You are on page 1of 42

T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS

ASANSRLERDE TAM OTOMATK


KAPILAR
523EO0058

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve


retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. ASANSRLERDE TAM OTOMATK KAPILARIN ALIMASI ................................. 3
1.1. Yatay Srme Kaplar ..................................................................................................... 4
1.1.1. ki Kanatl Kaplar ................................................................................................. 4
1.1.2. kiden ok Kanatl Kaplar .................................................................................... 7
1.2. Dey Srme Kaplar .................................................................................................... 8
1.3. Katlanr Kaplar .......................................................................................................... 10
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 14
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 16
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 19
2. TAM OTOMATK KAPI PARALARI ........................................................................... 19
2.1. Kap Kilidi .................................................................................................................. 20
2.2. Ask Makaralar .......................................................................................................... 20
2.3. Kap Motoru ................................................................................................................ 22
2.4. Kap Arlk Halat...................................................................................................... 23
2.5. Kap Eik Ray ............................................................................................................ 24
2.6. Ik Baraj (Fotosel) .................................................................................................... 24
2.7. Fi-Kontak Sistemi ...................................................................................................... 26
2.8. Tam Otomatik Kaplarn Ayarlar ............................................................................... 26
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 27
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 29
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 32
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 35
KAYNAKA ......................................................................................................................... 38

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD

523EO0058

ALAN

Elektrik Elektronik Teknolojisi

DAL/MESLEK

Elektromekanik Tayclar

MODLN ADI

Asansrlerde Tam Otomatik Kaplar

MODLN TANIMI

Asansrn tam otomatik kaplarnn ve paralarnn deiimi


ve onarm iin gerekli bilgi ve becerilerin kazandrld
renme materyalidir.

SRE

40/32

N KOUL
YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
LME VE
DEERLENDRME

Tam otomatik kaplarn bakm ve onarmn yapmak.


Genel Ama
Gerekli atlye ortam salandnda; asansrlerde tam
otomatik kaplar seebilecek, kap paralarnn 95/16/AT
asansr ynetmeliine uygun olarak kontroln ve deiimini
yapabileceksiniz.
Amalar
1.
Asansrde tam otomatik kaplar seebileceksiniz. Tam
otomatik kaplarn eitlerini birbirinden ayrabilecek
kontrol ve deiimini yapabileceksiniz.
2.
Asansrde tam otomatik kaplarn paralarnn
95/16/AT asansr ynetmeliine uygun olarak bakmn
ve deiimini yapabileceksiniz.
Yatay srme kap, dey srme kap, katlanr kap, kap kilidi,
ask makaralar, kap motoru, arlk halat, eik ray, fotosel
ve fi kontak sistemi. Elektrik ve mekanik atlyesi
Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme
sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda size lme arac (uygulama, sorucevap) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi
ve becerileri lerek deerlendirecektir.

ii

GR
GR
Sevgili renci,
Asansr dnyasnn kaplarndan ieri girdiin bu blmde zaman getike
asansrlerin grndkleri gibi olmadn anlayacaksnz.
Makine Dairesi ve Elle Alan Kaplar modlnden sonra Tam Otomatik Kaplar
modl ufkunuzu amaya devam edecektir. Gnmzde neredeyse asansr kaplarnn hepsi
tam otomatik kaplara dnmtr. Yeni planlamalarda apartman asansr boluklar uygun
ekilde izilmektedir. naat srasnda gerekli hazrlklar yaplarak asansr kuyu ii paralar
ve kat kasalar yerletirilmektedir. Bylece asansr binann inasnda yaplmaya balar.
Gnmzde akll asansrler kullanlmaya balanmtr.
Modl ieriinde tam otomatik kaplarn almasn ve paralarn greceksiniz.
Bunlarn hepsi i hayatnza baladnzda size byk yardm dokunacaktr. Yenilikleri
takip etmek iin internet gibi olanaklar iyi deerlendirmelisiniz. Her eyin temeli
aratrmak bunu unutmaynz. Mesleinizle ilgili dokmanlar fuarlardan ve asansr
firmalarndan mutlaka temin etmelisiniz.

RENME FAALYET1
RENME FAALYET-1
AMA
Asansrde tam otomatik kaplar seebileceksiniz. Tam otomatik kaplarn eitlerini
birbirinden ayrabilecek kontrol ve deiimini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu modln hazrlk aamasnda internet ortamndan, asansr firmalarndan ve
ktphanelerden yaralanabilirsiniz. Aadaki talimatlar uygulayarak gerekli bilgileri bir
rapor halinde snfta sununuz:

nternette bulunan arama motorlarna panoramik asansrler yazarak


asansrler ve otomatik kaplar hakknda bilgi toplaynz. nternette asansr
firmalarnn net sayfalarna baknz. Firmalar bulmak iin Asansr Dnyas
Dergisi (www.asansordunyas.com), Asansr Yryen Merdiven Sanayiciler
Dernei (www.aysad.org.tr), Ege Asansr ve Yryen Merdiven Sanayi
Dernei (www.eaysad.org.tr), Bursa Asansr Sanayicileri Dernei
(www.bursad.org) adreslerine girerek gerekli firma adreslerine ve
ynetmeliklere ulaabilirsiniz.
ehir ktphanesinden panoramik asansrlerle ilgili kitaplardan asansrlerin
tarihesini aratrnz.

