Mikrobiyoloji

DrTus.
com
i l k ve t e k t u s p o r t a l
M KROBYOLOJ
BLM-1: TEMEL MKROBYOLOJ

MKROORGANZMALARIN SINIFLANDIRILMASI
1. SELLLER MKROORGANZMALAR:
a. karyotik Mikroorganizmalar:
Tek Hcreliler (>2 m): Protozoonlar, maya mantarlar
ok Hcreliler: Helmintler, kf mantarlar
b. Prokaryotik Mikroorganizmalar (0.2-5 m): Bakteriler
2. ASELLLER MKROORGANZMALAR:
a. Virsler (20-400 nm)
b. Viroidler, virsoidler (<5 nm):
Kapsidsiz, tek sarmal, ksa RNA moleklleridir.
Nkleazlara direnlidir.
Genomlar herhangi bir proteini kodlayamaz.
Hepatit D virs (HDV) ise delta antijenini
(HDAg) de kodlar (virsoid).
c. Prionlar (
5 nm): Nkleik asit iermeyen, nkleazlara ve ultraviyole nlarna direnli,
siyaloglikoprotein (amiloid) yaplardr. ki tr prion bilinmektedir:
c
Selller Prionlar (PrP ): nsanlarn sinir hcrelerinde sentezlenen yaplardr. Hcrelerin yzeyinde
bulunurlar. Fazla sayda alfa sarmal ve az oranda dz beta yapraklar ierirler. nsanda, 20.
kromozomun ksa kolunda kodlanrlar. mmnojen deildir, antikor sentezini uyarmazlar.
Repolarizasyonun srdrlmesinden sorumludur.
c
Patojen Prionlar: PrP ile ayn aminoasit diziliminde olmakla birlikte, baz blmlerinde helikal
yaps dzlemi ve sertlemi, beta yaprak oran artm prionlardr (Scrapie prion proteinleri,
Sc
PrP ). Aminoasit farkll bulunmad iin, insanda bunlara kar da antikor veya inflamasyon
geliimi sz konusu deildir. Kvam ve boyutlu grnm (konformasyon) farklar nedeniyle
doal proteazlara direnli hal alrlar. Diren zellikleri:
Kuru hava ile sterilizasyona,
0
138 Cda 60 dakikada otoklav sterilizasyonuna,

0
121 Cda 4.5 saatte otoklav sterilizasyonuna ve

Deterjanlara direnlidirler.
Kontamine tbbi aletlerin; en az bir saat sre ile 1 N NaOH iinde bekletilmesi ve sonra normalden
daha uzun sre (bir saat) otoklav sterilizasyonundan geirilmesi nerilmektedir.
SELLLER VE PATOJEN PRONLAR ARASINDAK FARKLAR
c
Selller (PrP )
Sc
Patojen (PrP )
ekil
ounlukla helikal ( sarmal) yapdadr
Fazlaca dz ( yaprak) blgeler ierir
Yap
Yumuak amiloid
Sert amiloid
TUSDATA BLMSEL TOPLANTI

4
MERKEZLER
nsan proteazlarna
Duyarl
Direnli
KARYOTK VE PROKARYOTK MKROORGANZMALAR ARASINDAK YAPISAL FARKLAR

ZELLK
DNA
Ribozomlar
Sitoplazmik membranda sterol
Hcre duvar
Mitokondriyon
Golgi cihaz
Endoplazmik retikulum
KARYOT
Histon proteinleri ile birbirine balanm ok sayda
dorusal ipik
80 S (60S+40S)
erir
Funguslarda sellz, kitin, mannan, glukandan
ibarettir; hayvan ve protozoonda yoktur
Kendi ribozomu (bakteriler gibi 70S) ve ift sarmal,
sirkler bir DNA genomu var; ya asidi,
karbonhidrat ve aminoasid oksidasyonu yapar
ERde sentezlenen proteinlerin glikozillenmesi
(glikoprotein) ve lipidlenmesi (lipoprotein);
sekretuvar vezikllerin dar boaltlmas
(ekzositoz)
Granll (GER): Ribozomlu; protein sentezi, iletimi;
insanda MHCler
Dz (DER): Glikojen, lipid ve steroid sentezi ve
iletimi
PROKARYOT
Bir tek, kapal embersi ipiktir, histon
iermez
70 S (50S+30S)
Mikoplazma hari yoktur
Peptidoglikan ierir, mikoplazmada
bulunmaz.
Bulunmaz
Bulunmaz
Bulunmaz
TEMEL BAKTERYOLOJ
TIPTA NEML BAZI BAKTERLERN LSTES VE MORFOLOJLER
GRAM POZTF BAKTERLER
KOK
Stafilokok, streptokok
DPLOKOK
(A d streptokok) Pnmokok,
enterokok, Grup B streptokok
Bacillus (sporlu, aerop)
Clostridium (sporlu, anaerop)
Mycobacterium
Actinomyces, Nocardia
BASL
Corynebacterium
Listeria
GRAM NEGATF BAKTERLER

DPLOKOK
Neisseria, Moraxella
Enterobacteriaceae
Campylobacter
Pseudomonas
BASL
Acinetobacter
Bacteroides
Legionella
Brucella, Bordatella
Haemophilus
KOKOBASL
Francisella, Pasteurella
BAKTER HCRESNN YAPISI
NKLEUS
Tek bir kromozomdan ibarettir. DNA kapal, embersel, ift sarmal bir zincirdir. DNA jiraz (topoizomeraz II)
enzimi, kromozomun spersarmal hale gelmesini salar. Kinolonlarn etki blgesidir.
4
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Septal mezozom: Bakteri DNAsnn tutunduu yerdir. Hcre blnmesi buradan balar.
Lateral mezozom: Plazmid eletilmesi, beta laktamaz enzim sentezi ve spor oluumunda grev alr.
STOPLAZMK MEMBRAN
Lipoproteindir. Balca grevleri unlardr:
Seici geirgendir.
Oksidatif fosforilasyon eylem blgesidir.
Hidrolitik ekzoenzimlerin ve ekzotoksinlerin ekskresyonunu dzenler
Enzimlerin sekresyonu buradan yaplr.
Biyosentez: Hcre duvar sentezinin son aamasnda kullanlacak olan enzimler de sitoplazmik
membranda yer alr. Sitoplazmada yapm tamamlanan nc maddeler burada birletirilerek hcre duvar
sentezi tamamlanr.
Kemotaksi ve duyusal olaylar iin gerekli reseptrler burada bulunur.
Lipofilik ve hidrofilik maddeler ieren deterjanlar sitoplazmik membran tahrip eder, hcre lr.
Polimiksinler de bu deterjanlarla yapsal benzerlik gsterirler. Sitoplazmik membrann temel yapsal
komponenti olan fosfatidil-etanolamin'i selektif olarak tahrip ederler.
Nalidiksik asit ve novobiosin sitoplazmik membrandaki biyosentezi bozar. DNA sentezini inhibe eder.
Hcre Duvar
Seicilii bulunmayan (non-selektif) bir geirgenlik sz konusudur.
Gram pozitif bakterilerin hcre duvar:

TEKOK ASTLER
Ribitol teikoik asit: Hcre duvar iinden balar. ou gram pozitif bakteride bulunur.
Gliserol teikoik asit: Sitoplazmik membran glikolipidlerinden da uzanr Tm gram pozitif
bakterilerde bulunur. Gram pozitif bakterilerin en nemli yzeyel antijenik determinantdr.
Teikoik asitler, memeli fibronektinine yapmay salarlar, bakteriyofaj reseptrdrler.

6
MERKEZLER
Gram negatif bakterilerin hcre duvar: ki yapdan ibarettir.

Periplazmik aralk: Gram negatif bakterilere zg bir yapdr. inde peptidoglikan tabaka ve periplazmik
jel bulunur. Periplazmik jel, bakteri metabolizmasnda grevli enzimleri ve beta laktamaz ve aminoglikozid
fosforilaz gibi diren enzimlerini ierir. Transpeptidasyonda grev alan PBPler sitoplazmik membrann
hcre duvar tarafndaki yzne otururlar.
D membran: nemli yap ierir.
a) Fosfolipid tabaka
b) Lipopolisakkarid (LPS) tabaka: Gram negatif bakterilerin endotoksini ve antijenik yapsdr.
D membrana gml halde bulunan paraya Lipid-A denir. Gram negatif bakteri endotoksininin
toksisitesinden sorumludur.
Lipopolisakkarid tabakann, hcre duvarnn dna doru uzanan dier parasna polisakkarid
tabaka (O antijeni, somatik antijen, majr yzey antijeni) ad verilir.
c) Porin proteinleri: D membran boydan boya geen kanalcklardr (d membran proteinleri, Omp).
Bakteriyofajlarn ve seks piluslarnn reseptrdr. Porinler, vankomisin gibi byk molekll
antimikrobiyallerin hcre iine geiini yavalatrlar, nlerler; duvardaki ar lipid de vankomisinin
yapsn bozar. Kk bir molekl olan imipenem ise ou bakterinin porinlerinden kolayca penetre
olabilir.
Peptidoglikan (murein) tabaka: Bakterilere zgdr; dier canllarda bulunmaz. Gram negatif bakterilerde
genelde tek katl, gram pozitif bakterilerde ise ok katldr.
LZOZM
Organizmann nonspesifik bak yant elemanlarndandr. nsanlarn idrar ve beyin-omurilik
svs (BOS) hari; ter, gz ya, st ve mukus gibi salglarnda ve ntrofillerin fagozomlar iinde
bulunur. Yumurta aknda da mevcuttur.
zellikle peptidoglikan tabakas ok katl olan gram pozitif bakteriler zerine etkilidir.
Ardk NAMA ve NAGA molekllerini birbirine balayan -(1,4) glikozid balarn koparr.
Bakterilerin yzeyine yaparak negatif yklerini azaltr. Fagosite edilmelerini kolaylatrr.
DrTus.com
M KROBYOLOJ
TRANSPEPTDASYON
Hcre duvar sentezinin 3. ve son aamasdr. Transpeptidaz, endopeptidaz ve karboksipeptidaz ismindeki
enzimlerce yerine getirilir. Bu enzimler, beta laktam antimikrobiyallerin ana hedefidir (PBP).
BAKTERLERLE LM DANSI
nsann 1. Hamlesi: Beta laktam halkas ieren antimikrobiyallerin etki
mekanizmas, molekler benzerlik temeline dayanr. Penisilin ve bir lde
sefalosporinlerin ana atsn oluturan 6-aminopenisillanik asit (6-APA), Dalanil D-alanin (DADA) moleklne benzerlik gsterir (ekil-A). Bu
antimikrobiyaller sadece blnmekte olan bakterilere etkilidir. Peptidoglikan
sentezinin tamamlanmasna son aamada engel olurlar. Penisilin ve
sefalosporinler, murein tabakay hidrolize eden bakteriyel otolizinlerin
(hidrolazlarn) inhibitrlerini bloke ederek de antibakteriyel etkinlik gsterirler.
Bakterinin 1. Hamlesi: Bu molekler benzerlii bozmak iin; meningokoklar
hari gram negatif bakteriler, stafilokoklar ve enterokoklar beta laktamaz (BL)
retirler. 6-APA moleklnn beta laktam halkasnn siklik amid balarn
krarlar (ekil-B).
nsann 2. Hamlesi: BL iin 6-APA moleklnden daha cazip molekllerin (BL
inhibitrleri, BLI) kullanlmasyla, 6-APAnn ekli bozulmam olur (ekil-C).
Bakterinin 2. Hamlesi: Yeni PBPler sentezleyebilecek mutasyonu
gerekletiren bakterilerde artk 6-APA benzerlii krizi yaanmaz. PBP
deiimi ile kazanlan diren, stafilokoklarda, yakn zamanda da viridans
streptokoklar, pnmokoklar, enterokoklar ve gonokoklarda tanmlanmtr.
Bunun en ar ekli, S.aureus tarafndan baarlmtr (metisiline direnli
S.aureus, MRSA). MRSA, ok farkl PBPler reterek tm beta laktam yapl antimikrobiyallere direnli hale gelmitir.
nsann 3. Hamlesi: Yeni hedef PBPnin balanma yeri olan DADAdr. DADA, glikopeptidlerin (vankomisin, teikoplanin)
yapma blgesidir. Bylece apraz balarn olumas engellenmi olur.
Bakterinin 3. Hamlesi (AH): Glikopeptid tehdidini youn olarak yaayan enterokoklar ve S.aureus, DADAy deitirmi ve
yerine D-alanil D-laktat (DADL) ya da D-alanil D-serin (DADS) koymutur (VRE, VRSA).
nsann 4. Hamlesi (MAT): Bu ok direnli stafilokok ve enterokoklara kar protein sentezini inhibe eden ketolid (telitromisin)
ve en yeni olarak da oksazolidinonlar (linezolid) kullanlmaktadr.
PROTOPLAST, SFEROPLAST, L FORMU

Lizozim ve peptidoglikan sentez inhibitr varlnda hcre duvarn kaybederler.
Ozmotik dengede bir sorun olmadka yaamlarn srdrebilirler.
Bakteri filtrelerinden geebilirler.
Tehdit ortadan kalknca duvar sentezine tekrar balayabilirler.
Gram pozitif bakteriler tm duvar yaplarn kaybederler (protoplast). Gram negatif bakteriler ise
hcre duvarn tmyle yitirmezler (sferoplast).
Baz bakteriler blnebilme yeteneklerini korurlar. Bunlara L (Lister) formu bakteriler ad verilir.

8
MERKEZLER
ANT-KAPSL ANTKORLAR VE DALAK

Kapsl, iyi bilinen bir virlans faktrdr.
Bakteri iine antimikrobiyallerin giriine ve alternatif kompleman aktivasyonuna engel olur.
Pnmokoklar, Haemophilus influenzae tip b bata olmak zere kapsll bakteriler iin en nemli
fagositik hcreler dalak makrofajlardr Sunum IgG2 sentezi salanr.
Splenektomi planlanan hastalar, en kt olaslkla operasyondan iki hafta nce virlan pnmokok
kkenlerine kar immnize edilmelidir.
SLIME TABAKA VE GLKOKALKS
Staphylococcus epidermidis, slime tabakas ile organizmada bulunan protezler ve invazif
kateterlere yapr.
Streptococcus mutans gibi viridans streptokoklar dekstran ve levan olutururlar. Bunlar, bakterinin
di minesi ve endokartta nceki inflamasyon nedeni ile gelimi olan sikatrisyel doku gibi
deskuame olmayan yaplara yapmasndan sorumludurlar.
Propionibacterium acnes Staphylococcus epidermidis gibi slime tabakal Protez infeksiyonu.
EK YAPILAR
Hareket Organelleri: Bakteriler flajellalarla hareket ederler.
Fimbria (Pilus): Konak hcresine ve deiik yzeylere yapmasnda nemli rol oynarlar. i bo,
boru eklinde bir pilus olan seks (fertilite, F) piluslar ise iki bakteri arasndaki adezyonda
(konjugasyonda) ve gen aktarmnda grev alr.
Endosporlar: Clostridium ve Bacillus cinsi iinde yer alan bakterilerde bulunur. Bunlar, ortamdaki
beslenme ve metabolizma koullar uygunsuz hale gelmi ise endosporlu forma dnrler.
rnein Clostridium trleri ortamda oksijen varlnda, oksidasyon olgusundan zarar grmemek
iin bu areye bavururlar. Bacillus trleri ise ortamdaki uygunsuz beslenme ve pH koullarndan
saknmak iin spor formuna dnrler. Dehidrate olurlar, metabolizmalarn durdururlar. Kendi
rettikleri bir elatr olan dipikolinik asit ile ortamdaki kalsiyumu tutarlar. En gl sporisidal
dezenfektanlar, alkolik hipoklorid ve gluteraldehittir. Bacillus trlerinin sporlar bakterinin eklini
bozmazlar. Clostridium trlerinde ise hcre duvarn aarak ikinlikler halinde grlrler.
Santral spor: Bacillus anthracis ve baz Clostridium perfringens kkenleri
Terminal spor: Clostridium tetani
Subterminal spor: Dier gazl gangren etkenleri ve Bacillus trleri
BAKTER METABOLZMASI
ou bakteri, yaamn srdrebilmek iin gereksinim duyduu karbon kaynaklarn dardan ya da baka
canllardan elde eder. D dnyadan edindikleri organik maddeleri ykarak enerji ve yaptalar salarlar, yani
dbeslektirler (organotrof, heterotrof). nsan patojeni bakteriler kemosentetik, organotroftur.
Klamidyalarda ise enerji salayacak metabolik etkinlikler bulunmaz.
Proteinler
Polisakkaritler
Yalar
Nkleik asitler
Karbonhidratlar
Yalar
Proteinler
ATP
NADPH
CO2
H2O
NH3
KATABOLZMA
Aminoasit
ekerler
Ya asitleri
Azotlu bazlar
ANABOLZMA
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Organik maddeler, bakteri hcresi dna salnan enzimlerle (ekzoenzim) yap talarna kadar paralanrlar.
Daha sonra sitoplazmik membran tarafndan ya pasif diffzyon veya aktif transport ile hcre iine alnrlar.
Sonrasnda paralama eylemi sitoplazmik enzimlerle (endoenzim) srdrlr (katabolizma).
Elde edilen kimyasal enerji, yksek enerji fosfat balar ile ve ayrca asetil KoA eklinde depolanr. Bu enerji
ve elde edilen yap talar, gerekli maddelerin yapmnda (anabolizmada) kullanlr.
Metabolizmada Oksijenin nemi
+
1. Zorunlu aerop: Son H alcs, havann O2'sidir (Vibrio cholerae, Bacillus anthracis, Bacillus subtilis,
Mycobacterium tuberculosis, ou Brucella tr vb.).
2. Zorunlu anaerop: Bu tip bakteriler O2 varlnda lrler
(Clostridium, peptokok, peptostreptokok, Fusobacterium).
Fermentasyon: R1H2 + R2 R1 + R2H2 (R1 ve R2 eitli
organik maddelerdir).
Anaerop soluma: Piruvik asitten; nitrat, slfat ve
karbonat redksiyonu ile sonuta NH3, H2S ve CH4
oluur. EVH2 + EA EV + EAH2 (EA: norganik EA).
3. Fakltatif Anaerop: Hem O2li ortamda soluyan, hem de O2'siz ortamda fermentasyon yapabilen
bakterilerdir (enterik bakteriler, streptokoklar).
4. Mikroaerofil: ok az miktardaki O2 ile reyebilirler (Brucella abortus, Camylobacter jejuni vb.).
BAKTERLERN REME DNEMLER
Logaritmik (Log, eksponensiyal) dnem en hzl reme dnemidir. Bakteri bu dnemde en kktr.
Antiseptik ve antimikrobiyallerin en etkili olduu dnemdir.
Virsler, klamidyalar ve riketsiyalar canl hcreli doku kltrleri dnda retilemezler. Mycobacterium leprae
ve Treponema pallidum ise canl hcreli veya cansz besiyerlerinde retilemezler.
Bu kaynak DrTus.com sitesinde yaynlanmaktadr.

10
MERKEZLER
BAKTER GENET
DNA HBRDZASYONU TEKNKLER

Bakteri DNAs replikondur. Dierleri; RNA, plazmid ve bakteriyofajlardr.
0
100 C'nin altndaki bir sda iki DNA ipii birbirinden ayrlr. Bilinen bir bakteriye ait DNA ipii,
akrabalk derecesi aratrlan dier bir bakterinin DNA ipii veya RNAs ile karlatrldnda,
saptanan birleme oranlar, akrabalk derecesini ortaya koyar.
En duyarl yntem, iki mikroorganizmann DNA ve ribozomal RNA (rRNA) karlatrmasdr.
rRNA kk alt birimi (16S), mutasyondan en az etkilenen genetik materyaldir.
Dokularda mikroorganizmalarn genetik materyallerinin aratrlmasna ise in situ hibridizasyon
ad verilir.
BAKTERLERDE DNA SENTEZ
DNA SENTEZNDE ROL ALAN BALICA ENZMLER VE ETKNLKLER

Topoizomeraz II Sarmali rahatlatr
DNA helikaz Sarmali ak tutar
DNAp III Yeni DNAy 5 3 ynnde sentezler
Primaz Atlama ta konumundaki primer RNAlarn yapmn salar
DNAp I Grevi biten primer RNAy zincirden uzaklatrr, yerini DNA ile doldurur
Ligaz Okazaki segmentlerini birbirine balar
10
DrTus.com
M KROBYOLOJ
BAKTERLERDE PROTEN SENTEZ
Ribozomun 30S alt birimine oturarak ilk tripletin okunmasn ve bylece balang kompleksinin
olumasn engelleyen Aminoglikozid
Ribozomun 50S parasndaki P blgesine oturan; N-formil metiyonin-tRNAnn peptidil (P)
oluuna yerleebilmesini, sonuta balang kompleksinin olumasn engelleyen Oksazolidinon
(linezolid)
BALANGI KOMPLEKSNN NLENMES

30S ribozomal alt birime yaparak Aminoglikozid
50S ribozomal alt birime yaparak Linezolid
30S ribozoma balanarak tRNAnn akseptr (A)

oluuna yapmasn tetrasiklinler engeller.
Peptidil transferaz etkinlii kloramfenikol ile, translokasyon eylemi ise makrolid ve linkozamid yapl
antimikrobiyallerce engellenebilmektedir.
nsan hcrelerinin protein sentezindeki translokasyon eyleminde grev yapan eUF-G, difteri
toksininin etki blgesidir. Toksinin direkt destrktif etkisi ile btnl bozulan insan hcreleri, yine
toksinin eUFGyi inhibe etmesi nedeniyle onarlamaz. Benzer durum, Pseudomonas aeruginosa
ekzotoksin-A ile de gelitirilir.
NF: N-formil, AG: Aminoglikozid, LN: Linezolid, TE: Tetrasiklin, K:Kloramfenikol, M, L: Makrolid, Linkozamid

12
MERKEZLER
PLAZMDLER
a) F plazmidi: Byk, fertilite plazmididirler. erdikleri tra genleri ile seks piluslarn kodlarlar.
b) F plazmidi: F pilusu + bakteri DNA paras.
c) Kol (bakteriosin) plazmidleri: Baz bakterilerce, ayn ortamda yaamakta olan dier trden bakterileri
ldrmek amac ile salnan enzim ya da toksinlere bakteriyosin denir.
d) Diren plazmidleri: Antimikrobiyal direncini aktaran 50 genlik kk plazmidlerdir.
Plazmidlerin bakterilerde neden olduklar balca olaylar unlardr::
Antimikrobiyallere, ar metallere, antiseptiklere ve ultraviyole nlarna diren
Toksin retimi:
Staphylococcus aureus epidermolitik toksini
Bacillus anthracis toksinleri
Tetanospazmin
Enterotoksijenik Escherichia coli (ETEC) toksinleri
Escherichia colide kapsl yapm
Hemolizin, koaglaz, reaz ve proteaz enzimlerinin yapm
Metabolik etkinliklerin deitirilmesi
Stafilokoklarda boya maddesi retimi
A grubu streptokoklarda fimbrial M proteini retimi
BAKTERYOFAJLAR
Gram pozitif bakterilerde teikoik asitler, gram negatiflerde ise porinler bakteriyofaj reseptrleridir.
Baz bakteriyofajlar bakteri DNA'sna integre olurlar (lml faj). Bu bakteriye lizojenik bakteri, faja ise
profaj denir.
Faj DNA's bakteri DNA'sndan ayrlabilirse bamsz olarak oalmaya balar ve bakteriyi eritir (virlan
faj).
Bakteriyofajlarn DNAlarnda, bakteriyel ekzotoksin genleri bulunur.
Bakteriyofajlar, baz bakterilerin (stafilokoklar, Pseudomonas trleri, Brucella trleri, Salmonella trleri,
Vibrio cholerae vb.) tiplendirilmesinde kullanlr.
PLAZMD VE BAKTERYOFAJLARCA KODLANAN TOKSNLER
Plazmidlerce kodlanan bakteri toksinleri
Bakteri
Enterotoksijenik Escherichia coli
Toksin
Isya duyarl ve sya direnli enterotoksin
Bacillus anthracis
Protektif antijen, dem faktr, letal faktr
Staphylococcus aureus
Epidermolitik toksin
Clostridium tetani
Tetanospazmin
Bakteriyofajlarca kodlanan bakteri toksinleri

Bakteri
Toksin
Corynebacterium diphtheriae
Difteri ekzotoksini
Streptococcus pyogenes
Eritrojenik toksin
Clostridium botulinum
Botulizm nrotoksini
Enterohemorajik Escherichia coli
Shiga-like toksin
Vibrio cholerae
Kolerajen
12
DrTus.com
M KROBYOLOJ
TRANSPOZONLAR
Transpozonlar, ayn bakteri iindeki replikonlar arasnda gen aktarm yapabilen, lineer, ift zincirli DNA
paralardr (srayan genler). Bakteri DNA's iinde bir blgeden baka bir blgeye veya bakteri
DNAsndan ayn bakteri iindeki dier replikonlara (plazmid ya da bakteriyofaja), bir plazmitten dier bir
plazmide, bir plazmitten bakteri DNAsna geebilirler.
Plazmid ve bakteriyofajlarn aksine bakteri DNAsndan bamsz olarak replike olamazlar; yani replikon
deildirler.
Replikonlar aracl ile oul antimikrobiyal diren genlerini veya toksin ve enzim salglattrc genleri
baka bir bakteriye tayabilirler.
Daha kkleri IS elementler (gen silme, transpozisyon, eksizyon.
BAKTERLER ARASI GENETK AKTARIM

TRANSFORMASYON
Ortamdaki DNA'nn, baka bir bakteri tarafndan
direkt olarak alnmasdr.
Aracsz, en basit, s ve DNaz ile engellenebilen
DNA
aktarmdr. Bu gei, alc bakterinin ekzojen DNA alabilme yeteneini belirleyen protein yapsndaki bir
faktre (kompetans faktr) baldr.
TRANSDKSYON
Bakteriyofajlar
aracl
aktarmdr.
KONJUGASYON
ile
gerekletirilen
genetik

14
MERKEZLER
KONJUGASYONUN SONULARI
+
F hcreden konjugasyon Alc da F olur

F hcreden konjugasyon Alc da F olur
Hfr hcreden konjugasyon Alcya sadece bakteri genleri geer
BAKTER TOKSNLER
EKZOTOKSN
14
DrTus.com
M KROBYOLOJ
EKZOTOKSNLERN BAZI ZELLKLER

Toksin ailesi
Toksin
Bakteri
ADP ribozilleyiciler
Difteri toksini
Ekzotoksin A
Kolerajen
Isya duyarl
enterotoksin
Pertussis toksini
C.diphtheriae
P.aeruginosa
V.cholerae
E.coli (ETEC)
A/B
A/B
A-5B
A-5B
eUF-G inhibisyonu
eUF-2 inhibisyonu
Sekretuvar ishal
Sekretuvar ishal
B.pertussis
A-5B
Shiga toksini
S.dysenteriae
A-5B
Shiga-like toksin
E.coli (EHEC)
A-5B
Adenilat siklaz toksini
dem faktr
B.anthracis
A+B
Metalloproteaz toksin
Tetanospazmin
Botulinum toksini
C.tetani
C.botulinum
A/B
A/B
Letal faktr
B.anthracis
A+B
G proteini aracl sinyal

iletisinin inhibisyonu
Protein sentez
inhibisyonu
Protein sentez
inhibisyonu
Hedef hcrede cAMP
art
Glisin blokaj, spastik fel
Nrotransmitter salm
inhibisyonu, flask fel
Hedef hcre lm
RNA glikozidaz toksini
Alt birim
Etkinlik
ENDOTOKSN
ENDOTOKSN
Faktr XII (Hageman-naktif)
Makrofaj
aktivasyonu
Faktr XII (Hageman-Aktif)
Faktr XI
aktivasyonu
Plazminojen
Kompleman
Proaktivatr Aktivatr aktivasyonu
Fibrinojenden
fibrin geliimi
Phtlama,
DIC
Plazminojenden
plazmin geliimi
Fibrinolitik
aktivite
IL-1 Ate
Prekallikreinden
kallikrein oluumu
Kemotaktik ve
Bradikininojenden
anafilotoksik etki bradikinin oluumu
TNF- Ate,
hipotansiyon
Nitrik oksid
Hipotansiyon
Ntrofil g,
Vazodilatasyon,
inflamasyon damar dna sv kayb
SEPSS, SEPTK OK
Sepsis, youn bakteriyemik bireylerde bakteri rnlerinin yol at sitokin salnmnn antiinflamatuvar
mekanizmalarca dengelenememesi sonucunda ortaya kan doku (endotel) yantdr.
ounlukla invazif giriimlerin ok fazla kullanld youn bakm nitesi (YB) koullarnda rastlanr.
Zeminde ou zaman maligniteler, diyabet, kronik karacier veya bbrek hastal, immnspresyon,
ntropeni, hipogammagloblinemi, kk (<10) ya da ileri (>70) yata olmak gibi kolaylatrc faktrler
bulunur.
Hastane kaynakl sepsisler daha ok riner infeksiyonlar veya solunum sistemi infeksiyonlar
seyrinde geliir. Balca etkenleri; Staphylococcus aureus (zellikle MRSA), koaglaz negatif

16
MERKEZLER
stafilokoklar, pnmokoklar, enterokoklar, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas

aeruginosa, mantarlardan Candida albicansdr.
Toplumda gelien sepsislere daha az sklkla rastlanr. Kaynak ou zaman solunum sistemi ve riner
sistemdir. Bu olgularda daha ok pnmokoklar, Escherichia coli ve Staphylococcus aureus belirlenir.
Fizyopatoloji
LPS ile karlaan makrofajlarn yzeyinde
bulunan Toll-like reseptr-4 (TLR-4, sinyal
reseptr) ve CD14 arasnda temas ve
etkileim gerekleir. Bylece aktive olan
TLR-4, sinyal iletisi ile proinflamatuvar
sitokinlerin (TNF-, IL-1, IL-6, IL-8)
transkripsiyonunu balatan faktrleri uyarr.
Salnan proinflamatuvar sitokinler, gelien
patolojik srecin temel nedenidir. Baklk
sistemi optimum alan ve altta yatan ciddi
bir hastaln sz konusu olmad
bireylerde IL-4, IL-10, IL-13, Transforming
Growth Factor- (TGF-) gibi antiinflamatuvar sitokinler ve ayrca IL-1 ve
TNF- gibi proinflamatuvar sitokinlera zg
solubl reseptrler salnr. mmnite, gelien
olaylar dengeleyebilirse olay bu aamada
durdurulur.
Sepsis tanm altndaki bir hastada AKB dm ise; bir saatlik sv replasman (> 500 mL serum
fizyolojik) ile normal snrlarda tutulabiliyor ise ar sepsis sz konusudur.
Buna ramen, AKB halen dk ise ve vazopressrler ile normal snrlarda tutulabiliyor ise septik
ok tans konabilir.
Sv ve vazopressr tedavilerine ramen AKB normal snrlarda tutulamyor ise ve bu durum bir
saatten fazla sryor ise direnli (refrakter) septik ok sz konusudur.
Klinik zellikler:
Sepsis diyebilmek iin sistemik bir infeksiyon hastalnn varl ve unlardan en az ikisi gerekir:
Taipne: Dakikada 20den fazla soluma veya parsiyel CO2 basncnn (PaCO2) <32 mmHg olmas.
Taikardi: Kalp atm hznn dakikada 90n zerine kmas.
0
Vcut ss deiimleri: Atein >38 C veya <36 C olmas.

3
Kan lkosit says deiimleri: Lkosit saysnn >12.000/mm veya <4.000/mm olmas veya lkosit
formlnde omak formunun > %10 olmas.
DEZENFEKSYON-STERLZASYON YNTEMLER
Dezenfeksiyon: Bir maddedeki hastalandrc mikroorganizmalarn yok edilmesidir (pastrizasyon).
Sterilizasyon: Bir maddedeki tm canl/aktif mikroorganizmalarn yok edilmesidir.
16
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Bakteri
endosporlar
Mikobakteriler
Lipidsiz/kk
virsler
Mantarlar
Vejetatif
bakteriler
Lipidli, iri
virsler
Dezenfeksiyon
Sterilizasyon
STERLZASYON YNTEMLER
STERLZASYON YNTEMLER
FLTRE
ISI
GAZ
(Etilen Oksit)
SIVI KMYASALLAR
(Gluteraldehid, H2O2)
IIN
(UV, , )
KURU HAVA: Cerrahi alet, cam, metal

BASINLI (Otoklav): Besiyeri
YAKMA: ze
BUHAR
BASINSIZ
NEML
KAYNATMA
SICAK SU
TNDALZASYON: A, serum
0
Kuru Hava Sterilizasyonu: 170 C'da 1 saat.

0
Otoklav-Basn Altnda Buhar Sterilizasyonu: 121 C'da en az 15 dakika.
0
Kaynatma: 100 C'da 5-10 dakika kaynatma ile dezenfeksiyon, 30 dakika kaynatma ile sterilizasyon
salanr.
Filtreler: Ameliyathane ya da youn bakm nitesi gibi zellikli blgelerde havann temizlenmesi amac ile
HEPA filtreler kullanlmaktadr.
Gaz Sterilizasyonu: Gnmzde en kullanl gaz, bir petrol rn olan etilen oksittir (C2H4O).
Mikroorganizma enzimlerinin yapsn ve nkleer materyal sentezini bozarak etki gsterir. Plastik,
ventilatr paralar veya biyomikroskoplar gibi deerli tbbi maddelerin sterilizasyonunda kullanlr.
Sv Kimyasallarla Sterilizasyon: H2O2, ClO2 (klor dioksid), formaldehid ve gluteraldehid kullanlr.
Gluteraldehid, poliklinik koullarnda endoskoplarn sterilizasyonunda tercih edilir.
In Sterilizasyonu: Inlar, mikroorganizmalar iyonize ederler, DNA sentezini bozarlar. Bu amala UV
ve nlar kullanlr. yonize radyasyon serum setleri, katgtler, parenteral kateterler, enjektrler ve
cerrahi eldivenlerin sterilizasyonunda kullanlr. Ultraviyole nlar ise bo hasta odalar veya
ameliyathanelerin sterilizasyonu amac ile kullanlr.
STERLZASYONUN DENETLENMES
Biyolojik ndikatrler: Sterilizasyonun kontrolnde en gvenilir yntemdir. Bu amala; sporlar yksek
slara direnli olan bakteriler seilir. Etilen oksid ile yaplan gaz sterilizasyonu ve kuru hava sterilizasyonu
iin kuru havaya en direnli bakteri olan Bacillus subtilis, otoklav ile sterilizasyonun kontrol iin ise
Bacillus stearothermophilus bakterileri kullanlr.
ANTMKROBYAL ETK MEKANZMALARI
1. Hcre Duvar Sentezini Bozanlar:
a. Penisilin Balayan Proteinlere (PBP) balanarak etkili olanlar: Beta laktamllar.

18
MERKEZLER
b. Direkt olarak hcre duvar sentezini bozanlar: Vankomisin, teikoplanin.

2. Sitoplazmik Membran Geirgenliini Artranlar: Amfoterisin-B, nistatin, azoller, polimiksin-B.
3. Protein Sentezini nleyenler:
a. 30S alt birimine balananlar: Aminoglikozid, spektinomisin, tetrasiklin.
b. 50S alt birimine balananlar: Kloramfenikol, makrolid, linkozamid, oksazolidinon, kinupristin/dalfopristin.
4. Nkleik Asit Sentezini nleyenler:
a. Transkripsiyonu nleyenler (DNAya baml RNA polimeraz inhibisyonu): Rifampisin.
b. Spersarmal oluumunu nleyenler (DNA jiraz inhibitrleri): Kinolonlar.
5. Antimetabolik Aktiviteliler: Slfonamidler, trimetoprim, izoniazid, nitroimidazol trevleri.
ANTMKROBYALLERE KARI GELTRLEN BAKTERYEL DREN MEKANZMALARI

ANTMKROBYAL
Beta laktamllar
Glikopeptidler
Aminoglikozidler
Tetrasiklinler
Koramfenikol
Makrolidler
Linkozamidler
Rifampisin
MKROORGANZMANIN DREN MEKANZMASI

* Enzim ile inaktivasyon (beta laktamazlar)
* Hedef deiimi (PBP deiimi veya yeni PBPlerin sentezlenmesi)
* D membran (r. porin) geirgenliinin azaltlmas
* Hedef molekln deitirilmesi (DADA DADL veya DADS)
* Enzim ile inaktivasyon (asetil transferaz, adenil transferaz, fosfotransferaz)
* Hedef molekl (30S ribozom) deiimi
* Bakteri sitoplazmik membrannn ilaca kar permeabilitesinde azalma
* Antibiyotiin bakteri dna pompalanmas (efflux)
* Ribozoma balanma blgesinin deitirilmesi
* Hcre iine giriin azaltlmas
* Enzim ile inaktivasyon (asetil transferaz)
* Bakteri ribozomu 50S alt birimindeki 23S RNAnn adenininde dimetilasyon sonucunda
gelien makrolid-linkozamid-streptogramin (MLS) direnci
* Antibiyotiin bakteri dna pompalanmas (efflux)
* Bakteri ribozomunda 50S deiiklikleri
* 23S ribozomal alt birim deiimi (MLS direnci)
* Enzimatik inaktivasyon
* DNAya baml RNA polimeraz enziminde deiiklik
Slfonamidler
* Tek basamakl spontan mutasyon ile hedef DNA jiraz ve topoizomeraz IV enzimlerinde
yapsal deiiklik
* Porin deiimi veya efflux ile sitoplazmik membran geirgenliinin azaltlmas
* Hedef molekln deitirilmesi (yeni bir dihidropteroat sentetaz sentezi)
Trimetoprim
* Hedef molekln deitirilmesi (yeni bir dihidrofolat redktaz sentezi)
Kinolonlar
BLM-2: BAKTERYOLOJ
GRAM NEGATF ENTERK BAKTERLER
(ENTEROBACTERIACEAE)
ENTERK BAKTERLERN ORTAK ZELLKLER
Fakltatif anaeropturlar, oksidaz negatiftirler. Bu, ou gram negatif basilden ayrm kriteridir.
ou hareketlidir (Klebsiella ve Shigella hari).
Sadece Escherichia coli, Klebsiella ve Enterobacter laktoz pozitif, dierleri ise negatiftir.
18
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Katalaz pozitiftirler.
Antijenik yaplar:
O (somatik) antijeni: Polisakkarid yapsnda olduu iin organizmada IgM yapl antikorlarn
geliimine yol aar. Anti-O antikorlar, akut infeksiyon gstergesidir.
H (flajella, kirpik) antijeni: Organizmada T lenfositlere dayal antikor yant ile, IgG geliimine yol
aarlar. Anti-H pozitiflii; iyilemekte olan, eski infeksiyonlu veya al anlamna gelir.
Mikrokapsl antijenleri (K ve Vi antijenleri): K antijeni; Escherichia coli ve Klebsiella gibi kapsll
enterik bakterilerde bulunur, polisakkarid yapsndadr.
Vi antijeni de dier bir mikrokapsler antijendir. Baz Salmonella trleri ve Citrobacter freundii'de
0
bulunur. 60 C'da bir saat stma ile bakteriden ayrlrsa da antijenitesini srdrr. Bir insanda bir
Salmonella tr iin Vi antikorunun pozitif bulunmas Tayclk.
ESCHERICHIA COLI
Etken: Laktoz pozitif, hareketli bir enterik bakteridir. Gastrointestinal sistemin (GS) doal yesidir.
a) Toksinleri ya da invazyon yetenekleri olan kkenler ile GSde hastalklara yol aarlar.
b) Tm kkenlerde ortak Mannoz Sensitif Tip I fimbrialar bulunur. Bunlar kolona tutunmadan sorumludur.
riner sistem infeksiyonuna neden olan kkenlerde ise hemolizin, Tip II (mannoza direnli) fimbrialar,
zgl K antijenleri ve kolisin-V gibi virlans faktrleri bulunur.
c) Siyalik asit yapsndaki K1 antijeni, bulunduu Escherichia coli kkenlerini fagositozdan korur. Gebelik,
bu kkenlerin maternal intestinal, dolaysyla da vajinal kolonizasyonunu artrr. K1 antijeni ieren
kkenler, yenidoann bakteriyel menenjitlerinin en sk iki etkeninden birisidir.
d) mmnite normal ise, GS ve riner sistem infeksiyonlar sadece virlan kkenlerce oluturulur. mmnite
defekti olan kiilerde gelien respiratuvar sistem infeksiyonlar ise frsat niteliktedir.
Klinik zellikler:
I. ntestinal tablolar:

20
MERKEZLER
BULA LE LGL EPDEMYOLOJK PULARI VE ETKENLER

Bulata Sz Konusu Olan e
Gnlk bakmevlerinde (kreler, anaokullar,
dknler evi) bulunmak
Hastanede yatmak,
Yeni antibiyotik/kemoteraptik kullanm
Havuzda yzmek
Yabanc blgeye seyahat
iftlik hayvanlar ile temas
Deniz kabuklular yemi olmak
GS nfeksiyonundan Sorumlu Patojen

Shigellalar, C.jejuni, C.parvum, G.intestinalis, Rotavirus, C.difficile
C.difficile
G.intestinalis, C.parvum
ETEC, non-tifoidal Salmonellalar, Shigellalar, C.jejuni, Rotavirs,
Norwalk virusu, E.histolytica, G.intestinalis, C.parvum, S.stercoralis
C.parvum
V.parahaemolyticus
Peynir yemi olmak
L.monocytogenes
Hamburger/et/hayvansal rn yemi olmak

Kzarm (halanm deil) pirin yemek
Evde yaplan konserve ve yiyecekler
EHEC
B.cereus (emetik form)
C.perfringens
BAZI SIK GASTROENTERT ETKENLER VE YOL ATIKLARI KLNK TABLOLAR

Shigella ve EIEC; basilli dizanteri (kanl, mukuslu, cerahatli) etkenidir.
EHEC verotoksini ile invazif zellikli kolitlere yol aabilir.
Vibrio cholerae, ETEC; ekzotoksin etkisi ile su gibi (sekretuvar) ishale yol aar, kolite neden
olmaz.
Yersinia enterocolitica; kolona invazyon ile kolit tablolarna, mezanter lenfadenitlere neden
olur.
Campylobacter jejuni ve non-tifoidal Salmonella trleri; kolona invazyon ile kolit tablolarna
neden olur.
Entamoeba histolytica; amipli dizanteri (kanl, mukuslu, cerahatsiz) etkenidir.
Giardia intestinalis; duodenuma yerleerek ya emilimini nler, yal dklama tipiktir.
Staphylococcus aureus ve Bacillus cereus (sya direnli toksin ile); ekzotoksinleri ile gastrik
irritasyon sonucunda bulant, kusmaya yol aarlar.
II. Ekstraintestinal Tablolar: Bu hastalklarda sz konusu olan virlans faktrleri; kapsl, endotoksini ve
fimbrialardr.
Jinekoloji ve gastrointestinal cerrahi kliniklerinde hastane infeksiyonu, sepsis ve yara infeksiyonlarna
yol aar.
20
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Hastane ii ya da dnda edinilmi riner sistem infeksiyonlarnn en sk nedenidir. Hastane dnda

edinilmi riner infeksiyonlarn >%80'inden, hastane ortamnda gelien riner infeksiyonlarn %4050'sinden sorumludur. riner kateter taklmas nemli bir risk faktrdr; tm hastane kkenli riner
infeksiyonlarn %80ini riner kateter infeksiyonlar oluturur.
Akut tal kolesistitlere ve kolanjitlere yol aan en sk etkendir.
Yenidoan menenjitlerinden sorumludur.
Enterik bakteriler; tm sepsislerin 1/3'nden, Escherichia coli ise bunlarn %40'ndan sorumludur.
Sepsise yol aan en sk enterik bakteridir; en sk kaynak ise riner sistemdir.
AKUT KOLESSTTLER
1. Akut tal kolesistit: Safra tann en sk komplikasyonudur. En sk etkenleri unlardr;
Escherichia coli (en sk)
Enterococcus faecalis
Klebsiella pneumoniae
Bacteroides trleri
Clostridium perfringens (diyabetiklerde en sk)
2. Akut tasz kolesistit: En sk etkenleri unlardr;
Salmonella trleri
Campylobacter trleri
PERTONTLER
Primer peritonitler: Cerrahi gerekeye bal olmayan, tedavisi de cerrahi olmayan peritonitlerdir.
SBP: E.coli
CAPD peritoniti: S.epidermidis
Sekonder peritonitler: Cerrahi gerekeye bal olan, tedavisi de cerrahi olan peritonitlerdir.
Cerrahi (1.hafta) peritonit: E.coli
Apse (2.hafta): B.fargilis+E.coli
SHIGELLA
Etken: Hareketsiz, laktoz negatif bakterilerdir. Basilli dizanteri etkenidir.
A GRUBU: Shigella dysenteriae. Serogrup 1 (Shiga basili) entero-nro-ekzotoksin salglar.
Nrotoksik zellii n plandadr. Memeli hcrelerinin 60S ribozomal alt biriminin 28Sini irreversibl
olarak inaktive eder.
B GRUBU: Shigella flexneri
C GRUBU: Shigella boydii
D GRUBU: Shigella sonnei (en hafif klinik, en sk igelloz etkeni, direnli tr)
Patogenez: Virlans en yksek enterik bakteridir.
ENTERK PATOJENLERN NFEKTF DOZLARI
Mikroorganizma
nfektif Dozlar
Shigella trleri
Campylobacter jejuni
10-100
100-1.000.000
Klinik zellikler:
mmnite sorunu bulunmayan bireylerde; yksek ate, toksik tablo, kanl, mukuslu ve cerahatli dklama
ile tipik bir kolit tablosu sergiler.
Kk ocuklarda konvlsiyonlarla seyredebilen ishallere yol aabilir.

