3.

i Sal ve Gvenlii Sempozyumu

21-23 Ekim 2011, anakkale

Yapm lerinde skele Kurulumu ve

Gvenlii likisi
Ercan Erdi1, Hilmi Cokun2, . Halil Gerek3

zet
naat sektrnde i kazalarnn byk blm yksekten dme sonucu meydana gelmektedir. Bunlarn bir ksm da amaca uygun bir ekilde yaplmayan iskelelerden kaynaklanmaktadr. naat ilerinde iin niteliine bal olarak, eitli nitelikte ve eitli malzemeler
kullanlarak yaplan iskelelerde, iskele trne karar vermeden nce bunlardan hangisinin
daha gvenli, ekonomik ve kullanl (pratik) olaca konusunda ayrntl bir n alma
yaplmaldr. Buna ilave olarak, amaca uygun belirlenen iskelelerin kurulmas ve kullanm
srasnda dikkat edilecek hususlarn bilinmesi ve alnacak nlemlerin belirlenmesi gerekmektedir.
lkemizde, zellikle iskele ekibinin bu konularda bilgilendirilmeleri iin gerek uzmanlarn,
gerekse uygulamada grev alan tecrbeli personelin grlerini ve birikimini inceleyen
aratrmalara ihtiya duyulmaktadr. skelelerin kurulum ve skm srasnda dikkat edilecek hususlar ve iskele zerinde alnmas gereken nlemler ile ilgili olarak yaplan aratrmalar lkemizde henz istenen seviyede deildir.
Bu almada, Hatay blgesinde, genelde konut antiyelerinde, iskelelerin kurulumundan
sorumlu teknik personeller ile Yapm lerinde skelelerin Kurulumu ve Gvenlii likisi
isimli bir anket almas yaplmtr. Anket kapsamnda iskelelerin istenen nitelikte kurulmas iin, kurulumu esnasnda dikkat edilecek hususlar, iskele zerinde ve evresinde i
gvenlii konusunda alnan nlemler belirlenmitir. alma sonucunda iskele ekiplerinin
ve antiyede grevli teknik personelin bu konularda daha fazla eitim grmelerinin uygun
olaca sonucuna ulalmtr.
Anahtar Kelimeler: skele kurulumu, kalite, yksekten dme, iskele skm, konut antiyesi.

1
2
3

Mustafa Kemal niversitesi, naat Mhendislii Blm, skenderun. - eerdis@mku.edu.tr

Mustafa Kemal niversitesi, naat Mhendislii Blm, skenderun. - hcoskun@mku.edu.tr
Korkut Ata niversitesi, naat Mhendislii Blm, Osmaniye. - ihgerek@hotmail.com
- 285 -

Yapm lerinde skele Kurulumu ve Gvenlii likisi

Giri
Dnya apnda inaat sektrndeki iilerin dier iilere oranla kat daha fazla hayatlarn kaybettikleri ve iki kat daha fazla yaralandklar bilinmektedir. naatlarda i kazalarnn byk blm yksekten dme sonucu meydana gelmektedir. lkemizde ylda
1000 in zerinde, ABde ise her yl 1300 kii inaat kazalarnda hayatn kaybederken,
kazalar arasnda en sk yaanann ise yksekten dme olduu belirtilmektedir (Toprak
Seyahat Yayn ve Yapmlar, 2011; Cihan Haber Ajans, 2010). OSHA (Avrupa Sal ve
Gvenlii Ajans) istatistikleri, 3,4 metre zerinde alrken den insanlarn %85inin
hayatn kaybettiini gstermektedir. Bu kazalarn byk bir blm ise iskelelerden
dme neticesinde meydana gelmektedir. skelelerdeki kazalarn % 28 inin de kurulum
ncesi kontrollerin yetersizliinden kaynakland bilinmektedir (Turul, 2009). Bunun
yannda iskele elemanlarnn yeterince salam tutturulmamas, ihmalkarlk ve dikkatsizlik de iskeleler zerinde yaplan ilerde lmcl kazalara neden olmaktadr. Bu nedenle, bu alma ile iskelelerde i kazalarna neden olabilecek faktrlere kar farkndalk
yaratlarak, antiyelerdeki iskelelerin kurulumu ve kullanm srasnda alnmas gereken
nlemler ve bunlarn i gvenlii ile ilikisi zetlenmitir.