1. ASANSRLERDE TAM OTOMATK


KAPILARIN ALIMASI
Gnmzde yeni binalarn tmnde tercih edilen bir kap
sistemidir. Asansr saysnn ok olduu binalarda da tercih edilir.
Resim 1.1de grld gibi asansrn grnen yzn oluturur.
Tam otomatik kaplar genel olarak kapnn kapanma ya da alma
ekline gre snflandrlr. Kaplar srme ekillerine gre yatay,
dey ve katlanr kaplardr. Otomatik kaplarn zellii kendi
kendilerine alp kapanmalardr. Tam otomatik kaplar ana
balk altnda incelemek mmkndr. Bunlar:

Yatay srme kaplar


Dey srme kaplar
Katlanabilir kaplar
Resim 1.1: Yatay srme kap

Asansrler, bir kabin ve platformdan oluan, klavuz raylar arasnda hareket eden, iki
veya daha fazla durak arasnda insan ve/veya yolcu tayan sistem olduuna gre duraklarda
emniyet asndan kap bulunmaldr. Daha nceki modlde elle alan kap eitlerini
grmtnz. imdi ise, tam otomatik kap eitlerini greceiz.

1.1. Yatay Srme Kaplar


Asansr teknolojisinin her modelinde son dnemde en ok kullanlan kap modelidir.
Elle alan kaplara gre daha ok konfor bulunduran bir yaps vardr. Yatay hareket eden
srme kaplarda elle herhangi bir mdahalede bulunulmaz. Bu kap modelinde hareket,
kabindeki mekanizma sayesinde gerekletirilir. Resim 1.2de eitli yatay kap
grnlerine baknz.

(a)

(b)

(c)

(d)

Resim 1.2: eitli yatay srme kap modelleri

Akll asansrlerin icadyla kaplar, kabin katta olduu zaman nne gelindiinde
hareket sensr yardmyla otomatik olarak almaktadr. Bylece kata arma zaman
yarya inmektedir. Zaman ve i gc kazanc salanmaktadr. Yatay srme kaplar otomatik
olarak altklar iin yeni sistem ve eski sistem asansrlere hzl uyum gstermilerdir.
Sisteme sonradan montaj yaplsa bile, gerekli boluklara gre kanat saysn deitirerek
gerekli adaptasyonu salamak mmkndr. Yatay srme kaplar kanat yapsna gre ikiye
ayrlr:

1.1.1. ki Kanatl Kaplar


Yatay kaplarda tercih edilen kaplardr. Asansr modelinin gerei komple metalden,
metal-cam karmndan ve komple camdan imal edilebilir (Resim 1.4). Model, binann
yapsna ve mterinin isteine baldr. Panoramik asansrler ve hidrolik asansrlerde
komple cam modelleri i merkezlerinde kullanlmaktadr. Kaplarn mekanizma ksmlar
metalden olmaktadr (Resim 1.3).

(a)

(b)

Resim 1.3: (a) Normal kap mekanizmas(b) Kavisli kap mekanizmas

ki kanatl kaplarda, kanatlarn hareketleri kontrol altnda olmaldr. Asansrlerde,


nemli olan yolcu gvenliidir. Kapnn alma mekanizmas insan gvenliini n planda
tutacak ekilde yaplr. Kapnn ak ya da kapal olmas durumu sensrlere baldr. Kap
kanatlarn hareket ettiren mekanizma, sensrlerin sinyallerini kumanda sistemi ile ileyerek
hareket salar.

Resim 1.4: Camdan yaplm asansr

ki kanatl kaplarda iki deiik kap ama modeli uygulanr;

Merkezden alan kaplar (Resim 1.4-a)


Teleskopik alan kaplar (Resim 1.4-b)

Resim 1.5: Merkezden alan kanatl kaplarn stten grn

ki kanatl yatay srme kaplarda merkezden alan kap modeli tercih edilir. Dier
modele gre insan trafiinde hzl alp-kapama salamaktadr. Resim 1.5te iki kanatl
kaplarn stten grnmlerini inceleyiniz.

Resim 1.6: Merkezden alan iki kanatl kaplar

Teleskopik alan modelinde de alan kanatlar yer kaplamaktadr. Ancak merkezden


alan kaplarda kasann her iki yannda kanat boluu gerekmektedir. Merkezden alan
kaplarda tek ynl hareket olmasna ramen teleskopik alan kanatl kaplar sadan
teleskopik ya da soldan teleskopik olarak alr. Hangi ynde alrsa alsn kanatlar
toplanarak hareket eder. Alma annda ileri olan kanat geride olan kanatn yanna gelirken
belirli bir noktadan sonra beraber geriye doru alr. Kabin kaps alrken kat kaps da
beraber alabilmesi iin bakl bir sistem kullanlr. Bu bak sayesinde kat kaplar kabin
kaps ile beraber alr. Kabin kaps kapanrken ve kabin katta ayrlrken kat kaps kapatc
sayesinde (door closer) kap arl kapanmaya yardmc olur. Kat kapsnn kapatlmas iin
motorlu bir mekanizma kullanlmaz. Resim 1.6da merkezden alan kaplarn rneklerine
baknz.
6

1.1.2. kiden ok Kanatl Kaplar


ki kanatl kap yapsn iinde barndrr. Ancak kanat saysnn artrlmas ile elde
edilir. Bu kanatlar l olarak ayn genilikte olur. Resim 1.7de ikiden ok kanatl kaplarn
stten grnne baknz.

Resim 1.7: Teleskopik alan kanatl kaplarn stten grn

Kap kanatlar orantsal olarak gzkmesi istenir. kiden ok kanatl otomatik


kaplarda mekanizma sistemindeki deiikliklerle kanat says arttrlabilir. Kanat says ka
tane olursa olsun hareketleri uyumlu ve birbirini tamamlar ekilde olmaldr. ok kanatl
otomatik kaplarda alma iki ekilde olmaktadr:

Merkezden alan teleskopik kaplar (Resim 1.8)


Dier kaplar

Resim 1.8: Merkezden alan ikiden ok kanatl teleskopik kap

1.2. Dey Srme Kaplar


Asansrlerde az kullanlan kap modellerindendir. Yk asansrlerinde ve servis
asansrlerinde daha ok kullanlr. Depo olarak kullanlan binalarda bulunan asansrlerin
kap modelleri (Resim 1.9) dey srme kaplardr. Bu kaplarda kanatlar aa, yukar ve
aa-yukar hareket eder. Bu hareketler dey kaplardaki kanat saysnn nemli olduunu
gsteriyor.