22
MERKEZLER
Shiga basili, EHEC gibi ekzotoksini ile hemolitik remik sendrom tablolarna neden olabilir.
SALMONELLA
Etken:
nsan Salmonellalar:
S.typhi ve S.paratyphi A-B-C tarafndan oluturulur.
Sadece insanda grlr.
leumdan girer, RES hedefli bakteriyemi yapar.
Tablonun ad: Enterik ate
Hayvan Salmonellalar:
S.enteritidis, S.typhimurium, S.choleraesuis, S.newport vb.
Hayvanda enterik atee, insanda ise kolite neden olurlar.
Hedefsiz bekteriyemi grlebilir.
Klinik tablolar:
1. Gastroenterit: En sk karlalan klinik formdur. Etkenler non-tifoidal Salmonellalardr. En ok
soyutlananlar; Salmonella enteritidis ve Salmonella typhimuriumdur.
2. Bakteriyemi, sepsis ve lokal yerleim: En sk izole edilen etkenler Salmonella choleraesuis ve Salmonella
typhimuriumdur.
Menenjit (infantlarda), pnmoni, artrit, piyelonefrit, kolanjit, dalak apselerine neden olur.
Aort anevrizmalarna oturur, endarterite yol aar; aortite neden olan en sk infektif nedendir.
Orak hcreli anemili olgularda daha sk olmak zere osteomiyelit gibi lokal yerleimler geliir.
3. Enterik ate: Salmonella typhi tifoid atein, Salmonella paratyphi A, B ve C ise paratifoid atein
etkenleridir. nsan-insan bula sz konusudur.
4. Tayclk: Her olguda haftalarca sren basil salm beklenen geliimdir (geici, nekahat taycl).
Tifoid ate geirenlerin %1-5, non-tifoidal infeksiyon geirenlerin ise <%1inde bir yl akn sreyle dk
veya nadiren de idrar ile basil salm srebilir (kronik tayclk). Alt hafta sre ile yksek doz
amoksisilin veya ampisilin ile tedavi edilir.
22
DrTus.com
M KROBYOLOJ
KLEBSIELLA PNEUMONIAE
Hareketsiz ve laktoz pozitif olmalar ile ou enterik bakteriden kolayca ayrt edilebilir. Geni, fazlaca su
bulunduran, polisakkarid yapsnda kapslleri vardr. Kapsl ime (quellung) testi ile spesifik tans konabilir.
Kolonileri M (mukoid) koloni tipindedir.
Pnmoni:
YB VBP (Friedlander): Hemorajik, nekrotizan, kavitelemeye ve apselemeye eilimli, ar seyirli
bir lober pnmoni tablosudur. Kanl, kiremit renkli balgam tipiktir. Mortalitesi olduka yksektir (%6080).
Toplumda DM, KOAH, alkoliklerde toplum kkenli pnmonilere neden olabilir.
riner infeksiyon (kateter)
Hastane kkenleri oklu antimikrobiyal direncine sahiptir. Hemen hemen tm kkenleri ampisilin ve
amoksisiline direnlidir. Baz kkenleri genilemi spektrumlu laktamaz (ESBL) sentezler.
PROTEUS
Kat besiyerinin yzeyinde mat bir tabaka oluturarak ve 4 saatte bir olmak zere halkalar halinde hzla
yaylarak rer. Besiyeri, lam/kokmu balk kokar. Sadece insanda infeksiyon yapar.
Ureaz enzimleri ile reyi CO2 ve NH3e paralarlar, bylece pH 9lara kadar ykselir, fagositoz ve
kompleman etkinlikleri azalr, roepitelyum depresse olur.
Alkalen idrarda magnezyum, amonyum, fosfat gibi mineraller presipite olur, infeksiyon (sitruvid) talar
geliir. Talarn radyolojik grnm erkek geyik boynuzu eklindedir. Bu adan sulanan dier bir
bakteri, Ureaplasma urealyticumdur.
YERSINIA
YERSINIA PESTIS (VEBA - KARA LM)
Klinik zellikler:
1. Bubon vebas:
2. Veba pnmonisi
3. Veba sepsisi
Tedavide seilecek ilk ila; tularemi, ruam ve tberkloz gibi dier spratif lenfadenitli hastalklarda da
olduu gibi, streptomisindir.

24
MERKEZLER
YERSINIA ENTEROCOLITICA
0
+4 C'da dahi remeleri nemlidir Buzdolab ekimleri.

Klinik zellikler:
1. Bakterinin kendisine bal olarak gelien tablolar:
Enterokolit: Be yan altndaki ocuklarda sktr.
Bakteriyemi: Karacier ve dalak apseleri ile komplike olabilir. Eskimi (>25 gn) eritrosit
sspansiyonlar ile bulaan en sk bakteridir.
Mezenter lenfadenit: Be yan zerinde ve erikinlerde grlr. Sklkla akut apandisit ile kartrlr.
Yersinia pseudotuberculosis infeksiyonlarnda tipik, sk grlen bir tablodur.
2. Kendisine kar gelien antikorlara bal immn kompleks hastalklar: lk tablodan birka hafta sonra
geliir. HLA-B27 antijeni ve bakteri antijenlerinin benzerlii ana nedendir.
Reaktif artrit: En sk grlen tablodur. Byk ve orta eklemleri tutar.
Konjunktivit + retrit + artrit (Reiter sendromu).
Dierleri: Eritema nodozum, temporal arterit, tenosinovit, konjunktivit+veit+irit, miyo-perikardit,
glomerlonefrit, H.Schnlein purpuras.
KLNK NEM BLNEN ENTERK BAKTERLER VE SORUMLU OLDUKLARI KLNK TABLOLAR
ENTERK BAKTER
Escherichia coli
Shigella trleri
Salmonella trleri
Serratia marcescens
Proteus trleri
Yersinia trleri
NEDEN OLDUU KLNK TABLOLAR

Enterik: ETEC (turist ishali), EIEC (basilli dizanteri), EHEC (hemorajik kolit, HS,
trombositopeni), EPEC (st ocuu ozmotik ishalleri), EAEC (turist ishali).
Ekstra-intestinal: riner infeksiyon, kolesistit, yenidoan menenjiti, hastane infeksiyonu,
spontan bakteriyel peritonit.
Basilli dizanteri, nrolojik tablo (ocukta konvlsif ishal).
Kolit ve bakteriyemi (non-tifoidal etkenler), enterik ate (tifoidal etkenler), safra kesesi ve
GS lmeni taycl (tm etkenler, en ok tifoda).
Daima ekstra-intestinal frsat hastane infeksiyonlar; kaviter pnmoniler (Friedlander),
riner infeksiyon, ventilatre bal pnmoniler, kateter infeksiyonlar.
Katetere bal riner infeksiyonlar, yara ve pulmoner hastane infeksiyonlar.
riner infeksiyon, infeksiyon (sitruvid) talar.
Y.pestis: Veba (bubonik, ok ar sepsis ve pnmoni).
Y.enterocolitica: Enterokolit, mezanter lenfadenit, romatolojik komplikasyonlar.
Y.pseudotuberculosis: Mezanter lenfadenit.
OKSDAZ POZTF, KIVRIK, GRAM NEGATF BASLLER
VIBRIONACEAE
Kvrk veya dz ekillidirler.
24
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Glukoz tek karbon kaynaklardr, fermente ederler. Vibrio cholerae dndakiler tuzculdur.
Polar, tek flajellas ile ok hzl hareketlidirler.
Aerop ya da fakltatif anaerop reme zelliine sahiptirler.
VIBRIO CHOLERAE
Vibrio cholerae O1in iki biyotipi vardr:
Vibrio cholerae biyotip cholerae (klasik tip)
Vibrio cholerae biyotip eltor
Klasik tipte hep negatif biyolojik zellikler vardr (remez, hemoliz yok gibi)
Msinaz enzimi ile mukus bariyerini aar. Bol miktarda ekzotoksin salglar.
Tipik kolera ana semptomlar unlardr:

Karn ars ve tenezm olmakszn pirin suyu gibi ishal,
Durdurulamayan, bulantsz ve rtsz kusma,
Sv ve elektrolit kaybna ait belirti ve bulgular:
Dehidratasyonun klasik cilt ve kardiyovaskler sistem bulgular,
Hipotermi,
Hemokonsantrasyon (yallarda M), oligri/anri (tedavide gecikilirse akut tbler nekroz geliebilir),
kanda re ve kreatinin deerlerinde artma.
Ses kskl, kas kramplar, ocuklarda hipoglisemi ve konvlsif ataklar.

26
MERKEZLER
VIBRIO PARAHAEMOLYTICUS
Tuzculdur (halofilik). Deniz rnleri ile bular. Kolitlere yol aar.
VIBRIO VULNIFICUS
stiridye gibi deniz rnlerinin yenmesinden sonra ar sepsise, bunlarn sokmas veya yaraya bulamas ile
de yara infeksiyonlarna yol aar. Temas yerinde cilt nce ier, kzarr, arldr. Sonra bller, vezikller ve
nekroz geliir. Deniz rnlerinden dolay gelien lmlerin en sk etkenidir. Malignitelilerde, alkoliklerde,
kronik karacier, hemopoetik ve bbrek hastal olanlarda ar seyreder.
AEROMONAS
Kontamine sularn iilmesi ile insanlara bular. Kolerajen benzeri ekzotoksini ile koleraya benzeyen sulu,
cerahatsiz, kansz ishal tablolarna neden olabilmektedir.
PLESIOMONAS
Kurbaa gibi tatl su hayvanlarnn, su kabuklularnn ve kertenkele gibi srngenlerin infeksiyon etkenidir.
Atesiz, lkosit ve kansz dklama zelliindeki gastroenteritlere yol aar.
CAMPYLOBACTERIACEAE
CAMPYLOBACTER
Virgl, S harfi ya da mart kanad eklinde, sert vcutlu, ylankavi hareketli bakterilerdir. Kk ve ince
olduklar iin 450 nm apl bakteriyel filtrelerden geebilirler.
Karbonhidratlar kullanmazlar. Glukoz negatiftir; Vibrionaceaeden nemli farkdr.
Enerjilerini aminoasitlerden edinirler. Mikroaerofil reme zellii vardr.
nsanlara, kontamine yemekler, su veya st ile, nadiren de hasta insanlara temas yolu ile bularlar.
CAMPYLOBACTER FETUS (CAMPYLOBACTER INTESTINALIS)
Dnda kristalize protein yapsnda bir rt bulunur Kompleman ve antikor aracl ldrmeye direnlidir.
Yallarda; immnitesi bozuk, diyabetik veya kronik hastal olan bireylerde sepsis, endokardit,
meningoensefalit, beyin apsesi ve kolesistite neden olur.
26
DrTus.com
M KROBYOLOJ
CAMPYLOBACTER JEJUNI
Karanlk alan mikroskopisinde atlm ok gibi hareketleri grlebilir. 1-4 yandaki ocuklarda ve 10-29 ya
gen erikinleri hastalandrr. Dnyadaki en sk gastroenterit etkenidir. Hipogammagloblinemik hastalarda
ar seyreden, yksek ateli ve dizanteriform ishallere yol aar. Olduka iddetli karn arlar sz
konusudur; apandisit ile kartrlabilir. Reiter sendromu ve Guillain-Barr sendromunun etiyolojisinde ad
geen bakteridir.
GUILLAIN-BARR SENDROMU (GBS)
En ok grlen flask paralizi tablosudur.

Campylobacter jejuni, saptanabilir en sk infeksiyz etkendir. Ana mekanizma molekler benzerliktir.
Periferik sinirlerde ve spinal kklerde demiyelinasyon hakimdir.
Tabloya yol at dnlen dier infeksiyz nedenler; mikoplazmozlar ve viral infeksiyonlardr (EBV, CMV).
Dierleri; cerrahi giriimler, Hodgkin lenfomas, SLE ve r. grip asdr.
Simetrik, assendan motor ve/veya duyusal paraliziler vardr.
BOS incelemesinde nemli dzeyde albmino-sitolojik dissosiyasyon vardr.
Etkin bir tedavisi yoksa da, intravenz immngloblin (IVIG) tedavisi ve plazmaferez yararldr.
HELICOBACTER PYLORI
NORMALDE MUKUS NDE
HANETE URADIINDA MUKOZADA
Giriimsel olmayan tan teknikleri:

re-solunum testi: abuk sonu alnan, ok gvenilir bir tan yntemidir. zgll %89-100,
duyarll ise %90-100dr.
Helicobacter pylori antikorlar: Kanda spesifik IgG ve IgA aranmasdr. zgll %86-95,
duyarll %88-100dr.
Dkda antijen arama: Tedavinin izleminde yksek zgllkte kullanlabilir. Polimeraz zincir
reaksiyonu (PCR) ynteminin zgll %95-99, duyarll %95-99dur.
Giriimsel tan teknikleri:
Histopatolojik deerlendirme: Mide antrumunun endoskopik biyopsisi ok kullanl bir yntemdir.
Olduka zgl (%95-99) ve duyarldr (%93-99).
Kltr: Doku rneinin kltr teknik adan zor ve zahmetlidir. Kanl agar, Christensen ve Skirrow
besiyerinde retilebilir. zgll en yksek (%100), duyarll en dktr (%77-92).
reaz testi: Biyopsi rneinde reaz (CLO-Campylobacter Like Ogranism) testi yaplarak bir saat gibi
ksa bir sre iinde (en hzl) tan konur. zgll %95-98, duyarll %89-98dir.

28
MERKEZLER
FAKLTATF ANAEROP, GRAM NEGATF BASLLER

(PASTEURELLACEAE)
HAEMOPHILUS INFLUENZAE
Gram yntemi ile zor, mavi-meneke renkte boyanr. Hareketsiz, ou kkeni kapsll, kk, basil ya da
kokobasil eklinde, bazen pleomorfik grnml bakterilerdir.
Virlans faktrleri:
Kapsl (en nemlisi): Poliribozil ribitol fosfat (PRP) yapsndadr. Tip b (Hib), infeksiyonlardan
soyutlanan tm invazif kkenlerin >%95inden sorumludur.
IgA1 proteaz enzimi: Pnmokok, gonokok ve meningokoklarda bulunur. Bu enzim, zellikle solunum
yolu mukozalarnn en nemli koruyucularndan olan salgsal IgAy mentee blgesinden krar. Bakteri,
antikor aracl fagositozdan korunmu olur.
Hcre duvarlarnda LPS yerine lipooligosakkarid (LOS) bulundurmas: nsan hcresi sitoplazmik
membranlarndaki glikosfingolipidler ile olduka fazla yapsal benzerlik gsterir
Fimbrialar, dier adezinleri, bakteriosini (hemosin).
LPS TABAKASINDA LOS BULUNAN NEML BAKTERLER
Haemophilus influenzae
Haemophilus ducreyi
Neisseria meningitidis
IgA1 PROTEAZ RETEN NEML BAKTERLER
Haemophilus ducreyi
Neisseria meningitidis
Neisseria gonorrhoeae
Streptococcus pneumoniae
X ve V faktrlerine gereksinirler. X faktr (hemin) elektron transport sisteminin sitokromlarnn, katalaz
ve peroksidaz enzimlerinin sentezinde kullanr. V faktr ise NAD ve NADP'dir. Oksidasyon-redksiyon
+
olaylarnda, H alcs olarak kullanlr.

ikolatams
agar
bulunmayan
laboratuvarlarda
bakterinin retiminde kanl agar kullanlabilir. Kanl

agara, eritrositlerin hemolize edilmesini salamak iin
Staphylococcus aureus ekilir (st anne fenomeni).
Kapslsz (tiplendirilemeyen) kkenler: Tm ya
gruplarndan salkl bireylerde normal oral florada
bulunurlar. Pediatrik ya grubunda, gen erikin,
erikin ve yallarda akut sinzit ve akut otitis media gibi lokal hastalk tablolarna neden olurlar. Bu
klinik tablolarn en sk etkenleri; Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae ve Moraxella
catarrhalisdir. zellikle altta yatan diyabet, KOAH, bronektazi, alkolizm, neoplazm gibi kolaylatrc bir
faktr varlnda, yallarda pnmoniye yol aabilir. KOAHdaki akut alevlenmelerden sorumlu etkenler
(srasyla): Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae ve Moraxella catarrhalisdir.
Kapsll kkenler (ounlukla Hib): Sistemik, invazif ve dissemine infeksiyon tablolarndan
sorumludurlar. Kapsll trlere duyarllk, zellikle kapsler antijenlere antikor yantnn yetersiz olduu
ocuklarda, splenektomi sonrasnda ve immnite defekti varlnda fazladr. mmnize edilmemi
28
DrTus.com
M KROBYOLOJ
ocuklarda, zaman iinde geirilen infeksiyonlar nedeniyle 5-6 yatan itibaren kapsle kar koruyucu
zellikli antikorlar gelitirilmeye balanr.
Tip b infeksiyonlar (invazif)
Kapslsz kken infeksiyonlar (non-invazif)
Menenjit
Otitis media
Akut epiglottit
Sinzit
Laringotrakeobronit
Bronit
Pnmoni (ocuklarda)
Pnmoni (yallarda)
Konjunktivit
Yenidoan sepsisi
Bakteriyemi (septik artrit, osteomiyelit, selllit vb.)
YA GRUPLARI VE SEPTK ARTRT ETKENLER

Yenidoan Streptococcus agalactiae
2 ay-6 ya Haemophilus influenzae tip b
6-18 ya Staphylococcus aureus
18-50 ya Neisseria gonorrhoeae
> 50 ya Staphylococcus aureus
Bakterilerin en azndan 1/4 plazmid ile aktarlabilir -laktamaz retir.

Akut otit ve sinzit KAM, SAM.
Konjuge Hib alar: PRP-T, PRP-D, PRP-Omp alar.
HAEMOPHILUS DUCREYI
Haemophilus influenzaeden farkl olarak sadece X faktrn gereksinen, kolay boyansa da ok zor
retilebilen bir bakteridir. Hcre duvarnda lipopolisakkarid deil, lipooligosakkarid bulundurur. Cinsel temas
ile bulaan ulcus molle (yumuak ankr, ankroid) etkenidir.
GENTAL LSERLERN AYIRT EDC ZELLKLER
Hastalk
lser zellii
lser Says
lserde Ar
LAP
Tek
Arsz
Arsz
Bir/birka
ok arl
Arl
Sifiliz
Sert kenarl
ankroid
Krater tarznda
Donovanyoz
Krmz, genileyen
ok
Arsz
Genelde yok
LGV
Yzeyel
Tek
Arsz
Arl
Genital herpes
Kenarlar girinti-kntl
Birden ok
Arl
Arl
PASTEURELLA MULTOCIDA
Gram negatif kokobasillerdir. Kpek, kedi gibi evcil hayvanlarn az florasnda yer alr.
Hayvanlarn insanlar srmas ile yara infeksiyonlarna, selllit, lenfadenit ve apselere yol aabilir.
Kpek srmas ile en ok bulaan dier mikroorganizmalar Staphylococcus aureus ve Streptococcus
pyogenes olduu iin ampisilin+slbaktam kullanlr.

30
MERKEZLER
AEROP GRAM NEGATF KOKOBASLLER

BRUCELLA TRLER
Aerop, oksidaz ve katalaz pozitif, gram negatif kokobasillerdir. ntraselller olarak rerler.
Eritritol Hayvan plasentas, meme dokusu ve epididiminde fazla Hayvanda abortus, mastit.
En sk bulama yolu i stten yaplm peynir. Tulum, kaar peyniri ve yourt ile bulamazlar.
FAGOZOM-LZOZOM FZYONUNU NLEYENLER
Brucella melitensis
Legionella pneumophila
Akut nfeksiyon (Tipik-Klasik Form)

Belirtiler leden sonra balar me, titreme ile ate artar. Sabaha doru bol terleme ile der.
Gezici eklem-kas arlar sktr. En sk tutulan eklem, sakroiliak eklemdir.
Fizik muayene bulgular: Ate, eklem patolojileri, RES bykl.
Mikrobiyolojik tetkikler:
Bakteri izolasyonu: Yava rediinden geleneksel yntemlerle yaplan ekimler 30 gn izlenir.
Serolojik-immnolojik testler: Wright tp agltinasyonu, Rose Bengal testi.
Bruselloz iin IgG, bir aktivasyon belirtecidir.
Erikinlerde tedavi Doksisiklin + rifampisin (klasik tedavi)
Artritli olgularda tedavi Streptomisin + doksisiklin
Yedi yatan kkler ve gebelerde Rifampisin + ko-trimoksazol (tetrasiklin kullanlamadndan)
Kronik olguda Klasik tedavi + immnmodlatrler (levamizol) veya klasik tedavi + oksitetrasiklin
Nrobrusellozda Rifampisin + 3. kuak sefalosporin; sonra doksisiklin + rifampisin
Endokarditte Tetrasiklin + streptomisin + ko-trimoksazol ve kapak replasman
Komplikasyonlar:
skelet sistemi: En sk komplikasyon grubudur. Akut olgularda sakroileit, subakut ve kronik olgularda ise
spondilit en sk eklem tutulumlardr. Vertebra korpuslar ve diskler de infekte olabilir.
GS: Brucella abortus granlomatz, Brucella melitensis diffz hepatite; Brucella suis ise karacier
apsesine neden olur.
Kardiyovaskler sistem: Brusellozdan en sk (%85) lm nedeni endokardittir (aort kapanda).
BORDETELLA PERTUSSIS
Zorunlu aerop, gram negatif bir basildir. Bordet-Gengou besiyerinde rer. Tek kona insandr.
Siliyer solunum yolu epiteline tutunur. Kltr iin rnek, nazofarinkse kadar uzatlan zel ekvyona veya
plaa ksrtlerek alnr.
Patogenezde rol oynayan balca virlans faktrleri unlardr:
Filamantz (ipsi) hemagltinin: Siliyer solunum epiteli hcrelerine yapmasndan sorumludur.
Pertussis toksini (pertussijen): A-5B yapsndadr. Sistemik belirtilerden sorumludur.
psi hemagltinin ile birlikte bakterinin konak hcreye yapmasn salar.
Temas ettii dokularn histamine duyarlln artrr.
30
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Toksinin A alt birimi ADP riboziltransferaz etkinliine sahiptir, mukus sekresyonunu artrr.
Pertussijen, T lenfosit yzey reseptrlerini kapatarak bunlarn lenfoid dokuya tutunmalarn nler.
Dolamda hapis kalan ok saydaki T lenfosit, lenfositik lkositoza neden olur.
nslin salglatma ve hipoglisemi gelitirme zellii de vardr.
Trakeal sitotoksin: Siliyer hareketleri durdurur ve epitel hcrelerinin yapsn bozar. Hastaln uzun
srmesinin nedenidir.
Klinik zellikler:
1. Dnem (kataral): Nezle ve dk dereceli ate tablosudur.
2. Dnem (spazmodik ksrk):
Kentz
Dil frenulumu lserleri
Kafa ii basnc art Beyin parankimine kanama, konvlsiyonlar, konjunktival kanamalar
3. Dnem (iyileme): Sekonder bakteriyel pnmoniler, ensefalopati ve epilepsi; lm ASY.
FRANCISELLA TULARENSIS
Tularemi hastalnn etkenidir. Hayvanlarn kirlettii besinlerle, direkt kontakt ile bular.
lsero-glandler (en sk), glandler, orofarinjeal, tifo benzeri, oklo-glandler formlar.
lseroglandler Yksek ate (en sk), apseler, blgesel LAP Akut spratif lenfadenit.
Tedavi Streptomisin.
NON-FERMENTATF GRAM NEGATF BASLLER

NEML NON-FERMENTATF HASTANE NFEKSYONU ETKENNN AYIRICI ZELLKLER
Oksidaz
Hareket
Pseudomonas aeruginosa
Stenotrophomonas maltophilia
Acinetobacter baumannii
PSEUDOMONAS AERUGINOSA
Baz Pseudomonas trleri, retildikleri besiyerlerini, yank infeksiyonu ve yara blgelerini; piyosiyanin
pigmenti ile turkuaz-mavi renge, piyoverdin ile ultraviyole altnda sar-yeil renge, piyorubin ile de
kahverengi-krmz renge boyar. Piyosiyanin insan hcresini ldrr.
Kistik fibrozlu hastalarda kolonize olan kkenleri mukoid bir glikokaliks (mukoid ekzopolisakkarid, MEP)
bulundurur. Tekrarlayan aljinat molekllerinden oluur.

32
MERKEZLER
Pseudomonas aeruginosa, ekzotoksin A ile, difteri toksinine benzer ekilde, NADnin ADP-ribozunu, insan
hcresinin Uzama Faktr-2sine (eUF-2, eUF-G, eEF-2, eEF-G) transfer eder. eUF-2 inaktif hale gelir.
Ribozomun translokasyonu gerekletirilemez. Protein sentezi nlenir, nekrozlar geliir.
PSEUDOMONAS AERUGINOSA NFEKSYONLARI
Bakteriyemi ve sepsis (hastanede, malignitelilerde, ntropeniklerde)
Sa kalp endokarditleri (IV ila bamllar)
Trakeobronit ve nekrotizan bronkopnmoni (KOAH, kistik fibroz)
Kronik veya malign eksternal otit (diyabetiklerde fazla), kronik otitis media
Ektima gangrenozum (diyabetiklerde fazla), yara ve yank infeksiyonlar
riner sistem, GS ve MSS infeksiyonlar (hastanede maniplasyon)
Osteomiyelit (IV ila bamllar)
Sistemik yaylml olgularda, zellikle diyabetiklerde, ciltte hemorajik ve nekrotik lezyonlar (ektima
gangrenozum) gzlenir.
ntravenz ila bamllarnda grlen sa kalp (trikspid) endokarditlerinin en sk ikinci etkenidir.
Staphylococcus aureus, bu olgulardan sorumlu en sk patojendir.
KSTK FBROZLU HASTALARDA PNMON

ATAKLARINDAN SORUMLU
MKROORGANZMALAR
lk 2 ya:
1. Staphylococcus aureus
2. Haemophilus influenzae
2 ya sonras:
1. Pseudomonas aeruginosa
2. Staphylococcus aureus
3. Burkholderia cepacia
4. Mycobacterium avium-intracellulare
YBde, ventilatr tedavisi altnda bulunanlarda gelien ar pnmonilerin bata gelen nedenidir.
nvazif giriimlere bal olarak riner, yank ve yara infeksiyonlarna yol aar. riner veya vaskler kateter
uygulamalar gibi giriimlerin sklkla yapld hastalar nemli risk gruplarn oluturur.
32
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Lomber ponksiyon ya da beyin cerrahisi operasyonlarndan sonra meydana gelen akut bakteriyel
menenjitlerde ilk planda dnlmesi gereken etkendir.
Salkl bireylerde d kulak yolu florasnda yer alan bir bakteridir. zellikle yzcler gibi uzun sre su
iinde bulunanlarda eksternal otit tablolarna (yzc kula) yol aar. Eksternal otitlerin %70lik ok
byk
bir
blmnden
sorumludur.
mmnolojik
dengenin
bozulmas
halinde,
zellikle
yal
diyabetiklerde yaam tehdit eden malign eksternal otit tablosuna yol aar.
ntravenz ila bamllarnda servikal, komplike riner infeksiyonlu yallarda lomber, pelvik operasyon
sonrasnda ise pelvis osteomiyelitlerine yol aar.
Bakteriyel keratitlerin, zellikle kontakt lens kullanm ile gelienlerin ana nedenini oluturur.
Tedavi: Duyarllk testi sonularnn beklenemeyecekse;
Tobramisin, gentamisin veya amikasin gibi bir aminoglikozid VEYA bir kinolon VE;
Bir anti-pseudomonal penisilin (karbenisilin, mezlosilin, piperasilin) VEYA
Seftazidim ve sefoprazon gibi anti-psdomonal 3. kuak sefalosporin VEYA
Karbapenemler kombine edilir.
STENOTROPHOMONAS MALTOPHILIA
Non-fermentatif, oksidaz negatif, hareketli bir bakteridir.
Dezenfektanlara direnli hastane infeksiyonu etkeni.
Ko-trimoksazole duyarl.
BURKHOLDERIA CEPACIA
Tedavi ve korunmada gecikilmi, terminal dnemdeki kistik fibrozlular olgularda ciddi sorun.
Progressif bir seyirle fulminant, nekrotizan pnmoni ve bakteriyemi tablolarna yol aar.
ACINETOBACTER BAUMANNII
Hareketsiz, kokobasil eklinde, oksidaz negatiftir.
Ventilatr, invazif monitrlerde kolonize olur.
Hastanede, tedavi (ventilatr, periton diyalizi) veya tan (lomber ponksiyon, miyelografi) amac ile yaplan
giriimlerden sonra gelien hastane infeksiyonlarna neden olur.
Pnmoni (en sk), bakteriyemi, endokardit, menenjit ve riner infeksiyonlara yol aar.

34
MERKEZLER
ETL GRAM NEGATF BAKTERLER

MORAXELLA CATARRHALIS
Oksidaz pozitif-indol negatif non-fermentatif gram negatif diplokoklardr.
Normal st solunum yolu ve cilt florasnda yer alrlar.
Akut otitis media ve sinzitlerin nc en sk etkenidir.
%90-95 orannda beta laktamaz retir.
AKUT OTTS MEDA VE SNZTLER ETKENLER
Moraxella catarrhalis
KOAH HASTALARINDA AKUT PNMONK ALEVLENMELER

Moraxella catarrhalis
34
DrTus.com
M KROBYOLOJ
EIKENELLA CORRODENS
Normal oral florasnda bulunan gram negatif, oksidaz pozitif, non-fermentatif, fakltatif anaerop kk
bir basildir.
nsan ve hayvan srklarnn ve yumruklama sonucu elde gelien inat ve ciddi ezilme
infeksiyonlarnn nemli bir etkenidir.
Nadir bir doal kapak endokardit etkenidir.
Metronidazol ve klindamisine direnlidir SAM.
HACEK GRUBU BAKTERLER
Haemophilus aphrophilus/parainfluenzae
Actinobacillus actinomycetemcomitans
Cardiobacterium hominis
Eikenella corrodens
Kingella kingae
Oral florada yer alrlar. Zor rediklerinden kltr negatif
endokarditlere neden olurlar. ntravenz ila bamllar
hari en sk gram negatif endokardit etkenleridir; doal
kapak endokarditlerinin %5-10undan sorumludurlar.
BARTONELLA TRLER
Mikoplazmalara benzer ekilde, organizmadaki karyotik hcrelerin yzeyine yaparak rerler.
Bartonella henselae:
Basiler anjiyomatz: HIV infeksiyonlu hastalarda, cilt ve visseral organlarda kan dolu kesecikler
(kistler) oluur. HIV infeksiyonunun B klinik kategorisi iinde yer alr.
Peliosis hepatitis: Primer olarak ya da anabolik steroid uygulamas gibi hormon replasman tedavileri
sonrasnda geliebilir. Karacierde kan dolu kesecikler ortaya kar.
Kedi trm hastal
Bartonella bacilliformis: Eritrositleri tutan tek bakteridir. Oroya atei tablosu geliir.
CALYMMATOBACTERIUM GRANULOMATIS
Cinsel temas ile bulaan granloma inguinale (donovanyoz) hastalnn etkenidir.
Kapsll, hareketsiz, gram negatif boyanan kk basillerdir.
Arsz, kolayca kanayan genital lserler ortaya kar. Lenf dolam bozulduu iin lenfdem ve d
genital organ elefantiyaz grlebilir.
Granlomatz lezyonlardan alnan materyalin Wright ya da Giemsa boyalar ile, bu hcrelerin iinde
engelli ine grnmn anmsatan 1-25 adet kokobasil grlr (Donovan cisimcikleri)
GARDNERELLA VAGINALIS
Salkl kadnlarn %20-40nda vajinal florada yer alr.
Normal florada yer alan Gardnerella vaginalis; ayn ortamda
yaamakta
olan
Bacteroides
trleri,
Mobiluncus
trleri
ve
peptostreptokoklar gibi anaerop bakteriler ile ibirlii yaparak

bakteriyel vajinoza neden olur.

36
MERKEZLER
VAJNAL NFEKSYONLAR
Puberte ncesi: Vajinal mukoza kolumner epitel zelliindedir. Ortamda alkalen pH sz konusudur.
Flora, postmenopoze dnemde olduu gibi, baskn olarak gram pozitif koklar ve gram negatif basillerden
olumaktadr. Dourganlk andaki kadnlarda ise vajinal mukoza yass epitel haline dnr, yksek
dzeyde strojenin varlnda olduka nemli oranda glikojen depolamaya balar ve kalnlar. strojen
ekildiinde tersine incelir ve atrofik hal alr.
Puberte ncesinde grlen vajinitlerde etkenler genellikle kolondan yaylm, kontamine ellerden bula
veya cinsel ktye kullanma sonucunda ortaya kar. Balca etkenler A grubu dahil streptokoklar,
Escherichia coli ve kanl aknt sz konusu ise Shigella trleridir.
Dourganlk a: Bir kadnn vajinal mukozasnda birikmi haldeki glikojen, laktobasiller ve
Corynebacterium trlerince srekli olarak metabolize edilir, laktik asit ve asetik asit ortaya kar. Sonuta
vajinal pH dk dzeylerde, 3.8-4.5 aralnda tutulur.
Erikinlerde vajinal semptomlara yol aan nemli neden unlardr:
1. Bakteriyel vajinoz (%40-50).
2. Candida albicans vulvovajiniti (%20-25).
3. Trichomonas vaginalis vajiniti (%15-20).
Bakteriyel vajinoz: Bu klinik tablo, normalde vajinal florada yer alan Gardnerella vaginalisin;
Mobiluncus, peptostreptokoklar, Bacteroides trleri gibi anaerop bakteriler ve genital mikoplazmalar ile
ibirlii yaparak vajinal epitel kaybna yol amas durumu iin kullanlr. Tm vajinal infeksiyonlar iinde
en sk karlalan tablodur.
Vajinal sekresyonda lkosit says, bir bakteriyel infeksiyonda beklenenden olduka azdr. Bunun nedeni,
vajinit etkenlerinin aksine, bu bakterilerin vajinal mukozaya invazyon yapmamas ve sadece yzeyel
hcre destrksiyonuna neden olmalardr. Sonu olarak, bu tr infeksiyonlara vajinit deil, vajinoz ad
verilmitir. Hangi etkenle geliirse gelisin, vajinitlerde mutlaka vajinal mukozada dem ve eritem grlr.
Vajinozlarda ise yoktur.
Normal florada yer alan Gardnerella vaginalis; ayn ortamda yaamakta olan Bacteroides ve Mobiluncus
trleri ve peptostreptokoklar gibi anaerop bakteriler ile ibirliine girer. Bu bakteriler arasnda tipik bir
kommensallik sz konusudur. Gardnerella vaginalis, ortamdaki protein yaplar aminoasite dntrr,
anaeroplar ise bunlardan amin oluturur. Aminler blgedeki pH' ykseltir ve Gardnerella vaginalis iin
rahat bir ortam oluur. Bu arada ortam pH deiiklii nedeni ile laktobasiller azalr ve asidite daha da
bozulur. Ortam daha da alkali hal alr. Sonuta, ortamda Gardnerella vaginalis artm ise, laktobasiller
azalmtr.
Olgularn yars asemptomatiktir. Kokulu vajinal akntdan yaplan srntnn boyamasnda, az sayda
lkosit ve kvrk, virgls Mobiluncus grlmesi, bakteriyel vajinozlar iin tipiktir.
Tanda kullanlan Amsel kriterleri:
Yapkan, st gibi vajinal aknt,
Akntda az sayda lkosit bulunmas,
Pozitif Whiff testi,
Vajinal pHn yksek (>4.5) bulunmas ve
36
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Vajinal srntde ipucu hcrelerinin (clue cells) grlmesi.

