TĠCARĠ ĠġLETME KAVRAMI

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 1

 KAVRAM

 Ticaret hukukunun
düzenlenmesinde esas alınan
temel kavram ticari işletmedir.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 2

 KAVRAM

İŞLETME

Küçük ve Mikro
Büyük Ölçekli Orta Ölçekli Ölçekli
İşletmeler İşletmeler İşletmeler
(Ticari İşletme) (Ticari İşletme) (Esnaf ve Sanatkâr
İşletmesi)

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 3

 KAVRAM
Otel
Bakkal Özel
Dükkânı Okul

Simit
Yurt
Tezgâhı
İŞLETME
Lokanta Fabrika

TaĢımacılık Market
Eczane

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 4

 KAVRAM

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 5

 KAVRAM
 Ticaret hukukuna ilişkin bir çok
kavram, ticari işletmeye dayalı
olarak açıklanır.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 6

 KAVRAM
 Örneğin, tacir tanımlanırken, “bir
ticari işletmeyi kısmen de olsa kendi
adına işleten kişi”den bahsedilir
(TTK.m.14).

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 7

 KAVRAM
 Aynı şekilde, kollektif ve komandit
şirketler, bir ticari işletme işletmek
amacıyla kurulabilirler
(TTK.m.153; m.243).

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 8

 TANIMI
 Türk Ticaret Kanunu’nda ticari
işletmenin tanımı yapılmamış,
bunun yerine hangi işletmelerin
ticari işletme olarak kabul
edileceği belirtilmiştir
(TTK.m.11-13).

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 9

 TANIMI (TTK m. 11)

 TTK.m.11’e göre, Ticarethane

“ticarethane
veya fabrika
yahut ticari
şekilde işletilen TĠCARĠ
diğer ĠġLETME
Ticari

müesseseler, Fabrika
ġekilde
ĠĢletilen
ticari işletme Diğer
Müesseseler
sayılır”.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 10

 TANIMI (TST m. 14)
 Ticaret Siciliği Tüzüğü’nün
14.maddesine göre, “bir gelir
sağlamayı hedef tutmayan veya
devamlı olmayan faaliyetlerle Türk
Ticaret Kanununun 17. maddesinde
tarif edilen esnaf faaliyeti sınırlarını
aşmayan faaliyetler ticari işletme
sayılamaz”.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 11

 ÖZELLĠKLERĠ

 Ticari iĢletmelerin 4 özelliği bulunur.

– Ticari işletmeler, gelir sağlama amacıyla
kurulan işletmelerdir.
– Ticari işletmeler, devamlı şekilde faaliyette
bulunan işletmelerdir.
– Ticari işletmeler, diğer işletmelerden bağımsız
şekilde işletilen işletmelerdir.
– Ticari işletmeler, esnaf işletmelerinden daha
büyük ölçekli işletmelerdir.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 12

 TĠCARĠ ĠġLETMENĠN UNSURLARI

 Bu özelliklerini dikkate alarak ticari

işletmenin tanımı şu şekilde
yapılabilir: “Ticari işletme, nakdi
sermayeye dayalı olarak sürekli ve
bağımsız şekilde iktisadi faaliyette
bulunan ve bu faaliyet sonucunda
esnaf işletmelerinin üzerinde bir iş
hacmine sahip olan işletmedir”.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 13

 TĠCARĠ ĠġLETMENĠN UNSURLARI

 Ticari işletme kavramının dört unsura

sahip olduğu kabul edilir:
–Gelir Sağlama Amacı
–Süreklilik
–Bağımsızlık
–Esnaf Faaliyeti Sınırlarını Aşma

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 14

 GELİR SAĞLAMA AMACI

 Ticari işletmeler, iktisadi bir amaç

için kurulurlar.
 Hayır veya yardım amacıyla
kurulan işletmeler, ticari işletme
sayılmazlar.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 15

 GELİR SAĞLAMA AMACI

 Gelir sağlama amacını taşımakla

birlikte, işletmenin gelir elde
edememesi veya zarar etmesi,
ticari işletme niteliğini ortadan
kaldırmaz.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 16

 GELİR SAĞLAMA AMACI

 Ticari işletmenin kâr elde etmek

yerine üyelerine ekonomik
menfaat sağlamak amacını
taşıması da mümkündür. Örn.
Tüketim kooperatifleri