skele ve Gvenlii likisi

naat antiyelerinde genelde iin niteliine bal olarak, svac iskelesi, sehpa (spa) iskele, asma iskele, rampa iskele, kma iskele gibi eitli nitelikte ve eitli malzemeler
kullanlarak iskeleler yaplabilmektedir. skele trne karar vermeden nce, ilk olarak,
bunlardan hangisinin daha gvenli, ekonomik ve kullanl (pratik) olaca konusunda
ayrntl bir n alma yaplmaldr. Bu nedenle seilen iskelenin karmaklna bal
olarak kurma, kullanma ve skme plan Yap lerinde i Sal ve Gvenlii Tz gerei uzman bir kii tarafndan ve bu tzk hkmlerine gre yaplmaldr (Uykun,
2008).
Bu kii, iskele ekibi ve/veya taeronuna, iskelenin kurulmas, kullanm ve sklmesi srasnda karlalabilecekleri i kazas olaslklarn ve dikkat edilmesi gereken hususlar
hatrlatarak, iin hangi aamalarnda ne tr i gvenlii aralarn kullanacaklarn aka
belirtmelidir. Ayrca bu aralarn teslim edildiine ve bunlar kullanacaklarna dair bir
belge de dzenleyerek karlkl olarak imzalatmaldr (cal, 2010).
Bu aamada yaplmas gereken ilk i, uygun artlarda depo edilen iskelenin boyutlarnn; zemininin salamlna, kullanm amacna ve projesine uygun olarak oluturulmasna dikkat edilmelidir. Yine iskele iin kullanlan malzemesinin standardizasyonu
da (uygun ve boyasz olmas vb.) bu aamada byk nem arz etmektedir. Bu nedenle
iskele kurulumundan nce muhakkak bu ynde bir teknik rapor dzenlenmelidir.
skelelerin kurulumu, kullanm ve skm srasnda toplu ve kiisel korunma nlemleri
de alnmaldr. Toplu koruma nlemleri ile ilgili olarak zellikle kurulum esnasnda Yap
lerinde i Sal ve Gvenlii Tz ne gre hareket edilmeli, teknik adan ise
aadaki hususlara dikkat edilmelidir (Vink ve ark., 1997; De Looze ve ark., 2001; Van
der Beek ve ark., 2005; Chang ve ark., 2009; cal, 2010):
skele dengeli olmal, yanal deplasman yapp yapmadna dikkat edilmeli,
skele korkuluklar ve sprgelikleri uygun ve yeterli olmal,
Bir a sistemi oluturulmal,
- 286 -

Ercan Erdi, Hilmi Cokun, . Halil Gerek

skele gabarisi uygun bir ekilde belirlenmeli,

Demesinde aralk ya da aklk olup olmadna baklmal,
Balant elemanlarnn ve aprazlarn uygunluu ve yeterlilii aratrlmal,
Boru ve madeni/teleskopik iskelelerin kurulumu sz konusu ise uygun ekilde topraklanmal,
skele merdiveninin eimine ve boyasna da dikkat edilmeli, st ve alt ucu salamca sabitlenmeli,
skelenin i makinelerinden emniyetli mesafede olup olmadna baklmal, ve
Arza/kaza halinde ulam imkan salanmaldr.
Kiisel nlemler olarak da dmeyi snrlandran veya durduran yntemler tercih edilmelidir (Uykun, 2008; Vink ve ark., 1997; De Looze ve ark., 2001; Van der Beek ve ark.,
2005; Chang ve ark., 2009; cal, 2010). Bu dorultuda;
skele yetkili personelin ynetim ve gzetiminde kurulmal,
Yksekte alma eitimi alm iilerle allmal,
skele zerinde alacaklarn bu i iin salk raporu olup olmadna baklmal,
skele zerinde alanlara baret, emniyet kemeri, gvenlik halat ve benzeri kiisel
koruyucu donanmlar verilmeli,
Kurulmakta olan iskele zerinde alma yaplmamal,
Kurma, skme veya deiiklik yaplmas srasnda iskelenin kullanma hazr olmayan ksmlar, Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmeliine uygun ekilde genel
uyar iaretleri ile iaretlenmeli ve tehlikeli blgeye giriler fiziksel aralarla nlenmeli,
Malzeme dmesini nleyecek tekmelikler yaplmal,
skele tama gc aka grlecek bir ekilde etiketlenmeli,
skelenin tamirat ve rutin bakm yaplmal,
Gece almas iin iskele platformu yeterince aydnlatlmaldr.
Son olarak iskelenin kurulmas, kullanlmas ve sklmesi aamalarnda alma mahalli belirli aralklarla dolalarak, alanlarn alma ortam ve yaptklar iin gerei olan
i gvenlii aralarn kullanp kullanmadklar denetlenmeli, kuralsz alma yapld
tespit edilmesi halinde gerekli uyarlar yaplmal, sorumlulara bilgi verilmeli ve bu ilemler belgelenmelidir (cal, 2010).