Resim 1.9: Dey srme kaplar

Dey kaplarda aa-yukar hareketi, iki kanatla ya da daha fazla kanatla


salanabilir. Kanat saysn artrmak yukar ya da aa eksende yer kaplamasn azaltacaktr.
Ancak yatayda yer kaplayacaktr. Ancak aa veya yukar hareketlerde iki kanat kullanlr.
Dey kaplarda katlanr ya da rulo eklinde toplanr olarak kullanlabilir. Dey srme
kaplarda katlanr kap modeli kullanlabilir. Kanatlarn almasnda ilk kullanldklarnda
elle hareket salanmaktayd. Gelien teknoloji sayesinde otomatik olarak almaktadr.
Monarj (servis) asansrlerde otomatik dey kaplar kullanlr. Resim 1.10-11-12de
kullanlan kap merkezden almaktadr.

Resim 1.10: Monarj asansr dey kaps

Dey kaplarda katlanr kap kanat hareketleri bir makara sistemi sayesinde aa ve
yukar olarak yaplr. Kanat saysnn arttrlmas, aralarndaki balantnn da boydan boya
byk bir mentee gibi birbirlerine balanmasn gerektirir. Bylece kabinin alt veya st
tarafna rulo eklinde toplanmas salanr. Bu sayede alp kapanmada byk yer kaplamas
nlenmi olur. Asansrlerin girileri ne kadar genilerse kaps o kadar bymek zorundadr.

Resim 1.11: Yukar-aa hareket eden dey kap

Yk ve araba asansrlerinde bu kap modeli tercih edilir. Kanat hareketlerini kontrol


etmek bu kaplarda daha kolay olacaktr. Kanatlar rulo halinde, bir motorun dili sistemi
kullanlarak mil ekseninde toplanr. Kap modellerinin hepsinde fi kontak, kap kilidi gibi
unsurlar bu kaplar iinde geerlidir.

(a)

(b)

Resim 1.12: Servis asansrde (a) Elle alan dey kap (b) Otomatik alan dey kap

1.3. Katlanr Kaplar


Asansrlerde kabin giriinde katlanr kaplar kullanlmaya balanmtr. Elle alankapanan ve yar otomatik kaplar katta kullanlrken, tam otomatik kaplar hem katta hem de
kabinde kullanlmaktadr. Katlanr kaplar, yar otomatik ve elle alan-kapanan kat
kaplarnn arkasnda kabin giriinde yer alr.

Resim 1.13: Katlanr kap mekanizmas ve resmi

Emniyet tedbirlerinin artmas nedeniyle bu kaplar artk binalardaki asansrlere


sonradan monte edilmektedir.
10

Resim 1.14: kiden ok kanatl katlanr kap

Yatay katlanr kaplarn almas, akordeon (krkl alg) eklinde yan yana ya da
st ste toplanarak olmaktadr. Kanatlar birbirine byk bir menteeymi gibi balanr.
Kanatlarn toplanabilmesi iin en arkada kalan kanat bir tarafndan dairesel eksen izecek
ekilde 90o dndrlr. Bu hareket bir motor sayesinde gerekletirilir. Motor bir src
devresi yardmyla otomatik olarak kontrol edilir. Kanatlar alttan ve stten bir ray yardmyla
hareket eder. Kanadn alt ksm ray ierisinde bir tekerlek vastasyla hareket eder. nnde
hareket eden fra sayesinde ray ierisindeki yabanc maddeler temizlenmi olur. Kanatlar
st ksmda da ayn ekilde rayn ierisinde hareket eder. Fakat orada fra bulunmaz.
Birbirine bal olan kanatlar toplanarak hareket eder.

Resim 1.15: ki kanatl merkezden alan katlanr kaplarn alt ray

11

Kanatlarn toplanmas iki ekilde olmaktadr:

Merkezden alan kanatlar


Sadan ya da soldan alan kanatlar

Merkezden alan kanatlar, her iki yana toplanarak hareket eder. Anacak kabin kaps
olarak kullanldklar iin yerleebilecei bir oyuk bulunmamaktadr (Resim1.16). Kabin
giriinde yer kaplar. Bu nedenle her iki tarafta iki kanatl olarak tercih edilir. Tam otomatik
yatay srme kaplarda kabin boluklar kapya gre ayarlanmaldr. Ancak katlanr kaplarda
hem hareket mekanizmas hem de sonradan kabine taklabilir olmas nedeniyle byle bir
boluk bulunmamaktadr. Bina inaat halinde asansrn trafik hesab yaplrken buna dikkat
edilerek kap modeli seilerek montaj yaplr. Katlanr kaplar sonradan eklendikleri zaman
asansre inen-binen insan saysnn (trafiinin) giri-kn engellemeyecek ekilde en
gvenli zm tercih edilir.
Sadan ya da soldan alan katlanr kaplar, tek tarafa toplanr. Merkezden alan
katlanr kaplar gibi almaktadr. Ald tarafa gre motor mekanizmas yerletirilir.
alma aynen yukardaki merkezden alan kap modeli gibidir. ster merkezden isterse
sadan-soldan alan katlanr kaplar olsun, tek motorla iini yrtebilir. Kanatlarn buna
uygun arlkta olmas istenir. Byle bir durum karsnda hafif (alminyum gibi) metaller
seilir. Kanatlarn hem hareketleri kolay hem de hzl olmu olur.

12

Resim 1.16: Katlanr kaplar

13

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aadaki verilen ynergeleri uygulaynz:

Asansr kapsnn alna gre merkezden mi yoksa teleskopik mi alan kap


olup olmadna karar veriniz.
Kapnn hareketlerine gre dey, yatay ve katlanr kap modelinden hangisi
olduuna karar veriniz.
Kapnn almasn kontrol ediniz. Aksaklklar varsa kaydediniz.

lem Basamaklar

neriler

Asansr yatay kaplarnn kontroln


yapmak.

