M.

T.

R ODA
SLE
SI
D

M.O.B. M
ET

MH
URJ
EN
AL

TEKNK

Dkmde Besleyiciler ve
Ekzotermik Besleyici Malzemeler

K. Can CANDEER
Metalurji Mhendisi

zet:
Dkm paralarnn beslenmesi
ve beslemede ekzotermik besleyici
malzemelerin kullanm nemli,
karmak ve bu nedenle dkmclerin
ilgi gsterdii bir konudur.
Doru besleyici tasarm, dkmde kaliteyi ykseltmek ve retim maliyetlerini azaltmak iin, ok nemlidir.
Bu derleme almasnda, dkmde temel besleyici hesaplama kurallar
ve ekzotermik besleyici malzeme lerinin uygulanmasna ynelik bilgiler
sunulmutur.
Giri:
Dkmde besleme; hatasz ve
kaliteli bir dkm rn elde edilmesi
ve ekonomik bir retim srecinin
salanabilmesi iin, gnmz dkmcleri iin ok nemli ve bu nedenle
ilgi gsterilen bir konudur.
Metaller ve alamlar, souma ve
katlama esnasnda bir bzlmeye
yani hacimsel olarak klmeye
urarlar. Bu doal olay hacimsel ekme olarak adlandrlr.
Dkm yaplrken, katlaan
metalin hacimsel ekmesi ile meydana
gelecek boluklar doldurabilecek
kadar sv metalin sistemde var olmas
gerekir. Szkonusu ekme ile
oluacak boluklarn, adeta bir
kaynaktan (rezervuar) sv metalle
beslenmesine dkmn beslenmesi,
bu sv metal kaynana da besleyici
ad verilir. Besleyici, esas dkm
paras katlaana dek sv halde
olmal yani dkm parasndan daha
sonra katlamaldr.

T.M.M.O.B. METALURJ MHENDSLER ODASI

1. Besleyici Uygulamalarnn
Tarihsel Geliimi:
Bilindii gibi, dkm, en eski metal ekillendirme yntemlerinden
olup, M.. 3000 yllarnda ve takip
eden yzyllarda el aletleri, silah ve
heykel v.b. rnleri elde etmek
amacyla, dkm yntemi uygulanmtr. Fakat dkmde beslemenin
nemine ilikin ilk bilgiler 1920'de
FAHRGUAR tarafndan belirlenmitir. Buna gre;
Ayn yzey alanna sahip, eit
ktleler, ayn zamanda katlarlar.
Ayn yzeyli, eit ktleler den,
biri, balangta daha scak ise daha
ge katlar.
Farkl yzey alanna sahip, eit
ktlelerden, yzey alan daha fazla
olan ktle daha abuk katlar.
Yzey alanlar eit olan, hacimleri farkl olan ktlelerden, hacmi
kk olan nce katlar.
Yzey alanlar eit olan, farkl
hacimlerin, il soutmas yaplm ise
byk hacimli olan daha nce
katlaabilir.
Fahruguar'dan yaklak 20 yl
sonra, 1930'larn sonunda CHVORINOV'a katlama ile ilgili nl
kuraln basit bir ekilde formle
etmitir. CHVORINOV'a gre;
2
t = k (V/A)
t = Dkm parasnn katlama
sresi
V = Dkm parasann hacmi
A = Dkm parasnn yzey alan
k = Kalp malzemesine, metal ve scakla bal sabit

