ADİ VE TİCARİ

İŞLERDE FAİZ

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 1

 ANA BAġLIKLAR

 Faiz Kavramı ve Türleri

 Kanuni Faize İlişkin
Düzenlemeler
 Ticari İşlerde Faiz
 Kanuni Faiz Oranları

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 2

 FAĠZ KAVRAMI

 Faiz, para alacağının medeni

semeresidir.
 Faiz, çeĢitli açılardan tasnife tabi
tutulabilir:
* Anapara faizi - Temerrüt faizi
* Basit faiz – BileĢik faiz
* Akdi faiz – Kanuni faiz
* Adi faiz – Ticari faiz
11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 3
 FAĠZ KAVRAMI
FAİZİN
ÇEŞİTLİ
AÇILARDAN
TASNİFİ

Yürütüldüğü
Yapısına Kaynağına Hükümlerine
Esasa
Göre Göre Göre
Göre
Faiz Türleri Faiz Türleri Faiz Türleri
Faiz Türleri

Anapara Temerrüt Basit Bileşik Akdî Yasal Adî Ticarî

Faizi Faizi Faiz Faiz Faiz Faiz Faiz Faiz

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 4

 KANUNĠ FAĠZ

 Kanuni faiz, miktarı kanunla belirlenen anapara ve

temerrüt faizini ifade eder (TTK.m.1461/I).
 3095 sayılı Kanunda, “kanuni faiz” deyimi sadece
anapara faizini kapsayacak Ģekilde kullanılmıĢtır.
 Faize hükmedilebilmesi için "talep" gerekir, hakim
resen faize hükmedemez.
 Taraflar, gerek adi gerekse ticari iĢlerde,
uygulanacak faiz oranını belirlemekte serbesttir.

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 5

 KANUNĠ FAĠZE ĠLĠġKĠN DÜZENLEMELER

 818 sayılı Borçlar Kanunu

 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu
 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt
Faizine İlişkin Kanun
 Bütçe Kanunları (2003, 2004, 2005)
 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil
Usulü Hakkında Kanun
 Kat Mülkiyeti Kanunu
 İş Kanunu
 Sosyal Sigortalar Kanunu

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 6

 BORÇLAR KANUNUNDA FAĠZ
 m. 72 : Kanuni anapara faizi oranı % 5’tir.
 m. 103: Kanuni temerrüt faizi oranı % 5’tir.
 m. 104/son : GeçmiĢ günler faizinin
tediyesinde temerrüt sebebi ile faiz
yürütülemez.
 m. 113/II: Asıl alacak tahsil edilirken faiz
hakkı saklı tutulmamıĢsa artık faiz talep
edilemez.

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 7

 3095 SAYILI FAĠZ KANUNU

 m. 1 : Kanuni Faiz :
BK ve TTK’na göre faiz ödenmesi gereken
hallerde, miktarı sözleĢme ile tespit edilmemiĢse bu
ödeme, yıllık, Türkiye Cumhuriyet Merkez
Bankasının önceki yılın 31 Aralık günü kısa vadeli
kredi iĢlemlerinde uyguladığı reeskont oranı
üzerinden yapılır.
Söz konusu reeskont oranı, 30 Haziran günü
önceki yılın 31 Aralık günü uygulanan reeskont
oranından beĢ puan veya daha çok farklı ise, yılın
ikinci yarısında bu oran geçerli olur.

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 8

 KANUNĠ TEMERRÜT FAĠZĠ

 m.2 : Temerrüt Faizi :

Bir miktar paranın ödenmesinde temerrüde
düĢen borçlu, sözleĢme ile aksi
kararlaĢtırılmadıkça, geçmiĢ günler çin 1 inci
maddede belirlenen orana göre temerrüt faizi
ödemeye mecburdur.
Temerrüt faizi miktarının sözleĢmede
kararlaĢtırılmamıĢ olduğu hallerde, akdi faiz
miktarı yukarıdaki fıkralarda öngörülen miktarın
üstünde ise, temerrüt faizi, akdi faiz miktarından
az olamaz .