Materyal ve Metot
Bu almada Yapm lerinde skelelerin Kurulumu ve Gvenlii likisi ni belirlemek
amacyla Hatay ilinde, iskelesi kurulu olan 36 inaat antiyesinde, iskelelerin kurulumu,
ve kullanm srasnda alnan ve alnmayan gvenlik nlemlerinin neler olduunun tespitine dnk bir anket almas yaplmtr. 36 anketin tamam inaat antiyelerinde
yaplan yz yze grmelerle gerekletirilmitir. almada antiyede grevli personelin verdikleri yantlar anket verileri olarak belirtilirken, anketi yapan aratrmacnn
bamsz gzlemleri ayr olarak sunulmutur. Sonular; literatr verileri ve ankete verilen cevaplar ile antiyede yaplan gzlemler neticesinde elde edilen verilerin zeti niteliindedir.
- 287 -

Yapm lerinde skele Kurulumu ve Gvenlii likisi

Anket cevaplarnn ve gzlem sonularnn derlenmesinde, llen verilerin dalmn ve deikenliini grntlemek ve analiz etmek iin frekans tablolar kullanlmtr
(Ykselen, 2000).

Anket Sonularnn Deerlendirilmesi

almann bulgular ksm 36 inaat antiyesinde, iskelelerin kurulumu srasnda dikkat
edilecek hususlar ile iskele zerinde ve evresinde i gvenlii konusunda alnan nlemleri kapsamaktadr. Anket sonular tablolarda sunulurken deerlendirme kolayl
salamas amacyla ilk stunda bulunan deerlere gre bykten ke sorular sralanmtr.
Tablo 1 - antiyelerde Kullanlan skele Tipi
skele Tipi

Sklk

Teleskopik (elik)

32

73

Ahap iskele

12

27

Toplam

44

100

Tablo 1 den de grld zere Hataydaki inaat antiyelerinde sektrde yaanan teknolojik yenilikler paralelinde %73 lk bir oranla Teleskopik iskeleler kullanlmaktadr.
Tablo 2 - skelelerin Kurulumu Srasnda Dikkat Edilen Hususlar
Evet