Asansr dey kaplarnn kontroln


yapmak.

Asansr
katlanr
kontroln yapmak.

kaplarnn

14

Tam otomatik yatay kaplarda kat


kapsn mekanik olarak altn
unutmamalsnz.
Tam otomatik yatay kaplarn
eitlerini grmek iin evrenizde
bulunan alveri merkezleri ve
asansr bakm onarm firmalarna
giderek katalog ve grsel inceleme
yapabilirsiniz.
Tam otomatik kaplarda yatay kap
modeli en ok tercih edilen modeldir.
Yatay kap modellerinde kat kaplarn
elle amadan nce asansr devre d
brakmalsnz.
Elle atnz kapy durdurmak iin
aparat bulundurmay unutmamalsnz.
Tornavida gibi ele aletleri ile kapy
durdurmaya almamalsnz.
Dey kaplarda alma ekline dikkat
etmelisiniz.
Dey kaplarn aa veya yukar ya
da her iki yne toplanabilme zellii
olduunu unutmamalsnz.
Dey kaplar asansrn kullanlma
amacna gre kaplar kk ya da
byk olabilir.
Monarj asansrlerde dey kaplarn
eski modelleri elle alan olabilir.
Dey kaplarda kapnn kar arl
olduunu unutmamalsnz.
Katlanr kaplarn kanat saysna gre
altn unutmamalsnz.
Kabin
kaplarnn
eiklerini
temizleyen fra sistemine dikkat
etmelisiniz.

15

Katlanr kaplarn kap motorlarnn


almasna dikkat ediniz.
Kapnn mekanizmasnda kullanlan
kollarn duru pozisyonlarn takip
etmelisiniz.

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
LME SORULARI
Aadaki sorular doru veya yanl olarak cevaplaynz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Tam otomatik kaplarda kap, kasadaki mentee yardmyla tutturulur.


Tam otomatik kaplarda dey ve yatay kaplar beraber bulunur.
Tam otomatik kaplar yatay, dey ve katlanr olarak e ayrlr.
Yatay srme kaplarda da kap kilidi ve fi kontak bulunur.
Dey kaplar ekilde alabilir.
Yatay kaplar sadece merkezden alr.
Yatay kaplarda teleskopik kap kullanlmaz.
Dey kaplarda teleskopik kaplar da kullanlr.
Katlanr kaplarn kanat says herhangi bir kurala bal deildir.
Katlanr kaplarda st tarafta da ray sistemi bulunur.

16

PERFORMANS DEERLENDRME
PERFORMANS DEERLENDRME
DEERLENDRME LTLER
1

Asansr tam otomatik kat kaplar ile kabin kaplarnn ayn ekilde
aldn grebildiniz mi?

Tam otomatik kaplarn eitlerini kavrayabildiniz mi?

Tam otomatik kaplarn al ekillerine gre ayrt edebildiniz mi?

Tam otomatik kaplarda asansrn kullanm amacna gre kap


seiminin yaplmas gerektiini kavrayabildiniz mi?

Katlanr kaplarn otomatik olarak almasn kavrayabildiniz mi?

17

Evet Hayr

PERFORMANS TEST
PERFORMANS TEST
Modln Ad Asansrlerde tam otomatik kaplar Modl Eitimini
Konu
Tam otomatik kaplarn almas Alann:
Ama
Asansrde tam otomatik kaplar
seebilecektir.
Ad ve Soyad
AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki kontrol listesini bir arkadanzn
doldurmasn isteyiniz. Sadece ilgili alan doldurunuz.
Aada listelenen davranlarn her birinin arkadanz tarafndan yaplp
yaplmadn gzlemleyiniz. Eer yapldysa evet kutucuunun hizasna X iareti
koyunuz. Yaplmadysa hayr kutucuunun hizasna X iareti koyunuz.

DEERLENDRME LTLER
1

nln giyip, gerekli gvenlik nlemlerini aldnz m?

Ortam temizliini kontrol ettiniz mi?

Yatay kaplar zelliklerine gre ayrt edebildiniz mi?

Dey kaplarn eitlerini ayrabildiniz mi?

Evet

Hayr

Katlanr kaplarn kullanld yerlere gre tiplerini ayrt


edebildiniz mi?
Yatay kaplarda kat kapsnn kabin kapsyla beraber
6
altn kontrol ettiniz mi?
Dey kaplarda katlanr modelin nasl toplanarak altn
7
grebildiniz mi?
Katlanr kaplarda kanatlarn nasl toplanarak altn
8
grebildiniz mi?
DNCELER
5

...

DEERLENDRME
Arkadanz kontrol listesindeki davranlar srasyla uygulayabilmelidir.
Uygulayamad davrantan dier davrana gemek mmkn olamayacandan faaliyeti
tekrar etmesini isteyiniz.

UYGULAMA DEERLENDRMES
Yaplan deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzn
tamam evet ise yeterlik lme testine geiniz.
18

RENME FAALYET2
RENME FAALYET-2
AMA
Asansrde tam otomatik kaplarn paralarnn 95/16/AT asansr ynetmeliine uygun
olarak bakmn ve deiimini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu modln hazrlk aamasnda internet ortamndan, asansr firmalarndan ve
ktphanelerden yaralanabilirsiniz. Aadaki talimatlar uygulayarak gerekli bilgileri bir
rapor halinde snfta sununuz:

nternette bulunan arama motorlarna hidrolik asansrler yazarak asansrler


ve otomatik kaplar hakknda bilgi toplaynz. nternette asansr firmalarnn
net sayfalarna baknz. Firmalar bulmak iin Asansr Dnyas Dergisi
(www.asansordunyas.com), Asansr Yryen Merdiven Sanayiciler Dernei
(www.aysad.org.tr), Ege Asansr ve Yryen Merdiven Sanayi Dernei
(www.eaysad.org.tr), Bursa Asansr Sanayicileri Dernei (www.bursad.org)
adreslerine girerek gerekli firma adreslerine ulaabilirsiniz.
ehir ktphanesinden hidrolik asansrlerle ilgili kitaplardan tarihesini
aratrnz.

