19 Yy Batililasma Etkisiyle Osmanli Sarayina Giren Mobilyanin Gelisimi Dolmabahce Sarayi Ornegi in 19 TH Century The Furniture Changing Libre

T.C.
KOCAEL NVERSTES * SOSYAL BLMLER ENSTTS
19.YY BATILILAMA ETKSYLE OSMANLI SARAYINA

GREN MOBLYANIN GELM: DOLMABAHE SARAYI
RNE
YKSEK LSANS TEZ
ZGR ALGAN
ANABLM DALI: MMARLIK
KOCAEL - 2006
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
T.C.

RNE
YKSEK LSANS TEZ
ZGR ALGAN
ANABLM DALI
: MMARLIK
PRORAMI
: MMARLIK
TEZ DANIMAN
: YRD.DO.DR. DENZ DEMRARSLAN
KOCAEL - 2006
T.C.

RNE
YKSEK LSANS TEZ
Tezi Hazrlayan
: ZGR ALGAN
Tezin Kabul Edildii Enstit Ynetim Kurulu Tarihi ve No: 12/07/2006 2006/13
Yrd.Do.Dr. Deniz
DEMRARSLAN
Yrd.Do.Dr. Sleyman
KIRIMTAYIF
KOCAEL - 2006
Yrd.Do.Dr. Tahsin
CANBULAT
SUNU
Trk toplumunda yaam alkanlklar ve toplum kltr unsurlar evresinde
gelien mobilya, 19.yy Osmanl-Trk yaamnda mobilya kullanm, Tanzimat
fermanyla balayan batllamann Osmanl saraylarndaki mobilyalara yansmas
zellikle Dolmabahe Saray incelenmitir.
Dolmabahe Sarayna giren mobilyalarn bilgilerin gelecek nesillere
aktarlmas iin tez konusu olarak belirlenerek saray ierisinde incelemeler yaplm.
Fotoraf, video v.b. dijital ortama aktarlmtr.
Bu almann seilmesi, yrtlmesi ve ynlendirilmesinde katklar olan
danmanm Yrd.Do.Dr. Deniz DEMRARSLANa, aratrmann srecinde
yardmlarndan dolay Milli Saraylar Daire Bakanl Dolmabahe Saray mobilya
seksitonu Yaar YILMAZa,
Milli Saraylar Marangozhanesi alanlarna ve
alma sresince desteklerini esirgemeyen, anlay ve tevikleri iin aileme teekkr

ederim.
Yeni aratrma alanlarnda yararl olmas dileiyle
zmit, Mays 2006
Mimar zgr ALGAN
II
NDEKLER
SUNU
II
NDEKLER
III
ZET
VI
ABSTRACT
VII
KISALTMALAR
VIII
RESM LSTES
IX
EKL LSTES
XI
TABLO LSTES
XI
1. GR
1.1. Aratrmann Amac ve Kapsam
1.2. Materyal ve Yntem
2. MOBLYA KAVRAMI
2.1. Trklerde Mobilya Kullanm Alkanl
2.2. 19.Yy Batllama Etkisiyle Osmanlda Mobilya Kullanm Alkanlnn

Deimesi
3. 19.
YY
OSMANLI
7
SARAY
MOBLYASININ
RDELENMES;
DOLMABAHE SARAYI
12
3.1. Dolmabahe Saraynn Genel Mekan zellikleri
12
3.1.1. Hazine- Hassa Dairesi
18
3.1.2. Mefruat Dairesi
18
3.1.3. Ana Yap
19
3.1.3.1.Mabeyn-i Hmayun
20
3.1.3.2.Muayede Salonu
24
3.1.3.3.Harem-i Hmayun
25
3.1.4. Veliaht Dairesi
26
3.1.5. Matbah-I Amire
26
3.1.6. Hareket Kkleri
26
3.1.7. Musahiban Dairesi
27
3.1.8. Bendegan Ve Agavat Daireleri
27
3.1.9. Baltaclar Dairesi
27
III
3.2. Padiahlarn Marangozluu, Tamirhane-i Hmayun
27
3.3. Dolmabahe Saraynn Mobilyalar
32
3.3.1. Osmanl Ve Trk slubundaki Mobilyalar
33
3.3.2. Barok slubundaki Mobilyalar
35
3.3.3. Regence slubundaki Mobilyalar
36
3.3.4. XV.Louis slubundaki Mobilyalar
37
3.3.5. Rokoko slubundaki Mobilyalar
40
3.3.6. XVI. Louis slubundaki Mobilyalar
43
3.3.7. Neo klasik slubundaki Mobilyalar
44
3.3.8. Uzakdou slubundaki Mobilyalar
46
3.3.9. Oryantalist slubundaki Mobilyalar
47
3.3.10. Art Nouveou slubundaki Mobilyalar
52
4. DOLMABAHE
SARAYINDAK
MOBLYALARDA
KULLANILAN
MALZEME VE YAPIM YNTEMLER
65
4.1. Malzeme eitleri
65
4.1.1. Ahap
65
4.1.2. Boya ve Cila
67
4.1.2.1. Gomalak Cila
67
4.1.3. Metal
69
4.1.4. Deme
72
4.1.4.1.Mobilya Demecilii
4.1.5. Talar
4.2. Dolmabahe Sarayndaki Mobilyalarn Ssleme Teknikleri
75
77
80
4.2.1. Marketri
80
4.2.2. Kakma
87
4.2.2.1.Gm Kakma
87
4.2.2.2.Aa Kakma
87
4.2.2.2.1. Masif kakma
88
4.2.2.2.2. Kaplama kakma
89
4.2.2.3.Sedef, Fildii Kakma Uygulamas
92
4.2.3. Filato
92
4.2.4. Altn Varak
93
4.2.4.1.Altn Varakl Objenin Bakm Ve Temizlenmesi
95
IV
4.2.5. Lake
96
4.2.6. Oyma
97
4.2.6.1.Alak yzey oyma
97
4.2.6.2.Yksek yzey oyma
98
5. Dolmabahe Sarayndaki Somaki Oda, Eli Kabul Odas ve Selamlk Binek

Salonundaki mobilya rnekleri
100
6. SONU
106
7. KAYNAKA
108
ZGEM
19.YY
BATILILAMA
ETKSYLE OSMANLI
SARAYINA

RNE
ZET
lkemizde i mekn tasarmyla ilgili yaplm bulunan yksek lisans tez
almalar incelendiinde genellikle; insan-mekn ilikisi, insan-mekn ilikisinde
kltr, psikoloji, sosyoloji faktrlerinin etkileri, konfor- esneklik, estetik, beeni
boyutu, mekn tasarmnda alg faktr, mekn trleri ve eylemleri mekn donat
elemanlar ve zelliklede mobilya konusunun irdelendii grlmektedir. Ancak
mobilya ile ilgili yaplan bilimsel almalarn ise konuyu arlkl olarak mobilya
tasarm tarihi asndan irdelendii; mobilya yapm malzemelerinin fiziksel, kimyasal
ve biyolojik artlara kar donanm gibi almalarn azl dikkati ekmektedir. te
yandan lkemizde mobilya kullanm alkanl ile Trk toplumunda mobilya kltr
konularnda yaplan bilimsel aratrmalarda yok denecek kadar azdr. Bu almada
bir yandan Trk toplumunda yaam alkanlklar ve toplum kltr unsurlar
evresinde gelien mobilya kavram detayl bir ekilde irdelenerek, zellikle 19.yy
Osmanl-Trk yaamnda mobilya kullanm, mobilya tasarm ve yapm Osmanl
saraylar kapsam ierisinde ele alnarak; Dolmabahe saray rneinde incelenmitir.
VI
SUMMARY
n our country when the studies of thesis in bachelars degree abaut the
domestc place are examined, it is seen that humanbeings- place relationship, its
effect on culture, psychology, sociology, comfort- elasticity, aesthrtic sense,
perception in place design, types of places and its elements especi ally on furniture.
However, when the scientific studies abaut the history of furniture are examinrd it is
paid attentin of mechaical, physial and biological conditions on the productin
materials of furniture, on the other hand in our country the hobit ofusing furniture
and the scientifi researches on the culture of furniture in Turkish society are not
equgh. In this research, on one hand, the life hobits in Turkish society and the
concept of furniture which develops with the elements, of the culture of society are
exam.ned in detail Especially in the 19 th century the life of ottomans and Turks the
usage of furniture design and production of furniture were dealt with araund the
otoman Raloces The concep furniture was examined in the example of the palace of
Dolmabahe.
VII
KISALTMALAR
TBMM
Trkiye Byk Millet Meclisi
MS.
Milli Saraylar
No.
Numara
S.
Sayfa
a.g.k
Ad geen kitap
a.g.m
Ad geen makale
M.E.B.Milli Eitim Basmevi

Yy
Yzyl
Yay.
Yayn
T.T.K.
Trk Tarih Kurumu
VIII
FOTORAF LSTES
Resim 1:
Topkap Saray
Resim 2:
Minderli, Namaz ve Ders Odas
13
Resim 3:
Hazine-i Hassa Dairesi
17
Resim 4:
Mefruat Dairesi
18
Resim 5:
Kk Binek Salonu
20
Resim 6:
Muayede Salonu
23
Resim 7:
Muayede Salonunda Bulunan Koltuk
24
Resim 8:
Tamirhane-i Hmayun
27
Resim 9:
Dolmabahe Saray Beyaz Oda
33
Resim 10:
91 Numaral Oda
33
Resim 11:
Dolmabahe Saray Valide Sultan Yatak Odas
35
Resim 12:
Medhal Salonundaki masa
36
Resim 13:
Eli Kabul Odas
38
Resim 14:
Krmz Oda
39
Resim 15:
Dolmabahe Saray Somaki Oda
41
Resim 16:
Binek Salonu Mobilyalar
43
Resim 17:
Dedikodu Koltuu
44
Resim 18:
Mzik Odas
45
Resim 19:
Dolmabahe Saray 121 Nolu Oda
48
Resim 20:
Dolmabahe Saray
49
Resim 21:
Dolmabahe Saray Pembe Salon
50
Resim 22:
Dolmabahe Saray Harem Koridoru
53
Resim 23:
Dolmabahe Saray Somaki Odada Bulunan Yuvarlak Sehpa
54
Resim 24:
Somaki Oda bulunan mermer sehpa
55
Resim 25:
Dolmabahe Saray Ktphane
55
Resim 26:
Dolmabahe Saray 159 Nolu odada Bulunan Lavmana
56
Resim 27:
168 Nolu odalarda bulunana Lavmana
57
Resim 28:
Eli Kabul Odasnda Bulunan III. Napolonun Hediye Ettii Sehpa58
IX
Resim 29:
Dolmabahe Saray Eli Kabul Odas
59
Resim 30:
Zlvecheyn Salonu
59
Resim 31:
Zlvecheyn Salonu
60
Resim 32:
Zlvecheyn Salonu
60
Resim 33:
Dolmabahe Saray Harem Koridoru
61
Resim 34:
Harem Koridoru
61
Resim 35:
Atatrkn alma Odas
62
Resim 36:
Pembe Salon
63
Resim 37:
Caml Kk
64
Resim 38:
Ahap masa
65
Resim 39:
Mavi Salonda Bulunan Koltuun Konstrksiyonu
66
Resim 40:
Ahap masa
67
Resim 41:
Dolmabahe Saraynda Bulunan Mobilyalarda Metal rnekleri
70
Resim 42:
Dolmabahe Saray 49 Numaral Odada Bulunan Mangal
70
Resim 43:
Valide Sultan Yatak Odas
71
Resim 44:
Veliaht Dairesindeki Dolapta Kullanlan Metal Tel
71
Resim 45:
Dolmabahe Saray in Hereke de retilen Kuma rnekleri
74
Resim 46:
Dolmabahe Saray Kullanlan Bat Tarzda Mobilya
74
Resim 47:
Dolmabahe Saray Krmz Oda
75
Resim 48:
Konsol zeri Mermer Tabla
78
Resim 49:
Krmz Odadaki Orta Masann Mermer Olan st Tablas
78
Resim 50:
Dolmabahe Saraynda Kullanlan Mermer Sehpa
79
Resim 51:
Dolmabahe Saray Mermer Tablal Sehpa
79
Resim 52:
Sarayn 63 Nolu Valide Sultan Yatak Odas
85
Resim 53:
Dolmabahe Saray 63 Nolu Valide Sultan Yatak Odas'nda bulunan
mcevher dolab
86
Resim 54:
Mcevher Dolabnn Detay
86
Resim 55:
Sedef Kakmal Bfe
87
Resim 56:
Dolmabahe Saraynda kullanlm olan filato rnei
93
Resim 57:
Dolmabahe Saray Mavi Salonda Bulunan Orta Masa
95
Resim 58:
Dolmabahe Saray Sakal- erif Odas Bulunan Oyma Mobilya 98
EKL LSTES
ekil 1 :
Dolmabahe Saraynn Yoldan Ayrlan Duvarn Grn
12
ekil 2:
Dolmabahe Saray Plan
17
ekil 3:
Yzey Oyma in Gerekli Olan Gere ve Aralar
98
TABLO LSTES
Tablo 1:
Sulta Abdlhamidin elinden kt aa eserlerin listesi
29
Tablo 2:
Marangozhane-i Hmayunda imal edilen baz eyalar
30
BLM 1
1 GR
lkemizde gebe hayatndan yerleik dzene geiin yakn olmas i mekan
ve mobilya kltrmzn batllama dnemine dein dar kapsaml ve az eitlilikte
kalmasna etkili olmutur. Gebe hayatnda adrlar btn ilevlere olanak
salayacak ekilde dzenlenmitir. adr iinde eyalar bir yerden bir yere kolaylkla
tanabilir nitelikte ve az saydadr. Mobilya olarak ise eyalarn konulduu sandktan
baka bir ey kullanlmamtr. Yava yava gebelikten yerleik dzene geilmi
fakat gebe hayatnn alkanlklar yeni dzenin biimlenmesinde etkili olmutur.
Geleneksel mimaride mekanlar yine ok ileve imkan veren ve deiebilen
zelliklerdedir. Mobilya ise yine ok azdr. Mekan iinde sabit oturma (sedir), sabit
dolap ve raflar bulunmakta masa ve yatak grevi gren gibi dier mobilyalar ise
gerektiinde kaldrp tekrar konabilen hareketli eyalardr. Gebe hayatnda
kullanlan hareketli, ok amal mekan anlay uzun sre devam etmitir. Ancak
Osmanllarn son zamannda ve Cumhuriyet dnemi sonrasnda yurt dndan
getirilen mobilyalarla eitlilik olumaya balamtr. Zaman iinde yurtdndan
getirilen ve daha sonra da lkemizde retilen yabanc kaynakl mobilya ve mobilya
anlay hkim olmutur. Yine de lkemize zgn, bir mobilya kullanm ve tasarm
anlay uzun sre eitli nedenlerle ok etkin olamam, gelimemi ve
eitlenememitir.
Son yllarda tm dnyada olduu gibi lkemizde i mimarln nemli bir
tasarm dal haline gelmesi gerek mekn gerekse mobilya konusunda ok hzl
gelime ve deiime neden olmutur. Gnmzde farkl gelir ve kltr gruplar ile
eitli kullanmlara ynelik retilen mobilyalarn tasarm ve retim sreleri birok
bilimsel aratrmaya konu olmutur.
Mobilya tasarm ve mobilya retim teknikleri zerindeki etkilerinin de
tesinde bu konuda tarihi eser nitelii bulunan mobilyalarn bir kltr miras olarak
kabul edilmesi olarak ele alnmal ve bu dorultuda tasarm, tasarm tarihi ve retim
teknikleri asndan nem tayan mobilyalarn incelenmesi, ve tm kapsamlarnn
detaylca irdelenerek nemli alma alanlar oluturulmaldr. Bu almada
yukarda belirtilen amalar dorultusunda belirli alardan eitli niteliklere sahip
mobilyalarn tm ynleriyle tannmas, kullanm alanlar, tasarm ve dnem
zellikleri ve btn bunlarn yeni tasarmlara ve meknlara yansmalar aratrlmas

hedeflenmitir.
Batllama dneminde bugnk anlamda mobilyayla karlatmz ilk
meknlar Osmanl saraylar olduu iin bu aratrma kapsamnda ve kltr
mirasmz oluturan bu saraylarda yer alan mobilyalar tasarm, retim ve dnem
zellikleri
asndan
incelenerek
sistematik
almann
ilk
temeli
atlm
bulunmaktadr. Bu saraylar ierisinde gemite ve gnmzde mobilya konusunda

nemli bir yere sahip Dolmabahe saray ve bu saray bnyesinde yer alan mobilya
atlyeleri aratrma kapsamnda irdelenerek sistematik almann ikinci nemli
halkas oluturulmutur. Bu almann yan sra yazl ve grsel kaynaklar ile bu
konuyla
ilgili
uzmanlarla
grmeler
yaplarak,
bilgi
edinme
safhas
gerekletirilmitir.
Ksaca sylemek gerekirse, bu alma sonucunda i mekn-mobilya
stillerinin temel zelliklerinin belirlenmesi, konunun birok ynyle netletirilmesi
ve
bu
konuda
oluturulacak
bilgi
zemini
zerine
katklarn
salanmas
amalanmaktadr. Ayrca kapsaml veri tabann oluturulmas eitim alannda da

tartmasz nemli yararlar salayacaktr.
1.1. Ama ve Kapsam
lk blmde almann amac belirlenmekte, ikinci blmde ise mobilyalarn
tarihi ve kullanlan malzemeler ele alnarak yaplan almalarla kapsaml bir ekilde
incelenmektedir.
Mobilyalarn stillerin belirlenerek Dolmabahe Sarayndaki mobilyalara
yansmas belirlenmitir. Bu almann bundan sonra i mekan almalarla ilgili bir
kaynak oluturmas hedeflenilmitir.
1.2. Materyal ve Yntem
Belirlenen problem ve ama kapsamnda alma aamalar belirlenmitir.
Tarihi sre iinde gelien i mekn mobilyalarn zellikleri kapsaml olarak
aratrlm, dnemlerin, mobilyalarn zerine etkileri aratrlmtr.
Bu alma; i mekndaki mobilyalarn tasarm tarihi asndan incelenmesine
yneliktir. almada mobilya stillerinin btn ynleriyle incelenerek, grsel
materyallerin yardmyla konuya aklk getirilmesi ve getirecei yararlara ulalmas

amalanmaktadr.
BLM 2:
2. MOBLYA KAVRAMI
Mobilyann grsel ve iitsel bir tasarm olarak zellikle tanmn yapmak ve
gnmze kadar olan oluumunu incelemek gerekmektedir.
Kltrel yapnn temel gstergelerinden biri olan mobilya, farkl kltr, ilev
ve zaman dilimlerinde, toplumlarn yerleik hayata gemeleriyle sadece barnmak ve
zorunlu ihtiyalar karlamak adna deil, sosyallemenin beraberinde getirdii bir
olgu olarak da karmza kar.
lk insann oturma, yatma gibi doal baz ihtiyalarn karlamak iin
kulland elerle balayan mobilya, eitli amalarla kullanlmak zere ta, ahap,
metal, plastik, mermer, cam, kuma, deri gibi malzemelerle yaplan eyadr. 1
ngilizcede mobilya anlamnda kullanlan Furniture kelimesi Furnsh
kelimesinden tremi olup, tehiz etmek, donatmak,2 anlamna gelmektedir.
Almancada Mobel, Franszcada Mobilier olan mobilyann.
Dier tanmlara bakldnda ise;
Deme eyas, mefruat3
Oturulan yerlerin sslenmesine ve trl amalarla donatlmasna yarayan,
tanan eya4
Oturulan, yemek yenilen, allan, yatlan yerlerin denmesine yarayan
tanabilir eyalara verilen genel ad.5 ve
nsann kullanmas iin gerekli olan, tanabilir eyler.6 eklinde
tanmland grlmektedir.
Mobilya kelimesinin kkeninde mobil szc vardr. Mobil Latincede
devingen anlamna gelmektedir.7 Devingen olan, tanabilir her eyi mobil kk ile
aklanabilmektedir. Sonuta mobilya bir mekn insann yaam koullarna
uydurmada ara kesittir. Dolaysyla, bir mekn tamamlayan en nemli olgudur.
ANA Britannica Genel Kltr Ansiklopedisi Cilt 16,sayfa 160, stanbul

Furnsh, ngilizce-Trke teknik terimler szl, zbalkan yaynlar, 1992, stanbul, sayfa:361
3
Doan HASOL, Mobilya Mimarlk Szl, Y.E.M.1998 stanbul, sayfa:319
4
Mobilya Meydan Larousse, sayfa: 420
5
Mobilya Trke Szlk, T.D.K sayfa: 841
6
Mobilya ECZACIBAI Sanat Ansiklopedisi, cilt no.2, Hrriyet ofset stanbul:1997, sayfa:1276
7
Mobili, Latince- Trke szlk, sosyal yaynlar, 1995, stanbul, sayfa: 371
2
Tarih boyunca ekonomik duruma ve modaya bal olarak mobilyalarn bazen

ilevsel, bazen dekoratif yan vurgulanmtr8
Mobilya tasarm, ait olduu dnemin mimari slup zelliklerinden byk
lde etkilenmitir. nk ou kez mobilyalar, zellikle 19. ve 20.yy.da
yarattklar meknlarla uyum iinde olmas iin mimarlar tasarlamtr.9
nsan gruplar, iinde yer aldklar toplumun ekonomik kalknma ve refah
dzeylerinin artna paralel olarak, giderek, daha ok ekipman ile donatlm bir
evre iinde yaamaktadrlar.10
Mobilya tasarmlar, eitli sosyal birimlerin normlarna uygunluk iinde
olumakta ve bu birim iinde yer alan bireylerin hayat tarzlaryla btnlemektedir.
Greceli de olsa yaln bir yaamdan kaynaklanan mobilya yapma eylemi,
insan dncesinin gelimesi, yaamn karmakl ile giderek mobilya tasarm
haline gelmitir. 11
Tm bu kriterler gz nnde alndnda, Bir mekan tamamlayan, oturma,
depolama, sergileme, yatma gibi temel ilemleri gerekleyen tm tanabilir ve
tanmaz eyalara mobilya denir.
Mobilyalar, ilev asndan yle snflandrabiliriz
1. Oturma-Dinlenme elemanlar
2. Yatma elemanlar
3. Depolama-Koruma-Dzenleme elemanlar
4. Hizmet-Servis elemanlar (yardmc elemanlar sehpa vs )
Zaman iinde zellikle Bat toplumlarnda hiyerarik dzenin yerlemesiyle
birlikte mobilyada yalnzca ilevsellik deil, prestij unsuru da aranmaya ve
eklenmeye balanmtr. Oturma, yemek yeme, yatma gibi ihtiyalar karlamakla
snrl olan eyalar, toplum iinde ayrcalkl olmay da simgeler hale gelmitir.
nder TURAN, Mobilya Ders Notlar

ANA Britannica Genel Kltr Ansiklopedisi Cilt 16,.sayfa 160, stanbul, 1989.
10
Nuri BLGN, eitli Sosyo-Kltrel Gruplarda Eya Sistemleri ve nsan-Eya likileri, Ege
niversitesi Edebiyat Fakltesi Yayn, No:28, zmir, 1983.
11
Murat ERC, Halit Yaar ERSOY, Nuran YENER. Gnmz Konutunda Rasyonel Donatm 50.
Kelebek Yl Aratrma dl, stanbul Kasm 1986.
9
2.1. Trklerde Mobilya Kullanm Alkanl

Trkler srekli gebe bir yaantya sahip olduundan kolay nakil olabilen,
hal, ilte, yastk ve sandk gibi eyalar kullanmlardr. Ancak, Trklerde de eitli
iler iin yaplm baz oturma mobilyalarnn kulland bilinmektedir. Portatif
tabureler, tahtlar, sedir ve divan, eitli sandalyeler vb.
Trklerde karyola mobilyas 19. yya kadar grlmekte; yere serilen dekler
yatma ileri iin kullanlmaktayd. nk yatak toplanr ve denirdi. Dek ayn
zamanda, zerinde oturulan bir ilte veya minder grevini grmekteydi. Minderlerin
yakn evresinde eitli amalarla kullanlan kk sehpalar yer almaktayd.
Sandk ise eski Trklerin en deerli eyalar arasnda yer almaktadr.
Herkesin ekonomik gcne gre abanoz, demir, gm, vs. gibi sandklar
bulunmaktayd.12 Dolap yerine ise yklk kullanlmtr. Yklk evle beraber ina
edilen bir depolama esidir. Yatma eylemi her odada gerekletirildii iin yklk
her odada bulunmaktayd.
Dolap, sedir, raf, ocak Trk konut yapsnn mimariden ayrlmayan
paralardr. nk bunlar sabit donat elemanlardr. Sabit donat eleman,
kullancnn isteklerine ynelik kesinlemi i mekan zmdr. Mekan ierisinde
kesin bir disiplin ierisinde yer almaktadr. lleri konumlar ve yerleri snrldr.
Hareket ettirilemez ve yerinden oynatlamayaca iin mekan planlamasnda,
doluluk-boluk orann net bir ekilde ortaya kar. Doluluk-boluk orann,
Geleneksel Trk Evi oda plan tipinde hissedebiliriz.
Geleneksel Trk Evinde, i mekn zmleri, d kabuun tasarmna bal
kalarak onun bir devam eklindedir. Sedir, gmme dolaplar ve sekilerde bunu
rahatlkla alglayabiliriz. Her oda bir birim olarak zmlendii iin, mobilyalar da
bu anlaya uygundur. Odada oturulmakta, yatlmakta, i yaplmakta, yemek
yenilmektedir. Odann bu ok amal zm hi kukusuz mobilyay da
etkileyecektir.13
Geleneksel Trk Evinde odalar, ailenin oturma, yatma, yeme, ykanma gibi
eylemlerinin gerekletii bir ortamdr.14 Trk odasn oturacak hale getirmek iin
kullanlan tamamlayc unsurlar ise Trk insannn en eski yaantsndan beri aina
12
Bahaaddin GEL, Trk Kltr Tarihine Giri, Ankara 1978