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 17

 SÜREKLİLİK
 Ticari işletme faaliyeti, sürekli şekilde
yürütülen faaliyetlerden oluşmalıdır.
 Bir sefere mahsus veya tesadüfen
ortaya çıkan bir fırsattan yararlanmak
için yapılan faaliyetler, gelir sağlamayı
amaçlasa bile, bir ticari işletmenin
varlığını göstermezler. Örneğin, bir
kişinin elindeki konser biletini yüksek
fiyatla satarak gelir elde etmesi.
11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 18
 SÜREKLİLİK

 Süreklilik unsuru bakımından önemli

olan husus, faaliyetin devamlı bir
şekilde yürütülmesidir.
 İşletmenin belirli dönemlerde
faaliyetine ara vermesi, ticari işletme
niteliğinin kazanılmasını önlemez.
Örn. Mevsimlik işler

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 19

 BAĞIMSIZLIK
 Ticari işletme faaliyetinin başka birim ve
işletmelerden bağımsız şekilde yürütülmesi
gerekir.
 Bir işletme, başka bir işletmenin irade ve
işlemine bağlı olmaksızın işlemlerde
bulunabildiği takdirde, ticari işletme olarak
kabul edilir.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 20

 BAĞIMSIZLIK

 Üçüncü kişilerle işlemde bulunmayan veya

müşterilerden gelen talebi karşılama
yetkisi olmayan depo, üretim veya dağıtım
merkezleri ile atölyeler, bağımsız
olmadıkları için ayrı bir ticari işletme olarak
kabul edilmezler.
 Bunlar, ticari işletmenin bir bölümünü
oluştururlar.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 21

 BAĞIMSIZLIK

 Bir işletmeye ait ürünleri satmak üzere

kurulan bayiler, belirli bir firmanın
ürünlerini tamir etmek üzere açılan yetkili
servisler, telefon faturalarını tahsil etmek
üzere açılan Telekom merkezleri, seyahat
veya sigorta acenteleri, ticari işletme
niteliği taşırlar.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 22

 ESNAF SINIRLARINI AŞMA
 Bir iktisadi faaliyet, iş hacmi itibarıyla
esnaf işletmesinin sınırlarını aştığı
takdirde ticari işletme olarak
nitelendirilir.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 23

 ESNAF SINIRLARINI AŞMA
(ESNAFIN TANIMI)

 TTK.m.17’ye göre, “ister gezici olsunlar,

ister bir dükkanda veya bir sokağın
muayyen yerlerinde sabit bulunsunlar,
iktisadi faaliyeti nakdi sermayesinden
ziyade bedeni çalışmasına dayanan ve
kazancı ancak geçimini sağlamaya yetecek
derecede az olan sanat ve ticaret
sahipleri” esnaf niteliği taşır.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 24

 ESNAF SINIRLARINI AŞMA

 Buna göre, esnaf

işletmelerinin iki özelliği
vardır:
– İktisadi faaliyetin nakdi
sermayeden çok bedeni
çalışmaya dayanması
– Kazancın ancak
geçimini sağlamaya
yetecek derecede az
olması

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 25

 TACİR ve ESNAF !!!

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 26

 ESNAF LİMİTLERİ
BĠLANÇO ESASINA GÖRE DEFTER TUTMA HADLERĠ (V.U.K. m.177)

FAALİYET 2006 YILI 2007 YILI 2008 YILI

YILLIK MAL
ALIŞLARI TOPLAMI 96.000.- YTL 100.000.-YTL 107.000.-YTL

YILLIK MAL
SATIŞLARI TOPLAMI 130.000.- YTL 140.000.-YTL 150.000.-YTL

HİZMET G.SAFİ
HASILAT 52.000.- YTL 56.000.-YTL 60.000.-YTL

1.VE 2. BİRLİKTE
YAPILMASI
HALİNDE 96.000.- YTL 100.000.-YTL 107.000.-YTL
11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 27
 ESNAF LİMİTLERİ
 NOT :
 Tabloda belirtilen rakamların altında
kalanlar işletme hesabına göre defter
tutar. İsteyen mükellefler bu miktarlara
bağlı kalmaksızın bilanço esasına göre
defter tutabilirler.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 28

 ESNAF LİMİTLERİ
 NOT :
 II.Sınıfa dahil tüccarların, bir hesap
döneminin iş hacmi V.U.K. 177'nci
maddede yazılı hadlerden % 20'yi aşan
bir nispette fazla olursa veya arka arkaya
2 dönemin iş hacmi v.U.K. 177'nci
maddede yazılı hadlere nazaran % 20'ye
kadar bir fazlalık gösterirse şartların
tahakkukunu takip eden hesap
döneminden başlayarak I'nci sınıfa
geçerler.
11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 29
TTK’na GÖRE TĠCARĠ ĠġLETME TÜRLERĠ