Bakteriyel vajinozlarn tedavisinde antianaerop zellikli ilalardan en ok metronidazol tercih edilir.
CNSEL TEMAS LE BULAAN HASTALIKLARIN ETYOLOJK SINIFLAMASI
SORUMLU AJAN
NEDEN OLDUU HASTALIK VEYA SENDROMLAR
BAKTER
Neisseria gonorrhoeae
retrit, epididimit, proktit, servisit, endometrit, salpenjit, perihepatit (Fitz-Hugh-Curtis

Sendromu), bartolinit, farenjit, konjunktivit, prepubertal vajinit, prostatit?, ek gland
infeksiyonlar, amniyotik infeksiyonlar, yaygn (dissemine) infeksiyon, koriyoamniyonit,
erken membran rptr ve prematre doum
Chlamydia trachomatis
retrit, epididimit, proktit, servisit, endometrit, salpenjit, perihepatit (Fitz-Hugh-Curtis

Sendromu), bartolinit, prepubertal vajinit, infantta otitis media, koriyoamniyonit?,
erken membran rptr?, prematre doum, inklzyonlu konjunktivit, infant
pnmonisi, trahom ve LGV
Mycoplasma hominis
Postpartum ate, salpenjit?
Ureaplasma urealyticum
Nongonokoksik uretrit, koriyoamniyonit?, prematre doum
Treponema pallidum
Sifiliz
Hemophilus ducreyi
ankroid
Calymmatobacterium granulomatis
Granuloma inguinale (donovanyoz)
Gardnerella vaginalis
Gardnerella ile ilikili (nonspesifik) vajinoz
Shigella trleri
Homoseksel erkekte igelloz
Campylobacter trleri
Enterit, proktokolit
Grup B streptokok
Neonatal sepsis, neonatal menenjit
VRSLER
Herpes simpleks virs (HSV)
Primer-tekrarl genital herpes, aseptik menenjit, neonatal herpes, servical displazi ve

kanser (?), vulvada in situ kanser?
Hepatitis B virs (HBV)
Akut-kronik hepatit B, poliarteritis nodosa, kronik membranz glomerlonefrit, mikst

kriyogloblinemi?, polimiyalji romatika?, hepatoselllar kanser
nsan immn yetmezlik virs (HIV)
HIV infeksiyonu, edinsel immn yetmezlik sendromu (AIDS)
Hepatitis A virusu (HAV)
Akut hepatit A (anal-oral seks)
Sitomegalovirus (CMV)
Heterofil antikor negatif infeksiyz mononkleoz, konjenital infeksiyon, byk

doumsal defektler ve infant mortalitesi, mental retardasyon, sensorinral sarlk gibi
kavrama bozukluklar, servisit?, immnsppressif olanlarda ok ynl tablolar
nsan papilloma virs (HPV)
Kondilomata akuminata, laringeal papillom, servikal displazi
Molluscum contagiosum virs
Genital molluskum kontajiyozum
nsan herpesvirs-8
Kaposi sarkomu, Castleman hastal, multipl miyelom, B lenfomalar
PROTOZOONLAR
Trichomonas vaginalis
Trikomonal vajinit
Entamoeba histolytica
Homoseksel erkeklerde amibiyaz
Giardia lamblia
Homoseksel erkeklerde giardiyaz
MANTARLAR

38
MERKEZLER
Candida albicans
Vulvovajinit, balanit
EKTOPARAZITLER
Phthirius pubis
Kask biti infestasyonu
Sarcoptes scabiei
Uyuz
LEGIONELLA PNEUMOPHILA
Etken:
Aerop, hareketli bir bakteridir. Standart Gram yntemi ile iyi boyanmaz.
Karbonhidratlar okside ve fermente etmez, enerjilerini aminoasitlerden edinirler.
reme ortamlarnda fazla miktarda demir ve sisteini gereksinirler. Tbbi Karbonlu Maya Ekstreli agarda
(Charcoal Yeast Extract Agar-CYEA) retilebilirler. Katalaz ve oksidaz pozitiftir.
Hastalklar:
Pnmoni:
Legionella pneumophila (ARB negatif) Lejyoner hastal
Legionella micdadei (ARB pozitif) Pittsburg pnmonisi
Pontiac hastal: Legionella pneumophilann neden olduu yaygn miyalji, grip benzeri tablodur.
Epidemiyoloji: Sularn duraan olduu, bekletildii; su kulelerinde, otel, hastane, konferans salonu gibi
byk mekanlarn hava stma ve nemlendirme sistemlerinde ve su borularnda, burada yaayamayan dier
mikroorganizma debrislerinin oluturduu biyofilmlerde rer. nsandan insana bulama sz konusu deildir.
Bula, bakteri ykl, pulvarize aerosoller yoluyladr. Ayn otobste seyahat, ayn hastane kouunda yatma
ve ayn konferans salonunda bulunma gibi faktrlerin bulataki kesin etkisi kantlanmamtr.
LEJYONER HASTALII N BLNEN RSK FAKTRLER
Hcresel immnite defekti (en duyarl poplasyon)
leri ya
Patogenez: ntraselller yaama zelliindedir; makrofajlar iinde yaamn srdrebilir. Makrofajlar, bu
bakterilerin d membran proteinlerinin (makrofaj invazyon proteini) ynlendirmesi ile bakterileri uzun bir
psdopod kararak sararlar ve sonra ieriye alrlar. Fagositoz eylemine ramen fagozom-lizozom
fzyonunu, oksidatif patlamay nlerler. Asl savunma, hcresel immnitedir.
Klinik zellikler: Klinik yelpaze, broniyolit tablolarnn sz konusu olduu bir atipik pnmoni tablosundan,
olduka ar seyirli bir tipik-lober pnmoniye kadar deiebilir. Atipik pnmoni etkenleri arasnda yer
almakla birlikte, tipik pnmoni tablosu da sergileyebilir. Balca klinik zellikler unlardr:
0
Ate genellikle 40 Ca kadar ykselir.

ounlukla balgam karlmayan (non-prodktif) kuru ksrk vardr.
Olgularn yardan aznda karn ars, bulant, kusma ve sulu ishal gibi GS belirtileri tabloya eklenir.
Hiponatremi, hipofosfatemi, serumda LDH ykseklii nemli zelliidir.
Olgularn %10unda bbrek yetmezlii bulgular (proteinri, mikroskopik hematri, anormal kan re ve
kreatinin deerleri vb.) elde edilebilir.
Nadir baz olgularda hepatit, miyokardit ve perikardit gibi kalp tutulumlar grlebilir.
LEJYONER HASTALII
Lober pnmoni (alveolit) gibi;
Balgamda bol ntrofil
38
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Gram boyamada bakteri yok

Standart besiyerlerinde reme yok
Atipik pnmoni gibi de;
Ekstrapulmoner tutulumlar
Tan:
Hastalarn balgamnn Gram boyamasnda az ya da ok sayda ntrofil olsa da, herhangi bir bakterinin
gsterilememesi nemli bir tansal destektir.
st solunum yolu sekresyonlarnn zgl besiyerlerine (CYEA) ekimi ile tan kesinletirilir.
Sekresyonlarda ve idrarda antijen arama teknikleri kullanlabilir.
Akcier biyopsi rneinde floresan antikor boyama ile antijen tayini nemlidir.
Klinik rneklerde PCR ile antijen aratrmalar ile de tan konabilir.
Tedavi: Makrolidler, kinolonlar veya tetrasiklinler seilmeli, ar olgularda bunlara rifampisin de eklenmelidir
(Makrolid+Rifampisin).
Sefalosporinlere Direnli Bakteriler
Listeria monocytogenes
Enterococcus faecalis
Legionella pneumophila
PNMONLER
1. Toplum kaynakl pnmoniler: Gncel yaant srasnda edinilen pnmonilerdir. En ok karlalan
pnmoni trdr.
Lober-tipik pnmoni: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis,
Staphylococcus aureus ve Klebsiella pneumoniae gibi bakteriler alveoler bolua ulaarak bu blgede
inflamasyona (alveolite) yol aarlar. Bu durumda prlan bir infeksiyon sz konusudur.
Atipik pnmoni: Bron aacnn daha st ksmlarna tropizmi olan virsler, klamidyal etkenler,
Coxiella burnetii ve Mycoplasma pneumoniae gibi bakteriler ise larenjit, trakeit, bronit, broniyolit ve
interstisyel pnmoni tablolarna neden olurlar.
ATPK PNMONLERN ZELLKLER VE SORUMLU ETKENLER
Yaknmalar
Ate
Halsizlik
ksrk
Ba ars
Boaz ars
Ses kskl
Balgam (nadir)
Dispne (nadir)
Yan ars (nadir)
Fizik muayene bulgular
Kan bulgular
Ate (<390C)
Dinleme bulgusu yok ya da
Ronks
Ral (nadir, lejyoner h.)
Splenomegali
kter, hepatomegali *
BK:5-15 bin/mm3
Sedim.:<50 mmh
Akcier Radyolojisi
Forml: Normal
Hepatite ait ***
Psittakoz
Dierleri
Etkenler
PRMER:
M.pneumoniae
DERLER:
C.burnetii
C.psittaci
C.pneumoniae
L.pneumophila
F.tularensis
Virsler **
* Q ateinde nemli bir aksesuvar bulgu hepatittir (Pnmoni + Hepatit Q Hummas

** nfluenza A ve B virs (erikin), RSV (ocuk), Parainfluenza virs, Adenovirs, Rubeola virs, VZV
TOPLUM KAYNAKLI PNMON HASTALARININ

40
MERKEZLER
HASTANEYE YATIRILMA KRTERLER (RSK FAKTRLER)
60 yan zerinde olmak

KOAH, bronektazi, kistik fibroz ve son bir ylda pnmoni yksnn varl
Aspirasyon kukusu
Splenektomize olmak
Akcier d bir organ patolojisi varl (kalp ve bbrek hastalklar, malignite vb.)
Hipoksi klinik ve laboratuvar bulgularnn varl
Bakmevinde yaamak, sosyal endikasyonlar
TOPLUM KAYNAKLI PNMON HASTALARININ

YOUN BAKIM NTESNE YATIRILMA KRTERLER (AIRLATIRICI FAKTRLER)
Hastaneye yatrma kriterlerine ek olarak aadakilerden birinin bulunmas:
Sepsis ve ok tablosu (r. vazopressr ile dzeltilebilen hipotansiyon)
Mekanik ventilasyon gerektiren ciddi solunum sknts
Oligri (idrar miktarnn 20 mL/saat altnda olmas)
Lkopeni, lkositoz, ntropeni
Radyolojik olarak hzl progresyon grlmesi, apse, ok lobda infiltrasyon vb. varl
TOPLUM KAYNAKLI PNMONLERN TEDAVS (CDC)
1
Evinde tedavi: Makrolid veya doksisiklin veya klavlanik asid + amoksisilin

2
1
Hastanede tedavi: IV beta laktaml + makrolid
3
4
YBde tedavi: IV beta laktaml + IV makrolid veya IV levofloksasin
1
Eritromisin, azitromisin, klaritromisin
2
Sefuroksim, seftriakson, sefotaksim, slbaktam-ampisilin
3
Seftriakson, sefotaksim
4
Eritromisin, azitromisin
Lober Pnmoni
Atipik Pnmoni
Hastadan salamlara bulama
+++
Atein titreme ile ykselmesi
+++
+++
Atein 3-5 gnde 38 Ca kmas
+++
nspiratuvar yan ars
+++
Kanl, prlan balgam
+++
++
+++
C-reaktif protein pozitiflii
+++
Balgamda bol gram pozitif diplokok
+++
Balgamda bol ntrofil
+++
Balgamda lenfosit
+++
Akcier grafisinde plevral effzyon
+++
Beta laktamlara iyi yant
+++
Atein 1-2 gnde 39-40 Ca kmas

o
Mirinjit bulunmas
Eritrosit sedimantasyon hz > 50 mm
2. Hastane kaynakl pnmoniler:

Hastaneye yattan en az 48-72 saat sonra ya da taburcu olduktan sonra 48 saat iinde geliir.
Hastane infeksiyonlar iinde riner infeksiyonlardan sonraki en sk 2. infeksiyon
YB infeksiyonlar iinde ise en sk 1. etkendir.
Mortalitesi en yksek hastane infeksiyonudur.
40
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Geliimine gerekesi Mikroaspiratlar

Hastane etkenlerince oluturulur. En sk izole edilenler Pseudomonas aeruginosa ve Klebsiella
pneumoniae, Escherichia coli, Serratia marcescens ve Enterobacter trleri gibi enterik bakterilerdir.
Gram negatif basilleri Staphylococcus aureus (%15-30) izler.
3. mmn yetmezlik zemininde gelien pnmoniler: Solid organ transplantasyonu olanlarda
sitomegalovirs (CMV) en sk pnmoni ve en sk infeksiyz komplikasyondur.
Yallar, immn sistemi basklayan tedavi uygulananlar ve hcresel immnite defekti bulunanlarda
zellikle Legionella pneumophila ve Nocardia asteroides pnmonisi akla gelmelidir.
TEDAVSZ HIV NFEKSYONLARINDA FIRSATI AKCER NFEKSYONLARI
CD4+ T Lenfosit says
200/mm
100-200/mm
3
100/mm
<50/mm
Gelien akcier hastal

Tberkloz reaktivasyonlar
Pneumocystis carinii (Pneumocystis jerovicii) pnmonisi
Histoplazmoz
nvazif asperjilloz
nce CMV infeksiyonlar
En son Mycobacterium avium-intracellulare infeksiyonu
HIV infeksiyonlularda tberkloz grlme skl normal poplasyona gre yzlerce kat artmtr ve
genellikle de oul ila direnlidirler. nvazif asperjilloz, zellikle miyelospresyon uygulanm hastalarda
da ciddi pulmoner infeksiyonlara neden olur.
3
Ntropenik (<500/mm ) hastalarda ve hmoral immnite defekti olanlarda endojen floraya ait Klebsiella
pneumoniae, Escherichia coli gibi enterik bakteriler ve Pseudomonas aeruginosa balca etkenlerdir.
4. Aspirasyon pnmonisi:
Orofarinks ieriinin aspire edilmesi sonucunda gelien pnmonilerdir.
Aspirasyon pnmonilerinin %45-55inden tek bana non-fragilis Bacteroides ve Porphyromonas
trleri, Prevotella melaningenica, Fusobacterium nucleatum ve peptostreptokoklardan oluan az ii
anaeroplar sorumludur.
%25-45 olguda bunlara unlar eklenir;
Toplum kaynakl olanlarda Pnmokoklar, Haemophilus influenzae ve enterik bakteriler
Hastane kkenli aspirasyon pnmonilerinde Pseudomonas aeruginosa ve Klebsiella
pneumoniae gibi hastane etkeni gram negatif basiller ve Staphylococcus aureus eklenir.
GRAM NEGATF KOKLAR

NEISSERIA GONORRHOEAE (GONOKOKLAR)
Etken: Gram negatif, katalaz ve oksidaz pozitif bakterilerdir. 1 m byklnde diplokoklardr; grnmleri
kahve ekirdei eklindedir. Virlans faktrleri:
En nemli virlans faktrleri piluslardr. Bunlarla genital mukozaya yaprlar. ok sayda antijenik
varyasyon gsterirler Tekrarl infeksiyon.
Hcre duvarndaki porin proteinlerini oluturan Omp II, ikinci nemli virlans faktrdr.
Endotoksinleri LOS yapsndadr.
IgA1 proteaz: Konak IgA'sn mentee blgesinden krar.
Gonokoklar glukozu oksidatif olarak metabolize ederler. Maltoz, laktoz ve sukrozu ise kullanamazlar.
Maltozu kullanamamas, meningokoklar ile nemli ayrm kriteridir. Modifiye Thayer-Martin jeloz ve
ikolatams agarda retilebilirler.

42
MERKEZLER
GONOKOK-MENNGOKOK AYRIMI
Gonokok
Meningokok
Kapsl
Yok
Var
Maltoz
Kullanmaz Kullanr
Penisilinaz
retir
retmez
PBP deiimi
Var
Yok
Pilus deiimi
Var
Yok
Klinik zellikler: Gonore, en ksa kuluka sreli (2 gn) cinsel temas ile bulaan hastalktr. Gelimi
lkelerde klamidyal infeksiyonlardan sonra en sk karlalan CTBHdir. Gelimekte olan ya da geri kalm
lkelerde ise klamidyal infeksiyonlara gre daha sk grlr.
a) Erkek infeksiyonlar: n retrit ile balar. Balca belirtileri; dizri, glans ucunda kant, hiperemi ve en
nemlisi yeilimsi-sar retral akntdr.
b) Kadn infeksiyonlar: Gonore kadnda, kolumner epitele ilgisi nedeniyle zellikle uretra ve uterus
serviksini tutar. En sk servisit etkenleri gonokoklar ve klamidyalardr.
Endoservisit ile balayan tablo siliktir. Bu nedenle salpenjit, pelvik inflamatuvar hastalk (PID) ve
genital apseler gibi ge komplikasyonlar da sktr.
Olgularn %50'sinde gonokoklar ile Chlamydia trachomatis birlikte bulunur (ko-infeksiyon).
En nemli komplikasyonu olan PID, tuba-ovaryen apseler ve peritonite de yol aabilir. PID geliimine
neden olan faktrlerden nemli birisi, rahim-ii ara kullanmdr.
Klamidyalar gibi, lenfatik yaylmla perihepatite yol aabilirler (Fitz-Hugh-Curtis sendromu).
Tedavisiz kadnlarda %1-3 olaslkla dissemine gonokok infeksiyonu (bakteriyemi) geliebilir.
Gonokoksik artrit (en sk tablo), endokardit ve menenjit geliir. Artritin grlmesi, olguda
disseminasyonun kesin delili olarak kabul edilir. Tablo; el, el bilei, diz (sk), dirsek eklemlerinde
asimetrik septik monoartrit eklindedir. Ekstremite distal ksmlarnn cildini tutan dermatit grlebilir
(arl papller, nekrotik pstller).
c) Yenidoan infeksiyonlar: Anneden doum srasnda yenidoana bakteri bula gerekleebilir. hmal
edilirse krle yol aan iki tarafl gz infeksiyonlar (ophthalmia neonatarum) geliir.
YENDOAN KONJUNKTVTLER
lk birka saat iinde Gze damlatlan damlalara bal imik konjunktivit
lk 1-2 gn iinde Gonokoksik konjunktivit, ophthalmia neonatarum
5-12. gnler arasnda Klamidyal konjunktivit
Tan: nceleme materyali hasta banda, akntdan direkt olarak alnr. Erkekte retral aknt, kadnda ise
uterus serviksinden alnan srnt Gram ve Metilen Mavisi yntemi ile boyanr. Metilen Mavisi yntemi ile
boyanan aknt yaymasnda ntrofiller ierisinde ve bir miktar da darsnda tipik diplokoklarn, Gram
boyamada ise gram negatif diplokoklarn grlmesi tipiktir ve kesin tan koydurur. Semptomatik erkeklerde
Gram boyamann duyarllk ve zgll >%95dir. Materyalin alnmasnda sentetik fiberli ekvyonlar
kullanlmaldr. En gvenilir tan etkenin retilmesidir (hasta ba ekimi). Ekimler karbon kadna sarlmaldr.
Tedavi: Gonokoklar, meningokoklarn aksine penisilinaz retebilirler. PBP deiimi de penisilin direnci
gelitirebilirler. Komplike olmam olgularda seftriakson tek doz ve 7 gn doksisiklin kullanlr.
NEISSERIA MENINGITIDIS (MENNGOKOKLAR)

Etken: Kapsll, gram negatif diplokoklardr. Maltoz (+) olmas ile gonokoklardan ayrt edilirler. Grup Bnin
kapsl, grup B streptokoklar ve Escherichia coli K1 kkeni gibi siyalik asit yapsndadr.
42
DrTus.com
M KROBYOLOJ
SIK KARILAILAN MENENJTLER

AKUT MENENJTLER
KRONK MENENJTLER
Prlan (Bakteriyel)
Aseptik
Prlan (Fungal)
Aseptik
Primer: N.meningitidis (1)

Sekonder:
S.pneumoniae (2)
H.influenzae (3)
Grup B Streptokok
E.coli
L.monocytogenes, vb.
Viral (Mumps,HSV)
Plasmodium trleri
Toxoplasma gondii
L.ichterohaemorragiae
Mycoplasma pneumoniae
Beyin apse ve tmr
Vertebra osteomiyeliti
C.neoformans
Candida trleri
Coccidioides immitis
M.tuberculosis
T.pallidum
BOS boz renkli, bulank

Binlerce/mm3 ntrofil
eker ok dk
1,2,3 iin Lateks Ag.Testi
Renksiz, berrak
100-1000/mm3 lenfosit
eker normal
Boz-bulank
%60 ntr,%40 lenfosit
eker dk
mmn yetmezlikli
Ksantokromik, berrak
100-1000/mm3 lenfosit
eker dk
LCMde >2000/mm3
Protein ok fazla
Akut Bakteriyel Menenjitler

Tm akut bakteriyel menenjitlerin %80inden bakteri sorumludur; Neisseria meningitidis, Streptococcus
pneumoniae, Haemophilus influenzae. Bu menenjit bakterisinin ortak zellikleri unlardr:
1. Kapslldrler.
2. Salgladklar IgA1 proteaz enzimi ile salgsal IgAy mentee blgesinden koparrlar.
YENDOAN
Grup B streptokok
Gram (-) basil (E.coli)
Grup D streptokok
L.monocytogenes
2 AY-6 YA
(H.influenzae tip b)
Pnmokok
Meningokok
6-50 YA
Pnmokok (bireysel)
Meningokok (kitlesel)
H.influenzae (kapslsz)
> 50 YA
Pnmokok
Gram (-) basil
L.monocytogenes
Fizyopatoloji:
Bakteriler aerosol yolla alnrlar, adezyon moleklleri ile siliyasz kolumner nazofarinkse tutunurlar.
Salgsal IgA'y tahrip ederler ve bunun maskelemesi ile epitel hcresine girerler.
Kan dolam ile organlara ve dokulara yaylrlar (meningokoksemi). Cilt damarlarna taklarak peteiyal
dkntlerin geliimine neden olabilirler. Bunun ciddi formuna fulminant meningokoksemi (purpura
fulminans, Waterhouse-Friederichsen sendromu) denir.
Endotel hcreleri fenestreli (delikli, porlu) olan, sk yapma zellii gstermeyen ve bazal membran ince
olan kan-BOS bariyeri (KBB) zaten kandan molekllerin geiine izin verecek ekilde kurgulanmtr.
Buradan bakterilerin de geii kolaydr. Bakteriler, salnan bol miktarda TNF- ve IL-1 gibi sitokinlerin
yardm ile KBB hcrelerinin sklln daha da bozarak subaraknoid arala (SAA) geerler.
SAA iindeki ntrofiller, parankimi penetre eden damarlarn evresindeki anatomik Virchow-Robin
aralklarna da girerler. Vaskler yaplar inflame ederler. Bunun sonucunda gelien trombsler, parankim
nekrozuna yol aar.
Klinik zellikler: Menenjitlerde grlen en sk klinik belirtiler aada sralanmtr.
Yksek ate
Ba ars
Bulant, kusma
Mental deiiklikler (uur bulankll, konfzyon, stupor, koma)

44
MERKEZLER
Dierleri; nropsikiyatrik belirtiler (en sk ajitasyon), herpes labialis, peteiler, patolojik refleksler (Babinski
ve e deerdeki refleksler), konvlsiyondur (menenjitte nadir, ensefalitte sk).
Tedavi: BOS yaymas ve lateks agltinasyon testi ile olgunun meningokoksik menenjit olduu anlalm ise
ilk tedavi seenei penisilin-Gdir. Penisilin allerjisi var ise kloramfenikol uygulanr.
AKUT PRLAN MENENJTLERDE AMPRK TEDAV
YA
LK SEENEK
ALTERNATF
0-4 hafta
Ampisilin + Sefotaksim
Ampisilin + Gentamisin
1-3 ay
Ampisilin + Sefotaksim
Ampisilin + Vankomisin + Kloramfenikol
3 ay-50 ya
Sefotaksim veya Seftriakson + Vankomisin
Meropenem
> 50 ya
Sefotaksim veya Seftriakson + Ampisilin + Vankomisin
Meropenem + Ko-trimoksazol
Korunma:
Temas ncesi Kapsl alar (A+C, A+C+Y+W135 alar)
Temas sonras:
Tek doz Oral siprofloksasin veya seftriakson
ki gnlk Rifampisin
Akut Aseptik Menenjitler ve Ensefalitler
Viral menenjit etkenlerinden poliovirs ve lenfositik koriyomenenjit virs primer; kabakulak, HSV, EBV,
CMV, HIV, Rubella ve Rubeola virsleri ise sekonder menenjit etkenleridir.
Viral ensefalitlerin en sk etkenleri enterovirslerdir; olgularn byk ounluu yaz sonu-sonbahar banda
grlr. Dier sk etkenler arbovirsler (arenavirs, flavivirs vb.) ve herpesvirslerdir.
Ensefalitlerde menenjitlerden farkl olarak, sklkla jeneralize ve fokal nbetler, motor bozukluklar ve
hipertermi grlr. Ense sertlii, menenjitlere gre daha nadirdir. BOS patolojisi saptanmayabilir.
Herpetik ensefalitler hemorajik, nekrotizan ve olduka ar tablolardr. Temporal lob tutulumu sonucunda
kiilik deiiklikleri, akustik halsinasyonlar ve afazi baskndr. Tedavide asiklovir kullanlr.
Viral etkenler dnda; mikoplazmalar, klamidyalar, riketsiyalar, mikobakteriler ve spiroketler gibi bakteriler,
kriptokok gibi mantarlar, Naegleria fowlerii ve Toxoplasma gondii gibi protozoonlar, neoplazmlar, vasklitler,
nroleptik ilalar da ensefalit geliimine neden olabilir.
Kronik Prlan Menenjitler
Fungal menenjitler, byk ounlukla AIDS gibi immn defektif hastalarda grlr. ok sinsi ve tedavisiz
olgularda fatal seyirli tablolardr. Menenjite yol aan en sk patojen, Cryptococcus neoformansdr.
Akcierlerden disseminasyon srasnda en sk merkez sinir sistemine oturur. Tipik olarak olduka yava
seyirlidir. Ba ars ve karakter deiiklii vardr. zellikle frontal beyin tmrleri ile kartrlabilir. BOS ini
mrekkebi ile negatif (zt) boyandnda olgularn en az yarsnda (%50-75) geni kapsl ve ekzantrik maya
blastosporlar grlr. Tedavide Amfoterisin-B verilir. Genel durumu oral tedaviyi tolere edebilecek olgularda
oral flukonazol tedavisi nerilir.
Kronik Aseptik Menenjitler
Tberkloz menenjit, esasen bir meningoensefalittir. Tutulum daha ok pO2'nin yksek olduu beyin
tabanndadr. nce subkortikal bir ensefalit, sonra bu odaklarn SAAya almas ile menenjit geliir. Baskn
belirtiler kafa iftlerine aittir. En ok tutulan sinir N.abducensdir, ie alk grlr. Hidrosefali en sk
komplikasyondur.
44
DrTus.com
M KROBYOLOJ
GRAM POZTF KOKLAR

STAFLOKOKLAR
Gram pozitif, kmeler yapan, katalaz pozitif (streptokoktan fark) mikroorganizmalardr.
Staphylococcus aureus (koaglaz pozitif stafilokok)
Staphylococcus epidermidis (koaglaz negatif stafilokok)
Staphylococcus saprophyticus (koaglaz negatif stafilokok)
STAPHYLOCOCCUS AUREUS
Etken:
Dier stafilokok trlerinden ayrt edici zellikleri unlardr:

Koaglaz pozitiftir (en gvenilir zelliktir, dier trlerde yoktur)
Kanl agarda byk, sardan pembe renge kadar deiebilen renklerde koloniler yapar
Kanl agarda hemoliz yapar
Mannitol paralar (Chapmann besiyerini sarartr)
Novobiosine duyarldr (Staphylococcus saprophyticus ise direnlidir)
Hcre duvarnda protein-A bulunur (koaglaz negatif stafilokoklarda yoktur)

46
MERKEZLER
Virlans faktrleri:
Toksinleri: Staphylococcus aureusun iki ekzotoksin grubu vardr; enterotoksinler ve epidermolitik toksin.
Enterotoksinleri sperantijen zelliindedir.
Enterotoksin (A, ...., G): Enterotoksin A ksa kuluka sreli besin zehirlenmesine yol aar.
Enterotoksin-B, pediatrik grupta ve hastanede yatan hastalarda antibiyotik nedenli ishal tablolar ile,
erikinlerde besin zehirlenmesinin yan sra non-menstrual toksik ok sendromlar ile ilikilendirilmitir.
Toksik ok sendromu toksini-1 (TSST-1, enterotoksin-F): Ortamdaki magnezyum miktarnn dk
olmas halinde bakteri tarafndan retilir.
Eksfoliyatif (epidermolitik) toksin, eksfoliatin A ve B: Epidermisin yzeyel katlarn oluturan
hcreleri birbirine balayan desmozomlarn kaderin tipi hce aras balant glikoproteinlerini
(desmoglein 1) birbirinden spesifik olarak ayrr. Akantolize neden olur. Halanm deri sendromu ve
bllz impetigo tablolarna neden olur.
Enzimleri:
Koaglaz: Protrombin ile kompleks oluturur ve bylece neden olduu trombin aktivasyonu ile
fibrinojenin fibrine dnmesine neden olur. Plazma koagle olur. Sonuta bakteri, evresini fibrin
tabakas ile sararak savunma elemanlarndan korunur.
Hyalronidaz: Ba dokusunu hidrolize eder, yaylma faktrdr.
Stafilokinaz (fibrinolizin): Bir plazminojen aktivatrdr (yaylma faktr).
Klinik zellikler:
1. Lokal deri-mukoza lezyonlar: Bakteriyel invazyon ile geliirler.
Apse
Folliklit: Kl folliklleri ile snrl inflamasyondur.
Fronkl: Kl follikllerini aan inflamasyondur.
Karbonkl: Boyun ve ensede, derin dokular tutan cilt ve cilt alt doku infeksiyonudur.
Dierleri: Flegmon, hidradenit, hordeolum, panaris, mastit, cerrahi yara infeksiyonlar, piyomiyozit ve
nekrotizan fasiit.
2. Yaygn deri dknts ile seyreden hastalklar: Ekzotoksinlerinin yol at klinik tablolardr.
Halanm deri sendromu (Ritter Hastal): Nikolsky belirtisi pozitiftir. Ciddi dzeyde sv ve
elektrolit kayb ile seyreder; lmn de en nemli nedenidir. Lokalize formuna bllz impetigo denir.
Bllz impetigoda, Nikolsky belirtisi negatiftir, bl kltrnden bakteri retilebilir.
Toksik ok sendromu: Menstrual dnemdeki, sperabsorban (fazlaca magnezyum balayan) vajinal
tamponlar kullanan kadnlarda grlmtr. Bunun dnda; nazal tampon yaplmlarda, ayrca cilt ve
post-operatif cerrahi alan infeksiyonlar, pnmoni, ampiyem, osteomiyelit, influenza gibi eitli
infeksiyonlarn zemininde de (non-menstrual) geliebilir.
Bakteriden ortama salnan TSST-1, T lenfositlerden youn olarak IL-2 sentezine, monosit ve
makrofajlardan da proinflamatuvar sitokinlerin salglanmasna yol aar.
TOKSK OK SENDROMLARI (TS)
STAFLOKOKSK TS:
nfeksiyon yok
Kanda TSST-1 (ekzotoksemi)
Mortalite %3
STAFLOKOKSK TS:
Ciddi cilt infeksiyonu (nekrotizan fasiit) var
46
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Bakteriyemi ve ekzotoksemi (eritrojenik toksin)

Mortalite %30-70
Uygun ve enerjik sv repasman, sorunlu sistemlerin desteklenmesi ve nafsilin gibi bir antistafilokok
penisilin tedavisi ile mortalite %3n altna indirilmitir. Buna ilk gn iinde klindamisin eklenmesi
nerilir. Klindamisin, TSST-1 sentezini basklar.
3. Bakteriyemi, sepsis ve endokardit: Yaam tehdit eden Staphylococcus aureus infeksiyonlar arasnda
ilk sray bakteriyemi alr. Endokardit gelimi ise mortalite %50. IV ila bamllarnda trikspid
endokarditi grlr.
4. Sistem ve organ infeksiyonlar:
Bata grip olmak zere, viral st solunum yolu infeksiyonlarna sekonder olarak veya aspirasyon
sonrasnda pnmoni geliebilir.
Pnmatosel, pnmoni geirilmi olan akcier parankiminde gelien ince duvarl, ii hava dolu kistikbllz bir yapdr.
Ampiyemlerden, anaerop bakterilerle birlikte, en sk sorumlu tutulan bakteridir.
Ventilatr tedavisi srasnda gelien hastane kaynakl pnmonilerin 2. en sk etkenidir.
ocuk ve gen erikinlerin (6-15 ya) ve 50 yandan byk yallarn ilk sradaki septik artrit etkenidir.
Seksel aktif erikinlerde ise septik artritin en sk etkeni gonokoklardr.
Perinefritik apseler en sk asendan yolla geliir. Dolaysyla en sk etkeni Escherichia colidir.
Hematojen yaylm sonucu gelien perinefritik apselerde ise etken, Staphylococcus aureustur.
Osteomiyelitlerden sorumlu bakterilerin ilk srasndadr. Yenidoanlarda umbilikal korddan hematojen
yaylm ile alt ekstremite osteomiyelitlerine neden olur. Erikinlerde ise hematojen yaylm ile daha ok
vertebral osteomiyelite neden olur.
5. Besin zehirlenmesi: En ksa kuluka sreli (1/2-6 saat) besin zehirlenmesi etkenidir. Bu tablodan
ounlukla Enterotoksin-A sorumludur Gastralji, bulant ve kusmaya yol aar.
6. Antibiyotik
nedenli
ishaller:
Antibiyotik
kullanm
sonrasnda
gelien
ishallerin
%25inden,
psdomembranz kolitlerin ise %90ndan sorumlu etken Clostridium difficiledir. Oyun ocuklarnda ve
hastanede geni spektrumlu antibiyotik kullanlm olan baz YB hastalarnda gelien enteritlerden ise
Staphylococcus aureus enterotoksinleri (A ve B) sorumludur.
Tedavi:
Toplumdan edinilmi:
Sadece beta laktamaz retimi sz konusudur.
lk tercihler BL+BLI, sefazolin (1KS)
Hastaneden edinilmi:
Metisilin direnci Vankomisin/teikoplanin
Glikopeptid direnci Oksazolidinon
Burun taycs hastane personeli Topikal mupirosin uygulanr.
NFEKTF ENDOKARDTLER
A. Doal kapak endokarditleri:
Viridans streptokoklar (%30-40) (subakut seyirli)

48
MERKEZLER
Staphylococcus aureus (%10-27) (akut, miyokard ve kapak halkas apseleri, prlan perikardit)
Enterokok (%5-18) (riner maniplasyonlu yalda, subakut, fatal)
HACEK grubu (%5-10) (kltr negatif endokardit, intravenz ila bamllar hari en sk gram negatif
endokardit etkenleridir.
Mantarlar (%2-4): Prognozu ktdr. Kapak replasman gerektirir.
V ila kullananlarda Candida parapsilosis (en sk)
Kalp operasyonlusu ve uzun sre IV antimikrobiyal kullananlarda en sk etken Candida albicanstr.
Dieri Candida tropicalistir. Vejetasyonlar ok byktr, aortay tkayabilir.
B. Prostetik kapak endokarditleri: Operasyondan sonraki 60 gn iinde gelimi ise bu olgulara erken,
daha sonra gelimi ise ge prostetik kapak endokarditleri ad verilir.
Erken prostetik kapak endokarditleri (<2 ay):
Staphylococcus epidermidis (%35)
Staphylococcus aureus (%17)
Ge prostetik kapak endokarditleri (>2 ay)
Staphylococcus epidermidis (%26)
Viridans streptokoklar (%25) (>12 ayda en sk etken)
STAPHYLOCOCCUS EPIDERMIDIS
Novobiosine duyarldr. En dndaki yapc (slime; ekzopolisakkarid) tabakas sayesinde plastik ve cam
gibi yabanc yzeylere yapabilir. ntravenz ya da kalc periton kateterleri, prostetik cihazlar, kalp pili
elektrotlar ve ventrikloperitoneal ant nedeniyle gelien infeksiyonlarda akla gelmelidir.
Katetere bal kan dolam infeksiyonlarnn en sk etkenidir.
Devaml ayaktan periton diyalizi peritonitlerinde en sk etkendir.
Ventriklo-peritoneal ant infeksiyonlarnn en az 2/3nden sorumludur. Bu tablo, Staphylococcus
epidermidisin neden olduu en sk prostetik cihaz infeksiyonudur.
Kalp kapa, pacemaker, penis, meme, damar ve eklem protezleri nedeniyle gelien infeksiyonlarn en sk
etkenidir.
STAPHYLOCOCCUS SAPROPHYTICUS
Novobiosine direnli olmas ve anaerobik reme zellii bulunmamas ile dier stafilokoklardan ayrt
edilir. Gen kadnlarn komplike olmayan akut riner sistem infeksiyonlarnn, zellikle de balay
sistitlerinin Escherichia coliden (%80) sonraki ikinci etkenidir (%5-15).
Stafilokoklar arasndaki baz farklar bilmeliyiz:
S.aureus
S.epidermidis
S.saprophyticus
Koaglaz pozitiflii
Evet
Hayr
Hayr
Mannitol paralama
Evet
Hayr
Hayr
Protein-A ierme
Evet
Hayr
Hayr
Kanl agarda hemoliz
Evet
Hayr
Hayr
Novobiosine duyarllk
Evet
Evet
Hayr
Fakltatif anaerop reyebilme
Evet
Evet
Hayr
STREPTOKOKLAR
48
DrTus.com
M KROBYOLOJ
STREPTOCOCCUS PYOGENES (A GRUBU HEMOLTK STREPTOKOK)

Etken: Streptococcus pyogenes, dierlerinden basitrasine duyarl olmas ile ayrt edilir. Ko-trimoksazole
direnlidir. Hyalronik asit yapl kapsle sahiptir, immnojenik deildir. Pirrolidonil arilamidaz (PYR) testi
basitrasinden daha gvenilirdir.
Balca virlans faktrleri unlardr:

Hyalronik asit yapsndaki kapsl
Lipoteikoik asit
M proteini: Antifagositik ve antikomplemanterdir. Konak hcre seiciliini (farinks, cilt) belirler.
C5a peptidaz enzimi: Komplemann C5a komponentini etkisizletiren bir enzimdir.

Streptolizin-O:
Kuvvetli immnojendir ASO oluur.
Geirilmi farenjit delilidir.
Cilt lipidleri Streptolizin-Oyu inaktive eder; cilt infeksiyonlarnda ASO pozitiflemez.
Streptokinaz:
Plazminojeni plazmine evirerek fibrinoliz yapar, bakteri dokuya yaylr.
Erken dnem miyokard infarkts ve pulmoner emboli tedavisinde kullanlr.
Allerjik bir madde olduu iin tekrarl kullanm risklidir. Bu nedenle tromboembolik olaylarda daha
seici ve gvenli, ancak pahal bir preparat olan doku plazminojen aktivatr (tPA) tercih edilmektedir.
Streptodornaz (DNaz):
Ortamdaki DNAy depolimerize eder, ortam akclatrr.
Piyodermide anti-DNaz B (+) Bir akut glomerlonefritin poststreptokoksik olup olmadnn
anlalmasnda tansal deeri vardr.
Streptokok pirojenik ekzotoksini (eritrojenik toksin): Sperantijen zellii de bulunur.
Klinik zellikler:

50
MERKEZLER
1. Spratif, piyojenik infeksiyonlar: Farenjit, erizipel, piyodermi (impetigo), selllit, nekrotizan fasiit, miyozit
akut infektif endokardit, pnmoni, lenfanjit, sepsis, puerperal sepsis.
2. Toksijenik hastalk tablolar:
Kzl (scarlet fever)
Streptokoksik toksik ok sendromu
3. Non-spratif, immnolojik streptokok hastalklar:
Akut eklem romatizmas (akut romatizmal ate, ARA, AER)
Akut glomerlonefrit (AGN)
Streptokoksik farenjit:
FARENJT VE/VEYA SERVKAL LAP LE SEYREDEN HASTALIKLARIN AYIRICI TANISI
Ate
Streptokoksik
Difteri
ok yksek
Genelde subfebril
EBV
mononkleoz
Adenoviral
Deiken, yksek
Orta dzeyde
Rubella
Subfebril
Rubeola
Yksek
Hodgkin
lenfomas
Dalgal, Pel-Epstein
n servikal, tek tek

Konglomere, Bull neck
Damak
peteisi
Var
Yok
Konglomere
Var
Belirleyici deil
Var
Konglomere, Theodor
araz
Belirleyici deil
Var,
Forscheimer
Yok
Lkopeni, lenfositoz
Konglomere, lastik
kvaml
Yok
Deiken, yanltc
Farinks/Klinik
Hiperemik, noktavi eksda
Tonsillay aan
psdomembran
ok i ve ok arl, gribeyaz membranlar
Membranl; ek olarak
konjunktivit, rinore,
ksrk
Farenjit yok; cilt
dkntleri
Enantemler, Koplik
lekeleri
Farenjit yok
LAP
Kan lkositi
Ntrofilik lkositoz
Belirleyici zellik yok
Atipik lenfositoz,
lkositoz
Lkopeni, lenfositoz
Lkopeni, lenfositoz
Erizipel: Genelde bir farenjit sonrasnda yzde geliir. Yzeysel dokular tutan, krmz, ciltten kabark
akut bir selllit ve elik eden lenfanjit tablosudur.
Piyodermi (bulac impetigo): Daha ok 2-5 ya grubunda, yaz aylarnda grlr. Yara, yank gibi cildin
btnln bozan bir patolojiye sekonder olarak grlebilecei gibi, direkt kontakt veya sinek-bcek
sokmas ile de geliebilir. Piyodermiye yol aan A grubu kkenleri, nefritojenik kkenler olan M49 ve
M57dir. nfeksiyon sonrasnda AGN geliebilir.
Selllit: Cildin btnln bozan nedenlerle gelien cilt ve cilt alt dokularnn akut inflamasyonudur.
Selllitlerin ok zel bir formu, koroner by-pass operasyonlarnda greft amac ile saphen venann
karld yerde gelienlerdir. Ayn yerde tekrarl ataklar grlr. Etken, genellikle A grubu dnda kalan
(B, C ve G grubu) beta hemolitik streptokoklardr.
Nekrotizan fasiit: Streptokoksik gangren veya Meleney lseri olarak da anlr. Birok aerop bakteri ve
ayrca klostridyal etkenler dnda kalan anaerop bakterilerin kart mikst bir infeksiyon eklinde
geliebildii gibi, tek bana Streptococcus pyogenes ve/veya Staphylococcus aureus ile de
oluturulabilir. Derin doku ve fasyalarn akut, hzla yaylan, nekrozlarla seyreden bir infeksiyonudur. Olay
lokalizasyonundaki kaslarn salam olmas ile gazl gangrenden ayrt edilebilir. Sepsis ve toksemi ile de
komplike olabilir. Bu durumda streptokoksik toksik oktan sz edilir. Tedaviye ramen mortalitesi
yksektir (%30-70). Bu tablonun perine ve skrotuma lokalize formuna Fournier gangreni ad verilir.
Streptokoksik toksik ok sendromu: Sorumlu bakteriler, pirojenik ekzotoksin (eritrojenik toksin)
salglayan, kapsl bulunduran Streptococcus pyogenes (zellikle M1, 3, 18) kkenleridir.
Olgularda, stafilokoksik toksik ok sendromundan farkl olarak, nekrotizan fasiit gibi ciddi ve yaygn bir
cilt infeksiyonu veya puerperal infeksiyon vardr. Dier ok nemli bir fark, hastalarn ounluunda
bakteriyemi ve dolaysyla kan kltr pozitiflii bulunmasdr. Penisilin ve klindamisin kombinasyonu
uygulanmaldr.
50
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Streptokoksik miyozit: Nekrotizan fasiitten farkl olarak cilt ve cilt alt dokularn tutmayan, geni adale
nekrozlar ile kendini gsteren ve gazl gangrene benzeyen nadir bir tablodur. Sklkla ve erken dnemde
bakteriyemi, sepsis ve streptokoksik TSS tablosuna ilerler. Mortalitesi olduka yksek (%80-100) bir
hastalktr. Erkenden radikal debridman ve uygun antibiyoterapi ile yaama ans artrlabilir.
Kzl: Sklkla farenjit sonras geliebilecei gibi baka blgelerin C ve G streptokok infeksiyonlar
(puerperal, yara) sonrasnda da ortaya kabilir. 2-4 gnlk kuluka sresinden sonra ilkin farenjit geliir.
Bundan 1-2 gn sonra omuzlar ve gste diffz eritematz (fra ile srlm gibi, scarlatiniform) ra
belirir. Dil nceleri beyaz bir tabaka ile kapl iken (beyaz ilek dil), sonra krmz (krmz ilek dil) hal alr.
Az evresinde dknt yoktur (circumoral pallor). Kvrm ve bas yerlerinde dknt youndur (Pastia
izgileri). Avu ii ve ayak tabannda grlmez.
Deskuamasyon brakarak bir haftada kaybolur, deri soyulur. Kapiller frajilite testi (Rumpel-Leeds) pozitiftir.
Kzl; C, G grubu streptokoklar ve Staphylococcus aureus tarafndan da oluturulur.
Akut romatizmal ate (ARA), akut eklem romatizmas (AER): Streptokok infeksiyonlarndan ortalama
19 gn sonra geliebilen immnolojik, non-spratif bir komplikasyondur. A, C ve G grubu dnda kalan
dier streptokoklar ve cilt infeksiyonuna yol aan kkenler bu tabloya neden olmazlar. A grubu
streptokoklar iinde de belirli M proteini serotipleri (zellikle M3 ve M18) daha sk gerekelerdir.
AGBHS M3, 18 Farinks ARA. Bakteri sitoplazmik membranlar, M protein antijenleri,
grup
karbonhidratlar ve kapsler hyalronik asidine kar gelien antikorlar insan dokular ile apraz
reaksiyona girer:
Sinovyal membran Artrit
Miyokard sarkolemmas, kapaklar Pankardit
Subtalamik merkezler, kaudat nkleus Sydenham koresi (kore minr, streptokoksik kore)
Tedavide; tek doz benzatin penisilin, antiinflamatuvar ilalar (kalp yetmezlii yoksa sadece aspirin, var
ise nce kostikosteroid, sonra aspirin) ve gerekli ise kalp yetmezlii tedavi protokolleri (dijital, diretikler)
kullanlr. Sydenham koresi iin diazepam veya haloperidol uygulanabilir.
Akut glomerlonefrit: Diffz proliferatif glomerlonefrit tablosunun en sk nedenidir. Nefritojenik tipteki
(en ok M49, M57) Streptococcus pyogenes serotiplerinin neden olduu impetigo gibi deri
infeksiyonlarndan ve ayrca M12 ile C ve G gruplarnn yol at farenjitlerden sonra geliir.
Gelien patolojiden; bakterinin sitoplazmik membran antijenleri ile glomerl bazal membrannn antijenik
benzerlii nedenliyle gelien immn kompleksler sorumludur.
Streptokok infeksiyonlarnda genel tedavi ilkeleri: Pnmokok ve enterokoklarn dnda kalan tm
streptokoklar penisiline olduka duyarldr. Diren sz konusu deildir. Streptokoksilerde ilk seenek her
zaman penisilinlerdir. Allerji varsa eritromisin seilir. Farenjitlerde tedavi, ya tek doz benzatin penisilin-G
veya 10 gn sreli oral penisilin-V ile yaplr. Farenjit geliiminden itibaren <9 gn iinde antimikrobiyal
tedavi uygulanmas, ARA geliimini nler. Tedaviye alnp alnmamann AGN geliimine etkisi yoktur.
B GRUBU HEMOLTK STREPTOKOKLAR (S.AGALACTIAE)

CAMP ve hippurat testleri pozitiftir. Kapslleri siyalik asit yapsndadr. C5a peptidaz bulundurur. Normal
genital, nazofarinks ve gastrointestinal florada bulunurlar.
Yenidoan infeksiyonlar:
Erken balangl infeksiyon: Bakteriyemi (en sk), pnmoni ve menenjit grlr. Mortalitesi fazladr.