Murat ERC, Halit Yaar ERSOY, Nuran YENER, A.g.k.
14
nder. KKERMAN, Kendi Mekannn Aray inde Trk Evi, Trkiye Turing ve Otomobil
Kurumu Yayn, stanbul, 1988.
13
olduu ilte, yastk, kilim gibi dokumaclk rnleridir. Eyann mimari ile
btnlemesinin ekonomik snrlamalarla bir ilikisi yoktur. Tm bu zellikler
zenginlerin ve sultanlarn saraylarnda izlenebilmektedir.15
Geleneksel Trk Evinde, oturma alanlar, odann yanlarna ekilmitir.
Ortadaki alan ise, ok amal olarak kullanlmak zere bo braklmtr. Bylece
sedirlerin yap iinde deimez bir yeri ve biimi olumutur.
Trk insannn en eski yaantsndan beri aina olduu ilte, yastk ve hal
gibi dokumaclk rnleri ise odann eyasn btnlemekte olup Trk kltrnn
etkisinden dolay Sultanlarn saraylarnda da grmekteyiz. Bilindii zere Osmanl
devletinde slahat ve yenilik hareketleri saraydan kaynaklanmtr. Buna gre batdan
gelen etkiler, alafrangalamaya balayan yaam tarz, padiahlar tarafndan yaplan
XIX. yzyl saraylarnda kendini hissettirir.
2.2. 19.YY. Batllama Etkisiyle Osmanlda Mobilya Kullanm Alkanlnn
Deimesi
19. yzyln sonunda Anadoluda mobilya ve ev eyalarnda batllama
etkisiyle bir deiim meydana geldii grlmektedir. 19. yzyl zellikle Osmanl
bakenti stanbul iin bir dnm dnemiydi. Modernleme/ batllama hareketleri
hz kazanmtr. Bat sermayesinin Osmanl pazarna girii ve artan nfus sosyal
yapda ve ehirde deiikliklere sebep olmutur. Ayn zamanda bu dnm ev
demesine de yansmtr. Avrupallar, aznlklar ve Osmanl sekinleri hep birlikte
bat tarz mobilyalarn kullanmnn yaylmasnda nemli rol oynamlardr. Bu
dnemde apartmanlar ve sra evler gibi yeni bina tipleri de ilk kez grlmeye
balanmtr. zellikleri ve ortaya k hedefleri geleneksel bina tiplerinden
farkldr. Geleneksel Osmanl evinde oda ve sofa en nemli unsurlard. Oda, yemek,
oturmak ve yatmak gibi farkl ilevler iin kullanlmaktayd. Sedir, minder ve ilte
eitli tekstil rtlerle birlikte Osmanl evinin deniinde kullanlan baslca ev
eyalaryd. Ge 19. yzylda odann ok ilevlilik zellii hem geleneksel ev
tiplerinin kullanmnda hem de yeni bina tiplerinde deimeye balamasna neden
olmutur. Byk maazalar, yerel marangozlar ve Mektebe-i Sanayi bat tarz ev
eyalar ve mobilya kullanmnda nemli rol oynamlardr.
15
Doan KUBAN, Trk Ve slam Sanat zerine Denemeler, stanbul 1982
Orta Asyada balayan ve Anadoluda biimini alan yaama gereinde

gnlk mekn, ok pratik biimde kurulmakta ve kullanlmaktayd. Bu pratik gerek,
zamanla bir mekn kimlii biimine dnm ve bu sistemin temel rnleri birer
sembol olmutur. Bu nedenledir ki, bata hal olmak zere, dokumalar, kilimler,
yer hasrlar gibi en temel elemanlarn retimi, standartlar ve boylar sk biimde
denetlenmekteydi. nk mekn kimliinin temel elerinin korunmas gerekiyordu.
stanbulun alnmasyla birlikte, bu yeni bakent, artk yeni geleneksel mekn
kimliinin yeniden yaratld bir ortama dnmtr. Gnlk hayatta, meknlarda,
eski geleneklerin rnleri, artk yeni bir sembol olarak stanbula yn vermeye
balamt. Hi kukusuz hal, sedir, kilim, sandk, paravan gibi hareketli
rnlerin retildii sistemin retimi de, stanbulda geni bir biimde rgtlenmeye
ve denetlenmeye balanmtr. 15. yzylda stanbulda yaratlan ve biimlendirilen
bu mekn kimliinin en nemli sembol Topkap Saray olmutur.
Resim 1 : Topkap Saray
Kaynak: www.wikipedia.org/wiki/topkap
Topkap Saraynda sembolleen bu geleneksel yaama biimi ve bu sistemi
destekleyen retim dzeni, bata stanbul olmak zere mparatorluun btn
blgelerinde kurulan dzenin desteiyle gelimiti.
Dier yandan, Batdaki Sanayi Devrimi, gl etkilerini 1750li yllardan
sonra Osmanl mparatorluu zerinde de hissettirmeye balamt. III. Selim
dneminde, Avrupa yapm ilk mobilyalar, Topkap Sarayna girmeye balamtr.
Yzlerce yl boyunca bir kimlik olarak gelitirilmi olan hal-sedir-sandk-paravan
drtls, artk iskemle-masa-dolap lsnn oluturduu yeni bir kimlie
dnmtr. Belki Saray iindeki meknlarda geleneksel sistem hala geerliliini
srdrrken yeni ilevler ve meknlar, oralarda ister istemez byk bir deiim
zorunluluu getirmitir.
Topkap Saraynda sembolleen bu geleneksel yaama biimi ve bu sistemi
destekleyen retim dzeni, bata stanbul olmak zere mparatorluun btn
blgelerinde kurulan dzenin desteiyle gelimiti.
Galata ve Pera blgesi, Ofis mobilyalar, iskemleler, koltuklar, dolaplar,
kasalar ve eitli iyeri donanmlar, artk geleneksel hal-kilim-sandk-paravan gibi
mobilyalara uygun deildir.
10
Topkap Saray Hnkr Sofasnda bulunan rokoko slubundaki koltuklar ise

bat mobilyasnn, Osmanl Saraylarndaki Krm harbi ncesi dnemine ait somut
rnekleridir. 1720 tarihli Vehbi Surnamesindeki eli koltuu ve 1741 tarihli
Abdullah Buhariye ait bir minyatrde grlen sandalye rnei Osmanl toplumunun
Avrupa mobilyasna tamamen yabanc olmadn ispatlar. Ayrca II. Mahmud
dneminde Trkiyeyi ziyaret eden Miss Pardoe veya Feldmareal Moltke gibi
yabanclar da o dnemde Osmanl saraylarn ayna, konsol, sandalye gibi bir takm
bat mobilyalar ile deli olduuna deinirler.
Tanzimat padiah I. Abdlmecid devrinde bat etkisi iyice younlar ve
batnn eklektik slubu kendini XIX. yzyl Osmanl mimarisinde gl bir ekilde
duyurur. Bu dnemde Osmanl saraynn pavyon karakterindeki mimarisi yannda
Avrupa saraylarnn llerine uygun bir saray mimarisi ortaya kar.
Osmanl mparatorluunda yaanm olan bu ok byk mekn deiiminin
en hzl adm, 1839 ylnda tahta kan Abdlmecit dnemi ile balam ve
Dolmabahe Saraynn yapm ile en etkili biimde rne dntrlmt.
1844 ylnda Paris Sergisi ile balayan fuarda ve dnyann ilk byk sanayi
fuar olan 1851 Londra Sergisinde, btn dnyann en yeni rnleri ve zellikle
mobilya sanayinin rnleri ilk kez sergilenmiti. Bu iki fuar, Dolmabahe Saraynn
kurulup dekorasyonunun tamamlanmasnda adeta bir rn Katalogu kadar ak
bir grev yklenmiti.
Nitekim geleneksel hal-kilim-sandk-paravan drtls, bu yeni kimliin
temsilcisi olan Dolmabahe Saray meknlarna girememitir. Tam tersine, burada
yeni masa-iskemle-dolap kimlii etkin olmutur byk lde.
Fakat stanbulda bu tr mobilyalarn olmamasndan dolay yurt dndan
getirilerek Osmanl kimliine uygun halde tasarlamalar ve imalat yaplmtr. Bu
ayn zamanda Osmanlda yeni mobilya retimi ve geliimini salamtr.
Mobilya fabrikalar kurularak geleneksel hal, sedir, sandk ls zellii
kaybetmi ve zel i yerleri, ev, hastane mobilyalar siparii edilmitir.
Mobilya artk lkemizde kabul edilip yaygnlaarak yeni ve ada bir rn
olmutur. Bunun paralelinde eski sandklar, tornaclar bile yava yava retimini
deitirerek masa, sandalye ve dolap retimine balamlardr.
Ksacas, 19. yzyln ilk yllarnda byk bir deiim olarak Osmanl
mparatorluunu etkileyen Mobilya, yaklak yz yl sonra, I. Dnya Sava
11
yllarna gelindiinde, Trk mobilya sanayinin temellerini oluturabilecek duruma

dnmeye balamt. Ancak, stanbulda yz yl iinde elde edilen byk bir
birikim, sava yllarnda, bir anda duruvermitir.
12
BLM 3:
3. 19. YY OSMANLI SARAY MOBLYASININ RDELENMES:
DOLMABAHE SARAYI
19.yy.da Bat tarz mobilya ilk olarak Saraylarda ortaya kmtr.
Dolmabahe Saray Bat tarz mobilyann hem retim hem de kullanm andan
byk nem tad iin bu blmde zellikle Dolmabahe Saraynn genel mekan
zelliklerine deinilmitir.
3.1. Dolmabahe Saraynn Genel Mekan zellikleri

Dolmabahe Saray 1848 ylnda yapmna balanm, bezenmesi 1853-1856
yllar arasnda tamamlanm ve 1856da kullanma almtr.
1856 ylnda tamamlanarak kullanlmaya balanan ve Osmanl sultanlarnn
stanbuldaki nc byk saray olan Dolmabahe Saray dnemin kltrel
yapsn saray rgtndeki deiimleri nemli bir lde yanstan mimari bir
btndr.
19.yy. da bu saray boaz giriindeki Dolmabahe kylarnda bir prestij yaps
olarak ina edilmitir. Burada Topkap Saraynda olduu gibi zaman ve
gereksinimlere bal olarak gelien bir yaplar topluluu yerine enine bir anlayla
nceden plan hazrlanan bir yap gerekletirilmitir.
1853te henz tamamlanmayan saray gezen Fransz yazar Theophile
Gautier16, Saray hakkndaki dncelerini syle yanstmtr.
hangi mimari slubu iin de yaplm olduunu kestirmek zor. Bu saray ne
Grek, ne Romal, ne Gotik, ne Rnesans, ne Arap, bir ant cephesinin
ssleme
ve
bezemelerinin giriftliinde delicesine aranlm ayrntlar nedeniyle lateresco

dedikleri tre yaklar17
an farkl kaynaklarnda slubu ile ilgili olduka deiik yorumlara neden
olan saray eklektik bir anlayn rndr. Planda Trk ve bat anlay birlikte
uygulanrken d ve i ssleme, Barok, Rokoko, Ampir zelliklerini gsterir. Sonu
olarak da btn sluplar birletirilmi ve Osmanl ustalarnca yorumlanmtr.
16
17
T. Gautier
Dolmabahe Saray, TBMM Milli Saraylar Yaynlar st.1995, s.23
13
Dolmabahe saraynn gerek inasnda, gerekse i ve d sslemelerinin yapmnda

pek ok sanat alm sarayn ortaya kmasnda hem Avrupal hem de Osmanl
ustalarn emekleri vardr. Yapsal faaliyetlerin bana Garobet Balyan18 kalfa
getirilmi yardmc olarak ta Nikogos Balyan grev almtr19.
Saray plan zellii olarak bir eksen zerinde gelimi ve denize paralel olarak
uzanmtr.
ekil 1 Dolmabahe Saraynn Yoldan Ayrlan Duvarn Grn
18
Balyan ailesi be kuak boyunca Osmanl Devletinde mimarlk yapm, Ermeni kkenli bir ailedir.
Geleneksel Osmanl mimarlnn bat semecilii dorultusunda deiimini hzlandrmlardr.
Meremmeti Bali Kalfann olu Krikor Balyan (1764-1831), III. Selim dneminde Hassa mimarl
yapt. Sonralanr II.Mahmudun da gvenini kazanarak nemli yaplar gerekletirdi. Krikor
Balyann lmnden sonra yerini alan olu Garabet Amira Balyan (1800-1866) stanbulun birok
nemli yapsnn mimardr. Bunlar arasnda II.Mahmudun trbesi (1840), Hereke fabrikas (1843),
Ortaky Camisi (Nigoos Balyan ile birlikte 1854), Dolmabahe Saray (Nigoos Balyan ile birlikte
1848-1856), bugnk Mimar Sinan niversitesi olan Cemile ve Mnire Sultan Saraylar (1856-1859)
balca yaplar arasmda yer alr.
Garabet Balyann oullan Nigoos (1826-1858), Sarkis (1831-1899) ve Agop Balyan da (1838)
mimard. Babasnn almalarna katlarak deneyimini arttran Nigoos, Abdlmecidin sanat
danman oldu ve yerli mimarlara Avrupa mimarln tantmak amacyla bir okul kurdu. Nigoosun
nemli yaplar arasnda Dolmabahe Camisi olarak bilinen Bezmialem Valide Sultan Camisi (18521854), Ihlamur Kasr ve Ksu Kasn yer alr.
Sarkis ounlukla Agopun tasarlad binalarn uygulamasn stlendiinden kardeinden daha fazla
tannd. nemli yaplan arasnda Beylerbeyi Saray (1865), raan Saray (1863-1871), Mekteb-i
Tbbiye-i ahane (Bugnk Galatasaray Lisesi), Maka Silahhanesi (Bugnk it Maden fakltesi)
saylabilir.
Balyanlar son dnem Osmanl mimarlnn nde gelen ustalardr. Osmanl mimarlnn gelenekten
uzaklaarak Batya ald 19.yyda zellikle stanbul grnmn deitiren birok byk yapya
imzalarn atmlardr. Avrupa mimarlnda o dnemde geerli olan semeci tutumu benimseyen
Balyanlarn gerekletirdii en nemli ve byk yaplardan biri Dolmabahe Saraydr. Saray Avrupa
mimarlnn belirli etkilerini tamakla birlikte, zellikle plan zmndeki Osmanl-Trk eler
nedeniyle herhangi bir Bat slubuna da tam anlamyla uymaz. Balyanlar yaplarnda Bat
mimarlnn zelliklerini kullanm, ama geleneksel Osmanl-Trk elerini de gz ard
etmemilerdi. Osmanllar Ansiklopedisi,.Yaamlar ve Yaptlaryla, Cilt: 1, s.289-294.
19
Dolmabahe Saray, A.g.k. s.20.-21.
14
Kara tarafndan yksek duvarlarla evrilmitir. Dolmabahe Saray byk bir

ana yap ve onu evreleyen yaplar topluluundan oluan bir btndr. Ana bina
Mabeyn-i Hmayun (resmi daire), Muayede salonu, harem-i hmayun olarak
blmden olumaktadr. zellikleri bakmndan Trk evi plan tipi baz ayrntlar
dnda srdrd grnmektedir. Sofa ve sofaya alan odalardan oluan bu plan
tipinin saraya ok byk boyutlarda uygulanmas grlr. te yandan planlamann
her blm iin ayr ayr yapld da anlalmaktadr. Her katta yan yana yer alan
odalarn kaplar geni bir salona almaktadr. Buna ek olarak kristal, su mermeri ve
somakinin kullanld i sslemeler ile d sslemede XIX. yy atafatl slubu gze
arpmaktadr. Btnyle ele alndnda Trk evi plan zelliklerinin, Avrupa
mimarisiyle batl bir anlayla birletirerek uygulanmas Dolmabahe Sarayn
meydana getirmitir. Tek at altnda toplanmas geleneksel Trk saray mimarisinden
farkl bir anlay gsterir. Tek at altnda toplanan ve 14595m2 lik alana kurulan
bu byk yap 285 oda, 43 salon, 6 balkon, 6 hamamdan olumutur. Bu yapda 1427
pencere ve 25 deiik ilevi kap ile kara ve deniz ynne alr20.
D her ne kadar Avrupa saraylarna benzese de Dolmabahe saraynn ii
Trk slam yaamna uygun bir biimde dzenlenmitir. Sarayda minderli oda,
Namaz odas, ders odas gibi geleneksel yaantya uygun mekanlarda bulunmaktadr.
Resim 2: Minderli, Namaz ve Ders Odas
Kaynak: Dolmabahe Saray Arivi
20
Dolmabahe Saray A.g.k. s.
15
Dolmabahe Saray, byk bir ana ktleyle onu evreleyen ve hem ynetim
hem de sosyal hayat karlamaya ynelik yaplardan olumaktadr. Bu yaplar, ana
ktleyi evreleyen bahelerin yksek duvarlarnn iinde ve dnda olmak zere,
zelliklerine gre bir dalm gsterirler. Asl saray Mabeyn, Hnkar, Muayede
(Bayramlama) salonu, Valide Sultan, Kadnefendiler, ehzadeler dairesi ile Veliaht
dairesini kapsamaktadr. Binalar hari tamam 16670m2 alana yaplan Dolmabahe
Saraynn balant binalar; Hazine, Kzlaraas, Musahipler, Harem Kapclar,
Mefruat daireleri ile Kuluk ve Hareket (Zelzele) kkleridir. atlyeleri,
dkmhane, marangozhane ve ahane binalar 1860-1863 yllarnda II.Abdlmecid
tarafndan Sarkis Balyana yaptrlan 27m yksekliinde 4 cephesinde saat bulunan
saat kulesi, balant binalar arasnda saylabilir.
Ana yap ve evresi u yaplardan olumaktadr:
1. Saat Kulesi
2. Hazine Kap
3. Hazine-i Hassa Dairesi
4. Eski Mefruat Dairesi
5. Saltanat Kap
6. Resmi Daire (Selamlk)
7. Muayede Salonu
8. Harem Dairesi
9. Cariyeler Dairesi
10. Koltuk Kap
11. Uzun Yol
12. Caml Kk
13. Kuluk Binas
14. Kuluk Kk
15. Ku Hastanesi
16. Hazine Dairesi
17. Valide Kap
18. Gedikli Cariyeler Dairesi
19. Kzlaraas Dairesi
20. II. Hareket Kk
21. I.Hareket Kk
16
22. Snnet Kk
23. Sera
24. Sera Kafeterya
25. Veliaht Dairesi
26. Dokumahane
27. Musahiban Dairesi
28. Matbah- Amire
29. Baltaclar Dairesi
30. Agavat Dairesi
31. Bezm-i Alem Valide Sultan Camii
32. Bendegan Dairesi
33. Servis Yaplar
34. Atiyye-i Seniyye Binalar
35. Istabl- Amire
36. Tiyatro Binas
37. Serasker Dairesi
38. Hamlahane
17
ekil 2: Dolmabahe Saray Plan
18
Dolmabahe Saraynn yukarda belirtilen blmlerden gnmzde Milli

Saraylara bal olmayan yaplar bulunmaktadr. Btnn oluturan yaplarn bir
ksm zaman ierisinde yklarak gnmze ulaamam, bir ksm da farkl ilevler
amacyla devlet kurumlarna verilmitir.
Dolmabahe saraynn yar kair olarak ina edilen; yaplar genel olarak
ahap atlarla rtlmtr ve kaplama malzemesi olarak kurun kullanlmtr.
Ayrca deiik at kaplama malzeme rnekleri grmek mevcuttur. rnein
Muayede Salonunun ats dtan ahap kapl iten ise kubbe ile rtldr. Mabeyn-i
Hmayundaki kristal merdivenin rts ise cam tonozludur. Sarayn duvarnda
tatan, i duvarlar ise tuladan yaplm olup demeler ise ahaptr. Cephelerde
kullanlan ta cinsleri ise Haznedar kfekisi, Saryer Ta, Karamrsel Ta
saylabilir. Ayrca Marsilyadan ta getirilmitir. Mermerler Marmara mermeri
younlukta Ahap malzemeler ise ral am, mee, nemli blmlerde de Hint ve
Afrika kkenli aalar kullanlmtr.
Dolmabahe Saray, Atatrkn emriyle hazrlanan ve 03 Mart 1924de
kartlan 431 sayl yasa ile Osmanl Hanedanlnn mallar, dier tm saray, kk
ve kasrlarla birlikte millete intikal etmitir.21
Bu blmde Dolmabahe Saraynn ana yapsn oluturan ksmlar
incelemekteyiz.
3.1.1. Hazine- Hassa Dairesi
Hazine kapsnn yannda bulunan yap Padiahn ailesinin kadnlar ve
ocuklar ve saray grevlilerinin her trl giderleri ile ilgili ilemlerin yrtld
bir dairedir. 1250m2lik bir alana yaylmtr ve iki katl bir yapdr. Pencerelerin
hareketlendirilmesi haricinde sade bir d cephe grnne sahiptir. Gnmzde ise
bu yap Milli Saraylar Daire Bakanl iin kullanma tahsis edilmitir.
3.1.2. Mefruat Dairesi
Hazine-i Hassa Dairesi padiahn, Hanedan- Al-i Osmann (padiah
ailesinin tm, eski padiahlarn kadnlar, ocuklar) ve saray grevlilerinin her trl
giderleriyle ilgili ilemleri yrten idarenin yerletii mekandr. 900m2lik bir alana
21
Dolmabahe Saray: a.g.k, s.22-24.
19
yaylm ve iki katldr. Gnmzde ise Milli Saraylar Daire Bakanlna bal olan
Kltr Sanat- Bilim ve Tantm merkezi olarak kullanlmaktadr.
Resim 3Hazine-i Hassa Dairesi
Resim 4: Mefruat Dairesi
3.1.3. Ana Yap

Sarayn arlk noktasn oluturan ana yap Boazii kysndan, yatay ve
grkemli bir yap olarak uzanmaktadr. Bu yap Mabeyn-i Hmayun, Harem-i
Hmayun ve bu iki blm birletiren Muayede Salonundan olumaktadr.
20
3.1.3.1. Mabeyn-i Hmayun:

Hasbaheden saraya yaklaldn da, konuklar tm grkemi ile karlayan
mabeyn-i Hmayun gerek ilevi gerekse da dnk grnts ve grkemi ile sarayn
en nemli blmdr. Mabeyn Sarayda, Sultann devlet ilerini yrtt, devlet
ricalini ve elilerini kabul ettii Resmi daire ile gnlk ilerini srdrd Hnkar
dairesinden olumaktadr. Devlet erkan ile yabanc erkann, imparatorluun gc ile
grsel olarak ilk kez karlat mekandr. Bu nedenle de, mimarisinden en ince
ayrntsna kadar belirgin bir etkileme kaygsyla tasarlanm ve ina edilmitir.22
Mabeyn-i Hmayun, zemin ve birinci katta, yapnn ana ekseni stne ard
arda yerletirilmi byk salon ve bu salonlara alan ke odalarndan oluur. Bu
salondan ilki, zemin kattaki Medhal (giri) Salonudur. Salon ondrt stunludur ve
drt kma ile geniletilmitir. kmalardaki stunlar grsel bir snr etkisi
yaratmtr. Bunlardan giri ynnde olan dierlerine gre uzatlm ve bir sahanlkl
oluturulmutur. Bu sahanlk Halife Abdlmecit zamannda siyah, beyaz mermerle
kaplanmtr. kmalar arasnda deiik ilevli ve eitli boyutlarda odalar yer alr.
Bunlarn hepsi kk odalar ya da koridorlar yoluyla sofaya alrlar.23
Tavan genel olarak geometrik panolara blnm ve bu yzeyler kalem
ileri
ile
bezenmitir.
Salon
duvarlar
yalanc
stunlar,
kemerleri
hareketlendirilmitir. bkey ke duvarlarn ortasna mineler yerletirilmitir ve

demeler ise parkedir. Zemin kattaki ikinci salon Kristal merdivenin balad
salondur. Merdivenin bulunduu alan altta iki yandan duvarlarla snrlandrlmtr.
ki yanndan sarayn zemin katta yer alan eitli mekanlara geilmektedir. Dta alt
stunla evrelenmi kapal bir balkon grnmndeki bu mekana iki payenin tad
kemerin altndan geilerek girilmektedir. Kara tarafndan ulalan ilk salon ise
bir yemek salonudur. 12 numaral salon Kaytlara Berdegan- Hazret-i
eyriyariye Mahsus Lokanta adyla gemi olup saray grevlilerinin yemek yedii
bu mekana da stunlar arasndan girilmektedir. Kapal bir balkon grnmndeki
salon, bahe ynnde, aralar camekanl alt mermer stunla evrilmitir. Salonun,
deniz tarafndaki benzerinden fark, bodruma inen bir servis merdiveninin
bulunmasdr. Ortas merdivenle kesilen sofaya, karlkl ke odalar alr. Bu
22
23
A.g.k., s.86
Agk., s.86
21
blmlerde tavan genellikle simetrik panolar ve kalem ii motiflerle bezenmitir.