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 9

 BĠLEġĠK FAĠZ YASAĞI

m. 3 Mürekkep Faiz:
• Kanuni faiz ve temerrüt faizi
hesaplanırken mürekkep faiz yürütülemez.
• Bu konuya iliĢkin Türk Ticaret Kanunu
hükümleri saklıdır.

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 10

YABANCI PARA BORÇLARINDA KANUNĠ FAĠZ

 m. 4/a Yabancı Para Borçlarında Faiz :

SözleĢmede daha yüksek akdi veya
gecikme faizi kararlaĢtırılmadığı hallerde,
yabancı para borcunun faizinde Devlet
Bankalarının o yabancı para ile açılmıĢ bir
yıl vadeli mevduat hesabına ödediği en
yüksek faiz oranı uygulanır.

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 11

 BÜTÇE KANUNLARI
 4833 Sayılı 2003 Malî Yılı Bütçe Kanunu
m. 51 - t) Ġlgili kanununda düzenleme yapılıncaya kadar, 4.12.1984 tarihli ve 3095
sayılı Kanunun 1 inci maddesindeki kanuni faiz oranı, 1.4.2003 tarihinden itibaren
aylık % 2.5 olarak uygulanır. Ay kesirleri tama iblağ edilir.Taksitlendirilen veya
herhangi bir sebeple ödenmemiĢ kamulaĢtırma bedellerinde kamu alacakları için
öngörülen en yüksek faiz oranı uygulanır.

 5027 Sayılı 2004 Malî Yılı Bütçe Kanunu

m. 49 - o) Ġlgili kanununda düzenleme yapılıncaya kadar, 4.12.1984 tarihli ve 3095
sayılı Kanunun 1 inci maddesindeki kanuni faiz oranı, aylık % 1,25 olarak uygulanır.
Ay kesirleri tama iblağ edilir. Taksitlendirilen veya herhangi bir sebeple ödenmemiĢ
kamulaĢtırma bedellerinde kamu alacakları için öngörülen en yüksek faiz oranı
uygulanır.

 5277 Sayılı 2005 Malî Yılı Bütçe Kanunu

m. 37 - e) Ġlgili kanununda düzenleme yapılıncaya kadar, 4.12.1984 tarihli ve 3095
sayılı Kanunun 1 inci maddesindeki kanuni faiz oranı, aylık % 1 olarak uygulanır. Ay
kesirleri tama iblağ edilir.

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 12

 BÜTÇE KANUNLARINDAKĠ DÜZENLEMELERĠN
KANUNĠ FAĠZ ORANLARINA ETKĠSĠ
 Konu doktrinde tartıĢmalıdır.

 Bir görüĢe göre, Bütçe Yasasıyla getirilen bu düzenleme kamu borç

ve alacakları için getirilmiĢ bir düzenleme olup maddenin yorumunun
da buna göre yapılması ve % 15 lik yıllık faiz oranının kamu
iĢlemlerinde uygulanması, diğer özel hukuk iĢlemlerinde ise 3095
sayılı Kanun ile yapılmıĢ düzenlemeye bağlı kalınması gerekmektedir.

 Aksi fikre göre ise, sözü geçen Bütçe Yasası hükmünden bu sonuç
çıkartılamaz. Zira ilgili yasa maddesi "çeĢitli hükümler" üst baĢlığı
altında yine "Kısmen veya tamamen uygulanmayacak hükümler" alt
baĢlığında düzenlenmiĢ olup bu oranların sadece kamusal iĢlemlerde
uygulanacağında dair bir ibare yoktur ve bu hükmün aksi Ģekilde
yorumlanması hukuka uygun değildir.