52
MERKEZLER
Ge balangl infeksiyon: Bakteriyemi ile seyreden menenjit (en sk), osteomiyelit (en sk) ve artrit
bu dneme ait infeksiyon tablolardr.
Erikin infeksiyonlar: Postpartum endometrit, sepsis, doum yaras infeksiyonu.
GRUP D STREPTOKOKLAR (ENTEROKOK VE NON-ENTEROKOKLAR)

Enterokoklar (Enterococcus faecalis, Enterococcus faecium):
%6.5 NaCl'li ortamda reyebilmeleri ile non-enterokoklardan ayrt edilirler.
Klinik izolatlarn byk ounluu Enterococcus faecalistir. Safra varlnda eskulini hidrolize
ederler. PYR testi pozitiftir. nsan normal barsak, genital, oral florasnda yer alrlar.
Mortalitesi yksek hastane infeksiyonlarna neden olurlar. zellikle riner enstrumantasyon sonras
endokarditlere yol aarlar.
riner infeksiyonlar, enterokoklarn en sk sorumlu olduu hastalktr, hastane kaynakldr.
Enterokoklara kar hibir antimikrobiyal ile bakterisidal etki salanamaz. Sefalosporinlere ve
antistafilokok penisilinlere doal direnlidirler. Aminoglikozidler, ancak bir beta laktaml antimikrobiyal
veya vankomisin ile birlikte kullanldklarnda etkili olabilmektedir. nfeksiyonlarn tedavisinde ampisilin
veya ureidopenisilinler ilk tercih olmaldr. Beta laktamaz retebildikleri iin, yukardaki seeneklerin
beta laktamaz inhibitrl preparatlar tercih edilmelidir. Daha direnli olgularda karbapenemler
kullanlabilir. Allerjik ya da direnli olgularda vankomisin veya teikoplanin olduka etkili bir seenektir.
Vankomisin direnci Transpozon aracl (vankomisine direnli enterokok, VRE).
Non-enterokoklar (Streptococcus bovis): Barsak, zellikler kolon kanseri (kanda belirlenmesi tmr
belirteci olarak kabul edilebilir), villz adenom, peridivertiklit zemininde kana kararak infektif
endokarditlerin geliimine neden olur.
STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE (PNMOKOK)

Gram pozitif, dip dibe iki mum alevi gibi grnen diplokoklardr.
PNMOKOKLARIN AYRIM TESTLER
Pnmokoklarn dier streptokoklardan ayrm testleri:
nlin hidrolizi
Dk konsantrasyondaki optokin ortamnda dahi remelerinin inhibe olmas
Safrada erimesi
Pnmokok serotiplerinin ayrm:
Kapsl ime testi
Neden olduu hastalklarn banda sklk srasna gre otitis media (%30), pnmoniler (%25), paranazal
sinzit (%10-15) ve kafa taban kr nedenli menenjitler (%10) gelmektedir.
TEPin en sk (%60) nedenidir.
Akut otitis media ve akut sinzitlerin en sk etkenidir.
Otore ve rinore ile kendini gsteren kafa taban krklar, mastoidit kaynakl veya kafa iine itiraklara yol
aan anatomik patolojiler nedeniyle gelien tekrarlayan menenjitlerde ve erikin yata karlalan akut
prlan menenjitlerde ilk sray alr. Pnmokoksik menenjitlerde, dier bakteriyel etkenlerle olanlara gre
20 kat daha fazla nrolojik defisit ve sekeller geliir (subdural effzyon).
>%20 oranda penisilin direnci (PBP deiimi).
52
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Otitis media ve sinzit KAM.

Kapsl as vardr. Orak hcreli anemisi olan ocuklar, 65 yan zerindeki tm salkl bireyler, kronik
kalp, akcier ve karacier hastal olanlar, alkolikler, diyabetikler, BOS kaa bulunanlar, organ
transplantllar ve immnite sorunlu dier hastalar 23 virlan sua kar 4-5 ylda bir alanmaldr.
PNMOKOK NFEKSYONLARI N RSK FAKTRLER

Splenektomi
Multipl miyelom
Bbrek yetmezlii
Hodgkin hastal
Orak hcreli anemi (100 kat fazla)
Lenfoma
Kemik ilii alclar
Nefrotik sendrom
HIV infeksiyonlular
Gruplar
Hemoliz
Tr
Basitrasin
Duyarll
CAMP
Faktr
Hippurat
Hidrolizi
Eskulin
Hidrolizi
Optokin
Duyarll
nlin
Hidrolizi
Safrada Erime
, ,
Viridans
Pnmokok
+/-
SPORLU, GRAM POZTF, AEROP BASLLER

BACILLUS
BACILLUS ANTHRACIS
Bakteri kltrlerde byk, kaln, tren vagonlar veya bambu kam gibi art arda dizilmi gram pozitif basiller
halinde grlr. Kanl agarda koloni kenarlar ondle sa grnmndedir.
ASTE DRENL BOYANAN MKROORGANZMALAR
A. Bakteriler:
B. Protozoonlar:
Tberkloz basil kompleksi
Cryptosporidium parvum ookisti
Bacillus anthracis sporu
Isospora belli ookisti
Nocardia asteroides
Legionella micdadei
Rhodococcus trleri (R.aurantiacus, R.equi)
Virlans faktrleri:
1. Kapsl: Kapsl poli-D-glutamik asit (protein) yapsndadr, anti-fagositiktir.
2. Ekzotoksin: farkl ekzotoksini vardr;

54
MERKEZLER
a) Protektif Antijen (PA, hastalk yapc toksinleri hcreye balar, kuvvetli immnojendir)
b) dem Faktr (EF, adenilat siklaz, zayf immnojendir)
c) Letal Faktr (LF, fosfokinaz enzimini paralayan bir metalloproteaz, zayf immnojendir)
Deri arbonu:
Akcier arbonu (hemorajik mediyastinit): Hemorajik mediyastinit.

Tedavide penisilin kullanlr.
BACILLUS CEREUS
Emetik form:
Isya direnli, sperantijen zelliindeki enterotoksini sorumludur.
Pirincin kzartlmas ile toksinin yutulmas
1-6 saatlik kuluka sresinden sonra gastralji, bulant ve kusmaya yol aar.
shal formu:
Bulama; iyi pimemi etler ve sebzelerledir. Yiyecekteki bakterinin vcut iindeyken remesi, zaman
ierisinde sya duyarl enterotoksin retmesi sz konusudur.
Kuluka sresi emetik forma gre uzundur (8-16 saat). Etkisi, kolerajen gibidir.
Sulu ishale neden olur.
Posttravmatik panoftalmi: Gzn yabanc cisim ile travmatize olmas, amur-toprak ile kirlenmi
travmatik gz yaralanmalar sonucunda hzla ilerleyen keratit ve panoftalmi sz konusudur.
SPORLU, GRAM POZTF, ANAEROP BASLLER

CLOSTRIDIUM
Memelilerin GS florasnda (en ok Clostridium perfringens) ve toprakta bol miktarda bulunurlar.
KLOSTRDYAL HASTALIK TABLOLARI
KLNK TABLO
Nrolojik Sendromlar
Tetanoz
Botulizm
Yumuak Doku nfeksiyonu
Gazl gangren
Enterik Hastalk Tablolar
SORUMLU BAKTER
SORUMLU TOKSN
C.tetani
C.botulinum
Tetanospazmin
Botulinum toksini
C.perfringens
toksin
54
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Besin zehirlenmesi
Nekrotizan enterit
Antibiyotik nedenli kolit
Ntropenik enterokolit
Barsak perforasyonu, apse
C.perfringens (tip A)
C.perfringens (tip C)
C.difficile
C.septicum
C.ramosum
CLOSTRIDIUM TETANI
Enterotoksin
toksin
CdA, CdB
?
-

56
MERKEZLER
Genel tetanoz:
En sk grlen tetanoz tablosudur.
Yara yerinde ar, rahatszlk hissi gibi prodromal belirtiler olabilir.
Trismus Risus sardonicus Opistotonus
En nemli komplikasyon Aspirasyon pnmonisi
nterkostal kaslarn da olaya katlmas ile gelien asfiksi, balca lm nedenleridir.
Lokal tetanoz: Hastalk yaralanma blgesi ile snrl kalabilir. Prognozu olduka iyidir.
Sefalik tetanoz: Primer infeksiyon blgesinin kafada ve zellikle de kulaklarda (Clostridium tetani otitis
medias) olduu olgularda grlr. N. facialis paralizisi vardr. Prognozu ok ktdr.
Dier formlar:
Yenidoan tetanozu, yedinci gn hastal: Umbilikusun kesilmesi srasnda asepsi kurallarna
uyulmamas nedeniyle geliir. Yenidoanda nce adale zayfl, emme gl, sonra jeneralize
tetanoz grlr. Tedavisiz olgularda lm ile sonulanr.
Puerperal tetanoz: Kriminal abortus nedeniyle geliir.
Tedavi (korunma deil!):
1. Hasta ncelikle grlt, k, scak, souk gibi uyaranlardan uzaklatrlr.
2. Hibernasyon: lk seilecek ila diazepam'dr.
3. Tm nlemlere ramen kaslmalar devam ediyor ise nromuskler kavak blokrleri (vekuronyum,
pankuronyum, atrakuryum, cis-atrakuryum) kullanlarak, gereinde hasta ventilatr desteine alnr.
4. GABA-B agonisti (aktivatr) olan baklofen, epidural olarak uygulanabilir. Bylece arzulanan adale
gevemesi salanabilir.
5. Yarann uygun ekilde debridman ve irrigasyonu yaplr.
6. Kaslmalar baladktan sonra tetanoz hiperimmn globlin (THIG, antitoksin) kullanm tartmaldr. %90
mortaliteye sahip yenidoan tetanozunda antitoksin hayat kurtarcdr.
7. Metronidazol (7-10 gn) kullanlr. Penisilinler, santral etkili bir GABA antagonisti olarak kabul edilir, klinik
tabloyu kamlayabilirler; tetanoz tedavisinde ilk seenek deildirler.
8. Sempatik hiperaktivite var ise morfin ya da alfa+beta adrenerjik blokr (labetolol) uygulanr.
9. Hastalk srasnda kanda, immnositleri uyarmaya yetecek miktarda serbest toksin bulunmaz. Bu nedenle
hastal geirenlere simultane tetanoz toksoid as yaplr.
Korunma: lk uygulama yara temizliidir. Alamada 10 yl alm ise immnite yokmu gibi deerlendirilir.
Yaral birey ilk 24 saatte bavurmusa deerlendirme kriterleri aadaki tabloda verilmitir. Multipl tetanojen
56
DrTus.com
M KROBYOLOJ
yarallara, ge bavurmulara ve al olsalar da fazlaca (>500 mL) kan kaybedenlere THIG ve antimikrobiyal
uygulanr.
ERKEN OLGULARDA TETANOZ PROFLAKSS
Temiz-Kk Yara
A Anamnezi
Kirli-Tetanojen Yara
THIG
THIG
Tamamlam / en az 3 a
Son 10 yldr asz ise
Son 5 yldan fazla asz ise
yaplm/sryor
yap, al ise yapma
dozdan az, kukulu
yap, al ise yapma
CLOSTRIDIUM BOTULINUM (BOTULZM)

remesi srasnda olduka potent bir zehir olan ekzotoksin retir. Toksin otoliz ile bulunduu evreye dalr.
0
Fiziko-kimyasal etmenlere direnlidir, 100 C'da 20 dakikada inaktive olur. Dolaysyla iyi pimemi besinlerle
bulatrlabilir. Toksin reten sular bir faj ile infektedir.
Klinik zellikler:
1. Besin zehirlenmesi: Toksin ile kontamine besinlerin yenmesinden alt saat sonra az kuruluu ve
mideden emilime bal olarak bulant geliir. 18-32 saat sonra gszlk, halsizlik, ba dnmesi ve
ardndan da flask tipte kas paralizileri balar. Nrolojik patolojiler ift tarafldr. lk paraliziler kraniyal
sinirlerle ilgili olup, daha sonra dessendan hal alr. lk nrolojik semptomlar grme bozukluklar (r.
bulank grme) ile ilgilidir:
Bulant (ilk semptom)
Az kuruluu (ilk semptom)
Akomodasyon paralizisi (ilk nrolojik semptom; bulank grme)
Dierleri: Midriyazis, diplopi, pitoz, disfaji, idrar retansiyonu, ses kskl, dispne, kabzlk.
2. Yara botulizmi: Yaraya toksin bula sonucunda geliir.
3. nfant botulizmi: Toksin, bebeklere bal ya da mama gibi anaerop ambalajl besinlerin yedirilmesi ile
bular. Tablo konstipasyon ile balar. Paralizilere bal gszlk, emme ve rme refleksinde azalma,
dik
duramama,
pitoz
ve
solunum
disfonksiyonu
grlr.
nfant
botulizminde,
erikin
intoksikasyonunun aksine toksin kanda deil, dkda belirlenebilir. Ani bebek lmne neden olur.
besin

58
MERKEZLER
Tedavi: Hastann kusturulmas erken olgularda yararldr. Mide bikarbonatl su ile ykanr. A+B+E trivalan
antitoksinin en ksa srede (ilk 24 saatte) IV olarak uygulanmas hayat kurtarcdr.
GAZLI GANGREN ETKENLER

Posttravmatik gazl gangren olgularnda en sk etkenler; Clostridium perfringens, Clostridium novyi ve
Clostridium septicum'dur. ounlukla birden fazla Clostridium cinsi sz konusudur.
Spontan gazl gangren Clostridium septicum. Kolondan metastatik yaylmla, bakteriyemi
sonucunda gelitii kabul edilir. Altta yatan en nemli nedenler; intraabdominal tmrler, kanser
kemoterapisi, radyoterapi, lsemi ve ntropenidir.
Barsak perforasyonu sonucunda gelien intraabdominal prlan infeksiyonlarda Clostridium ramosum
en sk etkendir.
Diyabetiklerde geliebilen amfizematz kolesistitlerde de en sk etken Clostridium perfringenstir.
CLOSTRIDIUM PERFRINGENS
Enzimlerinden lesitinaz (
toksin, fosfolipaz-C), gazl gangren olgusunda byk neme sahiptir. Lesitin
insan lkositleri, eritrositleri, trombositleri ve endotel hcreleri gibi karyotik hcrelerin sitoplazmik
membranlarnda yer alan majr bir fosfolipittir. Dolaysyla bunu paralayan toksin, hemoliz ve nekroz
yapma
yeteneine
sahiptir.
Patogenezde,
ve
(teta)
toksinler
dndaki
toksinlerin
nemi
kesinletirilememitir.
Klinik zellikler:
1. Klostridyal miyonekroz (gazl gangren):
ounlukla bir travma sonucunda dolam bozulmu veya devitalize kas veya yumuak dokuya, en az
1.000 bakteri sporunun girebilmesi sonucunda geliir.
skelet kas ve yumuak dokuda nekroz, anemi ve toksemi ile karakterizedir.
Yara yerinde iddetli ar ile balayabilir.
Yarann nce evresinde, ge kalnrsa komu organ ve yaplarda koyu kahverengi veya siyah renkli,
ok pis ve tipik kokulu nekrotik blgeler geliir.
Palpasyonla krepitasyon alnmas tipiktir.
Bakteri oaldka daha ok gaz oluur, bylece dokunun kanlanmas progressif olarak bozulur. Bu
durumda kompartman sendromuna ilerleyebilir ve fasiyotomi gerektirebilir.
Gazl gangrenli hastalarda ciddi ve hzl hemolize bal solgunluk, buna bal olarak da (yksek ate
olmakszn) taikardi, sarlk, genel durum bozukluu geliir.
58
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Cerrahi debridman ve irrigasyon yaplr.

Penisilin seilecek ilk ilatr, tek olarak veya klindamisin ile kombine edilerek verilmelidir.
Hiperbarik oksijen uygulamas ile de baarl sonular alnmtr.
2. Besin zehirlenmesi: 6-18 saat kuluka sreli besin zehirlenmesine neden olur. Enterit tarzndadr; ok
sulu, az sayda, fazla miktarda dklama vardr.
3. Nekrotizan enterit, ntropenik enterokolit: Clostridium perfringens toksini sorumludur. nce barsakta
segmental nekroz geliir. Karn ars, kanl ishal, ok ve peritonit ile kendini gsterir.
CLOSTRIDIUM DIFFICILE
Bakteri, zellikle bebeklerde (%25-60) olmak zere insan barsak florasnda yer alan anaerop, sporlu bir
basildir. %75 kkeni toksijeniktir.
Oral klindamisin, linkomisin, tetrasiklin, eritromisin ve ampisilin kullanmna bal geliir.
Psdomembranz kolitlerin (PMK) bata gelen (%90) etkenidir.
Antimikrobiyalin kullanm srasnda total olarak basklanm kolon floras tedavi sonrasnda yenilenirken,
Clostridium difficile dierlerine oranla ileri derecede sratli rer. Dier bakterilerin remesi basklanr.
ounluu toksin retebilen bakterinin says ve toksin miktar olduka artar.
CLOSTRIDIUM DIFFICILE TOKSNLER
Toksin A: Kolon mukozasna tutunma yeteneine sahiptir
Toksin B: Barsaa tutunma zellii yoktur. CdAya yaparak onunla birlikte hcre iine girer. Sitotoksik
etkiye sahiptir. Toksin Aya gre 10 kat daha gldr. Klinik tablonun iddetinden sorumludur.
Barsakta bir doku hasar var ise direkt olarak buradan da hcre iine girebilir.
Mikrobiyolojik tans, dkda enterotoksinlerin gsterilmesi ile konur. Bu amala; doku kltrnde
sitotoksin, yani CdB lm (altn standart), CdA veya CdB PCR veya EIA kullanlr. Kesin tan
konulamayan olgularda endoskopik biyopsi yaplr.
Tedavide ilk seenek metronidazoldr. Oral vankomisin ciddi olgular iin saklanmaldr.
GRAM NEGATF, ANAEROP BASLLER

BACTEROIDES
Non-fragilis Bacteroides trleri:
Orofarinks florasnda bulunan anaerop bakteriler; peptostreptokoklar, non-fragilis Bacteroides trleri
(Bacteroides urealyticus), Prevotella trleri ve Fusobacterium nucleatumdur.
Spontan gelien beyin apselerinin oklu etkenlerindendir.
Akcier apselerinin %90ndan anaerop bakteriler sorumludur.
AKCER APSELER
Anaerop (~%90, mikst):
Peptostreptokok
Non-fragilis Bacteroides trleri
Fusobacterium

60
MERKEZLER
Sk olmayan etkenler:
S.aureus
Streptokoklar (AGBHS, pnmokoklar)
Nocardia asteroides
Parazitler, mantarlar
Bacteroides fragilis grubu: Kolon florasnn >%95i anaeroptur. Bunlarn byk ksmn Bacteroides
fragilis grubu bakteriler oluturur. Bu grup iinde kolonda en fazla bulunanlar; Bacteroides distasonis,
Bacteroides vulgata, Bacteroides thetaiotaomicron, Bacteroides ovatus, Bacteroides uniformis ve
Bacteriodes fragilisdir.
Bacteroides fragilis, Bacteroides cinsi iindeki, insan sal asndan en nemli patojendir. Sayca
dier Bacteroides trlerinden azdr. Ancak dierlerinden daha virlan bir bakteri olduu iin, klinik izolatlar
arasnda rastlanan en sk trdr. LPS tabakasnn Lipid-A komponenti yapsal farkllk gsterdii iin
endotoksin aktivitesi olduka dktr.
nfeksiyonlar, genelde cerrahi veya knt travmalar sonrasnda ya da kronik barsak hastalklar
zemininde geliir. Bunlar ounlukla endojen ve apse formunda infeksiyonlardr. Apse formundaki
hemen hemen tm intraabdominal infeksiyonlardan sorumludur. nceki bir batn travmasna, tmr
veya spontan barsak perforasyonuna ve operasyonuna sekonder olarak gelien apandisit, peritonit
ve karacier apselerine neden olur. Portal venz dn nedeni ile, karacier apsesi, neden olduu
en sk visseral abdominal infeksiyondur. Kolon cerrahisi sonrasnda metastatik organ (rnein
akcier) apselerine neden olabilir.
Anaerobik bakteriyemilerin %70inden sorumlu ajandr.
Genital apseler (Bartholin apsesi, tubo-ovaryen apseler) polimikrobiyaldir; sklkla dier anaerop
bakteriler, gonokoklar ve klamidyalarla birlikte Bactroides trleri de etkendir.
Bacteroides fragilis, uzun kemik osteomiyelitlerinde en sk anaerop etkendir.
Bacteroides fragilis, yumuak dokuda en ok infeksiyona neden olan anaerop bakteridir. Diyabetik
cilt lserleri ve bas yaralarnn en sk mikst etkenidir.
Fasiitlerde saptanan en sk anaeroplardr:
Fournier gangreni (skrotumun nekrotizan fasiiti): zellikle yal erkeklerde grlr. Youn
skrotal dem, perine ve perianal blge nekrozlaryla seyreden bir gangren tablosudur. Aerop
(Streptococcus pyogenes, enterokok, Escherichia coli) ve non-klostridyal anaerop (Bacteroides
fragilis, peptostreptokok, peptokok) mikst bakteriyel bir infeksiyondur.
Nekrotizan fasiit (streptokoksik gangren, Meleney lseri): Genital blge ile snrl kalmayan,
yaygn formdur. Etiyolojisinde ana rol Streptococcus pyogenes oynar.
Tedavi: Anaerop infeksiyonlarn ampirik tedavisinde;
Beyin apsesinde; metronidazol + penisilin trevi veya 3. kuak sefalosporin tedavisi uygulanr.
Anaerop intraabdominal, kadn genital organlar, cilt ve/veya yumuak doku infeksiyonlarnda;
60
DrTus.com
M KROBYOLOJ
FUSOBACTERIUM NUCLEATUM
Hareketsiz, isi grnml, iri, anaerop bir bakteridir. Az florasnda bulunur.
Plaut-Vincent anjini: Treponema vincenti gibi oral anaerop spiroketlerle birlikte, baklk sistemi
depresse ve/veya oral hijyeni kt kiilerde gelien akut nekrotizan lseratif jinjivittir.
Ludwig anjini (sublingual-submandibuler selllit): Oral kaviteye yaylp, buray daraltabilir.
Noma (cancrum oris, gangrenz stomatit): ocuklarda, altta yatan ciddi bir hastal olanlarda ve
malntrisyone hastalarda oral mukoza ve yzde akut, fulminant ve gangrenlerle seyreden bir
infeksiyondur. Di ve kemik kayb grlr.
Dierleri: Stomatitis ulcerosa, gingivitis ulcerosa, aspirasyon pnmonisi, kronik otitis media ve kronik
sinzit, bu tablolarn komplikasyonlar olarak da beyin apsesi ve subdural ampiyemlere yol aar.
Karacier ve beyin apseleri, plropnmonik lezyonlar ve genital gangrenlere de neden olur.
GRAM POZTF, ANAEROP KOKLAR

PEPTOSTREPTOKOKLAR
Anaerop infeksiyonlarn olduka nemli bir blmnde izole edilen bakterilerdir. Esasen cilt, oral, GS ve
genitoriner sistemin doal yelerindendir. Hazrlayc ve kolaylatrc faktrlerin varlnda bulunduklar
floral doal blgelerden steril blgelere yaylarak hastalk tablolarna yol aarlar.
GRAM POZTF, SPORSUZ, ANAEROP BASLLER

ACTINOMYCES ISRAELII
Normal az, burun, di eti, di cebi, GS ve kadn genital sistem florasnda bulunur.
Klinik materyalde ve kltrlerinde mantarlar gibi filamans grnml hif formlar sergiler.
Anaeroptur, frsat bir patojendir.
Yava seyirli, endojen, mikst infeksiyonlar oluturur. Hastalk, arl bir selllit ile balar. Sinsler ve oul
apseler oluturarak yaylr. Lezyonlar yakn boluklara ve cilde fistlize olur. Cilt, gelien fistller ve
granlasyon dokusu yznden kaln ve dzensiz hal alr. Kroniklemeye yatkndr.
Serviko-fasiyal tip: En sk karlalan tablodur. rk bir diten veya di ekiminden kaynaklanr. Slfr
granlleri ieren irinin yze veya boyna drene olduu fistllerle seyreder.
Abdominal tip: Batn operasyonlar veya klk batmas gibi travmalardan sonra geliir. Karn duvar ya
da perineye fistlize olur.
Pelvik tip: Rahim-ii araca bal olarak servisit veya endometrit geliebilir.
Fistlden elde edilen klinik materyalde sar slfr granlleri grlr.
Aktinomikoz -laktaml antimikrobiyaller ile tedavi edilir.
AEROP ACTINOMYCES (NOCARDIA) TRLER

Gram pozitif bakterilerdir. Katalaz ve speroksid dizmutaz enzimleri vardr.

62
MERKEZLER
Nocardia asteroides en sk rastlanan trdr. Normalde toprakta, rm bitkilerde, havalandrma

sistemlerinde saprofit olarak bulunurlar. nsan organizmasnda bulunmazlar. Hcre duvarnda tberkloz
etkenlerindeki gibi mikolik asit bulunur; asite rezistan boyanr.
Mietom: Travma sonrasnda gelien kronik granlomatz bir cilt hastaldr. Ayaklarda daha fazla
grlr. Lokalize infeksiyonlar apse ve fistllemeye eilimlidir. En sk etkenler Nocardia braziliensis,
Nocardia asteroides ve Madurella mycetomatis, Aspergillus trleridir.
Bronkopulmoner nokardiyoz: Oral kolonizasyonu izleyen aspirasyon sonrasnda, AIDS gibi ciddi
immn yetmezlik tablolarnda daha sk olmak zere, akcierlerde kaviteler oluturan yalanc tberkloz
lezyonlarna yol aar. zellikle hcresel immnite defekti olanlarda hematojen yaylmla meninks ve ciltte
de infeksiyonlara neden olur. Kaviter ya da kitlesel akcier lezyonlar + merkez sinir sistemi tutulumlu
hastalarda zellikle akla gelmelidir.
Ko-trimoksazol ile tedav edilir.
TROPHERYMA WHIPPELII
Whipple hastalnn etkenidir. Gram pozitif bir basildir, bir Actinomycetestir.
zellikle ince barsaklarn lamina propriasnda, ilgili lenfatiklerde, kalpte ve merkez sinir sisteminde yer
alan makrofajlarn iinde youn olarak yaar.
Meydana gelen epitel destrksiyonunun nedeni bakteri nedenli makrofaj uyarm ve gelien makrofaj
yantdr.
Yllardr sregelen ve birok eklemi ilgilendiren aralkl eklem arlar vardr. Tabloya ate ve karn ars
da eklenir. Abdominal ve periferik lenfadenopati sktr. Genel durum gittike bozulur. Gelien subtotal
villz atrofi sonucunda ishal, steatore ve kilo kayb hakim olur.
Gastrointestinal komponenti n plana km olgularda st gastrointestinal endoskopik muayene yaplr.
Alnan biyopsi materyallerinin zel boyamalar yaplarak incelenmesi sonucunda kesin tan konabilir.
nce barsak lamina propria makrofajlarnn iinde bulunan bakteriler ve bunlarn hcre duvar debrisleri
Periyodik Asit Shiff (PAS) ile iyi boyanr. Bu nedenle histopatolojik tan, Whipple hastalnn standart
tan yntemi olarak kabul edilir.
Tedavi, bir yl sreyle ko-trimoksazol ile srdrlr.
PROPIONIBACTERIUM ACNES
Staphylococcus epidermidis slime tabakas gibi mukoid bir rts vardr. Bata cilt olmak zere ou vcut
blge florasnda bulunur. Puberte dnemindeki aknelerin oluumuna yol aan kronik ya bezi
inflamasyonundan sorumlu etkendir. Akneden baka, prostetik cihazlar (ant, protez eklem vb.)
olanlarda frsat infeksiyonlara, immn yetmezliklilerde bakteriyemi ve sepsislere yol aabilir.
ETL GRAM POZTF, SPORSUZ, AEROP BASLLER

CORYNEBACTERIUM DIPHTHERIAE (TOPUZ BAKTER)
Hareketsiz, kapslsz, aerop bir bakteridir.
Bir-iki ucunda ilikler bulunur. Bu iliklere Babes-Ernst cisimcikleri, metakromatik cisimcikler veya
volutin granlleri ad verilmitir. Bakterinin polifosfat yapdaki enerji depolardr.
Corynebacterium diphtheriae, hcre duvarnda tbc basili gibi arabinogalaktan ve mikolik asit bulundursa
da asite rezistan boyanmaz.
62
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Ekzotoksinin geni corynephage faj genomunda bulunur. Sadece faj ile lizojen haldeki bakteriler
hastalk tablosundan sorumlu olan ekzotoksini salglayabilirler.
Toksijenik kkenler asla invazyon ve bakteriyemi yapamaz. redii ortamda da ekzotoksin sentezler.
Sentez, reme ortamndaki demir konsantrasyonundan olduka etkilenmektedir.
reme ortamnda mukozal yzeyle temasa geen toksinin B paras, A parasnn hcreye girmesini
salar. Ekzotoksinin A paras, ADP riboziltransferaz aktivitesine sahiptir. eUF-2nin yaps bozulur.
Gelien doku hasar onarlamaz. Toksin, lokal ve sistemik etkilerle hastalk tablosunu oluturmaktadr.
Difteri Toksini
+
eUF-2 + NAD ADP-riboz eUF-2 + Nikotinamid + H
Sistemik intoksikasyon: Akut infeksiyon tablosunun kaybolmasndan sonra, ortaya kan sistemik toksik
tablolardan, kana karan toksin sorumludur. Sistemik etkilenme, toksin farinksten ok iyi emildii iin
boaz difterisinin seyrinde grlr. Larinksten toksin emilimi zordur; primer larinks difterisinde sistemik
intoksikasyon nadirdir. Toksin; bbrek, srrenal, karacier ve kalp kasnda dejenerasyon, yal
infiltrasyon ve nekroz oluturur. Sinir dokuyu (nrit) ve adaleleri etkiler; fellere yol aar.
Boaz difterisi: En sk karlalan klinik formdur. Dk dereceli bir ate grlr. Hzla yaylan dem ve
tm tonsillaya yaylan psdomembran geliir. Servikal LAP olduka belirgin, cerahatsiz ve arldr. Tipik
grnme, konsil yakal veya boa boynu (bull neck) grnm ad verilir. Miyokardit 2. haftann en
nemli komplikasyonudur. Ritm bozukluklar geliir.
Hastaln 3. haftasnda, hm hm konuma ile zel palatum paralizisi,
Hastaln 5. haftasnda akomodasyon paralizisi,
Hastaln 7. haftasnda kalp, farinks, larinks, diyafragma, periferik sinirlerde paralizi geliir.
Larinks difterisi (difterik krup): Ate, ksrk ve ses kskl (disfoni dnemi) vardr. Psdomembran
geliir, glottis demi ve zarn obstrksiyonu ile karakterize paroksistik dispne dnemi geliir. Sistemik
tablo boaz difterisine gre ok daha siliktir. Tedavisiz olgular sonuta asfiksi dnemine girer ve lokal
nedenlerle lrler.
mmnodiffzyon, elek testi ile toksin aratrlr (kesin tan iin gereklidir).
Mmkn olan en ksa srede tek doz halinde antitoksin uygulanr. Toksinin dozunu, sergilenen klinik
tablo belirler. Hastal geirenlerin de alanmalar gereklidir.
RHODOCOCCUS EQUI (CORYNEBACTERIUM EQUI)

ARB ile zayf pozitiflik veren bir bakteridir.
Bykba hayvanlarda akcier infeksiyonlarna neden olabilir.
AIDS Nekrotizan pnmoni.
LISTERIA MONOCYTOGENES
Kk basil, kokobasil veya diplokok grnmnde, gram pozitif bir basildir.
0
Bakteri, 22 C'da takla atma benzeri hareketler yapmas ile Corynebacterium trlerinden ayrt edilir.
Soukta zenginletirme yntemi kullanlr.
Kanl agarda mavi-yeil koloniler yapar. Kltrleri tereya kokar. Kanl agardan baka triptikazl buyyon
ve Brain-Heart infzyon agarda iyi rer.

64
MERKEZLER
Primer bula yolu GSdir. iftlik hayvanlarnn rnleri ile (en ok st ve peynir) veya gbresi ile bular.
Epitel hcreleri iinde ve makrofajlarda oalabilen fakltatif intraselller bakterilerdir. Virlans,
listerolizin-O hemolizinine baldr.
Makrofaj
Makrofaj
Bakteriyemi: Gebeler listeriyoza olduka duyarldr. zellikle nc ayda daha sk olarak geliir.
Titreme, yksek ate, ishal, srt ve bel arlar grlr.
Yenidoan infeksiyonlar:
a) ntrauterin bula Granulomatosis infantiseptica
b) Doum srasnda bula Menenjit ve meningoensefalit
mmn yetmezliklilerde (HIV/AIDS, Kategori B) Menenjit, meningoensefalit
Hayvanlarla uraanlarda subklinik lsere yara infeksiyonlarna neden olur.
Ampisilin veya penisilin ile tedavi edilir.
MYCOBACTERIUM
1. Tberkloz (tbc) basil kompleksi (Mycobacterium tuberculosis kompleksi):
Mycobacterium tuberculosis (primer insan patojeni, olgularn %99undan sorumlu)
Mycobacterium bovis (sr etkeni, st infeksiyonu, pirazinamide doal diren, insanda GS tbc)
2. Tberkloz basili d (non-tuberculous) mikobakteriler:
Mycobacterium leprae
Atipik mikobakteriler:
Mycobacterium avium-intracellulare (MAC)
Mycobacterium marinum
Mycobacterium scrofulaceum
64
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Hcre duvarnn byk blmn (%60) lipid yapsndaki maddeler oluturur:

Mikolik asit (majr lipid): Hcre duvarnn ana glikolipid yapsdr. nemli bir virlans faktrdr.
Basillere asite rezistan boyanma zellii verir. Bakteriyi; kompleman, lizozim, oksijen radikalleri ve
katyonik proteinlerin zararl etkilerinden korur.
Lipoarabinomannan: Antiinflamatuvar sitokin yapmn uyarr.
Kord faktr (trehaloz dimikolat): Virlan trlerce bol miktarda retilen ok nemli bir virlans faktrdr.
Anti-fagositik bir yapdr. Lkosit migrasyonunu nler. Granlom geliimine yol aar. Bakterilerin kme
oluturmasn ve birbirine paralel durmasn salar.
Fosfolipidler: Kazeifikasyon nekrozunun geliiminden sorumludurlar.
Peptidoglikolipidler (Wax-D): Hcre duvar proteinleri ile birlikte ge tip ADR'ye yol aar.
MYCOBACTERIUM TUBERCULOSIS (TBERKLOZ)

Hareketsiz ve aerop bir bakteridir. pO2=140 mm Hg'ye yakn dokularda kolay rer ve yaarlar.
Bol miktarda Niasin retme zellii Dier mikobakterilerden ayrm (Niasin testi).

66
MERKEZLER
nfeksiyon blgesine akmle olmu ok sayda monosit, youn TNF- basks sonucunda epiteloid
hcrelere farkllar. Bunlar da basillerin evresinde birikerek Langhans tipi dev hcreleri olutururlar.
Basillerin evresinde multinkleer dev hcreler, epiteloid hcreler, fibroblastlar, monositler ve
lenfositlerden ibaret zrh gibi bir yap olan granlom oluturulur. Granlom prodktif bir reaksiyon
sonucu geliir, ntrofil iermez.
66
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Akcierdeki ilk yerleim blgesinde gelien granloma Ghon oda, blgesel-hiler lenf bezi ile birlikte
deerlendirildiinde ise primer kompleks ya da Ghon kompleksi ad verilmitir. Ayn ekilde, ilk
yaylmda akcier apeksine yerleen odaklarda gelien granloma Simon oda, pulmoner ven
endotelindekine Weigart oda, beyin tabanndakine ise Rich oda denir.
Reaktivasyon tbc Erikinlerdeki en sk tablodur. ou zaman sinsi balar. Akcier reaktivasyon
tberklozu olgularnda ksrk (>3 hafta), prlan veya kanl balgam (hemoptizi), dispne veya yan
ars gibi pulmoner semptomlar bulunabilir. Erikinlerde reaktivasyona bal ekstrapulmoner tbc
tablolar da grlebilir. Bunlar arasnda en sk karlalan, lenfadenittir. Genelde tek servikal blgede
ve tek tarafldr. Genitoriner tbc iinde ise en ok bbrek tbc saptanr. Piyri, hematri ve proteinri
bbrek tbcsinde nemli bir bulgudur. Genital tberkloz da nadir bir tablo deildir. Kadnlarda salpenjit,
erkeklerde ise epididimit en sk genital tbc tablolardr.
Tberkloz menenjitte baskn belirtiler kafa iftlerine aittir. N.abducens tutulumuna bal olarak ie
alk grlr. BOS profili aseptik paterndedir, rmcek a grnm geliebilir.
Gastrointestinal tberkloz; aktif, kaviter akcier veya larinks tberklozlu (basilifer) olgularda balgamn
yutulmas sonucunda veya akut miliyer tberkloz srasnda geliir. Azdan anse kadar her blgede
geliebilse de en sk tuttuu blge ileoekal blgedir.
Tedavi:
Balang tedavisi: INH+rifampisin+pirazinamid (+ etambutol) (kaviteli olgularda streptomisin).
Srdrme tedavisi: INH+rifampisin kullanlr.
INH+rifampisin direnci (oklu diren) bulunmadka, dier ilalara tek ya da ikili diren saptanmas
halinde, tedavi mevcut hali ile srdrlr.
oklu diren bulunanlarda ise ila seimi, duyarllk testlerinin sonucuna gre dzenlenir. Bu olgularda
levofloksasin, siprofloksasin gibi kinolonlar, amikasin gibi aminoglikozidler ve sikloserin gibi minr
anti-tbc ilalardan oluan 4-5li kombinasyonlar kullanlr.
ATPK MKOBAKTERLER
Mycobacterium avium-intracellulare (MAC): Terminal dnemdeki HIV infeksiyonlularda (AIDS
gelimilerde), oral yoldan bulaan MACn dissemine infeksiyonlara neden olduu bilinmektedir. Kronik
akcier hastalklarnda akut ataklara neden olabilir.
Mycobacterium marinum: Havuz bula, ciltte yzme havuzu granlomu.
Mycobacterium scrofulaceum: Kk ocuklarda granlomatz servikal lenfadenitin (skrofula) en sk
etkeni Mycobacterium scrofulaceum'dur. Ayn tabloya, daha az olmakla birlikte, MAC ve Mycobacterium
kansasii de neden olmaktadr.
Tedavi seenekleri:
MAC nedenli infeksiyonlarda (direnli olduklarndan) INH ve pirazinamid kullanlmaz.

68
MERKEZLER
Klaritromisin (veya azitromisin) + etambutol + rifabutin (veya rifampisin) tedavisi nerilir.
MYCOBACTERIUM LEPRAE (LEPRA-CZZAM)

Kltrlerde retilemez.
0
27-30 C sda reyebilir Cildi ve ekstremitelerin duysal sinirlerini tutar.