Kaytlara, Msahiban- Hazret-i ehriyari Aalarna Mahsus oda adyla geen
mekan, beik tonozlu tavan ile belirgin bir farkllk gsterir.24
nc salon ise 19 numaral binek salonudur. nceki plan zelliklerini
srdrr. Ancak kanatlardan Muayede Salonu ynndeki, mineli ibkey bir duvar
ile kesilmi grlmekle birlikte aydnla kadar uzatlmtr.
Deniz ve kara tarafndaki kanatlar ise Barok merdivenlerle koltuk kaplarna
alr. Bu kanatlarla Kristal merdiven ynndeki kanatlara, ikier stunla grsel bir
snr getirilmi yalanc stun ve kornilerle duvarlar hareketlendirilmitir. Tavan
sslemelerinde grlen zellik dierlerinden farkl olarak motifler arasnda manzara
resimlerinin kullanlmtr. Deme yine parkedir. Simetrik plann bozulmas da bu
salondan balar. Binek salonundan sonra 23 numaral salon ve buna bal koridora
alan 20 numaral Yaveran yatak odas ve 24 numaral Ser Yaver Odas vardr. 21
numaral odann da mescit olarak kullanld bilinmektedir. 23 numaral salona bal
dier bir ilgin oda ise fil payeli apraz tonozlu kemerli bir mekandr. st balkon
(asma bahe) bodrumu ise mutfaktr. Bugn I. Eyalar sergi salonu olarak
kullanlmaktadr. Buradan koridorlar araclyla harital hole girilir. Bu hol bir
merdivenle birinci kata balanmtr. Merdivenin altndaki kk hol bodruma geii
salayarak Caml kk koridoruna balanmaktadr. Dier koridor ise Muayede
salonu balantsn salar.25
Kristal merdivenden Maben-i Hmayunun birinci katna klmaktadr.
Birinci katnda genel olarak zemin katla ayn plan izgilerini tamaktadr. Giri
salonunun hemen zerinde Sfera salonu 26 numaral salon yer alr. Salon alt katta
ayn plan zelliklerini gstermekle birlikte ite alt stunludur. Kanatlarna kristal
merdiven yn dnda ikier stunla gei salanmtr. Balkon kmasnn iki
yanndaki odalar sarayn nemli odalarndandr. Kara tarafndaki 27- 28 numaral
odalar tercman ve elilerin bekleme odalardr. Deniz tarafndaki krmz oda 31
numara elilerin kabulne mahsus odadr. Dier kelerdeki kk odalar, plann
tamamlayc eleridir. Salonun tavan sslemesi kademeli olarak yerletirilen altn
yaldzl al kabartmalarla hareketlendirilmi ve bir derinlik etkisi yaratlmtr. Bu
geometrik kabartmalar iine ise yine al kabartma motifler yerletirilmitir.
24
25
Agk., s.89
Agk., s.89
22
Resim 5: Kk Binek Salonu (zgr ALGAN)
23
Plandaki dier kk odalarn tavan sslemeleri, dz yzey stne kalem ii

sslemelerdir. Bu blmn nemli odalar ile salon duvarlar zenle sslenmi gz
yanltc motiflerin ilenmesi ile nc boyut verilmeye allmtr. Salon ve bal
odalarn parkeleri ise bitkisel ve geometrik motiflidir. Mabeynin birinci katndaki
ikinci byk salon kristal merdivenli salondur. Bu salon ve byk Barok merdiveni,
binann iki nemli salonu birletiren bir noktada yer alrlar. Onalt stunla
snrlandrlm Kristal merdivenin bulunduu dikdrtgen aklk, bir ekirdek
oluturur. Salonun yine drt yne uzanan kanatlar vardr. Bunlardan kara ve deniz
tarafndakiler, dtan alt stunlu balkonlara alr. Dierleri salon balantlarn
salar. Burada kanatlar arasna, salona alan ke odalar yerletirilmitir. Bunlardan
kara tarafndaki 34 numaral ke odasnn tavan, ahap ve altn yaldz sslemesi ile
dikkati eker. Deniz ynndeki 42 numaral sonraki Oda ise Veliahtn kabul edildii
odadr. Tavann duvarlarnn sonraki mermer taklidi sva olmas, bu odann balca
zelliidir. Salonun ke odalarnn yannda drt kk mekan daha vardr. Sfera
salonu ynnde karlkl olanlar tuvalet ve kahve oca, Zlvecheyn Salonu
ynndekiler ise gizli merdivenlerdir. Bu blmn tavan rts olduka ilgi
ekicidir. Merdiven st Gotik etkili bir tonozla rtlmtr. Merdiven boluunun
evre koridorlar da tonozludur ve al kasetlere blnerek sslenmitir. Keler ise
bask tonozlarla rtlmtr. Salonun merkezini oluturan merdivenlerde balayan
Barok anlay dekorasyonundaki zenginlik ve bollukla sonulanr. Bu blmn baka
bir zellii de duvarlarda yer yer mermer taklidi panolarn kullanlmasdr. Parkeler
dierleri gibi bitkisel ve geometrik motiflidir.26
Mabeynin bu kattaki nc nemli salonu Zlvecheyndir. Sarayn bu ok
nemli salonu ana eksene gre T plan gsterir. Giri iki stunlu blmle balar.
Muayede salonun yn i bkey bir duvarla snrlandrlmtr. Buradan balayarak
alt kata olduu gibi plandaki simetri bozulur. Ancak yine de odalar, ana eksene gre
karlkl yer almtr. Bunlardan kara tarafndaki 47 numaral Hnkar yemek odas
ile Hnkar istirahat salonu bir koridora alr. Deniz tarafndaki 44-45 numaral
alma ve namaz odalar, 43 numaral oda ile balanarak ktphane
oluturulmutur. Buradaki kitaplk Halife Abdlmecit Dneminde kurulmutur ve
Mecit Efendi Kitapl adn tar. Bu blmde tavan sslemesi yaldzl al
kabartmalardan oluur. Baka mekanlarda olduu gibi burada da duvar yzeyleri
26
A.g.k., s.92
24
yalanc mimari elemanlarla hareketlendirilmitir. Salonun yldz gemeli parkesi

zellikle ilgintir. Odalarda ise geometrik ve bitkisel motiflerin bir arada kullanld
grlr. Hnkarn istirahat odalar olarak kullanld sanatn 47 ve 49 numaral
odalarn nndeki koridorun karsna 48 numaral hol gelir. Sandaki balantl
koridor Hnkar hamam ve odalarn giriini salar. Hamam birbirine bal
mekandan oluur. En nemli zellii scaklk ve soukluun duvarlarn, Msrdan
getirilmi ok deerli bir Alabaster mermerle kaplanm olmasdr. Bu batan
oluturulmu kurnalar eme aynalar ve dier ssleme eleri hamama benzeri
grlmemi bir etkileyiciye zellik kalmaktadr.27
Koridorun karsndaki 48 nolu hol Hatra Salonu adyla anlmaktadr. Bu
hol, Caml kk alt kat ve harem ile balantldr. Bir merdivenle Caml Kk
koridoruna inilir. Uzunluu 81.52 metre olan bu koridorun dier ucundan
merdivenlerle sahanla klmaktadr. Buradan da iki giri odas araclyla
kkn kapal ve camekanl blmlerine geilmektedir. Dtan stunlar stne
tarlarak geniletilen T planl bu kkn tavan sslemeleri olduka ilgintir.
Tekne tonozu andran tavann eteklerinde, kartular iinde hayvan figrleri vardr.
Duvarlar ve ats camdan olan havuzlu ikinci blm bir sera grnmndedir ve
sarayn d dnyaya alan tek penceresidir.28
3.1.3.2. Muayede Salonu:
Muayede kelime anlam olarak selamlamadr. Salon Padiahn selamlat,
kutlamalarn kabul ettii mekandr. Bu nedenle salonda fazla eya olmamtr.
Mabeyn-i Hmayun ile haremin ortasnda yer alan bu blm sarayn en grkemli
blmdr. Merkezi plan bu mekan tayc drt ayaa oturan pandantifli bir kubbe
ile rtlm, ancak dardan bakldnda kubbesi belli olmayan biimde kurun
kapl at rtlmtr.
27
28
Agk., s.99
Agk., s.100
25
Resim 6: Muayede Salonu

Resim 7: Muayede Salonunda Bulunan Koltuk

3.1.3.3. Harem-i Hmayun:
Sultann evi niteliinde olan harem blmnde sultann eleri, Valide sultan,
kadn efendiler ve cariyelerin yaad bilinmektedir. Harem Muayede Salonu ile
balantldr. Yap olarak kyya hem paralel hem de dik olarak uzanan L
biiminde bir plana sahiptir. Kendi ierisinde bir btn olan yap birbirinden
bamsz birer ev dzenine sahiptir.
26
Haremin mahrem saylmas ve zel hayatn darya anlatlmamas yapya da

yansm olup Harem-i Hmayun plan emas asndan Dolmabahe Saraynn en
karmak ksmn oluturmaktadr.
3.1.4. Veliaht Dairesi:
Dolmabahe Saray Veliahd Dairesi, yapmndan itibaren tahtn varisi olan
veliahd ehzadeler tarafndan kullanlmtr. Ana binann devam gibi gzken fakat
yapdan bamszdr. Veliahd Dairesinin, uzun sren inaatndan dolay, farkl
dnemlerin zelliklerini tamaktadr. lk blm Sultan Abdlmecid dneminin
karakteristik mimari ve ssleme zelliklerini tamakta iken, Sultan Abdlaziz
dneminde eklenen ikinci blm, daha gsterili ve sslemeli Barok ve Ampir
elemanlar i ie kullanlmtr.
Veliahd Dairesi Sarayn kk apta bir tekrar niteliinde plan zelliine
sahiptir. Kendi ierisinde Selamlk, Muayede ve Harem blmlerinden olumaktadr.
Bodrum zerine iki katl olarak ina edilmitir.
1937 ylnda Atatrkn vermi olduu emirle, tefrili saray zelliinden
ayrlm, kltr ve sanat etkinliklerinin merkezi olmak zere Resim ve Heykel
Mzesine dntrlm ve ayn ilem gnmzde devam etmektedir.
3.1.5. Matbah-I Amire
Dolmabahe Saraynn yksek duvarlar iindeki nc grubun son yaps
Sarayn mutfaklarn oluturan bu blm gnmzde Dolmabahe Kltr Merkezi
adyla kltrel ve sanatsal etkinliklerin yapld bir yapya dntrlmtr.
3.1.6. Hareket Kkleri
Kendine daire tahsisi gereken yaa gelmi ehzadelere ikamet olarak
yaptrlmtr. Veliaht Dairesinin kara tarafndaki bahesinin, alak duvarlarla
ayrlm bir blmnde, Veliahd Read Efendi ve Veliahd Kemaleddin Efendinin
daha gvenli bir ortamda ikameti iin 1894te Serkiz Balyana yaptrlan iki ahap
kke, Efendiler Dairesi de denilmektedir. Her iki kk de, krma at ve cepheleriyle
Fransa ve svirenin da kklerini artrmaktadr.
27
3.1.7. Musahiban Dairesi

Beikta ynne doru, ky boyunca ilerlendiinde ana bina grubu ve
dikdrtgen planl, denize cepheli ve mstakil baheli yap Musahiban Dairesidir. 29
Padiahn yakn hizmetlerinde bulunan ve musahip30 denilen kiilere ayrlm sade
bir yapdr.
3.1.8. Bendegan Ve Agavat Daireleri
Musahiban Dairesinin arkasna ina edilmi olan bina iki katldr. Haremde
hizmetle grevlendirilen aalarn kullanmna verilmi binann byk bir i avlusu
bulunmaktadr. Yap dikdrtgen pencereleri ve dz hatlaryla gsterisiz bir
mimariye sahiptir.
3.1.9. Baltaclar Dairesi
Sarayn Beikta ynnde, Agavat Dairesine bitiik olarak, cadde zerinde
ina edilmi yap, sarayn korunmas ve gvenliinden sorumlu Baltaclarn
ikametine ayrlmtr. katl olan bina, kilit tal pencereleri ile Ampir
slubundadr.
Gnmzde Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesi Devlet Konservatuvar
tarafndan kullanlmaktadr.
3.2. Padiahlarn Marangozluu, Tamirhane-i Hmayun
Yldz Saraynn tek katl badadi tekniiyle yaplm atlyelerinden olan
marangozhane II. Abdlhamid tarafndan Yldz Sarayna tandktan sonra
kurulmu, Avrupadan en son sistem marangoz aletleri getirmitir. Aralarnda
yabanclarnda bulunduu 60 kadar usta ve rak almtr. Marangozlua byk
nem vermi ve Osmanl mobilyas tasarm arayna katkda bulunarak kendisinin
yapt mobilyalardan bazlar Dolmabahe Saray, Beylerbeyi Saray, ale Kk
29
A.g.k., s:108
Musahip: padiahn devlet ileri dnda yanna arp, fikir alveriinde bulunduu, sanatkar
veya ilim erbab kiiler arasndan seilmi kimse
30
28
gibi yerlerde sergilenmektedir. Yldz Saray Marangozhanesinde yaplan ktphane,

kap zerinde ayna bulunan bir ekmece dolap saraya sunulmutur.31
Resim 8: Tamirhane-i Hmayun
Kaynak: IRSICA arivi

Esbak mabeyn bakatibi Tahsin Paa Yldz hatralarnda cls ettikten
sonra yldzda kendine mahsus olarak mkemmel bir atlye yaptrd. Avrupadan en
son sistem marangoz alet ve edevat getirtti, mteaddit ustalar ve raklar bu
atlyede alrlard.32 eklinde aklamtr.
1988 ylnda stanbul Bykehir Belediyesi tarafndan restore edilerek Sanat
Galerisi haline dntrlmtr.
31
Feryal REZ, Tamirhane-i Hmayun yada Abdlhamidin Marangozluu Tarih ve Toplum

dergisi 34 s.9
32
Feryal REZ, a.g.m.
29
Tablo 1: Sulta Abdlhamidin elinden kt aa eserlerin listesi

Eyann Ad
Kime Verdii
Kaynak
Bir dolap ayrca bro
Sadrazam Tevfik Paaya
Bir yaz takm
Olu
Abdrrahime
ondan
yeeni mer Efendiye

Bir iskemle, kk bir dolap Osmanolu
yoluyla
ve ky manzaral drt plaka
Sultana
Yapt bastonlar
Mall gazilere
Bir rahle
Bursa
Ulucami
Dastanl
Kz Aye Osmanoluna ve
yazar Osman Nuriye gre
Refia
mderrisi
Hoca
Sadettin
Efendiye
Sedef kakmal sanduka
Muhammediye
kitabna
mahfaza
Ankara
(Halen
Yazar Aydn Talaya gre
Vakflar Gn. Md.lnde)

8 dili byk rahle
Yldz Hamidiye Camiine
Farkl Kaynaklar
Kafesli rahle (oyma)
st. niversitesi Kitapl
Yazar Aydn Talaya gre
Gl aacndan yazhaneler
ehzadelere, biri de Sultan
Sedef kapl rahle

Kafesli kmalar
Mehmet
Reata
ehzadeliinde verilmitir.
Yazhane
B.M.M. Bakanlk Odas
Salon takm
St.lren Askeri Mzesine
Bir dolap, 6 iskemle, bir ilide
Ethem
H. Ziya Uaklgile gre
Sait N. Duhaniye gre
zaslann
Hayat Tarih mecmuasndaki
kanepe-koltuk, bir bfe ve evinde
(1966-2) bir rportaj ve Farkl
drt sehpalk takm
kaynaklara gre
Bro ve dolap
st. Mftlnde
Paravan ve bir el aynas
Yldz Saray Mzesi
Gl aacndan rahle
Vakflar Hat Sanat Mz,
Harita masas
Yldz
Sarayndan
st.
eitli kaynaklardan
n.Kt. Mzesine
Kaynak: Feryal REZ Tamirhane-i Hmayun yada Abdlhamidin

Marangozluu Tarih Toplum S. 34
30
Tablo 2: Marangozhane-i Hmayunda imal edilen baz eyalar

Adet
Yaplan in Ad
4
Mabeyn-i Hmayun misafirhanesi iin raf
ale Kasr- Hmyunundaki bir aynaya ceviz konsol
Yeni daire iin yaldzl konsol
Harem-i Hmayun iin kayk
Ktphane-i Hmayun iin dahili dolap
Kebir kuluk
Cambaz arabas
Top
skemle
Sandk
kafes tel
Mikael iin erp
Harem-i Hmbyun drt adet ieklik hitam bulup bu yandadr.
14
Dolmabahe Saray- Hmayunu iin kap
4 ift
Dolmabahe Saray- Hmayunu iin ereve
Dolmabahe Saray- Hmayunu iin srmeli ereve
Dolmabahe Saray- Hmayunu iin kebir ereve arn
Dolmabahe Saray- Hmayunu iin kebir kasal takm kap kaplamal
3 takm
Dolmabahe Saray- Hmayunu iin ereve pervaz kaplamal
Dolmabahe Saray- Hmayunu iin metre boyunda amar iin masa
Kaynak: Sabahattin TRKOLU Marangoz Padiah Sultan II. Abdlhamid

Antik Dekor S.50
Abdlhamid dneminde sarayda yaplan bu almalar yle grlmekteydi:
II. Abdlhamid sarayn atlyesinde yapt mobilyalardan, bir kanepe ve birka
koltuk, sehpa, tek ayakl yuvarlak masadan oluan salon takmn Padiah, Saint
rene Askeri Mzesine bir salon takm hediye etmitir.33
33
Halid Ziya UAKLIGL, SARAY VE TES SON HATIRALAR, s.102, inkilap ve Aka
Kitapevleri 1981 stanbul
31
Kzlarndan Aye Osmanolu anlarnda Babamn marangozlua olan

merak babasnn zamannda balamtr. nk Abdlhecid Handa marangozlukla
urarm ve yannda Halil Efendi adnda pek usta bir sanatkar varm. Babam bu
Halil Efendiden ders alrm, onunla birlikte alrm. Bykbabamn marangoz
takmlarnda bu Halil Efendinin imzalar kazlym. Bu takmlar Yldzda babamn
atlyesinde idi. Kendiside bu aletlerle alrd. Avrupadan yeni sistem birok
aletler de getirmiti. Yapt birok sedefli, oymal eyalar Yldzda idi. Bunlarn
imdi ne olduunu bilmiyorum. Yalnz yapt ve son Osmanl sadrazam Tevfik
Paaya hediye ettii sanatkarane bir dolap imdi, Tevfik Paann byk olu, eski
yaver ve damatlarndan smail Hakk Beyin kadirinas ellerindedir.
Babam bir de bir iskemle ile ancak 35cm boyunda kck, zarif bir
ekmeceli dolap yapmt. Bunlardan baka yapm olduu byk bir dolabn
zerinden sklm, sedefle ilenmi, ky manzarasn gsteren drt paray
stanbuldan gtrm, ikisini merhum hemirem Refia Sultana (1891-1938) hediye
etmitim. Merhum kardeim Abdlrahim Efendi (1893-1952) babamn ehzadelik
zamannda Maslakta iken yapm olduu bir yaz takmn olum mere hediye
etmiti. Buda imdi bizdedir.34
Marangoz Padiah Sainte Irene Askeri Mzesine bir salon takm hediye
etmi, btnyle kendi elleriyle yapm bu takmda bir kanepe, koltuklar, kk
sandalyeler ve yuvarlak masacklar vard. Asl zellii de bunlarn kafes gvdelerinin
ve eklentilerinin her eit silah temsil etmesiydi. Sultan Abdlhamid Japonyadan
Japon adyla anlan bir el testeresi getirtmiti; bu alt Trkiyede ilk getiren o
olmutur.
Sultan
Abdlhamid
saltanatn
son
yllarnda
kendisinin
kurduu
marangozhanenin Tamirhane-i Hmayunun atlyede neler imal edildiine dair

bilgiler elde edilmitir.35
Tamirhane-i
Humayunda
Yldz
Saray
Ktphanesi
iin
yaplan
kitaplklarn bir ksm bugn stanbul niversitesi Merkez Ktphanesinde

bulunmaktadr.
34
35
Aye OSMANOLU, BABAM ABDLHAMD, st. 1960 s.26

Sabahattin TRKOLU, Marangoz Padiahlar II. Abdlhamid Antik DekorS.50 s.84
32
3.3. Dolmabahe Saray Mobilyalar

Dolmabahe Saray tefrii; baladnda ilk olarak yurt dndan alnan
mobilyalarda, Osmanl devletinin iinde bulunduu batllama hareketlerinin izleri
grlmektedir. Saraynn mobilyalar ilk zamanlar yurt dndan alnan zellikle 1851
tarihli Londra Sergisi oturma mobilyalarnn seiminde etkili olmutur. Saraylar
Fransa mparatoriesi Eugenie, Avusturya mparatoru ve Prusya Veliahd gibi yurt
dndan gelen konuklar iin ncelikle bat tarznda oturma mobilyalar ile
donatlmtr. Saraylarn yeniden denmesi konusunda Msy Briston ve Msy
Peron aracl ile kumasz kanepe ve sandalyeler satn alnd Dolmabahe Saray
arivindeki kaytlarda yer almaktadr. Sultan Abdlaziz dneminde de Paris ve
Londradan Gomidas Panos aracl ile saraylara yemek iskemleleri getirtildiini
renmekteyiz (1869-1874). Pariste F.N Burness, Amerikada A.II.Andrews ve
Co.Chicago, Viyanadaki August Knoblochs Nachfolger, Londradaki Maple
mobilya maazalarndan saraylar iin ceviz ve maun oturma mobilyalar alnd
bilinmektedir.36
Saraylarda Tamirhane-i Hmayunda gayrimslim ustalarnda yaptklar
oturma mobilyalarla birlikte, yaldz ilerinde Kalemkar brahim Aann ismini
grmekteyiz.
Dolmabahe Saraynda kullanlan mobilyalarn yurt dndan getirilenler ve
Tamirhane-i Hmayunda retilenlerin dnda Turgut Sokandaki atlyede
retildii ya da Perada yer alan Bon March, Narses Narliyan, Cosma Vuccino ve
Ortaklar, Garrus Kardelerin Mevlevihane Mobilya Maazalar gibi maazalardan
da satn alnmtr. O tarihlerde Perada alan mparatorluun ilk mobilya dkkanlar
Osmanl kimliine uyum salayacak ekilde ithal ettikleri mobilyalar yeniden
tasarlayarak uygulanmas yaplmtr.37 Taksimde aslen Sultan Abdlhamidin
raklar olan iki Rum ustann, Mihal Raftakis ile Stamatis Vulgarisin atlyeleri ile
Beiktataki Tubini mobilya fabrikas oturma mobilyas retimi yapan nemli
kurulular olmulardr. Narliyan, Daryios Patriyanu, Fokelstein, Kortesi Biraderler,
Jean Balatti, Leon Friedmann mobilya fabrikalar da bata iskemle olmak zere
Avrupai mobilya retimlerinde ksa zamanda sz sahibi olmutur.38
36
Deniz DEMRARSLAN, Trkler ve Oturma Mobilyas Aredemanto Mimarlk 2006

Deniz DEMRARSLAN, A.g.m.
38
nder KKERMAN, Saray Mobilyalar Tombak 1998 S.21 s.29
37
33
Dnemin gazeteleri bu mobilya maazalar ve fabrikalarnn ilanlar ile

doludur. Narliyan Efendi tarafndan saraya ke sediri, duvar kanepesi, pell
minder, kk kanepeler, tekerlekli koltuk, yaldzl ve cevizden sandalyeler ve
markiz satldn ariv kaytlarnda grmekteyiz. Bu oturma mobilyalarnn pskl
ve saaklarnn da mekandaki perdelerle uyum salamas asndan Kz Sanayi
Mektebinde yaptrld kaytlarda yer almaktadr. 39
3.3.1. Osmanl Ve Trk slubundaki Mobilyalar
nceleri Orta Asyada uygulanmaya balayan Kvrk dal slubu sslemeler,
daha sonra Dou Asyada ektisini gstermitir. Kuzey Asyada gebe hayat
yasayan ve hareket halinde olan Trkler nceleri hayvan ekillerinden oluan
sslemeler, daha sonra Kvrk dal slubunda sslemeler yapmlardr. Kuzey inde
maara mabetlerinden, Trk ta oymaclar tarafndan ilenmi, Kvrk dal slubuna
ait sslemeler karlmtr.
Saraylarda kullanlan mobilyalar yurt dndan getirilmitir. Rahle, kuran
muhafaza kutusu ekmece, sanduka, oymal kap kanatlar, oymal tavan gbekleri,
minber, mihrap en ok gze arpan mobilyalardr, Bunlarda genellikle dinin etkisi
altnda yaplan aa ileridir. ekmecelerin ayr bir zellii vardr. ekmeceler
ziynet eyalarnn, (altn, inci, mcevher) ve gizli evrakn saklanmasnda
kullanlmtr.
Mobilyalarda geometrik ekillerden, iek ve yapraklardan meydana getirilen
oyma sslemelere ok yer verilmitir. Sslemelerde Avrupadaki sslemelerde
olduu kadar serbestlik yoktur. rnein insan figrnn yaplmas dini inana gre
gnah sayldndan, bu tip almalara yer verilmemitir.
Geometrik ekilli motifler, izgi ve dairelerden meydana getirilen geometrik
ekilli motifler. Trk- slam sslemelerinde, geometrik ekillerin birbirine girift
olarak kullanlmasyla yaplan sslemelere arabesk ad verilmitir. Arabesk olarak
yaplm ok gzel ssleme rnekleri vardr.
39
Feryal REZ, XIX.yy. Saray Mobilyalar 1988 s.48
34
Resim 9: Dolmabahe Saray Beyaz Oda (zgr ALGAN)
Osmanl mparatorluunun gney eyaletlerinin marketri iiliine sahip

mobilyalar bir araya getirilerek sarayn bat ile dou karakterini bir arada yaatan
ders odas olarak isimlendirilen 91 no'lu odadr. Kanepe, koltuk, masa, sandalye gibi
eyalarn yan sra, din derslerine ait rahle gibi eyalar da mevcuttur. Trk yapm
olan kitaplk ise, ngiliz tarz olup bat etkisi tayan eyadr.
Resim 10: Dolmabahe Saray 91 Numaral Oda (zgr ALGAN)
35
3.3.2. Barok slubundaki Mobilyalar