Sklk

Sklk

Gzlem
verileri

Anket
verileri

Sklk

Gzlem
verileri

Anket
verileri
Sklk

skelelerin kurulumu srasnda dikkat edilen

hususlar

Hayr

skele ve boyutlarnn, yaplacak ie ve amaca

uygunluuna bakyoruz

35

97

35

97

skele zemininin salamln kontrol ediyoruz

35

97

34

94

Balant elemanlarnn ve aprazlarn uygunluuna ve yeterliliine dikkat ediyoruz

35

97

30

83

17

skele korkuluklar ve sprgeliklerin uygun ve

yeterli olmasna dikkat ediyoruz

34

94

26

72

10

28

skelenin dengesine, yanal deplasman yapp

yapmadna bakyoruz

33

91

34

94

skele malzemesinin uygun artlarda depo edilmesine alyoruz

32

88

27

75

12

25

skele demesinde araln olup olmadn

kontrol ediyoruz

32

88

22

61

12

14

39

skele merdiveninin st ve alt ucunun salamca

sabitlenmesini salyoruz

32

88

35

97

12

- 288 -

Ercan Erdi, Hilmi Cokun, . Halil Gerek

skelenin projesine uygun olarak oluturulmasna

alyoruz

31

86

34

94

14

skele gabarisinin uygun bir ekilde belirlenmesine alyoruz

31

86

29

81

14

19

skele merdiveninin eimine ve boyasna zen

gsteriyoruz

27

75

28

78

25

22

Boru ve madeni/teleskopik iskelelerin, uygun

ekilde topraklanmasna alyoruz

24

66

27

75

12

34

25

skele malzemesinin boyasz ve uygun olmasna

zen gsteriyoruz

22

61

24

67

14

39

12

33

Tablo 3 - skele zerinde Gvenlii Konusunda Dikkat Edilen Unsurlar

Evet

Sklk

Sklk

Gzlem
verileri

Anket
verileri

Sklk

Gzlem
verileri

Anket
verileri
Sklk

skele zerinde i gvenlii konusunda dikkat

edilen unsurlar

Hayr

skelenin i makinelerinden emniyetli mesafede

olup olmadna

34

94

35

97

Cisim dmesi iin muhtemel yerlerde baret

kullanlmasna

34

94

25

69

11

31

skelenin tamiratnn ve rutin bakmnn yaplmasna

34

94

21

58

15

42

skele demesinde aralk veya aklk durumuna

33

92

22

61

14

39

skeleye ulamn gvenli olup olmadna

32

89

28

78

11

22

Arza/kaza halinde ulam imkanna

32

89

33

92

11

Kurulmakta olan iskele zerinde alma yaplmamasna

32

89

34

94

11

skele zerinde alacaklarn bu i iin salk

raporu olup olmadna

32

89

28

78

11

22

skelenin, yetkili personelin ynetim ve gzetiminde kurulmasna

31

86

35

97

14

skele zerinde alanlarn kullanaca kiisel

koruyucu donanmlarna

30

83

28

78

17

22

skelenin ilgili yasal mevzuata uygunluuna

30

83

23

64

17

13

36

Boluklarn bariyerlerle emniyet altna alnmasna

28

78

29

81

22

19

skele zerinde alan personel iin dmeyi

nleyici sistem gelitirmeye

24

67

21

58

12

33

15

42

skele tama gcnn grlecek bir ekilde bir

etiketle belirtilmesine

20

56

21

58

16

44

15

42

Gece almas iin yeterli aydnlatmann olup

olmadna

17

47

17

47

19

53

19

53

ilerin yksekte alma eitimi alp almadna

16

44

18

50

20

56

18

50

- 289 -

Yapm lerinde skele Kurulumu ve Gvenlii likisi

Tablo 2de anket ve gzlem verilerinden de grld zere iskeleden sorumlu teknik
personellerin iskelelerin kurulumu srasnda baz eksikliklere ramen teknik adan belirtilen kurallara uyduklar grlmektedir. Yaplan gzlemlerde ise iskele alanlarnn
kurulum aamasnda nispeten gsterdikleri zeni kullanm aamasnda gstermedikleri grlmektedir.
Tablo 3de ise katlmclarn ankete verdikleri cevaplarda ii sal ve i gvenlii konusuna fazlasyla nem verdiklerini, ancak iskele zerinde alan iilerinden yksekte
alma eitimi alp almad ynnde bir belge istemedikleri (%56), gece almas iin
yeterli bir aydnlatma sistemlerinin olmad (%53) ve iskele tama gcn gsterecek
bir etiketin iskelelerde olmadn (%44) belirtmilerdir. Elde edilen gzlem verilerine
bakldnda ise aslnda bu konudaki eksikliklerin daha fazla olduu anlalmaktadr
(Tablo 3). Yaplan gzlemler, sektrde yaanan lmcl kazalarn iskele alanlarnda
daha fazla farkndalk yaratt, dolaysyla bu kiilerin bilin dzeyinin dier inaat-imalat ilerinde alanlara oranla daha fazla olduunu gstermektedir.
Tablo 4 - skele Kurulumu Srasnda Ekip Verimliliini Drecek Unsurlar
skele kurulumu srasnda ekip verimliliini drecek
unsurlar