Klinik zellikler: nsana bulatktan sonra, olduka uzun (1-50 yl?) bir kuluka sresi vardr.
Tberkloid lepra: Hcresel immnitesi iyi, hmoral immnitesi zayf olanlarda geliir. Deride
vitiligoya benzer hipopigmente, klsz alanlar veya maklopapler lezyonlarla (leprid) balar. Sonra
asimetrik nritler ve anestezik blgelerle kendini gsterir. En ok tutulan sinirler (sklk sras ile); n.
auricularis, n. peronealis ve n. ulnarisdir. Anestezilerin neden olduu posttravmatik u atrofileri ve
zellikle de ekstremite ularnda sk travmalardan kaynaklanan beslenme bozukluklar ve iskemik
gangrenler geliir.
Lepromatz lepra: Hcresel immnitesi kt, hmoral immnitesi gl, direnci dk kiilerde
gelien ilerleyici, sistemik, malign ve nodler formdur. Hasta srekli bakteriyemiktir. Simetrik, nodler
cilt ve sinir lezyonlaryla karakterizedir. Deri ve mukozalarda leprom denen tmral geliimler oluur.
Yzdeki kitleler nedeniyle arslan yz geliir.
Tedavi:
Lepromatz leprada rifampisin + sresiz dapson veya dapson + klofazimin + aylk rifampisin
Tberkloid leprada 1 ay rifampisin + dapson ve toplam 6 ay dapson ile tedavi edilebilir.
SPROKETLER
Spiroketler, aksiyel flaman ad verilen ve periplazmik aralkta, hcreyi boydan boya sarmal olarak
kateden yaplar aracl ile, ileri-geri ve burgu hareketi yaparlar.
Spirochaetales:
Spirochaetaceae (nemli cinsler): Treponema, Borrelia
Leptospiraceae: Leptospira interrogans (insan patojenleri)
TREPONEMA PALLIDUM (SFLZ-FRENG)

Hzla hareket ettikleri iin karanlk alan mikroskobunda grlebilirler.
12 saat Levaditi (gmleme) yntemi ile pembe renkte, burgu eklinde boyanrlar.
Sadece insanlarda hastala yol aarlar. Canl-cansz hibir besiyerinde retilemez.
Cinsel temas ile bular.
Cilt ve mukozalardan giren bakteri, blgedeki damar endotellerinde proliferasyon ve perivaskler
infiltrasyona neden olur. Endotel bozulur ve giri yeri mukoza ya da cildince nekrozlar geliir.
Tm dnemlere ait lezyonlarda obliteratif endarterit geliimi sz konusudur.
Edinsel sifiliz: Hastalk, 2-10 haftalk kuluka sresinden sonra balar.
a) Erken sifiliz:
Primer sifiliz: Arsz, kenarlar sert ankr oluur. Sadece ankr bulatrcdr.
Sekonder sifiliz:
Rozeoller (avu ii ve ayak taban dahil)
Alopesi, ka ve sakal dklmesi
Azda plak mkz
Vulva, skrotum ve perianal blge gibi nemli blgelerde kondilomata lata
Epitroklear arsz LAP
68
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Tm lezyonlar ileri derecede infeksiyzdr.

b) Latent sifiliz: Olgularn %60 belirtisiz kalr. Bazlar birka ay/yl sonra tersiyer dneme geer.
c) Ge (tersiyer) sifiliz:
Nrosifiliz: Bir kronik aseptik menenjittir. Genel paraliziler, hemipleji, hemiparezi, fokal belirtiler,
kiilik bozukluklar, illzyonlar, halsinasyonlar, byklk hezeyanlar gibi nrolojik ve psikiyatrik
bozukluklar bir arada grlr. Spinal kordun tutulumu ile tabes dorsalis geliir.
Kardiyovaskler sifiliz: Ana damarlar tutan endarteritis obliterans sonucunda; en sk assendan
aorta tutulumu gzlenir. Sakkler ve fusiform anevrizmalar grlr. Akcier radyogramnda
assendan aortada kalsifikasyon grlmesi, sifilitik aortiti akla getirmelidir.
Ge benign sifiliz: Bu dnemin en karakteristik zellii, organ ve dokularda granlomatz
lezyonlardr. Bunlara gom denir. Gomlarn yol at kemik tutulumlar sonucunda spontan krklar,
eklem patolojileri, damak ve burun ekil bozukluklar, granlomatz hepatit (hepar lobatum)
gzlenebilir. Gomda basil bulunmaz. Bula sz konusu deildir.
Konjenital sifiliz:
Ftusa bula genelde gebeliin 4. ayndan sonradr Abortus grlmez
Canl doabilmi ise hibir hastalk tablosu bulunmayabilir. Doduunda semptomatik olan
yenidoanlarda en erken belirti ise burunda septal defekt ve kanl rinittir. Bunu ksa zaman sonra el
ve ayaklarda bller, hepatosplenomegali, yaygn maklopapler ra izler.
Tedavi edilmemise, okul anda Hutchinson dileri, Socrates (semer) burnu, interstisyel keratit,
periostite
bal
kl-kn
tibia
ve
daha
nadiren
damarsal
patolojiler
geliir.
Di
bulgusu+keratit+sarlk ile zel Hutchinson Triad gzlenir.

Tan:
Direkt tan:
Karanlk alan mikroskopisi, en gvenilir ve abuk tan yntemidir. Az lezyonlar, nonpatojen
spiroketler karklklara yol aabilecei iin uygunsuzdur. retilemez.
Dierleri; Levaditi yntemi ile boyama, Floresan Antikor Testi (FAT)dir.
Serolojik (indirekt) tan:
Non-treponemal testler: Nekroz habercisi olduklarndan tan ve tedavi izleminde nemlidirler.
Non-treponemal testlerle (VDRL, RPR) bu antikorlarn varl aratrlr. Tedavi ile antikor titreleri
dt iin bu testler, tedavinin izlenmesinde yararldr. VDRL, sadece nrosifilizde kesin tan
testi olarak kullanlabilir.
Treponemal testler: Non-treponemal testlerden daha nce pozitifletir, erken tanda kullanlr.
Sakncas, yaam boyu pozitif kalmasdr (FTA-ABS testi, TPHA testi)
Tedavi: Benzatin penisilin-G.
BORRELIA RECURRENTIS (DNEK ATE)

Adi besiyerlerinde rer
Gram ve Giemsa yntemi
boyanr.
Bit ve kenelerle bular.
Tedavisi, atesiz dnemde
tetrasiklin ile yaplr. Ateli
ile

70
MERKEZLER
dnemde yaplrsa, bakteri lizisi nedeniyle Herxheimer reaksiyonu geliebilir.
BORRELIA BURGDORFERI (LYME HASTALII)

Kene ile bular.
Tedavisiz olgularda hastalk, birbirini izleyen dnem halindedir:
1. Dnem: Erythema migrans
2. Dnem: Nrolojik hastalk tablolar (meningoradiklonrit Bannwarth sendromu, iddetli kraniyal
gece nraljileri) ve kardit (AV blok, miyoperikardit, konjestif yetmezlik) geliir.
3. Dnem: Vasklitlerle karakterize kronik hastalk evresidir. Byk eklemlerde kronik oligo ya da
poliartritler (arteritli artrit) geliir. Artralji tipik olarak aspirine yant vermez.
KENE LE BULAAN HASTALIKLAR
Bakteriyel:
Borrelia recurrentis
Borrelia burgdorferi
Rickettsia (tifs grubu hari)
Protozoer:
Babesia microti
Viral:
Arbovirsler (KKHA)
Kene kaynakl ensefalit (TBE)
LEPTOSPIRA INTERROGANS
Tarla faresi renal tbllerinde, zarar vermeksizin yaayabilen bakterilerdir. Fare idrar ile kirlenmi sulara
cilt ya da mukoza temas sonucunda insanlara bular. ounlukla (%90) hafif, gribal infeksiyon benzeri
anikterik bir tablo izer. Daha az (%10) olguda ise ikter, ar karacier ve bbrek yetmezlii (Weil
hastal) geliebilir.
Anikterik leptospiroz:
Leptospira grippotyphosa
Leptospiremik ve immnolojik dnemler, hafif tablo
kterik leptospiroz (Weil hastal):
Leptospira icterohaemorrhagiae
70
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Leptospiremik ve immnolojik dnemler, ar tablo (karacier nekrozu, ikter, cilt ve mukozal

kanamalar, bbrek yetmezlii, menenjit)
Ntrofilik lkositoz olan penisilin ile tedavi edilebilen tek hepatittir.
RKETSYALAR
Rickettsia:
Bit, pire veya kene ile bularlar.
Vasklit Cilt dknts. Weil-Felix (+).
Tetrasiklin veya kloramfenikol uygulanr.
Slfonamidler remelerini indkler, kontrendikedir.
Tekrarlayan tifs Brill-Zinsser hastal.
Coxiella:
Vektr gerektirmeden bular, atipik pnmoni (Q hummas) etkenidir. Vasklit ve dknt yoktur.
Spor benzeri yaplar ierdikleri iin standart pastrizasyona, birok fiziksel ve kimyasal etmenlere
direnlidir. Pastrize stle bulaabilir. D ortamda aylar, hatta yllarca canl kalabilir.
Weil-Felix (-).
Analjeziklere direnli retroorbital ba ars Q hummas.
Pnmoni + Granlomatz hepatit Q hummas.
KLAMDYALAR
Peptidoglikan tabakalarnda NAMA bulunmad iin 1-4 glikozid balar da yer almaz Lizozimden
etkilenmez.

72
MERKEZLER
Enerji parazitidir; zorunlu hcre ii bakterisidirler.

Gelime evreleri:
Elemanter cisimcikler: D ortamda yaayabilen, hcre duvarl, infeksiyz partikllerdir.
nisyal (retikler) cisimcikler: Blnen formlardr.
Ara (intermediate) cisimcikler: ki form arasndaki geici formlardr.
Tr
CHLAMYDIA TRLER VE NEDEN OLDUU HASTALIKLAR

Serotip (Serovar)
Hastalk Tablolar
C.trachomatis
A, B, Ba, C
(Trahom tipi)
Trahom (st palpebralar tutan follikler konjunktivit,
D-K
(Oklogenital ve
pnmoni tipi)
Erikin inklzyonlu alt palpebra konjunktiviti
L 1, L2, L3
(LGV** tipi)
LGV (nce arsz genital vezikl ve erozyon, 1-4 hafta

sonra lig.inguinale ile ikiye ayrlm LAP-oluk belirtisi)
ellerle bula, aile-ii yaylm)

Yenidoan (1-3 hafta) inklzyonlu konjunktiviti
Yenidoan pnmonisi (2-3 hafta)
rogenital infeksiyonlar (sk)
PID* (gelimi lkelerde en sk NGU* etkeni, %50)
C.psittaci
Psittakoz (ku), Ornitoz (kmes hayvan)
C.pneumoniae
TWAR ajan
Atipik pnmoni etkeni

Dier risk faktrlerinden bamsz olarak damar endotel
hasarna yol aar, aterom pla oluumunu kolaylatrr;
miyokard infarkts etiyolojisinde rol oynar
nsanlar aras damlack bula sz konusudur
Gelimi lkelerde en sk karlalan cinsel temas ile bulaan hastalklardr (CTBH). En sk neden olduu
CTBH, retrittir.
AKUT NON-GONOKOKSK RETRTLERN ETYOLOJS

Etken
Chlamydia trachomatis
Ureaplasma urealyticum
Akut NGU Skl (%)

30-50
30-40
MKOPLAZMALAR
72
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Mikoplazmalar, doada serbest yaayabilen ve laboratuvar koullarnda sentetik besiyerlerinde

retilebilen en kk mikroorganizmalardr (50-300 nm). Hcre duvar bulunmayan bakterilerdir.
D rtlerini glendirmek iin katl sitoplazmik membranlarnda steroller ve karotenoidler bulunur.
remek iin ortamda sterol bulunmasn isterler.
MYCOPLASMA PNEUMONIAE-PRMER ATPK PNMON
Zorunlu aerop bir bakteridir. Solunum yolu epitel hcrelerinin yzeyindeki nraminik asit residlerine zel
bir yapma uzants ile tutunurlar, yzey bakterileridir.
Bakterinin yzeyindeki glikolipid antijenler, insandaki baz glikolipid yapl yzey moleklleri ieren
lipidden zengin dokular veya eritrositler ile benzerlik gsterirler. nfeksiyon sonrasnda gelien otoantikor
niteliindeki anti-mikoplazma antikorlar bu yaplara oturur. Primer hastalklardan sonra anemi, menenjit,
kardit, miyelit, Guillain-Barr sendromu, DIC, koaglopati ve Reiter sendromu gibi immnkompleks
hastalklar geliir.
Primer atipik pnmoni 5-30 ya hastaldr. ou zaman ayakta geirilir. Skk ortamlarda kolaylkla
bular. Okul, kla, hapishane salgnlarnn nemli etkenidir.
Toplum kaynakl pnmonilerin pnmokoklardan sonra 2. srasnda (%10-15), yaz aylarndaki
pnmonilerin ise ilk srasnda (%50) yer alr.
Tipik olarak nce farinksi, sonra sras ile larinks, trakea, bron ve broniyolleri tutan bir seyir izlemesi
anamnez asndan nemlidir. Bllz mirinjit (kulak zarnda ok arl, drene edilince iyileen bl) ve
Stevens-Johnson sendromu ile primer atipik pnmoni birliktelii nemlidir.

74
MERKEZLER
Mikoplazmalara kar gelien souk agltinin niteliindeki IgM antikorlar, eritrosit yzeyindeki I
antijenleri ile souk ortamda reaksiyona girer. Eritrositleri agltine eder. lk haftann sonunda, olgularn
en az yarsnda >1/32 titrede souk agltinasyon pozitiflii vardr.
Akcierin orta-alt loblarnda; ortas kondanse, evreye doru alan pnmonik infiltrasyonlar grlr.
Tetrasiklin veya eritromisin kullanlr. -laktaml antibiyotikler etkisizdir.
BLM-III: TEMEL MMNOLOJ

BAIIKLIK SSTEM ORGANLARI
1. Primer lenfoid organlar: mmn sistem hcrelerinin, kk hcrelerden itibaren erginleme srecini
geirdikleri blgelerdir.
Kemik ilii: B lenfositlerin ve miyeloid seri hcrelerinin olgunlama yeridir.
Timus: T lenfositlerin olgunlama blgesidir. Antikor sentezi yaplmayan tek lenfoid organdr.
2. Sekonder lenfoid organlar: Olgun ve greve hazr hale gelmi immnositlerin grev bekleme
blgeleridir. Burada organizmaya yabanc antijenler ilemden geirilir, bunlara zgl antikorlar retilir.
Dalak: Kandaki antijenlerin ilem blgesidir.
Lenf dmleri: Bir szge gibi alr, cilt ve i rtlerdeki antijenlerin ilem blgesidir. Medullada
plazmosit, B, T lenfositler ve fagositik makrofajlar bulunur. Bu blge, dalan zona marginalis'i gibi,
antikor sentezinin yapld plazmosit blgesidir.
74
DrTus.com
M KROBYOLOJ
MALT (mukoza ile ilikili, kapslsz lenfoid dokular): Birok lenf folliklnden oluan MALTn dalak ve
lenf dmlerinden nemli iki fark vardr. ncelikle dalak ve lenf dmleri kapslldr, MALT
kapslszdr. Dier fark ise MALTn, sentezledii salgsal IgA ile yabanc antijenlerin mukozadan
giriini nlemesidir. Dier lenfatikler ise organizmaya bir ekilde girmi olan antijenlerin ilem
blgesidir. Balcalar; GALT, BALT, rogenital MALT.
MMNTE
1. Doal immnite: nfeksiyon geliiminden itibaren ilk dakika ve saatler iinde grev alr. Bu yantta rol
oynayan hcre ve mekanizmalar unlardr;
a) Makrofajlar,
b) Ntrofiller,
c) Doal ldrc (NK) hcreler,
d) Komplemann alternatif ve lektin yollar.
2. Kazanlm (spesifik) immnite: lk gnler atlatldktan sonra, infeksiyon geliiminden en erken 96 saat
sonra balayan olaylar zinciridir. Doal immniteye gre ok daha gl ve antijene zgdr.
a) Hcresel immnite: Helper ve sitotoksik T lenfositler.
b) Hmoral immnite: B lenfositler ve plazma hcreleri.
c) Klasik kompleman aktivasyonu: zgl antikor sentezi gerekletikten sonra grev alr.

76
MERKEZLER
BAZI STOKNLERN KAYNAK ALDIKLARI HCRELER, HEDEFLER VE ETKNLKLER

STOKN
SALGILAYAN
ANA HEDEFLER
ANA ETKNLKLER
Proinflamatuvar sitokin; immn reglasyon, ate
IL-1
APCler
T lenfosit ve ntrofil
IL-2
TH1 lenfosit, NK hcre T ve B lenfositler
T lenfosit proliferasyonu ve aktivasyon, hafza
IL-3
T lenfosit
Stem cell, projenitrler
Pan-spesifik CSF (ana okulu retmeni)
IL-4
TH2 lenfosit
B lenfosit
Antiinflamatuvar sitokin; B lenfosit oalma faktr, IgE
IL-5
TH2 lenfosit
B lenfosit, eozinofil
B lenfositin plazmosite farkllamas; IgA, eozinofili
IL-6
Makrofaj, TH2 lenfosit
B lenfosit, hepatosit
Proinflamatuvar sitokin; B lenfosit farkllamas, AFR
IL-7
Kemik ilii ve timus
Stem cell
Projenitr B ve T lenfositlere farkllama (hademe)
IL-8
Makrofaj, cilt hcresi
PMNL, T lenfosit
Proinflamatuvar sitokin; kemoatraktan
IL-10
TH2 lenfosit
TH1 lenfosit
(hepatosit uyaran faktr)
Antiinflamatuvar sitokin; TH1de IFN- yapmnn,

makrofajda MHC class II yapmnn inhibisyonu
IL-12
Makrofaj
Proinflamatuvar sitokin; TH1 lenfosite dnmn
TH2 lenfosit, NK
uyarm, NK aktivasyonu
IL-13
TH2 lenfosit
Makrofaj, reseptrler
Antiinflamatuvar sitokin; astmda allerjenlere ar yant
IFN-
Lkosit
eitli hcreler
Viral replikasyon basklanmas, MHC I yapm uyarlmas
IFN-
Fibroblast
eitli hcreler
Viral replikasyon basklanmas, MHC I yapm uyarlmas
TH1 lenfosit, NK
Lenfosit, monosit, doku
Proinflamatuvar sitokin; immn reglasyon, makrofaj ve
hcre
hcreleri
sitotoksik T lenfosit aktivasyonu, MHC yapmnn
IFN-
uyarlmas, TH2 lenfosit proliferasyonunun inhibisyonu,

viral replikasyonun basklanmas
TGF-
Makrofaj, T-B lenfosit
Makrofaj, T-B lenfosit,
Antiinflamatuvar sitokin; inflamasyonun durdurulmas,
NK hcreler, ntrofil
kollajen sentezinin ve iyileme srecinin balatlmas
MIP-1,
Makrofaj ()
Monosit, T lenfosit
Kemoatraktan (IL-8in yedei) (CC grubunda)
TNF-,
Makrofaj, lenfosit
Fibroblast, endotel
Proinflamatuvar sitokin; katabolizma, fibrozis; IL-6, 8 ve

adezyon moleklleri sentezinin uyarm
BAIIK YANIT HCRELER
76
DrTus.com
M KROBYOLOJ
B LENFOST OLGUNLAMA SREC
TERMNAL DEOKSNKLEOTDL TRANSFERAZ (TdT)

T lenfositlerin erginleme srecinde; kortikal timositlerin nkleuslarnda yer alan bir DNA polimeraz
enzimidir. Yeni sentezlenmekte olan T hcre reseptr genlerinin dzenlenmesini salar.
B lenfositlerin erginleme srecinde de immngloblin genlerini dzenler.
Gncel tpta; lsemilerin differansiyasyonunun belirlenmesinde, snflandrmada ve uygulanan tedaviye
yantn izlenmesinde kullanlr.
T LENFOST OLGUNLAMA SREC

T lenfositlerin timustaki olgunlamasnda; timulin, timozin ve timopoietin gibi hormonlar etkilidir. Timus,
antikor sentezlenmeyen tek lenfoid organdr.
LENFOSTLER
T lenfositler: Helper (CD4+) ve sitotoksik T lenfosit (CD8+) alt gruplar vardr.
CD4+ T lenfositler: Kendilerine sunulan antijenlerin trne gre iki alt gruptan birine farkllarlar:

78
MERKEZLER
CD8+ T lenfositler: Yabanc bir antijen sunmu ekirdekli bir insan hcresinin ldrlmesi eylemini
gerekletirirler. Bu olay; virs ile infekte hcrelerin ve tmr hcrelerinin ldrlmesinde ve ayrca
doku reddinde olduka nemlidir. Bu etkinliklerin yerine getirilebilmesi iin CD8+ T lenfositler, nce IL2 ve IFN- ile sitotoksik (effektr, CTL) hale getirilirler.
Perforinlerle hedef hcre sitoplazmik membrannda delikler aarak btnln bozarlar.
Granzimlerle kaspaz yolunun aktivasyonuna ve apopitoza neden olurlar.
Fas ligandlar (FasL, CD95L) ile hedef hcre yzeyindeki Fas (CD95) molekllerine balanrlar.
Kaspaz yolunun aktivasyonu sonucunda apopitoz ile hcrelerin lmne neden olurlar.
B lenfositler: Yzeylerinde immngloblinler bulunur. Bir B lenfosit yzeyinde IgD bulunuyorsa, o B
lenfosit plazmosite farkllamaya ve antikor salglamaya hazrdr.
78
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Doal ldrc (NK) hcreler: Geni sitoplazmal, granll lenfositlerdir (LGL). Timusta olgunlama
sreci yaamazlar. Antijene spesifik deildirler. CD8+ T lenfositlerin aksine, ldrclklerinde bir arac
olarak MHC molekllerini kullanmazlar. MHC molekllerini, sadece hcre iinde patolojik bir sre olup
olmadn anlamak iin kullanrlar. Hcre ldrclkleri iki ekildedir:
Antikora baml sitotoksisite (ADCC): NK
hcrelerin
sahip
olduu
CD16
moleklleri,
immngloblin Glerin Fc'sine zel, fakat antijen

spesifitesi
olmayan
reseptrlerdir
(CD16,
FcRIII). Hedef hcre yzeyinde perforinlerini

kullanarak kalsiyuma baml bir mekanizma ile
(CTL gibi) kanallar aarlar, granzim-B aracl
ile
ve
Fas-FasL
etkileimi
sonucu,
hedef
hcreleri apopitoz eylemiyle ldrrler.
Antikora baml sitotoksisite (ADCC) zellii gsteren hcreler:

Makrofaj Ab Fcsi ile Opsonizasyon
Ntrofil Makrofaj gibi
Eozinofil IgE Fcsi ile Halama
NK Ab Fcsi ile Perforin lizisi
Delerek ldren mekanizmalar:

Doal ldrc hcreler ADCC Perforinleriyle delerler
Sitotoksik (CD8+) T lenfositler MHC class I Perforinleriyle delerler
Kompleman C9 ile delerler
Aracsz NK ldrcl: Doal ldrc hcreler, antikor kullanmakszn da tmr hcrelerini
ldrebilirler. Normal hcrelerde bulunmayan, sadece tmr hcrelerinin yzeyinde yer alan patolojik
glikoproteinleri, rnein anormal N-bal glikanlar tanrlar. Spesifik reseptrlerle (CD337 reseptr)
bu yaplara balanarak, sitotoksik aktiviteyle tmr hcrelerini ldrrler.

80
MERKEZLER
NTROFLLER
Yuvarlanma
Yavalama
Durma
Diyapedez
Endotel
Ntrofil; Sialyl-Lewis
Endotel; E-Selektin
Ntrofil; LFA-1, CR3

Endotel; ICAM, VCAM
Ntrofil; PECAM-1 (CD31)

Endotel; PECAM-1 (CD31)
VCAM
Fagozom ile lizozomun fzyonu sonucunda da aktive olan iki farkl mekanizma ile, mikroorganizmalar
ldrlr.
Oksidatif mekanizmalar: Ntrofil zarnda bulunan NADPH oksidaz kompleksi glukozu aerop yoldan
-
metabolize etmeye balar. Sonuta speroksid anyonlar (O2 ), H2O2 ve -OH radikalleri oluur
(oksidatif patlama). Ntrofillerin lizozomlarnda bulunan lizozimler (miyeloperoksidaz, asit hidrolaz,
muramidaz) fagozom iine boaltlr. Fagolizozom gelimi olur. Fagolizozom sonucu ieri giren
-
miyeloperoksidaz, H2O2 ve klorrleri olduka toksik hipohalidlere (OCl ) ve hipokloritlere (HOCl)

dntrr. Fagozom iinde biriken speroksid anyonlar, hipohalidler ve H2O2, mikroorganizmalar
ldrc maddelerdir (reaktif oksijen trleri).
80
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Miyeloperoksidaz
Cl
Non-oksidatif
(enzimatik)
+ H2O2
mekanizma:
OCl - + H2O
Pseudomonas
aeruginosa
ve
anaerop
bakterilerin
ldrlmesine ynelik olarak gelitirilen dier bir mekanizmadr. Ntrofillerin granllerindeki;

laktoferrin, defensinler, fagositin, lizozimler, askorbik asit, lkin, kollajenaz ve ayrca katepsin, jelatinaz
ve elastaz gibi proteazlar etkili olmaktadr.
Ntrofil Fonksiyon Bozukluklar
Kronik granlomatz hastalk:
NADPH oksidaz enzimi sentezinin genetik defektidir.
Speroksid anyon oluumu ok snrldr.
Ar stafilokok, Aspergillus, Nocardia ve Pseudomonas infeksiyonlar geliebilir.
Nitroblue Tetrazolium Testi (NBT) ile anlalr.
Hastalara profilaktik ko-trimoksazol kullanm nerilebilir.
Chediak-Higashi Sendromu:
Otozomal resesif geili bir hastalktr. LYST geninin mutasyonuna bal olarak geliir.
Ntrofiller, makrofajlar, NK hcreler, trombositler, melanositler ve Schwann hcreleri gibi ok eitli
hcrelerde sitoplazmik granllerin yap ve fonksiyonlar bozulmutur.
Sitoplazmik granlleri birleir; dev granller oluur Fagozom-lizozom fzyonu gerekleemez.
Kemotaktik faktrlere yeterli yant verilemez.
Parsiyel oklo-kutanz albinizm grlebilir.
Ko-trimoksazol profilaksisi ve kemik ilii transplantasyonu yararl olabilir.
EOZNOFLLER
Dokuya ok fazla histamin boaltan mast hcrelerinin abartl allerji veya anafilaksiye neden olmamas
iin eozinofillerde histaminaz enzimi bulunur.
BAZOFLLER VE MAST HCRELER

Yzeylerinde IgE yapsndaki antikorlara zgl Fc reseptrleri vardr.

82
MERKEZLER
MAKROFAJLAR
Yabanc antijenlerle sklkla karlalan blgelere yerletirilmi fagositik hcrelerdir. Bunlardan kan
dolamnda bulunanlara monosit, bunlarn gn kanda dolatktan sonra RES organ ve dokularna
gemesi ile oluturulanlara ise sabit doku makrofajlar denir (karacierdeki Kupffer hcreleri, akcierdeki
alveoler makrofajlar, seroza (periton) makrofajlar, beyindeki mikroglial hcreler vb.).
Kanda birka (2-3) gn kalabilen monositler dokuya getikten sonra aylarca, hatta yllarca yaayabilirler.
Bakteri, virs, mantar gibi vcuda giren yabanc maddeleri ilk karlayan, gerekli artma ileminden sonra
bunlar antijenik determinantlarna kadar ayran ve bu saf haldeki moleklleri dier bak yant
elemanlarna sunan (antijen sunan) hcrelerdir.
Fagositoz yapabilen tek profesyonel APC grubu, makrofajlardr.
Miyeloperoksidaz enzimi iermezler. Bu nedenle, ntrofillerin aksine, makrofaj fagositozu sonucunda
hipohalid oluumu sz konusu deildir. Dolaysyla, makrofajlarn oksidatif mekanizmalar ntrofillerinki
kadar dramatik deildir.
Daha nce tanmadklar bir mikroorganizmaya kar ldrclk yetenei bulunmayan monosit ve
makrofajlar, antijen sunumu ile aktive hale gelmi CD4+ T lenfositler ve NK hcrelerce salglanan IFN-
ile bu antijenik yapya kar aktif hale getirilirler.
ANTJEN SUNAN HCRELER (APC)

1. Profesyonel APCler:
a) Makrofajlar
b) Epidermis (Langerhans) ve timusta yer alan dendritik hcreler
Interdigitating dendritik hcreler: Primer immn yantta CD4+ T lenfositlere en etkin antijen
sunumunu yapan APClerdir. Sunum yetenekleri monosit ve makrofajlardan 1000 kat daha fazladr.
CD4+ T lenfosit proliferasyonunu da en ok uyaran APCdirler.
c) B lenfositler: B lenfositler hem protein hem de protein d molekllere kar antikor sentezi yapabilen
hcrelerdir.
Timusa bamsz (Tind) antijenlere yant: Protein yapsnda olmayan, iri ve polimerik zellik
gsteren molekller, rnein gram negatif bakteri hcre duvar gibi lipidli-polisakkaridli (LPS)
yaplar, bakteri kapsl gibi polisakkaridler (r. dekstran, yani poliglukoz), CD5 reseptr tayan
B lenfositlerin yzeylerindeki IgM moleklleri tarafndan tannrlar. Bunlar tarafndan tutulurlar.
Bunlara, CD4+ T lenfosit drts olmakszn, otomatik olarak IgM yant verilir. CD40-CD40L
82
DrTus.com
M KROBYOLOJ
balanmas gereklemediinden, verilen antikor yant sadece ilk sentezlenen antikor (IgM) ile
snrl kalr. Gelien yant ou zaman poliklonal niteliklidir.
BR OTOMATK ANTKOR: IgM
IgM, antijen ile karlam olan B lenfositler tarafndan, antijenin trne
(protein, polisakkarid ya da lipid) bal olmakszn ve T lenfosit uyarm
gerekmeksizin otomatik olarak sentezlenen bir antikodur.
Dier antikor izotiplerinin sentezi iin CD4+ T lenfosit uyarm arttr.
Protein yapl (timusa baml, Tdep) antijenlere yant: B lenfositler, protein yapl antijenleri
yzeylerinde bulunan IgM ve IgDlerle yakalarlar. lerine alrlar, ilemden geirir ve sunarlar.
i. MHC class II-antijen kompleksi ile TCR-CD3 kompleksinin etkileimi: Bu etkileim
sonucunda, CD4+ T lenfositlerden lenfokin (IL-2, IL-4, IL-5) sentezine balanr. B lenfositlerin
tmyle aktive olabilmesi iin bu etkileim yeterli deildir.
ii. B7-CD28 etkileimi: B lenfositlerdeki B7 ko-stimlatr proteinler ile T lenfositlerdeki CD28in
balanmas sonucunda, T lenfositlerin IL-2 sentezi gl olarak uyarlm olur.
iii. CD40-CD40L etkileimi: B lenfosit yzeyindeki CD40 molekllerinin, CD4+ T lenfositlerin
yzeyindeki CD40 ligandlarna (CD40L) balanmasdr. Bunun sonucunda ise dier izotipler
(IgG, IgA, IgE) iin class switching mekanizmas almaya balar. Dolaysyla, gelien
immnite de bellee dayal olacaktr. Bylece gl bir IgG yant salanr. Bu tr antijenlerle
ikinci karlama durumunda da gl ve uzun sreli IgG yant (sekonder yant) elde edilir.
HPER IGM SENDROMU

Xe bal geen trnde, CD4+ T lenfositlerde CD40 ligand geninde mutasyon vardr. Bu nedenle bunlarda
CD40 ligandlar gelimez. Antijen sunumu srasnda APClerin CD40lar ile birleme gerekleemez. Bu
nedenle izotip dnm (class switching) salanamaz. Antikor sentezi sadece IgM ile snrl kalr. Dier
izotipler sentezlenemedii iin tekrarl piyojen infeksiyonlar, otoimmn hastalklar, maligniteler ve

84
MERKEZLER
hematolojik patolojiler geliir.

2. Fakltatif APCler:
a) Astrositler,
b) Endotel hcreleri,
c) Tiroid follikler hcreleri,
d) Fibroblastlar.
Profesyonel APCler iinde makrofajlar, fakltatif APCler iinde ise astrositler fagositoz yapabilen
hcrelerdir. B lenfostler yzey antikorlar ile, dierleri ise tadklar tuzak yzey reseptrleri sayesinde
(adeta bir kapan gibi) bunlar endositoz veya pinositoz ile ilerine alrlar.
ANTJEN
HAPTEN
Organizmaya girdiklerinde tek bana bak yant oluturmayan, byk bir tayc molekle balandnda
bak yant geliimini uyaracak zellik kazanan maddelerdir Ba alar.
ADJUVANT MADDELER
Birlikte kullanld antijenlere kar geliecek olan bak yant kamlayan ve daha uzun srmesini
salayan maddelerdir. Tpta en ok kullanlanlar; vitamin A, vitamin E, BCG, potasyum alminyum slfat,
alminyum slfat, alminyum hidroksit, lanolin, saponin, kalsiyum fosfat ve Freund adjuvantdr.
ANTJENLERN ZELLKLER
Bir madde;
molekler arl >100.000 dalton (byk) ise,
ne kadar yabanc ise,
yaps ne kadar karmaksa,
ne kadar ge metabolize oluyorsa, az znr veya partikl ise,
ne kadar sert ise,
yzeye ne kadar yakn ve ulalabilir ise ve protein ierii ne kadar fazla ise, o kadar iyi bir antijendir.
SPERANTJEN
Makrofaj ilemi ve dolaysyla MHC class II sunumu gerektirmeksizin makrofaj ve CD4+ T lenfositleri
uyarabilme yeteneindeki antijenlerdir Sitokin salnmna neden olurlar. Staphylococcus aureus
84
DrTus.com
M KROBYOLOJ
ekzotoksinleri (TSST-1, enterotoksinler, eksfoliatin), Streptococcus pyogenesin eritrojenik (pirojenik)

toksini, Bacillus cereus sya direnli toksini ve Clostridium perfringens enterotoksini bu zelliktedir.
ANTKORLAR
Ar zincir (H), antikorlarn izotipik farklln belirleyen determinantdr. Bir antikorun ne antikoru
olduunu (IgG, IgA, IgM, IgD, IgE snflar; rnein IgG1, 2, 3, 4 alt snflar) belirler.
Antikorlarn ar zinciri zerinde karbonhidrat moleklleri bulunur. Dolaysyla antikorlar, plak proteinler
deildir; glikoprotein yapsndadr.
Her bir immngloblinde hafif (L) zincirin iki izotipi vardr; kappa (), lambda ().
mmngloblinlerin L ve H zincirlerinin antijen ile birleen ksmlar VL ve VH kangallardr. Bu kangallarn
herbirinde ana atya eklenmi, paradan oluan ok deiken blgeler (hypervariable region, HVR)
bulunur. HVR, antijene zgl olarak balanmadan sorumlu blgedir; o immngloblinin spesifik antijen
seiciliini belirler. Ayn zamanda antikorlarn antijenidir.
IgM hari dierlerinde ar zincirde, CH1 ve CH2 arasnda, "Y" yapsnn esnemesini salayan ek bir
blge vardr (mentee, hinge).
MMNGLOBLNLERN BAZI ZELLKLER-1

Fonksiyon
IgG1
IgG2
IgG3
IgG4
IgM
IgA
IgD
IgE
Klasik kompleman akt *
++
+++
+++
Plasentaya gei (Fc ile)
Protein-Aya balanma **
+++
+++
+++
Yar mr (gn)
21
20
21
10
MMNGLOBLNLERN BAZI ZELLKLER-2

Ig
Serumda (%)
Ar Zincir
MA (kD)
zellik
75
150
Plasentadan geer
15
160
Antiviral etkinlik

86
MERKEZLER
10
900
Antibakteriyel
<1
180
B lenfosit farkllamas
Eser
200
Reagenik
ANTKORLARIN FONKSYONLARI
Ntralizasyon:
Virsler
Toksinler
Opsonizasyon iin birinci ataln oluturulmas
Kompleman aktivasyonu:
Sitoliz
Opsonizasyon iin ikinci ataln oluturulmas
Kemoatraktan/anafilooksik etki
mmn komplekslerin temizlenmesi
KOMPLEMAN SSTEM
Ftusta en erken (2. aydan itibaren) oluan doal immnite sistemidir. Ana amalar unlardr:
1. Baland hcre veya bakteride delikler oluturmak ve ozmotik lizise yol amak (lizis),
2. Baz komponentleri (3a ve 5a) ile lkositlerin inflamasyon blgesine toplanmasn salama etkisi
(kemotaktik, anafilatoksik etki),
3. Antikorlarn da yardm ile hedefin kolayca fagosite edilmelerini salamak (opsonizasyon),
4. Yanllkla gelimi ve serbest kalmalar halinde doku hasarna yol aabilecek olan immn
komplekslerin temizlenmesi.
Normalde serumdaki inaktif bir kompleman komponenti, kompleks halde bulunan bir nceki kompleman
komponentlerinin tm ile aktive edilir. Kompleman komponentleri birer proenzimdir, zimojendir. Serumda
en ok bulunan komponent C3, komplekste en ok bulunan komponent C9, en byk molekll kompleman
komponenti ise C1qdur.
KLASK YOLDAN KOMPLEMAN AKTVASYONU
LEKTN YOLUNDAN KOMPLEMAN AKTVASYONU
86
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Klasik aktivasyona benzeyen dier bir kompleman aktivasyonu da lektin yoludur. Mannan
balayc lektinler (MBL; mannoz balayc protein) normalde serumda bulunan protein
yapl maddelerdir. Birok bakteri ve mantarn yzeyinde bulunan mannoz polimerlerini
(mannanlar) tanyarak bunlara balanrlar, opsonizasyonunu kolaylatrrlar ve C4 ve C2yi
aktive ederler. Bundan sonraki yol da klasik aktivasyon kurallarna uygun olarak srdrlr.
Bu yol, zellikle infeksiyonlarn hiperakut dneminde nemlidir.
MBL = Klasik yoldaki C1qrs
ALTERNATF YOLDAN KOMPLEMAN AKTVASYONU

Bir mikroorganizma ile ilk kez karlalan, antikor sentezinin ve bu sayede yrtlen klasik aktivasyonun
henz yaplamad hiperakut dnemde alternatif yoldan aktivasyon olduka nemli bir avantaj salar.
KOMPLEMAN AKTVATRLER
Klasik yolda:
C3 konvertaz: C4b2a
C5 konvertaz: C4b2a3b
Alternatif yolda:
C3 konvertaz: C3bBbP
C5 konvertaz: C3bBbP3b

88
MERKEZLER
KOMPLEMAN DEFEKTLER
mmnkompleks Ag+Ab
Klasik yol alr C3b oluur
Kusurlu C3b yok O..H.
nfeksiyon hiperakut dnemi:
Ab yok Klasik yol yok
Alternatif yol/Lektin yolu nemli
Kusurlu Kapsll bakteri infeksiyonu
KOMPLEMAN YETMEZLKLERNDE GRLEN HASTALIKLAR
Defekt
Hastalk
Defekt
Hastalk
C1q, r, s
SLE, glomerlonefrit, vasklit
C3
Tekrarl piyojenik infeksiyonlar
C1 inhibitr
Anjiyodem
C5-9
Tekrarl Neisseria infeksiyonlar
C2
Properdin, D faktr
Tekrarl Neisseria infeksiyonlar
C4
C9
Asemptomatik
MHC MOLEKLLER
MHC class I:
Tm ekirdekli hcrelerin yzeyinde bulunur
Kendi Ag Ben salklym
Yabanc Ag CD8+ TL (Beni ldr!)
MHC class II:
APC granl endoplazmik retikulumunda
Yabanc Ag CD4+ TL (yi ynet!)
ANTJENLERE BAIIK YANIT GELM

ENDOJEN ANTJEN SUNUMU VE BAIIK YANIT
88
DrTus.com
M KROBYOLOJ
CD8+ T LENFOST VE HEDEF HCRE BALANMASINDAK ADEZYON MOLEKLLER

Karlkl Etkileen Adezyon Moleklleri
Hedef hcre
ICAM-1
MHC class I
LFA-3
B7-1/B7-2
CD8+ T lenfosit
LFA-1
TCR, CD8
CD2
CD28
Hcre iine sinyal iletimini, TCR ile kompleks halde bulunan CD3 moleklleri yapar. Sinyali alan bir CTL,
kalsiyuma baml bir mekanizma ile konak hcre sitoplazmik membranna perforin proteinlerini gnderir.
Membranda kanallar aarlar. CTLlerde bulunan serin esteraz (granzim-B) enzimleri, bu perforin
kanallarndan ieri girerler. Granzim-B, bir sistein proteaz olan kaspaz, o da kaspazla aktiflenen DNaz
(KAD) uyarr. KAD, hcre DNAsn paralara ayrmaya balar. Hcre apopitoz ile lr. Bylece, konak hcre
iinde gelimekte olan patolojik sre de henz olgunlaamadan sonlandrlm olur. CD8+ T lenfositler
konak hcreden ayrlrlar.
EKZOJEN ANTJEN SUNUMU VE BAIIK YANIT

90
MERKEZLER
CD4+ T LENFOST VE APC BALANMASINDA ROL ALAN ADEZYON MOLEKLLER

Karlkl Etkileen Adezyon Moleklleri
Antijen sunan hcre
ICAM-1
MHC class II
LFA-3
CD40
B7-1/B7-2
CD4+ T lenfosit
LFA-1
TCR, CD4
CD2
CD40L
CD28
BLM-IV: MKOLOJ
MANTARLARIN HCRE YAPISI
Mantarlar, klorofil iermeyen, fotosentetik olmayan
memelilerdeki kolesteroln aksine, ergosterol ierirler.
karyotik
canllardr.
Sitoplazmik
zarlarnda,
ERGOSTEROL SENTEZ VE NHBSYONU

AZOLLER
14
-demetilaz
Lanosterol Ergosterol
Dier karyotik canllardan farkl olarak sert bir hcre duvar bulundururlar. Bakterilerin aksine hcre
duvarlarnda peptidoglikan bulunmaz.
90
DrTus.com
M KROBYOLOJ
MANTAR HCRE DUVARININ ER

Mantar hcre duvar u maddelerden bir ya da birkandan oluur:
Kitin: Ardk dizilmi NAGA
Mannan: Mannoz polimeri
Glukan: D-glukoz monomerleri
Sellloz: Beta glukoz
AFLATOKSN
Aspergillus flavus Aflatoksin Karacierde epokside metabolize edilir
Hepatositte p53 gen mutasyonu Karacier kanseri
MANTAR SPORLARI
Seksel sporlar: Zigospor, askospor (askus=kese), bazidyospor, oospor.
Aseksel sporlar:
Konidyum: Blastokonidyum, artrokonidyum, klamidokonidyum, makro ve mikrokonidyum.
Sporanjiyospor: Zygomycetes snfndaki kf mantarlar
nsanda hastalk yapan mantarlar insan dokusundayken aseksel rerler.
MANTARLARIN MORFOLOJK GRUPLANDIRMASI

1. Kf: Monofaziktirler; doada da kf, insanda da kftrler. ok hcreli ipciklerden (hif) oluurlar.
Aspergillus trlerinde hifler septumlarla hcrelere blnmtr. Septumlarda sitoplazmik geie izin veren
porlar bulunur. Dier kflerden Zygomycetes trlerinde ise hiflerde septa bulunmaz.
K MEHUR KF
0
45 dikotom (ikiye) dallanan septal hifler Aspergillus

0
90 dallanan septasz hifler Zigomietler

92
MERKEZLER
1. Maya: Tek hcreli, 3-15 m apl, yuvarlak veya oval mantarlardr. Doada da insanda da
maya formunda bulunurlar. Bu zellii tayan tek mantar Cryptococcus neoformanstr.
Tomurcuklanarak, mitoz ile, blastokonidya eklinde rerler.
2. Difazik (dimorfik) mantarlar: Yaamlar boyunca, ounlukla ortam ssna bal olmak zere (termal
dimorfizm) her iki ekilde de bulunabilmektedirler. Doada (saprofitken) kf, organizmada (parazitken)
maya formunu alrlar. Bunlar, mielyal formlarn (infektif form) inhale edilmesi ile insanlara bular. nvazif
formlar ise maya formlar olup, ilkin normal immniteli de olsalar insanlarda aikar hastalk tablolarna yol
aarlar. Blastomyces ve Histoplasma trleri gibi ou sistemik mikoz etkenleri byledir ve primer
patojenler olarak anlrlar.
MANTARLAR
Doada kf, insanda kf Kf Aspergillus, zigomietler
Doada maya, insanda maya Kriptokok
Doada kf, insanda maya Difazik Histoplasma, Spotothrix vb.
MANTAR HASTALIKLARI
YZEYEL VE KUTANZ MKOZLAR, SORUMLU ETKENLER
YZEYEL MKOZLAR
PITYRIASIS VERSICOLOR
Etken, lipofilik bir mantar olan ve normalde cildin ya bezleri evresinde kommensal olarak yaayan
Malassezia furfurdur.
remek iin ya asitlerine gereksinirler Ciltteki sebumdan zengin blgelerde seboreik hiperkeratoz.
Lipidden zengin parenteral ntrisyon uygulananlarda ise kateter kaynakl invazif hastalklar.
PIEDRA
Siyah piedra
Beyaz piedra
KUTANZ MKOZLAR
DERMATOFT MANTARLAR
Trichophyton: Genelde mikrokonidyum yaparlar. Hem sa hem cilt hem de trna infekte ederler.
Microsporum: ounlukla makrokonidyumlar yaparlar. Sa ve deriyi tutarlar, asla trna etkilemezler.
Epidermophyton: Mikrokonidyumu bulunmaz. Cildi ve trnaklar tutar, sa infeksiyonuna yol amaz.
92
DrTus.com
M KROBYOLOJ
DERMATOFTOZ
Bulata dermatofit hiflerindeki artrosporlar rol oynar. Tipik dermatofitoz lezyonlarna tinea ad verilir. Anler,
pullanm, kantl, ciltten kabark ve hzla yaylan lezyonlardr. Lezyonun ortasnda ok az inflamasyon
vardr, d snr ise krmz renktedir. Zoofilik dermatofitlerle gelienler daha ok inflamasyonla ve hatta
pstllerle (kerion) seyreder. Antropofilik dermatofitlerle gelienler ise kroniklemeye daha meyillidir.
DERMATOFTOZLAR VE SORUMLU DERMATOFT TRLER
Tinea capitis:
Ekzotrikoz: M.canis
Endotrikoz: T.tonsurens
Favus: T.shoenleinii
Tinea barbae: T.verrucosum
Kerion celsi: T.verrucosum
Tinea inguinalis: E.floccosum
Dierleri: En sk tinea pedis (T.rubrum)
Klinik zellikler:
1. Tinea capitis: ocukluk a hastaldr ve bu dnemde de grlen en sk dermatofitozdur.
Sa gvdesinin dn manon eklinde sararak infekte eden Microsporum canis ve Trichophyton
verrucosum, ektotriks infeksiyona yol aar. Salar, cildin birka mm stnden krlr.
Sa kk ve iinin infeksiyonuna endotriks infeksiyon denir. ocuklarda en sk etken Trichophyton
tonsuranstr. Sa, ciltten k yerinde krlr.