Barok stili mobilya ynnden olduka zengin bir dnemdir. Mobilyalarda
genellikle simetri hakimdir. Oyma sslemeler derin olarak ilenmi ve belirgin bir
yapdadr. Barok stili mobilyalarn en belirgin zellii tornal ve hurmal ayaklara,
kaytlara ve dikmelere ok yer verilmitir. 40 Mobilyalarda kabriyal, pene-top,
burmal ayaklar uygulanmtr.
Dolmabahe Sarayndaki baz mobilyalarn deme kumalar iek desenli
ekillerle ilenmitir. Karyola ayaklar burmal olarak yaplm ve tavan
kapatlmtr. Ayrca karyolalarn kenar deerli kumalarla perde biiminde
kapatlmtr. Dolap tr mobilyalarda ereve konstrksiyon gze arpar. Ayrca
kordonlu masif talarla kapaklar zerine zengin sslemeler oluturulmutur.
Marketri ve aplikasyon oyma sslemeler dzenli bir biimde uygulanmtr.
Koltuk ve sandalyelerin ayaklar burmal, tornal, kabriyal ve kare prizma
eklinde yaplmtr. Ayaklarn alt ksmlarnn arasna tornal veya burmal kaytlar
konulmu, bu kaytlar baz mobilyalarda ortada birletirilerek tornal bir gbek
yaplmtr. Koltuklarn kolaklar zerine akants yapra oymalar uygulanmtr.
Pene- top eklindeki ayaklarn yere deen ksmlarnda da oyma sslemeler
bulunmaktadr. Barok a sandalye ve koltuklarn arkalklar l bakmndan
genellikle yksek tutulmutur. Demelerde desenli kumalara yer verilmitir.
Deme kenarlarna kabara iviler kullanlmtr.41
Dolmabahe Saraynda Barok tarz masalarn st tablalar elips veya
dikdrtgen eklinde yaplmtr. Ayaklar tornal veya burmal, ayaklarn alt
ksmlarnda tornal veya burmal ara kaytlara yer verilmitir. Mobilyalarda simetri
hakimdir.
Dolmabahe Sarayndaki bfe ve dolap kapaklarnda yanlar burmal ve
oymal stun eklinde masif paralarla desteklenmitir. Stun eklindeki dikmeler
tayc grevini grmektedir. Kapaklarn ortasnda masif ereve ierisine alnarak
aplikasyon oymalar uygulanmtr. Masif ereve paralarna kordon almtr.
Kullanlan madeni gereler, byklk ve ekil olarak mobilyalar genel havasna
uygun olarak hazrlanmtr.
40
41
Kemal DNER, Zafer IIK, Mobilya Sanat Tarihi MEB Basmevi st.1979 s.75
Kemal DNER, Zafer IIK, A.g.k s.75
36
Resim 11: Dolmabahe Saray Valide Sultan Yatak Odas (zgr ALGAN)
3.3.3. Regence slubundaki Mobilyalar

XIV Louis stilinden XV. Louis stiline gei dnemidir. Bu devrin nemli
zellii doaya duyulan hayranln mobilyaya yansmasdr. Mobilyada uygulanan
motifler daha ok doadan alnmtr. Natralist bir dnce egemendir.42
Dolmabahe Saray'nn Medhal (Giri) Salonunda bulunan ortadaki masa
Regence slubunda olup, pelesenk zerine altn yaldzl bronz ve prin sslemeli
ve Sultan Abdlmecidin turaldr.
42
37
Resim 12: Medhal Salonundaki masa (zgr ALGAN)
Dolmabahe Saray Valide Sultann zel konuklarn arland Salonun

deniz tarafnn iki kesinde Fransz Regence dnemi sanatkarlarndan Cressent'in
bureau-plat'larn hatrlatan yaz masalarnn arkalarnda tipik birer XIX. yzyl
mobilyas bulunmaktadr.
3.3.4. XV.Louis slubundaki Mobilyalar
Bu dnemde mobilya eit ynnden olduka zengindir. Berjer tipi koltuklar,
kanepeler, ezlonglar ve markizler ok uygulanan mobilyalar arasndadr.43
Mobilyalarda oyma ve kakma sslemelere geni yer verilmitir. Kakma sslemelerde
koyu ve ak renk kaplamalarn yan sra bakr, baa, bronz, pirin v.b. gerelere de
yer verilmitir. Yaldzla boyama ileri de nemli bir yer tutar. Mobilya oyma ve
kakma sslemelerin uyumluluu dikkati eker.44
XV. Louis stili mobilyalarda dz hatlara rastlamak olanakszdr. Mobilyalarn
etkin zelliklerinden birisi de zarif ve ssl olmalardr. Mobilyada kullanlan
madeni gereler biim ve byklk olarak sslemelere ve mobilya ya uygundur.
43
44

38
Kolak1ar ve kolak dikmeleri stilin genel havasna uygun kavislidir. Kolak

ksmna deme yaplmtr. Btn sandalye ve koltuklar zel olarak dokunmu
izgili veya iekli ipeklilerle demitir.
Dolmabahe Sarayndaki sandalye ve koltuklarda uygulanan ayak ekli
kabriyaldir45. Ayaklarn yere deen ksmlarnda genellikle koboynuzu veya
kntl kvrk fitilli oymalar grlr. Ta ksmnda iek motifi oyma sslemeler
daha ok uygulanmtr. n ayaklarn aln ksmnda eitli yaprak oymalar
uyguland gibi sade braklanlar da vardr. Arkalk erevesine oluk ve fitil
almasyla bir estetik salanmtr. Kanepelere sekiz ayak konularak konstrksiyonu
salamlatrlmtr.
Koltuk ve sandalyelerde yksek yayl deme uygulanmtr. Kabara bal
iviler deme de ayrca bir ss unsuru tekil eder. Berjer tipi koltuklar ve ezlonglar
bu dnemde ok uygulanan koltuk eitleridir.
1750 yllarna doru Ottoman Osmanl denilen sedir tipleri ortaya kmtr.
Koltuk ve sandalyelerin n ve yan kaytlarnn genellikle de orta ksmlarna
iek oymal yaplmtr.
Stilin genel karakteri olan eri izgiler, Dolmabahe Sarayndaki bfe ve
dolaplarda da grmekteyiz. Bfe ve dolaplarda kabartma biiminde oymalara ve
kakma sslemelere geni yer verilerek, kapak ve ekmeceler kavisli ikin olarak
yaplmtr. Kullanlan madeni gereler mobilyann sslemelerine ve genel
zelliklerine uymaktadr.
Masalarda oyma ve kakma sslemeler nemli yer tutmaktadr. Kakma
uygulamalarnda geometrik sslemeler, doadan alnm iek motifleri zenle
ilenmitir. Ayaklar kabrivaldr. Ayaklarn kaytlarla birletii aln ksmlarnda
genellikle oyma sslemeler vardr. Masalarda da ikin bombeli yzeyler, kvrml
kenar izgileri bulunmaktadr. Sehpa ve orta masalarnda st tabla olarak mermer
ok kullanlmtr.
Bu dnemde yatak odas ve kabul salonlarnn mobilyalarna ayr bir zen
gsterilmitir. Karyolalar zarif oymalarla ssldr.46 Ayak ve baucu ksmlarnda
oyma sslemelerin yan sra, kapitone tekniiyle47 deme yaplmtr. st ksmlar
ya yarya kadar ya da tamamen kapatlp, ou kez perde ssleriyle yanlar
45
Kabriyal:
Dolmabahe Saray A.g.k. s. 180
47
Kapitone:
46
39
rtlmtr.
Komodin
ve
tuvalet
masalar
yatak
odasnn
dier
nemli
mobilyalardr. Komodinlerin st tabladaki dzgn ksmlar dnda kavisli yzeyler

ve ekiller egemendir. Oyma ve kakma sslemeler arlktadr. Kakma sslemelerde
geometrik dzenlemeler ve doadan alnm ekiller gze arpar. Ayaklarn
alnlarnda ve kapaklarn stnde ok mkemmel ilenmi oymalar vardr.
Sarayn Sultan Abdlmecidin yatak odas olarak adlandrlan odasnda ise
XV. Louis slubu ar basmaktadr.
Dolmabahe Saray'nn deiiklie uramayan odalarndan bir tanesinin
misafirlerin Kabul Odasdr.48 Krmz rengin ve altn yaldzn hakim olduu bu odann kornileri yekparedir. Oturma takm ise XV. Louis slubundadr. Ayak zerleri
kabartma yaprak sslemeli olan bu koltuk takmnn kolak stleri hafif dolgulu
olarak kumala kaplanmtr. Arkaln ta ksmnda kullanlan ay motifi saray
tarafndan Avrupaya sipari verildii akla gelebilir.49
Resim 13: Eli Kabul Odas (zgr ALGAN)
Krmz Oda Harem blmnde olup resmi kabullerin yapld oda olarak tanmlanan odas ise XV. Louis slubundadr. Kanepe, perde ve duvarlar ayn
48
49
Dolmabahe Saray A.g.k. s.82

Haluk EHSUVAROLU., TARH ODALAR nkilap Yaynevi st. s.15
40
desendeki ipekli kumala kapldr. Ortadaki siyah masa XV. Louis slubunda olup,
tablas renkli porselen kakmalarla bezelidir. Aralarda ise boulle tekniinde sslemeli
ve masann drt tarafnda yer alan Abdlmecid tural masann ahab abanozdur.
Resim 14: Krmz Oda (zgr ALGAN)
3.3.5. Rokoko slubundaki Mobilyalar

Rokoko sitilinin en belirgin zellikleri; Akla durgunluk verecek derecede
ar sslemeler. Akl almaz eriler ve kavislerdir. Dz hatlara rastlamak pek
mmkn deildir.50
Rokoko stili karyolann st ksm kapal olarak kubbe eklinde yaplarak
tavana aslmtr. Yarm kubbe eklinde yaplm olanlar ise, yan duvara
tutturulmutur. st ksm, balk ve ayak ksm deerli kumalarla ok ssl bir
grnm salayacak biimde kaplanmtr. Karyolann ayak ve balk ksmlarna
masif aalardan hazrlanm oymal aplikasyonlar konulmutur. Kelerde ar
sslemeler vardr.
50
41
Dolmabahe Saraynda kullanlan kitapln st ksmndaki masif para nce

gen eklinde kesilmi olup, ortas boaltlarak kuu boynu ekli verilmitir. Masif
para
zerinde
oymalar
vardr.
Kitapln
st
ksm
kapaklar
ereve
konstrksiyonla hazrlanm olup, stleri kaplama ile kaplanmtr.

Alt ksm kapaklar dolu tabla olarak yaplarak stleri kaplama ile
kaplanmtr. Kapaklarda masif olarak hazrlanm aplikasyon oymalar vardr.
Dolmabahe Saray Rokoko stili kitapln yapm biraz deiiktir. st ksm
ayn zellikleri tamakla beraber alt ksm tamamen ekmeceli olarak yaplmtr.
ekmecelerin yapmnda dzgn desenli, kuru ve kaliteli aalar kullanlm olup,
stleri genellikle maun kaplama ile kaplanmtr. ekmecelerin n yzlerinde
aplikasyon oymalar vardr. Ayaklar kabriyal ayak biiminde oymaldr.
Komodinlerde alt kayta bol miktarda sslemelerle birlikte baa ve istiridye
kabuu, yaldz ve pirin monte edilmitir. Sslemeler bolca kullanlmtr. Ayaklarda
rokoko stili zelliini yanstacak biimde kavisler vardr. Oymalar ve al
sslemelere ok yer verilmitir. Ayaklarn alt ksmlar antik a eserlerindeki gibi
balon-pene eklindedir. ekmecelerin n yzleri da doru kavislidir.
Kullanlan masalarn st tablas genellikle yeil tr kymetli bir mermerden
yaplmtr. Kenarlar kvrmldr. Ayaklarn ve kaytlarn yapmnda masif maun
aac kullanlmtr. Ayaklar kabriyal ayak biiminde olup, alt u ksmlar pene
eklindedir. Ayan st kelerinde iek, yaprak ve insan ba oymalar vardr.
Yaldz ve kakma ilemlerine de yer verilmitir.
Rokoko Stili koltuk ve sandalyeler ok ssl yaplmasna ramen kaba bir
grne sahiptir. XV Louis stili sandalye ve koltuklara benzer.51 Ayaklar Fransz
kabriyal ayak seklinde yaplmtr. Ayaklarn stlerinde ok ssl oymalar vardr.
Ta ksmnda ve kaytlarda da oymalar mevcuttur. Oturma yeri ve arkalklar iekli
kumalarla kaplanmtr. evresine sar pirin iviler aklmtr. Boya ve yaldz
ilemleri oktur. Kolaklarda aslan ba ve akantus yapra oymalar vardr.
Sultann zel grmeleri iin kulland Rokoko slubundaki altn varakl
oturma mobilyalar ile denmi Somaki odann giriinde Boulle tekniinde52 ve
51

Boulle Teknii: 17.yy Andre Charles Boulleun gelitirdii mobilya kakma tekniidir. Bu teknikte
ayn kalnlkta iki plaka, biri metal (bakr, pirin, paslanmaz kalay) dieri baa yada boynuz karakterli
bir malzeme (koyu renkte veya sar kaplunbaa kabuu veya yeil, krmz, mavi boyanm boynuz)
st ste konularak nceden belirlenmi desenin konturlar kesilerek iki adet ayn desende plaka elde
edilir. Bu iki plaka kombinasyonu ile fonu baa, deseni metal
52
42
XIV. Louis slubunda bir yazhane bulunmaktadr. Abanoz zerine baa, pirin ve
altn yaldz bronz sslemelidir.
Resim 15: Dolmabahe Saray Somaki Oda (zgr ALGAN)
Sarayn Sultan Abdlmecidin yatak odas olarak adlandrlan odann

yanndaki ufak blmede ise, ngiliz rokoko sanatn Chippendale slubunu
anmsatan, ahap zerine altn yaldz, yeil, sar ve krmz boyal, zerleri krmzbeyaz yldz desenli ipekli kumala kapl kk ebatta fantazi sandalyeler vardr.
43
3.3.6. XVI. Louis slubundaki Mobilyalar

Mobilyada kavisli hatlar ve klasik motiflere geni yer verilmitir;
mobilyalarn yapmnda insan lleri gz nnde tutulmutur. Mobilyalarda
genellikle oval ekiller egemendir.
Oval masalarn tabla kenarlarna pirin
parmaklklar yaplmtr. Salon mobilyalarn ou iek desenli kumalarla

denmitir. Mobilyalarda oyma ve kakma sslemelere, boya ve yaldzla boyama
ilemlerine rastlanr. ekmecelerin n yznde ereve ierisine alnm aplikasyon
oyma uygulamas vardr.
Mobilyalarn oyma sslemelerinde iek ve yaprak motifleri, sa rgs, i
ie geen daire ekilleri ve akants yapra uygulanmtr.
Kakma sslemelerde koyu ve ak renk kaplamalar bir arada v birbirine
kontras edecek ekilde kullanlmtr.
Bunun dnda bakr, baa, yaldz, bronz
gerelerde yer alr.

Maun, kayn, hlamur ve ceviz mobilyalarn yapmnda kullanlan aalardr.
Sandalye ve koltuklarda tornal ve aaya doru incelen kare kesitli ayak ekilleri
uygulanmtr. Tornal ayaklarn zerine oluk alm veya yukardan aaya doru
klen oymalar yaplmtr. Ayaklarn kaytlarla birleen ksmlarnda rozet
eklinde oymalar vardr. Baz ayaklarn alt ksmnda da ayn uygulamaya rastlamak
mmkndr. Rozet oymalarn altnda genellikle akants yapra oyma sslemeler
vardr. Sandalye ve koltuklarn arkalklar oval veya dikdrtgen eklinde yaplmtr.
Arkaln ta ksmnda bazen iek demeti veya sepeti oymalar uygulanmtr.
Arkalk erevesinde, n ve yan kaytlarda i ie geen daire, sa rgs, yaprak ve
iek motifleri oyma sslemeler arlktadr. Demelerde iek desenli kumalar
kullanlmtr. Kolak dikmesi ie doru kavisli ve ou kez akants yapra oyma
ssldr. eitli kanepe ve berjer tipi koltuklar bu dnemde de etkindir.
Karyolalar st kapal veya ak ekilde yaplmtr. Ba ve ayak ucu
ksmlarnda kapitone tekniinde deme uygulamas da grlr. Ayaklar genellikle
tornaldr. Stilin genel havasna uygun oyma sslemeler karyolalarda da grlr.
Tavan ksm perde sistemiyle kapatlmtr.
Dolmabahe Saraynn, Binek Salonu olarak tabir edilen salon protokol
giriinin dnda gnlk giri-klarn kullanld mekann oturma mobilyalar
XVI. Louis slubundadr. Ahap ksm beyaz lake olan bu takmda ss motifleri
olarak iek rozetleri, mee ve defneyapraklar, mealeler kullanlmtr. Mobilya
44
ayaklar, genellikle aa doru daralan silindir biimindedir ve boy ynnde oluklar

almtr. Ayakstlerinde kare kesitli yzeylere iek rozetleri oyulmutur.
Resim 16: Binek Salonu Mobilyalar (zgr ALGAN)
3.3.7. Neo Klasik slubundaki Mobilyalar

Yaz Dairesi olarak da bilinen inili Salonda grlen iki koltuk tr, XIX.
yzylda ortaya kan mobilya tiplerine rnektir. Bunlardan La born diye
adlandrlan kanepenin ahap ksm Neo-klasik (XVI. Louis slubu) izgiler
tamaktadr. Lindiscret a trois places diye tanmlanan ve tane oturacak yeri
olan koltuun dier bir ismi dedikodu koltuudur. 19.yy. bekleme salonlar gibi
insanlarn ksa sre geirmek iin tasarlanm mobilyann zerleri gvez-bej renkte
atma kadife ile kapl bir oturma mobilyasdr.
45
Resim 17: Dedikodu Koltuu (zgr ALGAN)
Sarayn Sultan Abdlmecidin yatak odas olarak adlandrlan odasnda ise

XVII. yzyl Avrupasnda yatak odalarnda kullanlan lavmanalarn deiik bir
varyasyonunu grlmektedir. O yzylda yatak odalarnn vazgeilmez bir eyas
olan lavmana Neo-Klasik hatlara sahiptir. Ahap ksm cilal ceviz zerine altn
yaldzl bronz sslemelidir. Lavabo ksm damarl mermer ve porselenlerdir.
Dolmabahe Saray'nn mzik odas olarak dzenlenmi oda ise, ngiliz neoKlasii gze arpar. Ahap zerine siyah lake ve arkalklar lir eklinde olan
sandalyeleri ngiliz Neo-Klasik sanatnn Adam-stilindedir. zerleri uuk pembe
zerine renkli iekli desenli ipekli kumala kapl, Bergere tipi koltuk takmnda
da Neo-Klasik hatlar hakimdir.53
Resim 18: Mzik Odas

53
Haluk EHSUVAROLU., A.g.e. s.20
46
3.3.8. Uzakdou slubundaki Mobilyalar

Dou lkelerinde yerde oturma gelenei ve iklimin getirdii ak havada
yaama artlar antsal mobilya sanatnn gelimesini engellemitir. zellikle slam
lkelerinde i mekanlarn zengin ve gzel, hal ve kumalarla dendiini
minyatrlerden saplanmaktadr. Bu lkelerdeki ahap iilii dinsel yaplarn i
sslemelerinde en gzel rneklerini verir. Mimber, mihrab, gmme dolap, rahleler ve
kk ekmeceler sedef, fildii, kemik ve baadan oluan geometrik motiflerle
bezenmektedir. Mobilya basittir, genellikle alak sehpa, sandklar, tabureler ve tm
duvar boyunca uzanan sedirler grlmektedir.
16. yzyl talyan ve spanyol mobilyasnda grlen Certosina Teknii54
nin de kkenleri Dou Sanatnda yatar. Hindistanda sedef ve fildii kakma teknii
gelenekseldir. Ayn zamanda fildii ve abanoz aac oymacl ve bunun yan sra
torna teknii ile yaplm eyalar da nemlidir. Hollanda ve Portekiz ile ticari
ilikileri olan Hindistandan daha Rnesans zamannda ve daha sonra 17. yzyl
Barok dnemde Avrupaya torna ve oyma teknii ile yaplm Hint mobilyalar
girmektedir. Bu tr eyalarn yresel mobilya sanatn da etkilediini grlmektedir.
19. yzylda ngiltere araclyla, yine tm Avrupada, Bombay Mozaii55 denen
motifin uyguland Hint mobilyalar moda olmutur. Bu teknik iraz (ran) yoluyla
18. yzylda Bombaya gelmitir ve malzeme olarak abanoz, sandal aac ile
renklendirilmi fildii kullanlmtr.
in mobilyalar, dolaplar, kk tabureler ve sehpalardan oluur. in dolap
ve sandklar, siyah zemin zerine altn yaldz olarak manzara ve binici figrleri ile
bezenir. 1700lerde iekler, byk su kular ve kayalar gibi doa konular kabartma
olarak ilenmitir. in lake mobilyasnn en parlak dnemi 16-18. yzyllar arasna
rastlanr.
Mobilyada olduu gibi dekorasyon anlaynda da inliler byk bir
tutumluluk gsterirler. Drt mevsimi sembolize eden iekli panolar (akayklkbahar, Nilfer- Yaz, Krizantem- Sonbahar, Erik aac iei- K simgeler) ve
eitli kaligrafiler in evinin duvarlarn ssler. ie geen kk sehpalar oturma
mekanlarnda hem ss, hem de pratik ihtiyalar iin kullanlr. Bunlarn zerinde
54
Certosina Teknii: Rnesans dnemi talyasnda, zellikle de Venedik sandklarnda Doudan

gelen geometrik desenlerin uyguland fildii kakma tekniidir.
55
Bombay Mozaii: Ahap paralarn enine kesilmesiyle elde edilen motif
47
misafirlere ay, ttn, meyve, yer fst ve karpuz ekirdei ikram edilir. inli, aletedevatn saklad kk ekmece ve kutulara da merakldr.
Japon mobilyas plastik form ve profil asndan bir zellik gstermez, fakat
lake tekniinde ileri bir dzeye sahiptir. Japon lakesi yaldzl Aventurin56 teknii ile
daha canlandrlmtr. Erken dnemde arma, rozet motifleri kullanlm, daha sonra
mobilya yzeyleri manzara, ku ve akayk iekleri ile bezenmitir. Hafif, yerinden
kolaylkla oynatlabilen ve birka paradan oluan Japon mobilyasnn modern
Avrupa mobilyasn etkilenmitir.
Osmanl Saraynda Saraya in, Japon mobilyalarnn yan sra bunlarn
Avrupa taklitlerinin de girdiini baz rneklerden saptama olanana sahibiz.
Sslemelerinin ounluu Japon taklidi, fakat form asndan Neo Klasik izgiler
tayan byle bir yazhane rneini bugn Topkap Saray Mecidiye Kknn
mobilyalar arasnda bulmaktayz.
II. Abdlhamid dneminde Yldz Saraynn salonlarndan birinde grlen
sakslklar, bugn Dolmabahe Saray Mavi salonunun merdiven giriinde yer
almaktadr. Siyah lake, fildii ve kemik yapm olan bu eya Hobosai takma adyla
tannan Mitsuaki shikawa isimli ahap ve fildii ustasnn eseridir.57
3.3.9. Oryantalist slubundaki Mobilyalar

Mobilya, ortaadan balayarak srekli bir biimde mimarlktan etkilenmi,
zellikle de 18. yzyldan sonra mimarlar, mobilyann geliimini youn bir biimde
etkilemitir. Baz sluplar yalnzca sslemede anlam kazanrken, salt mimari
formlarn, mobilyada, ss esi olarak kullanldklar da izlenmektedir.58
Avrupa sanatnda izlenen ve 17. yzyl sonunda balayarak, 19. yzyl
sonuna kadar sren Uzakdou, Hint, in ve Japon sanatndan etkilenerek ortaya
km sanat rnleri, zellikle mobilyada bir slup belirtmektedir. Bu slubu,
kendisine benzemeyen uygarlklara duyulan bir ilginin ifadesi olarak mimari,
dekorasyon ve bahe dzenlemelerinde de izlemek mmkndr. Egzotizm olarak
grlen bu akm chinoserie59 szc ile anlatlmaktadr. in sanat ve mimarisinin
56
Aventurin: erisinde kuvars taneciklerin yardmyla altn benekli prltlar saan ta

Haluk EHSUVAROLU., A.g.e. s.23
58
ule YUM.,
59
Metin SZEN, Uur TANYEL, Sanat Kavram ve Terimler Szl, st.1986, s.52
57
48
en ve neeli bir taklidi olan chinoserie in tarz, genellikle 18. yzyl

Avrupasnda hkm sren Rokoko ile akrken, Avrupal sanatlar tarafndan
retilmi olan kompozisyonlar ile de son derece fantastik bir hava yaratlmak
istenmitir60. 17. ve 18. yzyl Avrupa Rokoko sanat iinde in sanat etkisini
seramik, porselen, duvar kad, tekstil ve zellikle de lake mobilyalarda
gstermitir. 17. yzyln sonundan balayarak, Dou ve Uzakdou mobilya trne
ilgi artmasyla, retildikleri yerlerden gelen mobilyalarn yan sra, benzer rnekleri
Batda da retilmitir.
in mobilya rneklerine bakldnda, bunlarn iki amaca ynelik olarak
tasarlanmtr. Birinci grup, malzeme ve formlardan anlald gibi in zevki ve in
mekan anlayna uygun olarak; ikincisi de Oryantalizm dneminde Bat ile youn
ilikiler sonucu Bat evlerinin kullanm ihtiyalar dikkate alnarak yaplanlardr.
Resim 19: Dolmabahe Saray 121 Nolu Oda (zgr ALGAN)
Yapm teknii Avrupa mobilyasndan ok farkl olan in mobilyasnda

balant yerlerinin madeni ivi veya vida ile birletirilmesi, yerini, tahta ivi ve
tutkala brakmtr61. in mobilyas genellikle duvara dik al yerletirilmek zere
60
61
ule YUM., A.g.e.

