, 91, 301,305
kalem srmelerinde, 91,94-5, 99, 108-11, 137,157,301-02,305
unutmada, 166 n. 2,302 n. 61 Yorgunluk, 42,55-6, 85 n. 2 Yorgunluk ve
parapraksiler, 42,56,85 n. 2 Yksek sesle okuma (ayrca bkz. Yanl
okumalar), 164 Yzk, simge olarak, 234-36,242,266 n. 9
Zaman etmeni paramnezide, 40,48

perde anda, 77 unutmada, 302 n. 61
Zaman ve bilind, 302 n. 61 Zeibig,
P. H., 144 Zeitung, //., 139-40
Zentralblatt fr Psychoanalyse, 120
Zeus, 228 n. 9, 247, 249 Zihinsel
ileyiin tabakalamas, 179 Zografos,
162 Zrih Okulu, 56

Sigmund Freud - Günlük Yaşamın Psikopatalojisi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sigmund Freud - Günlük Yaşamın Psikopatalojisi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.eskikitaplarim.

Gnlk Yasamn Psikopatolojisi, ruhbilimin yaygnlk kazanmasnda

ISBN 175-300 -007- 1

PAYEL FREUD KTAPLII: 6

GNLK YAAMIN PSKOPATOLOJS

EVREN: EMSA YEiN

PAYEL YAYINLARI: 120

Payel Yaynevi zal

Sigmund Freud 1856'da Moravia'da dodu; drt ile seksen iki

Yaptn ngilizce ad: The Psychopathology of Everyday Life

Trke birinci basm: Austos 1996

PAYEL FREUD KTAPLII: 6

1. DLERN YORUMU I (2. basm)

Kaynaka ve Yazarlar Dizini

PAYEL FREUD KTAPLII ZERNE

PAYEL FREUD KTAPLII;

Bir Otobiyografik nceleme, Tp-d

SIGMUND FREUD'UN YAAMI VE

besbelliydi. Bunun sonucunda "Gymnasium"da dokuz ya gibi erken bir

[Bir z yaam yksel alma (19254), almann balangc dolaylar.]

Fizyoloji Laboratuvarna girdi ve burada alt yl mutluluk iinde alt.

cotnun ilgisi zellikle histeri ve hipnotizma zerinde younlamt. Freudun

[Nropatoloji, beyin ve omuriliin hcre ve dokularndaki organik deiikliklerle ilgilenir

[Beyinde konumay, konuulanlar anlamay yneten merkezlerin ayr ayr ya da birlikte

doland. Freud'un keiflerinin ve dncelerinin birbirini izleyen bir zetini

[ene kemiinde kanser ev.]

Freudun keifleri, her ne kadar bu gruplar karlkl olarak birbirleriyle

uzun sredir gizli kalm srlarn ve Oedipus karmaasn kefetmeye ynelten

da Freud, bu esel gzlemler zerine "meta psikoloji" dedii ok daha genel

doru trden resimleri rnein en byk olunun babasna ilikin

[Emil Mass. Mektup Freudun yazmalarn ieren cilttedir. (1960a).]

En byk kznn doumu (Mathilde).

Dlerin Yorumu. Son blmnde, Freudun, zihinsel sreler,

Savana kadarki durumunun kapsaml genel bir derlemesi.".. .o

Nun ist die Luft von solchem Spuk so voli,

Hava byle grntlerle ylesine dolu ki, Bunlardan

(B) NGLZCE EVRLER:

Gnlk Yaamn Psikopatolojisi

1938 Sigmund Freud'un Temel Yazlar nda, New York: Modern

Gnlk Yaamn Psikopatolojisi, 1914'deki ngilizce basmndan baka Freud hayattayken

nncayadek ngilizce de hi kmad. Dolaysyla szck oyunlarm, zgn

Almanca "Fehllistung", hatal ileyi". Freud'un bu kitab yazmasndan nce bu genel

yl boyunca nerdeyse srekli olarak kitaba eklemeler yapld. 1901 ve 1904'de

teklenebilmitir. Kitabn son blmnde u hakikati srarla belirtmektedir:

ZEL ADLARIN UNUTULMASI1

[Aada belirtilen birka deiiklik dnda bu blmn tamam 1901de yazlmtr.]

Bunlar, adlarn aslnda yalnzca unutulmakla kalmad yanl anm- sand

["Son Drt ey", lm, Yarg, Cehennem ve Cennettir

mt, ve yol arkadama, Orvieto ya gidip gitmediini, orada ...nm yapt

nn, dikkatimi ondan bilerek uzaklatrmama karn, o anda [konuma

Tirol'de bir ky.

ZEL ADLARIN UNUTULMASI

(Avusturya-Macaristan mparatorluunun bu iki blmnden neredeyse sanki tek bir

[rnein "zihinsel izlerde. Bkz. Stout; 1938,21.]

eyle yenisinin) ierikte bulunan baz balantlar barndrd ou kez

[Bkz. s. 46'daki : dipnot.]

[Freud bu sorunu bir sonraki blmde s. 47'de yeniden ele alyor.]

YABANCI DLLERDEK SZCKLERN

unutulmasyla ilgili bir rnek. Bu kk olay btn ayrntlaryla ve aka

"Pekl. Hemen aklma szc a ve liquis eklinde ikiye blmek gibi

"Mutlaka duymusunuzdur? Napoli'de bir kilisenin iinde bulunan bir

"Hayr, devam etmeyin. Umarm benim bu dncelerimi gerekten

yerine bellekte simge adlarn belirmesi asndan Signorelli ve Aliquis

lamaya yetmiti. te yanda aliquis rneinde, hemen nceki bilinli