2.Dnya sava, dkmde besleme

tekniklerinin geliimine neden olmutur. Bu yllarda, kimyasal olarak
beslemeye yardmc olan malzemelerin devreye girmesi en nemli
gelimedir. Ekzotermik karmlar,
elik dkmlerin beslenmesinde en
nemli yardmc konumuna gelmitir.
konumuna gelmitir.
1940'larn sonunda Amerika'da
NRL laboratuarlarnda PELLN ve
ekibi, elik dkmlerde, besleyicilerin, besleme mesafesi iin gereken
kurallar gndeme getirdiler.
1950'lerde WLODAWER tarafndan gelitirilen, besleyici hesaplama
yntemi, gnmzde de kabul gren
en baarl yntem olup, grafikler ve
tablolar yardmyla, hzl ve pratik bir
hesaplama sistemidir.
WLODAWER, dkm parasnn
her ksmn ayr ayr deerlendirmek
tedir.
WLODAWERe gre, her ksmn
katlama sresi;
2
t=kM
t = Dkm parasnn katlama
sresi
M = Modl (Hacim/Yzey oran)
k = Kalp malzemesine, metal ve
scakla bal sabit bants ile ifade
edilmektedir.
2. Besleyici Tasarm:
Salam bir dkm elde edebilmek iin, besleyici tasarm ok
nemlidir. Bu nedenle, gnmzde
bile, hala, birok dkmc, besleyici
tasarmlarn ve boyutlarn kendi
deneyimlerinin nda gerekletirir.
Bir dkm paras retiminde, beslemetalurji 2001/ 126

y
g

d
m

y
m

k
t

t
b
k
d
k
d
i
k
a
o
y
e
n
e

m
k
m

y
d

a
e
n

a
n
e
r

n
k

e
e

k
e
i
i

M.O.B. M
ET

M.
T.

R ODA
SLE
SI
D

e
k
i
,
n

MH
URJ
EN
AL

TEKNK

yiciler u temel koullar yerine

getirmelidir.
*
Besleyiciler, mutlaka esas
dkm parasndan sonra katlamaldr.
*
Besleyiciler, dkm parasnn ekilmesini karlayacak kadar
sv metal kapasitesine sahip olmaldr.
*
Besleyici tasarmnda, besleyici says, besleyici boyutu ve kesilme maliyeti minimum olmaldr.
*
Besleyiciler, besleme mesafesi kurallarna uygun ve ynlenmi
katlamay temin edecek ekilde
tasarlanmaldr.
Ynlenmi bir katlamay temin
etmek, metal alam ve katlama
ekline, kalp artlarna ve dkm
tasarmna baldr. Sv metalin kalp
boluuna dolmasyla, katlama,
kalp duvarlarndan balamakta ve ie
doru ilerlemekte, kat bir metal
kabuk olumaktadr. Is, kalp
duvarlarndan uzaklatka, kabuk
ieriye doru fazlalamaktadr. Dkm kenarnda, daha byk yzey
alan, kalba daha hzl s transferine
olanak salarken , katlama hzda
yksek olmaktadr. Kenar veya u
etkisi ve besleyici etkisinin kombinasyonu ynlenmi katlamay temin
etmektedir.
Dklecek parann kalpland
malzeme (genellikle silis kumu - kara
kum) ile besleyicilerin kalpland
malzeme ayn ise bu besleyiciler
doal besleyiciler veya souk besleyiciler olarak bilinirler ve geleneksel
dkmhanelerde ska uygulanrlar.

metalurji 2001/ 126

Bu tip uygulamalarda, kalp ve

besleyici sv metalle dolar dolmaz,
katlama, kalp ve besleyici yzeylerinden balar, besleyici ise hem
kendi hem de dklecek parann ekmesini karlar. Sv metalin ss hzla,
kalp duvarlarndan, besleyicinin yan
duvarlarndan ve stten kaar.

ekil 1 : elik dkmlerde doal

besleyicilerin ve besleyici gmlek
kullanlm besleyicilerin karakteristik grntleri.
Koni grnmne benzeyen bu
ekme boluu, balang hacmine
gre yaklak % 14-15'dir. Bu ekme
boluunun bir ksmnn da, besleyicinin, katlama srasnda kendisi
tarafndan kullanld da unutulmamaldr. Bu gz nne alndnda,
besleyicinin pratikde balang hacminin yaklak % 10'unu beslemede
kullanmaktadr.
2.1. Besleme Mesafesi ve Besleyici
Saysnn Hesab:
Basit paralar ounlukla tek besleyici ile beslenirler. Karmak ekilli
paralar ise farkl blmlere ayrlarak
hesaplanrlar ve bylelikle gerekli
besleyici saysda hesaplanm olur.
Besleme mesafesi tayininde, drt ana
para ekli esas alnr. Bunlar; plaka,
ubuk, kp ve kredir. Besleyiciler
en son katlaan yere yakn yerletirildii iin kp ve kre ekilli

paralarda besleme sorunu yoktur.

