Professional Documents
Culture Documents
Ankara, 2011
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. ENERJ KESM .................................................................................................................. 3
1.1. Besleme Plan Sembolleri ............................................................................................. 3
1.2. Besleme Plannn Okunmas ......................................................................................... 6
1.2.1. Besleme Plannda Bulunan Elemanlar ve letmecilikte Kullanlan Terimler ...... 8
1.2.2. letmecilikte Kullanan Sistemler .......................................................................... 9
1.3. Enerji Kesme ve Verme Teknii ................................................................................. 10
1.3.1. Enerji Kesme ve Verme lemi le lgili Olan Personelin Yapaca lemler ..... 12
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 15
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 17
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 19
2.EMNYET TEDBRLER ................................................................................................... 19
2.1. Emniyet Tehizatlar ................................................................................................... 19
2.2. Topraklama Stakas (ubuu) ile Tedbir Almak ........................................................ 22
2.3. Endksiyon Gerilimleri ............................................................................................... 24
2.4. Geri Dn Akm ....................................................................................................... 25
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 28
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 30
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 32
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 33
KAYNAKA ......................................................................................................................... 34
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL
MODL
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK
MODLN AMACI
522EE0146
Rayl Sistem Teknolojisi
Rayl Sistemler Elektrik Elektronik
Enerji Kesimi ve Emniyet
Katener sistemlerinde topraklama plan ve elektrik besleme
plan okuma ve okuduunu uygulama yeterliinin
kazandrld renme materyalidir.
40 / 32
Ortak alan, elektrik makineleri ve balantlar derslerinden
baarl olmak
Emniyet tedbirlerini salayarak besleme planna gre enerjiyi
kesebilmek
Genel Ama
Bu modl ile emniyet tedbirlerini salayarak besleme planna
gre enerjiyi kesebileceksiniz.
Amalar
LME VE
DEERLENDRME
ii
GR
GR
Sevgili renci,
Bu modl ile gnmzde hzla gelien ulam sektrnn bir kolu olan rayl sistemler
alannda, katener tesislerinde elektrik besleme planlarn ve emniyetli bir ekilde enerji
kesme verme yntemleri ile emniyet nlemlerinin alnmasn inceleyeceksiniz.
Katener sistemlerinin projelendirilme aamalarndan olan elektrik besleme plan,
elektrikli tren iletmeciliinin ekonomik ve hzl yrtlmesini salamak iin katener
tesislerinde gerekli ayrc, kesici gibi eitli kumanda cihazlarnn yerlerini gsteren plandr.
Bu planda tek hat emasndaki bilgiler bulunduu gibi, ayrca her eit ayrclar, seksiyon
izolatrler, gar ve istasyonlar, cer postalar, makas balar, elektriklenecek ve
elektriklenmeyecek hatlar, fider hatlar, gerilim ve servis trafolar ile yol uzunluklar
bulunur.
Topraklama planlar ise rayl sistemlerin yksek gerilime yakn yerlerde endksiyon
veya direkt temastan kaynaklanan tehlikeleri nlemek iin havai hatlara veya raylara
uygulanan topraklama ile ilgili teknik bilgileri ieren bir plandr.
Bu modl ile katener tesislerinde elektrik besleme planlarn okuyabilecek,
ynetmeliklere uygun enerji kesip verebilecek, gerekli gvenlik nlemlerini alabileceksiniz.
RENME FAALYET1
RENME FAALYET-1
AMA
Bu faaliyet sonunda gerekli ortam salandnda elektrik besleme planndaki
sembolleri renerek elektik besleme plann okuyabilecek ve plandaki elektriksel blgeleri
reneceksiniz.
ARATIRMA
1. ENERJ KESM
1.1. Besleme Plan Sembolleri
Besleme plan elektrikli tren iletmeciliinin gvenli, ekonomik ve hzl bir ekilde
yrtlmesini salamak amacyla katener tesislerinde gerekli ayrc, kesici gibi eitli
elektrikli cihazlarn yerlerini gsteren plandr (ekil 1.1, ekil 1.2). Bu planda tek hat
emasndaki bilgiler bulunduu gibi her eit fider hatlar, gerilim ve yardmc servis
trafolar ile alt ve st geitler de bulunur.
Semboller
Anlam
Motorlu ayrc
Tek kumandal
iftli ayrc
Yk ayrc
(enterptr)
Kesici
(disjonktr)
Yardmc servis
trafosu
(GT) Gerilim
trafosu
Elektriksiz hatlar
Fider hatlar
Topraklamasz
ayrc
Topraklamal
ayrc
Hava aralkl
seksiyonman
Trafo merkezi
Ntr postas
Cer postas
Beton direk
Fider hatt
Toprak teli
izolman
Top. prizleri ve
inii
Kafes direk
Konsollu direk
Portal (portik rijit)
Tekli I.S.
Portiksupl
iftli I.S.
Reglarize
katener
Normal ankraj
Fiks katener
Ykseltilmi
ankraj
Yol ve katener
ekseni
Toprak hatt
Tablo 1.1: Besleme plan sembolleri
TS kumanda merkezi
Blgesindeki tren trafiinin sinyaller ve kumandal makaslar ile idaresini
gvenli bir ekilde merkezden salayan nitedir.
Elektriki manevralar
Acil manevralar
10
Programl manevralar
Daha nceden emirle belirlenmi bakm ve onarm yapmak maksadyla veya
blge mdrlnce i program onaylanm nc ahslarn katenerli
gzergh zerinde yapaca almalar iin tespit edilen blgedeki sistem
zerinde yaplan manevralardr.
11
14
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
neriler
alma ortamnz belirleyiniz (rayl
sistemler kullanlan iletmeler).