94
MERKEZLER
Trichophyton schoenleinii, sa medullasna kadar invaze eder. Sa iinde tneller oluturur. Blgesel
ve kalc kellie yol aar. Sal deride inflamasyon ve pis kokulu kabuklanma (skutula) grlr.
Oluan tabloya favus denir.
zellikle ektotriks infeksiyonlarda olay eskidike lezyon piyojen karakter kazanr. Buna kerion celsi denir.
Keriona yol aan en sk etken Trichophyton verrucosumdur.
2. Tinea barbae: Hayvanclkla uraanlarn hastaldr. Trichophyton verrucosum en sk etkendir.
3. Tinea corporis: ocuklarda sk grlr. En sk etkenler Trichophyton rubrum ve Microsporum canis'dir.
4. Tinea inguinalis (cruris): Kasklarn kantl dermatofitozudur. Etkenleri Epidermophyton floccosum
veya Trichophyton rubrumdur.
5. Tinea pedis (atlet aya): Karlalan en sk dermatofitozdur. Tinea pedis'li baz hastalarda; tinea
blgesi dnda, genellikle el parmaklarnda dermatofitid veya ksaca id reaksiyonu ad verilen bir tablo
tanmlanmtr. Mantar antijenlerine kar gelien ge tipte bir hipersensitivite (akut vezikler ekzema)
reaksiyonudur. Tinea pedis tedavi edilince kendiliinden iyileir.
6. Tinea manuum: Ellerin fungal bir infeksiyonudur. Sorumlu etken sklkla Trichophyton rubrumdur.
7. Tinea unguium: Dermatofit nedenli bir tr onikomikozdur. En sk etkenler (sras ile); Trichophyton
rubrum ve Trichophyton mentagrophytes var. interdigitale'dir.
8. Derin dermatofitozlar: ok nadirdir.
Wood's light:
Microsporum trleri: Parlak yeil floresan verirler.
Trichophyton trleri: Trichophyton schoenleinii donuk yeil renkte floresan verir. Dier Trichophyton
trleri floresan vermezler.
SUBKUTANZ MKOZLAR VE SORUMLU ETKENLER

SPOROTRKOZ
Sporothrix schenckii dimorfik bitki mantarlar tarafndan oluturulur. Lenfokutanz sporotrikoz oral KI ile tedavi edilir.
MADUROMKOZ (METOM - MADURA AYAI)

1. Gerek mantarlar: Mietomlarn yarsn olutururlar. Mantarlar nedeniyle
gelien mietomlara mietom ad verilir.
Madurella mycetomatis (en sk mantar)
Aspergillus flavus ve Aspergillus nidulans
Dier baz mantarlar (Acremonium, Fusarium trleri)
2. Bakteriler: Nocardia trleri ve dier aerop Actinomycetes trleri, balca
bakteriyel
mietom
etkenleridir.
Actinomycetes
aktinomietom denir.
Nocardia brasiliensis (en sk mietom etkeni)
Nocardia asteroides
94
nedenli
mietomlara
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Tedavide cerrahi eksizyon, ou zaman radikal bir temizleme salayamaz, nks sktr. Bu nedenle tedavide
medikal yaklam da arttr. Mantar nedenlilerde en az 10 ay sreyle ketokonazol kullanlr.
KROMOMKOZ (KROMOBLASTOMKOZ)
Lezyonlar; tipik olarak verrikz, sklerotik ve hiperplazik cilt deiiklikleri eklinde
grlen keratolitik apselerden ibarettir. En sk etken Fonsecaea pedrosoidir.
Lenfatik yaylmla daha uzak blgelere ulaabildii gibi, lenfadenit nedeni ile
tkanma sonucu blgede lenfdem, hatta elefantiyaz geliimine de yol aabilir.
Lezyonlardan alnan kazntda tipik kahverengi hiflerin ve birleik halde duran,
blnmemi mantar hcresi kmelerinin (sklerotik cisimler) grlmesi veya
kltr ile tanya varlabilir. Tedavide bir yl sreyle itrokonazol kullanlr.
SSTEMK VE FIRSATI MKOZLAR ARASINDAK FARKLAR
Derin/Sistemik Mikoz:
Primer fungal patojenler
Florada yok, termal dimorfizm
Normal birey Asemptomatik mmniteyi bozar Hastalk
Frsat Mikoz:
Frsat fungal patojenler
Florada bulunabilir
Sadece immnite defekti olunca Hastalk
SSTEMK MKOZLAR VE SORUMLU ETKENLER

HISTOPLASMA CAPSULATUM-HSTOPLAZMOZ (TBERKLOZ!)

96
MERKEZLER
1. Asemptomatik infeksiyon: Sadece akcier filminde belirlenir.

2. Primer akut akcier hastal: Grip gibi tablo, hiler LAP, akcier infiltrasyonu ile erikinlerin primer
tberklozuna (Ghon kompleksine) benzer.
3. Kronik kaviter hastalk: ksrk, prlan balgam, hemoptizi, dispne; apekste kavite, akcier
infiltrasyonu grlr. Reaktivasyon sonucu gelien apikal akcier tberklozuna benzer.
4. Progressif dissemine hastalk: mmnitesi defektif veya bir nedenle basklanm hastalarda septik ate,
zellikle AIDS olgularnda dil ve farinkste lserler, hepatosplenomegali, LAP geliir, fatal seyreder.
Miliyer tberkloza benzetilebilir.
COCCIDIOIDES IMMITIS-KOKSDODOMKOZ
FIRSATI MKOZ ETKENLER

CRYPTOCOCCUS NEOFORMANS-KRPTOKOKKOZ
Tomurcuklanarak oalabilen, sistemik mikoz etkenlerinin aksine dimorfik
olmayan, sadece maya faz bulunan bir mantardr.
37C sda reyebilmeleri ve fenol oksidaz enzimi sentezinin gsterilmesi
ile patojen olmayan kriptokoklardan ayrt edilebilirler.
Fenol oksidaz:
Kriptokokun membrana bal bir enzimidir.
Hcre duvar iin melanin retimi Hcre duvarn glendirir, negatif yk artrr.
Geni kapsl iinde tomurcuklanm olarak, ikili halde grlrler. Kapsl, asidik mukopolisakkarid
(glukronoksilo-mannan) yapdadr. Kapsln patojenite ile yakndan ilgisi vardr.
96
DrTus.com
M KROBYOLOJ
Normal immniteli bireylerde asemptomatiktir.

mmn defektif olgularda, zellikle T lenfosit ilev bozukluklarnda disseminasyon geliir. En sk yaylm
blgesi merkez sinir sistemidir. AIDS olgularnda %10-30 orannda kriptokokkoz grlr. Olgularn ok
byk ounluunda merkez sinir sistemi infeksiyonu (meningoensefalit) vardr.
Tan antijen saptanmas ile konur. Mantarn kapsler antijeni BOS ve serum gibi klinik rneklerde lateks
agltinasyonu ile aranabilir. Ayrca BOSun ini mrekkebi ile negatif boyamas ile de geni kapsl ve
blastokonidya grlebilir. Bunun dnda reaz testi ve nitrat redksiyon testi ile de tanya varlabilir.
Kriptokokkoz, amfoterisin-B ve 5-flusitozin kombinasyonu ile tedavi edilebilir. Gvenilir ve ok az yan etkili
dier bir tedavi seenei, flukonazoldr.
CANDIDA ALBICANS, DIER CANDIDA TRLER-KANDDOZLAR

Etken: Mayams, oval, tomurcuklanan mantarlardr. Patojen trler asid proteinaz ve fosfolipaz enzimlerini
salglarlar. Bu enzimlerin virlans (doku invazyonu) ile yakndan ilgili olduu dnlmektedir.
KANDDALARIN REME ZELLKLER
Saprofit Blastospor
Doku invazyonu (patojen) Psdohif
nsan serumunda reme Gerek hif (germ tp) (Candida albicans)
Msr unu agarda reme Kresel klamidospor (Candida albicans)
Candida dubliniensis, germ tp pozitiflii ve msrunu agarda bol miktarda klamidospor oluturabilme
zellii nedeniyle, Candida albicansn dier trlerden ayrmnda sorun yaratr. Ancak, Candida albicansn
0
aksine 45 C sda reyemez.

KANDDALARIN PATOJENTE ZELLKLER
Dokulara yapabilme
Maya-hif dimorfizm yetenei
Hcre yzeyinin hidrofobi zelliine sahip olmas
Proteinaz sekresyonu
Hzl fenotipik deiim yapabilme

98
MERKEZLER
Klinik zellikler: Frsat mantar infeksiyonlara yol aan en sk etkenidir.

Oral kandidoz (pamukuk, thrush): HIV infeksiyonlu hastalarda (klinik kategori B), yenidoanlarda.
Kronik mukokutanz kandidoz: Kalc hcresel immnite defekti olan ahslarda lokal (trnak, vajina
gibi) bir yerleimin yaylmas sonucunda kronik mukoktanz kandidoz geliir.
Kandidemi, sistemik kandidoz, endokardit: Uzun sre uygulanm olan IV ve riner kateterizasyon,
IV ila bamll ve hiperalimentasyon uygulamalar gibi kolaylatrc faktrlerin varlnda geliir.
Ancak, bu olgularda bir de kronik granlomatz hastalk gibi bir fagosit fonksiyon bozukluu, uzun sreli
kostikosteroid veya immnspressif tedavi kullanm ve hematolojik maligniteler sz konusu ise, yksek
mortaliteli sistemik kandidoz (Candida sepsisi) ve multifokal nodler veya apse formunda organ
kandidozlar geliebilmektedir. Byk vejetasyonlar ve yksek mortalite riski ile bilinen Candida
endokarditlerinde en sk etken Candida albicanstr.
ALBICANS DII CANDIDA ENDOKARDTLER
Lsemili hastalarda Candida tropicalis
Kemik ilii transplant alcs:
Candida krusei
Candida lusitaniae
ntravenz ila bamls Candida parapsilosis
Protez kapak endokarditleri Candida parapsilosis
Hastane infeksiyonlar: Candida albicans dndaki en sk etken Candida tropicalistir.
Vulvovajinit: Trichomonas vajinitlerinden daha sk grlr. En sk fungal etken, Candida albicanstr
(%85-90). Candida glabrata ikinci sradadr. Vajinal kandidozda kant (en sk semptom) ve ounlukla
youn, beyaz, peynirsi aknt, vajinal ar ve yanma, disparoni ve eksternal dizriden oluan klinik tablo,
menstruasyon dneminden bir hafta nce balar. Vajinal kandidozda vajinal pH deimez.
Tan: nvazif infeksiyonlarn tansnda, klinik materyalde (kan, BOS, idrar) etkenin grlmesi ve retilmesi
yeterlidir. Kanda mannan veya arabinitol gibi mantar polisakkaridlerinin tayini kullanl bir yntemdir.
Tedavi: Sistemik veya mukokutanz infeksiyonda amfoterisin-B, flukonazol veya itrokonazol, lokal
infeksiyonlarda ise nistatin, ketokonazol (pomad, ovl) tedavisi olduka etkilidir.
Kalc immn yetmezlik olgularnda grlen kronik mukokutanz kandidozlarda srekli flukonazol spresyonu
nerilir. Dier azollere ramen saaltlamayan zofajitlerde vorikonazol veya kaspofungin tercih edilir.
98
DrTus.com
M KROBYOLOJ
ASPERGILLUS TRLER-ASPERJLLOZ
0
Etken: Aspergillus, doadaki en yaygn mantardr. Aspergillus trleri, 45 a ile dallanan septal hifler ve
bu hiflerden km dz konidyoforlar yapar. Ekzojen mantarlardr. En sk trler;
Aspergillus fumigatus (%90 olguda, patojen)
Aspergillus flavus (patojen)
Aspergillus niger ve Aspergillus nidulans (frsat patojen)
Klinik zellikler:
1. Normal immniteli bireylerde: Konidyumlar kolayca fagosite edilerek yok edilir. Sporlarn fagositozu
alveoler makrofajlarca, hiflerin fagositozu ise alveoler aralkta az sayda bulunan ntrofillerce salanr.
2. Akcier asperjillozu:
a) Asperjillom: Daha ncede gelimi olan kavitelere mantar sporlar yerleir. Kavite iinde fagosit
bulunmadndan, mikroorganizma elimine edilemez ve burada birikir. Oluan mantar kitlesine mantar
topu ad verilir. Hemoptizi, asperjillomun sk bir belirtisidir.
b) Allerjik asperjilloz
c) Alveoler infiltratif asperjilloz
d) Allerjik bronkopulmoner asperjilloz
3. Mikotoksikoz: Aspergillus flavusun rettii aflatoksine uzun sre maruz kalndnda bu toksin
karacierde epokside metabolize edilir. Epoksid, karacier hcresi DNAsdaki p53 geninde mutasyona
neden olur. Sonuta karacier kanseri geliir.
4. nvazif asperjilloz: mmn yetmezliklilerde etkenin (en sk Aspergillus fumigatus) sistemik yaylm
sonucunda geliir. nvazyon gerekleen dokularn banda (%90) akcier gelir. Paranazal sinslere (en
sk mantar sinziti) ve gastrointestinal sisteme de invazyon grlebilir.
MANTAR SNZTLER
a)
b)
c)
d)
Sinste mantar topu: Aspergillus fumigatus

Allerjik-eozinofilik fungal sinzit: Aspergillus fumigatus
Kronik yava seyirli granlomatz sinzit: Aspergillus flavus
Fulminant-akut invazif fungal sinzit (rinoserebral mukormikoz): En sk Rhizopus)
0
Tan: Balgam, akcier biyopsi materyali gibi rneklerde 45 a ile dallanan septal hifler ve hiflerden km
dz konidyoforlarn grlmesi ve kltrde retilmesi ile tan konur. Direkt tanda sorun yaanan hastalarn
serumunda galaktomannan antijenlerinin gsterilmesi tanya yardmcdr. Dokularda da antijen aranabilir.
nvazif akcier hastal varlnda n-arka akcier grafilerinde halo grnm tipiktir.
Tedavi:
Asperjillomda tedavi tartmaldr. Belirtili hastalk tablolarnda itrokonazol ile, gereinde amfoterisin-B ile
tedavi edilebilir. Youn ve tekrarl hemoptizi var ise cerrahi olarak karlmalar gerekebilir.
Allerjik olgularda steroid ve uzun sreli itrokonazol kullanlr.
nvazif olgularda ilk seilecek ila, amfoterisin-B'dir. Bunun kullanlamad durumlarda, kan dzeyi
moniterize edilmek koulu ile itrakonazol veya kaspofungin denenebilir. Yakn bir gemie kadar

100
MERKEZLER
itrokonazol, Aspergillus trlerine etkili tek azol olarak kabul edilmekteyken, yeni kullanma sunulmu bir
azol olan vorikonazol, seilecek ilk ila olarak amfoterisin-Bye nemli bir alternatif oluturmutur.
ZGOMKOZ (MUKORMKOZ, FKOMKOZ) ETKENLER

Saprofit kf mantarlarndan olan Zygomycetes iinde yer alan (sklkla) Rhizopus, Absidia, Mucor ve
Rhizomcor trlerince oluturulan frsat mantar infeksiyonlardr.
Rinoserebral zigomikoz: Ketoasidoz tablosundaki diyabet hastalarnda grlr.
Pulmoner zigomikoz: Lsemi hastalarnda kemoterapi uygulanmas sonucunda geliir.
Gastrointestinal zigomikoz: Ciddi protein-kalori malntrisyonlu olgularda geliir.
Seilecek ilk ila amfoterisin-B'dir. Posakonazol hari dier antifungaller etkin tedavi salayamaz.
PNEUMOCYSTIS CARINII (PNEUMOCYSTIS JIROVECII)

ou insanda asemptomatik olarak bulunabilir. Baklk sistemi bozulunca manifest hale geer.
Genellikle immn defektif insanlarda frsat interstisyel plazma hcreli pnmoniye yol aar.
3
Profilaksi uygulanmayan olgularda CD4+ T lenfosit saysnn mm de 200n altna dmesi gerekir.
Balgamda BAL ile kist ve trofozoitler grlr. Balgam kpkl ve eozinofiliktir.
Tedavi ve korunmada ko-trimoksazol kullanlr.
BLM-V: VROLOJ
VRSLERN YAPISAL ZELLKLER

NKLEK AST
Baz RNA virsleri ise birden ok paral genom ierir;
Reovirus (Rotavirus) 10-12,
Orthomyxovirus (influenza) 7 (C tipi) veya 8 (A ve B tipi),
Bunyaviridae (Hantaan virs, tatarck hummas virs) 3,
Arenoviridae 2 segmentli RNA bulundurur.
nsanda hastalk yapabilen; DNA virsleri, Parvoviridae kapsamndakiler hari ift, RNA virsleri ise
Reovirus hari tek sarmalldr (ipliklidir).
KAPSD
Nkleik asidi nkleazlardan ve dier d etmenlerden korur.
Zarfsz virslerin zgl konak hcresi reseptrlerine balanmasn salar.
Yapsal simetriyi verir.
Saf protein yaplardr. En nemli antijenik determinantlardr.
Kapsomerlerin geometrik dizilimine gre deiik virs nkleokapsid ekli tanmlanmtr:
100
DrTus.com
M KROBYOLOJ
a) kozahedral (kbik) simetrili: Yirmi adet gen oluturacak ekilde grnen kapsidleri ifade eder (HBV
ve Poxviridae dnda kalan insan DNA virsleri, Picornaviridae, Flaviviridae, Retroviridae, Togaviridae).
b) Helikal: Kapsidleri tkenmez kalem yay grnmndedir (Myxoviridae, Rabiesvirus).
c) Kompleks yapl: Poxviridae, HBV.
ZARF
Peplomer (gp)
Lipid zarf
Matriks proteini
DNA/RNA
Kapsid
VRAL ZARFIN YAPISI

Lipid ierik: Konaktan alnr;
Herpesvirs Nkleer membran
Dierleri Sitoplazmik membran
Glikoprotein kntlar (peplomer):
Virs kodlar
Konakta hcre seicilii
ZARFLI-ZARFSIZ VRS FARKLARI

Lipid zarfl virsler:
evreye ok duyarl
nsanda avantajl
nsandan insana bular
Zarfsz virsler:
evreye direnli
Doadan insana bular
GSte replikasyon shal

102
MERKEZLER
Herpes simpleks ve Varicella zoster virs gibi Herpesvirsler, Rubeola ve Respiratuvar sinsisyal
virs (RSV) gibi Paramiksovirsler ve insan immn yetmezlik virs (HIV), zarf glikoproteinleri
(peplomerler) aracl ile konak hcreler arasnda sitoplazmik kprler meydana gelmesine
neden olurlar. Hcreler arasndaki bu kprlere sinsisya ad verilir. Bu hcreler daha sonra
tamamen kaynarlar, fzyon oluur; ok nkleuslu dev hcreler oluur.
VRSLERN OALMASI (REPLKASYON)

REPLKASYONUN AAMALARI
1. Konak hcreye yapma ve giri (penetrasyon):
Zarfsz virsler hcre iine endositoz (engulfment), pinositoz veya translokasyon ile girerler.
Zarfl virsler ise konak hcreye fzyon veya endositoz yoluyla girerler.
VRSLERN KONAK HCREYE TUTUNMA MOLEKLLER
VRS
Epstein-Barr virs
Hepatit B virs
Parvovirs B19
Rinovirs
nfluenza virs
Paramiksovirsler
Ekovirs
Kuduz virs
HIV
KONAK HCRE RESEPTR

Kompleman reseptr 2 (CR2, CD21)
Polimerize albmin, IL-6 reseptr
P kan grubu antijenleri
ICAM-1
Siyalik asit
Siyalik asit
ntegrin (VLA-2)
Asetilkolin reseptr
CD4 molekl, kemokin reseptrleri (CXCR4, CCR5)
2. rtlerden syrlma (soyunma-uncoating): Asidik endozom iinde kapsidinden syrlr.

3. Erken proteinlerin sentezi lkin genom replikasyonunda kullanlacak enzimler sentez ettirilir. Bunun
iin nce viral mRNAnn sentezi salanmaldr.
4. Viral genom sentezi: Yeni sentezlenmi olan replikasyon enzimleri kullanlarak nce arac (kalp) iplik,
sonra da ana genom sentezlenir.
5. Ge proteinlerin (viral yap talarnn) sentezi: Genomdaki ifreler kullanlarak, ge proteinler, yani
kapsid ve son aamada zarfl virslerde zarf lipidlerine sokulan peplomer yaptrlr.
6. Toparlanma, giyinme (coating).
102
DrTus.com
M KROBYOLOJ
7. Hcreden ayrlma:
Zarfsz virsler: Konak sitoplazmik membrann eriterek hcreyi terk ederler.
Zarfl virsler: Zarfl tm DNA ve RNA virsleri eitli konak membranlarndan tomurcuklanarak veya
ekzositozla hcreyi terk ederler. Sitoplazmik membrandan tomurcuklanan virsler nce peplomerlerini
konak hcresinin sitoplazmik membran ile kaynatrrlar. Sonra da konak membran yaplar ile birlikte
hcreden tomurcuklanarak ayrlrlar. Herpesviridae iindeki virsler ise, benzer mekanizma ile, nkleer
membrandan tomurcuklanrlar. Zarflar da nkleus membran yaplarn ierir. Konak hcre, infeksiyon
srasnda meydana gelen fonksiyon kayb nedeniyle lnce de, hcreyi terk ederler (vezikl oluumu).
NKLZYON CSMCKLER
1. Nkleusta: Herpesviridae (Cowdry-A), Adenovirus, Papovavirus.
2. Sitoplazmada: Rabiesvirus (Negri), Poxviridae (Guarnieri), Paramyxoviridae, Reovirus.
3. Her ikisinde: CMV (nkleer-Bayku gz, sitoplazmik-kk cisimcikler) ve kzamk virs.
VRSLERDE TROPZM
Nrotrop:
Primer: Poliovirus, Lenfositik koriyomenenjit virs, Rabiesvirus.
Sekonder: Mumps, Rubeola, Varicella zoster virs (VZV), Herpes simpleks virs (HSV).
Pnmotrop: Adenovirus, VZV, CMV, influenza, Parainfluenza, kzamk, kzamkk ve RSV.
Dermotrop: HSV, VZV, Molluscum contagiosum virs.
Hepatotrop:
Primer: HAV, HBV, HCV, HDV, HEV, HGV (?), TTV (?).
Sekonder: Rubeola, Rubella, VZV, HSV, CMV, sar humma virs, ekzotik virsler.
Tkrk bezi: Mumps, CMV, Parainfluenza, Coxsackie virs, HIV.
Cinsel temas ile bulaanlar: HSV, HBV, HCV, Papillomavirus, Molluscum contagiosum virs, CMV,
HIV, HDV.
Gastrointestinal sistem: HAV, Poliovirus, Rotavirus, Coxsackie virs ve dier enterovirsler.
Vaskler endotel: Rubeola virs.
Kan hcreleri:
Lenfositler:
DNA virsleri: EBV, CMV, VZV, HHV-6, HBV.
RNA virsleri: Rubeola, Rubella, Mumps, HIV.
Monositler:
DNA virsleri: CMV.
RNA virsleri: Rubeola, HIV.
Ntrofiller: Influenza virs.
Eritroid prekrsrler: Parvovirs B19.
VRSLERN TRUVA ATLARI
Lenfositler:
DNA virsleri: EBV, CMV, VZV, HHV-6, HBV

104
MERKEZLER
RNA virsleri: Rubeola, Rubella, Mumps, HIV

Monositler:
DNA virsleri: CMV
RNA virsleri: Rubeola, HIV
Ntrofiller: Influenza virs
Eritroid prekrsrler: Parvovirs B19
BAZI ANTVRAL LALARIN ZELLKLER
Antiviral
Etki
Endikasyon
Yan Etki
Amantadin
Uncoating'i nler
nfluenza A nfeksiyonu
(B ve Cye etkisiz)
Antikolinerjik (parkinson tedavisi), MSS
Rimantadin
Amantadin gibi
nfluenza A infeksiyonu
ok nadiren MSS ve GS
problemleri
DNAp inhibisyonu,
DNA terminatr
HSV 1, 2;
VZV (yal, immn defektif)
Ensefalopati (EEG patolojileri), reversibl

nefropati, testis atrofisi
HSV'de TK ile,
CMV'de DGK ile,
Etki asiklovir gibi
CMV infeksiyonlar
(rnek; AIDS-CMV retiniti)
Ntropeni, anemi, ra, trombositopeni,

KCFT3 ve MSS (konvlsiyon, koma)
bozukluklar
Asiklovir gibi
Zona, HSV (keratit, genital)
KCFT'yi ok bozar;
topikal kullanlr
Asiklovir benzeri,
RNAp, mRNA
nhibisyonu
(-) RNA ve DNA virsleri (en geni

spektrumlu, diren geliimi zor); RSV
Anemi, oral kullanm ile etki az, bilirubin

ve rik asit artar
Asiklovir benzeri,
RNA d DNAp (RT)
nhibisyonu
Retroviridae (zellikle HIV1); EBV,

antiparazitik
(Amantadin Trevi)
Asiklovir
(Guanozin Analou)
Gansiklovir
(Guanozin Analou)
Idoksuridin
(Timidin Analou)
Ribavirin
(Guanozin Analou)
Zidovudin (AZT)
(Timidin Analou)
toksisitesi
pnmonisi (aerosol), kronik HCV infeksiyonu

6. haftadan sonra granlositopeni,
anemi; miyopati
ANTVRAL MMNOTERAP
1. mmnogloblin (IG) tedavileri:
Kemik ilii transplantasyonu yaplacaklarn korunmasnda ve hastalk gelimesi halinde tedavi
amacyla CMV-IG,
HBV ile parenteral temas durumunda HBIG,
Riskli hayvan srklarnda HRIG,
VZV disseminasyonu geliimi halinde veya immn defektli hastalarn VZV'li hastalar ile temas etmesi
durumunda VZIG,
HAV infeksiyonlu ile temas durumunda Standart IG.
2. nterferon (IFN) tedavisi: nterferonlar, konan zgl olmayan bak yantnda nemli rol oynayan,
glikoprotein yapl, hormon benzeri maddelerdir.
104
DrTus.com
M KROBYOLOJ
DNA VRSLER
ADENOVRS ALES
ADENOVRS SEROTPLER VE NEDEN OLDUU HASTALIKLAR

HASTA GRUPLARI
Yenidoan
nfant
ocuk
Erikin (daha ok askerlerde)

Tm ya gruplar
mmn yetmezlikli
HASTALIKLAR
Fatal dissemine hastalk
Nezle, farenjit
Akut febril farenjit
Faringokonjunktival ate
Hemorajik sistit
shal
Meningoensefalit
Akut solunum yolu infeksiyonu
Pnmoni
Epidemik keratokonjunktivit
Pnmoni, riner infeksiyon
Menenjit, ensefalit, hepatit
SORUMLU SEROTPLER
3,7,21,30
1,2,5
1-7
3,7,14
11,21
40,41
2,6,7,12
3,4,7,14,21
4,7
8,11,19,37
5,31,34,35,39, 42-47
7,12,32

106
MERKEZLER
HERPESVRS ALES
NFEKSYONLARA YOL AAN BALICA HERPESVRSLER
Alt Aile
Virs
Virs
Virs
Virs
lk hedef
Latens
Hastalklar
Human Herpesvirus 1 (HSV1)
Mukoepitelyal h.
Beyin duyu gangliyonlar
H.labialis, stomatit, v.d.
Human Herpesvirus 2 (HSV2)
Mukoepitelyal h.
Sakral/lomber duyu g.
Genital infeksiyon
Human Herpesvirus 3 (VZV)
Mukoepitelyal h.
Torasik/beyin duyu g.
Suiei, zona
Human Herpesvirus 5 (CMV)
MNL, epitelyal h.
MNL
nfeksiyz mononkleoz, K, PTP
Human Herpesvirus 6 (HHV6)
T lenfosit
T lenfosit (?)
6. hastalk
T lenfosit
T lenfosit
Human Herpesvirus 4 (EBV)
Epitelyal h.
B lenfosit
nfeksiyz mononkleoz
MNL
MNL
Kaposi Sarkomu, B lenfosit tmrleri
K: Konjenital infeksiyonlar, PTP: Posttransplantasyon pnmonisi
HERPES SMPLEKS VRS (HSV)

HSV1 VE HSV2 ARASINDAK BALICA FARKLAR
HSV1
HSV2
Bula yolu
Tkrk temas
Cinsel temas
Primer infeksiyon zaman
Bebek, kk ocuk
Gen erikin
Primer infeksiyon blgesi
Az, boaz, gz, cilt
Genital blge, cilt
Latens blgesi
Trigeminal gangliyon
Sakral gangliyon
Isya diren
Fazla
Az
reme zellii
Dletli yumurta koriyoallantoik
Dletli yumurta koriyoallantoik
zarnda kk plaklar yapar
zarnda byk plaklar yapar
Sinir dokuya affinite
Az
Fazla
Antivirallere diren
Az
Fazla
Primer infeksiyonlar:
a) Oral infeksiyonlar:
Jinjivostomatit
Akut herpetik faringotonsillit
b) Okler infeksiyonlar:
Unilateral follikler konjunktivit
Blefarit
Keratit
c) Cilt infeksiyonlar:
Travmatik herpes
Ekzema herpetikum: Viremi ile disseminasyon, virsn derin dokulara ulamasn salayacak
ekzema gibi cilt lezyonlarnn bulunmas halinde geliebilir. ok ar, yaam tehdit edebilen
infeksiyon tablolarna ilerleyebilir.
Herpetik Whitlow (dolama)
d) Genital herpes
e) Ftus ve yenidoan infeksiyonlar
2. Sekonder (rekrrent) infeksiyon:
106
DrTus.com
M KROBYOLOJ
a) Herpes labialis: HSV1'in en sk grlen rekrrensidir.

b) Okler rekrrens: Virsn trigeminal gangliyonlara yerlemesi sonucunda keratit, blefarit,
keratokonjunktivit gibi sekonder, rekrrent gz infeksiyonlar geliebilir. Sekonder keratitler derin
dokulara ilerleme sonucunda krle kadar gidebilir. Floresan boyama ile dendritik lserler kolayca
tannabilir. Yanllkla kortikosteroid kullanlmsa dalgal kenarl geni lserler geliebilir.
c) Rekrrent genital herpes: Genital rekrrensler, baz olgularda, menenjit ile birlikte grlebilmektedir.
3. Komplikasyonlar:
a) Merkez sinir sistemi infeksiyonlar: Yenidoanlarda en sk grlen (%50) HSV infeksiyonudur.
HSV ensefaliti: Akut, nekrotizan ve tedavisiz olgularda %70 fatal seyirli viral bir ensefalittir. Dier
ensefalitler iinde de en ar olandr. Yenidoanlarda erikinlere gre daha sk karlalr.
Yenidoanlar hari etken HSV1dir.
HSV menenjiti: Nadiren rastlanan, akut, benign ve lenfositik bir menenjittir. Sklkla primer genital
herpesli normal erikinlerde ve bazen rekrrenslerde geliir. Erikinlerde, ensefalitin aksine, Tip
2'ye, ocuklarda ise Tip 1'e baldr. Ba ars, ate, ense sertlii ile balar ve bir haftada iyileir.
b) Gebelikteki komplikasyonlar: Abortus, prematre doum, bebekte deri lezyonlar, koriyoretinit,
mikrosefali, gelime gerilii, konjenital infeksiyonlar (ikter, hepatosplenomegali, kanama diyatezi,
mikroftalmi, konvlsif ataklar) ve gebeliin 3. aynda DIC'e varabilen dissemine maternal
infeksiyonlar geliebilir.
4. mmn yetmezliklilerde HSV infeksiyonlar: Ar cilt, mukoza, alt solunum yollar infeksiyonlar, zofajit
ve massif nekrotizan hepatit grlebilir.
Tan: Virs izolasyonu, veziklden yaplan Tzanck testinde Giemsa veya Wright boyamas ile asidofilik
intrankleer inklzyon cisimciklerinin (Cowdry A) aratrlmas, PCR ve DNA hibridizasyonu ile virs arama,
RIA ve EIA ile antikor arama balca tan yntemleridir.
Tedavi: Asiklovir seilecek ilk ilatr.
VARSELLA ZOSTER VRS (VZV)

VZV NFEKSYONU
st solunum yolu epitelinde rer
Viremi RES Viremi
Deriye lokalizasyon
Vezikl Sinire giri
Dorsal kklerde latens
Hcresel immnite zayflaynca zona
Zona, gangliyon geniculate'deki reaktivasyon sonucu gelimi ise ciddi dzeyde yz felci, d kulakta
vezikller, 8. sinir tutulumu (Rumsey-Hunt sendromu), damak kaynakl tad ve salivasyon kayb, gzya
ve nazal sekresyonda azalma grlr.
SUE KOMPLKASYONLARI
En sk Lezyon yerindeki cilt sperinfeksiyonlardr.
MSS komplikasyonlar:

108
MERKEZLER
kinci sk komplikasyon grubu

Akut serebellar ataksi
Meningoensefalit
Respiratuvar komplikasyonlar:
KOAHl erikinlerde, 3. 3 ayndaki gebelerde ve immnitesi sorunlu hastalarda
Ar seyreden interstisyel pnmoni (en sk lm nedeni).
Ftal riskler:
nsan hcrelerinde mitozu metafazda durdurur.
Ftusta organ (ekstremite) hipoplazileri, kortikal atrofi, koriyoretinit (konjenital varisella sendromu)
Douma yakn geirilmise, bebek aktif infeksiyon ile doar, 1/3' lr.
Hepatik komplikasyonlar: Suieinde sklkla; semptom vermeyen, abuk iyileen hafif seyirli bir
hepatit ata sz konusudur. Reye sendromu ile ilikisi ortaya konmutur.Dorsal kklerde latens
Hcresel immnite zayflaynca Zona
VRSLER VE KONJENTAL NFEKSYONLAR
Toksoplazmoz (2. 3 ay):
Hidrosefali+Koriyoretinit+Yaygn kalsifikasyon
VZV infeksiyonu:
Ekstremite hipoplazileri
EBV infeksiyonu:
Katarakt+Mikrognati
Rubella (en sk):
Mikrosefali+Mikroftalmi+Katarakt+PDA
CMV infeksiyonu:
Mikrosefali+HSMG+Gelime gerilii+Ventrikloensefalit
VZV NFEKSYONU KORUNMA VE TEDAVS
Zonal Valasiklovir
mmn yetmezlikli;
Vezikl yok VZIG
Vezikl var Asiklovir
Hcresel immnite kusurunda a yaplamaz
NSAN STOMEGALOVRS (CMV)

Genomu ve viral partikl en byk (200 nm) herpesvirstr.
mmnite sorunu olmayanlarda belirtisiz, primer bir infeksiyona yol aar. Mononkleer hcreler (akcier
makrofajlarnda fazla) ve bbreklerde latent hale geer. Hcresel immnite defekti gelimesi halinde
replikasyonu reaktive olur. nfeksiyon manifest hale gelir, geici bir immnspresyona yol aar.
Bula yollar: Kan transfzyonu, kemik ilii transplantasyonu, anne st ile oral bula, transplasental
bula, cinsel temas (genital sekresyonlar), organ transplantasyonu ve doum kanalndan bular.
108
DrTus.com
M KROBYOLOJ
CMV NFEKSYONU KLNK TABLOLARI

Yenidoan nfeksiyonlar:
Sitomegalik inklzyon hastal
Gri bebek sendromu
CMV Mononkleoz (Heterofil Antikor Negatif):
Sk transfzyon
Normal immnitelilerde
Transplant sendromu (40 gn atei)
AIDS-Retinit, GS infeksiyonlar (zofajit, gastrit, kolit)
STOMEGALK NKLZYON HASTALII
Mikrosefali
Hepatosplenomegali
Trombositopeni, petei
Gelime gerilii
Venrikloensefalit Periventrikler serebral kalsifikasyon
Pnmoni
Mental retardasyon
Motor fonksiyon bozukluklar
Derin sensoryal iitme kayb
SOLD ORGAN TRANSPLANTASYONU VE FIRSATI NFEKSYONLAR
Akcier infeksiyonlar:
lk ay: Hastaneden edinilmi pnmoniler
1-4 ay: HSV pnmonisi (ilk viral pulmoner infeksiyon)
1-6 ay: CMV, Aspergillus, Pneumocystis carinii ve Nocardia pnmonileri
lk 6 aydan sonra: Tberkloz
Dier infeksiyonlar:
lk ay: Hastaneden edinilmi (kateter, yara kaynakl) infeksiyonlar ve greftten bulaan
viral infeksiyonlar (hepatit B, C, bat Nil ensefaliti vb.)
1-6 ay: Listeriyoz, laymanyoz, toksoplazmoz, strongiloidoz, kriptokokkoz
lk 6 aydan sonra: CMV koliti/retiniti.
Hcrelerde intrankleer bayku gz veya sitoplazmik kk cisimcikler eklindeki inklzyon cisimlerinin
grlmesi, boaz alkant suyundan virs izolasyonu; idrar, kordon kan ve BOStan PCR ile viral DNA
aratrmas, FA ile viral antijenlerin ve ayrca EIA ve IFAT ile antikor tayini ile tan konur.
Tedavide asiklovir etkisizdir. Gansiklovir ise koriyoretinit gibi baz tablolarda olduka baarl tedavi
salar. Risk gruplarnda bu tedaviye CMV immngloblini de eklenir. Son yllarda zellikle gansiklovire
direnli olgularda foskarnet kullanm ile iyi sonular alnmaktadr. Yan etkisi fazladr.