ubuk ekilli dkm paralarnda, besleme mesafesi nemlidir.
Efektif besleme mesafesi (Dmax)
besleyici kenarndan itibaren beslemenin yapld mesafedir.
Bu mesafe;
(Dmax) = 30 K olarak hesaplanr.
Burada K = ubuk kalnldr (mm)

ekil 2: Plaka ekilli paralarda

besleme ilikileri

ekil 3: ubuk ekilli paralarda

besleme ilikileri

T.M.M.O.B. METALURJ MHENDSLER ODASI

M.
T.

R ODA
SLE
SI
D

M.O.B. M
ET

MH
URJ
EN
AL

TEKNK

ekil 4 : il soutma yapldnda,

plaka ekilli paralarda besleme

ekil 5 : il soutmas yapldnda,

ubuk ekilli paralarda besleme
Uygulamada dkm parasn
besleyecek olan besleyici saysnn
tesbiti iin u genel forml uygulanmaktadr.

Besleyici
Says =

Dkm parasnn uzunluu

veya ort. Yarap (mm)
ngrlen besleyici yarap (mm)
+ FD iinden besleme yaplacak
en ince kesit kalnl (mm)

Burada FD besleme mesafesi

faktr olup, eitli metal ve
alamlar iin farkl deerlerde
tablolarla belirlenmi bir sabit

T.M.M.O.B. METALURJ MHENDSLER ODASI

2.2. Besleyici Boyutlarnn

Hesaplanmas
Gnmzde, besleyici boyutlarnn hesaplanmas iin ok gelimi
dkm similasyon programlar
mevcuttur. Buna ramen, MODL
YNTEM, besleyici boyutlar ve
saysn belirlemek iin yaygn olarak
kullanlan, pratik bir yntemdir.
Chvorinov bantsn hatrlarsak;
2
t=k (V/A)
Buradaki, Hacim / Yzey oran
Modl olarak bilinir.
Buna gre;
MODL (M) = Dklecek parann
hacmi (V) / Dklecek parann
souma yzey alan (A)
2
t = k.M
Bu oran Geometrik modl (M geo.)
veya dkm parasnn modl
(M dkm) olarak adlandrlr ve birimi uzunluktur. (cm). Besleyici
boyutu hesaplanrken, dkmcler,
dkm parasnn katlamasndan
ziyade besleyicinin katlama sresinin daha uzun olmasn isterler. Bu
gz nne alnarak;
Besleyici Modll (M bes.) = 1.2 x (M
dkm) olarak hesaplanr.
1.2 deerindeki gvenlik kat
says birok elik alam iin geerli
olup, Pik ve sfero dkmlerindeki
grafit genlemesi nedeniyle, bu deer
pik dkmler iin 0.6, sferolar iin 0.8
olarak alnr.
2.3 Besleme htiyacnn Tesbiti
2.3.1 elikler, Temper dkmler,
Beyaz dkme demirler ve hafif
alamlar iin;
A- Dkm parasnn ve besleyi-

cinin modlnn hesaplanmas

a- Dklecek para, basite indirgenerek modl bulunur.

M dkm =V /A
b-Besleyici modl hesaplanr.

M bes. = M dkm x1.2

B - Besleme iin sv metal hacminin
hesaplanmas
a- Besleyici iinde dkm parasn
besleyecek sv metalin, toplam besleyici metaline (balang hacmi) oran
olarak ifade edilir. Bu oran;
Besleyici gmlek uygulamalarnda % 33
Kum besleyicilerle dkm uygulamalarnda % 16
Doal besleyicilerle % 10-14'tr.
b- Metal alamlarnn ekme oran %
ekme olarak ifade edilir ve bu
deerler tablolar halinde belirlenmitir.
METAL
% EKME
ALAIMI
ORANI
Karbon elikleri
6.0
Alaml elikler
9,0
Yksek alaml elikler
10.0
Temper dkme demirler
5.0
Alminyum
8.0
Bakr
4.0
Pirin
6.5
Bronz
7.5
Al-bronzlar
4.0
Sn-bronzlar
4.5
Tablo 1 : Baz metal alamlarnn
ekme yzdeleri
c- besleyici iinde bulunan metalin
arl (Wbes), bu besleyicinin
besledii esas dkm parasnn
arl (Wdkm);
metalurji 2001/ 126