Ali GLTEKN., Mehmet OUZ., Mobilya ve Dekorasyon Gere Bilgisi MEB. Basmevi
49
tasarlanmtr. Mobilya daima mekana gre yatay ve dey simetriyi salamay

amalamtr. Masalar bir ift sandalye arasnda veya sandalyeler altl gruplar
biimde mekanda yer almlardr. Sandalyeler kolakl veya kolakszdr. Kolakl
olanlar genellikle erkeklerin kullanmlar iin tasarlananlardr, bunlar yksek
boyludur. Bambu aacndan yaplm olan mobilyalar, in mobilyasna rnektir.
Bambu mobilya, Gney inin scak ikliminde i ve d mekanda kullanlan ilevsel
bir malzemedir. Hafif ve kk boyutlu bu gsterisiz mobilyalarn, sade mobilya
rneklerinin,
Harem
Dairesinin
Cariyeler
Blmnde
kullanlmak
zere
62
getirtildiklerine iaret etmektedir . Cariyeler Blmnn hasr kapl zeminleri ile

pencerelerde bulunan bambu kornilerin varl bu eyalarn yerlerini bir bakma
belirlemektedir.
Resim 20: Dolmabahe Saray (zgr ALGAN)
Dolmabahe Saray ile balayan bir dizi imparatorluk yaplarnda grkemli

Bat mobilyalarnn yan sra, Hint, in ve Japon mobilyalar sade ve kk boyutlar
ile dikkat ekmektedir. Bu rnekler ile 19. yzylda Oryantalizm akmnn younluk
kazand, mimari ve resimden sonra i mekan kltrn de dekorasyon anlay ile
etkiledii, mekanlarn deni biimlerinden anlalmaktadr63. Bu mobilyalarn
62
63
Dolmabahe Saray A.g.k.

Sule YUM., A.g.m.
50
varl, Osmanl-Bat ilikisinin younluunun bir gstergesidir. Yaplarn eitli

mekanlarnda bulunan Uzakdou kkenli zgn paralar, kk dolaplar,
paravanalar, yaz masalardr. Ayrca bambu eyalar arasnda ok eitli mobilya
rnekleri ve korniler bulunmaktadr. Yaprak, iek, ku gibi doadan alnan
motiflerdir. Ayrca Ejderler, in vazolar, su kular, emsiye ve salncak motifleri de
yaygn olarak kullanlmtr.
Resim 21: Dolmabahe Saray Pembe Salon ( zgr ALGAN )
19.Yy. Osmanl saraylarna giren Oryantalist rnekler Bat yolu ile gelmi
olan mobilya rnekleridir. Dou ile Bat arasnda kltr ilikileri bir bakma ticaret
ve savalar ile 15. ve 16. yzylda Avrupaya, ncelikle de Venedike tanmtr. 64
inde 15. yzyldan beri uygulanan lake, Venedikte 17. yzylda uygulanmaya
balam, Lake mobilya Rokoko dneminde Avrupada sevilen bir ssleme ve cila
teknii olmutur.65 Mobilya stne lake teknii ile yaplan resimlere, Dou-Bat
arasndaki kltr ilikisinin sslemedeki yansmas olarak grlebilir. Ancak in ve
Venedik lakesinde uygulanan teknik ilk bakta benzer olmakla beraber, farkllklar,
kullanlan malzemelerden kaynaklanmaktadr.
Japon mobilyasnda paravana, ok ynl kullanm olan bir mobilya
rneidir. Dolmabahe Saraynn eitli mekanlarnda ok sayda paravana rnei
64
65
ule YUM., A.g.m.

ule YUM., A.g.m.
51
bulunmaktadr. Odalarn blnmeleri iin kullanlan paravanalar, byk boy

olmalarna karn, katlanarak tanabilen alt kanatl tiptedir. ki kanad paravanalar,
zel mekanlarn ayrm ve rzgar nleyici olarak kullanlan trdr. Ayrca odann
bir kesinde dekorasyonun bir paras olarak da yer alrlar. Tek kanad paravanalar,
zel yaam kontrol etmek zere, oda girilerinde kullanlan paravana tipidir. Eve
gelen misafirin mekan dorudan grmesini nleme ilevi de tamaktadrlar66.
Dolmabahe Saraynn eitli mekanlarnda bulunan Japon slubunda
mobilya rneklerinin saraya nereden geldii bilinmemektedir. Bir ka rnek yapm
ustalarnn
isimleri
ve
imzalarn
tamakla
beraber,
retildikleri
yerler
belirtilmemitir67. Bu mobilya rnekleri byk olaslkla Batda retilmi olmaldr.

Batda 19. yzylda Oryantalist mobilya rnekleri reten atlyeler iyice
yaygnlamtr. Dolmabahe Saraynn baz mekanlarnda bulunan rnekleri Viyana
yapmdr.68 Bunlar form olarak Barok izgiler tamakla beraber sslemeleri Japon
zelliklidir. Sedef ve fildii kullanlarak yaplm olan sslemeler zengin ku ve
bitkisel kompozisyonlara sahiptir.
Sultan Abdlaziz dneminden balayarak gelien Oryantalizm akm
Dolmabahe Saraynda bulunan birden fazla mobilya rneinde ilk bakta izlenen,
at nal kemer formu ile Osmanl rumi ve palmet karakterinden farkl yaplm
kabartma bitkisel sslemelerdir.
19. yzyl Osmanl saraylar iin Avrupann eitli yerlerinden ok sayda
mobilya ve benzeri eya getirtilmitir.69 Dounun ve Uzakdounun egzotizminden
etkilenen Batllar, sz edilen sluplarda taklit mobilya retmilerdir. Bu retimler
kimi zaman yerinden ustasn getirterek, kimi zaman da yerli ustalar ile yaplmtr.
ngiliz Thomas Chippendale buna iyi bir rnek oluturmaktadr70. Osmanl
saraylarna, gerek Dou, gerekse Uzakdou slubunda mobilyalar satn alndn
gsteren belgelerden bir tanesi, her iki slupta mobilyann alndn belgelemesi
bakmndan ilgin bir rnektir. Viyana August Knobloch Nachfolger mobilya
irketinden gelen eyalarn, Japon ve Arap slubunda olduklarn, fiyatlar ile
66
Metin SZEN, Uur TANYEL, Sanat Kavram ve Terimler Szl, st.1986, s.52
Soner TURGUT, stanbul 19.yy Osmanl Mimarlnda Oryantalist Akm, yaynlanm yksek
Lisans Tezi, T Fen Bilimleri Enstits, st. 1988
68
Aye OSMANOLU, Babam Abdlhamid, st. 1960, s. 26
69
Dolmabahe Saray Arivi
70
ule YUM A.g.m.
67
52
gsteren belgeler bulunmaktadr.71 Krm Sava ile balayan Avrupa mobilya

kullanma alkanl, giderek Sultan Abdlaziz zamannda her alanda olduu gibi,
mobilya anlay ve seiminde eitlilii getirmitir. Gnmze dek gelen bu zengin
mobilya koleksiyonu arasnda bulunan yer minderleri ve benzeri eyalarn varl, bu
imparatorluk yaplarnda Osmanl yaam tarznn da srdn gstermektedir.
3.3.10. Art Nouveou slubundaki Mobilyalar
20. yzyln balarnda bir sanat akm olarak ortaya kan Art Nouveau, ksa
bir dnem etkili olmakla birlikte yaygn bir kullanm alan bulmu ve daha sonra
yerini gnmz sanatna brakmtr. 72
Endstri Devrimiyle ivme kazanan teknolojik gelimeler 19. yzyln
sonlarna doru birok alanda olduu gibi kullanm eyasnda da seri retim
olanaklarn salamt. Seri retim sonucu ok gsterili, ayn derecede de zevksiz
ok sayda eya herkesin alabilecei fiyatlarla piyasaya sunulmutur.73 Aristokrat
snfn kullanm olduu deiik sluplarda incelikli elii pek ok eyann kalitesiz
benzerleri fabrikasyon olarak retilmekte ve zellikle de bu snfn yaantsna zen
duyan orta snf tarafndan tketilmekteydi. Bunun sonucu olarak yzyln sonlarna
doru pek ok konut, karmakark sluplarda eya ile bo yer kalmamacasna
doldurulmutu.
sluplar karmaasnn yaand, tm alanlarda yeniliklerin aratrld bu
dnemde, doadan alnan bitki formlar ou zaman stilize edilerek ve Japon
sanatyla harmanlanarak daha nceki sluplara hi benzemeyen, fantastik bir anlay
oluturulmutur. Art Nouveau, ortaya kyla birlikte hzla yaylarak zellikle 18901900 yllar arasnda en parlak devrini yaamtr. 1914de I. Dnya Savann
balamasyla Art Nouveaunun etkin olduu dnem son bulmutur. Sava yllar
slup zayflayarak bir sre daha devam ettikten sonra yerini dz hatlar ve sade bir
geometriden oluan gnmz sanatna brakmtr.
Dalgalanan kvrml izgiler, su kular ve bitkileri, bcekler, egzotik ve
fantastik yaratklar, zambaklar, baka bir dnyadan gelmi gibi grnen kadn
figrleri, tavuslar, botanik izimlerinden esinlenen, stilize edilerek motifletirilmi
71
Dolmabahe Saray Arivi

73
F. Yaar YILMAZ, Art Nouveau ve Dolmabahe Saraynda Bulunan Baz rnekler MS 1993
s.66
72
53
bitkisel formlar, pastel, ucukan renkler Art Nouveaunun ana hatlar arasnda
saylmaktadr74. Mimaride ou yerde yalnzca dekoratif unsur olarak grlen Art
Nouveaunun, kullanm eyasnda sslemenin yan sra genel formun oluumunda da
etkili olduu grlmektedir.
Art Nouveaunun sanatlar, bu yeni anlay el oymas ahaptan dkme
demire, afiten kumaa kadar her yere uygulamlardr. Amalar saf ve temiz
grdkleri bu anlayla oluturduklar mekanlar slupsal adan temiz tutmakt.
Duvar katlar, aydnlatma elemanlar, mobilyalar, yemek takmlar, vazolar, stma
aralar iin zgn tasarmlar yapmlardr.75
Resim 22: Dolmabahe Saray Harem Koridoru ( zgr ALGAN )
Fransada Art Nouveau, Almanyada Jugendstil, ngilterede Liberty Style,

Avusturyada Secession, spanyada Modern Usta, Amerikada Tiffany Style
adlaryla yaylmakta olan bir sluptur. Osmanl devletinin yzyln bandan itibaren
younlaan batllama ve bat ssleme tarzna alma almalar Art Nouveau
74
75
Feryal REZ, Art Nouveau ve Art Deca Mobilyalar Antik Dekor s.84
F. Yaar YILMAZ, A.g.m. s.68
54
akmnn kvrml hatlar ve doadan kaynaklanan motiflemi bitkisel sslemeleri

stilize edilmi formlardan oluan bezemeler kolayca benimsenmitir.
Osmanl mparatorluunun zayflama ve harcamalarn kstland dnemde
ortaya kan Art Nouveau tarznda retilmi eyalar batllama hareketinin ncs
olan saraylarda grlmeye balamtr. Dolmabahe Saraynda Art Nouveau eyalar;
Somaki Oda olarak anlan ve sultann veliahtyla grmelerini gerekletirmek iin
kulland varsaylan odann eyas arasnda Art Nouvea para grlmektedir.
Bunlarn ikisi, mermer tablal, er madeni ayakl yuvarlak sehpalardr. Birinin
ayaklar girift sarmak yapraklar eklinde dzenlenmi, dieri dz ayaklar stnde
iek buketlerinden oluan bir tabla kenaryla bezenmitir.
Resim 23: Dolmabahe Saray Somaki Odada Bulunan Yuvarlak Sehpa

Odada Art Nouveauyu en iyi sergileyen, saraydaki en tipik rneklerden biri
drtgen tablas yeil mermerden, dier ksmlar altn varakl ahap bir masadr. Dar
kenarlarda iki yan adeta birletirilmi, iki ayak arasna bir manzara oyulmutur.
Sazlar ve nilferler arasnda yzen bir kuu, yan ayaklar arasndaki boluun byk
bir ksmn kaplamaktadr. Ayaklarn ular kuu aya biimindedir. Masann drt
aya ortada bir iek motifi bulunan apraz bir geme ile birbirine balanmtr.
Tabla kenarnda da nilferler ve soyut Art Nouveau kvrmlardan bezeme yaplmtr.
55
Resim 24: Somaki Oda bulunan mermer sehpa ( zgr ALGAN )
Halife Abdlmecid Efendi Ktphanesinde Osmanlcann yan sra ok

sayda Franszca, Almanca ve ngilizce kitabn bulunduu ktphanede bulunan
kitaplardan pek ounun ciltleri Art Nouveau bezemelidir. mekandan oluan
Ktphanenin dier mekanlarnda da eitli Art Nouveau objelere rastlanmaktadr.
Resim 25: Dolmabahe Saray Ktphane ( zgr ALGAN )
56
Namaz Odasnn duvarnda yer alan varakl ereve de tipik zellikler tayan
keleri yumuatlm, kvrml hatlar arasnda motiflemi ieklerle bezelidir.
Cariyeler blmnde baz odalarda bulunan lavmanann76 ahap oymalarnda
olduu gibi mermer tablann st ksmna rastlayan blmdeki inilerinde de Art
Nouveau hatlar bulunmaktadr.
Resim 26: Dolmabahe Saray 159 Nolu odada Bulunan Lavmana
76
Lavmana: 19.yy. yatak odalarnda ska kullanlan mobilyadr. El yz ykamak iin, zerine seyyar
leen, ibrik takmlaryla kullanlmak zere yaplm dolap.
57
Resim 27: 168 Nolu odalarda bulunana Lavmana ( zgr ALGAN )
Ayrca; Dolmabahe Saray Cariyeler blmndeki 76 numaral odada

bulunan kanepe ve koltuklar az saydaki Art Nouveau tarznda oturma
mobilyalarndandr. Ahap ksmlarnn tamam altn varakl olan koltuun
arkalnn st ksm ajurlu yapraklarla oymaldr. Dier paralar ayr bir mekanda
bulunan oturma takmnn tm paralar katlanarak kapanabilmektedir.77 Demeli
ksmlarnda bulunan mercan rengi zeminde renkli iek buketleri ile desenli ipek
kumatr.
Dolmabahe Sarayndaki eya arasnda ilgin bir rnek de Galle78 imzal bir
mobilyadr. Drt ayakl, ift tablal bu marketri masann iki tablasnda da deiik
renkte aalarla bitkisel bir ssleme grlmektedir. Masann ayaklar koyu renkte
ahaptan ve eklemli bir grnt verecek ekilde dzenlenmitir. Masann st
tablasnda ssleme ile ayn teknikte Galle imzas bulunmaktadr.
77
Dolmabahe Saray A.g.k.

Cam ustas olarak tm dnyada tannan sanat cam her zaman n planda tutmu olmakla birlikte
pek ok Aret Nouveau sanats gibi ok ynl almtr.
78
58
Bugn Dolmabahe Saraynda bulunan bu eyalarn Sultan II. Abdlhamit

dneminde balayarak Halife Abdlmecid Efendinin ayrld tarihe kadar uzanan
yllarda saraya girdikleri Art Nouveau hatlarndan anlalmaktadr.
Saray iin retimde bulunan iki byk fabrikann rnleri arasnda da Art
Nouveau grlmektedir. Bu fabrikalarn biri Dolmabahe Saraynn hal ve ipekli
demelik gereksinimini karlamak zere 1843 de kurulan Hereke Fabrika
Hmayunudur. Hereke Fabrikasnn halen bazlarnn retimini srdrd saray
kumalar arasnda birka Art Nouveau desen grlebilmektedir. Bu rneklerden
fabrikada Sultan II. Abdlhamit dneminde ve daha sonralar da yeni desenler
retildii anlalmaktadr. zellikle Sultan V. Mehmed Readn clusundan sonra
Dolmabahe Saraynda ypranm olan demelikleri deitirerek mevcut mobilyay
iyiletirme yoluna gittii bilinmektedir. Bu dnemde moda olan Art Nouveaunun
demelik
desenlerinde
anlalmaktadr.
de
tercih
edildii
saraydaki
kullanmndan
79
Odada ayrca III. Napolyonun hediye ettii sylenen ve zerinde Napolyon

Bonaparte ile gzdelerinin resimleri olan bir sehpa ile zerinde mzik, resim ve
edebiyat gibi sanat dallarn alegorik figrlerle canlandran bir sehpa da yer
almaktadr80. Ahap ksmlar altn yaldzl kapl olan sehpalarn tablalar bronz
stne porselen panolarla bezenmitir.
Resim 28: Eli Kabul Odasnda Bulunan III. Napolonun Hediye Ettii Sehpa
(zgr ALGAN )
79
80
ule YUM A.g.m.

59
Resim 29: Dolmabahe Saray Eli Kabul Odas ( zgr ALGAN )
Resim 30: Zlvecheyn Salonu ( zgr ALGAN )
60
Sarayn 57nolu harem koridorunda tik aacndan mamul, Hint ii bir dolap
ile, Giritli Mustafa imzal Trk tarznda ahap zerine sedef kakmal bir sehpa da o
devrin demesindeki slup karmaasn gzler nne seren birer rnektirler.
61
Resim 33: Dolmabahe Saray Harem Koridoru ( zgr ALGAN )
Resim 34: Harem Koridoru ( zgr ALGAN )
Sarayn Cumhuriyet dneminde Atatrk tarafndan alma odas olarak

kullanlan odasnda Fransz yapm ngiliz sherotun slubundaki gl aacndan
yaplm alma masas bbrek biimlidir. Masa gznn i tarafnda G.Keller.
Orfevre. 22 Rue Joubert Paris yazs okunan madeni bir etiket vardr.81
81
62
Resim 35: Atatrkn alma Odas (zgr ALGAN )
Valide Sultann zel konuklarn arland salon tam bir slup karmaas
gsteren XV. Louis-Regence Neo-Gotik-Trk Pembe Salonun deniz tarafnn iki kesinde Fransz Regence dnemi sanatkarlarndan Cressent'in bureau-plat'larn
hatrlatan yaz masalarnn arkalarnda tipik birer XIX. yzyl mobilyas bulunur.
Pembe Salonun deniz tarafnda yer alan Osmanl armal Neo- gotik tarzdaki form
olarak Trk ke sedirlerinden esinlenilmi olan bu oturma mobilyalarnn ahap
zerine altn yaldzl sslemelerinde gotik formlar hakimdir.
63
Resim 36: Pembe Salon ( zgr ALGAN )
64
Ayrca Dolmabahe Saraynn Caml Kkteki odalarndan biri, XIX. yzyl

mobilya sanatnn bulularndan olan Thonet tarzndaki takmlarla denmitir.
Viyana yapm olan bu kanepe ve sandalyelerin oturma ksmlarnn altna
THONET-WIEN
ve
MAISON
PSALTY-CONSTANTINAPLE
yaptrlmtr.
Resim 37: Caml Kk
etiketleri
65
Blm 4:
4. Dolmabahe Sarayndaki Mobilyalarn Malzeme Ve Yapm
Yntemleri
4.1. Malzeme eitleri
Dolmabahe
Saraynda
kullanlan
mobilyalarn
ounluunu
ahap
oluturmakla beraber metal, kuma oluturmaktadr. Bunlar srasyla incelenecektir.

4.1.1. Ahap
Ahap yzyllardan beri insan iin ekil vermesi kolay, esneklii, sya ve
suya kar dayankll, eitli nlemlerle korunabilmesi kolaylkla bulunabilmesi,
birka kez kullanlabilmesi, grnnn scak ve estetik olmas gibi nedenlerden
dolay gemiten gnmze dek birok evreler geirerek yaygn ekilde
kullanlmtr.
Resim 38:
Ahap, doada devaml yetimekte olan aalardan elde ettiimiz nemli bir
yap malzemesidir82. Organik esasl, boluklu, deien bir dokuya sahip olup
heterojen yapldr. Doal ahap yap malzemeleri, Aalar sertlik, yumuaklk ve
dayankllk gibi zellikler tarlar. Yumuak ve ekil vermesi kolay aalar, hlamur,
82
Doan HASOL., Mimarlk Szl, YEM Yaynlar, 1998 s.27
66
akasya, sert ve dayankl aalar mee, kestane, grgen, karaaa, deerli aalar ise
ceviz, dibudak, gl, abanoz ve maundur. Dolmabahe Saraynda kullanlan aalar
ise abanoz, ceviz, maun, tikaac, zeytin aac, hlamur aalar kullanlmtr.
Resim 39: Mavi Salonda Bulunan Koltuun Konstrksiyonu ( zgr ALGAN )
Nemin etkisiyle ahabn oylumu byr ya da koruma ile klr. Yksek

scaklkta yanar. Bcek, mantar ve bakterilerin etkisinde rr. Bu sakncalarn yan
sra budaklarn dmesi don yznden kabuktan ze doru oluan yark, atlaklar,
dnerek byme sonucu bozulan lif dzeni sonradan zerinde alma yaplacak
ahab olumsuz ynde etkileyen nedenlerdir. Ahabn ar kuru veya ar nemli
ortamda kalmas onun ekil deitirmesine sebep olur. Ayrca ar rutubet ahabn
sathnda zarar mikroorganizma ve mantarlarn remesine ve bunlarn boyal ksma
da zarar vermesi eklinde grlr. Bu zararlardan uygun kurutma ile ahabn
almas en aza indirgenebilir. Ayrca havalanan yerlerde uygun detay seimi ve
boyanmas ile d etkenlerden korunabilir. Ahabn rmemesi ve parazitleri kar
daha dayankl hale getirilebilmesi iin kurutma aamasndan sonra ahap lizol, bakr
vitriol, inko slfat ve kreozot gibi ilalara batrlr veya bu ilalar enjekte edilir.
Bylece ahap korunabilir.
67
Resim 40: ( zgr ALGAN )
4.1.2. Boya ve Cila