110
MERKEZLER
EPSTEIN-BARR VRS (EBV)

1. Nkleer antijen (EBNA): nfeksiyonun balang dneminde infekte olmu B lenfositlerce ilk retilen,
virsn yapsna girmeyen, sitotoksisite uyarc antijenlerdir.
2. Latent membran proteini (LMP): Virsn yapsnda bulunmayan, infekte B lenfositlerce retilen bir
antijendir. EBNA ile birlikte, LYDMA (infekte B lenfositleri tanmlayan membran antijeni) ismi ile anlr.
Onkojeniteden sorumludur.
3. Early antijeni (EA): Erken dnemde, infekte hcrelerde belirlenen, yapsal olmayan dier bir antijendir.
4. Viral kapsid antijeni (VCA): Replikasyonun balamas ile sentezlenen, virsn kapsid antijenidir.
5. Membranz antijen (MA): Yapsal, dier bir ge dnem antijenidir.
Patogenez: EBV ile ilikili hastalklar unlardr:
nfeksiyz mononkleoz (kesin)
(Afrikada) Burkitt lenfomas (kesin)
(Gney inde) Nazofarinks karsinomu (kesin)
Bunlar dnda ilikisi olduu dnlen baka hastalklar da vardr;
Hodgkin lenfomas
Kronik lenfositik lsemi
Lenfositik lenfoma
Akdeniz tipi lenfoma
CD4+ T lenfositlerin uyarlmas ve bunlarn da CD8+ T lenfositleri bu antijenlere kar aktive etmesi
sonucunda, infekte B lenfositleri hedefleyen ok sayda CD8+ T lenfosit gelitirilmi olur. Bu hcreler;
vakuoll sitoplazmal, loble, koyu bazofilik nkleuslu atipik CD8+ T lenfositlerdir (Downey cells).
Virs B lenfositlere lmszlk zellii kazandrr. Eer HIV infeksiyonu gibi hcresel immnite defektine
yol aan bir hastalk var ise lmszlemi B lenfositler gereince basklanamaz. B hcre proliferasyonu
srer ve lenfoproliferatif hastalklarn geliimi kolaylar.
Virsten baka yaplara kar gelien antikorlar baz klinik zelliklerin geliim nedenidir:
110
TUSDATA BLMSEL TOPLANTI MERKEZLER

Trombosit Trombositopeni
Ntrofil Ntropeni
Ampisilin Ampisilin ra
EBV NFEKSYONU KLNK TABLOLARI
1. Konjenital ve neonatal infeksiyon: Anomalilere yol aar;
Mikrognati
Katarakt
Abortus
Dk doum arl
2. nfant ve ocukluk a EBV mononleozu:
Sklkla asemptomatik ve abortiftir.
3. Gen erikinde EBV mononleoz:
Ate
Servikal LAP (hafif arldr, en sk bulgudur)
Eksdatif-membranz tonsillit (iddetli boaz ars en sk semptomdur) solunum yolu
obstrksiyonuna yol aabilir. Damakta peteiler tipiktir.
Dalak ok frajildir, palpasyonla veya spontan rptre olabilir (2.-3. haftada).
X'e baml lenfoproliferatif sendrom (Duncan sendromu): 6-7 yata, ok ar seyirli bir tablodur.
HIV infeksiyonu/AIDS hastalarnda sal oral lkoplakiye yol aar.
EBV MONONKLEOZDA TANI
Tam kan:
Lenfositik lkositoz
Lenfositlerin %10u atipik
Trombositopeni (%50)
Seroloji:
Heterofil Ab testi (Mono-Slide)
Anti-viral Ab testleri
VCA IgM (birka hafta/1 ay)

VCA IgG (yllarca)
EA IgG (yllarca)
Heterofil antikor (3-6 ay)
EBNA IgG (yllarca)
EBV MONONKLEOZ KOMPLKASYONLARI

1. Hematolojik komplikasyonlar: Otoimmn hemolitik anemi, trombositopeni, granlositopeni.
2. Dalak rptr
3. Nrolojik komplikasyonlar:
Guillain-Barr sendromu
Bell paralizisi
Transvers miyelit
105

Ensefalit
4. Dier komplikasyonlar: Kardit, pnmoni, hava yolu obstrksiyonu.
5. lm: En sk nedenleri; nrolojik komplikasyonlar, dalak rptr ve hava yolu obstrksiyonudur.
NSAN HERPESVRS-6 (HHV-6)

Virs, CD4+ T lenfositler bata olmak zere lenfositleri infekte eder.
6. Hastalk (ekzantema subitum, roseola infantum): Daha ok 6 ay-3 ya aras ocuklarda grlr.
o
Birden balayan 39-40 C ate 2-3 gn srer. Bu dnemde sinir sistemi tutulumuna (menenjit, ensefalit) ait
hrnlk, febril konvlsiyon, yeil renkli ishal ve servikal-oksipital LAP grlr. Ate dtkten sonra
omuzdan balayan, daha sonra karn cildine yaylan ekzantemler tipiktir. En son yz ve kollarda geliir.
NSAN HERPESVRS-8 (HHV-8, KS/AV)

HHV-8 LE LKL HASTALIKLAR
Kaposi sarkom
Ekstranodal B lenfosit lenfomalar
Primer effzyon lenfomas
Multipl miyelom
Multisentrik Castleman hastal (anjiyofollikler lenf bezi
hiperplazisi, dev lenf bezi hiperplazisi)
POKSVRS ALES
En byk (400 nm) ve kompleks yapl DNA virsdr. Zarflar tula eklindedir. ntrasitoplazmik olarak
replike olurlar ve intrasitoplazmik Guarnieri inklzyon cisimcikleri yaparlar.
Molluscum contagiosum virs: nsandan insana direkt temasla bular. Kk ve ortas siyahms
gbekli, toplu ine bandan mercimek byklne kadar deien pembe renkli kitlelere yol aar.
Sknca iinden peynirsi bir ierik kar. zerine, sktktan sonra iyot solsyonu srlerek tedavi edilir.
PARVOVRS ALES
NSAN PARVOVRS B-19
En kk boyutlu (20 nm), ikozahedral yapl, negatif polariteli, lineer, tek sarmal tek DNA virsdr.
Kemik iliindeki mitotik eritroid progenitr hcrelerde, megakaryositlerde, ftusun karacier, miyokard
ve endotelyal hcrelerinde oalr. Bu hcrelerdeki P kan grubu antijenlerini reseptr olarak alglar.
Klinik zellikler:
106

1. Eritema infeksiyozum (5.hastalk): Parvovirs B19 IgM antikorlarna bal
olarak immn kompleks birikimi belirtileri ortaya kar. Gelien vasklit
sonucunda burun evresinde birlemeye meyilli, kelebek tarznda eritemler
belirir. Dkntler gvdeye ve ekstremite proksimaline yaylr, kantl ve
simetriktir. Konjunktivit, ksrk, miyalji, bulant, kusma ve ishal belirlenebilir.
zellikle erikinlerde eklem bulgular saptanr.
2. Aplastik kriz: Orak hcreli anemi, herediter sferositoz, talasemi gibi kronik hemolitik anemilerin
varlnda 5-7 gn sre ile eritropoez durur. Aplastik kriz geliir. Kronik hemolitik anemi olgularnda
grlen aplastik krizlerin %80-90 gibi ok byk bir blmnden sorumludur.
3. Non-immn hidrops ftalis: nfeksiyonu geiren annelerin 1/3 virs ftusa bulatrr. Bula ilk
ayda geliirse gebelik abortus ile sonulanr. kinci ayda gelien intrauterin infeksiyon sonucunda
hidrops ftalis ortaya kar. l doum gerekleebilir. nc aydaki bulata sorun yaanmaz.
ntrauterin infeksiyonda fiziksel anomali sz konusu deildir.
4. Artropati: Erikinlerde, zellikle kadnlarda kronik artrit ve artralji etiyolojisinde yer alr. Tablo, akut
simetrik periferal poliartropati eklindedir. En ok tutulan eklemler; metakarpofalanjial ve interfalanjial
eklemlerdir. Yllarca srebilir.
PAPOVAVRS ALES
NSAN PAPLLOMAVRS (VERRUKA-SL VRS)
Hedef hcreler, yass epitel hcreleridir. Keratin tabakada kalnlamaya, hiperkeratoza yol aar.
Cilt siilleri: Serotip 1-4 tarafndan oluturulur. En ok ocuklarda grlr.
Oral kavite siilleri: Serotip 6, 7, 11 tarafndan oluturulur. Bu blgenin en sk iyi huylu epitelyal
tmrleridir.
Serviks, vulva ve penis siilleri (kondilomata akminata): ounlukla serotip 6, 11 tarafndan
oluturulur. Cinsel temas ile bulaan hastalklar arasnda en sk grlenlerden birisidir. Malign dnm
nadirdir.
Genital kanserler: Serotip 16 ve 18 infeksiyonlar sonrasnda, zellikle HIV infeksiyonlularda fazla olmak
zere, kanser geliimi gzlenmitir. Sorumlu viral genler E6 ve E7dir. Virs, genital yass epitel
hcrelerinde bulunan, remeyi basklayan gen rnlerinin hatal yapmna neden olur. Hcrelerin
proliferasyonu engellenemez. Lezyonlarla direkt cilt temas veya cinsel temas ile bular. redii
hcrelerde tipik ve tansal nemi bulunan vakuollemeye yol aar (koilositoz). Genital siiller podofilin
(gebeye kullanlmaz) ve triklorasetik asit gibi yakclar, kriyoterapi, lezyon iine IFN ve 5-FU verilmesi ile
tedavi edilebilir. Cilt siillerine de benzer ekilde sv nitrojen uygulanabilir. Cerrahi eksizyona da
bavurulabilir. Etkin bir as rutin kullanma girmitir.
POLYOMAVRS
BK virs (BKV) mmnspressiflerde hemorajik sistit.
JC virs (JCV) Progressif multifokal lkoensefalopati (oligodendroglialar tutar demiyelinizasyon).
HEPADNAVRS ALES
107
HEPATT B VRS (HBV)

Zarfl, ancak etere direnli bir virstr.
Genom:
Pre-C/C gen blgesi: HBcAg ve HBeAg'yi kodlar.
S gen blgesi: HBsAg alt birimlerini (S, Pre-S 1 ve Pre-S 2) kodlar.
P gen blgesi: DNA polimeraz (DNAp) kodlar.
X gen blgesi: HBxAg'yi kodlar. Bu antijen, hepatosit gen aktivatr olarak bilinir. Onkojeniteyi
potansiyelize eden, hepatoma veya kronikleme ile ilikili bir antijendir.
Antijenleri:
a) HBsAg: Viral nkleokapsidi saran zarf oluturur. HBsAg
lipoprotein yapsndadr.
b) HBcAg: Antijenitesi ok gldr. IgM yapsndaki anti-HBc
antikoru tarafndan erkenden ntralize edilir. Hiperakut

dnemde serumda bol miktarda bulunsa da immnolojik
yntemlerle saptanamaz. Akut HBV infeksiyonunda antiHBc IgM, en erken beliren antikordur.
c) HBeAg: Replikasyon srecinde baz HBcAg moleklleri, hepatosit endoplazmik retikulumunda yapsal
deiiklie urayarak HBeAg'ye dnr. HBcAg'nin serumda belirlenebilir derivesidir. Virsn
yapsnda bulunmaz. HBeAg pozitif olgularda bulatrclk hz fazladr.
Gnmzde duyarl HCV taramalar sayesinde post-transfzyonel hepatit (PTH) olgularnda HCVnin rol
olduka azalmtr. Kazara HBV bula, PTH olgularnda HCVden daha fazla grlmektedir.
108
Seroloji: u kurallar unutulmamaldr:

Hepatit B virs ile her karlaan insanda anti-HBc pozitifleir. Negatif ise asla infekte deildir.
Tm akut infekte olgularda anti-HBc IgM pozitiftir. Negatif ise asla akut olamaz.
Pencere faz; akut infeksiyonda Anti-HBc IgM, kronik infeksiyonda
Anti-HBc IgG pozitif
bulunur.
Viral replikasyonun en iyi gstergesi HBV DNA dzeyidir, baklamyor ise HBeAg snrl bilgi verir.
Tedavi:
a) Akut HBV infeksiyonunun tedavisi: Yoktur.
109

b) Fulminant karacier yetmezlii tedavisi: Fulminant karacier yetmezliinin bilinen en etkin tedavisi, en
ksa zamanda yaplmak koulu ile, karacier transplantasyonudur.
c) Kronik HBV infeksiyonu tedavisi:
KRONK HBV NFEKSYONUNUN TEDAVYE ALINMA KRTERLER
Alt aydan fazla HBsAg pozitiflii

ALT normalin st snrnn en az iki kat ykseklikte (>100 IU/mL)
5
HBV DNA pozitif (10 kopya/mL)
Karacier histopatolojisinde;
Lobler yaps bozulmu (Knodell histolojik aktivite indeksi > 5/18)
Fibrozis gelimeye balam
Klinik olarak agresif seyreden
KRONK HBV NFEKSYONU TEDAVS

nterferon a + Lamivudin
DNA polimeraz genlerinde YMDD mutasyonu Adefovir dipivoksil
Korunma:
A, 0-1-6 emas ile uygulanr. Primoimmnizasyon ile antikor oluturulmu bireylerde koruyuculuk
yaam boyu srer. Gebelik, a yaplmasna engel oluturmaz.
nfekte anneden yenidoana, doumdan sonraki ilk 24 saat iinde bir doz a ve 0.5 mL hepatit B
immngloblin (HBIG) yaplmaldr. Risk altndaki bebeklerin immnizasyonu 0-1-2-12 emas ile
srdrlr.
Kontamine ine batmas durumunda da ilk 48 saatte, bu olanaksz ise ilk yedi gn ierisinde a ve
HBIG uygulanmal ve a program 0-1-2-12 emasyla srdrlmelidir.
PRMER HEPATOTROP VRSLERN BAZI ZELLKLER
zellik
Genom
HAV
RNA
HBV
HCV
HDV
HEV
DNA
RNA
RNA
RNA
Snflama yeri Heparnavirs
Hepadnavirs
Flavivirs
Virsoid
Norovirs
Bula yolu
Fekal-oral
Parenteral
Parenteral
Transfzyon
Fekal-oral
Akut atak
Ya ile
Hafif veya ar
Hafif
Hafif veya ar
Hafif (! gebe)
Akut belirte
HAV IgM
HBc IgM
HCV RNA
HDV IgM/IgG
HEV IgG
ALT piki (IU)
800-1000
1000-1500
300-800
1000-1500
800-1000
Fulminans
%0.1-0.5
< %1
? (Nadir)
Ko- %2-20
Sper- %10-20
Gebede fazla
Kronikleme
%0
%5-10
(bebekte %95)
%50-90
Ko- %5
(serotipe gre) Sper- %70-95
HEPATT D VRS (HDV)

Ancak HBV varlnda replike olabilen ve viral toplanma
salanabilen virsoiddir. Sirkler, negatif tek sarmal ve olduka
kk genomu, hepatosit nkleusunda replike ettirilir. Hepatosit
sitoplazmasna geerek burada HBsAg ile sarlr.
110
%0

Balca zellikleri yle zetlenebilir:
zellikle ila bamllar arasnda yaygndr.
Ko-infeksiyon: Ayn zamanda geirilen, ikisi iin de akut tablonun e zamanl olduu infeksiyondur.
Fulminans ve kronikleme oran dktr. nce anti-HBc IgM, bundan sonra da anti-HDV IgM yksek
titrede bulunur. ki ALT piki ile zeldir.
Sperinfeksiyon: Daha nce kronik bir HBV infeksiyonu varken sonradan HDV infeksiyonu gelimesi
durumudur. Mevcut tablo arlar. Daha nce stabil haldeki inaktif HBV taycsnda relaps ve fulminant
seyir geliir, kronikleme ansszl artar. Prognoz ktdr.
RNA VRSLER
MKSOVRSLER
MKSOVRSLER ARASINDAK FARKLAR
ZELLK
ORTOMKSOVRS
PARAMKSOVRS
Nkleer materyal
(-) RNA
(-) RNA
Genom
Yedi-sekiz paral
Tek paral
RNAdRNAp enzimi
Var
Var
Zarf
Var
Var
Hemagltinin (H) dikeni
Var
Var, RSVde yok
Nraminidaz (N) dikeni
Var
Var, Kzamk Virs ve RSVde yok
HN dikenleri
Ayr molekller halinde
Ayn molekl zerinde
Fzyon dikeni, dev hcre
Yok
Var
rilik
110 nm
150 nm
111
MKSOVRSLERN YAPISAL FARKLARI

Ortomiksovirsler ok paral RNA
Fzyon proteini yok
H ve N ayr ayr dikenler halinde
Para Tek paral RNA
Fzyon var
H+N ayn dikende
ORTOMKSOVRS ALES
NFLUENZA (GRP) VRS
A, B ve C tipleri vardr. A ve B tipinin genomlar 8, C tipinin ise 7 segmentlidir Antijenik varyasyonlar
Virs, konak RNA polimeraz II enziminin etkinlii ile yeni sentezlenmekte olan herhangi bir konak
mRNAsnn cap dizilerini alar. Bu dizileri kendi mRNA sentezi iin gereken primerler olarak kullanr.
mRNA sentezini buradan balatr (cap hrszl). HIV ve influenza virs, genomlar konak nkleusunda
sentezlenen tek RNA virsleridir.
nfluenza A virs:
Memeli ve kanatl infeksiyonlar.
Yllk hafif antijenik deiimler Drift
Uzun srede gelien kkten deiimler Antijenik shift.
nfluenza A virsnn N ve H antijenlerindeki farkllklar nedeniyle pekok alt tip ortaya kmtr.
Antijenik adan 16 H, dokuz N alt tipi sz konusudur.
Yakn bir tarihe kadar insan infeksiyonlarnda, Hnin sadece H1, H2 ve H3, Nnin ise N1 ve N2 alt
tipleri saptanmtr. En ok H1N1 (domuz gribi), H3N2 ve H2N2 (Asya gribi) salgnlarna tank
olunmutur. H3N2, ar salgn tablolarndan ve grip nedenli lmlerden sorumludur.
nfluenza B ve C virsleri:
Sadece meelileri infekte eder.
Antijenik deiimler ok kktr, drift dzeyindedir ve nadiren geliir.
C tipinin tekrarl infeksiyonlar sadece souk algnl eklindedir.
Solunum yolunda siliyer hcre disfonksiyonuna neden olur. mmniteyi basklayan bir hastalk olduu
iin, influenza A tipinin yol at infeksiyonlarda pnmokok, Haemophilus influenzae ve Staphylococcus
aureus pnmonileri ve otitis media gibi bakteriyel sperinfeksiyonlara sklkla rastlanr. nfluenza A ve B
112

virsleri, erikinlerdeki en sk viral pnmoni etkenidir. Toplumdan edinilmi tm viral pnmonilerin
>%50 gibi byk bir oranndan sorumludur. ocuklarda ise en sk viral pnmoni etkeni RSVdir.
Reye Sendromu
Protrombin zaman uzamas, hipoalbminemi, kan amonyak, karacier transaminaz, bilirubin
dzeyleri ve BOS basnc art ile kendini gsteren fatal karacier yalanmas ve ensefalopati
tablosudur. Geliiminde, suiei ve influenza infeksiyonu gibi viral infeksiyonlar ve e zamanl olarak
aspirin kullanm arasnda bir ilikiden sz edilebilir. Tablodan sorumlu tutulan en sk infeksiyon
etkeni, influenza B virsdr. nfekte karacier hcrelerinin mitokondriyonlarnda oksidatif
fosforilasyon ve ya asidi beta oksidasyonu bozulmutur. Organizma, metabolize edilemeyen
salisilatlarn toksik etkilerine maruz kalr.
Tedavi ve korunma:
nfluenza A virs infeksiyonunun tedavisinde ve ayrca a uygulanamayan bireylerde profilaksi
amac ile kullanlan amantadin ve daha az yan etkili ve daha stn antiviral etkinlie sahip trevi
rimantadin olduka baarldr (%70).
Esasen birer siyalik asit analou olan zanamivir ve oseltamivir, viral nraminidaza balanarak bu
enzimin aktivitesini bozar. Bylece konaktan serbestleemeyen virsler hcre yzeyinde birikirler.
Nraminidaz inhibitrleri, A ve B tipine etkilidirler.
Hastalktan korunmak iin gnmzde inaktif alar kullanlmaktadr. Ann iinde; insan iin nemli
iki A tipi (H1N1 ve H3N2) ve ek olarak B tipi virs H ve N antijenleri bulunur.
GRP AISI MUTLAK ENDKASYONLARI
Salkl da olsa 65 (en iyisi 50) yan zerindekiler

HIV infeksiyonlular dahil immn sistem defekti olan
mmnspressif tedavi uygulanan tm hastalar
Uzun sreli aspirin tedavisi alan ocuklar ve gen erikinler
Asplenikler
Diyabet, KOAH, bbrek yetmezlii gibi kronik hastal olanlar
Alkolik sirozlular
KANATLI (AVIAN) NFLUENZA A VRSLER

Ku gribi (tavuk vebas) salgnndan sorumlu etken, gmen kularda ve kmes hayvanlar gibi
kanatllarda hastalk etkeni olarak yllardr bilinen influenza A virslerinin, H5N1 alt tipidir.
nsanlara kanatl dk ve solunum sekresyonlar ile direkt temas yoluyla veya dier evcil hayvanlarn
mekanik taycl ile bular.
nsanlarda grip benzeri semptomlarla seyredebildii gibi, ciddi alt solunum yolu infeksiyonlar ve ARDS ile
lme neden olabilir.
113
PARAMKSOVRS ALES
KABAKULAK (MUMPS) VRS

Solunum sekresyonlar ile bular. lkin st solunum yolu epitelinde replike olur. Sonra viremi ile ulat
salg bezlerinde inflamasyona yol aar.
ou olguda parotis tutulsa da viremi ile, bazen parotit dahi gelimeksizin, dier salg bezlerinde (testis,
meninks, pankreas, epididim, tiroid, ovaryum gibi) infeksiyona yol aabilir.
Klinik zellikler:
Prodromal dnem: Nonspesifiktir; dk dzeyli ate, itahszlk, halsizlik, ba ars vardr.
Parotit
Dier glandlarn tutulumu: Parotit ile birlikte veya ilk hafta iinde epididimo-orit, aseptik menenjit,
pankreatit ve artrit geliebilir. Bazen serebellum da tutulur ve ensefalit bulgular ortaya kabilir.
MMR alamasnn yaygn olarak yapld lkelerde en sk viral menenjit etkeni enterovirslerdir
(kokzaki, ekovirs).
Komplikasyonlar:
lk ayndaki gebede geirilen kabakulak, intrauterin fetal lm riskini artrr; dk doum arlna
neden olabilir. Herhangi bir konjenital anomaliye yol amaz.
Tek tarafl sensrinral sarlk ve endokardiyal fibroelastoz geliimine neden olabilir.
mmnite:
Hastal bir kez geiren bir daha hastalanmaz.
Eer bu bireylerde bir kez daha parotit gelimi ise etken; parainfluenza virs, CMV, HIV, Coxsackie
A virs gibi parotite neden olabilen dier virslere ya da bata Staphylococcus aureus olmak zere
aerop ya da Bacteroides trleri, anaerop koklar gibi anaerop bakteriler nedeniyle gelimi olabilir.
KIZAMIK (RUBEOLA) VRS

Zarftan da doru 10-15 nm uzunluunda iki tip glikoprotein (peplomer) uzanr. Birincisi hemagltinin (H),
dieri ise fzyon (F) glikoproteinidir. Nraminidaz dikenleri bulunmaz.
F proteini aracl ile konak hcrelerde fzyona neden olur Dev hcre (Warthin-Finkeldey hcreleri).
Viremi srasnda monositleri kullanr.
Solunum sistemi mukozalarnda bulunan siliyer aktiviteyi bozar Otitis media ve pnmoni geliimi.
Kzamkta grlen cilt dkntleri immnolojiktir, CTL etkisiyle oluur ve maklopaplerdir.
114
Malntrisyonlu veya HIV infeksiyonlu ocuklar: Ra gelimez. Olduka ardr; yaam tehdit eder.
Klinik zellikler:
1. Prodrom dnemi: Ate, 3"c" belirtileri [cough (ksrk), coryza (nezle) ve conjunctivitis (konjunktivit)].
2. Enantem dnemi: Koplik lekeleri.
3. Ekzantem dnemi: Kulak arkas veya yzden balayan, sonra gvde ve ekstremite cildine yaylan ve
birlemeye meyleden tipik maklopapler dkntler grlr.
Komplikasyonlar:
Respiratuvar komplikasyonlar: En sk Otitis media. Balca etkenler pnmokoklar, Haemophilus
influenzae ve Moraxella catarrhalis gibi farinks floras bakterileridir.
kinci sk komplikasyon bakteriyel ve/veya kzamk virs tarafndan oluturulan (dev hcreli)
pnmonilerdir.
Merkez sinir sistemi komplikasyonlar:
Akut ensefalit, ensefalomiyelit
Subakut Sklerozan Panensefalit (SSPE): Anneden geen ve kannda koruyucu dzeyin altnda IgG
bulunan ilk ya (6 ay-2 ya) iinde geirenlerde grlr. Virs beyin hcrelerine saklanr. Bunun
garantilenmesi iin viral genomda, virsn hcre dna kmasn salayan M (matriks) proteinini
kodlayan gen silinir. Beyin hcrelerinin iinde M proteinsiz (measles-like) yeni birok virs proteini
replike olmaya balar. nfekte hcreler zaman ierisinde tahrip olur. Bu olgularda, BOS ve kanda M
proteini hari dier antijenik yaplara kar antikorlar sentezlenir.
Malntrisyonlu, HIV infeksiyonlu veya immnspresse ocuklarda dev hcreli (Hechts) pnmoni ve
subakut (inklzyonlu) kzamk ensefaliti tablolar grlr. Bu olgularda dknt de gelimez, fataldir.
Gebelerde normalden daha ar seyreder. Konjenital anomalilere yol amaz. Spontan abortus,
intrauterin lm ve prematre doum riskini artrr.
Korunma:
Temas sonras alt gn iinde standart immngloblin, IM olarak uygulanmaldr.
Bula sonras ilk gn iinde a uygulanmas halinde, abuk korunma salanabilir.
ocuklar; 12-15. aylarda bir kez ve 4-6. yalarda (tercihen MMR) ikinci kez olmak zere en az iki kez
alanmaldr. zellikle salk personeli adaylarna, kalabalk yurtlarda yaayan rencilere, klalarda
bir arada yaayacak askerlere de bir doz MMR as daha uygulanmas nerilir.
HIV infeksiyonu hari hcresel immnite defekti bulunanlara ve gebelere canl kzamk as yaplamaz.
PARANFLUENZA VRS
Virs, sadece alt ve st solunum yolu epitel hcrelerinde replike olabilir, viremiye neden olmaz.
Be yan altndaki kk ocuklarda en sk krup (laringotrakeobronit) etkenidir. Broniyolit ve
pnmonilere de yol aar. Erikinlerde ise souk algnlna, bronit, nezle ve parotitlere neden olur.
115
RESPRATUVAR SNSSYAL VRS (RSV)

Respiratuvar sinsisyal virs, infantlarda grlen en sk fatal alt solunum yolu infeksiyonu nedenidir.
Zarflarnda hemagltinin ve nraminidaz bulunmaz. Fzyon glikoproteini ile konak hcrelerini birbirine
yaptrr, sinsisya geliimine neden olur.
Bir ya alt ocuklardaki broniyolitlerin yars, pnmonilerin ise 1/4' bu virse baldr.
Bir ya alt ocuklarn bata gelen hastaneye yat gerekesidir.
nfeksiyon sadece solunum yolunu ilgilendirir. Virsn viremi yapma zellii bulunmaz.
VREMYE NEDEN OLMAYAN VRSLER
Parainflueza virs
Respiratuvar sinsisyal virs
Rinovirs
Rotavirs
Kuduz virs (varsa da belirleyici deil)
Viral zarftaki G proteini araclyla solunum yolu hcrelerini infekte eder.

Alt solunum yollarndaki obstrksiyonun ve gelien mukus tkalarnn olumasnda virse kar gelien
IgE'lerin rol olduu gr hakimdir. Mukozada spesifik IgE-RSV immn kompleksleri birikir. Bunun
sonucunda abuk tipte ar duyarllk reaksiyonu (allerjik broniyolit) geliir.
Astm etiyolojisinde ad gemektedir.
Zamanla sentezlenen IgA antikorlar RSV infeksiyon skln azaltabilmektedir. Bununla birlikte, gelien
immnite kalc deildir. Tekrarl infeksiyonlar sktr.
nfantlarda:
En sk grlen klinik tablo broniyolittir. Bu tablolar sklkla otitis media ile komplikedir.
Apne, ok karlalan akut komplikasyonlardan biridir.
Byk ocuklarda ve erikinlerde:
st solunum yolu infeksiyonlarna ve influenza gibi dier virslerle gelienlere oranla daha uzun sreli
ve hastay daha ok etkileyen souk algnl tablolarna yol aar.
Toplumdan edinilmi erikin pnmonilerinde de sk grlen bir viral etkendir.
nfantlardaki alt solunum yolu infeksiyonlarnda 8-24 saat sre ile ribavirin inhalasyonu nerilir.
Yirmidrt aydan kk, kronik akcier hastas veya gebeliin 28. haftasndan nce domu olan yksek
riskli bebeklere RSV intravenz immngloblin (VG) ile pasif immnizasyon nerilir. Bu uygulama ile
hastaneye yat oranlar olduka drlebilmitir.
RSV zarfndaki F proteinine kar gelitirilen monoklonal antikor preparatlar (polivizumab) VGden
daha gvenlidir. Ayda bir IM yoldan uygulanrsa hem hastaneye yat azaltt hem de yksek riskli
infantlarn profilaksisinde etkili olduu grlmtr.
PKORNAVRS ALES
116
POLOVRS
Asemptomatik inaparan (belirtisiz) infeksiyon (%90)

Abortif poliomiyelit (minr hastalk, %5)
Non-paralitik poliomiyelit (aseptik menenjit, %1-2)
Paralitik poliomiyelit (majr hastalk, %0.1-2.0)
KOKZAK (COXSACKIE) VRS

KOKZAK VRSLERNN NEDEN OLDUU HASTALIK TABLOLARI
Kokzaki A
Kokzaki B
Kokzaki A ve B
Herpanjina
Plrodini
Aseptik menenjit
El-ayak-az hastal
Miyokardit
st solunum yolu infeksiyonu
Akut hemorajik konjunktivit
Perikardit
Hepatit
Miyokard ve perikard infeksiyonlar: Viral miyokarditlerin en sk etkeni, Kokzaki B virsdr. Birden

gelien kalp yetmezlii, taikardi, kardiyomegali, hepatomegali ve siyanoz ile karakterizedir. nfantlar
tehdit altndadr. Mortalitesi yksektir.
Diabetes mellitus: Kokzaki B4 ve baz dier enterovirslerce oluturulan pankreatit, insline baml (Tip
I) diyabet nedenidir.
EKOVRS
Souk algnl, st solunum yolu infeksiyonlar, konjunktivit, ocuk ishalleri gibi hastalklara neden olabilir.
zellikle yaz aylarnda fazla grlmek zere, aseptik menenjitlerin bata gelen etkenidir.
DER ENTEROVRSLER
Enterovirs tip 70 Akut hemorajik konjunktivitlerin ana nedenidir.
HEPATT A VRS (ESK ENTEROVRS 72)

Tm dnyada tek bir serotipi bulunur.
Doku kltrnde retilebilir.
Klor, mikrodalga, UV n ve formalin ile inaktive edilebilir. Is, eter ve pH 1 mide asidine direnlidir.
Klor dzeyi yetersiz ehir suyu ve deniz suyunda 3-10 ay yaayabilir, deniz kabuklular ile bulatrlabilir.
117
ocuklarn 1/10'unda, erikinlerin ise 2/3'nde ikterik seyreder. Gribe benzer bir tablo sergileyebilir.
Olgularda aya varabilen kolestaz geliebilir.
HAV nedenli hepatitlerin %3-20'sinde, ilk hastalk iyiletikten 1-4 ay kadar sonra IgM pozitiflii ve total
antikor art ile ispat edilebilen relapslar grlebilir. Bunlarda tam ifa kuraldr.
Ya arttka fulminans riski ve mortalite nemli dzeyde artar.
Bulatan sonraki iki hafta iinde IM olarak verilen standart immngloblin preparatlar %90 koruyucudur.
RNOVRS
Bata gelen souk algnl ve hafif seyirli st solunum yolu infeksiyonu etkenidir.
0
Virs optimum olarak 37 C snn altnda (33 C) reyebilir. Bu nedenle virs, snn daha dk olduu
konjunktiva ve nazal blgede replike olur.
Mide asidine dayankl olmad iin, Enterovirslerin aksine GSte replike olamaz.
K aylarnda infeksiyon skl fazladr. Virsn bulat epitel hcresinden histamin ve bradikinin
salnm gerekleir. Bu nedenle nezle en sk belirtidir.
KALSVRS ALES (NOROVRS)

HEPATT E VRS
Zarfsz, pozitif RNAl bir virstr.
Hepatit E Virs, HAV gibi kontamine besinlerle ve zellikle de su yolu ile oral yoldan bular.
HEV infeksiyonu, asla kroniklemez.
Mortalitesi HAV'dan 10 kat daha fazladr (%1-2).
Gebelerde infeksiyon daha ar seyreder, zellikle nc ayda mortalite %25 gibi olduka yksektir.
NORWALK VRS
Kamp ishal salgnlarna yol aan bir virstr.
Fekal-oral yolla bular. shal, bulant ve kusma ile seyreden klinik tablo bir gnde kendiliinden sonlanr.
Baz ishal salgnlarnda bu virse benzemekle birlikte, antijeniteleri farkl pek ok virs tanmlanm ve
klinik tablolar asndan da benzerlik bulunduu iin bu virslere Norwalk-like ajanlar ismi verilmitir.
nemli farkllklar, i yenmi midye ve istiridye gibi kabuklu deniz hayvanlar ile bulamalardr.
118
REOVRS ALES
ROTAVRS
6 ay-2 ya ishallerine yol aan en sk (%50) etkendir.
ift kapsidli, zarfsz, tekerlek grnmnde bir virstr.
Genomlar 10-12 (ort. 11) segmentten oluur, ift sarmal RNA ierir; ift sarmal RNA ieren tek virstr.
Negatif polaritelidir, RNAya baml RNA polimeraz enzimi bulundurur.
Istmaya, asite, etere ve ortam temizliinde kullanlan rutin ev dezenfektanlarna dayankldr. Klora ise
duyarldr. Mide asiditesinden etkilenmez.
Rotavirs, birok hayvanda ve insanda hastalk tablolarna neden olabilir. Daha ok k aylarnda
hastalklara yol aar. Virs, cansz ortamlarda (oyuncaklarda) haftalarca, aylarca infektivitesini korur.
shalin balang gnlerinde virs salm en fazladr.
Rotavirs monotropik bir virstr. nsanda sadece gastrointestinal hcrelerde replike olabilir, viremiye
neden olmaz.
Virs, fekal-oral yolla alndktan sonra ince barsan erikin epitel hcreleri iinde replike olarak bunlarn
transport mekanizmalarn bozar Villuslar atrofiye olur Ozmotik ishal.
mmnite zellikle IgA izotipindeki antikorlarn geliimine baldr. Anne st, kolostrum ve ksmen de
inek st anti-rotavirs antikorlar ierdii iin pasif olarak infantlar bir lde korumaktadr.
Oral alar kullanlmaktadr.
RETROVRS ALES
1. Oncovirinae alt ailesi:

nsan T hcresi lenfotropik virs-I (HTLV-I): Erikin T hcreli lsemi virsdr.
nsan T hcresi lenfotropik virs-II (HTLV-II): Sal hcreli lsemi virsdr.
2. Lentivirinae alt ailesi: nsan immn yetmezlik virs 1 ve 2 (HIV-1, HIV-2; HTLV-III, HTLV-IV).
NSAN MMN YETMEZLK VRS 1 VE 2

(EDNLM BAIIKLIK YETMEZL SENDROMU-AIDS)
119

1. gag geni: Protein 55 (p55) denen nc kor polipeptidini kodlar. Bu nc protein HIV proteaz enzimi
(protein-10, p 10) etkinlii ile krlnca, viral RNA'y saran kor antijenleri (p 7 ve p 9), matriks proteini (p 17)
ve kapsid (p 24) proteinleri oluturulmu olur.
2. pol geni: Viral proteaz, integraz ve RNAya baml DNA polimeraz (RT) enzimini kodlar.
3. env geni: Neredeyse her izolatta farkl molekler yapda, deiken bir gendir. Glikoprotein 160 (gp 160)
nc proteinini kodlar. Konak proteaz enzimleri ile dikensi kntlara (gp 120) ve transmembran
proteinine (gp 41) blnr.
Viral replikasyon:
gp 120
CXCR4
T-tropik HIV
CD4 molekl
CD4+ T lenfosit
Hedef hcre lm:

2. Tomurcuklanma sonucunda sitoplazmik membran permeabilitesinde art.
3. Otofzyon, sitoplazmada balon formasyonu ve sinsisya oluumu: Bu olayda CD4+ T lenfositlerdeki
CD4 molekllerinin ve CXCR4 reseptrlerinin rol vardr. Bunlarn bulunmad hcrelerde otofzyon
ve sinsisya geliimi olamaz.
4. Virsn direkt sitopatik etkisi.
5. CD8+ T lenfosit ve NK hcrelerin sitolitik etkisi: HIV ile infekte hcrelerde MHC class II antijenlerinde
fenotipik deiiklikler geliir. nfekte konak hcreler, salam sitolitik hcreler tarafndan yabanc olarak
alglanr ve ldrlr.
T lenfosit saysndaki deiimler: CD4/CD8 oran 1.0 ve altnda bulunur.
120
Kt tablo delilleri:
1. Yksek dzeyde proinflamatuvar sitokin (TNF-, IL-1, IL-6) dzeyleri.
2. Yksek dzeyde 2 mikrogloblin ve neopterin.
3. Yksek dzeyde p 24 antijeni.
4. Tketim nedeniyle dk dzeyde anti-p 24.
Klinik zellikler:
Kategori A: Asemptomatik ve klinik-latent dnem tablolarn kapsar.
Akut retroviral sendrom (akut, primer HIV infeksiyonu)
Asemptomatik infeksiyon
Persistan jeneralize LAP (PGL)
Kategori B: Semptomatik HIV infeksiyonu tablolardr. Bu dnemdeki balca tablolar unlardr:
Basiler anjiyomatz
Oral ve tekrarl vulvovajinal kandidoz: Grlmesi srpriz olmayan blgelerdeki kandidozlardr. Bir
aydan fazla srer ve/veya tekrarlar.
Zona
Listeriyoz
0
AIDSe ilerleme semptomlar: Tedavisiz hastalarda 38.5 C inat ate, bir aydan uzun sreli ishal, kilo
kayb ve LAP belirlenmesi, nemli AIDSe ilerleme bulgulardr. Bu gei dnemi tablosuna AIDS ile
ilikili kompleks (ARC) ad verilmitir.
Sal oral lkoplaki: EBV nedenlidir, ARC gibi gei dnemi patolojisidir.
Kategori C: Serolojik kant bilinsin ya da bilinmesin, AIDSi dndrmesi gereken (indikatr) patolojiler
unlardr:
Tberkloz: En sk olarak akcierde geliir.
Pneumocystis carinii pnmonisi (PCP): nceleri AIDSde grlen en sk infeksiyon olarak kabul
edilmitir. Ancak gnmzde yksek etkinlikteki anti-retroviral tedavi ve ko-trimoksazol profilaksisi
uygulamalar sonucunda bu tabloda belirgin bir azalma salanmtr.
121
Bakteriyel pnmoniler: AIDS olgularnda PCPden daha fazla grlmeye balamtr. En sk etken
Streptococcus pneumoniaedir.
Kaposi sarkomu: En sk malignitedir. Homoseksellerde ok fazla grlr.
Non-Hodgkin lenfomalar: Merkez sinir sisteminde fazladr. AIDSte gelien 2. en sk malignitedir.
Primer beyin lenfomas: ocuklarda en sk tmrdr.
nvazif serviks kanseri
Mukokutanz kandidoz: Gelimesi srpriz olarak karlanan ciddi kandidoz tablolardr. Grlme skl
ok fazla (%20-40) olan endojen bir mantar hastaldr. zofajit, trakeit, bronit gibi derin kandidozlar
ok nemli AIDS delilleridir.
Ekstrapulmoner kriptokokkoz: AIDSte gelien en sk ekzojen fungal infeksiyondur. Tm olgularn %1030unda geliir. En ok merkez sinir sistemini tutar.
Asperjilloz: En sk fungal akcier infeksiyonudur.
Dier ciddi mikozlar: Yaygn ve ekstrapulmoner histoplazmoz ve koksidioidomikoz grlebilir.
HIV ensefalopatisi: Beyne yerlemi infekte mikroglial hcreler inflamatuvar faktrler salglarlar ve
zamanla canllklarn yitirerek ensefalopati geliiminde rol stlenirler (AIDS demans kompleksi).
Progressif demans ile seyreden AIDS demans kompleksi tanmlanmtr. Bu durumda hastada ek
olarak davran deiiklikleri, kognitif anomaliler ve motor disfonksiyonlar grlr.
Serebral toksoplazmoz: AIDSte en sk protozoon infeksiyonudur.
Kriptosporyoz: Kanl, ar seyirli, kronik ishal tarzndadr. AIDSte en sk kronik ishal etkenidir.
zosporyoz: AIDSte ikinci sk kronik ishal etkenidir.
Erime sendromu: Sregen kilo kayb ile tkenme halidir.
nat CMV (retinit, gastrit, zofajit ve kolit) ve HSV infeksiyonlar (lserler, bronit, pnmoni ve
zofajit). Terminal dnem hastaldr.
Mikobakteriyoz: %25-35 olguda geliir. Dissemine hastalk tarzndadr. CD4+ T lenfosit says 50/mm
altnda olan hastalarda sktr. Olgularn >%95inde etken Mycobacterium avium-complextir. Terminal
dnem hastaldr.
HIV infeksiyonu/AIDS ile ilikili maligniteler:
Kaposi sarkomu (en sk)
Non-Hodgkin lenfomalar (2.sk)
122

Hodgkin lenfoma
Akcier kanseri
Primer beyin lenfomas
Oral, rektal, testikler ve dermal kanserler
Tan:
1. Antijen belirleme: Real time PCR (RT-PCR) ve hibridizasyon teknikleri ile viral RNA ve DNA kalitatif
ve kantitatif (viral yk) olarak aratrlabilir.
2. Kltr: Altn standart, virs izolasyonudur.
3. Antikor belirleme:
Tarama testleri: ki farkl firmaya ait EIA kiti ile anti-HIV aratrlr.
Dorulama testleri: Western Blotting ile eitli viral antijenlere kar antikorlar aranr. Western
Blotting ile en azndan p 24, gp 41 ve gp 120'ye kar antikorlar aratrlr (CDC kriterleri).
4. Dier tetkikler: mmnite durumunu ortaya koyan CD4+ T lenfosit ve dier lenfosit tiplerinin saym,
immndzenleyici ve proinflamatuvar sitokinler, 2 mikrogloblin, neopterin gibi progresyonu
deerlendirmede yardmc belirteler de kullanlmaktadr.
Tedavi endikasyonlar:
HIV NFEKSYONU/AIDS TEDAV ENDKASYONLARI
CD4 + T lenfosit (n)
> 500/mm
200-499/mm
< 200/mm
Kategori A
Kategori B
Kategori C
A1 (*)
B1 (*)
C1 (**)
A2 (**)
B2 (**)
C2 (**)
A3 (**)
B3 (**)
C3 (**)
(*) Viral yk > 5.000 kopya/mL ise tedaviye alnr

(**) Viral yk ne olursa olsun tedaviye alnr
Koyu blge: AIDS tanmna uyan hastalardr. Hangi klinik evrede olursa olsun,
3
CD4 + T lenfosit says <200/mm olanlar AIDSe ilerlemi olarak kabul edilir.
Antiretroviral tedavi:
a) Nkleozid RT inhibitrleri: Tedavide l kombinasyonlar kullanlmaldr: AZT+lamivudin+proteaz
inhibitr, AZT+ddI+proteaz inhibitr ve AZT+ddC+ proteaz inhibitrdr.
b) Non-nkleozid RT inhibitrleri: HIV-1 RT enzimine direkt olarak balanrlar ve enzimin boyutlu
yapsn bozarlar. Bu gruptaki balca ilalar nevirapindir.
c) Viral proteaz inhibitrleri: Indinavir, sakinavir, ritonavir, nelfinavir ve lopinavir bu amala en ok
kullanlan ilalardr.
HAART
2 NRTI veya
1 NRTI + 1 NNRTI
+
1 Proteaz inhibitr
123

d) Fzyon inhibitr: Enfuvirtid, HIV-1 infeksiyonu tedavisinde kullanlan injektabl bir preparattr. HIV1in zarf glikoproteinlerinden gp41e balanarak, virsn konak hcreye fzyonunu nler. Sadece rutin
kullanmdaki dier preparatlara ramen viral replikasyonun srd olgularda kullanm onaylanmtr.
Temas sonras profilaksi: Mesleki parenteral temas, perinatal bula, olas seksel temas ya da ortak
injektr kullanm gibi durumlarda anti-retroviral tedavi uygulanr. AZT ve Lamivudin kullanlr.
nfekte gebeler:
Sezaryen ile dourtulunca yenidoana vertikal bula ksmen nlenebilir.
Daha nce tedavi altnda bulunmayan HIV-1 infeksiyonlu anneye travay srasnda, yenidoana ise ilk
48 saat iinde tek doz nevirapin uygulamas da olduka etkilidir. Doum sonrasnda bebekte en
azndan alt hafta AZT tedavisi srdrlmelidir. Mmkn ise bebek anne st ile beslenmemelidir.
TOGAVRS ALES
KIZAMIKIK (RUBELLA) VRS
Zarfldr ve ikazohedral simetrili bir kapside sahiptir.
Solunum damlacklar ile bular. st solunum yolu mukozalarnda ve lenf nodlarnda ilk replikasyonunu
tamamladktan sonra viremi yapar. Cilt, eklem ve plasenta gibi doku ve organlara ular.
Dkntl viral infeksiyonlarn en hafifidir.
Klinik tablolardan, virse kar gelien immn yant sorumludur.
ocuklarda;
Pembe-krmz renkli, seyrek maklopapler dkntler yzden ve boyundan balar.
Tonsillit olmakszn damakta peteiyal dkntler de grlr (Forscheimer dkntleri).
Posterior servikal ve suboksipital blgede ok iri, birleme eiliminde LAP (Theodor belirtisi) vardr.
Adelsan dnemde ve erikinlerde;
Klinik belirtilerin iddeti ve komplikasyonlar fazladr.
zellikle kadnlarda fazla (>%30) olmak zere eklem tutulumlar (artralji, artrit, Carpal-Tunnel
sendromu, tenosinovit vb.) dikkat ekicidir. nterfalanjial el eklemleri, el bilekleri ve dizler en ok
tutulan eklemlerdir. Eklem tutulumu, a uygulamas sonrasnda grlebilirse de geicidir.
Gebede;
Virs, redii dokunun oalmasn nler, mitozu durdurur; konjenital organ anomalileri bu
nedenledir. Bu nedenle teratojenik infeksiyonlarn banda gelir.
Gebeliin 1. aynda geirilmi ise %50 ftal anomali grlr.
Gebeliin 2. aynda anomali ansszl %20ye iner.
Gebeliin 3. ayndan sonra anomali riski olduka azalr.
Gebeliin 18.haftasndan sonraki bulalarda tehlike yoktur.
124
KONJENTAL RUBELLA SENDROMU

1. Gz: Katarakt, mikroftalmi, glokom, pigmenter retinopati, iris hipoplazisi.
2. Kalp: Patent ductus arteriosus (PDA), ASD, VSD, foramen ovale akl, pulmoner stenoz, miyokardit.
3. Merkez sinir sistemi: Mental retardasyon, ensefalit, mikrosefali, hidrosefali, spastik kuadriparezi, sensorinral sarlk ve
progressif rubella panensefaliti (>10 yata) grlr.
4. ntrauterin gelime gerilii
5. Hepatit
6. Trombositopeni
7. Hepatosplenomegali
8. Pnmoni
9. Cilt dknt ve kanamalar (kemik ilii problemleri)
10. mmn yetmezlik tablolar
11. Diabetes mellitus (tip I, HLA DR3 varlnda fazla)
12. Dier endokrinopatiler
13. Kemik anomalileri
FLAVVRS ALES
SARI HUMMA VRS
Panotrop bir virstr. Aedes sivrisineklerince bulatrlr.
Salgn tehdidinde, gebelere uygulanabilir tek canl adr.
HEPATT C VRS (HCV)

Lipid zarfl, (+) RNA'l, kloroforma duyarl bir virstr.
Viral genomun replikasyonu, yanl dzeltici etkinlikten yoksundur Mutasyonlar Trmsler.
Ana bula yolu kan ve kan rnlerinin transfzyonudur. Hepatit C asndan en yksek risk gruplar; IV
ila
bamllar, hemofili hastalar, transplant alclar ve hemodiyaliz hastalardr. ntravenz
immngloblin (IVIG) preparatlar, dier hibir virsn bulana neden olmazken, gemi yllarda HCVnin
bu yolla bulaabildiine tank olunmutur.
125
Kronik olgularda karacier ultrasonografisinde karacier steatozu grlr.