2. TAM OTOMATK KAPI PARALARI

Resim 2.1: Tam otomatik kap mekanizmas

19

Tam otomatik kaplarn almasn salayan paralar tek tek anlamaya alacaz.
Bu paralarn bazlar grnr ksmlarnda yer alamasa da her biri kendi yerinde nemlidir.
Paralarn birbiriyle olan ahengi nemlidir. Yoksa ya kapnz almaz ya da kapanmaz.
Asansr kabininde alma yapacanzdan alma alannzdaki gvenlik kurallarna
mutlaka uyunuz. nsanlarn hayatn tehlikeye atmamak iin geici zmlerle tamirat
yapmaynz. Asansrleri geici olarak hizmete almaynz.

2.1. Kap Kilidi


Tam otomatik kaplarda bulunan kilit modeli, elle alan kaplardakiler ile ayn ii
grr. O kaplarda kullanlan kilitler bu kaplarda da kullanlr. Resim 2.2de grld gibi
kap kilidi ayn zelliktedir. Ama kabin ierisindeki yolcunun gvenliini salayabilmek ve
kapnn tam olarak kapanp kapanmadn kontrol etmektir. Tam otomatik kaplarda
kanatlar kapanma pozisyonuna geldiinde kilit devreye girerek kabin hareketine izin verir.
Unutulmamaldr ki kabinin hareketine izin veren sadece kilit sistemi deildir. Kap kilidinin
lirpomp sayesinde hareket edeceini nceki modlde renmitiniz.

Resim 2.2: Kap kilidi

2.2. Ask Makaralar


Tam otomatik kaplarda kanatlar yukardan tutan paralarn hareket etmesini salayan
tekerleklerdir. Sert silikon ya da sert plastikten imal edilir. Kapnn modeline gre boyutlar
deimektedir. Her bir kanad tamak iin iki makara kullanlr. Mekanik paralar olduklar
iin anmalar doaldr. Resim 2.3te ask makaralarnn resmi mekanizma ile birlikte
grlmektedir.

20

Resim 2.3: Ask makaralar (teleskopik kap)

Ask makaralar yatay srme kaplarda kat kapsnn kapanmasnda kullanlan arl
tamaktadr. Dey srme kaplarda kanatlarn hareketleri de bu makaralar sayesinde
yaplr. Kaplarn boyutlar ile arln kilosu makarann (Resim 2.4) boyutunu da deitirir.

Resim 2.4: Kap kanatlarn ve arlk halatn tutan ask makaralar

21

2.3. Kap Motoru

Resim 2.5: Kap motoru src devreleri

Asansrn kap kanatlarn hareket ettirecek olan ana parasdr. Asansr kaplar,
modeline gre alma sistemi farkllk gsterse de prensibi ayndr. Ama kapnn kanatlarn
hareket etmesidir. Kap modellerinde motorlarn (Resim 2.5) bir src devresi bulunur.
Bylece motoru kumanda etmek daha kolay ve gvenli olacaktr. Src devreleri firmalar
tarafndan motorun modeline gre retilmektedir.

Resim 2.6: Kap motoru

Her gn yeni kumanda sistemleri icat edilmektedir. Bunlar hem motorun kumandasn
hem de asansrn kumandasn salayabilir. Motorlar, rettikleri mekanik enerjiyi aktarmak
iin kay-kasnak sistemi ve makaralar yardmyla (Resim 2.6) kap kanatlarna iletir. Ya da
direk olarak kay yardmyla kap kanadna hareket verir. Dey kaplarda hareketi
salamak iin motor kanat halatn tayan makaray tahrik edecek ekilde yerletirilebilir.
Resim 2.7de kap motorunun durduu nokta grlmektedir.

22

Resim 2.7: Kap kanatlarn tutan ask makaralar

2.4. Kap Arlk Halat


Asansr makinelerinde ask halat olarak ounlukla paralel sarml halatlar
kullanlmaktadr. Paralel sarml halatlar olarak Seale veya Warrington halat yaygn
kullanlmaktadr. nsan tayan asansrlerde en az iki halat kullanlmal ve halat ap 8
mm'den az olmamaldr. Paralel sarml halatn kordonlarndaki eit sarml halatlarda kordon
iindeki teller ayn uzunlua sahiptir. Bu tip halatlar, apraz sarml veya dz sarml
kordonlardan meydana gelmektedir. Resim 2.8de eitli halat kvrmlar grlmektedir.

Resim 2.8: eitli asansr ask halatlar

Kat kaplarnn otomatik olarak kapanmas elektrik motoru yardmyla yaplmaz.


Bunun yerine kap kapatclar (door closer) yardmyla bir arlk kullanlr. Ask makaras
sayesinde arlk halatla asl konumda kalr. Kabindeki kap motorunun kaldrabilecei
kadar arlk taklr. Kanatlarn kilosu fazla olmak zorundadr. Arlk, kap kapatc ile
beraber hareket ederek kabin gitmeden kapnn kapanmasn salar. Halatlar sadece arlk
tamada kullanlmaz. Yatay kaplarn kanatlarnn hareketlerinde de halat nemli rol oynar.
Kanatlarn hepsine motorla kumanda etmek yerine gerilmi bir halat yardmyla hareket
salanabilir. Dey kaplarda kanatlar hareket ettirmek iin yine halat kullanlr.