Sklk

skelede kullanlacak aletlerin ve malzemelerin zamannda gelmemesi

35

17

skelenin yapmnda kullanlacak aletlerin bozulmas

35

17

skeleyi kuracak ekip elemanlarnn zamannda gelmemesi

33

16

Ortamdaki malzeme/ekipmann ok kalabalk yapmas

25

12

skele yapmnn farkl duru pozisyonlar gerektirmesi

25

12

skelenin kurulduu ortamn ar scak/souk/yal/

rzgarl/nemli olmas

21

10

skele etrafnda alan ii saysnn okluu

19

skelenin kurulumu iin antiye efinin emrinin beklenilmesi

16

Toplam

209

100

Buna ilave olarak iskele kurulumu srasnda verimlilii drecek unsurlarn neler olduu sorusuna ise; katlmclarn %17si iskelede kullanlacak aletlerin ve malzemelerin
zamannda gelmemesinin, %17si iskelenin yapmnda kullanlacak aletlerin bozulmasnn-standardizasyonun olmamasnn ve %16s ise iskeleyi kuracak ekip elemanlarnn
zamannda gelmemesinin olduu ynnde cevap vermilerdir.
Anket almas yaplrken gzlenen baz eksiklikler fotoraflanmtr. ekillerde grld gibi iskelelerin kurulumu ve kullanm esnasnda pek ok eksiklik olabilmektedir.
Bu tr eksiklikler neticesinde, sonucu tm paydalar zebilecek trden i kazalar ile
karlama olasl artmaktadr.

- 290 -

Ercan Erdi, Hilmi Cokun, . Halil Gerek

- 291 -

Yapm lerinde skele Kurulumu ve Gvenlii likisi

Sonular
skelelerin kurulumu, kullanm ve skm konularnda yaanan temel problemlerin banda, bu konuda yaplan ve var olan yasal dzenlemeler ramen skelelerin asl/alt iverenlerce veya devlet tarafndan yeterince denetiminin salanamamas gelmektedir.
Yaplan anket ve elde edilen gzlemler neticesinde de, iskelelerde kurulum ve kullanm
aamalarnda dmeye kar gerekli tedbirlerin yeterince alnmad, alma platformlarnda bir takm eksikliklerin olduu grlmtr. Bu dorultuda iskelelerin kurulmas,
kullanm ve kontrol ilerini yapacak kiilerin yetkinliklerinin artrlmas gerekli olduu
grlmektedir. Bu da yaplacak yasal dzenlemeler ve denetimlere ilave olarak, bu konuda antiyede grevli teknik personelin daha fazla eitim grmeleri ile mmkn olacaktr.
Kaynaklar
Chang, F. L., Sun, Y. M., Chuang, K. H. and Hsu, D. J., (2009), Work fatigue and physiological symptoms in different occupations of high-elevation construction workers,
Applied Ergonomics, Vol. 40, No. 4, pp. 591-596.
Cihan Haber Ajans,. (2010), naatlarda Salam skele Kurulmamas Yksekten Dmeleri Artryor, http://www.sondakika.com/haber-insaatlarda-saglam-iskele-kurulmamasi yuksekten-2361078/ [Eriim Tarihi:15.06.2011].
De Looze, M. P., Urlings, I. J. M., Vink, P., van Rhijn, J. W., Miedema, M. C., Bronkhorst, R. E.
and van der Grinten, M. P., (2001), Towards successful physical stress reducing products: an evaluation of seven cases, Applied Ergonomics, Vol. 32, No. 5, pp. 525-534.
cal, M. E., (2010), Yap lerinde Salk ve Gvenlik Plan, http://www.emlakforumu.net/
yapi-islerinde-saglik-ve-guvenlik-plani-t183.0.html [Eriim Tarihi:18.06.2011].
Toprak Seyahat Yayn ve Yapmlar,. (2011), naat Dnyasnda Yksekte alma Uzmanlar http://www.toprakyc.com/ver2/index.php?option=com_content&view=article
&id=30&Itemid=19&lang=tr [Eriim Tarihi:19.06.2011].
Turul, C., (2009), Yksekte alma, www.isguvenlikciler.com/.../YKSEKTE%20ALIMA
%20 proje.doc [Eriim Tarihi:15.06.2011].
Uykun, O., (2008), Yksekte Yaplan almalarda SG Uygulamalar, Sal ve Gvenlii Eitimi (ASGEM), Tuzla.
Van der Beek, A. J., Mathiassen, S. E., Windhorst, J. and Burdorf, A., (2005), An evaluation
of methods assessing the physical demands of manual lifting in scaffolding , Applied Ergonomics, Vol. 36, No. 2, pp. 213-222.
Vink, P., Urlings, I. J. M. and van der Molen, H. F., (1997), A participatory ergonomics
approach to redesign work of scaffolders, Safety Science, Vol. 26, No. 1-2, pp. 75-85.
Ykselen, C., (2000). Pazarlama aratrmalar. Detay Yaynclk, 154 s., Ankara.

- 292 -