Yaplacak aratrmann kaynaklarn
belirleyiniz.
Yaplacak aratrmann ana hatlarn
belirleyiniz.
Aratrma sonunda kazanlan bilgileri
snf ortamna taynz.
alma ortamnz belirleyiniz.
Yaplacak aratrmann kaynaklarn
belirleyiniz.
Yaplacak aratrmann ana hatlarn
belirleyiniz.
Aratrma sonunda kazanlan bilgileri
snf ortamna taynz.
15
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Deerlendirme ltleri
evrenizdeki rayl sistem kullanm alanlarn ziyaret ettiniz mi?
Ziyaretinizde elektrik besleme plan sordunuz mu?
Yetkilinin size verdii plan yetkiliye sorular sorarak incelediniz mi?
Elektrik besleme plan zerindeki sembolleri rendiniz mi?
Elektrik besleme plan zerindeki kesim blgelerini belirlediniz mi?
Telekomand merkezinin grevlerini rendiniz mi?
Katener hattnn enerji kesimi ve verme ileminin nasl yapldn
rendiniz mi?
Evet Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
16
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
Sembolnn anlam nedir?
1.
A)
B)
C)
D)
Tekli IS
iftli IS
Fider hatt
Tali hat
A)
B)
C)
D)
2.
3.
A)
B)
C)
D)
Seksiyoner
Tekli IS
Kesici
Motorlu ayrc
Sembolnn anlam nedir?
4.
A)
B)
C)
D)
Seksiyoner
Tekli IS
Kesici
Yk ayrc
Sembolnn anlam nedir?
5.
A)
B)
C)
D)
Gerilim trafosu
Cer postas
Ntr postas
Trafo merkezi
17
6.
7.
8.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
18
RENME FAALYET2
RENME FAALYET-2
AMA
Bu faaliyet sonunda gerekli ortam salandnda topraklama planndaki bilgileri
inceleyip renecek ve uygulayabileceksiniz.
ARATIRMA
2.EMNYET TEDBRLER
2.1. Emniyet Tehizatlar
Elektrifikasyon tesislerinde yksek gerilime yakn enerjisiz metal aksamlarn
endksiyondan veya direkt temas dolaysyla yksek gerilime maruz kalabileceinden
bunlarn korunmas iin koruma topraklamas yaplr. TCDD katener tesislerinde bu
korumalar havai hat veya ray devreleri zerinden topraklama prizlerine yaplmaktadr.
Ak hatta (hatt caride) koruma topraklamalar 62,44 mm kesitindeki Al/ raven
iletkenle yaplr. Toprak iletkeni direkler zerinden ekilerek nihayet direklerine ankrajlanr.
Direkler zerinde bulunan tm metal paralar ve direk topraklama iletkenine
8mmlik alminyum telle irtibatlanr (Resim 2.1). Havai hat toprak iletkeni maksimum 1000
mde K3 tipi tek yaprak izolatrle izole edilir. zole edilmi bu etabn ortasndaki direkten
priz grubuna irtibat yaplr. TCDD tesislerinde genellikle 10 mmlik galvanizli elik tel ile
direkten prizlere irtibat yaplmtr.
19
Toprak hatt da blge blge birbirinden ayrlmtr. Bu blgeler genellikle seyir teli
deiimiyle ayn yerdedir ve birer izolatrle birbirinden ayrlmtr (Resim 2.2).
20
+ Ray
AC Sinyal
Devresi
- Ray
+ Ray
AC Sinyal
Devresi
- DC Ray
- Ray
2,00 m.
2,00 m.
3
1 Seyir teli
2 Katener alan snr
7,5 m.
4,00 m.
21
22
Resim 2.3: Topraklama stakasna bal 50 mm iletkenin raya mengene ile balanmas
23
Resim 2.4: Topraklama stakasnn katener hattna aslmas ile hattn topraklanmas
24
Katenerde endksiyon
topraklanp raya balanr. Raylar canllarn her zaman temas ettikleri iletken olduklar iin
trafo merkezi klarnda, istasyon ilerinde topraklanr (ekil 2.2).
154 KV
R
S
R
T
TR MRKZ.
TR MRKZ.
Ntr Blge
25 KV
25 KV
istasyon ii
istasyon ii
Empedans bobini
26
27
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
neriler
alma ortamnz belirleyiniz.
Yaplacak almada kullanlacak ara ve
gereleri nceden hazrlaynz.
Yaltm eldivenini giyiniz.
Baretinizi giyiniz.
Baretinizi karmaynz.
almann emniyet iinde yaplmasn Alet ve avadanlklar usulne gre
salaynz.
kullannz.
Mutlaka enerjisiz ortamda alnz.
28
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1. Ziyaretinizde topraklama plan sordunuz mu?
2. Yetkilinin size verdii plan yetkiliye sorular sorarak incelediniz mi?
3. ncelediiniz rayl sistemde havai hat ile yaplan topraklamalar
aratrdnz m?
4. Topraklama sistemde kullanlan iletkenleri incelediniz mi?
5. Rayl sistemdeki ray zerinden yaplan topraklamalar incelediniz mi?
6. Topraklama ubuunun kullanlmasn rendiniz mi?
7. Geri dn akmnn ne olduunu rendiniz mi?
8. Topraklama ubuunun kullanlmasn rendiniz mi?
9. Tesislerde emniyet tehizatlarn tandnz m?
10. Gvenlik nlemlerinin nasl alndn rendiniz mi?
Evet Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
29
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.
2.
3.
4.
5.
30
6.
7.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
31
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Evet Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz modl tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir
sonraki modle gemek iin retmeninizle iletiim kurunuz.
32
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
B
A
D
C
D
C
D
B
D
A
C
D
C
D
B
33
KAYNAKA
KAYNAKA
34