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 13

 YARGITAY’IN GÖRÜġÜ
 Y. 12. HD. 17.06.2004 Tarih ve E.2004/12246 K.15887 sayılı
kararı:
“....Takip dayanağı Baro Hakem Kurulunun kararında
Avukatlık Ücretine hükmedildiğinden, bu alacağa karar
tarihinden itibaren 3095 Sayılı Yasa’nın 1. maddesinde
belirtilen Merkez Bankası’nın kısa vadeli iĢlemlerde
öngördüğü faiz oranlarının uygulanması gerekir. 4833
Sayılı 2003 yılı Mali Bütçe Kanunun 50/t maddesi
ile ve 5027 sayılı 2004 yılı Bütçe Kanunun 49/o
maddesindeki faiz oranları, genel bütçeye dahil
dairelerle Katma Bütçeli Dairelerin ilama bağlı
borçları için uygulanabileceğinden, somut olayda
tarafların sıfatları nazara alındığında sözü edilen Bütçe
Kanun’larındaki faiz oranlarının, olayda uygulama yeri
bulunmamaktadır.
11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 14
 YARGITAY’IN GÖRÜġÜ
 Y. 11. HD. 28.10.2004 Tarih, E.2003/13850 K.2004/10500 sayılı
kararı:
“31.03.2003 tarihli 4833 sayılı Bütçe Kanunu’nun
51/t maddesi gereğince 01.04.2003 tarihinden
itibaren aylık % 2,5 olarak uygulanacak faizin,
Bütçe Kanunu’nu ilgilendiren ilişkiler
hakkında uygulanacak olması nedeniyle
T.T.K.’nun 3.maddesinde düzenlenen ticari
işlerde 3095 sayılı yasa hükümlerinin
uygulanmasında usule aykırı
bulunmamasına göre davalı vekilinin diğer
temyiz itirazlarının reddi gerekmiĢtir.”

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 15

 YARGITAY’IN GÖRÜġÜ
 Y. HGK. Tarih: 01.12.2004 E.2004/12-667 K.2004/1628
“ Tarafların karĢılıklı iddia ve savunmalarına, •dosyadaki
tutanak ve kanıtlara, Merci kararında açıklanan gerektirici
nedenlere, delillerin değerlendirilmesinde bir isabetsizlik
bulunmamasına ve özellikle, 4833 Sayılı 2003 Mali Yılı Bütçe
Kanununun 51/t maddesinde yer alan “Ġlgili kanununda
düzenleme yapılıncaya kadar, 4.12.1984 tarihli ve 3095
sayılı Kanunun 1 inci maddesindeki kanuni faiz oranı,
1.4.2003 tarihinden itibaren aylık %2.5 olarak uygulanır...”
hükmünün, sadece genel bütçeye dahil daire katma
bütçeli idarelerin ilama bağlanmış borçlarıyla sınırlı
bir düzenleme getirmiş, bu nitelikte olmayan
borçların kapsam dışında tutulmuş, Kanunun
gerekçesinde de bu yönün açıkça belirtilmiş
olmasına; somut olayda, icra takibine konu edilen,
boĢanma ilamındaki tazminat borcunun anılan Kanun
kapsamı dıĢında kaldığının da açık bulunmasına göre,
direnme kararı usul ve yasaya uygun olup, onanmalıdır”.
11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 16
 5319 SAYILI KANUN

 23.03.2005 Tarihinde TBMM tarafından kabul edilen ve

CumhurbaĢkanı tarafından 35.maddesi hükmü nedeniyle
veto edilen “Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde
Kararnamelerde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Kanun”un 14.
maddesi hükmüyle 3095 sayılı Kanunun 1. maddesi
değiĢtirilmektedir:
“Madde 1.- Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanununa
göre faiz ödenmesi gereken hallerde, miktarı sözleĢme ile
tespit edilmemiĢse bu ödeme yıllık yüzde 12 oranı
üzerinden yapılır.
Bakanlar Kurulu, bu oranı aylık olarak belirlemeye,
yüzde onuna kadar indirmeye veya bir katına kadar
artırmaya yetkilidir.”
11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 17
 TĠCARĠ ĠġLERDE FAĠZ-1

 Ticari işlerde, taraflar arasında

öngörülmemiş olsa bile faize hak
kazanılır (TTK. m.22).