HSK geliim riski HCVde HBVye gre daha fazladr.
En sk gelien karacier d otoimmn patoloji, kriyogloblinemidir (esansiyel mikst tipte). Kronik
hepatit C nedenli siroz olgularnn %50sinde saptanr. HCV infeksiyonu, esansiyel mikst kriyogloblinemi
geliiminin ana nedenidir.
Tiroidit, mezanjiyoproliferatif glomerlonefrit, trombositopeni, aplastik anemi, porphyria cutanea tarda,
PAN ve agranlositoz gibi komplikasyonlar grlebilir.
Tedavi: Akut ve kronik olgularn tedavisinde IFN- ve ribavirin kombinasyonu kullanlm ve ksmen
baarl sonular alnmtr. IFN-nn, polietilen glukol (PEG) eklenerek molekler yaps bytlm ve
PEGylated IFN- preparatlar (PEG-IFN-2a ve 2b) elde edilmitir. Bylece proteolize direnli hale
getirilmi, yar mrleri de klasik olanlara (6-9 saat) gre uzatlmtr (40-96 saat).
126
BUNYAVRS ALES
KIRIM-KONGO HEMORAJK ATE
nsan ve hayvanlara kenelerle bulatrlan bir Nairovirs infeksiyonudur.
Hastalk kene srmasndan 1-3 gn, infekte insan veya hayvan sekresyonlarna temastan 5-6 gn sonra
yksek ate, ba ars, bulant, kusma, ishal ve yaygn miyalji ile balar.
Hastaln ar formunda akut ikterik hepatit, koaglopati, yaygn damar ii phtlamas (DIC), peteiyal
cilt dkntleri ve ciddi visseral kanamalar grlebilir.
Olgularda lkopeni ve ar trombositopeni dikkat ekici dzeydedir. Etkinlii kantlanmamakla birlikte,
ribavirin kullanm nerilmektedir. Trombosit sspansiyonu tedavisi yaam kurtarc olabilir. Tm tedavi
yaklamlarna ramen olgularn %20-50si kaybedilir.
RABDOVRS ALES
KUDUZ VRS (RABIESVRS)
Kuduz, nrotrop bir virs olan rabiesvirs tarafndan oluturulan akut, infeksiyz, dnmsz bir
ensefalittir.
Virsn sinir dokuya ulamas iki ekildedir. Virs says fazla ise sinir ucundan direkt olarak sinire girer
ya da nce adalede replike olarak belirli sayya ulatktan sonra sinire penetre olur.
Virsn adale dokuya giriinde, viral gpG ile kas hcresi asetil kolin reseptrlerinin etkileimi sz
konusudur.
Virs, motor sinirlere nromuskler birlekedeki motor akson terminalinden, sensoryal sinirlere ise
sonlanma ularndan girer.
Sinire giren virsler gnde ortalama 2 cm hzla aksoplazmik yoldan ilerler. Spinal korda, oradan da
merkez sinir sistemine ular. Merkez sinir sistemindeki replikasyon srasnda konak hcresi
sitoplazmasnda nkleokapsid kalntlar birikir (Negri cisimcikleri). Negri cisimcikleri, merkez sinir
sisteminde en ok hipokampusun ammon boynuzunda, omurilikte ve serebellumda grlebilir.
nfeksiyon veya alanmaya bal olarak virsn gpG antijenine kar oluan ntralizan antikorlar Hzl
Floresan Fokus nhibisyon Testi (RFFIT) ile llebilir.
Bunun dnda, hastaln erken dnemlerinde, enseden alnan sal deri rneinde, sa follikl
evresindeki sinirlerde kuduz antijenleri aratrlabilir (erken tan).
127
KUDUZ PROFLAKSS
Fare Gerekmez.
MSSye uzaklk nemlidir (2 cm/gn).
Isrklarda 0-3-7. gnlerde a uygulanr.
Hayvan 10. gnde sa Alama durdurulur.
ld +14-28. gnlerde de a uygulanr.
7. gnde Ab (+), HRIG gereksizdir.
Temas ncesi: 0-7-21/28 yaplr Karlama 0-3. gnlerde a uygulanr
TAVRS ALES (CORONAVIRIDAE)

Solunum yolundan bulaan dier virsler gibi bu virsler de zarfldr.
Zarflarndaki topuz eklindeki kntlar nedeniyle bu ismi almtr (ta-virs).
Akut seyirli, hafif st solunum yolu infeksiyonlarna neden olurlar. Tm st solunum yolu infeksiyonlarnn
yaklak %20sinden sorumludurlar.
SARS-CoV, yeni tanmlanan SARS tablosuna yol aar.
Gribal infeksiyon gibi balar.
Atipik pnmoni geliir.
Yal ve immnite sorunu olanlarda yapay solunum destei gerektirecek iddette akut solunum
yetmezliine ilerler.
Proteaz inhibitrleri ile ksmen iyi sonular alnmtr.
KAN VE DOKU PROTOZOONLARI

PLASMODIUM TRLER-SITMA
Etkenler:
1. Plasmodium vivax
2. Plasmodium ovale
3. Plasmodium malariae
4. Plasmodium falciparum
128
BLM-VI: PARAZTOLOJ
PROTOZOONLAR
PROTOZOONLARIN BULA YOLLARI VE NEDEN OLDUU HASTALIKLAR
BULA YOLU
Artropod
Fekal-oral
PROTOZOON
YAPTII HASTALIK
Plasmodium trleri
Stma (hepatit, eritrosit infeksiyonu)
Babesia microti
Babesiyoz (eritrosit infeksiyonu, anemi)
Leishmania donovani
Kala-Azar (RES igali)
Trypanosoma cruzi
Chagas (gz, GS patolojisi, miyokardit)
Entamoeba histolytica
Amibiyaz (dizanteri, organ apseleri)
Giardia intestinalis
Giardiyaz (duodenuma yerleim, yal ishal)
Cryptosporidium parvum
mmn yetmezliklilerde kronik ishal
Toxoplasma gondii (kedi dks) Doku-organ kistleri, AIDSte ensefalit

Balantidium coli
Nadiren kolit
Seksel
Trichomonas vaginalis
Vajinit
Dier
Naegleria fowlerii (havuz)
Kanl-cerahatli menenjit
Acanthamoeba trleri (kirli su)
Kirli lens keratiti
Toxoplasma gondii (organ nakli) Doku-organ kistleri, AIDSte ensefalit
SITMA ETKENLER VE ERTROST ZELLKLER

Parazite zel eritrosit reseptrleri:
Plasmodium vivax Eritrositlerdeki Duffy kan grubu determinantlar (Fya, Fyb)
Plasmodium falciparum Eritrositlerdeki glikoporin A
Orak hcreli anemililer Plasmodium falciparum'a diren
Glukoz 6 fosfat dehidrojenaz eksiklii Stmaya diren
Eritrosit ya:
Plasmodium vivax ve Plasmodium ovale Retiklosit infeksiyonu Parazitemi %1-2
Plasmodium malariae Yal eritrositler Parazitemi ok dk
Plasmodium falciparum Her yatan eritrosit Parazitemi %20-40 En ar stma
SITMA GRANLLER
Parazit, eritrositte aminoasit gereksinimini hemoglobinin globlininden karlar
Arta kalan hem (ferri-protoporfirin IX) moleklndeki porfirin halkasn ise ykamaz Toksik
Hem molekln boyaya dntrr, detoksifiye eder -hematin, hemozoin, stma
pigmenti
Granller oluur:
Plasmodium vivax ve Plasmodium ovale'de Schffner granlleri
Plasmodium falciparum'da Maurer granlleri
Plasmodium malariaede ise Ziemann granlleri
Plasmodium ovalede granllenme ring formunda, dierlerinde ise amiboid formdadr
Kaln damla preparasyonu Parazitin varl kantlanr.

Periferik yayma Parazitin tr belirlenir.
SITMA LALARININ ETK MEKANZMASI

Kinin ve klorokin (KloroKin) KK)
Parazitin nkleik asit baz iftleri arasna girer DNA sentezini bozar
Parazitin hem detoksifikasyonunu sabote eder; hemozoin oluumu nlenir Parazit lr
Primakin (PriMakin): Parazit mitokondriyonlarnn fonksiyonlarn bozar Protein sentezi
engeller
Gametosit:
Plasmodium falciparum gametositlerine primakin etkilidir.
Dier parazitlerin gametositlerine klorokin etkilidir.
130
SITMA TEDAVS
Klinik tedavi: Plasmodium falciparum ve Plasmodium malariae stmasnda, gebelerde
veya kan transfzyonu ile bulaan stmalarda tedavi Klorokin
Radikal tedavi: Plasmodium vivax ve Plasmodium ovale infeksiyonunda tm parazit
formlar hedeflenir Klorokin + primakin
Klorokin direnci varsa, klorokin yerine;
Meflokin
Kinin slfat + tetrasiklin veya doksisiklin veya fansidar (pirimetamin + slfadoksin)
Dierleri: Halofantrin, artemisinin, atovakon + doksisiklin
Korunma (kemoprofilaksi): Klorokin direnci yok ise haftada bir klorokin, var ise meflokin ile
yaplr. Proguanil ve tetrasiklin dier seeneklerdir.
Komplikasyonlar: En ciddi seyir ve komplikasyonlar Plasmodium falciparum infeksiyonunda
grlr. Serebral stma, hiperpireksi, gastrointestinal sistem bozukluklar, aljid stma (adrenal
yetmezlik), Karasu hummas, akut bbrek yetmezlii, organ patolojileri, hipoglisemi, DIC,
hipersplenizm, tropikal splenomegali geliebilir. Tedavi edilmemi Plasmodium malariae
stmasnda, yllarca (15-20 yl) sren kronik infeksiyon ve antijenik uyarm nedeniyle kronik bbrek
yetmezlii tablolar tanmlanmtr.
BABESIA TRLER-BABESYOZ
Kenelerin srmas ile sporozoitler insanlara bular, direkt olarak eritrositleri infekte
eder. Eritrositlerin iinde yonca yapra gibi drtller olutururlar.
Asplenik, splenektomize ve immnspresse hastalarda veya yallarda ciddi
seyreder.
Klindamisin, tedavide ilk seenektir. Kinin veya klorokin ile kombine edilir.
TOXOPLASMA GONDII-TOKSOPLAZMOZ
Kedi dks ile kontamine besinlerin yenmesi Sporozoit
Ot yiyen hayvan etinin yenmesi Doku kistinin ilerindeki bradizoitler
nsandan insana bula:
Tam kan ve lkosit transfzyonu veya anneden bebee transplasental yoldan Trofozoit
Doku kisti bulunan organ transplantasyonu Bradizoit
Parazite kar immnitede en kritik rol CD4+ T lenfositler oynar Salgladklar IFN- ile parazite
kar etkin bir immn yant oluturulmasn salarlar.
IFN- ve IL-2 salnmnn bozuk bulunduu hastalklarda, rnein HIV infeksiyonu/AIDS olgularnda
ar hastalk tablolar bu nedenledir.
131
TOKSOPLAZMOZDA KLNK TABLOLAR

Akkiz toksoplazmoz: mmnitesi;
Normal: Asemp., lenfadenit, MP ra
Defektif: Meningoensefalit, okler
Konjenital toksoplazmoz:
lk 3 ay ..... Nadir; abortus
kinci 3 ay .. MSS patolojileri
Son 3 ay .... ou latent (koriyoretinit)
Akkiz (edinsel) toksoplazmoz:
mmn sistemi normal bireylerde akut toksoplazmoz:
Lenfadenit tipi: Posterior servikal LAP, hepatosplenomegali ve atipik lenfositoz grlr.
Dkntl tip: Maklopapler veya eritematz ra grlebilir.
mmnite problemi olanlarda serebral toksoplazmoz:
Toxoplasma ensefaliti, HIV infeksiyonu/AIDS olgularnda en sk grlen fokal merkez sinir
sistemi lezyonu nedenidir. Olgularn %30unda geliir. Aslnda meningoensefalit tarzndadr.
Grntleme yntemleri (BBT, MRI) ile beyinde birden ok odakta apse benzeri lezyonlar
saptanr.
Okler toksoplazmoz
Konjenital toksoplazmoz:
lk ayda bula olasl dk, malformasyon olasl en fazladr, abortus ile sonulanr.
kinci ayda bulama olasl artar; ftusta ensefalit, mikrosefali, hidrosefali, ift tarafl
koriyoretinit, epileptik ataklar ve psikomotor gerilik gibi daha ok merkez sinir sistemi
patolojileri n plandadr. Periakuaduktal ve periventrikler vasklit ve nekrozlar tipiktir
Hidrosefali geliir. Beyinde; nodler veya dz izgiler eklinde yaygn, ya da yay eklinde
periventrikler kalsifikasyonlar grlr.
132
Sabin-Feldman Kompleksi
1. ift tarafl koriyoretinit (en sk)
2. Hidrosefali
Toksoplazmoz triad
3. Serebral kalsifikasyonlar
4. Psikomotor gerilik
Son ayda bula ansszl en fazladr; l doum ya da merkez sinir sistemi tutulumu
nadirdir. Olgularn ounda (3/4nde) latent halde kalr. Doum sonrasnda herhangi bir patoloji
belirlenmemi, latent infeksiyonlu bebeklerde sklkla ilk yata en sk gelien klinik tablo
koriyoretinittir.
Gebelerde:
hafta ara ile baklan IgM ve IgG titrelerinde paralel bir art Aktif infeksiyon.
Tek bana IgG pozitiflii IgG avidite testi.
Kordon kan ve/veya amniyotik svdan PCR (%100 zgl ve duyarl) yaplabilir.
Koriyoretinitte IgA aranr.
Erikinlerde klasik l tedavi: Pirimetamin + Folinik asit + Slfadiazin veya ko-trimoksazol
verilir.
Gebelerde tedavi:
Gebede akut toksoplazmoz saptanm, ftal infeksiyon yok: Spiramisin kullanlr.
Gebede akut toksoplazmoz saptanm, ftal infeksiyon var: lk 16 haftada slfadiazin verilir.
Daha ge gebelik haftalarnda ise klasik l tedavi uygulanabilir.
VSSERAL LAYMANYAZ (KALA-AZAR)
133
KALA-AZARDA KLNK ZELLKLER

Gnde iki kez ykselen ate
ok byk, yumuak, arsz dalak
Kt progresyon
Frsat infeksiyonlar (AIDS gibi)
KALA-AZARDA LABORATUVAR
Yksek ate (gnde birka kez)
Lkopeni, anemi, trombositopeni
Periferik yaymada monosit iinde etken
Sedimantasyon hz ok artm
Hipergammagloblinemi
Formo-Jel testi pozitif
Dalak aspiratnda etken
NNN besiyerinde promastigot
Tedavide be deerli antimon bileiklerinden pentostam (stiboglukonat), glukantim ve neostibosan
veya Amfoterisin-B kullanlr.
AFRKA UYKU HASTALII (AFRKA TRPANOZOMYAZI)

Etkeni; Trypanosoma brucei gambiense ve Trypanosoma brucei rhodesiense
ee sineinin srmas ile insanlara bular Meningoensefalit (uyku hastal).
TRYPANOSOMA CRUZI-AGAS (CHAGAS, AMERKAN TRPANOZOMYAZI)

Trypanosoma cruzi, dudak bata olmak zere yzdeki cilt ve mukoza birleme yerlerinden insan
sran, kan emici redvid bcekler (Triatoma infestans, pen bcek, uan tahtakurusu) ile insanlara
bulatrlr. Kanma ile hasarl ciltten, mukozalardan ya da konjunktivadan organizmaya alnr.
Akut agas: agom, Romaa belirtisi.
Kronik agas: Kalp, zefagus ve kolon gibi boluklu organlarn kas tonusunu dzenleyen kas ve
sinir hcrelerinde sinsi, ancak srekli ilerleyen bir disfonksiyon sz konusudur.
Magakardiyum (kalp yetmezlii en sk lm nedenidir).
Megakolon ve megazefagus.
DOADAK ZGR AMPLER
Naegleria fowlerii Kirli glette yzmek Amip menenjiti
Acanthamobea histolytica Kirli suda kontakt lens ykama Keratit
GASTRONTESTNAL SSTEM PROTOZOONLARI

ENTAMOEBA HISTOLYTICA-AMBYAZ
Entamoeba histolytica, insan kolonunda hastalk oluturabilir. Bu yetenek, en az 24 adet
izoenzimden ibaret zimodem enzim sistemine baldr. Bu izoenzimler iinde bazlar, histolitik ve
sitotoksik zelliktedir. Apatojen amip trlerinden ayrmnda zimodemlerden yararlanlr.
134
Kolona erikin trofozoit olarak ulaan amipler, nraminidaz enzimleri ile msini eritirler.
Kolon mukus ve mukozasna aderansnda; yzeylerinde bulunan galaktoz (Gal) spesifik lektin ve
N-asetil-D-galaktozamin (GalNAc) spesifik lektin adezinleri rol oynar. Mukozay penetre
edememi ve daha teye gidememilerse Semptomatik non-invazif infeksiyon geliir.
Hem aktif hareketleri ile hem de ierdikleri katepsin, kollajenaz, fosfolipaz-A gibi proteolitik
enzimlerle kolon mukozasn penetre ederler. Bu arada ierdikleri histolitik enzimlerle de konak
ntrofillerini lizise uratrlar. Mukoza iine serbestleen ntrofil ierikleri, mukozal destrksiyonun
ana nedenini oluturur Akut amibik rektokolit (amipli dizanteri). Amipler kolon mukozasnda,
muskularis mukozaya kadar ilerlerler, buray aamazlar. Bu nedenle yanlara doru, kolon
eksenine paralel ynde ilerleyen dar azl krater tarznda, volkanik lserler gelitirirler.
Kolondaki lezyonlardan zaman zaman v.portae yoluyla karaciere ulaan amiplerin ounluu
karacierdeki fagositik hcrelerce tutularak etkisizletirilir. ok sayda amip karacier venllerine
olumsa Karacier amip apsesi. Apse daha ok sa lobdadr ve aselllerdir.
ntestinal amibiyaz:
Semptomatik non-invazif infeksiyon (nondizanterik ishal)
Akut amibik rektokolit (amipli dizanteri): Kanl-mukuslu ishal ile balar. Genelde (%80-90) ate
ve toksik tablo bulunmaz. Dk, kanl-mukuslu ancak cerahatsizdir. Berrak, parlak krmz
renkte, krmz jleye benzer grnmdedir. Mikroskopide bol eritrosit ve amip trofozoitleri ve
kistleri grlr.
Fulminant kolit: Malntrisyonlularda, gebelerde veya kortikosteroid kullananlarda grlr.
Amiboma: Amipli dizanteri kronikleme eiliminde bir infeksiyondur. Kronik irritasyon sonucunda
kolon halka eklinde daralr.
Ekstraintestinal amibiyaz:
Karacier apsesi
Akcier amibiyaz
Serebral amibiyaz: Hzla drene edilmelidir. Tek mutlak cerrahi endikasyonudur.
rogenital amibiyaz
Karacier apsesi veya invazif kolon tutulumu gibi doku amibiyazlarnda serolojik testler gvenle
kullanlr. Anti-amip antikorlar IHA veya EIA ile aranabilir (piyojenik apselerden ayrm).
Tedavi: Amibin yerleim yerine gre ila seimi yaplr.
135
Lmendekilere etkili olanlar: Diloksanid furoat, paramomisin

Yalnzca barsak duvarna etkili olanlar: Eritromisin, tetrasiklin.
Barsak lmeni ii hari tm dokulara etkili olanlar: Metronidazol.
GIARDIA INTESTINALIS (GIARDIA LAMBLIA)

Kistleri klorlamaya ve mide asitine dayankldr.
Yutulan kistler duodenumda alr, trofozoit blnr ve duodenumdaki intestinal villuslara yapr.
Duodenumda yerletikleri iin, fiziksel engelleme ile zellikle ya emilimini bozarlar. Disakkaridaz
enzim yetmezlii de vardr. Dispeptik yaknmalar, sa hipokondriyum ars ve yal dklama
grlr. Safra yollar ve pankreas kanalna da girerek kolesistit ve pankreatite yol aabilir.
Baz olgularda, parazitin safra kesesine oturmas sonucunda kronik infeksiyon geliebilir. Bu
durum, duodenum divertikl veya IgA eksiklii olanlarda sk karlalan nemli bir problemdir.
Safra tubaj veya ip yutturma testi yaplmas gereklidir. Bu olgularda sk relapslar grlr.
Tedavide birinci seenek kinakrin, dieri ise metronidazoldr.
BALANTIDIUM COLI
Gzle grlecek kadar iridir. Barsakta yaayabilen en byk ve kesin olarak hastala yol aan tek
siliyal (flajellal) insan protoozonudur.
Az, intestinal sistemi ve ans bulunur.
Domuzlardan insanlara fekal-oral yol ile bular. Amipli dizanteri benzeri bir klinik tablo oluturur.
Tetrasiklinler ya da metronidazol kullanlr.
CRYPTOSPORIDIUM TRLER-KRPTOSPORYAZ
Cryptosporidium trleri, intraselller protozoonlardr.
nsan infeksiyonu Cryptosporidium parvum
Ookistler, d ortama, klorlamaya direnlidir. Su ebekesindeki filtreleri de geebilirler. Sularn bir
dakikadan fazla kaynatlmas ile bula riski ortadan kalkar.
nfekte insan veya hayvan dklarndaki ookistler su ve yiyeceklerle alnr. Sindirim kanalnda alr.
Hareketli sporozoitler intestinal epitel hcrelerine yapr. Hcrelerin sitoplazmas dnda bir
kesecik (vakuol) iine alnrlar. ntraselller, ancak ekstrasitoplazmik olarak bu kesecik iinde
remeye balarlar ve merontlar oluur. Merontlar merozoite ilerleyerek lmene salnr, bir ksm
tekrar konak hcreleri infekte eder, ayn sirklasyonu izler (otoinfeksiyon).
136
Dk hijyeninin ksmen yetersiz olduu, immnitesi yeterince gelimemi olan ya grubunda (< 2
ya) dier yalara oranla daha sk grlr. AIDS bata olmak zere, ciddi hcresel immnite
defekti olan hastalarda grlen en sk kronik ishal etkenidir.
AIDSTE KRONK SHAL ETKENLER
Cryptosporidium parvum %80
Isospora belli %10-15
Microsporidia %5
Tan ntestinal biyopsi ve dknn asite direnli boyama ile boyanmas Ookistler, ARB (+).
Tedavi Paramomisin.
ROGENTAL SSTEM PROTOZOONU

TRICHOMONAS VAGINALIS
Ondle membran (dalgal zar) ve drt flajellas ile dnerek-ileri hareket eder.
Sadece trofozoiti bilinmektedir; kist formu gsterilememitir. Anaeroptur, mitokondriyon iermez.
Asl bula yolu cinsel temastr.
Kadnlarda asemptomatik infeksiyon veya sulu, kt kokulu, yeilimsi, kpkl vajinal aknt (en
sk), kant (ikinci sk semptom) ve yanma ile tipik bir vajinit tablosu izer Servikste noktavi
kanamalar ilek serviks, kolpitis maklaris.
Tedavi Metronidazol.
HELMNTLER
137
PLATHELMNTLER
SESTODLAR (ERTLER)
TENYALAR
T. saginata
Taenia saginata: Sadece intestinal tutulum var ise tedavide seilecek ilk ila niklozamiddir.
Taenia solium: Her zaman insan-insan bula ve dolaysyla sistiserkus sellloza riski vardr. Bu
nedenle aile tedavisi gerektiren bir parazitozdur.
Sistiserkoz yok ise tedavide ilk seenek niklozamiddir. Anti-helmint kullanmndan iki saat
sonra, lm parazitlerin dar atlmn hzlandrmak iin mshil kullanlmaldr.
Sistiserkus sellloza gelimi ise tedavide pirazikuantel kullanlr. Pirazikuantel, intestinal

emilimi olmayan niklozamidin aksine, olduka iyi bir intestinal emilime sahiptir. Dier bir seenek
albendazoldr. Baarl olunamayan olgularda cerrahi yntemlere bavurulur.
ECHINOCOCCUS GRANULOSUS VE ECHINOCOCCUS ALVEOLARIS
Hastalarda ou zaman herhangi bir yaknma yoktur. Baz olgularda ilgili organ lokalizasyonunda
knt bir ar, allerjik dkntler, bronlara alma sonucunda hemoptizi, nadiren de kist rptr
sonucunda anafilaktik ok ile lm grlebilir.
Ultrasonografi, kompterize tomografi ve manyetik rezonans grntleme ile kist belirlendikten
sonra, serolojiye ba vurulur (IHA, EIA). Bunlardan baka, cilt testi (Casoni) de tanda yararldr.
Tedavi gerekiyorsa, cerrahidir. Yavru kistlerin operasyon srasnda yaylmnn nlenmesi iin,
operasyondan 30 dakika nce kist iine alkol veya %30'luk NaCl injeksiyonu yaplr. Kist inoperabl
ise albendazol kullanlr.
138
DIPHYLLOBOTHRIUM LATUM
nsanda hastalk oluturan en uzun (15-25 m) sestoddur.

Diphyllobothrium latum'da birden ok ara konak (poliheteroksen) sz konusudur.
B12 vitamini eksikliine yol aar.
HYMENOLEPIS NANA
Boylar 2-5 cm Cce sestod. nsandaki en kk, ara konaa gereksinmeyen tek sestoddur.
Bir insanda ok sayda sestod Premunisyon (bir sestod varsa ayn trden ikincisi o insanda
bulunamaz) geersizdir.
Proglottidler kaln barsakta paralanr Dkda proglottid bulunmaz, yumurta belirlenebilir.
Aile tedavisi gerektirir.
ALE TEDAVS GEREKTRENLER
Taenia solium
Hymenolepis nana
Enterobius vermicularis
TREMATODLAR (YAPRAKLAR)
SAFRA YOLU TREMATODLARI
FASCIOLA HEPATICA
Uzun sre (10-13 yl) safra yollarna mekanik toksik etkide bulunur.
139
Karacier aralkl olarak byr, klr (akordiyon karacier).

Sistein proteaz Eozinofili.
Kolanjit ve tkanma sarl, biliyer siroz.
Koyun karacieri yiyenlerin de dksnda yumurta grlebilir (yalanc parazitlik).
DICROCOELIUM DENDRITICUM
Karada yaayan yumuakalarda evrim Serkarya Karncalar Metaserkarya Karncann
yutulmas ile son konaa, nadiren insana.
nce barsaklardan kan yolu ile karaciere gelip safra yollarna yerleir.
CLONORCHIS SINENSIS
i balkta metaserkarya nsana bular.
Safra yollarna yerleir, safra ile beslenir ve ergin hale gelir.
Kolanjiyokarsinomlar, safra kanal obstrksiyonlarna ve kolanjit ataklarna neden olabilir.
VENALAR NDE YAAYAN, KAN TREMATODLARI

SCHISTOSOMA TRLER
Schistosoma haematobium: Mesane venlerine oturur.
Schistosoma mansoni: Inferior mezenterik venlere oturur. Kolonu etkiler. Dierlerinin aksine tm
organizma doku ve organlarnda infeksiyonlara yol aabilir. Yumurtalarnn yaylm ile yumurta
lezyonlarna (organ granlomlarna) neden olabilir.
Schistosoma japonicum: Superior mezenterik venlere oturur. Genellikle ince barsaklar, bazen de
kolonu etkiler. Gastrointestinal sistemde hastalk yapar.
Schistosoma haematobium yumurtalarnn dikenleri aracl ile bulunduu venlleri delmesi

sonucunda hematri ve dizri, erikinlerin venalar tkamas ile de endofilebitler geliir Terminal
hematri, mesane yass epitel kanseri.
140
Schistosoma mansoni ve Schistosoma japonicum nedenli ciddi infeksiyonlarda karacierde

ortaya kan granlom ve fibrozis nedeni ile portal hipertansiyon tablosu geliir. Buna bal olarak
zefagus venalarnda varis, varislerde de rptr meydana gelebilir. Bu olgularda zefagus varis
kanamas, en sk lm nedenini oluturur. Schistosoma mansoni'de sistemik tutulum fazladr,
omuriliin de olaya katlmas ile lokalize feller geliebilir.
AKCER TREMATODU
PARAGONIMUS WESTERMANI
Poliheteroksen zelliklidir.
i yengeler ile bular.
Metaserkaryalar ince barsak duvarn delerek transperitoneal yoldan diyafragmaya ular, plevral
kaviteyi geer, akcier parankimine ular.
Tberkloz, kronik bronit, broniektaziye benzer belirtiler Kronik ksrk, dispne ve hemoptizi.
Tan, balgamda yumurta grmesi ile konur.
NEMATODLAR (YUVARLAK SOLUCANLAR)

NTESTNAL NEMATODLAR
ASCARIS LUMBRICOIDES
nsanda erikin formu en byk olan intestinal nematoddur (15-35 cm).
Larva seyahatine bal klinik tablolar: Akcierdeki evriminde, alveolleri geerken inflamasyona
neden olur ve yksek ate ile birlikte astmatik solunum grlebilir (Loeffler sendromu).
Erikin forma ait belirtiler: Olgunlama srecinde tetrasiklin kullanlm ise leus, intestinal
perforasyon, apandisit ve tkanma ikteri. Az, burun ya da ansten dar kmas da olasdr.
Dkda safra ile boyanm, kenar girintili-kntl yumurta grlerek tannr.
Baka helmintler veya protozoonlar ile birlikteyse, ilk olarak askariyaz tedavi edilmelidir.
141
ENTEROBIUS VERMICULARIS
Dnyada en sk grlen helmint infeksiyonudur.
Dii ve erkek, kolona yerleir ve iftleir Dii, gece saatlerinde anal blge cildine yumurtalarn
brakr ve lr. Yumurtalarn iinde alt saatte larva geliir (bulatrcdr).
Otoinfeksiyonlara yol aar. Erikinler kolona (ekuma) g ederek mukozay penetre ederler ve
buraya tutunurlar. Erkek ve dii iftleir.
Tersil infeksiyon (retro-infeksiyon):
Kadn genital blgesi Tubal granlomlar, vulvar kantl lezyonlar, PID.
retra Enterik bakterileri mesaneye ulatrabilirler Kronik sistit.
Dkda yumurta saptanamaz. Selofan-bant yntemi kullanlr.
ANCYLOSTOMA DUODENALE, NECATOR AMERICANUS (KANCALI KURTLAR)

Klinik zellikler:
1. Cildin delinme dnemine bal olarak allerjik dermatit,
2. Alveolleri geerken pulmoner belirtiler (askariyazdaki gibi allerjik pnmoni),
3. ntestinal fazda bulant, kusma ve ishal ile birlikte kanama grlr. Her bir erikin, antikoaglan
sekrete ederek villus kapillerlerinden srekli kan emer. Sregen kanama nedeniyle hipokrom
mikrositer anemi (demir eksiklii) geliir. Bu kanama, parazit says ile orantl olmak zere
nemli dzeylere varabilir. Kronik infeksiyonlarda, daha ok ocuklarda davran bozukluu ve
mental-fiziksel retardasyon geliebilir. Ancylostoma duodenale daha ar bir tablo izer.
TRICHURIS TRICHIURA
Limon eklinde, safra ile boyanm yumurtas vardr.
Kam eklindedir. nce ba ksmlar ile kolon mukozasna gmlerek erikin forma geliir.
Rektuma kadar yaylm gerekleen ar olgularda prolapsus ani gzlenebilir.
NTESTNAL VE DOKU NEMATODLARI

STRONGYLOIDES STERCORALIS
nsan barsanda hastalk yapan en kk nematoddur.
Yumurta ince barsakta ald iin dkda larva grlebilir.
142
Taenia saginata, solium: Dkda yumurtas ve proglottidler grlr.

Hymenolepis nana: Dkda sadece yumurtas grlr, proglottid grlmez.
Strongyloides stercoralis: Yumurta barsakta alr, dkda larva grlr.
mmnite sorunu Disseminasyon Hiperinfeksiyon. Parazit dolama geerek organ

belirtilerine neden olur. Akcier (bronkospazm), karacier, kalp ve beyne yerleir. Tm
sekresyonlar infeksiyzdr, larva ierir.
TRICHINELLA SPIRALIS
HEM LARVA HEM ERKN

Taenia solium
Strongyloides stercoralis
Trichinella spiralis
143
TRNELLOZ
Adale iine yerleim
Vasklit
Psikoz, meningoensefalit
Tan Kas biyopsisi
DOKU NEMATODLARI
WUCHERERIA BANCROFTI (FLARYAZ)
Sivrisinekleri ile bulatrlr.
Larvalar lenfatiklere gelir Erikin Dii gece mikrofilaryalar dourur Gece periferik yaymas.
Lenf nodlarndaki erikin Kronik inflamasyon ve proliferasyon Elefantiyaz.
LOA LOA
Geyik sinei ile bula.
Erikinler cilt altnda dolarlar Calabar demi.
Deri altnda ve konjunktivada hareketli erikinlerin grlmesi tipiktir Mikrofilaryalar gndz
saatlerinde kana dklr le saatlerinde alnan periferik yayma ile tan konur.
%50-70 eozinofili vardr.
ONCHOCERCA VOLVULUS
Siyah renkli nehir sivrisinekleri ile bular.
Erikinler Granlomatz cilt lezyonlar geliir.
Mikrofilaryalar Keratir Nehir krl.
Tedavide erikinler iin DEK, mikrofilaryalara ise ivermektin etkilidir.
DRACUNCULUS MEDINENSIS
Kk su kabuklularnn yutulmas ile insanlara bular.
Diisi en uzun (1.2 mye kadar) nematoddur Lezyonlarn su ile temas etmesi halinde diilerden
salnan larvalar suya karr.
Cilt lezyonlarndan ubukla, olduka uzun erikin diiler karlr. Bu srada kopmalar halinde
anafilaksi geliebilir.
LARVA MIGRANS
Visseral larva migrans Toxocara canis (kpek dks ile bular), Toxocara cati (kediden bular).
Kutanz larva migrans Ancylostoma caninum (kpek) ve Ancylostoma brasiliense (kedi etkeni).
144

Mikrobiyoloji

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mikrobiyoloji

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DrTus.

BLM-1: TEMEL MKROBYOLOJ

138 Cda 60 dakikada otoklav sterilizasyonuna,

121 Cda 4.5 saatte otoklav sterilizasyonuna ve

ounlukla helikal ( sarmal) yapdadr

Fazlaca dz ( yaprak) blgeler ierir

TUSDATA BLMSEL TOPLANTI

KARYOTK VE PROKARYOTK MKROORGANZMALAR ARASINDAK YAPISAL FARKLAR

GRAM NEGATF BAKTERLER

BAKTER HCRESNN YAPISI

Gram pozitif bakterilerin hcre duvar:

TUSDATA BLMSEL TOPLANTI

Gram negatif bakterilerin hcre duvar: ki yapdan ibarettir.

PROTOPLAST, SFEROPLAST, L FORMU

TUSDATA BLMSEL TOPLANTI

ANT-KAPSL ANTKORLAR VE DALAK

TUSDATA BLMSEL TOPLANTI

DNA HBRDZASYONU TEKNKLER

DNA SENTEZNDE ROL ALAN BALICA ENZMLER VE ETKNLKLER

BAKTERLERDE PROTEN SENTEZ

BALANGI KOMPLEKSNN NLENMES

30S ribozoma balanarak tRNAnn akseptr (A)

TUSDATA BLMSEL TOPLANTI

Protektif antijen, dem faktr, letal faktr

Bakteriyofajlarca kodlanan bakteri toksinleri

Enterohemorajik Escherichia coli

BAKTERLER ARASI GENETK AKTARIM

TUSDATA BLMSEL TOPLANTI

F hcreden konjugasyon Alc da F olur

EKZOTOKSNLERN BAZI ZELLKLER

Adenilat siklaz toksini

G proteini aracl sinyal

RNA glikozidaz toksini

TUSDATA BLMSEL TOPLANTI

stafilokoklar, pnmokoklar, enterokoklar, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas

Vcut ss deiimleri: Atein >38 C veya <36 C olmas.

KURU HAVA: Cerrahi alet, cam, metal

Kuru Hava Sterilizasyonu: 170 C'da 1 saat.

TUSDATA BLMSEL TOPLANTI

b. Direkt olarak hcre duvar sentezini bozanlar: Vankomisin, teikoplanin.

ANTMKROBYALLERE KARI GELTRLEN BAKTERYEL DREN MEKANZMALARI

MKROORGANZMANIN DREN MEKANZMASI

* Hedef molekln deitirilmesi (yeni bir dihidrofolat redktaz sentezi)

TUSDATA BLMSEL TOPLANTI

BULA LE LGL EPDEMYOLOJK PULARI VE ETKENLER

GS nfeksiyonundan Sorumlu Patojen

Peynir yemi olmak

Hamburger/et/hayvansal rn yemi olmak

BAZI SIK GASTROENTERT ETKENLER VE YOL ATIKLARI KLNK TABLOLAR

Hastane ii ya da dnda edinilmi riner sistem infeksiyonlarnn en sk nedenidir. Hastane dnda

TUSDATA BLMSEL TOPLANTI

TUSDATA BLMSEL TOPLANTI

+4 C'da dahi remeleri nemlidir Buzdolab ekimleri.

NEDEN OLDUU KLNK TABLOLAR

OKSDAZ POZTF, KIVRIK, GRAM NEGATF BASLLER

Tipik kolera ana semptomlar unlardr:

TUSDATA BLMSEL TOPLANTI

En ok grlen flask paralizi tablosudur.

NORMALDE MUKUS NDE

HANETE URADIINDA MUKOZADA

Giriimsel olmayan tan teknikleri:

TUSDATA BLMSEL TOPLANTI

FAKLTATF ANAEROP, GRAM NEGATF BASLLER

olaylarnda, H alcs olarak kullanlr.

Bakteriyemi (septik artrit, osteomiyelit, selllit vb.)