b
l
g
u
m
b
d
m

v
h

m
m
t
z
y
t

m
n
l
h
b
i

M.O.B. M
ET

M.
T.

R ODA
SLE
SI
D

MH
URJ
EN
AL

TEKNK

W dkm = C x W bes . 100

S
100
ile hesaplanr.
Besleyicilerin boyun ksmnn
boyutlar hesaplanrken, st besleyicilerin boynunu hesaplamaya
gerek yoktur. Fakat besleyici gmlek
uygulamalarnda krc maa kullanmak faydaldr. Yan besleyicilerde ise,
besleyici boynu boyutlar, boyun modlne aadaki oranlarn uygulanmas ile elde edilir.

M dkm : M boyun : M bes = 1.0 : 1.1 : 1.2

%
u
-

M boyun (Boyun modl), Grafik 2

ve bununla ilgili ekil yardm ile
hesaplanr.
2.3.2. Pik ve sfero dkmler
a- Dklecek parann modl bulunur.

Mdkm= V/A
b- Besleyici modln hesaplanmas:
Bu tip dkmlerde grafit genlemesi meydana geleceinden, sv
metalin mevcut olduu zamann
tamamnda ekme olumaz. ekme
zaman, katlama zamannn bir
yzde oran olup, bu oran grafiklerden
tesbit edilir. (Grafik 1:Pik ve sfero
dkmlerde yzde ekme ve ekme
zaman tayini.)
%C-% (Si+P) grafiinde, elimizdeki analize gre, x ve y ekseninden dikmelerle bir A noktas bulunur ve dkm parasnn modl
hesaplanr. A noktasndan st grafie
bir dikme klarak 0.10 dan 3.0
ilerleyen modl izgileriyle para-

metalurji 2001/ 126

mzn modln temsil eden izgi

birletirilerek B noktas elde edilir. B
noktasndan sadaki ve soldaki grafiklere gidilir.
Sadaki grafik ekme zamann,
soldaki grafik ise % genleme ve
ekmeyi verir. Dkm scaklmz
bellidir. Sa ve soldaki grafiklerde bu
scakla tekabl eden eriler mevcuttur. B noktasndan bu erilere birer
izgi izilerek D ve C noktalar elde
edilir. D ve C den alt eksenlere izilen
izgilerle, D noktas iin % ekme
zaman, C noktas iin % ekme veya
genleme bulunur.
Besleyici modl aadaki formlle bulunur.

M bes = M dkm x 1.2 (ST/100)

Burada ST ekme zamandr.
c- Besleme metali hacminin hesaplanmas
Besleyici iinde dkm parasn
besleyecek sv metalin, toplam besleyici metaline (balang hacmi) oran % C olarak ifade edilir. Bu oran;
Besleyici gmlek uygulamalarnda %33
Kum besleyicilerle dkm uygulamalarnda % 16
Doal besleyicilerde % 10-14'tr.
Dklecek metalin ekmesi, % C % (Si+P) grafiinde, bulunan A
noktasndan yukar klarak dklecek parann modl erisi kestirilir.
B bulunur . B den yatay izgilerle D ve
C bulunur. % Genleme ve ekme (S)
ise, C noktasndan bulunur.
Dkm esnasnda kalp eperleri,
kalbn sertliine gre hareket ederler.

Bu sertlik deeri (% Sertlik), sert

reineli kalplarda sfr iken ya kum
kalplarda %2 civarnda olup, genilemeden doan bu deeri ilave ederek
nihai ekme deeri (S) bulunur. Eer
bu deer pozitif veya sfr ise dkmn beslemeye gereksinimi yoktur.
Besleyici iinde bulunan metalin
arl (Wbes), bu besleyicinin
besledii esas dkm parasnn
arl (Wdkm);

W dkm = C x W bes . 100

S
100
d- Besleyici boyunlarnn hesaplanmas
Besleyicilerin boyun ksmnn
boyutlar hesaplanrken, st besleyicilerin boynunu hesaplamaya gerek
yoktur. Fakat besleyici gmlek uygulamalarnda krc maa kullanmak
faydaldr. Yan besleyicilerde ise, besleyici boynu boyutlar, boyun modlne aadaki oranlarn uygulanmas
ile elde edilir.