23

2.5. Kap Eik Ray


Yatay kap kanatlarnn hareket etmesini salayan hem kabinde hem de katta
bulunabilen bir paradr. Kat kaps ve kabin kaplarnn aadan ve yukardan hareketi buna
baldr. Raylar, ilenmesi kolay olmas bakmndan alminyum yaplr. Grnm metalik
olmas, ekil verme ve kolay kaplanmalar nedeniyle tercih edilir. Raylar kap modellerine
gre yaplr. Yatay srme kaplarda kanatlar aadaki ray ierisinde fralar yardmyla
hareket eder. Ancak katlanr kap modelinde kanatlar raya (Resim 2.9) hem alttan hem de
stten tekerlekler sayesinde tutunabilecektir.

Resim 2.9: Katlanr kap eik ray

2.6. Ik Baraj (Fotosel)


Kabinlerde kaplarn almas ve kapanmasnda nemli rol oynarlar. Yolcu
gvenliinin temel elemanlarndan biridir. Ik baraj (fotosel) kabine
giren-kan yolcu trafiini denetler. Asansr hareket etmeden yolcularn
isteklerine cevap verir. Kabin ierisinde yolcular katlarn semi bile
olsalar kat ve kabin kaplarnn kapanmas fotoselin verecei 1(bir) ya
da 0(sfr) durumuna baldr. Genellikle 1-yolcu var anlamnda; 0yolcu yok anlamnda kullanlr. Baz asansr firmalar iin bunlarn
terside olabilir. Ancak ilk verilene gre hareket edersek; sinyal durumlarn
deerlendiren bir ana kart bulunmaktadr. ok katl ve drtten fazla
asansr kullanlan binalarda PLC cihaz ile de ynetmek mmkn
olmaktadr. Ana kart fotoselden gelen durumlar deerlendirir. Gelen
sinyal 0 ise; belirli bir sre (rnein 10-20 sn.) bekledikten sonra
24

kaplara kapanma komutunu verir. Ancak kaplar tam kapanana kadar fotoselden alaca 1
sinyalini srekli denetler. Kumanda devresi, fotoseli kap kapanana kadar srekli enerji
altnda tutar. Kap kapanmaya balad andan itibaren herhangi bir cisim, yk ya da insan
k barajnn nnden geerse 1 sinyal durumu oluur ki kumanda sistemi hemen
kanatlarn kapanmasn durdurarak alma komutu verir. Ancak k baraj grmezde yine de
kapda skma olursa; kapy kapatan mekanizma skmay bir sre (5-10 sn.) devam ettirir.
Mekanizma mekanik olarak alt iin, kapatan mekanik sistem konum deitirerek
kaplarn almas salanr. Resim 2.10da fotosel nlar ile srcs grlmektedir.

Resim 2.10: Ik baraj ve kontrol devresi

Fotoseller asansrde reflektrl ya da reflektrsz olarak kullanlr. Reflektrsz


olanlarda kabin giriine yukardan aaya belirli aralklarla yerletirilir. Yeni asansrlerin
ounda artk sadece kap giriini deil kap nn de kontrol eden sensrler
kullanlmaktadr. Asansrlerde reflektrl fotosel kullanlrsa genelde bir tane orta boylu bir
insann diz alt hizasna gelecek ekilde yerletirilir. Bu yrmeye yeni balayan bir bebein
yaklak bala gs hizasna denk gelecektir. Bylece ocuk yolcularnda gvenlii
salanm olacaktr. Ik barajnda oluacak arzalarn banda reflektrn yerinden
oynamas, fotoselin yerinden oynamas ve fotoselin veri gndermemesi sralanabilir. lk ikisi
ayarlama ile dzeltilebilir. Ancak ncsnde fotosel yenisi ile deitirilmesi arttr. Bu
yolcu gvenliini salayacaktr.
25

2.7. Fi-Kontak Sistemi


Asansrlerin kaplarnda bulunan emniyet kontaklarnn en nemlisidir. Kap kilidi ile
ortak alr. Elle alan kap modelinde fi kontak sistemi kap kilidi zerinde
bulunabilirken, tam otomatik kaplarda ayr olarak da montaj yaplabilir. Yatay srme
kaplarda merkezden alan kanatlara yerletirilir. Teleskopik alanlarda ise fi hareketli
kapda bulunur. Fi-kontak sisteminde elektriin devresini tamamlamas gerekir. Asansrn
hareket edebilmesi oradan geen akma baldr. Akmn gememesi emniyet asndan
kapnn kapanmad anlamna gelir ki bu, kabindeki yolcular iin hayati tehlike demektir.
Asansr kabinin hareketine izin verilmez. Resim 2.11de fi kontak sistemi grlmektedir.

Resim 2.11: Fi kontak sistemi

2.8. Tam Otomatik Kaplarn Ayarlar


Tam otomatik kap kanatlar sadan; 1 dey 1 yatay olmak zere 2 ayar vidas ile ve
soldan; 1 dey 1 yatay olmak zere 2 ayar vidas ile tutturulmutur. Kabin kaps yerine
monte edildikten sonra bu sa ve sol ayar vidalar ile gerekli ayarlama yaplmaldr. Bunun
iin kap meksefelerindeki geveklik giderilinceye kadar vidalar sklr. Ayarlama ok zel
bir durum olmadka genellikle asansr ilk iletmeye alnrken yaplr ve bir daha ayar
gerekmez. Vidalar skarken alyen anahtar takm kullanlr.

26

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aadaki verilen ynergeleri uygulaynz:

Kap kilidinin tam otomatik kapdaki yerini tespit ediniz.