 Türk Ticaret Kanunu, ticari işletmeleri üç

gruba ayırmaktadır:
– Ticarethane
– Fabrika
– Ticari Şekilde İşletilen Diğer Müesseseler

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 30

 TİCARETHANE (TTK m 12/I)
TTK.m.12/I gereğince, aşağıdaki işleri yapmak
üzere kurulan işletmeler, ticarethane niteliği
taşırlar.
 Menkul malların satılmak veya kiraya verilmek
üzere tedariki ve bunların aynen veya başka
bir şekle sokularak satılması yahut kiraya
verilmesi;
 Kıymetli evrakın satılmak üzere tedariki ve
bunların satılması;
 Her çeşit imal veya inşa;
 Madencilik;
 Matbaacılık, gazetecilik ve kitapçılık, yayın, ilan
ve istihbarat;

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 31

 TİCARETHANE (TTK m 12/I)
TTK.m.12/I gereğince, aşağıdaki işleri yapmak
üzere kurulan işletmeler, ticarethane niteliği
taşırlar.

 Tiyatro, sinema, otel, han ve lokanta gibi

umumi mahaller, hususi mektep (özel okul) ve
hastane ve açık satış yerlerinin işletilmesi;
 Umumi mağazalar ve sair depo ve ambarların
işletilmesi;
 Borsa ve kambiyo işleri, sarraflık, bankacılık;
 İçtimai (sosyal) sigortalar hariç olmak üzere
sigortacılık;

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 32

 TİCARETHANE (TTK m 12/I)
TTK.m.12/I gereğince, aşağıdaki işleri yapmak
üzere kurulan işletmeler, ticarethane niteliği
taşırlar.

 Kara, deniz ve havada, nehir ve göllerde yolcu

ve eşya taşımak;
 Su, gaz ve elektrik dağıtma, telefon ve radyo
ile haberleşme ve yayın;
 Acentelik, tellallık, komisyonculuk ve sair
bütün tavassut (aracılık) işleri.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 33

 FABRİKA (TTK m. 12/II)

 TTK.m.12/II gereğince,
“fabrikacılık, hammadde veya diğer malların
makine ve benzeri teknik araçlar
kullanılarak işlenmesi, bunlardan yeni ve
değerli ürünler meydana getirilmesidir”.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 34

 FABRİKA (TTK m. 12/II)

 Bu kapsamda, her türlü konuya ilişkin

fabrikacılık faaliyeti, ticari işletme faaliyeti
olarak nitelendirilir.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 35

 FABRİKA (TTK m. 12/II)

 Fabrikalar, büyük işletmeler olabileceği

gibi, küçük işletme şeklinde de
kurulabilirler. Örneğin, geniş bir alan
üzerinde otomobil üreten bir işletmenin
yanı sıra, bir su değirmeni aracılığıyla un
imal eden bir işletme ya da apartman
altındaki atölyesinde hazır giyim eşyası
üreten bir işletme de fabrika niteliğine
sahiptir.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 36

 TİCARİ ŞEKİLDE İŞLETİLEN DİĞER
MÜESSESELER (TTK m. 13)
 TTK.m.13’e göre, aşağıdaki işleri görmek üzere
açılan bir müessesenin işlerinin hacim ve
ehemmiyeti, ticari muhasebeyi gerektirdiği ve
ona ticari veya sınai bir müessese şekil ve
mahiyetini verdiği takdirde bu müessese de ticari
işletme sayılır:
– Bir toprak sahibinin veya çiftçinin, mahsullerini olduğu
gibi veya zirai sanatı dolayısıyla bir tezgahta şeklini
değiştirerek satması;
– Esnaf veya güzel sanatlar erbabından birinin gerek
bizzat gerek işçi çalıştırarak veya makine kullanarak
eserler vücuda getirmesi ve bu eserleri satması.

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 37

 TİCARİ ŞEKİLDE İŞLETİLEN DİĞER
MÜESSESELER (TTK m. 13)

TĠCARĠ ġEKĠLDE ĠġLETĠLEN

DĠĞER MÜESSESELER
(TTK m. 13)

Bazı
Bazı
Esnaf İşletmeleri
Çiftlik İşletmeleri

11.07.2013 Dr. İbrahim ARSLAN 38