M dkm : M boyun : M bes

= 1.0 : 1.1

(ST/100) : 1.2 (ST/100)

M boyun

(Boyun modl),

Grafik 2 ve bununla ilgili ekil yardmyla hesaplanabilir.

T.M.M.O.B. METALURJ MHENDSLER ODASI

M.
T.

R ODA
SLE
SI
D

M.O.B. M
ET

MH
URJ
EN
AL

TEKNK

3
M

m
d
m
k

o
o

l
t
B
o
a
y

k
h
v
Grafik 1 : Pik sfero dkmlerde, yzde ekme ve ekme zaman tayini.

m
a
l
o
t
z
Grafik 2 :
Besleyici boyun
Modlnn belirlenmesi

l
T.M.M.O.B. METALURJ MHENDSLER ODASI

metalurji 2001/ 126

M.O.B. M
ET

M.
T.

R ODA
SLE
SI
D

MH
URJ
EN
AL

TEKNK

3. EKZOTERMK BESLEYC
MALZEMELER
Ekzotermik besleyici yardmc
malzemeleri, en kaba tanmyla,
dkm hatalarn azaltmak ve dkm
maliyetlerini drmek amacyla
kullanlrlar.
Ekzotermik malzemeler, esas
olarak, metalik alminyum ile demir
oksitlerin alminotermik reaksiyonu
sonucu oluan yksek sdan faydalanarak ve bu sy izole etmek suretiyle, katlama sresini geciktirirler.
Bu malzemeler, besleyiciden, kalp
ortamna ve atmosfere s kan
azalt-makta, sv metal beslenmesine
yar-dmc olmaktadrlar.

2Al + Fe2 O3

2 Fe 4 Al2 O3 + s
veya

8Al + 3 Fe3 O4

9 Fe + 4 Al 2 O3 + s

Ekzotermik malzemeler, genel

olarak, besleyicinin stn ve yan
eperlerini kalptan izole etmek iin
kullanlan eitli ekil ve boyutlardaki
hazr besleyici gmlekler, paneller
ve ak besleyicilerin stn atmosferden izole etmek iin retilmi
besleyici tozlardr.
Ekzotermik besleyici malzemeler, temel olarak, yukardaki
alminotermik reaksiyonu gerekletiren metalik alminyum ve demiroksit ile dier metaloksitleri gibi ekzotermik reaksiyonu gerekletiren malzemeler, izolasyonu temin eden yksek slara dayankl yaltkan malzemeler, refrakter dolgu malzemeleri,
flux yapc malzemeler ve balayclardan retilmektedir.

10

metalurji 2001/ 126

Ekzotermik malzemelerin kimyasal kompozisyonu ok nemlidir.

nk bu malzemeler istenen reaksiyonu, uygun zamanlarda gerekletirmeli fakat kullanld zaman
metalde kimyasal bozulmalar olmamal, yanarken kard gaz oran
minimum olmal ve fluor gibi zararl
gazlar iermemelidir.
3.1. HAZIR BESLEYC
GMLEKLER
Hazr besleyici gmlekler; talep
edilen ekzotermiklik derecesine gre
nceden hazrlanm bir kimyasal
karmdan, vakumla ekillendirme
yntemi ile, eitli ekil ve boyutlarda
retilmi ekzotermik besleme yardmc malzemeleridir. Yksek ekzotermik karakterli, hem ekzotermik
hemde izolasyon karakterli ve
yalnzca izolasyon karakterli olmak
zere temel formlasyon erevesinde retilebilirler.
Hazr besleyici gmleklerde,
alminotermik reaksiyon sonucu
yaklak 1600C'ye (Tepe scakl
noktas) kabilmek mmkndr.
Besleyicinin, bu scakla kabilmesi, beslemeyi temin edebilmesi
asndan nemlidir.
Hazr besleyici gmleklerde
dikkat edilmesi gereken dier kriterlerde reaksiyona girme sresi ve
reaksiyonda kalma srelerdir. Tepe
noktas ve reaksiyona girme sresine
ait deerler, besleyici gmleklerin
kimyasal formlasyonlar ile ilgili
olup, reaksiyonda kalma sresi ise
besleyici gmlein et kalnl ile
balantldr.