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 18

 TĠCARĠ ĠġLERDE FAĠZ-2

 Cari hesap ve ticari ödünçlerde

bileşik faiz yürütülmesi
mümkündür (TTK.m.8/II).

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 19

 TĠCARĠ ĠġLERDE FAĠZ-3

 TCMB kısa vadeli avans faizi

oranının yüksek olması halinde,
alacaklı isterse yasal faiz oranı
yerine avans oranı üzerinden faiz
yürütülmesini talep edebilir (3095
s.Kan.m.2/II).

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 20

 TĠCARĠ ĠġLERDE KANUNĠ FAĠZ
 Ticari iĢlerde kanuni faiz oranı, reeskont
oranına göre belirlenir. Ancak, alacaklının
talebi halinde TCMB avans faizi oranı
üzerinden kanuni faiz uygulanması da
mümkündür. Bunun için;
1. UyuĢmazlık konusu iĢin ticari iĢ niteliği
taĢıması gerekir.
2. Alacaklının açık bir Ģekilde avans faizi
uygulanmasını talep etmesi gerekir.

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 21

 TĠCARĠ ĠġLERDE KANUNĠ FAĠZ

* Oran gösterilmeksizin “ticari faiz”

talebi, yasal faizi (reeskont faizini)
ifade eder. Avans oranı yazılarak
ticari faiz talep edilmiĢse, avans
faizi uygulanmalıdır (Y.11. HD. Tarih
:08.11.2004, E. 2004/1483
K.2004/10899).

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 22

 TĠCARĠ ĠġLERDE KANUNĠ FAĠZ

* Ticari iĢlerde avans faizi

uygulanabilmesi için, açıkça avans
faizi veya en yüksek ticari faiz
Ģeklinde talepte bulunulması gerekir
(Y. 11. HD. Tarih 25.11.2004
E.2004/2136 K.2004/11466).

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 23

 TĠCARĠ FAĠZE ĠLĠġKĠN
DÜZENLEMELER
 TTK.m.8 : Ticari iĢlerde faiz miktarı serbestçe tayin olunabilir.
Üç aydan aĢağı olmamak üzere faizin anaparaya eklenerek birlikte
tekrar faiz yürütülmesi Ģartı, yalnız cari hesaplarla borçlu bakımından ticari
iĢ mahiyetini haiz olan karz akitlerinde geçerlidir.

 TTK.m.9 : Ticari iĢlerde faiz miktarı hakkında BK.m.72 hükmü geçerlidir.

Faizin iĢlemeye baĢladığı tarihte ödeme yerinde benzer iĢlemler için daha
yüksek bir faiz ödenmekte ise bu faiz miktarı esas tutulur.
Ticari iĢlerde temerrüt faizi yıllık %10’dur.

 3095 s. Kanun m.2/II : Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının önceki

yılın 31 Aralık günü kısa vadeli avanslar için uyguladığı faiz oranı, yukarıda
açıklanan miktardan fazla ise, arada sözleĢme olmasa bile ticari iĢlerde
temerrüt faizi bu oran üzerinden istenebilir. Söz konusu avans faiz oranı, 30
Haziran günü önceki yılın 31 Aralık günü uygulanan avans faiz oranından
beĢ puan veya daha çok farklı ise yılın ikinci yarısında bu oran geçerli olur.

11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 24

 3095 SAYILI KANUNA GÖRE
UYGULANACAK
KANUNİ FAİZ ORANLARI

YÜRÜRLÜK TİCARİ İŞLERDE

ADİ İŞLERDE
TARİHİ (TALEP HALİNDE)
19.12.1984 30 REESKONT ORANI
01.01.1998 50 REESKONT ORANI
01.01.2000 60 70
01.07.2002 55 64
01.07.2003 50 57
01.01.2004 43 48
01.07.2004 38 42
01.07.2005 32 35
11.07.2013 Dr. Ġbrahim ARSLAN 25