Boya yzeyi; doru yzey koruyucuyu semek iin ilk nce yzeyi neden
koruduumuzu belirlemeliyiz. Ahap o kadar deiik amalara hizmet eden bir
malzeme ki bu seim her zaman o kadar kolay olmayabilir. Mobilyalarda
kullanlacaksa, mekanik darbelere, ar anmaya kar dayankl poliretan esasl
malzemeler semeli, elde edilmek istenen grnt, ahabn cinsi ve malzemeyi
uygulama olanaklarmza baldr. Trkiyede ok sk yaplan bir yanl ilk nce
ahabn seilip sonra grntnn ve rengin belirlenmesidir. Dorusu bunun tam
tersidir.
4.1.2.1. Gomalak Cilas
Bir tr doal reine olan gomalakla ve cila topu yardm ile aa yzeyinde
oluturulan koruyucu parlak katmana, gomalak cilas denir83. lemde kullanlan sv,
cila eriyiidir. lemin ad, cila yapmak veya cilalamaktr. Cila elle yaplmaktadr.
Eskiden yaplm ve gomalakla cilalanm
83
ilerin onarlmasnda, yeniden
Nazan ANIVAR, Aa leri st yzey lemleri, Milli Eitim Basmevi, st. 1997 s.164
68
cilalanmasnda uygulanmaktadr. Stil mobilya veya klasik mobilya denilen deerli

eyalarda kullanlmaktadr.
Gomalak cilas kurallara gre yaplmaldr. Gomalakn olumas, aala
balants, parlamas, dayankl hale getirilmesi, uygulamada karlalan kusurlarn
giderilmesi adm, adm izlenilmektedir.
Gomalak, doal bir reinedir. Bitkisel ve hayvansal bir rndr. Yaprak
bitine benzeyen bir bcein kard salgdan elde edilmektedir. Bcek, gelime
devresinde kk, krmz bir kurttur. Belli aa ve allarda yaar. Binlerce bcek,
dallarda yava, yava gezinir. Yuva kurabilecekleri, rzgrsz, sakin bir yer ararlar.
Sonra emici hortumu ile taze dallar delerek, aacn zsuyunu, gda olarak emmeye
balarlar. Aacn zsuyu, bceklerin sindirim organlarnda, reineye dnr. Bu
ekilde dar atlr84. Yaantsna devam eden bcekler bir sre sonra, kendi salgs
ve aacn salglad zsu iinde kaybolur, rtlrler. Bceklerin rd reine
torbalar birbiri ile kaynar. Kabuk halinde sertleir. Kalnl 1cm. ye kadar kan
kabuk, aacn veya alnn daln kaplar. Bu kabuk ham gomalaktr. Gomalak, Hinte
on bin demektir. Bceklerin okluunu belirler. Kullandmz gere, adn
buradan alr.
Ham gomalan iinde, kark halde mum, reine, ya ve renk veren yabanc
cisimler bulunur. Daldan alnan, paralanan, ykanan, temizlenen ham gomalaktan
yabanc cisimler artlr. Saf gomalak scakta eritilir. eitli yntemlerle
biimlendirilir. Beyaz gomalak, en stn kaliteli trdr. Limon gomalak, altn
gomalak, krmz gomalak ad verilen trleri vardr. Koyu renkli gomalan rengi,
eitli yollarla alabilir.
Doal beyaz gomalak zel retim teknikleri ile hazrlanr. Ham gomalak nce
mum, ya ve benzeri katk gerelerinden artlr. Sonra kimyasal yaps
deitirilmeden rengi alr. spirtoda eritilen renkli gomalak, uzun sre gnete
braklnca da rengi biraz alr.
rg gomalak ad verilen ve sa rgs biiminde ekillendirilmi olan
gomalak, uzun sre havada braklrsa oksitlenir. Kimyasal yaps deitii iin,
ispirtoda iyi erimez. Sakncay nlemek iin, rg gomalak suda saklanr. Suda
saklanan gomalak tlp kurutulduktan sonra ispirtoda eritilmelidir.
84
Nazan ANIVAR, A.g.k. s.166
69
Gomalak, aa zerinde, dier btn rt gerelerinden daha rahat uyum

salayan bir filim katman oluturur. Aacn almasna, ekil deitirmesine uyar.
atlamaz ve yzeyden ayrlmaz. Pskrtme sellozik vernikleri retilirken, katk
gereci olarak gomalaktan yararlanlr. Bylece sellozik verniin zellii gelitirilir.
4.1.3. Metal
Madenle tanma ve onlar kullanma yollar yakn ve Orta Douda M..7.
binden itibaren bilinmekteydi. slam dnyasnn madenle tanmas ise M.S.7.yya
rastlar. Bu dnemden itibaren maden iilii merkezleri kurulmu ve gelien
tekniklerle retime hz kazandrlmtr. alar boyunca gerekletirilen her
metalurjik keif, yeni bir maden sanatnn domasna neden olmutur.
Orta Asyadan spanya ilerine kadar geni bir alana yaylan slam
dnyasnda kullanlan balca madenler altn, gm, bakr, bakr-kalay alam olan
bronz ve bakr-inko alam olan pirintir. slamiyetin yayld Yakn Dou
topraklarnda ilenen madenlerden biri altn olmutur.
Ahap zerine altn kaplama, Asya Hun kltrne has bir zellik olduu
anlalmaktadr. Altn kaplama teknii Kazak, Krgz, Trkmen gibi Trk
topluluklar arasnda da eitli madenler zerinde ssleme maksadyla uygulanmtr.
Ouzlar arasnda Altn Yalatma olarak tannan bu teknik, Seluklu devrinden
Osmanllara kadar gelen ve Tombak85adn alan altn kaplanm amdan, tepsi,
sahan ve glabtan gibi gnlk kullanm eyalarna uygulanarak gnmze kadar
ulamtr.
Dolmabahe Saraynda kullanlan mobilyalarn sslemesinde kullanlan
metaller genellikle masa, sehpa, dolap karyola balarnda kullanlmtr. Ayrca
mobilyalarn demelerinde kullanlan Hereke kumalarnda da altn, gm ve
klaptan teller kullanlmtr.
Resim 41: Dolmabahe Saraynda Bulunan Mobilyalarda Metal rnekleri

(zgr ALGAN)
85
Tombak: 18.yy. ekonomik nedenlerle altn ve gm eserlerin yapmnn azalmasyla ortaya kan
altn grnml tombaklarn; altn- civa karm ile kaplanm bakr ve bakr alam pirin, gnlk
yaamda ve dinsel yaplarda kullanlan eyalarda ska kullanlmtr.
70
Resim 42: Dolmabahe Saray 49 Numaral Odada Bulunan Mangal ( zgr

ALGAN )
71
Resim 43: Valide Sultan Yatak Odas ( zgr ALGAN )
Resim 44: Veliaht Dairesindeki Dolapta Kullanlan Metal Tel (zgr ALGAN)
72
4.1.4. Deme
Szck anlam olarak dokuma maddesi ve rn86 olarak tanmlanan
kuma gerek mekan dekorasyonunda gerekse giyimde ihtiyalar sonucunda var
olmu ve teknolojik gelimelerle kendini yenilemi ok uzun zamandr kullanlmakta
olan bir malzemedir. Eski alardan bu yana rtnmenin yannda giyene itibar
kazandrmak ve dier insanlardan farklln vurgulamak iin bir ara olmutur.
Giyimin dnda kuma, mekanda koltuk, sandalye, yatak gibi mobilyalarn
demelerinde, demelik kuma olarak ta, perde ve rt eklinde kullanlmaktadr.
Dokumacln gemii, tarih ncesi alara dayanmaktadr. Dokuma
trleri, kam, saz ya da benzeri esnek malzemelerden rlen sepetler ve tek bir lifin
kendi stne ilmeklenmesiyle elde edilen alardr. 6000lerde Anadolu
kltrlerinin gelitirdii ilk dokuma rnekleri de bunlardr87.
Eski Msr da dokuma malzemesi olarak pamuk, ipek, yn ve keten lifleri
kullanlmakta, 3000lerde Hindistanda pamuk liflerinden yararlanlyor. inde
ise ipek retilmekteydi.
Ortaan balarnda Trk boylar ise dokumaclk hayvancla bal olarak
gelimi en eski el sanatlarndan biridir. Trk dokumaclna ilikin bilgiler
Uygurlarla balar. Gebe Trkler, evleri konumundaki adrlar, yk tamak iin
kullandktan uvallar, giyim kuam iin gerekli olan kumalar ve bezleri, gnlk
yaamda nemli bir yeri olan hal, kilim el tezgahlarnda dokurlard.
Mezopotamyada
Smerlerin
koyun
ynnden
dokuma
kumalar
yaplmaktadr. Bunlardan taht, iskemle demeleri, yastk ve masa rtleri yannda

tyl kei derilerinden battaniye ve yatak rts yaplmtr. Eski Msrda da
Mezopotamyada olduu gibi dokumaclk nemli i kollarndan olmutur.
Msrllarn dokuma ilerinde kullandklar temel malzeme, Nil vadisinden
saladklar ketendir. Bu keten kumalar, mekanda yataklarn yaplmasnda
kullanlmtr. Eski Yunan ve Romada ise keten ve ynl kumatan yatak dei,
minder, yastk yaplmaktadr.88 Eski Romada uha retiminin nemli i kollarndan
birisi olduu grlmektedir. D lkelerle ticaretin gelimesi sonucu ipek bcei ile
tanan Bizansllarn da ipekli kuma dokumaclna yneldiklerini grmekteyiz.
86
Mobilya ECZACIBAI Sanat Ansiklopedisi, cilt no.2, Hrriyet ofset stanbul:1997, sayfa:1276
Nurhan ATASOY, Walter DENNY, Louise MACK, Hlya TEZCAN pek Osmanl Dokuma
Sanat TEB Yaynlar st. 2001s.11
88
Trk Kuma Sanat Osmanl Ansiklopedisi s.330
87
73
Bizansta dokunan ilk ipekli kumalar dzd. Ancak ipek dokumaclnn

balamasndan bir ka yl sonra stanbulda rntl patern kumalar dokunmaya
baland desenlerinin gz alcl ve ssyle olaanst
ipek kumalar
imparatorluun tm atlyelerinde dokunmaktayd.89 pek kuma genellikle soylulara

ait mekanlarn duvarlarna, tahtn bulunduu yerin tabanna, taht tepeliine
kaplanmaktayd.
Goblen90 ad verilen demelik kuman retilmesi ile birlikte i mekan
tasarmnda tekstil kullanm byk bir aama kaydetmitir. Barok mobilyalarn
demelerinde Damasko91 ad verilen keten ve ipek karm kuma ile birlikte
kadife, altn iplikli ve nakl, ynl ve ipekli kumalar kullanlan dier tekstil
rnlerini oluturmaktadr. Rokoko, Neoklasik ve Ampir dnemlerde parlak kadife
ve ipek kumalarn kullanlmas sonras srasyla gnmze dek tekstil rnleri
mekan tasarmnda yaygn bir ekilde kullanlmaya devam etmitir.
1843 ylnda kuma dokumak zere kurulup ksa bir zaman sonra Sultan
Abdlmecid adna kaydedilen Hereke Fabrikasna 1850 ylnda Fransadan jakar
tezgahlar getirilerek Kemhahane blm almaya balamtr. O tarihten bu yana
ksa dnemler dnda ipekli demelik ve perdelik kuma retimi kesintisiz olarak
srmektedir. Hereke Fabrika-i Hmayunu, gnmzde ileyiini srdren, bunu
kurulduu gnn teknolojisiyle uygulayan ve hala orijinal tasarmlar reten bir
fabrika, bir anlamda yaayan bir mzedir.
Milli Saraylar bal altnda toplanan saray, kk ve kasrlarmzn
dekorasyonunda Hereke Fabrikasnn rnleri olarak atlas, canfes, uha, brokatil,
abni,
al,
kadife,
atma
kadife,
ipekli
kadife,
amerikan gibi kumalar
kullanlmaktadr.
89
Rice, T.,T., BZANSTA GNLK YAAM. Gebe Yay. st. 1998 s: 154
Goblen:
91
Damasko: ounlukla demelik olarak kullanlan, keten ve ipek karm bir tr kuma
90
74
Resim 45Dolmabahe Saray in Hereke de retilen Kuma rnekleri
Kaynak: azimet KORKMAZ ALGAN

Milli Saraylar yaplarnda yer alan; atlaslar veya kadifelerle birlikte
kullanlm perdelerin tamamna yakn ve ou ngiltere, Fransa gibi Avrupa
lkelerinden satn alnm olan mobilyalarn stlerinde yer alan kumalar
eskidiinde kumalarn yenilenmesi iin Hereke kuma kullanlmtr.
Resim 46: Dolmabahe Saray Kullanlan Bat Tarzda Mobilya (zgr
ALGAN)
Saraylarda Duvar kaplama malzemesi olarak da kullanlan kuma

Dolmabahe Saray Valide Sultan Kabul Odasnn duvarlarnda kullanlan kuman
deseni odada bulanan perdeler ve mobilyann demesinde de kullanlm ve Hereke
kumayla kaplanmtr. Yer yer ypranm durumda bulunan duvar kuma orijinal
kalmtr. Duvarda kullanlan kuman deseni gm klaptanla belirlenmitir.
75
Resim 47: Dolmabahe Saray Krmz Oda ( zgr ALGAN )
Hereke kumalar Milli Saraylar yaplarnn pek ok mekannda demelik ve

perdelik olarak kullanlmtr. Dolmabahe Saraynn byk kabul salonlar hem
Mabeyn-i Hmayunda hem de Harem-i Hmayunda protokol rengi olan krmz
adyla Krmz Salon olarak anlmaktadr. Mekana adn veren krmz renk ise
deerli Hereke dokumalaryla salanmtr. Ayn ekilde Dolmabahe Saray Harem
Tren Salonu olan Mavi Salonda da mavi rengi ne kan desen Hereke kumadr.
Mefruat
Dairesinde tasarlanan Hereke kumalarnn
pek
ounun
desenlerinde Bat tarz bir saray olan Dolmabahenin tarzna uymas iin Batl
unsurlara yer verilmise de geleneksel Osmanl kumalarna paralel pek ok rnek de
grlmektedir.
4.1.4.1. Mobilya Demecilii
Mobilya Demecisi, her tr mobilyann deme hazrlama, deri ve kuma
eitleri ile kaplama ve montajna ilikin ilemleri, kendi bana ve belirli bir sre
ierisinde yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kiidir.
76
Mobilya demecilii meslek dal, mobilyaclk meslek dalndan ayr bir alan
olmakla beraber, birbirlerinin tamamlaycs durumdadr. Bu sebeple, mobilyaclk ve
mobilya demecilii srekli olarak birbirleri ile iliki ierisindedir.
Mobilya demecilii, nceden yaplm plan dahilinde, tabure, puf,
sandalye, koltuk, ilte, yatak vb. gibi eitli oturma, dinlenme, uzanma ve yatma
mobilyalarnn eitli dolgu gereleri ve yz kaplama gereleri ile kaplanarak,
mobilyalara ekil verilmesi sanatdr.
Demeci ise bu retimi yapan kalifiye elemana denir. Demeci, deme
projelerini ve montaj resimlerini okur, inceler, yeni proje izer. in retilebilmesi
iin gerekli olan gerekli olan malzeme listesini karr. in yaplmasn planlar.
Farkl stil deme mobilyalarn retimini teknik kurallara uygun olarak yapar.
retim aamasnda gerekli tm alet, makine ve takmlar tekniine ve amacna uygun
olarak kullanr. Makine ve takmlarn bakmn yapar ve iyerinde gerekli gvenlik
nlemlerini alr.
Cumhuriyet dneminde yenileme ilemi olabildiince mevcut Hereke
kumann kullanlmas tercih edilerek srmtr. Hereke Fabrikasnn Milli
Saraylara balanana kadar geirdii dnemde retim renk ve eit zenginliini
koruyamam, kayplar olmutur. Mobilyalarda yenileme uygulamasnda orijinal
kuma bulunamad zaman kuma sklmeden stne yeni kuma kaplanmtr.
Gnmzde onarm vb. nedenlerle mobilya stnden demelik skldnde
altndan birka kat halinde farkl kumalar kabilmektedir. Bu durumda
olabildiince en alt katmanda yer alan kuman temini ve yenilemenin bu kumala
yaplmas yoluna gidilmektedir. zgn kuman mevcut olmad durumlarda
ambarda mevcut dokumalar arasndan bir seim yaplarak uygun bulunan kumala
yenileme yaplmtr. Balangta mekanlarda perdelik ve demelik bir rnek
kumatan kullanlm fakat pek ok mekanda zaman iinde bu birlik kaybolmutur.
Mobilyann istee bal olarak tanr durumda olmas perde deme birliini bozan
sebeplerden biridir. Demelik kumalar kullanm biimiyle perdeye oranla daha
abuk ypranmlar ve yenilenmeleri gerekmitir. Eya stnde kullanlan kuman
ayns bulunamad zaman baka bir kumaa bavurulmu olmas da perde deme
birliini bozmutur. Demelik kumalara oranla daha az yprandklar iin bugn
perdelerde mobilyalara gre daha ok eitli kuma rnei grlebilmektedir.
77
4.1.5. Talar
Mermer, bulur tanecikli bir eit kire tadr. Byk basnlarla, ok yksek
s sonucunda deimeye uram kalkerdir. Bu deiim srasnda kalkerler yeniden
kristallenir ve ilerinde yeni minareller oluur. Kristalleri iri ise, mermer dili ve
kabadr. Bunlarn d etkilere kar direnci azdr. Tane aplar kldke ve
kenetlenme arttka diren fazlalar ve d etkilerden bozulma azalr.
Mermerin iinde Kalsiyum karbonat ve dolomi billurlar bulunur. Renkleri
beyazdr. Mermerin rengi de bunlarn saflk derecesine baldr. eker mermeri
denilen bu tr genel olarak heykeltralkta kullanlr. Mermerin iinde, kalsiyum ve
dolomiden baka maddeler bulunuyorsa bu yabanc maddelerin renklerine gre
deiik renkler alr. Siyah, kuruni, kahverengi, pembe, krmz, yeil, alacal
olmaktadr. Renkli mermerlere Somaki denilmekte ve Dolmabahe Saraynda
Somaki Oda olarak adlandrlmas odann mermerle kapl olmasndandr. Renkli
mermerlerdeki yabanc maddeler kalsiyum karbonat ve dolomi billurlarnn arasna
geliigzel karmsa o mermerler ya benekli ya da damarl olur. Krmz mermere
rengini veren kalsiyum karbonatla dolomi billurlarnn arasna karm hematit
denen demir filizlerinin paracklardr.
Mermerin ateten sudan zarar grmemesi, deiik renk ve dokular ile
homojen bir yap gstermesi nedeniyle, mimari yap ve sslemelerinin ana
elemanlarndan biri olmu, mermerden yaplm pek ok tarihi ant, yap ve sanat
eserleri gnmze kadar kalabilmitir.
Osmanllar Dnemi; Erken dnem Osmanl mimarisinde, Bursa, Amasya,
Manisa, Edirnedeki zm araylar Mimar Sinan yaptlar ile byk aamalar
kaydetti. Amasya, Yrg, Paa ve Bursa Yeil Camii, Erken Osmanl mimarisinde
mermerin en bol gsterili olarak iki rnektir. Ykselen mparatorluk ile birlikte
camii, hamam, kpr, saray, medrese, han, eme ve konaklar bata stanbul olmak
zere Asya, Avrupa ktalar zerinde boy vermeye balamtr.
78
Resim 48: Konsol zeri Mermer Tabla ( zgr ALGAN )
Resim 49: Krmz Odadaki Orta Masann Mermer Olan st Tablas (zgr
ALGAN )
Dolmabahe Saraynda mermer mobilyalarda bulunmaktadr. Bu mobilyalar

klasik mobilyalarn ounda orta masas, sigara sehpas, etajer ve konsollarn st
tablalar mermerden yaplmtr. Beyaz, damarsz mermer olduu gibi renkli ve
damarsz mermerlerde kullanlmtr. 2-2,5cm kalnlnda plakalar halinde kesilmi,
st yzeyleri ve cumbalar talanarak dzeltilip, parlatlp ve cilalanmtr.
79
Resim 50: Dolmabahe Saraynda Kullanlan Mermer Sehpa (zgr ALGAN )
Mermer plakalar mobilya zerine, altlarna alan deliklere tutkallanan

kavelalardan, takozlara vidalanmak suretiyle tutturulmutur.
Resim 51: Dolmabahe Saray Mermer Tablal Sehpa (zgr ALGAN )
Ayrca Dolmabahe Saraynn eitli blmlerinde farkl ilevler iin

kullanlan malzemesi mermer olan kk objelere de rastlamaktayz.
80
4.2. Dolmabahe Sarayndaki Mobilyalarn Ssleme Teknikleri

4.2.1. Marketri
Tan, tahtann veya madenin baz paralarn oyarak, oyulan yere daha
kymetli bir baka madenden veya maddeden paralar kesip gmmek yoluyla yaplan
ssleme ilerine kakma ve bu ii yapana kakmac denir.92
Pirin, tun ya da gm eyalar zerine kazlan motiflere altn, gm, tel ya
da ubuklar kaklarak yaplan sslemeye tel kakma ad verilmektedir.93 Bu tr
sslemelerin en gzel rnekleri amda yapld iin am kakmas diye de
adlandrlmaktadr.
lkel toplumlarda, kakmada kullanlan renklerde ve ekillerde ounlukla dini
inanlarn etkisi grlerek eitli tabiat olaylar, korktuklar hayvan kakmada konu
olarak ilemilerdir.
Aa iilii, ahab bezeme endiesinden domu bir sanat daldr. Mobilya
yzeylerini renkli ekillerle sslemesi ilk olarak M.. 3000 yllarnda Msrllar
tarafndan yaplmtr ve ahabn, renkli tahta, sedef ve fildii ile bezenmesi, slam
sanatnda Msrda, Memlkler dneminde (1250-1517) gl bir gelenek haline
gelmitir. Anadoluda, ahab oyarak grkemli eserler meydana getiren Seluklular
ve Beylikler dnemlerinde, bu tarz bezemecilii kantlayacak rnekler gnmze
ulamam durumdadr.
Eski sanatkarlar yapacaklar sslemeleri kendileri izerler bazen de nl
ressamlarn eserlerinden yararlanmlardr. Bu eserler ile rnek alnarak stilize edilen
kakma eserler arasnda belirli renk ve izgi farkllklar vardr.
Ayn tarihlerde Anadolu, ran ve Arabistanda izgi sslemeleri ile
sluplatrlm iek ve yapraklardan yararlanlmtr. slamiyetin resim yapmay
yasaklanmas, sanatkarlara izgi, yaz ve doal motifleri ileme zorunluluu
getirmitir.
slam sanatnda, fildii ve sedef kakma iilii kap, pencere kanatlar, taht,
krs, ekmece, rahle gibi ahap eser sslemeciliinde, ayna ve tebihlerde, yaz
takmlarnda, mcevher kutularnda, mzik aletlerinde, takunya ve eitli
mobilyalarda kullanlmtr.
92
93
Banu MAHR Osmanlda Sedef P Sanat S.9 s.96

Banu MAHR A.g.m. s. 98
81
iek motiflerini ileyen Franszlar Trk hal ve ieklerinden de

yararlanmlardr. Kakma kompozisyonlarn Trklerde, batda olduu gibi genellikle
mobilya zerine ve yap elemanlar zerinde deiik ekillerde uygulanmtr.
Bunlar; Tahta zerine sedef, fildii, abanoz, hindistan cevizi malzemeler kullanlarak
yaplan kakmalard. Bunlardan scak denizlerde bulunan istiridye trnden deniz
kabuunun biimlendirilerek sedef tabureler, beikler, ekmeceler, sedirler gibi
eyalara ilenmektedir. lkada ss taks olarak deerlendirilmi, yaygn ekilde
ahaba uygulanysa, yine Osmanl-Trk sanatnda gereklemitir.94
Sedef kakmacl, kakmaclk sanatnn en yaygn eklidir. Gm veya
pirin eya zerine kakma, altn veya gm tel ve ubuklarla yaplr. Kakma
yaplacak sath zerinde istenen ekilde yuvalar alr ve bu yuvalara tel veya
ubuklar yerletirilmektedir. Aa zerine yaplan kakmalar ya bir baka cins ve
renk aa ile veya ana aacn bnyesine uygun baka maddelerle yaplmaktadr.
Kaklacak aa paralar geometrik ekillerde kesilir, minberlerde, kaplarda, rahle,
kutu v.b. eyada bu paralar oyuklarna yerletirilerek sslemeler yaplmaktadr.
Kuyumculukta kakmaclk kymetli talar yine kymetli madenler zerine kakarak
uygulanmakta. Hnkar koumlar, pabular, deerli kutular, fincan zarflar, kitap
kapaklar v.b. eya bu ekilde sslenmitir.
Seluk Trkleri, ranllar ve Hintliler kakmaclkta ounlukla geometrik
ekillerden yararlanmlardr.
Daha sonra
Avrupallarnda kullandklar
bu
sslemelere ait pek ok rnei yurdumuzda cami, mze, trbe gibi yerlerde grmek
mmkndr.
Osmanl mimarlar zellikle Sinan ve rencileri Davud, Mehmet, Dalg
Ahmet gibi ustalar ssleme sanatlar iinde kakmacla nem veriyorlard. Topkap
saray bahesinde kakmacl gelitiren nemli bir atlye vard ve bu atlyede
devrin sekin rencileri yap sanatnn bir kolu olarak ta ve tahta zerine
kakmaclk metodlarn gelitirmilerdir.95
Osmanl aa iiliinde, fildii ve sedef bezemelere, ilk kez 15. yzyln
ikinci yarsna ait mimari eserlerde rastlanmaktadr. Fatih Sultan Mehmed dnemine
ait Balkesirdeki Zanos Paa Camiinin kapsnda fildii bezemelere yer
94
95