Hazr besleyici gmleklerin besleyebilecei sv metal miktar, besleyicinin formlasyonu ile ilgili olup,
besleyici gmlein hacminin yaklak
% 60 - 70'i oranndadr. Daha nce sz
edildii gibi bu oran doal besleyicilerde yaklak %10'dur. Bir genelleme yapmak gerekirse, hazr besleyici gmlekler, kendi hacimlerinin
%33' orannda gvenli bir besleme
salarlar.
3.1.1. HAZIR BESLEYC GMLEKLERN AVANTAJLARI
Ekzotermik malzeme kullanmnn ilk uygulamalar, eitli ekzotermik malzemelerin karmlarndan
hazrlanm tozlar ve yine bu malzemelerden elle veya maa makinalarnda dkmhane ortamlarda
retilmi besleyici gmlekler idi.
Gnmzde ise, hazr besleyici
gmlek reticileri tarafndan, vakumla ekillendirme yntemi ile
retilmi ok eitli boy ve ekillerde
besleyici gmlekler mevcut olup,
dkmhane ortamlarnda, harman
hazrlama, su v.b. balayclarla
kartrma, kalp hazrlama, karm
kalplama, kurutma (frn yatrm
yapma) gibi zaman ve iilik kaybna
neden olan ilemlere gerek yoktur.
Hazr besleyici gmlekler, uygulamada, besleyici hacminin % 30-35
orannda besleyebilme zelliine
sahip olup, besleyici llerini
azaltarak, dkm sonras elde edilen
kaba dkm parasnn daha hafif
olmasn salarlar. Daha ak bir
sylemle, tekrar ergitilmek, iin
kesilip karlan besleyicileri
T.M.M.O.B. METALURJ MHENDSLER ODASI

M.
T.

R ODA
SLE
SI
D

M.O.B. M
ET

MH
URJ
EN
AL

TEKNK

minimize ederler. Ayrca, krc maa

tatbik edilme imkan olduu iin
temizleme, talama ve nakliyenin
mevcut olduu dkmhanelerde,
nakliye maliyetlerini en aza indirirler.
Hazr besleyici gmleklerin,
besleyici llerini azaltmas, nihai
dkm maliyeti asndan avantaj
salamas ve dkmhane verimliliini
artrmas anlamna gelir. Ton bana
ergimi metalle % 30-45 daha fazla
para dklr. Bu da, snrl kapasiteye sahip dkmhanelerde, hazr
besleyici gnlek uygulamas yapmayan ve ayn kapasiteye sahip, benzer
teknik koullardaki rakiplere gre,
ocak yatrm yapmadan kapasite art
demektir.
Hazr besleyici gmlekler, dkm
paras iindeki ekme boluklarn
minimize ederek, daha hatasz ve daha
kaliteli bir dkm temin ederler.
KUM KALIPTA PLASTK DKM

BESLEYC TOZ LE DKM

T.M.M.O.B. METALURJ MHENDSLER ODASI

BESLEYC GMLEK LE DKM

kalnlna bal olup; et kalnl ince

olduunda, uzun konik bir ekil alan
ekme boluu, kalnln artmas ile
ksa konik ve silindirik bir ekil
almaktadr. Aadaki ekillerde farkl
et kalnlklar ile ekme boluklar
arasndaki iliki gsterilmektedir.

BESLEYC GMLEK VE
BESLEYC TOZ LE DKM

ekil 6: Ayn elik dkm parasnda; geleneksel yntemle ve besleyici gmlek ve/veya besleyici toz
uygulamalar ile, besleyicinin katlama srelerinin karlatrlmas.
3.1.2 HAZIR BESLEYC
GMLEKLERN SEM
Ekzotemik hazr besleyici gmlek uygulamalarnda, besleyicideki
sv ksm, katlatktan sonra, karakteristik koni eklindeki ekinti boluu yerine, neredeyse dz bir yzey oluur. Bu dz ekme yzeyinin salanabilmesi iin, besleyici gmlein
minimum et kalnl (W),
W=0.15. d olmaldr. Buradaki d besleyici gmlein i apdr.
Bu durumda, sv metal stunu
dzgn bir ekilde aaya iner.
Besleyicinin katlama zamannn
gecikmesi, besleyici gmlein et