Tam otomatik kaplarn kanatlarn tutan ve hareket etmesini salayan
makaralarn almasn inceleyiniz.
Tam otomatik kaplarn motorlarnn almasn kontrol ediniz.
Kanatlarn kapanmas iin kullanlan kar arlk halatnn rg tipini
kataloglar yardmyla bulunuz.
Eiklerde bulunan raylarn nasl temizlendiklerini tespit ediniz.
Kap modeline gre fotoselleri kontrol ediniz.
Fi kontak sistemini kap kilidinden ayr olduunu grnz. Yerini kaydederek
almasn inceleyiniz.
Tam otomatik kaplarn ayarlarn yapnz.

lem Basamaklar

neriler

Tam otomatik kaplarn kap kilidini


kontrol etmek

Tam otomatik kaplarn


makaralarn kontrol etmek

ask

Tam otomatik kaplarn


motorunu kontrol etmek

kap

Tam otomatik kaplarn kap arlk


halatn kontrol etmek

27

Kap kilidini kontrol ederken tij ve


somunlara dikkat ediniz.
Kap kilidinin almasn kontrol
ediniz.
Ask makaralarn kontrol ederken
kap mekanizmas ile balaynz.
Kap kar arlnn makarasnn
kanat makarasndan ayr zellikte
olduunu unutmaynz.
Makaralarn yerlerini tespit ediniz.
Kanatlarn
hareketini
motorlarla
saladmz unutmaynz
Katta bulunan kaplarda kap motoru
kullanlmaz.
Src devreleri genellikle motorla
beraber ayn mekna yerletirilir.
Motorlardan g kay vastasyla
aktarlr.
Kanatlardan sadece ana kanat itilir ve
ekilir.
Halatlar sadece asansrn kabinini
tamak iin kullanlmaz.
Kat kapsn kapatmak iin arlk
sistemi kullanlr.

Tam otomatik kaplarn kap eik


rayn kontrol etmek

Tam otomatik kaplarn


fotoselini kontrol etmek

kap

Tam otomatik kaplarn fi kontak


sistemini kontrol etmek

Tam otomatik kaplarn ayarlarn

yapmak

28

Kanatlarn hareket ettiklerinde eik


raynda ilerlemesine dikkat ediniz.
Kap modeline gre fralar eik rayn
temizlemelidir.
st rayda temizlemeye gerek yoktur.
Yatay srme kaplarda kanatlar
fralar yardmyla eik raynda ilerler.
Tam otomatik kaplarda firmalara gre
fotosel say deiebilir.
Fotoseller boydan boya yerletirilmi
olabilir.
Yeni asansrlerde kap nne gelen ya
da kap kapanrken yaklaan yolcular
fark edebilecek ada fotoseller
yerletirilmi olacaktr.
Tam otomatik kaplarda fi konyak
sistemi kap kilidinden ayr olarak
yerletirilmi olabilir. Ek fi kontak
kullanlr.
Fi kontak sisteminin iyi oturmas
gereklilii unutulmamaldr.
Markalara gre fi kontak yaps
deiik yapda olabilir.
Kap ayar vidalarn uygun alyen
anahtar takmyla skmalsnz.

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
LME SORULARI
Aadaki sorular doru veya yanl olarak cevaplaynz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.

Tam otomatik kaplarda kabin kaps ask makaras yardmyla elle alr.
Tam otomatik kaplarda kat kapsn kapatmak iin ask makaras ve arlk yardmyla
beraber kapanr.
Ask makaralar kap motorunu tamak iin kullanlr.
Tam otomatik kaplarda kap motoru makine dairesinde bulunur.
Kap motoru kanatlara gcn dili grubu ile verir.
Kap eik raylar her kap iin ayn retilir.
Kap eik raylarn temizlik irketi temizler.
Dey kaplarda kap eik ray bulunmaz.
Ik baraj, insan gvenliini n planda tutar.
Tam otomatik kaplarda yatay srme kaplarda fi kontak sistemi kullanlmaz.
Tam otomatik kaplarn ayarlarnda alyen anahtar takm kullanlr.

29

PERFORMANS DEERLENDRME
PERFORMANS DEERLENDRME
DEERLENDRME LTLER
1
2
3
4
5
6
7

Asansr tam otomatik kat kaplar ile kabin kaplarnn


kilitlerinin yerini tespit edebildiniz mi?
Tam otomatik kaplarn ask makaralarnn yerini tespit
edebildiniz mi?
Tam otomatik kaplarn kap motorlarn kontroln srcleri
yardmyla yapabildiniz mi?
Tam otomatik kaplarda asansrn kullanm amacna gre ask
makaralarnn yerini tespit edebildiniz mi?
Ask makaras yardmyla kap arlk halatn kullanabildiniz
mi?
Kap eik raylarn kap modellerine gre eitlerini ayrabildiniz
mi?
Kap blgesinde kullanlan fotosellerin yerlerini tespit
edebildiniz mi?

Tam otomatik kaplarda fi kontan yerini tespit edebildiniz mi?

Tam otomatik kapnn kap ayarn yapabildiniz mi?

30

Evet

Hayr

PERFORMANS TEST
PERFORMANS TEST
Modln Ad
Konu
Ama

Asansrlerde tam otomatik kaplar

Tam otomatik kap kompanentleri


Tam otomatik kap kompanentlerinin
bakm ve onarmn yapabileceksiniz.

Modl Eitimini
Alann:

Ad ve Soyad
AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki kontrol listesini bir arkadanzn
doldurmasn isteyiniz. Sadece ilgili alan doldurunuz.
Aada listelenen davranlarn her birinin arkadanz tarafndan yaplp
yaplmadn gzlemleyiniz. Eer yapldysa evet kutucuunun hizasna X iareti
koyunuz. Yaplmadysa hayr kutucuunun hizasna X iareti koyunuz.

DEERLENDRME LTLER
1

nln giyip, gerekli gvenlik nlemlerini aldnz m?

Ortam temizliini kontrol ettiniz mi?

Ask makaralarnn yerlerini tespit edebildiniz mi?

Kap motorunu altrabildiniz mi?

Kap arln ve halatnn almasn kavrayabildiniz mi?

Kap raylarnn modele gre temizlenmesini kavrayabildiniz mi?