Ayla ERSOY, XV. Yy Osmanl Aa ilii, Marmara niversitesi Yayn No: 509
82
verilmitir.96 16. yzyl balarna ait, ustas ve yapm tarihi bilinen en eski fildii
kakma ahap eser, bir Kuran mahfazasdr. Sultan II. Bayezidin Kuran saklamak
iin yaptrtt sandk olduunu ifade eden ve 911 (1505-6) tarihini veren kitabesi
bulunan, bu mahfazann altgen gvdesi, kemerli ve alt ayakl ksa bir kaide zerine
oturur. Eserin kitabesinde, ustasnn ad: Ahmed bin Hasan Kalbifani olarak
fildiinden oyularak yazlmtr. Kapan ortasnda, on iki keli kasnak zerinde
ykselen sivri ats vardr. Yer yer abanozun da kullanlm olduu bu mahfaza,
ceviz kaplama zerine gmme fildii sslemelidir. atsnda yukardan aaya
doru, iki sra halinde dikey olarak yerletirilmi fildii pafta ve madalyonlarn
ileri, oyma rumi, hatay ve kvrm dallarla bezenmitir. Kubbe etei ve kasna da,
fildii yaz paftalaryla evrelenir. Bu paftalara sls hatla zemin oyularak
Kurandan ayetler yazlmtr. Yan yzlere de, fildii eritler araclyla, yatay
dikdrtgen panolar izilmi ve kelerine oyma rumili gen paralar konmutur.
Ortalarna yerletirilen yazlar, eserin kitabesini verir. Yivli ve boumlu at
alemi, abanoz ve fildiindendir. Kapak kenarnda mozaik ssleme ve kfi yazl
bezemeler vardr. Kaidenin kemer dolgularna da, yeil boyal fildii zerine mozaik
ssleme uygulanmtr. i gzl olan bu mahfazann kapann ii, ak tarni,
yeil boyal ve boyasz fildii, abanoz ve altn, mozaik sslemelidir.97 Osmanl ahap
ve fildii iiliinin en gzel eserlerinden abanoz
98
kaplama ve fildii kakma
bezemeli ahap bir baka Kuran cz mahfazas da, Kanuni Sultan Sleyman
dnemine 1520-1566 tarihlenir. 16. yzyln ilk yarsna ait olduu sanlan bu
mahfaza, Sultan I.Mahmudun yaptrtt Ayasofya Ktphanesinden Trk ve slam
Eserleri Mzesindedir. Ksa ayakl, drt keli ve yuvarlak kubbe kapakldr. Yan
yzler bir kitap kapa gibi tasarlanmtr. Abanoz kaplama zerine salbekli emse,
kebentler ve iki utaki in bulutlar fildii kakmadr. Ayrca boluklara drt adet
ileri gm, yeil boyal ve boyasz fildii ve abanozla mozaik yaplm, altgen
panolar yerletirilmitir. Salbeklerin ortas arusek99 kk palmetler, bordr ve
ayaklar rumili dallar ve kk mozaik dolgulu altgenlerle ssldr. Kapak pervazn
sls hatl, oyma fildii yaz paftalar ve oyma rumi motifi kk madalyonlar
evirir. Zeminleri koyu yeile boyanmtr. Kapak st ve kasnak, fildii kakma
96
Filiz AMAN, Osmanl Sanat, Anadolu Medeniyetleri III, st. 1983

98
Abanoz: Scak iklimlerde yetien siyah renkte, sert aa.
99
Arusek: renkli sedef
97
83
kvrm dal, rumi ve mozaik dolgulu altgenlerle ssldr. Kubbe balksrt desenli,
fildii ve abanoz bantlarla kapldr. Tepesi fildii ve ahap ters ynde sralanan
palmet sras ve mozaik dolgulu altgenler, kk arusek palmetlerle bezelidir. i
be gzl olan bu mahfazann yzey deerlendirmesi, formu, teknii ve ahabn
dengeli kullanm, 16. yzyln ilk yarsnda geerli olan ahap iiliinin
zelliklerine uygundur.100
Fildii, sedef ve abanozun dengeli kullanld 16. yzyl Osmanl aa
iiliinin grkemli bir rnei de, Topkap Saray Mzesi Hazine seksiyonunda
sergilenen TSM 2/2879 nolu demirba olarak sergilenen Sultan IV. Muradn Badat
Seferinde kullanm olduu portatif sefer tahtdr. Yatay kanape biiminde, gen
ayakl ve ceviz zerine abanoz kaplama olan bu tahtn oturma yeri kirli sar renge
boyanm ve zerine kalemii siyah kaplan postu deseni yaplmtr. Tahtn arka
etei ve yanlarnn d ksm, geometrik, on iki kollu yldz desenli, fildii kakma
sslemelidir. gen arkaln n ve arka yz ayn ekilde bezenmitir. Kenarlar
palmet formlaryla talanr. Arkaln ortasn iri bir madalyon kaplar. Sedef kakma
olan madalyon stilize iri bir iek ve palmetlerden oluur. Ortasnda kat kat altn
yuva biiminde iri bir firuze vardr. Madalyonun iki yannda, fildiinden ortas
hafife bask elips hatlarn kesimesiyle oluan emseler yer alr. Abanoz zemine
ileri ayl benek (intemani) motifleri serpitirilmitir. Arkaln alt ve yanlar
yuvarlak ve uzun, ileri fildii kakma rumili panolarla bezenmitir. Yer yer kenarlara
mozaik dolgulu kk geometrik bezemeler yerletirilmitir. Ularda fildii babalar
grlr ve tahtn ayaklarnn kenarndaki kk dolgular da in bulutlaryla
ssldr.101 Sultan I.Ahmedin Trbesinde bulunarak, Trk ve slam Eserleri
Mzesine alnan, bu drt ekmeceli sandk eklindeki alma rahlesinin tm
yzeyleri fildii sslemelidir.
16. yzyln ikinci yarsndan itibaren, ahap eser bezemeciliinde, fildiinin
yerini sedef almaya ve yan sra baann kullanlmaya balandn, mimari eserlerin
kap, pencere kanatlar gibi elerinde, sedef bezemecilii yaygnlamtr.
17. yzyl Osmanl aa iiliinin balca ssleme malzemesiyse, sedef ve
baadr. Ahaba hemen hemen hi yer verilmeden, btn yzey bu malzemeyle
100
Filiz aman, a.g.e., E.76 Trkische Kunst und Kultur aus Osmanischer Zeit, 1985, 8/2
Can Kerametli, Osmanl Devri Aa ileri, Tahta Oyma, Sedef, Baa ve Fildii Kakmalar, Trk
Etnografya Dergisi, Say: IV (1961), Ankara 1962
101
84
kaplanmaktadr. 17. yzyln sedefiliin en parlak dnemi olduu, stanbulda 100

sedefi dkkan bulunduu ve bu dkkanlarda 500 kii almaktadr. 102
17.yzyln sedefli ahap eserlerini tayan sedef ve baa iiliinin en gzel
rneklerinden olan, Topkap Saray Mzesi Hazine seksiyonunda sergilenen Sultan I.
Ahmed tahtdr. Kubbeli (baldakenli) koltuk eklindedir. Ayaklar parmaklkl ve
etraf pervazldr. Kubbeyi, tahtn nnde, kaideden balayarak iki metre ykseklie
kadar uzanan sekiz keli iki stun ile arkada koltuk ksmndan ykselen drt keli
iki stun tar. Arka blmdeki iki stun arasnda, ortas yksek iki yanlar eimli bir
arkalk vardr. Cevizden yaplm olan bu tahtn zeri tamamyla sedef ve baa
kapldr. Arkaln n ve arka tarafnda, kubbenin i ve d ksmnda, saksdan kan,
gl, karanfil, lale, dal ve yapraklarla birer pano oluturulmutur. Bu iek, dal ve
yapraklarn sedefleri zerinde altn yuvalar ierisine. rili, ufakl zmrt, yakut,
firuze ve zebercetler gmlmtr. Arkaln n tarafndaki panoda, yanlardaki iki
gln gbeinde, zerinde iki byk zmrt ve eitli kk yakutlar bulunan bir ay
bulunmaktadr. Ayn ortasnda da byk bir yakut vardr. Kaide ksm ve kaidenin
nndeki ksm, farkl boyutlarda sedefle iek bezemelidir. Oturma yeri, lale, gl,
karanfil gibi iek dallaryla sslenmitir ve ortasnda tek bir firuze ta
bulunmaktadr. Taht, koltuk ve stunlar hep ayn tarzda bezenmitir. Kubbenin
bezemesi, arkaln bezemesiyle ayndr. Kubbenin alt tarafnda, altndan beyaz
paftalar zerine sls hat ve siyah mrekkeple Sultan Ahmede ilikin bir kta
yazldr.
103
On sekizinci yzylda, Osmanl aa iiliinde sedef ve baann

kullanlmaya devam edilmitir, Saray koleksiyonunda korunan Sultan I. Mahmuda
ait bir yaz ekmecesi oluturur (TSM 2/2820). n kapa, yan ve arka yzleri hafif
bombeli sedef bantlarla blmlere ayrlm olan bu ekmecede, Sultan I. Mahmudun
turasnn baa kapl st kapaa sedef kakma olarak ilendii grlr. n ve arka
yzlerdeki blmlerin iine, ekmecenin Sultan I. Mahmuda ait olduunu belirten ve
yaplndaki sanat ve mkemmellii ven Trke beyitler, sedef kakma olarak talik
hatla yazlm, ebcetle 1145 (1732-33) tarihi verilmitir.104 Bu dnemin dini
yaplarnn bazlarnda, ahap pencere, kap kanatlar ve krs, rahle gibi kullanm
eyalarnn yapmnda fildii ve sedef uygulamalarnn devam ettii grlr. Bu
102
Evliya elebi, Seyahatname, stanbul, s 618

smail nal, a.g.m., s.145-146, res.10, res.11
104
Eski ekmeceler, No. 22, Can KARAMETL
103
85
eserler arasnda, Mimar Mehmed Tahir Aann ina ettii Zeynep Sultan Camii ile
Beylerbeyi Camiini belirtmek mmkndr.105
Yldz Saray ale Kk 14 numaral yemek salonunda yer alan sedef
kakmal kap ve dolap kapaklar 19. yzyl sedef iilii rneklerindendir. Sultan
Abdlhamidin Yldz Saraynda kurduu Tamirhane-i Humayunda yaplan
eserlerdir. Ayrca Dolmabahe Saray Valide Sultan Yatak Odasnda bulunan ahap
zerine fildii ve sedef kakmal, 15 ekmeceli mcevher dolab yine Tamirhane-i
Hmayunda retilmitir.106 Bat tarz yaam biimini benimsemi olan Osmanl
saraylarnda kullanlmaya balayan mobilyalara da, sedef kakma bezemeler
uygulanmaya balam ve raan Saraynda kullanlm olan bu tarz sedef-baa
iiliindeki mobilyalarn, halen stanbulun on dokuzuncu yzyl saraylarna
dalm durumda olduu tespit edilmi bulunmaktadr.107
Resim 52: Sarayn 63 Nolu Valide Sultan Yatak Odas ( zgr ALGAN )
105 Beylerbeyi Camine vakfedilmi fildii bezemeli bir rahle iin bkz. Cevdet (lpan, a.g.e., tes. 32
106
Feryal REZ, A.g.e. s.63

Feryal REZ, Vahide GEZGR, Yldz Saray Kars- Humayunlar ale Milli Saraylar Dergisi
st. 1992, s.114
107
86
Resim 53: Dolmabahe Saray 63 Nolu Valide Sultan Yatak Odas'nda bulunan
mcevher dolab

Resim 54: Mcevher Dolabnn Detay
87
Resim 55: Sedef Kakmal Bfe ( zgr ALGAN )
Kakma eitleri; sedef-fildii kakmalar, gm kakmaclk ve aa

kakmacl olmak zere 3 blme ayrmak mmkndr.
4.2.2. Kakma
4.2.2.1. Gm Kakma
Maden ileme tekniklerinden biri olan gm kakmaclk rnekleri amdan,
ibrik, fskiye vb. rnlerde grlebilir.
4.2.2.2. Aa Kakma
Aa ilerinde kakma; masif veya kaplamal yzeylere renkli kaplama, sedef,
fildii, baa, kemik, formika, metal vb. malzemelerin bir kompozisyon oluturacak
88
biimde gmlmesiyle elde edilen sslemeye denir.108 Masif aa ve aa kaplama

ile yaplan kakma olarak iki gruba ayrlmaktadr.
4.2.2.2.1. Masif kakma
Masif aa tabla zerine deiik renkli ve desenli masif levhalarn, sedef,
fildii, baa, metal vb. gerelerin bir desen ya da kompozisyon oluturma sanatdr.
Masif kakma rn elde etme; desen-kompozisyon hazrlama, ara ve gereleri
hazrlama, kakma yapma ve st yzey ilemi olmak zere drt aamadan
olumaktadr.
lk aama olarak; kakma yapmay dndmz kompozisyonu 1/1 lekli
olarak resimlenir. Fonu oluturacak aan cinsi belirleyerek resim zerine ilenir.
Desen oluturan her paraya numara verilerek resim zerine yazlr ve numaral
paralarda kullanlacak aa cinsini ve lif ynn belirlenerek, resim zerine
taramak-boyamak suretiyle ilenerek kompozisyon hazrlanr.
Hazrlanan
kompozisyona
malzemeler
hazrlanmasnda;
fon
olarak
kullanlacak masif tabla belirlenerek desen ya da kompozisyon oluturacak farkl

cins aalardan 4-5 mm kalnlndaki masif levha hazrlanmaktadr. Hazrlanan
masif tablann yzne kakma deseni 1/1 lekli resminden yararlanarak izilir ve
numaralandrlm desen paralarn hazrlanm masif aa levhalar zerine izilir.
Masif levhalar, kl testere veya dekubaj makinesinde motif izgilerine dtan
teet olarak kesilerek paralarn fon olacak masif tabla zerindeki yerlerine
yerletirilmektedir ve kakma parasnn hazrlanan bolua uyumu kontrol edilmesi
gerekmektedir.
Kakma boluklarna, kakma paralarnn alt ve yan yzlerine tutkal srerek,
paralar boluklarna yerletirilir ve da taan tutkal kalntlarn temizlenir. Kakmal
yzey zerine kat paras konularak, iki tabla arasnda preslenerek, tutkal kuruyan
kakma yzeyindeki fazlalklar rendelenir.
Kakma paralarndan glgelendirilme verme ilemi, glgelendirilecek
paralarn kzdrlm kum ierisine daldrlmas ile yaplmaktadr.
st yzey ilemi; kakmal yzeydeki kakma paralarnn lifleri ynnde
sistre ve zmpara yaplr, yzeyi nemlendirilir ve tekrar kurumas gerekmektedir.
108
Hakan KESKN, Mehmet ASARCIKLI., Ahap Ssleme Teknikleri Gazi Kitapevi Ankara 2002
s.188
89
nce zmpara ile yzeye fazla bastrlmadan zmparalanarak dolgu vernii ile
verniklenir. Birinci kat iyice kuruduktan sonra son kat vernikleme 1-2 kat olarak
uygulanr.
4.2.2.2.2. Kaplama Kakma
Fon olarak seilen ince masif levha bime kaplama veya aa kaplama
dilme kaplama ile farkl renk ve desenlerde ince masif levha veya kaplamalarn bir
desen oluturacak biimde birbiri iine yerletirme sanatdr109.
Masif kakma tekniindeki uygulamalarn aynsdr. Yalnz farkl olarak renkli
kakma uygulamalar mmkndr. Renk eidine gre:
ki renkli kakma; iki eit veya renkteki kaplamadan elde edilen kakmaya
denir. ki renkli kaplama kakma almasn alt ve st koruma kaplamas
kullanmadan da yapmak mmkndr. Bunun iin; zt renkli iki kaplamaya ok
sulandrlm plastik tutkal yardmyla arasna kaplama byklnde teksir kad
koyarak birbirine yaptrlr. Arada kat olacak ekilde birbirine tutkallanm iki
kaplamadan birinin yzne sulandrlm tutkal yardmyla 1/1 lekli kakma resmi
yaptrlr. Resmin stne ve alttaki kaplamann altna teksir kad olacak ekilde 2
yardmc tabla arasna koyarak cilt presinde yardmyla presleyerek kurumas
beklenilir. Birbirine yapm olan kaplamalar bak yardmyla birbirinden
ayrtlarak bantsz yzlerdeki kat ve tutkal artklar temizlenir. Zt renkli
kaplamalar birbiri iine yerletirerek bir yzden bantlanlr.
Resim byklndeki yapay levha ya da kontrplan bir yzne tutkal
srerek, hazrlanm kakmann bantl yz ste gelecek ekilde yaptrlr. Ayn
tablann dier yzne tutkal srerek astar kaplamay yaptrp, her iki yze teksir
kad koyarak, preste kaymamas iin drt kenardan birbirine bantlayarak iki
yardmc tabla arasnda preslenir. Kuruyunca presten alnan iin yzndeki bantlar
sklr ve her iki yz nce sistre sonra ince zmpara yardmyla st yzey ilemine
hazrlanr. Dolgu vernii ile verniklenir. Son kat verniklemeyi birinci kat iyice
kuruduktan sonra 1-2 kat olarak uygulanr.
ok renkli kakma; veya daha ok sayda eit ve renkteki kaplamadan
elde edilen kakmaya denir. ok renkli kaplama kakma (3 ve 4 renk) ilemini iki
109
Hakan KESKN, A.g.k. s.190
90
renkli kakmada uygulanan ilem sras takip edilir. Daha fazla renkteki kakmalar iin
ayr ayr kesim yaplmas gerekmektedir.
Dz hatl kakma; kakmay oluturan desenin yalnz dz hatlardan meydana
gelmesidir.
Eri hatl kakma; kakmay oluturan desenin eri hatlardan meydana
gelmesidir. Dz ve eri hatt desenlerden oluan kakmay (kesme ileminde seilen
arac eri hatlarn kesimine uygun sememiz ve kakmann tmnde ayn kesme
aracn kullanmamz gerekeceinden) eri hatl kakma grubunda sayabiliriz.
Kesim tekniine gre; fon zemin ve deseni oluturacak kaplamalar,
aralarnda tekrar birbirinden ayrlabilmesi iin kat olacak ekilde st ste kota ve
sulandrlm tutkal ile yaptrlp stteki kaplama zerine izilen veya yaptrlan
desen hatlarndan kesilirken ya dik ya da eik kesim teknii uygulanr.
Dik kesim teknii; deseni dz hatl kakmalarda kakma ba ile kesim
yaplrken bak kaplama yzeyi ile 90 derecelik a yapacak ekilde tutulur. Deseni
eri hatl kakmalarda kesme ilemi kl testeresi ile yaplr.
Fon ve deseni zt renklerden oluan iki tane kakma ii elde ederek kaplama
firesiz kullanlmak istendiinde kl testere ucu (kl) kaplama yzeyi ile 90 derecelik
a yapacak ekilde tutularak dik kesim teknii uygulanr. Ancak fon ve desenin
birleim hatlarnda kl testere ucunun kard tala genilii kadar bir boluk
meydana gelir. Bu boluun genilii kakma ii bir tabla zerine preslenirken
kaplamann yaylmasyla ksmen azalsa da tam kapanmaz. Fon ve desenin birleim
hatlarnda hi boluk olmamas istendiinde eik kesim teknii uygulanr.
Eik kesim teknii; kl testerisi ile yaplan kesme ileminde kaplama kalnl
ve kl testere ucunun kard tala geniliine bal olarak yaklak 80-85 derecelik
bir a altnda kesme ilemi yaplarak fon ve desen kaplamasnn birleme yerlerinde
meydana gelecek boluk kapatlr.
Bu teknikle kesilen iki ve ok renkli kakmada yalnz bir kakma ii elde
edilebilir. zellikle ok renkli kakmada st ste yaptrlan kaplama says arttka
kesme ii gleeceinden kaplama saysnn 4 gememesi gerekmektedir.
Kaplama kakma tekniinde kukusuz kullanlan kaplamann tekstr ve rengi
nemlidir. Bu teknikte en ok tercih edilen kaplama eitleri; gl, ceviz, akaaa,
am, sedir, douglasie, maun, kayn, mee, armut, kiraz, elma, dibudak, audire,
91
okaliptus, kk mirtil, kk ceviz, kk akaaa, zebrano, apeli, gm grey, st ve

yenge saylabilir.
Yakarak kaplamaya hafif glge verme ileminde en uygun yntem kzdrlm
kum ierisine sokarak yakma yntemidir. Kzdrlm kum ierisinde yakma
ileminde kumun scaklna dikkat edilmelidir. Kumun scakl az olursa glge ok
az olacandan perdah yaplrken glge kaybolabilir. Kum ok scak olursa ve
kaplama fazla bekletilirse, kuma gmlen ksmlar kmrleir. Yakarak glge verme
ileminde btnl salamak ok nemlidir.
Yaptrma; Kakmaclkta kullanlan kaplamalarn eitli olmas nedeniyle
kaplama kalnlklar da farkllk gsterir. Kaplamalardaki bu kalnlk farkll
presleme yaptrma de sorun yaratabilir. Kaplamann baz yerlerinin tam
yapmamas sonucu, yaptrlan yzeyde kabarklklar meydana gelir.
Kk kakma ilerinde, kk paralar yaptrmadan kaplama kalnlk
farkllklar ee ve zmpara ile dzeltilebilir. Ancak byk llerdeki kakma
ilerinde kaplama kalnlk farkllklar bu yolla giderilemez. Bu nedenle yaptrma
esnasnda
zerleri kaba
kat,
vinilex
v.b.
yumuak
gereler
konularak
preslenmelidir.
Temizlik ve Son Yzey lemleri; Masif kakmal ilerde sslenen yzeylerin
temizlenmesi iin bant zmpara makineleri kullanlabilir. Ayrca kalnlk fark ok
olan ilerde perdah rendesi de kullanlabilir. ift rende t taklm bir dili rende ile
zellikle kalnlk fark ok olan kakma iler kusursuz olarak temizlenebilir.
Kaplama ile yaplan kakma ilerde renk verici (boyayc) etkisi fazla olan
kaplamalar kullanlm ise zmpara ile temizlik yapmak sakncaldr. rnein, ayn
yzeyde kullanlan ceviz, paduk gibi kaplamalardan yaplm kakma iin
temizliinde zmpara kullanlacak olursa beyaz olan akaaata kahverengi veya
krmz renkte lekeler oluur. Bu sakncay gidermek iin bu tip kakma ilerde iyi
bilenmi ve ince kla verilmi bir sistire ile yzey dzeltilir. , cila vernie
hazrlanr.
Yzey daha sonra gomalak cilas yaplacak veya cila topu ile sellozik vernik
yaplacak ise nce fra ile vernik srlr veya vernik pskrtme tabancas ile ince
bir kat vernik pskrtlr. Sonra kabaran lifler 280-320 numara zmpara ile alnr,
yzey gomalak cilas ile cilalanr ya da verniklenir. Renk verecek kakma paralar
bulunan yzeylere vernik atlrken ve verniin kurumas esnasnda tabla yzeyinin
92
yatay olmas gerekir. Aksi halde yzeyde aknt yapan vernik renk verecek kaplama
parasnn kenarndan akarak dier kaplamalar boyayabilir.
Boyama tehlikesi olmayan kakma ilerin verniklenmesi normal ilemlerle
yaplabilir. Kad temizlenip sistire ve zmparas yaplan ie ilk olarak dolgu vernii
yaplarak kurumas beklenir. 280- 320 numara zmpara ile kabaran lifleri alnan iin
son kat vernii yaplarak yzey parlatlr.
ok eski zamanlardan beri uygulanan marketri yapm teknii gnmzde
hala canlln korumaktadr. Ancak gelien teknoloji ve teknikler yeni makinalarn
kullanlmas marketriilie yeni boyutlar kazandrmtr. Bir sanat deeri olmasa da
deiik renkte boyalarla yaplan basklar ile kakma grnts verilen deiik ilere
gnmzde ska rastlanmaktadr. Gnmzde hala kullanlan marketri teknii
mobilya ve dekorasyonda vazgeilmez bir ssleme sanatdr.
4.2.2.3. Sedef, Fildii Kakma Uygulamas
Mimarinin ahap ksmlarnda, mobilyalarda ve kk el sanat eserlerin
bezenmesinde sedef nemli yer tutar. Ayrca fildii, kemik, baa (deniz
kaplumbaas kabuu), altn, gm gibi maden, yakut, zmrt vb. kymetli talarla
pelesenk, imir, sandal aac, maun gibi aa trleri kullanlmtr.
Sedef kakma veya gmme; genellikle kompozisyonu geometrik ekillerin
oluturduu yerlerde kullanlr. Sedef paralar alan oyuklar iine gmlr.
Sedef mozaik; zemin, geometrik biimlerde kesilmi ve kenarlar birbirine
tamamen uyan sedeflerle kaplanr. Buna yaptrma teknii de denir. Bu teknik dier
bir ekilde baa zeminli yaplr. Sedeften motifler arasnda bo braklan alanlar baa
ile doldurulur.
4.2.3. Filato:
Bir veya birka eitli aalarn kaplamalarnda elde edilen dz yada desenli
eritlerdir.110 Filato yan yana gelmi iki farkl kaplamann ek yerlerindeki hatay
gidermek ve geni yzeyleri daraltmak iin uygulamalar kullanlmaktadr.
110
Mehmet OUZ, Ali GRTEKN A.g.k. s. 237
93
Resim 56: Dolmabahe Saraynda kullanlm olan filato rnei ( zgr