ekil 7 : Farkl et kalnlklarna sahip besleyici gmlekler iin ekme

boluklar
Uygulamada, ekzotermik besleyicinin, besleme kapasitesinin gvenilir bir ekilde tesbit edilmesi iin bir
grafik yntem gelitirilmi olup, sv
metalin ekme durumlar tek tek
noktalarla gsterilmi ve ilgili et
kalnlklarnda bu grafikte gsterilmitir.
Grafik 3'de W=0 (ekzotermik
olmayan besleyiciden), W=0.35xd
maksimum ekzotermik kesit kalnlna kadar eitli besleyicilerin
metalurji 2001/ 126

11

M.O.B. M
ET

M.
T.

TEKNK

karakteristikleri verilmektedir. Buna

gre herhangi bir dkm parasnn
hacmi ve modl bilindiinde uygun
besleyici gmlek belirlenebilir.

Grafik 3 : Dkm paras hacmi ve

dkm paras Modl ile besleyici
gmleklerin dzenlenmesi
Besleyici karakteristii bir kez
hesaplandnda ve erisi belirlendiinde, geometrik olarak benzer
btn besleyiciler iin uygulanabilir.
Yalnzca lek sisteminde paralel yer
deitirmeler yapmak yeterlidir.

Beslenebilen dkm hacminden,

dkm arln hesaplamak iin
zgl arlk 7 olarak alnr. Dkm
paras modl hesaplanrken,
emniyet pay gerekli olup, hesaplar,
besleyicinin tamamen dolu olduu
varsaylarak yaplr. Oysa, uygulamalarda, ekzotermik besleyici gmlek
tamamen st seviyeye kadar doldurulmaz. Bu nedenle, hesaplanm
modl % 5-10 azaltmak emniyet pay
bakmndan tavsiye edilir.
Gnmzde, birok hazr besleyici gmlek reten firma mevcut olup,
bunlarn rnlerinin lleri, besleyici gmleklerin modl lleri,
geometrik modlleri ve besleyici
gmleklerin hacimsel kapasiteleri
bellidir. Bu veriler nda daha nce
ayrntl olarak bahsetmi olduumuz,
Modl yntemi ile uygun besleyici
gmlek tercihi yaplr.

3.2. HAZIR BESLEYC TOZLAR

Bu malzemeler uygun kompozisyonda ve toz formunda hazrlanm
malzemeler olup, ak besleyicilerin
stn rterek atmosferden izole
ederler. Besleyici tozlar, ergimi
metalle temas ettiinde ekzotermik
reaksiyona girerek, yanarlar. Daha
sonra yaltm zellikleri nedeniyle
sy korurlar. Kendi bileimindeki
oksitlerle yandklar iin homojen bir
reaksiyon verirler. Uygulamas
olduka pratik olup, ok nitelikli
igcne ihtaya yoktur.
KAYNAKLAR
1 . YA M A N , M a c i t ( e v i r i ) ;
WLODAWER,R, "elik dkmlerde
besleyici ve soutucu hesaplar"
TMMOB Metalurji Mhendisleri
Odas yayn, 1985
2.NL,Necip; YILDIRIM, Selim;
ERUSLU,Niyazi; Besleyici tasarmnn tarihsel geliimi Metal Dnyas,
Kasm-1996 Say 43, Sayfa 19

3.Foseco Leaflet IE 6.79 E 4.Bask

/1985 How to calculate feeders

k
t
-

k
d
n

R ODA
SLE
SI
D

e
n
e
l

MH
URJ
EN
AL

4.META LTD.T. "Dahili bilgiler ve

deneyler"

Grafik 4 : Dkm Modl ve

dkm paras hacmi yardmyla,
besleyici gmleklerde, uygun ap ykseklik oran tayini

12

metalurji 2001/ 126

Grafik 5 : paras arl ve Modl

ile besleyici gmlek seimi
T.M.M.O.B. METALURJ MHENDSLER ODASI