7
8
9

Evet

Hayr

Kap blgesinde bulunan fotoselin almasn kavrayabildiniz


mi?
Tam otomatik kaplarda bulunan fi kontak sisteminin kap
kilidinden ayr olduunu kavrayabildiniz mi?
Tam otomatik kapnn kap ayarn yapabilmeyi rendiniz mi?

DNCELER
...

DEERLENDRME
Arkadanz kontrol listesindeki davranlar srasyla uygulayabilmelidir.
Uygulayamad davrantan dier davrana gemek mmkn olamayacandan faaliyeti
tekrar etmesini isteyiniz.

UYGULAMA DEERLENDRMES
Yaplan deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzn
tamam evet ise yeterlik lme testine geiniz.
31

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
LME SORULARI
Aadaki sorular doru veya yanl olarak cevaplaynz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.

Tam otomatik kaplarda kat ve kabin kaps beraber alr.


Tam otomatik kaplarda kat kaps yataysa kabin kaps da yatay kaplardr.
Tam otomatik yatay kaplar e ayrlr.
Tam otomatik kaplarda amortisr bulunmaz.
Yatay kaplar ekilde alabilir.
Yatay kaplar sadece teleskopik alr.
Yatay srme kaplarda katlanr kap kullanlmaz.
Dey kaplarda teleskopik kaplar kullanlmaz.
Katlanr kaplarn iki ekilde alr.
Katlanr kaplarda alt tarafta ray sistemi bulunmaz.
Tam otomatik kaplarda kat kaps motor yardmyla almaz.
Tam otomatik kaplarda kat kapsn kapatmak iin ask makaras ve arlk yardmyla
beraber kapanr.
Ask makaralar kap motorundan gelen gc arla aktarr.
Tam otomatik kaplarda kap motoru kabin stnde bulunur.
Kap motoru kanatlara gcn kay sistemi ile verir.
Kap eik raylar kanada takl fralar yardmyla temizlenir.
Kap eik raylar katlanr kaplarda alt ve st ksmda bulunur.
Dey kaplarda kap eik ray bulunur.
Ik baraj, sadece kabin iindeki yolcuyu kontrol eder.
Merkezden alan yatay srme kaplarda fi kontak sistemi kullanlmaz.
Otomatik kap ayarlar, dey ve yatay ayar vidalarnn sklmas ile yaplr.

32

MODL YETERLK LME, DERECELEME LE


Modln Ad
Konu

Modl Eitimini
Tam otomatik kaplarn almas
Alann:
Tam otomatik kap kompanentleri
Gerekli atlye ortam salandnda; Ad ve Soyad
Ama
asansrlerde tam otomatik kaplar
seebilecek, kap kompanentlerinin
95/16/AT asansr ynetmeliine
uygun
olarak
kontroln
ve
deiimini yapabileceksiniz.
AIKLAMA: Bu faaliyeti gerekletirirken aadaki dereceleme leini bir
arkadanzn doldurmasn isteyiniz. Sadece ilgili alan doldurunuz.
Aada listelenen davranlarn her birinde rencide gzleyemedi iseniz (0), zayf
nitelikte gzlediniz ise (1), orta dzeyde gzledi iseniz (2) ve iyi nitelikte gzlediniz ise
(3) rakamnn altndaki ilgili kutucua X iareti koyunuz.
DEER
LE
GZLENECEK DAVRANILAR
0
1
2
3
Asansrlerde tam otomatik kaplar

nln giyme

i zamannda bitirebilme

3
4
5
6
7
8

Yatay srme kaplardan merkezden alan kap modelini


altrabilme
Yatay srme kaplardan teleskopik alan kap modelini
altrabilme
Dey srme kaplardan merkezden alan kap modelini
altrabilme
Dey srme kaplardan teleskopik alan kap modelini
altrabilme
Katlanr kaplardan merkezden alan kap modelini
altrabilme
Katlanr kaplardan teleskopik alan kap modelini
altrabilme

Yatay srme kaplarda kap kilidini altrabilme

10

Dey srme kaplarda kap kilidini altrabilme

11

Yatay srme kaplarda ask makarasn altrabilme

12

Dey srme kaplarda ask makarasn altrabilme

13

Yatay srme kaplarda ask makarasn altrabilme

14

Dey srme kaplarda ask makarasn altrabilme


33

15

Yatay srme kaplarda kap motorunu altrabilme

16

Dey srme kaplarda kap motorunu altrabilme

17

Katlanr kaplarda kap motorunu altrabilme

18

Yatay srme kaplarda k barajn altrabilme

19

Dey srme kaplarda k barajn altrabilme

20

Katlanr kaplarda k barajn altrabilme

21

Yatay srme kaplarda fi kontak sitemini altrabilme

22

Dey srme kaplarda fi kontak sitemini altrabilme

23

Tam otomatik kaplarn ayarlarn yapabilme

TOPLAM PUAN
DNCELER
..

DEERLENDRME
Arkadanz
derecelendirme
lei
listesindeki
davranlar
srasyla
uygulayabilmelidir. Hangi davrantan 0 ve 1 deer leini iaretlediyseniz o konuyla ilgili
faaliyeti tekrar etmesini isteyiniz.

34

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme ltleri)
karlatrnz, cevaplarnz doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz. Yanl cevap
verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI


1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Y
Y
D
D
D
Y
Y
D
D
D

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI


1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11

Y
D
Y
Y
Y
Y
Y
D
D
Y
D

35

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI


1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
1718
19
20
21

D
D
Y
D
Y
Y
D
Y
D
Y
D
D
Y
D
D
D
D
Y
Y
Y
D

36

NERLEN KAYNAKLAR
NERLEN KAYNAKLAR

Asansr firmalar malzeme kataloglar


nternette asansr kompanentleri Sat ve Tantm yapan Firmalarn Siteleri

37

KAYNAKA
KAYNAKA

SOMER Hseyin, Ders Notlar


MRAK C. Erdem, smail GERDEML, Asansrler ve Yryen Merdivenler
Kitab, stanbul, 2000.

38

You might also like