ALGAN )
4.2.4. Altn Varak

eitli
ssleme
sanatlarnda
kullanlan
altn
varak,
kle
altnn
haddehaneden silindirden geirilmesi ve daha sonra altn eritin ince tireler (parmen) ve srn krbarsandan elde edilen zarlar arasnda dvlerek ok ince bir
kat grnmndeki levha haline getirilmesine "Altn varak" denir111.
Altn varan bilinen ilk kullanm Msr el yazmalar ve mumya
kurularndaki bugne kadar dklmemi sslemelerdir. Altn varan sva zerine ilk
gerek uygulamasn yapan Romallar, vara baz heykeller, mobilyalar ve kaplarda
kullanmlardr. Romallarn ortaada tahta stne heykelcilik ve demecilikte
uyguladklar cva usuln daha sonra Araplar da kullanmlardr.
Altn varak Bizans dneminde zellikle mozaik, fresko ve el yazmalarnda,
15. ve 16. yy.da mobilya ve dekorasyonda kullanlmtr. Ayn devirde talyada
fayans stne altn berat alnmadan yz yl nce, Delfi'de seramik dekorlarnda altn
varak uygulanmtr. 14. ve 15. Louis zamanlarnda deme ilerinde ahap zerine
altn ii ar basm ve l6.Louis dneminde boyanm ahapla varakl ahap ii ciddi
111
Emine VERM Altn Varak Teknikleri Antik Dekor S.50 s. 33
94
bir rekabete girmitir. l8.yyn sonunda ise mobilyalarn bronz paralar, aplikler ve
rakkaslar mat olarak varaklanmtr.
Osmanllar da minyatr, tezhip, hat, zellikle bakr zerine uygulanarak
"tombak" eserlerde ve sim olarak ilemelerde kullanlan altn varan merkezi
stanbul Kapal arnn iindeki ya da evresindeki hanlar ve iliklerdir. O dnemde
zellikle Kapal arda Sandal Bedesteni yaknndaki Varak Handa bu sanatn
merkezlerindendir. Devletin altn ve gm tketimini dolaysyla da altn varakl
stanbul kadsyla denetim altna tuttuu dnemde varaklar bazen byk kalplarla
alm, bu yzden de altn fiyatlarnda yapay bir ykselme gzlenmitir. Devlet;
Hassa (saray) nakkalarnn varak sknts ekmemesi iin her varaknn haftada
drt deste vara esnaf yiitbalarna teslim etmelerini ve saray iin buradan satn
alnmasnn uygun grmtr.19.yyn sonuna doru Avrupadan ithal edilen
fabrikasyon varakla rekabet edemeyen Osmanl Altn Varakl terk edilmeye
balanmtr.
lk yllarda elle dvlerek yaplan altn varak eserler daha sonralar el yapm
altn varak iilii ve atlyeleri dier sanat dallar gibi teknolojinin ve seri retiminin
etkisiyle kaybolmutur.
Ahap zemine klasik tarz altn varak uygulan; Altn varak uygulanacak
ahap zerine nce benmari usul erittiimiz tavan tutkaln ahabn cinsine gre bir
veya birka kat srlr. Kuruduktan sonra bolonya als ile tavan tutkalnn
benmar usul eriterek frayla srlebilir kvamda al yzeye uygulanr. Obje
zerine srlen al katlar kuruduktan sonra yzeyde atlaklar meydana gelmemesi
iin ayn ilem tekrar uygulanr. Bologna als kuruduktan sonra zmpara yardmyla
yzey dzeltilir. Sar bolodi armena tek fra darbesiyle objemizin zerine iki kat
srlr. Kuruduktan sonra ayn ekilde krmz bolodi armenas iki kat srlr. Sar
bolodi armenas srldkten sonra yzeyin iyice kurumas iin beklenerek altn
yaptrlacak zeminin przsz olmas salanr. Sar bolodi armenas zerine bir ka
kat krmz bolodi armenas srlr. En son kat krmz armena bolodisi srlp,
parlatma ilemi yapldktan sonra objemiz zerine altn varak yaptrlr.
Ceylan derisi zerinde a1tn varan kesilmesi ilemi yaplrken altn varan
umamas iin bir nefesimizin tutulmas, varak altnn baa yapmamas iinde her
defasnda kesici aznn tebeirli bir cuha ile silinmesi gerekmektedir. Kesilme ilemi
tamamlanarak fra ile altn varak paras alnarak objenin zerine alkoll su
95
yardmyla varak zemine yaptrlr. Bir pamuk tampon kullanlarak tm yzeye

kaplanmas salanr. Ayn ekilde btn objemiz zerine altn varak kaplanncaya
kadar ilem devam edilir. Objenin zeri tamamen altn kaplamasyla mazgala
yapmak iin bir gn kurumaya brakldktan sonra objeye mazgala 112 dediimiz ucu
aata ta ile parlatlarak przsz ve parlak bir grnm elde edilir.
Resim 57: Dolmabahe Saray Mavi Salonda Bulunan Orta Masa (zgr
ALGAN)
4.2.4.1. Altn Varakl Objenin Bakm Ve Temizlenmesi

Bu ilem dayanklln kaybetmi, kullanld ortamlardaki yanl kullanm,
kt restorasyon, d etkenler ve kir tabakasnn olutuu eser zerinde uygulanr.
Ama eserin mrn uzatmaktr. Bu eserlerin restorasyonu genellikle eski
kromatizmlerini (renkleri ve estetiklerini geri aldklarnda son bulur. Bu sebepten
dolay objenin temizlii iin bir sistem gelitirilmelidir.
Temizleme ayn zamanda sz konusu eserin iyi korunmas ve saklanmas iin
de yararl olabilir. Prensip olarak temizleme giriiminden evvel objeye tehis
konulmasdr. Bir sanat eseri restore edilmeden nce, onun terminolojisi hakknda
bilgi edinilmeli ve restore esnasnda renk, estetik btnl bozulmadan ilemlerden
112
Malgama: Civann herhangi bir madenle birletirilerek yapld alama denir.
96
geirilerek temizleme yaplmaldr. Bylece eser korunmu ve mr uzatlm olur.

Ancak bu ilemler esnasnda eserin eski ksmlar aynen korunmaldr. Bu
uygulamalar bir sre iin de olsa eserlerin emniyete alnmasnn salar. Zira
onarmlar yaplr. Uygulamada bu ilerle konservatr ve restoratr olmak zere iki
gruptan kiiler sorumludur.
4.2.5. Lake
Lakeli eserler Trkler tarafndan Orta Asyadan itibaren yapm bilinen ve
sevilen bir sanat trdr. Anadoluda Seluklular dneminde de bu lake gelenei
devam etmitir. Osmanllarda ise Rugan diye bilinen bu lakeli eser yapm Edirnekari
ile son dnemlere kadar sregelmitir. 17. yzyldan itibaren yaplan lakeler iinde
en gzelini Edirne lakeleri oluturur. Edirnekari eserler daha ok ahap ve kat
malzeme zerinde grlmektedir.
Lake ilemi; izilen motifin renk tonlar belirtilir, naklar kuruduktan sonra
son aama olarak eserin zeri lak ismi verilen bir tr vernik srlerek parlatlr.
Lake ilemi veya lak yapm olduka zor bir tekniktir. zerine lak srlecek ahap
v.b. eserin yzeyi iyice perdah edilerek zeri zel bir astar ile kaplanr. Bunun
zerine de lak gayet ince tabakalar halinde 3 ile 18 defa kadar srlr. Kabartma
motifli lakeler ise, odun tala, ezilmi mukavva ve reine ile yaplm hamura
kalpta ekil vererek zerine vernik srmek suretiyle yaplmaktadr.
17.ve 18. yzyllarda Alpler yresine, zellikle de Tirollere Dou sanatnn
etkileri talya zerinden gelmitir. Baz tara mobilyalarnn kapak ksmlarna stilize
cami motiflerine benzer sslemeler ile birlikte natralist iek motifleri ilenmitir.
Bu tr mobilyalara Trk mobilyas gibi bir de takma lakap uydurulmutur. iek
motiflerinin natralist bir ifade ile resmedilmesi, gvde yapraklarnn S ve C
kvrmlar halinde dzenlenmesi, eserlerin zerlerinin lakelenmesi Bauernmbel ile
Edirnekarinin ortak zellikleridir. Ancak tm bu ortak zelliklerin kkenine
baktmzda lakenin ve bitkisel sslemenin kaynann Douya dayandn
grrz. Lake eserlerin en eski rneklerine, Eski Msrdaki tahta lahitler zerinde
rastlyoruz. Daha sonra inde grlen bu eit eserler ancak 15. yzylda ran
sanatnda ortaya kar ve en gzel rneklerini de 16. ve 17. yzyllarda kitap kaplar
zerinde vermitir.
97
4.2.6.Oyma
Yzey oyma; masif yzeye izilen bir desenin istenmeyen ksmlarnn dz
kalem, delik kalemi veya oyma kalemleri, ile boaltlmasyla boya, cila ve
glgelendirme gibi teknikler kullanlarak hareketli, zengin ve estetik bir grnm
elde etmek iin yaplan almaya yzey oyma ya da rlyef ad verilir.113
Yzey oymay, oymann yzeyden olan derinliine gre iki gruba ayrabiliriz.
4.2.6.1. Alak yzey oyma
Derinlii, yzeyden 3-4mm kadar olan rlyeflere alak yzey oyma alak
kabartma ad verilir114. Uygulanan desenlerin (yaprak, kenar ss, geometrik vb.)
iyi sonu vermesi iin ana hatlaryla aslna uygun ilenmesi gerekir. Kolay
uygulanabilmesi, cilalannca estetik bir grnm elde edilmesi ve derin oymaya
oranla kullanmda kolay temizlenebilmesi oka tercih edilmesini salar.
Rlyef oyma ilemi aamalarndan aralarn hazrlanmas; oyma kalemlerinin
azlarn bileme as bozulmayacak ve azlarnda kla kalmayacak biimde
bilenmesi gerekmektedir. Gerelerin hazrlanmas; zerine oyma yaplacak ahap
gerecin yllk halkalarnn liflerinin dzgn birbirine paralel olas tercih
edilmelidir. Gere zerine yzne uygulanacak oyma desenini ve oyma derinliini
gerecin yan yzlerine izilir ya da kopyalanr. Desenin nce d hatlarn sonra i
hatlarn, yzeye dik olarak oyma kalemi kullanarak belirlenen derinlie kadar
boaltlr.
Desen
yzeyini
ekillendirerek
oyma
ilemini
tamamlanarak
biimlendirilir. st yzey ilemine hazrlama; zmparama ile yzeyi st yzey

ilemine hazrlanr.
113
114
Hakan KESKN, A.g.k. s. 161

Hakan KESKN, A.g.k. s. 163
98
Resim 58: Dolmabahe Saray Sakal- erif Odas Bulunan Oyma Mobilya (
zgr ALGAN )
4.2.6.2. Yksek yzey oyma (Yksek kabartma)

Alak yzey oymaclnn daha derin (4mm) ve hareketli uygulamasna
yksek yzey oymacl (yksek kabartma) denir. lenen motifler daha canl ve
hareketlidir. Bu teknikte motiflerin ilenmesi olduka zordur.
ekil 3: Yzey Oyma in Gerekli Olan Gere ve Aralar
Kullanlacak gereler
Kullanlacak aralar
Sert aa (kayn, ceviz, dibudak vb.)

masif
tahta,
37x24x2
boyutlarnda (1 adet)
veya
in 1/1 lekli resmi (1 adet)
3cm Sert kurun kalem (K veya 2H)

Karbon kad
effaf bant
Cetvel
Dz kalemler (3,10 ve 2Ommlik)
Kumlama aleti
eki
Kaln ve ince zmpara
Zmpara takozu
Kk ikence
99
Seilmi olan sert aa (kayn, ceviz vb) gerecin n, arka ve kalnlk yzlerini
nce kaln sonra ince zmpara ile zmpara takozu kullanarak lifleri ynnde
zmparalanr. Parasnn btn kelerini ince zmpara ile 45 derecelik a ile
pahlama ilemi yaplr ve temiz olan yz st yz olarak seilir. Seilen st yze iin
1/1 leinde desen izilir ve desen stte gelecek ekilde alma tezgahna kk
ikence ile balanmaldr. Dz kalemi dik ve al az boaltlacak tarafa gelecek
ekilde tutarak hafif tokmak darbesiyle desenin btn kenarlar kestirilir ve tokmak
yardmyla desen kenarlarndan yzeyin her taraf ayn olacak ekilde 2-3mm
derinlie inene kadar kk talalar kopartlr. Oyulmu yzeyi, kumlama aletini dik
tutarak ve ekile eit iddetteki darbelerle ayn derinlik ve sklkta kumlanlr ve
parann st yzeyini cumba ve maktalarn zmpara yaplr.
100
BLM 5:
Dolmabahe Sarayndaki Somaki Oda,
Eli Kabul Odas ve
Selamlk Binek Salonundaki mobilya rnekleri
101
102
103
104
105
106
SONU
Trk insan gebe yaantdan dolay yerleik dzene geiine kadar geen
sre ierisinde mobilyaya ok fazla ihtiya duymamtr. Trk insannn yerleik
dzene gemesi ve batllama etkisiyle sosyal yaamnda baz deiiklikler yaamas
mobilyaya da yansmtr. Bu deiim taburelerden mimari yapya bal kalnan sabit
ve ok ilevli sedirlere; sedirlerden ise haraketli ve bamsz mobilya anlayna
doru ynelmitir. Hi kukusuz bu deiimin ynlendiricisi Saraylar olmutur.
Tanzimat Fermanna kadar Padiahlarn kullandklar sediri andran sultan
tahtlar geiin bir anda olmadn gstermektedir. Tanzimat Fermanyla balayan
batllama sreci sonunda stanbulda ok sayda bat rn mobilyalarn
kullanlmaya balanmas Saraya da yansmtr. Saraylarda Avrupa tarz mobilyalarn
kullanlmaya balanmas ise zellikle Dolmabahe Saraynda grlmektedir. Bu
dnemde Avrupadan getirilen mobilyalar yannda Tamirhane-i Hmayunun nemi
byktr. nk Bat tarz mobilyalar reterek Sarayn ihtiyacn karlamakta;
ayrca stanbulda alan mobilya maazalar da sarayn ihtiyacn karlamaktayd.
Yaplan kapsaml inceleme sonucunda Dolmabahe Saraynda kullanlan
mobilyalarn Osmanl Ve Trk, Barok, Regence, XV.Louis, Rokoko, XVI. Louis,
Neo klasik, Uzakdou, Oryantalist, Art Nouveou slub zelliklerini tad,
mekanlarda
uyumunun
dnlerek
tasarland
grlmtr.
Dolmabahe
Sarayndaki Bat tarz mobilyalar zamanla konut ii mobilya kullanm alkanln

da etkileyen modernleme abalar gsteren Trk toplumu iin nemli bir balang
olmutur. Dolmabahe Sarayndaki Bat tarz mobilyalarn kullanm konutlarda da
ilk defa 19.yyda yemek masas, iskemle, karyola, gardrop, ifoniyer, tuvalet vb.
kullanlmaya balanmtr
Bu mobilyalarn kullanlmaya balanmas mekan planlamasn da etkilemitir.
ok ilevli mekanlardan tek ilevli mekan planlamasna gidilmitir.
Osmanl- Trk mekan ve mobilya sanat asndan bu kadar byk nem
tayan Dolmabahe Sarayndaki mobilyalar bugn fiziksel, kimyasal, biyolojik ve
insan kullanm hatalarndan dolay tehdidi altndadr. Fiziksel etken olarak scakln
ykselmesiyle farkl karakterdeki malzemelerin ek yerlerinden ayrlmalarna; ahab
yumuatarak zarar oluturan rutubetin zararl bceklerin ve mantarlarn olumasna;
gneten gelen zararl nlarn mobilyann i yapsna bozulmasna ve renk
107
solmalarna neden omlar sayabiliriz. Ayrca; Ahap mobilyada kullanlan demir

malzeme nemin etkisiyle lekeler oluturarak korozyona neden olan kimyasal
nedenlerdir.
Biyolojik etkenler ise bcek, kurt, mantar gibi ahabn dokusunu kemirerek
geinen canllar mobilyann zayflamasna ve mukavemetini azalmasna neden
olmaktadr.
Dolmabahe Saray kurulumundan bugne kadar geen sre zarfnda
mobilyalarda
oluan
hasarlarn
bakm,
onarm
restorasyon
almalar
yrtlmektedir. lk olarak mobilyann hasar nedenleri belirlenerek uygulanacak

koruma teknikleri belirlenmektedir. Bu koruma teknikleri arasnda salamlatrma;
olabildiince az mdahaleyle deerinin korunmas amalanm. Btnleme; yok
olmu mobilya ilk tasarmndaki btnle kavuturacak biimde geleneksel veya
ada malzeme kullanlarak tamamlama ilemidir. Temizleme; Mobilyann genel
etkisini bozan estetik deer tamayan paralardan arndrma ilemidir. Tama; baz
etkilerden dolay korumas zorlaan mobilyann belirlenen uygun bir yere
tanmasdr. Bu yntemler uygulanarak mobilyalarn yaatlmas allmaktadr.
108
KAYNAKLAR:
ANA Britannica Genel Kltr Ansiklopedisi Cilt 16, stanbul
Aye OSMANOLU, BABAM ABDLHAMD, st. 1960
Ayla ERSOY, XV. Yy Osmanl Aa ilii, Marmara niversitesi Yayn

No: 509
Ali GLTEKN., Mehmet OUZ., Mobilya ve Dekorasyon Gere Bilgisi

MEB. Basmevi
Banu MAHR Osmanlda Sedef P Sanat S.9
Bahaaddin GEL, Trk Kltr Tarihine Giri, Ankara 1978
Can Kerametli, Osmanl Devri Aa ileri, Tahta Oyma, Sedef, Baa ve

Fildii Kakmalar, Trk Etnografya Dergisi, Say: IV Ankara 1962
Can KARAMETL Eski ekmeceler, No. 22
Deniz DEMRARSLAN, Trkler ve Oturma Mobilyas Aredemanto

Mimarlk 2006
Doan HASOL, Mimarlk Szl, Y.E.M.1998 stanbul
Dolmabahe Saray, TBMM Milli Saraylar Yaynlar st.1995, s.23
Doan KUBAN, Trk Ve slam Sanat zerine Denemeler, stanbul 1982
ECZACIBAI Sanat Ansiklopedisi, cilt no.2, Hrriyet ofset stanbul:1997
Evliya elebi Seyahatname, stanbul
Emine VERM Altn Varak Teknikleri Antik Dekor S.50
Feryal REZ, Tamirhane-i Hmayun yada Abdlhamidin Marangozluu

Tarih ve Toplum dergisi 34
Feryal REZ, XIX.yy. Saray Mobilyalar 1988
F. Yaar YILMAZ, Art Nouveau ve Dolmabahe Saraynda Bulunan Baz

rnekler MS 1993
Feryal REZ, Art Nouveau ve Art Deca Mobilyalar Antik Dekor s.84
Feryal REZ, Vahide GEZGR, Yldz Saray Kars- Humayunlar ale

Milli Saraylar Dergisi stanbul 1992
Filiz AMAN, Osmanl Sanat, Anadolu Medeniyetleri III, st. 1983
Hakan KESKN, Mehmet ASARCIKLI., Ahap Ssleme Teknikleri Gazi

Kitapevi Ankara 2002 s.188
Haluk EHSUVAROLU., TARH ODALAR nkilap Yaynevi stanbul
109
Halid Ziya UAKLIGL, SARAY VE TES SON HATIRALAR, s.102,

nkilap ve Aka Kitapevleri 1981 stanbul
smail NAL
Kemal DNER, Zafer IIK, Mobilya Sanat Tarihi MEB Basmevi stanbul
1979
Meydan Larousse
Mehmet OUZ, Ali GRTEKN
Metin SZEN, Uur TANYEL, Sanat Kavram ve Terimler Szl,

stanbul 1986
Nazan ANIVAR, Aa leri st yzey lemleri, Milli Eitim Basmevi,

st. 1997
Nurhan ATASOY, Walter DENNY, Louise MACK, Hlya TEZCAN pek

Osmanl Dokuma Sanat TEB Yaynlar st. 2001
Osmanllar Ansiklopedisi,.Yaamlar ve Yaptlaryla, Cilt: 1
nder TURAN, Mobilya Ders Notlar
nder. KKERMAN, Kendi Mekannn Aray inde Trk Evi,

Trkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayn, stanbul, 1988
nder KKERMAN, Saray Mobilyalar Tombak 1998 S.21
Rice, T.,T., BZANSTA GNLK YAAM. Gebe Yay. st. 1998
Trk Kuma Sanat Osmanl Ansiklopedisi s.330
Trke Szlk, T.D.K
Nuri BLGN, eitli Sosyo-Kltrel Gruplarda Eya Sistemleri ve nsanEya likileri, Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi Yayn, No:28, zmir,
1983.
Murat ERC, Halit Yaar ERSOY, Nuran YENER. Gnmz Konutunda

Rasyonel Donatm 50. Kelebek Yl Aratrma dl, stanbul Kasm 1986
Sabahattin TRKOLU, Marangoz Padiahlar II. Abdlhamid Antik

Dekor S.50
Soner TURGUT, stanbul 19.yy Osmanl Mimarlnda Oryantalist Akm,

yaynlanm yksek Lisans Tezi, T Fen Bilimleri Enstits, stanbul 1988
ule YUM Osman Hmdi Bey ve Dnemi Tarih Vakf Yurt Yaynlar st.
1993
110
Yldz DEMRZ Anadolu Trk Sanatnda Ssleme ve Kk Sanatlar,

Anadolu Uygarlklar Ansiklopedisi st. 1982
www.kultur
www.tbmm.gov.tr/saraylar/
tr.wikipedia.org/wiki/Dolmabahe_Saray
www.kulturturizm.gov.tr
www.mobilyadergisi.com.tr
111
ZGEM
1976 Ylmda domuum. lk, orta, lise eitimini Trabzonda tamamladktan sonra
Karadeniz Teknik niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi Mimarlk
Blmnde 2001 ylnda mezun oldum ayn yl Lam naat firmasnda mimari
departmannda restorasyon ve i mimarlk almalarnda bulundum. 2003 ylnda
Kocaeli niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi Mimarlk Blmnde Aratrma
Grevlisi kadrosunda grev almaya baladm ve ayn grevde almaya devam
etmekteyim

19 Yy Batililasma Etkisiyle Osmanli Sarayina Giren Mobilyanin Gelisimi Dolmabahce Sarayi Ornegi in 19 TH Century The Furniture Changing Libre

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

19 Yy Batililasma Etkisiyle Osmanli Sarayina Giren Mobilyanin Gelisimi Dolmabahce Sarayi Ornegi in 19 TH Century The Furniture Changing Libre

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

KOCAEL NVERSTES * SOSYAL BLMLER ENSTTS

19.YY BATILILAMA ETKSYLE OSMANLI SARAYINA

YKSEK LSANS TEZ

ANABLM DALI: MMARLIK

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

19.YY BATILILAMA ETKSYLE OSMANLI SARAYINA

YKSEK LSANS TEZ

: YRD.DO.DR. DENZ DEMRARSLAN

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

19.YY BATILILAMA ETKSYLE OSMANLI SARAYINA

YKSEK LSANS TEZ

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

Milli Saraylar Marangozhanesi alanlarna ve

alma sresince desteklerini esirgemeyen, anlay ve tevikleri iin aileme teekkr

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

1.1. Aratrmann Amac ve Kapsam

1.2. Materyal ve Yntem

2.1. Trklerde Mobilya Kullanm Alkanl

2.2. 19.Yy Batllama Etkisiyle Osmanlda Mobilya Kullanm Alkanlnn

3.1. Dolmabahe Saraynn Genel Mekan zellikleri

3.1.1. Hazine- Hassa Dairesi

3.1.2. Mefruat Dairesi

3.1.3. Ana Yap

3.1.4. Veliaht Dairesi

3.1.5. Matbah-I Amire

3.1.6. Hareket Kkleri

3.1.7. Musahiban Dairesi

3.1.8. Bendegan Ve Agavat Daireleri

3.1.9. Baltaclar Dairesi

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

3.2. Padiahlarn Marangozluu, Tamirhane-i Hmayun

3.3. Dolmabahe Saraynn Mobilyalar

3.3.1. Osmanl Ve Trk slubundaki Mobilyalar

3.3.2. Barok slubundaki Mobilyalar

3.3.3. Regence slubundaki Mobilyalar

3.3.4. XV.Louis slubundaki Mobilyalar

3.3.5. Rokoko slubundaki Mobilyalar

3.3.6. XVI. Louis slubundaki Mobilyalar

3.3.7. Neo klasik slubundaki Mobilyalar

3.3.8. Uzakdou slubundaki Mobilyalar

3.3.9. Oryantalist slubundaki Mobilyalar

3.3.10. Art Nouveou slubundaki Mobilyalar

MALZEME VE YAPIM YNTEMLER

4.1. Malzeme eitleri

4.1.2. Boya ve Cila

4.1.2.1. Gomalak Cila

4.2.2.2.1. Masif kakma

4.2.2.2.2. Kaplama kakma

4.2.2.3.Sedef, Fildii Kakma Uygulamas

4.2.4. Altn Varak

4.2.4.1.Altn Varakl Objenin Bakm Ve Temizlenmesi

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

4.2.6.1.Alak yzey oyma

4.2.6.2.Yksek yzey oyma

5. Dolmabahe Sarayndaki Somaki Oda, Eli Kabul Odas ve Selamlk Binek

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

GREN MOBLYANIN GELM: DOLMABAHE SARAYI

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

Trkiye Byk Millet Meclisi

M.E.B.Milli Eitim Basmevi

Trk Tarih Kurumu